Transcript TKANKI_ROSLIN

TKANKI ROŚLINNE – BUDOWA I FUNKCJE
WZROST ROŚLIN NASTĘPUJE W WYNIKU PODZIAŁU KOMÓREK
MERYSTEMATYCZNYCH (MITOZIE) . NATOMIAST RÓŻNICOWANIE
SIĘ TYCH KOMÓREK PRZYCZYNIA SIĘ DO POWSTA NIA RÓŻNYCH
TYPÓW TKANEK.
TKANKĄ NAZYWAMY ZESPÓŁ KOMÓREK WYSPECJALIZOWANYCH
W PODOBNY SPOSÓB I PEŁNIĄCYCH TĘ SAMĄ, SPECYFICZNĄ
FUNKCJĘ.
WYRÓŻNIAMY DWIE PODSTAWOWE GRUPY TKANEK ROŚLINNYCH:
a) TKANKI TWÓRCZE – MERYSTEMY
b) TKANKI STAŁE, NIEDZIELĄCE SIĘ.
TKANKI ROŚLINNE
MERYSTEMATYCZNE
STAŁE
WSTAWOWY
WIERZCHOŁKOWY
PROSTE
ZŁOŻONE
BOCZNY
KSYLEM
KOLENCHYMA
FLOEM
SKLERENCHYMA
MIĘKISZ
WŁÓKNA
PARENCHYMA
POWIETRZNY
ZIELENIOWY
PALISADOWY GĄBCZASTY
SKLEROIDY
TKANKI TWÓRCZE – MERYSTEMY
WYRÓŻNIAMY MERYSTEMY:
a) WIERZCHOŁKOWE (W ŁODYGACH I KORZENIACH);
b) WSTAWOWE ( W ŁODYGACH TRAW);
c) BOCZNE: KAMBIUM WYTWARZAJĄCE NOWE TKANKI PRZEWODZĄCE ŁODYGI I KORZENIA ORAZ MIAZGA KORKORODNA
(FELOGEN), KTÓRA WYTWARZA KOREK;
d) TKANKĘ ARCHESPORIALNĄ PYLNIKÓW I SŁUPKÓW.
MERYSTEMY WIERZCHOŁKOWE I WSTAWOWE POWODUJĄ
WZROST PĘDÓW I KORZENI NA DŁUGOŚĆ .
WYRÓŻNIA SIĘ TAKŻE TKANKI TWÓRCZE PIERWOTNE, KTÓRE
POCHODZĄ BEZPOŚREDNIO Z KOMÓREK EMBRIONALNYCH
ZARODKA ORAZ TKANKI TWÓRCZE WTÓRNE, POWSTAJĄCE Z
TKANEK STAŁYCH (np. MIĘKISZOWYCH), KTÓRE ODZYSKAŁY
ZDOLNOŚĆ DO PODZIAŁU.
MERYSTEMY BOCZNE POWODUJĄ WZROST NA GRUBOŚĆ:
JEDNYM Z NICH JEST KAMBIUM, KTÓRE WYTWARZA WTÓRNE
TKANKI PRZEWODZĄCE, ZWŁASZCZA DREWNA, ODKŁADAJĄC
KOMÓRKI ŁYKA NA ZEWNĄTRZ – KU OBWODOWI, A KOMÓRKI
DREWNA DO ŚRODKA ORGANU.
U ROŚLIN WIELOLETNICH WYSTĘPUJE TEŻ DRUGI MERYSTEM
BOCZNY, KTÓRYM JEST MIAZGA KORKOTWÓRCZA, CZYLI FELLOGEN.
JEST ON ZLOKALIOZOWANY OBWODOWO W POSTACI CIENKIEJ
WARSTWY. WYTWARZA KOREK, KTÓRY JEST TKANKĄ
OKRYWAJĄCĄ.
TKANKA ARCHESPORIALNA, CZYLI SPOROGENNA JEST
ZBUDOWANA Z KOMÓREK MAJĄCYCH ZDOLNOŚĆ DO PODZIAŁÓW
MEJOTYCZNYCH. W WYNIKU TYCH PODZIAŁÓW POWSTAJĄ
MIKROSPORY (ZIARNA PYŁKU) W PYLNIKACH ORAZ MAKROSPO-
RY, Z KTÓRYCH W ZALĄŻKACH SŁUPKÓW KWIATÓW ROZWIJAJĄ SIĘ
WORECZKI ZALĄŻKOWE.
