Transcript Slide 1
Elektronik Ticarette Standartlaşma
Şubat-2006, Pamukkale Üniversitesi – Denizli
Handan Yılmaz, İnnova Bilişim Çözümleri
[email protected]
Özgür Gülderen, ODTÜ Yazılım Araştırma Geliştirme Merkezi
[email protected]
Kapsam
Global ticarette bir sonraki adım UBL, SOA
Abilities, Avrupa Birliği 6.Çerçeve Programı
Projesi
Tarımsal Bilişim
Sonuçlar
e-Ticaretin Faydaları
Potansiyel tüketicinin dünyanın her yanından pazara
sunulan ürünler hakkında bilgi sahibi olmasını
Yeni üreticilerin dünya pazarına girmesini
Daha düşük fiyatlı ve kaliteli ürünlerin pazara
girmesini
Üreticiler arasında rekabetin artmasını
Ticari ürünlerin maliyetinin düşmesini
Ürün seçeneklerinin artmasını
Ürün kalitesinin yükselmesini
Daha hızlı bir şekilde ödeme ve teslim işlemlerinin
gerçekleştirilmesini sağlar
e-Ticarette XML
XML, W3C tarafından 1998 yılında tavsiye edilmiştir.
1998 yılından günümüze dek XML, endüstriler
tarafından mesaj alışverişinde, mesaj tanımlama
çerçevesi olarak kullanılmaktadır
XML’in yaygın kullanımı sonucunda temel iş
dokümanı formatları için pek çok tanımlama
yapılmıştır.
e-Ticarette XML
e-Ticarette herkesin anlayabileceği bir iletişim
dilidir.
Masraflı entegrasyon uygulamalarına
gereksinim kalmaz.
Sipariş, fatura, nakliye vb dokümanlar XML ile
oluşturulabilir ancak bir standart yoktur. Çok
çeşitlilik hakimdir.
Standart olmadığı için dokümanın başka
kurum ve kuruluşlar tarafından anlaşılması
zordur
e-Ticarette XML
Neredeyse her endüstri ve sektör kendi
doküman tanımını yeniden tasarlayarak
kullanmıştır.
Temel mesajların pekçok versiyonu
doğmuştur
Mesaj çeşitliliği kurumlar arası e-ticaret
yapılmasını olumsuz etkilemektedir
ebXML
ebXML, Ortak girişim sonucu kurulmuştur:
United Nations Center For Trade Facilitation
And Electronic Business (UN/CEFACT)
Organization for the Advancement of
Structured Information Standards (OASIS )
Dünya çapında tek bir elektronik pazar
altyapısı sunmayı hedeflemiştir.
EDI’ın büyük işletmelerde yakaladığı başarıyı
küçük ve orta ölçekli işletmelere
yönlendirmeyi amaçlamıştır.
ebXML
İş ortakları arasındaki bağlantıyı otomize eder
Profile
Profile
Profile
Profile
ebXML
Profile
Profile
Profile
Profile
UBL
2004 Eylül’ünde OASIS (Organization for the
Advancement of Structured Information
Standards) UBL 1.0 özelliklerini (Universal
Business Language) yayımlamıştır
UBL ile siparişten faturalamaya geçen
satınalma döngüsündeki XML iş
dokümanlarının formatı tanımlanmıştır.
Avrupa’da e-ticarette artık UBL mesajlaşma
standartları kullanılmaya başlamıştır.
UBL
ebXML’in bıraktığı boşluğu doldurur:
Temel Bileşenlerin XML gerçekleştirimi
Sektörler arası ve uluslarası ticareti destekler
Lisans ya da telif hakkı ücreti yoktur
ISO TC 154 aracılığıyla uluslarası bir
standarttır
Açık uygulama geliştirme süreçlerini izler
EDI ve XML tecrübesini harmanlar
UBL
UBL Küçük ve orta büyüklükteki işletmelerin
sorunlarına çözüm bulmaktadır
E-Ticarete erişim
Büyük firmaların küçük firmalarla ilişkilerini
genişletmesi
Ortak iş dokümanları için standart XML
formatına sahip olmak
2006 Yılında UBL 2.0 hazırlanacaktır.
Neden UBL
Standartların kullanımı birlikte işlerliği sağlar
Standartlar = Birlikte
İşlerlik
Neden UBL?
