DST, Decision Support Tool voor energiezuinig en duurzaam renoveren van woningen Wat is een DST? • DST is een tool met simpele richtlijnen energiezuinige en.
Download ReportTranscript DST, Decision Support Tool voor energiezuinig en duurzaam renoveren van woningen Wat is een DST? • DST is een tool met simpele richtlijnen energiezuinige en.
DST, Decision Support Tool voor energiezuinig en duurzaam renoveren van woningen Wat is een DST? • DST is een tool met simpele richtlijnen energiezuinige en duurzame woningrenovatie. voor • Het DEMOHOUSE project is gericht op het ontwikkelen van minimum standaarden voor energiezuinige en duurzame woningrenovatie. • Belangrijke beslissingen in relatie tot ambities voor enerziezuinig renoveren, duurzaamheid, economische haalbaarheid en betrokkenheid van de bewoners worden genomen in de eerste, ofwel initiatieffase. Voor wie is de DST? • The Decision Support Tool is ontwikkeld voor decision makers (bijvooorbeeld managers woningbouwcorporatie, vereniging van eigenaren, etc. ). Waarom energiezuinige renovatie ? • De tool bevat eveneens praktische en diepgaande informatie relevant voor: architecten, energiespecialisten, Hoe energiezuinig renoveren ? bouwondernemingen, en woninggebruikers. Barrières en mogelijkheden Welk type beslissingen wordt ondersteund door de Demohouse Renovatie Projecten DST? • Besluitvormingsprocessen gericht op het faciliteren van enerziezuinige en duurzame woningrenovatie. Waarom energiezuinig en duurzaam renoveren? Kwaliteitsindicatoren als voordelen geassocieerd met dit type renovatie. DST home page Vastgoedwaarde Verhuurbaarheid Comfort Vastgoedwaarde Verhuurbaarheid Energie Labeling Comfort Sociale Status Kosten Milieu Hoe energiezuinig renoveren ? Waarom energiezuinig renoveren ? Milieu Sociale Status Kosten Energie Labeling Verhoogde Eigendomswaarde • Energie efficientie wordt snel een bepalende factor in de waarde of verkoopprijs van woningen. • Klanten zijn in toenemende mate bereid om te betalen voor verbeterd wooncomfort. • De EPBD, Energy Performance Building Directive, energielabel van de woning heeft invloed op de marktwaarde. DST home page • Een ‘goed’ EPBD energie label resulteert in een positief imago voor marketing en verkoopdoeleinden. Eigendomswaarde Verhuurbaarheid Energie Labeling Comfort Sociale Status Kosten Milieu Hoe energiezuinig renoveren ? Waarom energiezuinig renoveren ? Verbeterde verhuurbaarheid • Indien huurders kunnen kiezen tussen een label A of label C woning, zal label A de voorkeur genieten. • In een milde huursector zal energiezuinigheid (het EPBD energie label) de verhuurbaarheid beinvloeden. • Tevreden bewoners zijn de energiezuinige woningrenovatie. DST home page Eigendomswaarde Verhuurbaarheid Energie Labeling Comfort Sociale Status Kosten Milieu Hoe energiezuinig renoveren? Waarom energiezuinig renoveren ? beste reclame voor Verbeterd Energie Label van de woning Na renovatie • EPBD, Energy Performance Building Directive label is een maat voor de energiezuinigheid van een woning op een schaal van A tot G. • Label A staat voor de beste energieprestatie van een woning en label G voor de slechtste. Voor renovatie • Energzuinig renoveren levert een beter energielabel op. DST home page Eigendomswaarde Verhuurbaarheid Energie Labeling Comfort Sociale Status Kosten Environment Hoe energiezuinig renoveren ? Waarom energiezuinig renoveren ? Energie label van de woning • Woningeigenaren zijn verplicht om het energieprestatie certificaat over te dragen bij verhuur of verkoop van een woning. In dit certificaat staat de energieprestatie van de woning vermeld met bijbehorend energielabel. Aanbevolen leesmateriaal D13 Nieuw management Strategieën. Om het rapport te lezen selecteer: http://www.demohouse.net/reports/monitoring/reports/ Comfort • Een comfortabel binnenklimaat als gevolg van het elimineren van warmteverliezen en koudebruggen gecombineerd met een hoge isolatiewaarde en luchtdichtheid van de woning, met name rondom ramen. • Geleuidsreductie, gebruik makend van energiezuinige en luchtdichte kozijnen en deuren om tocht te voorkomen. DST home page • Voorkomen van condensatie voorkomen van schimmels. binnenshuis, dus het • Voorkomen van binnenlucht welke binnendringt in de bouwmassa, welke condenstatie kan aanrichten met mogelijke schade (door corrosie / bevriezing) als gevolg. • De continue luchtverversing met en mechanisch ventilatiesysteem zorgt voor een goed binnenklimaat. Eigendomswaarde Verhuurbaarheid Energie Labeling Comfort Sociale Status Kosten Milieu Hoe energiezuinig renoveren ? Waarom energiezuinig renoveren ? • Thermisch comfort voor bewoners. Comfortabele kamertemperaturen gedurende het gehele jaar. Sociale Status • Duurzame renovatie ondersteund het image van de woonomgeving en heeft een aantrekkingskracht op huurders met goede sociale achtergrond. • Duurzame renovatie ondersteund identificatie met de woonomgeving. DST home page Eigendomswaarde Verhuurbaarheid Energie Labeling Comfort Sociale Status Kosten Milieu Hoe energiezuinig renoveren ? Waarom enerziezuinig renoveren ? Lagere kosten en