Transcript Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego.

Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej
Portalu www.szkolnictwo.pl
Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego Użytkowników wyłącznie
w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian, przesyłanie, publiczne odtwarzanie
i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby własne oraz do wykorzystania
w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.
SPIS TREŚCI:
1. Budowa układu oddechowego człowieka – slajd 3
2. Jama nosowa
– slajdy 4, 5
3. Gardło
– slajd 6
4. Krtań
– slajdy 7,8,9
5. Tchawica
– slajd 10
6. Oskrzela i oskrzeliki
– slajdy 11, 12
7. Płuca
– slajdy 13, 14
8. Wymiana gazowa
– slajdy 15,16,17
9. Oddychanie wewnątrzkomórkowe
– slajdy 18, 19,20,21,22
10.Na co organizm zużywa energię?
– slajd 23
11.Bibliografia i netografia
– slajd 24
1. Budowa układu oddechowego człowieka.
a. jama nosowa
b. jama ustna
a
b
c. gardło
c
d. krtań
e. tchawica
f. oskrzela
g. oskrzeliki
h. płuco
h
d
e
f
g
2. Jama nosowa.
Jest ona podzielona na dwie części chrzęstno – kostną
przegrodą nosową. Wokół jamy nosowej znajdują się puste
przestrzenie – zatoki oboczne nosa.
Wnętrze jamy nosowej wyściela nabłonek migawkowy. Jest to
błona śluzowa pokryta rzęskami, a w przedniej części jamy
nosowej krótkimi włoskami.
Znajduje się tu również narząd powonienia, który stanowią
zakończenia nerwowe rozmieszczone w nabłonku.
Rolą jamy nosowej jest:
 oczyszczanie powietrza,
 ogrzewanie powietrza,
 nawilżanie powietrza.
Błona śluzowa nosa
3. Gardło.
Gardło jest wspólna częścią układu pokarmowego i oddechowego.
Znajdują się tu też ujścia trąbek słuchowych biegnących z ucha
środkowego. W gardle mieszczą się też migdałki stanowiące
pierwszą linię obrony układu immunologicznego.
4. Krtań.
Budowa krtani:
a. Kość gnykowa
b. Chrząstka tarczowata
c. Chrząstka pierścieniowa
d. Błony i wiązadła
e. Chrząstki tchawicy
a
d
b
c
e
Krtań zbudowana jest z 9 chrząstek połączonych ze sobą
mięśniami i wiązadłami.
Nagłośnia jest to chrząstka zamykająca wejście do krtani w czasie
połykania pokarmu.
Krtań podobnie jak jamę nosową wyściela nabłonek z rzęskami.
Ma to na celu oczyszczanie powietrza z pyłów.
Krtań jest również narządem głosotwórczym. Stanowią go fałdy
głosowe pomiędzy którymi znajduje się otwór – głośnia. Dolne
fałdy głosowe nazywane są strunami głosowymi.
Drganie strun głosowych wywołane powietrzem powoduje
powstawanie dźwięków.
Wysokość głosu wydawanego przez człowieka zależy od długości
wiązadeł głosowych. Na ogół mężczyźni maja dłuższe wiązadła
głosowe i ich głos jest niższy – bas, baryton, tenor. U kobiet
wiązadła są krótsze, co powoduje powstawanie dźwięków
niższych: mezzosopran, sopran, alt.
4. Tchawica.
Jest to rurka długości około 10 cm. Zbudowana jest z
chrzęstnych półpierścieni połączonych wiązadłami. Wewnątrz
wysłana jest nabłonkiem z rzęskami (oczyszczanie powietrza).
W dolnej części tchawica rozgałęzia się na dwa oskrzela.
5. Oskrzela i oskrzeliki.
Oskrzela są naturalnym przedłużeniem tchawicy. Każde z oskrzeli
rozgałęzia się na coraz węższe rureczki – oskrzeliki, tworząc tzw.
drzewo oskrzelowe. Na końcu najdrobniejszego z oskrzelików
znajdują się pęcherzyki płucne. Podobnie jak pozostałe części
układu oddechowego wysłane są nabłonkiem z rzęskami.
Do podstawowych funkcji oskrzeli i oskrzelików należą:
 transportowanie powietrza do płuc,
 ogrzewanie powietrza,
 oczyszczanie powietrza.
a
a. oskrzela
b. oskrzeliki
b
b
b
6. Płuca.
Płuca człowieka podobnie jak pozostałych
a
b
ssaków mają strukturę gąbczastą.
Umiejscowione są w klatce piersiowej.
Płuco prawe (b) zbudowane jest z trzech,
a lewe (a) z dwóch płatów.
Wynika to z usytuowania serca.
Płuca otoczone są błoną - opłucną.
Ochrania ona płuca i zmniejsza tarcie
podczas ruchów oddechowych klatki
piersiowej.
Obraz mikroskopowy pęcherzyków płucnych
Płuca zbudowane są z milionów pęcherzyków płucnych oplecionych
gęstą siecią włosowatych naczyń krwionośnych. Poprzez
jednowarstwowy nabłonek stanowiący ścianki pęcherzyków odbywa
się wymiana gazowa. Powierzchnia wymiany gazowej jest bardzo
duża - u dorosłego człowieka to około 100 m2.