HTTP + HTML =
Internette Kağıtsız Yayın
ebXML/WS + UBL =
Internette Kağıtsız Ticaret
UBL’in Kapsamı
Siparişten Faturalamaya Satınalma Sürecinde
Tekrar kullanılabilir tipler
ebXML çekirdek bileşen tipleri
Kod, Ad, Zaman, Miktar
İş Dokümanları
Parti, Adres, Satıcı No, Ürün, Vergi
Sipariş, Fatura, Nakliye Notu, Alındı Notu
Kod Listeleri
Ülkeler, Paralar
Siparişten Faturalamaya İş
Süreçleri
UBL ve SOA
Bilgi işlem teknolojileri geliştikçe, kurumlar
mevcut uygulamalarını korurken yeni
uygulamalara da sahip olmaktadırlar.
Kurum içinde dahi birbirinden farklı mimaride
geliştirilmiş uygulamalar birbirinden bağımsız
hizmet sunmaktadır
Kurum içi ve kurumlar arası entegrasyon
ihtiyacı SOA’yı doğurmuştur
UBL ve SOA
SOA’da iş süreçlerinin yeniden tasarlanması
sonucu uygulamanın sunduğu genel
hizmetler, uygulamaya özel hizmetlerden
ayrılarak servis olarak sunulurlar
Uygulamaların servisler yoluyla entegre
olmaları bilgi paylaşımını, verimliliği ve gelir
düzeyini artırır
UBL standardını kullanan uygulamaların
Servis Odaklı Mimaride (SOA) olması etkin
bir kullanım sağlayacaktır
ABILITIES, 6.ÇP Projesi
Avrupa Birliği çerçeve programının amacı,
AB ülkelerinde bilgi tabanlı ekonomi ve toplum
düzeni geliştirilmesi
İstihdam, sürdürülebilir ekonomik büyüme ve
toplumsal bütünlük şartlarının iyileştirilmesidir
Ortak bilim ve teknoloji geliştirme projeleri
desteklenmektedir
Abilities, Avrupa Birliği tarafından desteklenen
bir 6.ÇP projesidir.
ABILITIES, 6.ÇP Projesi
Abilities projesi ile
Güçlü bir bilişim teknolojisine sahip olmayan,
İş süreçleri birbirinden farklı şekillerde işleyen
kobiler için UBL standartları kullanılarak birlikte
işlerlik yapısı oluşturulacaktır
Projenin Türkiye ortakları ODTÜ Yazılım
Araştırma ve Geliştirme Merkezi (SRDC) ve
İnnova Bilişim Çözümleri’dir.
ABILITIES, 6.ÇP Projesi
Bilgi işlem teknolojileri giderlerinin büyük
kısmını uygulama entegrasyonu masrafları
oluşturmaktadır
Entegrasyon kavramı yerini birlikte işlerliğe
bırakmaktadır
Abilities projesi ile kobilerdeki yazılım
entegrasyonu projeleri birlikte işler duruma
adapte edilecektir.
ABILITIES Mimarisi
Abilities merkezi platformu:
Editörler(Ontoloji Delta, BPML, WS Kayıt Düzenleyici)
Bilgi Havuzu(UBL ve UBLtc Tanımları)
Erişim Hizmetleri
Uygulanabilir Servisler(Doküman Zenginleştirme,
Uzlaştırma)
Ajan Tabanlı Müzakere Altyapısını içerir.
Ayrıca, sağlanan “Birlikte Çalışabilirlik Platformu” çok
sayıda istemcinin birbiriyle haberleşmesine imkan
vermektedir.