betaalbaarheid • Lagere energielasten betekent lagere kosten om te voorzien in het levensonderhoud voor woningeigenaren en huurders. • Door lage energielasten kunnen ook de lagere inkomensklassen een energiezuinige woning betalen. • Het verlagen van de kosten om te kunnen voorzien in levensonderhoud is een belangrijke doelstelling voor huurcorporaties.. • Een energiezuinige woning is ‘toekomstbestendig’ tegen hogere energieprijzen. DST home page Eigendomswaarde Verhuurbaarheid Energie Labeling Comfort Sociale Status Kosten Milieu Hoe energiezuinig renoveren ? Waarom enerziezuinig renoveren ? Milieu • Een laag energiegebruik na renovatie resulteert in een lagere CO2 emissie en heeft daarom geringere impact op het milieu. • Het gebruik van duurzame bouwmaterialen, waterbehandeling en hergebruik zorg ook voor een lagere milieubelasting. DST home page • In alle Demohouse renovation projects is aangetoond dat een energiebesparing kan worden gerealiseerd van 50 to 85%. Image source: http://energypicturesonline.com Eigendomswaarde Verhuurbaarheid Energie Labeling Comfort Sociale Status Kosten Milieu Hoe energiezuinig renoveren ? Waarom enerziezuinig renoveren ? D9 Life Cycle Optimisation and CO2 Reduction. Om het rapport te lezen selecteer: http://www.demohouse.net/reports/monitoring/reports/ D16.1Demohouse renovation projects assessment of environmental, economical and social impacts. Om het rapport te lezen selecteer: http://www.demohouse.net/reports/monitoring/reports/ Barrières en kansen voor een energiezuinige en duurzame renovatie DST home page Architectuur Architectuur Financieel Wettelijk Sociaal Technisch Hoe energiezuinig renoveren ? Waarom energiezuinig renoveren ? Sociaal Financieel Technisch Wettelijk D1C Barriers to sustainable renovations. Om het rapport te lezen selecteer: http://www.demohouse.net/reports/monitoring/reports/ Barrières en kansen voor een energiezuinige en duurzame renovatie Architectuur • Het behoud van de originele gevel van een momentaal pand kan extern isoleren onmogelijk maken. DST home page Deense Demohouse Voor renovatie • Interne isolatie is vaak mogelijk maar vereist een doordacht ontwerp ivm mogelijke condensatie in de gevel. • Het behoud van het karakter van de originele gevel brengt kansen met zich mee voor innovatieve ontwerpen. Architectuur Financieel Wettelijk Sociaal Technisch Hoe energiezuinig renoveren ? Waarom energiezuinig renoveren ? Deense Demohouse na renovatie Barrières en kansen voor een energiezuinige en duurzame renovatie Financieel • Winst: een hogere investering wordt beschouwd als een barrière, terwijl verhoogde marktwaarde tegelijkertijd juist een kans kan zijn. DST home page • Financiële consequenties voor de huurder: huurverhoging (barrière) versus lagere energiekosten (kans). • Marketing: extra promotie nodig (barrière) versus hogere aantrekkingskracht voor potentiele kopers (kans). • Langere terugverdientijden en hoger economisch risico kan een barrière zijn, terwijl banken energiezuinigheid juist zien als nieuw interessegebied. Architectuur Financieel Wettelijk Sociaal Technisch Hoe energiezuinig renoveren ? Waarom energiezuinig renoveren ? Barrières en kansen voor een energiezuinige en duurzame renovatie Financieel • Eén van de belangrijkste barrières voor energiezuinig renoveren is de extra investering die is vereist in vergelijking met ‘standaard’ of ‘business as usual’ renovatie. DST home page • Er zijn meerdere manieren om financiële barrières te overwinnen, bijvoorbeeld nieuwe financiële constructies: ESCO, Energy Service Company Low Cost componenten bijvoorbeeld HRV-unit Roof top appartement Architectuur Financieel Wettelijk Sociaal Technisch Hoe energiezuinig renoveren ? Waarom energiezuinig renoveren ? Barrières en kansen voor een energiezuinige en duurzame renovatie Wettelijke en bestuurlijke beperkingen • Wettelijke en bestuurlijke beperkingen (vergunningen, procedures) kunnen een barrière zijn. • Gebrek aan bestaande wetgeving kan een barrière zijn. DST home page Architectuur Financieel Wettelijk Sociaal Technisch Hoe energiezuinig renoveren ? Waarom energiezuinig renoveren ? • Overheidsinstanties die duurzaamheid aanmoedingen zijn een mogelijkheid voor duurzame en energiezuinige renovatie. Barrières en kansen voor een energiezuinige en duurzame renovatie Sociaal • Gewoonlijk is er veel eensgezindheid nodig tussen de huidige huurders voor het uitvoeren van collectieve maatregelen. DST home page • Zelfs wanneer consensus tussen de huurders niet formeel is vereist, kan meer medewerking van de huurders worden verwacht indien zij kunnen bijdragen aan het renovatieproces. Dit leidt eveneens tot meer tevredenheid over het eindresultaat. • Indien huurders worden betrokken bij het zoeken naar oplossingen, zullen deze eerder worden geaccepteerd. Architectuur Financieel Wettelijk Sociaal Technisch • Gebrek aan kennis kan een motivatieprobleem zijn. Voorbeelden van energiezuinige renovatie kunnen worden gebruikt om huurders te informeren. • Tijdelijke woonruimte tijdens renovatiewerkzaamheden kan een extra barrière zijn voor de support van