CECHY WSPÓLNE Z TKANKAMI TWÓRCZYMI MA TKANKA
KALUSOWA. W MIEJSCU ZRANIENIA ROŚLINY POWSTAJE LUŹNA
TKANKA MIĘKISZOWA – KALUS, KTÓRY ZABLIŹNIA USZKODZONE
MIEJSCE.
KALUS ODGRYWA WAŻNĄ ROLĘ PRZY ZRASTANIU SIĘ FRAGMENTÓW DWÓCH ROŚLIN – PODKŁADKI I ZRAZU – PODCZAS SZCZEPIE-
NIA. W WYNIKU ZROŚNIĘCIA SIĘ KALUSÓW DWÓCH ROŚLIN I
WYKSZTAŁCENIA SIĘ W NIM TKANEK PRZEWODZĄCYCH, POWSTAJE
JEDNA FIZJOLOGICZNA CAŁOŚĆ.
TKANKI STAŁE
KOMÓRKI TKANEK TWÓRCZYCH RÓŻNICUJĄ SIĘ W TKANKI STAŁE.
WYRÓŻNIAMY NASTĘPUJĄCE RODZAJE TKANEK STAŁYCH:
• TKANKI OKRYWAJĄCE (SKÓRKA I KOREK),
• TKANKI MIĘKISZOWE (MIĘKISZ ASYMILACYJNY, SPICHRZOWY I
WODONOŚNY),
• TKANKI WZMACNIAJĄCE (TWARDZICA, CZYLI SKLERENCHYMA
oraz ZWARCICA, czyli KOLENCHYMA),
• TKANKI PRZEWODZĄCE;
• TKANKI WYDZIELNICZE.
KOMÓRKI TYCH TKANEK NIE DZIELĄ SIĘ I SPEŁNIAJĄ SPECYFICZNE
FUNKCJE W ROŚLINIE
CHARAKTERYSTYKA TKANEK
TKANKI OKRYWAJĄCE
TKANKI OKRYWAJĄCE SPEŁNIAJĄ DWIE PODSTAWOWE FUNKCJE:
• IZOLUJĄ WEWNĘTRZNE TKANKI ROŚLIN OD WPŁYWU
ŚRODOWISKA ZEWNĘTRZNEGO,
• POŚREDNICZĄ MIĘDZY ŚRODOWISKIEM ZEWNĘTRZNYM A
WEWNĘTRZNYM ROŚLINY.
WYRÓZNIA SIĘ PIERWOTNE TKANKI OKRYWAJĄCE, KTÓRE
POCHODZĄ Z MERYSTEMÓW WIERZCHOŁKOWYCH, JAK EPIDERMA
(SKÓRKA PĘDU) I EPIBLEMA (SKÓRKA KORZENIA) ORAZ WTÓRNĄ
TKANKĘ OKRYWAJĄCĄ (KOREK).
EPIDERMA
EPIDERMA JEST ZEWNĘTRZNĄ POWŁOKĄ ZIELONEJ ŁODYGI, LIŚCI I
KWIATU. ZBUDOWANA JEST Z JEDNEJ WARSTWY ŚCIŚLE PRZYLE-
GAJĄCYCH DO SIEBIE KOMÓREK. ŚCIANY KOMÓREK EPIDERMY
GRANICZĄCE Z WNĘTRZEM ROŚLINY SĄ CIENKIE, CELULOZOWE,
NATOMIAST ŚCIANA GRANICZĄCA ZE ŚRODOWISKIEM ZEWNĘTRZNYM JEST GRUBA, PRZESYCONA SUBSTANCJAMI TŁUSZCZOWYMI:
KUTYNĄ I WOSKIEM ORAZ MINERALNYMI.
FUNKCJE EPIDERMY
• W WYNIKU OPISANEJ BUDOWY EPIDERMA CHRONI ROŚLINĘ
PRZED NADMIERNĄ TRANSPIRACJĄ, WNIKANIEM DROBNOUSTROJÓW I USZKODZENIEM MECHANICZNYM.