Birlikte İşlerlik Kavramı
Yeni nesil kurumsal uygulamaları için yapılan
“Kurumsal Uygulama Bütünleştirme” projelerinin
basitleştirilmesini, hızlandırılmasını ve yöntemlerin
belirlenmesini amaçlar.
ABILITIES Projesi:
“Uygulama Bütünleştirme”de uygun birlikte işlerlik
kavramlarının benimsenmesini amaçlamaktadır. (Genel
Hedef Kitle KOBIler.)
Avrupa’da Birlikte İşlerlik üzerine ARGE çalışmalarını
ve bilgi birikimini arttırmayı hedeflemektedir.
ABILITIES Ana Araştırma Konuları
Genişletimiş Avrupa KOBİlerine Yönelim
UBL KOBİ’ler için uygun hale nasıl getirilir? UBL nasıl
değiştirilmeli, genişletilmeli, uyarlanmalı?
Birleşik Mimari ve Akıllı İş Dokümanları
Birlikte İşlerlik üzerine iki farklı model:
İş Dokümanları Yapısal Farklılıkları: kişisel modeller
arasında anlamsal eşlik için UBL tabanlı referans
meta-model.
İş Dokümanları İçeriği: Yerinde Mutabakat ve
Müzakere
Servis Koreografisi ve İş Süreçleri Desteği
I. Araştırma Alanı
UBL’i Genişletilmiş Avrupa’ya uygun hale getirmek.
Ülke dillerine çeviri, yerel yasal uygulamalara, vergi
ilkelerine, para birimine (vb.) uygun hale getirmek.
UBL 2.0 tabanlı 5 adet iş profili (UBL Test Cases):
UBLtc1 : Litvanya’da Perakende Endüstrisi
UBLtc2 : Slovakya’da Yüksek Technoloji Endüstrisi
UBLtc3 : Türkiye’de Tarım Endüstrisi
UBLtc4 : Romanya’da Tekstil Endüstrisi
UBLtc5 : Macaristan’da Turizm Endüstrisi
UBL 2.0 ve UBLtc Dökümanlarında bulunan
kavramlar OWL Ontolojileri olarak tanımlanacaktır.
I. Araştırma Alanı(Devamı)
Mutabakat Kuralları, ABILITIES Ontoloji Delta
Editörü tarafından oluşturulacak ve daha sonra
modeller arası otomatik UBL dönüşümlerinde
kullanılacaktır.
I. Araştırma Alanı Sonuçları:
5 UBLtcn Profilleri : OWL Ontoloji, XML İş
Dökümanları
UBLtcnm Üye Profilleri
Ontoloji Delta Editör
İş Dökümanları Mutabakat Platformu
İş
Kuralları
DOCS
Kuralları
UBLtc
Kurumsal Uygulamalar
(ERP-SCM)
CMS & MM
Editör
İş-Kuralları
Editörü
UBL Ontoloji
Delta Editör
MM
İçerik
İSTEMCİ
ONTOLOJI HAVUZU
Kurumsal Arayüz
UBLtc++
ARABULUCU
HAVUZU
ESB -Uzaktan Erişim Metodları (WEB SERVICES)
ABILITIES Birlikte İşlerlik Platformu
SUNUCU
DOCS
Zenginleştirme
UBLtc İş Akışı
Kontrol Sistemi
DOCS Mutabakat
Sistemi
İş Kuralları Denetleyici ve Arabulucu Platformu
(Ajan Mimarisi Tabanlı)
ESB - Yerel Erişim Metodları (WEB SERVICES)
Ontoloji Havuzu
UBL 2.0
UBLtc 2.0
UBL Ontoloji
Delta Editör
Ticari İşlem Havuzu Arabulucu
Havuzu
BPM
UBLtc++
BPM UBLtc++
Editör
WS Havuzu
DOCS
Kuralları
WS UDDI
Editor
UDDI
WSDL
UBL Modeli
UBL
Siparişten
Faturalamaya
İş Dokümanları
Ontoloji
Editör
UBL OWL
Referans
Ontolojisi
Meta-Data kullanarak
Multimedia İçerik veya
İş Kuralı Eklentileri
UBL++
OWL
Referans
Ontolojisi
UBLtc Modellerinin Hazırlanması
Standard
UBL++
Model
UBL Ontoloji
Delta
Editör
UBLtc++
Mutabakat
Kuralları
UBLtc Üye Modellerinin Hazırlanması
UBLtc++
Model
UBL Ontoloji
Delta
Editör
(Üye
tarafından
kullanılacaktır)
UBLtcX++
Mutabakat
Kuralları
II. Araştırma Alanı
Birlikte İşlerlik:
İş Dökümanlarının formatında, (I. Araştırma
Alanı)
İş Dökümanlarının İçeriğinde
UBL dökümanlarının Multimedia içerik ile
zenginleştirilmesi
Müzakere Ortamı (fiyat, miktar, garanti süresi,
teslimat tarihi, kalite vb.)