de huidige huurders. • Het zo kort mogelijk houden van de renovatieperiode zorgt ervoor dat huurders niet te lang in een tijdelijke woonruimte hoeven te leven. Coupons voor locale Hoe energiezuinig renoveren ? atrracties en parken kunnen worden aangeboden ter Waarom energiezuinig renoveren ? compensatie Barrières en kansen voor een energiezuinige en duurzame renovatie Technisch • Enkele oplossingen vereisen complexe technologieën die minder gebruiksvriendelijk zijn met als gevolg een mogelijk lagere energiebesparing. Probeer zoveel mogelijk gebruiksvriendelijke technologieën in te zetten. DST home page • Ervaring leert, dat in elk renovatieproces fouten worden gemaakt. Kwaliteitscontrole helpt deze fouten op te sporen en te corrigeren. Meer informatie over de Infrarood cameratest Meer informatie over de Blower Door test Architectuur Financieel Wettelijk Sociaal Technisch Hoe energiezuinig renoveren ? Waarom energiezuinig renoveren ? • Gebrek aan kennis en technische know-how kan een barrière zijn in het renovatieproces. Echter, wanneer deze kennis is vergaard kan dit worden beschouwd als een concurrentievoordeel. Hoe energzuinig, betaalbaar en duurzaam renoveren? Drie belangrijke aspecten spelen een rol: DST home page Technisch ascpect Financieel aspect Sociaal aspect Financieel Technisch Sociaal Technisch aspect • De eerste stap in een renovatieproces is een doel stellen voor het energiegerbuik. Een goede indicatie hiervoor is de hoeveelheid energie nodig voor verwarming per m2 per jaar (kWh/m2a). • Een m3 aardgas of 1 liter olie staat gelijk aan ongeveer 10 kWh warmte. Het energiegebruik van een huis van 100 m2 van 1500 m3 aardgas per jaar is 1500 x 10 kWh/a/ 100 m2 of 150 kWh/m2a, (de a staat voor annual of jaarlijks). DST home page Technisch ascpect Financieel aspect Sociaal aspect • Een gemiddeld huishouden gebruikt 300-500 m3 aardgas voor warm tapwater ofwel DHW (Domestic Hot Water). Indien de totale hoeveelheid gasgebruik bekend is, kan het energiegebruik voor ruimteverwarming eenvoudig worden berekend. • Enkele lage waarden voor ruimteverwarming: - 15 kWh/m2a volgens de Duitse Best beschikbare technologieën nieuwbouwstandaard voor passiefhuizen. Low-cost technische oplossingen - 25-30 kWh/m2a voor renovatie volgens het Duitse passiefhuisprincipe. Groene Vragenlijst - 50 kWh/m2a voor woningen met laag energiegebruik. IR Camera Test 100 kwh/m2a volgens huidige Blower Door Test standaard. Energiesignatuur Gemeenschappelijk Evaluatie Protocol Demohouse Renovaties Geleerde lessen Technisch • De eerste stap in energiezuinig renoveren is het minimaliseren van de energievraag door: 1. Isolatie van de gebouwschil (gevel, glas). 2. Minimaliseren van koudebruggen en infiltratieverliezen (ongewenste koude lucht dat de woning binnendringt). 3. Warmteterugwinnin in het ventilatiesysteem. • De tweede stap is het toepassen van duurzame energie (zonnecollectoren, PhotoVoltaisch of PV cellen) • The laatste stap is het toepassen van energiezuinige apparatuur, zoals Hr-ketel of warmtepomp. DST home page Technisch ascpect Financieel aspect Sociaal aspect Best beschikbare technologieën Low-cost technische oplossingen Groene Vragenlijst IR Camera Test Blower Door Test Energiesignatuur Gemeenschappelijk Evaluatie Protocol Demohouse Renovaties Geleerde lessen Wanneer het doel voor toekomstige energiegebruik is vastgesteld en er een algemeen idee is in welke maatregelen wordt geinvesteerd, kan het ontwerpteam de technische specificaties van de renovatie gaan invullen. Technical aspect Further information and guidance • ‘Vuistregels’ voor energiezuinigheid, toepassen van duurzame energie, nieuwe technologieën en streefwaarden met betrekking tot: • Gebouwschil • Gebouwservices Best Available Technologies, BAT Low-cost Technical Solutions DST home page Technisch ascpect Financieel aspect Sociaal aspect Best beschikbare technologieën Low-cost technische oplossingen Groene Vragenlijst IR Camera Test Blower Door Test Energiesignatuur Gemeenschappelijk Evaluatie Protocol Demohouse Renovaties Geleerde lessen • Bouwkwaliteitscontrole: Tools Thermographische Camera Test Blower Door Test • Bewustwordings Tools The Green Questionnaire • Evaluatie Tools Energy Signatuur Gemeenschappelijk Evaluatie Protocol • Demohouse Renovatie Projecten Geleerde lessen Best beschikbare technologieën voor energiezuinige renovatie Informatie over de huidige status van elke best beschikbare technologie in Europa voor energiezuinig renoveren is beneden weergegeven. Het bevat de streefwaarden voor 2011, het jaar waarin strengere eisen worden gesteld op basis van de EPBD, Energy Performance Building Directive. DST home page Technisch ascpect Financieel aspect Sociaal aspect Europa is onderverdeeld in drie zones gebaseerd op klimaatregio’s: Zone I: Noord Europe Zone II: Centraal Europe Zone III: Zuid Europe Best beschikbare technologieën: Om elk beschikbaar item te zien ga naar: http://www.demohouse.net/reports/monitoring/best-available-technologies/ Best beschikbare technologieën - Isolatie Low-cost technische oplossingen - Energiezuinige ramen - Luchtdichte constructies Groene Vragenlijst - Balansventilatie met warmteterugwinning - Hr-ketels IR Camera Test - Wijkverwarmingssystemen Blower Door Test - Gecombineerde warmte en elektriciteitsproductie Energiesignatuur - Warmtepompen Gemeenschappelijk Evaluatie Protocol - Natuurlijke, hybride en ventilatie met behulp van PV - Zonnecollectoren voor warm tapwaterbereiding - PV installaties Demohouse Renovaties Geleerde lessen D1 State of the Art. Voor het rapport selecteer: http://www.demohouse.net/reports/monitoring/reports/ D6 Catalogue of Best Available Technologies. Voor het rapport selecteer: http://www.demohouse.net/reports/monitoring/reports/ Low-cost Technische Oplossingen • Als onderdeel van het Deens renovatieproject, is een kosten effectieve balansventilatie unit ontwikkeld met warmteterugwinning. Een hoge thermische efficiency, lage elektriciteitsconsumptie en laag geluidsniveau zijn gerealiseerd. Bovendien is de venitlatieunit eenvoudig aan te sluiten op het bestaande uitlaatsysteem. Filterbox in keuken met twee filters. • De unit kan worden geintegreerd langs de muren of onder het dak op een eenvoudige manier met weinig onderhoud (bijvoorbeeld filtervervanging). DST home page Technisch ascpect Financieel aspect Sociaal aspect • Het verbeterde ontwerp van de venitlatieunit maakt installatie in een appartement mogelijk voor minder dan 3000 EURO. Drie onderdelen voor low-cost HRV unit. Best beschikbare technologieën Low-cost technische oplossingen Groene Vragenlijst IR Camera Test Blower Door Test Energiesignatuur Gemeenschappelijk Evaluatie Protocol Demohouse Renovaties Geleerde lessen HRV kanalen in de keuken (moet nog worden witgeverfd). D1 State of the Art. Voor het rapport selecteer: http://www.demohouse.net/reports/monitoring/reports/ D6 Catalogue of Best Available Technologies. Voor het rapport selecteer: http://www.demohouse.net/reports/monitoring/reports/ Low-cost technische oplossingen Lichtgewicht en energiezuinig CO2 Neutraal Prefab topappartement • Prototype ontwikkeld als onderdeel van het Deense Demohouse renovatie project. DST home page • Verkoop van dit type appartement voor een goede prijs kan (voor een deel) extra investeringen voor energiezuinige renovatie compenseren. Top apartement meer informatie Technisch ascpect Financieel aspect Sociaal aspect Best beschikbare technologieën Low-cost technische oplossingen Top apartement demonstratie Groene Vragenlijst IR Camera Test Blower Door Test Energiesignatuur Gemeenschappelijk Evaluatie Protocol Demohouse Renovaties Geleerde lessen Top apartement Technische informatie: • Hoogwaardige prefab componenten tegen lage kostprijs. • Voordelen: goed geisoleerd, luchtdichte prefabricatie. Laag totaalgewicht (geplaatst op bestaande dakconstructie van een bestaand betonnen woning). DST home page Technisch ascpect Financieel aspect Sociaal aspect Best beschikbare technologieën Low-cost technische oplossingen Groene Vragenlijst IR Camera Test Blower Door Test Energiesignatuur Gemeenschappelijk Evaluatie Protocol Demohouse Renovaties Geleerde lessen Inclusief: -Ventilatieunit met warmteterugwinning geplaatst in een tussenmuur. (EcoVent) -Ventilatie lucht wordt voorverwarmd in een metale dak, lucht zonnecollector (Rannilla) -13 m² PV module om te voorzien in het energiegebruik voor ventilatie en verlichting met behulp van zonne energie -Een luchtdichte timber-frame constructie met papier granulaat isolatie en minimale koudebruggen ( U-value: 0.15 – 0.18 W/m²K) - HR++ glas. Top apartement demonstratie. Deens Demohouse project. De Groen Bouwen Vragenlijst • De groen bouwen vragenlijst is gebaseerd op de in Denemarken ontwikkelde “Green Build Tool”, gericht op milieu en energie. • De tool is ontwikkeld door Cenergia, Denemarken. • De vragenlijst beoordeeld alle van toepassing zijnde renovatiemaatregelen van project. DST home page Technisch ascpect Financieel aspect Sociaal aspect Best beschikbare technologieën Low-cost technische oplossingen • Dit omvat maatregelen betreffende duurzaamheid gerelateerd aan: - Water, regenwater en riolering - binnenklimaat (lucht) - Materialen en constructies - Afval - Energie - Gebouw en wijkontwikkeling • De gebruiker kan de vragenlijst gebruiken in twee fasen: - 1. Begeleiding ter beoordeling van voorgenomen renovatiemaatregelen. IR Camera Test - 2. Geeft een advies over een optimum aantal Blower Door Test renovatiemaatregelen aan de start van een Energiesignatuur renovatieproces, indien alle details bekend zijn. Gemeenschappelijk Evaluatie Protocol Groene Vragenlijst Demohouse Renovaties Geleerde lessen • Als resultaat wordt een puntenscore berekend voor zowel milieu als energie onderverdeeld naar label A tot en met G. The Green Build Questionnaire Om de vragenlijst te zien selecteer: http://www.demohouse.net/reports/monitoring/other/ Bouwkwaliteitscontrole methoden Infrarood Camera Test • Wordt gebruikt detecteren. om koudebruggen in gebouwen te • De foto wordt gemaakt met een infrarood camera DST home page Technisch ascpect Financieel aspect Sociaal aspect Best beschikbare technologieën Low-cost technische