7. Wymiana gazowa.
a. Wymiana gazowa zewnętrzna (oddychanie płucne) –
zachodzi w pęcherzykach płucnych. Tlen z pęcherzyka
przechodzi do krwi, a dwutlenek węgla z krwi do
pęcherzyka płucnego. Wymiana gazów odbywa się na
drodze dyfuzji.
Dyfuzja jest to przenikanie cząsteczek ze środowiska o
większym stężeniu do środowiska o mniejszym stężeniu.
Zarówno tlen jak i dwutlenek węgla jest transportowany przez
erytrocyty. Gazy te wchodzą w reakcję z hemoglobiną:
hemoglobina + O2 ↔ oksyhemoglobina
hemoglobina + CO2 ↔ karboksyhemoglobina
a. pęcherzyk płucny
a
b
c
d
e
f
b. włosowate naczynie krwionośne
c. erytrocyt z dwutlenkiem węgla
d. dwutlenek węgla
e. tlen
f. erytrocyt z tlenem
b. Wymiana gazowa wewnętrzna (oddychanie tkankowe) – zachodzi
w komórkach ciała. Tlen z krwi przenika na drodze dyfuzji do komórki,
a dwutlenek węgla z komórki do krwi.
8. Oddychanie wewnątrzkomórkowe.
Oddychanie wewnątrzkomórkowe jest to biochemiczny
proces rozkładu (spalania) związków organicznych przy
udziale tlenu w celu wytworzenia energii.
Energia powstała w wyniku tego procesu jest magazynowana
w postaci wysokoenergetycznych związków organicznych np.
ATP.
Poza energią w procesie tym powstają produkty uboczne w
postaci wody, dwutlenku węgla i mocznika.
TLEN
ENERGIA
KOMÓRKA
ZWIĄZKI ORGANICZNE
- CUKRY
- TŁUSZCZE
- BIAŁKA
PRODUKTY UBOCZNE:
- WODA
- DWUTLENEK WĘGLA
- MOCZNIK
Schemat oddychania wewnątrzkomórkowego
Proces oddychania można zapisać za pomocą następującego
równania:
GLUKOZA
TLEN
WODA
DWUTLENEK
WĘGLA
W przypadku niedoboru tlenu, w komórce może zajść proces
oddychania beztlenowego. W jego wyniku również produkowana
jest energia z glukozy, ale produktem ubocznym jest kwas mlekowy.
Zjawisko takie obserwujemy np. podczas intensywnych ćwiczeń
fizycznych prowadzących do powstawania tzw. zakwasów w
mięśniach. Proces oddychania beztlenowego ilustruje równanie:
GLUKOZA
KWAS MLEKOWY
Proces oddychania komórkowego jest doskonałym przykładem
współpracy różnych układów w organizmie człowieka:
o tlen pobierany jest przez układ oddechowy i dociera do
komórki za pośrednictwem krwi,
o związki organiczne pochodzą z pokarmów trawionych w
układzie pokarmowym i roznoszone są przez krew,
o dwutlenek węgla, również transportowany przez układ
krwionośny, jest usuwany poprzez układ oddechowy,
o mocznik usuwany jest przez układ moczowy, a jego
transportem zajmuje się krew,
o nadmiar wody usuwany jest przez układ moczowy, oddechowy
(para wodna) i skórę.
Oddychanie wewnątrzkomórkowe zachodzi w każdej żywej
komórce naszego organizmu w organellum zwanym
mitochondrium. Szczególnie dużo mitichondriów posiadają
tkanki o dużym zapotrzebowaniu energetycznym np. tkanka
mięśniowa poprzecznie prążkowana.
9. Na co organizm człowieka zużywa energię?
Energia chemiczna zgromadzona w ATP jest w miarę potrzeb
organizmu przekształcana w inne rodzaje energii np.: cieplną,
mechaniczną, elektryczną.
Organizm człowieka potrzebuje energii do wszystkich procesów
życiowych, a w szczególności:
 wykonywania ruchów,
 pracy narządów wewnętrznych,
 utrzymywania stałej temperatury organizmu (36,6 0C).
10. Bibliografia i netografia:
• Gołda W., Kłyś M., Wardas J.: Biologia dla gimnazjum część druga,
Wydawnictwo Nowa Era,
• Gulewicz B., Wierbiłowicz E.: Biologia dla klasy I gimnazjum,
Wydawnictwo ABC,
• Michajlik A., Ramotowski W.: Anatomia i fizjologia człowieka,
Wydawnictwo Lekarskie PZWL,
• Sylwanowicz W.: Mały atlas anatomiczny, PZWL,
• Szlachetko A., Szlachetko D., Rutkowski P.: Biologia gimnazjum II,
Wydawnictwo M. Rożak,
• Villee C. A.:Biologia, PWRiL,
• www.wikipedia.pl,
• www.encyklopedia.interia.pl
•www.wiem.onet.pl