Ajan tabanlı İş Kuralları Altplatformu desteği
II. Araştırma Alanı(Devamı)
II. Araştırma Alanı Sonuçları:
Multimedia Eklenti Sistemi ve Multimedia
Döküman Havuzu
UBL Dökümanları için içerik Müzakere
Sistemi, İş Kuralları Havuzu
Kurumsal Uygulamalar için Arayüzler
ABILITIES Birlikte İşlerlik Katmanı
Servis Odaklı Mimari
İki seviyede birlikte işlerlik platformu desteği
Multimedia İçerikle zenginlertirilmiş UBL
Dökümanları için SOAP Mesajlaşma Sistemi
İş
Kuralları
DOCS
Kuralları
UBLtc
Kurumsal Uygulamalar
(ERP-SCM)
CMS & MM
Editör
İş-Kuralları
Editörü
UBL Ontoloji
Delta Editör
MM
İçerik
İSTEMCİ
ONTOLOJI HAVUZU
Kurumsal Arayüz
UBLtc++
ARABULUCU
HAVUZU
ESB -Uzaktan Erişim Metodları (WEB SERVICES)
ABILITIES Birlikte İşlerlik Platformu
SUNUCU
DOCS
Zenginleştirme
UBLtc İş Akışı
Kontrol Sistemi
DOCS Mutabakat
Sistemi
İş Kuralları Denetleyici ve Arabulucu Platformu
(Ajan Mimarisi Tabanlı)
ESB - Yerel Erişim Metodları (WEB SERVICES)
Ontoloji Havuzu
UBL 2.0
UBLtc 2.0
UBL Ontoloji
Delta Editör
Ticari İşlem Havuzu Arabulucu
Havuzu
BPM
UBLtc++
BPM UBLtc++
Editör
WS Havuzu
DOCS
Kuralları
WS UDDI
Editor
UDDI
WSDL
III. Araştırma Alanı
Reel ve efektif entegrasyon için multaka iş süreçlerinin birbiriyle
bağlantılı ve senkronize şekilde çalışması gerekmektedir.
Siparişten Faturalamaya kadar tüm süreçlerin BPML’e göre
modellenmesi
BPM modelleyicileri ve çalışma platformlarının UBLtc++
dökümanlarını SOAP mesajı olarak destekleyecek şekilde
düzenlenmesi hedeflenmektedir.
III. Araştırma Alanı Sonucu:
Gelişmiş İş Akışı Motoru: BPML ve BPEL uyumlu, UBLtc++
dökümanlarını SOAP mesajları içinde destekleyen.