oplossingen Groene Vragenlijst • Op de infrarood foto worden verschillende kleuren aangegeven, welke een andere temperatuursrange aannduiden. • Op deze manier kunnen warme en koude delen van een gebouw zichtbaar worden gemaakt en geidentificeerd. • De IR foto’s kunnen worden gebruikt om warmtestraling aan te tonen en aan te geven waar isolatie ontbreekt in de gebouwschil. • De methode kan ook worden gebruikt om schade als gevolg van vocht aan te tonen, met name in oude gebouwen. IR Camera Test Blower Door Test Energiesignatuur Gemeenschappelijk Evaluatie Protocol Demohouse Renovaties Geleerde lessen Before renovation After renovation D8.1 Monitoring Programme in Demohouse renovation buildings. Voor het rapport selecteer: http://www.demohouse.net/reports/monitoring/reports/ Bouwkwaliteitscontrole methoden Infrarood Camera Test • Bouwkwaliteitscontrole in de loop van een renovatieproces blijkt erg belangrijk om mogelijke fouten in de constructie zichtbaar te maken. DST home page Technisch ascpect Financieel aspect Sociaal aspect • In het Oostenrijkste Demohouse project, zijn IR foto’s gemaakt na de renovatie. Hierdoor kon ontbrekende isolatie in de gebouwschil worden vastgesteld. As a result the contractor was responsible for repair. Als gevolg, werd de bouwonderneming verantwoordelijk gesteld. • De prijs van een thermografische controle door een specialist is slechts een fractie van de totale bouwkosten. (ongeveer 1000 €). • De lange termijn voordelen van het corrigeren van Best beschikbare technologieën ontbrekende isolatie en koudebruggen compenseren de Low-cost technische oplossingen kosten voor het uitvoeren van een IR kwaliteitscontrole. Groene Vragenlijst IR Camera Test Blower Door Test Energiesignatuur Gemeenschappelijk Evaluatie Protocol Demohouse Renovaties Geleerde lessen Ontbrekende isolatie bij de ingang gedetecteerd met thermographie, rechtgezet door de bouwonderneming. D8.1 Monitoring Programme in Demohouse renovation buildings. Voor het rapport selecteer: http://www.demohouse.net/reports/monitoring/reports/ Bouwkwaliteitscontrole methoden Blower Door Test • Bij energiezuinige renovatie moeten warmteverliezen door ongewenste luchtstromingen worden geminimaliseerd. Een luchtdichte gebouwschil is essentieel. DST home page • In een blower door test, wordt de woning onder een druk gezet van 50 Pa (0.0005 van normale luchtdruk) De bijbehorende lucht flow wordt gemeten. Hoe meer luchtdicht de woning is, hoe later de lucht flow. Blower door om de luchtdichtheid van een woning te bepalen. Technisch ascpect Financieel aspect Sociaal aspect •De lucht flow is gerelateerd aan de grootte van de woning en wordt uitgedrukt in een infiltratieratio n50 (het subscript 50 betekent 50 Pa). Een n50 van 1 per uur betekent dat elk uur de luchthoeveelheid gelijk Best beschikbare technologieën aan het volume van de woning wordt ‘ververst’ (bij Low-cost technische oplossingen een overdruk van 50 Pa). Groene Vragenlijst • Onder normale omstandigheden is het luchtdrukverschil binnen en buiten de woning minder IR Camera Test dan 50 Pa. Als vuistregel, geld een Blower Door Test luchtverversinggraad van n50/20 (door wind op de Energiesignatuur gevel). Gemeenschappelijk Evaluatie Protocol • De Duitse Passiefhuis standaard vereist een n50 van 0.6 per uur of minder. Demohouse Renovaties Geleerde lessen •In de praktijk levert goede renovatie een n50 op van 2.0 per uur of minder. Doorlopende luchtdichtheidslaag (rood) Over de gehele bouwstructuur. D5 Securing air tightness in buildings. Om het rapport te lezen selecteer: http://www.demohouse.net/reports/monitoring/reports/ D8.1Monitoring Programme in Demohouse renovation buildings. Om het rapport te lezen selecteer: http://www.demohouse.net/reports/monitoring/reports/ Bouwkwaliteitscontrole methoden Blower Door Test DST home page Technisch ascpect Financieel aspect Sociaal aspect • D5 Securing air tightness in buildings (Executive Summary) het rapport gaat in op instructies om woningen luchtdicht te maken en hierop te testen. Er worden aanbevelingen gedaan over het uitvoeren van van testen in renovatieprojecten. Tevens worden de resultaten van alle Demohouse projecten gepresenteerd, met betrekking tot uitgevoerde maatregelen om de luchtdichtheid te verbeteren. Blower door om de luchtdichtheid van een woning te bepalen. • In het Deense Demohouse project hebben herhaaldelijke blower door testen geholpen de woning beter luchtdicht te maken door ‘lekkages’ op te sporen. Best beschikbare technologieën Low-cost technische oplossingen Groene Vragenlijst IR Camera Test Blower Door Test Energiesignatuur Gemeenschappelijk Evaluatie Protocol Demohouse Renovaties Geleerde lessen Doorlopende luchtdichtheidslaag (rood) Over de gehele bouwstructuur D5 Securing air tightness in buildings. Om het rapport te lezen selecteer: http://www.demohouse.net/reports/monitoring/reports/ D8.1Monitoring Programme in Demohouse renovation buildings. Om het rapport te lezen selecteer: http://www.demohouse.net/reports/monitoring/reports/ Energiesignatuur DST home page • Energiesignatuur is een procedure om het totale energiegebruik voor woning en warm tapwaterbereiding vast te stellen. • De procedure omvat het wekelijk (of maandelijks) vastleggen van het energiegebruik per m2 vloeroppervlak tegen de gemiddelde omgevingstemperatuur in die periode (week of maand). • Hoe lager de omgevingstemperatuur, hoe hoger het energiegebruik voor ruimteverwarming. De stijlheid van de lijn is een indicatie voor de thermische kwaliteit van de woning. (lagere steilheid is beter) Technisch ascpect Financieel aspect Sociaal aspect • In de zomer (gemiddelde omgevingstemperatuur van 15°C of meer), zou er geen energievraag voor ruimteverwarming moeten zijn. De enige energievraag zou voor warm tapwaterbereiding moeten zijn, ongeveer 10 kWh/m2. Hogere waarden Groene Vragenlijst zouden kunnen aanduiden dat het verwarmingssysteem niet goed werkt. IR Camera Test Voorbeeld van de Energiesignatuur. Blower Door Test Om het voorbeeld te bekijken selecteer: Energiesignatuur Gemeenschappelijk Evaluatie Protocol http://www.demohouse.net/reports/monitoring/other/ Best beschikbare technologieën Low-cost technische oplossingen Demohouse Renovaties Geleerde lessen Gemeenschappelijk Evaluatie Protocol Wordt gebruikt als basis voor de evaluatie van woningbouwprojecten in termen van verbeteren van duurzaamheid, energie en sociaal economische aspecten. Het evaluatie protocol omvat drie delen: 1. Het informatie deel. DST home page Technisch ascpect Financieel aspect Sociaal aspect 2. Het evaluatie deel. De evaluatie is onderverdeeld naar: Maatregelen voor het uitvoeren van de renovatie Evaluatie gedurende het renovatieproces Evaluatie na het uitvoeren van de renovatie Best beschikbare technologieën 3. Vergelijking van de evaluaties voor en na de renovatie Low-cost technische oplossingen Groene Vragenlijst IR Camera Test Blower Door Test Energiesignatuur Gemeenschappelijk Evaluatie Protocol Demohouse Renovaties Geleerde lessen D23 Applicability of the Common Evaluation Protocol. Om het rapport te lezen selecteer: http://www.demohouse.net/reports/monitoring/reports/ DEMOHOUSE Renovatie Projecten Gebouwen gerenoveerd volgens duurzame criteria en ‘geleerde lessen’ van de renovaties. DST home page Oostenrijkse Demohouse Deense Demohouse Technisch ascpect Financieel aspect Sociaal aspect Best beschikbare technologieën Low-cost technische oplossingen DEMOHOUSE brochure. Voor de brochure selecteer: http://www.demohouse.net/reports/monitoring/other/ Groene Vragenlijst Griekse Demohouse IR Camera Test Blower Door Test Energiesignatuur Gemeenschappelijk Evaluatie Protocol Demohouse Renovaties Geleerde lessen Hongaarse Demohouse Spaaanse Demohouse D1C Barriers for sustainable and energy conscious renovation. Voor het rapport selecteer: http://www.demohouse.net/reports/monitoring/reports/ Paper: ”Energy efficient renovation of dwellings: lessons learned”. Voor het artikel selecteer: http://www.demohouse.net/reports/monitoring/other/ Oostenrijkse Demohouse Land, Stad Bouwjaar Kenmerken Belangrijkste besparingsmaat regelen Oostenrij k, Graz 1975-76 Twee flats, Sociale huur Stadsverwarming Isolatie van gevel Biomassa-WKKKwaliteitscontrole (o.a. IR-camera) Voor renovatie DST home page Technisch ascpect Financieel aspect Sociaal aspect Resultaten van het renovatie project: Lessons learned_Austrian renovation project •Wat ging goed •Wat ging niet goed •Geleerde lessen •Monitoring Oostenrijks Demohouse gebouw: - Selectie van het bouwmateriaal is van grote invloed op de ecologische prestatie. - Innovatieve financieringsmodellen (ESCO) zou het split-incentive probleem kunnen oplossen Best beschikbare technologieën Low-cost technische oplossingen Groene Vragenlijst IR Camera Test Blower Door Test Oostenr ijk Energiesignatuur Gemeenschappelijk Evaluatie Protocol Austria, geen WKK Demohouse Renovaties Geleerde lessen Netto vloerop pervlak [m2] Na renovatie Simpele TVT [jaar] renovatie kosten [€/m2] ruimteverwa rming + DHW [kWh/m2a] CO2besparin g [%] 14 130 102 52% 8 118 102 22% 9860 9860 DEMOHOUSE brochure. Voor de brochure selecteer: http://www.demohouse.net/reports/monitoring/other/ Deense Demohouse Land, Stad Bouwjaar Kenmerken Belangrijkste besparingsma atregelen Denmark, Copenhag en 1965-1969 3 (van 12) gebouwblokken, Prefab betonnen stadsverwarmin g Isolatie van de gebouwschil, luchtdichtheid, Ecovent WTW voor elk appartement Ecovent WTW unit Topappartement Voor renovatie Na renovatie DST home page Technisch ascpect Financieel aspect Sociaal aspect Best beschikbare technologieën Low-cost technische oplossingen Resultaten van het renovatieproject: Lessons learned_Danish renovation project •Wat ging goed •Wat ging niet goed •Geleerde lessen •Monitoring Groene Vragenlijst IR Camera Test Blower Door Test Energiesignatuur Denemark Gemeenschappelijk Evaluatie Protocol en Demohouse Renovaties Geleerde lessen Netto vloeropp ervlak [m2] Simpele TVT [jaar] Deense Demohouse gebouw: - Low-cost versie van ventilatiesysteem met warmteterugwinning, eenvoudige implementatie. renovatieko sten [€/m2] 21 218 ruimteverwarming + DHW [kWh/m2a] 40 CO2bespari ng [%] 50% 2880 DEMOHOUSE