İş
Kuralları
DOCS
Kuralları
UBLtc
Kurumsal Uygulamalar
(ERP-SCM)
CMS & MM
Editör
İş-Kuralları
Editörü
UBL Ontoloji
Delta Editör
MM
İçerik
İSTEMCİ
ONTOLOJI HAVUZU
Kurumsal Arayüz
UBLtc++
ARABULUCU
HAVUZU
ESB -Uzaktan Erişim Metodları (WEB SERVICES)
ABILITIES Birlikte İşlerlik Platformu
SUNUCU
DOCS
Zenginleştirme
UBLtc İş Akışı
Kontrol Sistemi
DOCS Mutabakat
Sistemi
İş Kuralları Denetleyici ve Arabulucu Platformu
(Ajan Mimarisi Tabanlı)
ESB - Yerel Erişim Metodları (WEB SERVICES)
Ontoloji Havuzu
UBL 2.0
UBLtc 2.0
UBL Ontoloji
Delta Editör
Ticari İşlem Havuzu Arabulucu
Havuzu
BPM
UBLtc++
BPM UBLtc++
Editör
WS Havuzu
DOCS
Kuralları
WS UDDI
Editor
UDDI
WSDL
Tarımsal Bilişim
Tarım sektörü kendi içinde çok farklı alt
sektörlerden oluşmaktadır
Diğer sektörlere göre bilişim teknolojileri daha
az kullanılmaktadır
Mevcut e-ticarette tarım sektörünün payı
küçüktür
Ticarette standart bilgi alışverişi istenilen
düzeyde değildir
Abilities ve Tarım Sektörü
Proje kapsamında Türkiye’de tarım
sektöründeki kobiler için birlikte işler bir yapı
hazırlanacaktır
Sektörden firmalarla ihtiyaç analizi ve test
çalışmaları yapılacaktır
Standart ticaret dokümanlarının oluşturulması
sağlanacaktır
Tarım Sektöründe Aktörler
Abilities ve Tarım Sektörü
Ülkemizde tarım sektörü bilişim
teknolojilerindeki açığını kapatmalıdır
Abilities ile e-ticarette Avrupa standartlarına
sahip olunacaktır
Tarımsal Pazarlama firması İnnova’nın test
uygulama ortağıdır.
Sonuçlar
UBL’in e-ticaretin genişlemesi ve mevcut
sorunların kaldırılmasındaki anahtar rolü
toplum kuruluşları (TOBB, sanayi ve ticaret
odaları v.b.) ve devlet kurumları ile
paylaşılmalıdır.
UBL’in her sektörde kullanılabilecek şekilde
gerekli uyarlamaların, düzenlemelerin
yapılması ve kullanımı desteklenmelidir.
Sonuçlar
Kamu ve özel sektördeki tüm kurum ve
kuruluşlar SOA mimarisi konusunda
bilgilendirilmelidir.
Mevcut uygulamaların uyarlanması ve yeni
uygulamaların geliştirilmesi SOA bakış açısı
ile değerlendirilmelidir.
Türkiye’de 6.ÇP’de elde edilen deneyimler
paylaşılarak, gerekli eğitimler düzenlenerek
7.ÇP’ye katılımın artırılması sağlanmalıdır
Kaynaklar
http://www.ebXML.org
http://www.oasis-open.org
Jon Bosak, Tim McGrath, Defining a common XML library of business
documents
Mark Crawford, 2002 UBL: The Next Step for Global E-Commerce , Logistics
Management Institute McLean, Virginia United States of
America,http://www.idealliance.org/papers/xml02/dx_xml02/papers/05-00-02/0500-02.html
Michael S. Mimoso, 2004 Father of XML: UBL bridges e-commerce gap for
SMBs,
http://searchwebservices.techtarget.com/qna/0,289202,sid26_gci1025133,00.ht
ml
Altan Küçükçınar, 2004, Avrupa Birliği Altıncı Çerçeve Program,
http://www.fp6.org.tr/_etkinlikalanlari/nest/_dokuman/_sunumlar/AKucukcinar_20
040210-11_NEST_Genel.ppt#562,1,6. Çerçeve Program
John Ruegg, 2005, GJXDM Information Exchange Package Methodology
Naming & Design Rules (MNDR)
ebXML News, Implementations, Developments and more, 2003,
http://www.ebxml.org/ebxml_jmt/documents/ebxml_jan-01_2003.ppt
Teşekkür Ederiz!