brochure. Voor de brochure selecteer: http://www.demohouse.net/reports/monitoring/other/ Griekse Demohouse Land, Stad Bouwja ar Kenmerken Belangrijkste besparingsmaat regelen Griekenla nd, Athene 20052007 Nieuwbouw, Betonnen structuur met bakstenen gevels Isolatie van gevels, bodemwarmtewis selaars voor koeling, vraaggestuurde ventilatie (CO2) DST home page Technisch ascpect Financieel aspect Sociaal aspect Resultaten van het renovatieproject: Lessons learned_Greek (newbuilt) project •Wat ging goed •Wat ging niet goed Best beschikbare technologieën •Geleerde lessen Low-cost technische oplossingen •Monitoring Groene Vragenlijst IR Camera Test Blower Door Test Griekenla Energiesignatuur nd Gemeenschappelijk Evaluatie Protocol Demohouse Renovaties Geleerde lessen Netto vloeroppervla k [m2] Simpele TVT [jaar] 17 renovatiek osten [€/m2] 115 Tijdens de bouw Grieks Demohouse gebouw -Informeer toekomstige bewoners in een vroeg stadium over energiezuinige maatregelen en hun effect. - In Zuideuropese landen is isolatie van de buitengevel een effectieve maatregel. ruimteverwarm ing + DHW [kWh/m2a] 46 CO2besparin g [%] 48% 2787 DEMOHOUSE brochure. Voor de brochure selecteer: http://www.demohouse.net/reports/monitoring/other/ Hongaarse Demohouse Land, Stad Bouwjaar Hongarije , Boedape st 1955-1960 Kenmerken Belangrijkste besparingsma atregelen Voormalig militair gebouw 3 (van 11) blokken van drie woonlagen DST home page Isolatie van gebouwschil Zonnecollectore n + PV top apartment Technisch ascpect Financieel aspect Resultaten van het renovatieproject: Lessons learned_Hungarian renovation project Sociaal aspect •Wat ging goed Best beschikbare technologieën •Wat ging niet goed Low-cost technische oplossingen •Geleerde lessen •Monitoring Groene Vragenlijst IR Camera Test Blower Door Test Energiesignatuur Hongarij Gemeenschappelijk Evaluatie Protocol e Demohouse Renovaties Geleerde lessen Netto vloeropp ervlak [m2] Simpele TVT [jaar] 30 renovatieko sten [€/m2] 117 Voor renovatie Voorgesteld Hongaarse Demohouse gebouw: - Lange termijn overheids of locale subsidies zijn nodig voor de implementatie van energiezuinige renovatie. - Verspreiding van informatie naar besluitnemers is cruciaal. ruimteverwar ming + DHW [kWh/m2a] 22 CO2bespari ng [%] 73% 6300 DEMOHOUSE brochure. Voor de brochure selecteer: http://www.demohouse.net/reports/monitoring/other/ PV daksysteem Spaanse Demohouse Land, Stad Bouwjaar Kenmerken Belangrijkste besparingsm aatregelen Spanje, Bilbao 1910, gedeeltelijk gerenoveerd in 1960 Oude stadsgedeelte, 4laagse gevel, schuin dak Isolatie van gebouwschil zonnecollector en + PV Gebouw Management Systeem DST home page Technisch ascpect Financieel aspect Results of the renovation project: Lessons learned_Spanish renovation project Sociaal aspect •Wat ging goed Best beschikbare technologieën •Wat ging niet goed Low-cost technische oplossingen •Geleerde lessen •Monitoring Voor renovatie Na renovatie Spaanse Demohouse gebouw: - Historische gebouwen vereist specifiek onderzoek om duurzame maatregelen te implementeren om te voldoen aan aanvullende criteria(bijvoorbeeld esthetiek). - Financiële ondersteuning van lokale overheid is essentieel voor renovatie. Groene Vragenlijst IR Camera Test Blower Door Test Energiesignatuur Gemeenschappelijk Evaluatie Protocol Spanje Demohouse Renovaties Geleerde lessen Netto vloerop pervlak [m2] 496 Simpele TVT [jaar] 26 renovatiek osten [€/m2] 1463 ruimteverwarmin g + DHW [kWh/m2a] 80 CO2besparing [%] 64% DEMOHOUSE brochure. Voor de brochure selecteer: http://www.demohouse.net/reports/monitoring/other/ Monitoring of Demohouse Renovation Projects Informatie beschikbaar eind 2008. DST home page Technisch ascpect Financieel aspect Sociaal aspect Best beschikbare technologieën Low-cost technische oplossingen Groene Vragenlijst IR Camera Test Blower Door Test Energiesignatuur Gemeenschappelijk Evaluatie Protocol Demohouse Renovaties Geleerde lessen Financieel aspect Een van de balangrijkste barrières voor energiezuinig renoveren is de extra investering die is vereist, in vergelijking tot een ‘standaard’ renovatie. Er zijn meerdere opties voor handen om deze financiële barrière te helpen overwinnen. Nieuwe financiële modellen: ESCO Energy Service Company De terugverdientijden van alle Demohouse renovatie projecten varieren tussen de 15 en 35 jaar, hoewel de meeste rond de 25 jaar bedragen. DST home page Technisch ascpect Financieel aspect Sociaal aspect • ESCO kan worden gebruikt vooor ontwerp, financiering, onderhoud en financiële adminstratie van gerenoveerde gebouwen. • Door het uitbesteden van energiezuinige installatie, hoeft de woningbouwcorporatie minder te investeren en loopt hiermee minder financieel risico. • De energy service companies hebben budget om te investeren in zonnedaken, windmolens, biobrandstoffen, warmteopslagvoorzieningen etc. D9 Life Cycle Optimisation and CO2 Reduction. Voor het rapport selecteer: http://www.demohouse.net/reports/monitoring/reports/ Demohouse Renovaties Geleerde lessen D13 New management strategies. Voor het rapport selecteer: http://www.demohouse.net/reports/monitoring/reports/ Financieel aspect Een van de balangrijkste barrières voor energiezuinig renoveren is de extra investering die is vereist, in vergelijking tot een ‘standaard’ renovatie. Er zijn meerdere opties voor handen om deze financiële barrière te helpen overwinnen. DST home page Technisch ascpect Financieel aspect Sociaal aspect Nieuwe financiële modellen: ESCO, Energy Service Company vs EPC, Energy Performance Contracting • Een ESCO, Energy Service Company is een onderneming die wordt ingehuurd door de eigenaar van een gebouw die de energieprestatie van het gebouw wil verbeteren en/of de energiekosten wil reduceren. • De ESCO is de organisatie welke de energiedoelen realiseert in het project. • De ESCO en de gebouweigenaar ondertekenen een contract (gewoonlijk voor 5-10 jaar). • EPC, Energy Performcance Contracting is een activiteit of algemener, een concept. Demohouse Renovaties Geleerde lessen • Met de EPC, wordt de jaarlijkse doelstelling van de energieprestatie in een contract vastgelegd. Vandaar de naam energy performance contracting. D9 Life Cycle Optimisation and CO2 Reduction. Voor het rapport selecteer: http://www.demohouse.net/reports/monit oring/reports/ D13 New management strategies. Voor het rapport selecteer: http://www.demohouse.net/reports/monit oring/reports/ Financieel aspect Een van de balangrijkste barrières voor energiezuinig renoveren is de extra investering die is vereist, in vergelijking tot een ‘standaard’ renovatie. Er zijn meerdere opties voor handen om deze financiële barrière te helpen overwinnen. DST home page Technisch ascpect Financieel aspect Sociaal aspect Nieuwe financieringsmodellen: Top appartement • Verkoop van dit type appartement voor een goede prijs kan (voor een deel) extra investeringen voor energiezuinige renovatie compenseren. • Hoogwaardige prefab componenten tegen lage kostprijs. Voordelen: goed geisoleerd, luchtdichte prefabricatie. Laag totaalgewicht (geplaatst op bestaande dakconstructie vaneen bestaand betonnen woning). Top appartement in het Deens Demohouse demonstratieproject D9 Life Cycle Optimisation and CO2 Reduction. Voor het rapport selecteer: http://www.demohouse.net/reports/monitoring/reports/ Demohouse Renovaties Geleerde lessen D13 New management strategies. Voor het rapport selecteer: http://www.demohouse.net/reports/monitoring/reports/ Financieel aspect Een van de balangrijkste barrières voor energiezuinig renoveren is de extra investering die is vereist, in vergelijking tot een ‘standaard’ renovatie. Er zijn meerdere opties voor handen om deze financiële barrière te helpen overwinnen. . DST home page Nieuwe financieringsmodellen: Low cost componenten, bijvoorbeeld HRVunit HRV-unit meer informatie Technisch ascpect Financieel aspect Sociaal aspect D9 Life Cycle Optimisation and CO2 Reduction. Voor het rapport selecteer: http://www.demohouse.net/reports/monitoring/reports/ Demohouse Renovaties Geleerde lessen Drie onderdelen van de low-cost HRV unit D13 New management strategies. Voor het rapport: http://www.demohouse.net/reports/monitoring/reports/ Financieel aspect Life cycle optimisation and CO2 reduction • Elk Demohouse project is geanalyseerd in het kader van potentieel t.a.v. energiebesparing en CO2 emissie. Ook de kosten voor het uitvoeren van de maatregelen zijn bekeken. DST home page Technisch ascpect Financieel aspect Sociaal aspect • Terugverdientijden voor renovatie investeringen zijn berekend en vergeleken met typische ‘standaard’ renovaties. • Optimale renovatiemaatregelen zijn geidentificeerd. D9 Life Cycle Optimisation and CO2 Reduction. Voor het rapport selecteer: http://www.demohouse.net/reports/monitoring/reports/ Demohouse Renovaties Geleerde lessen D13 New management strategies. Voor het rapport selecteer: http://www.demohouse.net/reports/monitoring/reports/ Sociaal aspect • Voordelen van betrokkenheid van de bewoners: Ervaring leert dat bewoners meer geneigd zijn mee te werken met de renovatie en tevredener zijn over het resultaat indien zij actief worden betrokken in het proces. Dit maakt de besluitvorming ingewikkelder, maar het resultaat is des te beter voor iedereen. • De duurzame renovatie heeft een sociale impact op de woonomgeving, dus check indien lokaal budget beschikbaar is om de buurt te ‘verbeteren’. DST home page Technisch ascpect Financieel aspect Sociaal aspect • De betrokkenheid van huurders in een vroeg stadium leidt tot een beter renovatieproces. • Verschaf huurders informatie over energiezuinig wonen en onderhoud. Indicatoren en vragenlijsten zijn onwikkeld in de Demohouse projecten om sociaal economische kenmerken vast te stellen: - Veranderingen als gevolg van renovatie met betrekking tot het aantal woningen en hun kenmerken. - De hoogte van de huur en de betaalbaarheid - Energiekosten - De woomomgeving en de financiële consequenties van de renovatie. Demohouse Renovaties Geleerde lessen D14 Assessment of environmental, economical and social impacts involving the whole life cycle. Voor het rapport selecteer: http://www.demohouse.net/reports/moni toring/reports/