• FUNKCJE ZWIĄZANE Z WYMIANĄ GAZOWĄ MIĘDZY ŚRODOWISKIEM, A WNĘTRZEM ROŚLINY SPEŁNIAJĄ APARATY SZPARKOWE.
SĄ ONE ZBUDOWANE Z DWÓCH KOMÓREK O NIERÓWNOMIERNIE
ZGRUBIAŁYCH ŚCIANACH, ZWANYCH KOMÓRKAMI SZPARKOWYMI.
ZGRUBIAŁE CZĘŚCI ICH ŚCIAN KOMÓRKOWYCH MOGĄ TWORZYĆ
OTWÓR – SZPARKĘ, PRZEZ KTÓRĄ ODBYWA SIĘ WYMIANA GAZOWA
ORAZ TRANSPIRACJA, CZYLI WYPAROWYWANIE WODY PRZEZ
ROŚLINĘ.
CHARAKTERYSTYCZNYM TWOREM EPIDERMY SĄ RÓŻNEGO TYPU
WŁOSKI – MARTWE LUB ŻYWE, JEDNO- LUB WIELOKOMÓRKOWE.
REGULUJĄ ONE PROCES TRANSPIRACJI I PEŁNIĄ FUNKCJE OBRONNE: PARZĄCE, CZEPNE, KUTNEROWATE. EPIDERMA MOŻE WYTWARZAĆ TAKŻE KOLCE.
EPIBLEMA
EPIBLEMĄ NAZYWAMY SKÓRKĘ KORZENIA. JEJ GŁÓWNA FUNKCJA
POLEGA NA WCHŁANIANIU WODY Z ROZTWORU GLEBOWEGO
ORAZ WYMIANIE GAZOWEJ. TKANKA TA MA ZDOLNOŚĆ WYTWARZANIA WŁOŚNIKÓW, KTÓRE WIELOKROTNIE ZWIĘKSZAJĄ JEJ
POWIERZCHNIĘ CHŁONNĄ.
KOREK
WYSTĘPUJE GŁÓWNIE U WIELOLETNICH ROŚLIN DWULIŚCIENNYCH
OKRYWAJĄC ICH STARSZE ORGANY: PNIE, GAŁĘZIE I KORZENIE.
POWSTAJE W WYNIKU PODZIAŁU KOMÓREK MIAZGI KORKOTWÓRCZEJ – FELLOGENU. NA ZEWNĄTRZ ORGANU FELLOGEN ODKŁADA
KOMÓRKI KORKA, A DO WNĘTRZA- KOMÓRKI MIĘKISZU KORKOWEGO. CAŁY TEN UKŁAD TWORZY PERYDERMĘ.
ŚCIANY KOMÓREK KORKA
ŚCIANY KOMÓREK KORKA ZAWIERAJĄ ZWIĄZEK TŁUSZCZOWY –
SUBERYNĘ. DYFUZJA GAZÓW I PARY WODNEJ ODBYWA SIĘ PRZEZ
PRZETCHLINKI – MIEJSCA WYPEŁNIONE LUŹNO UŁOŻONYMI
KOMÓRKAMI MIĘKISZOWYMI.
TKANKI MIĘKISZOWE
FUNKCJE
KOMÓRKI TKANEK MIĘKISZOWYCH UCZESTNICZĄ W PROCESIE
FOTOSYNTEZY, GROMADZĄ MATERIAŁY ZAPASOWE ORAZ WODĘ.
WYRÓŻNIA SIĘ NIŻEJ WYMIENIONE RODZAJE MIĘKISZU.
RODZAJE MIĘKISZU
• ASYMILACYJNY: WYSTĘPUJE GŁÓWNIE W LIŚCIACH I OBWODOWYCH CZĘŚCIACH ŁODYG; ZAWIERA WIELE CHLOROPLASTÓW.
• SPICHRZOWY: WYSTĘPUJE W ORGANACH SPICHRZOWYCH –
BULWACH, KŁĄCZACH, KORZENIACH, OWOCACH, NASIONACH;
ZAWIERA LEUKOPLASTY.
• WODONOŚNY: WYSTĘPUJE U ROŚLIN GROMADZĄCYCH WODĘ,
np. W ŁODYGACH KAKTUSÓW.
• POWIETRZNY: WYSTĘPUJE U ROŚLIN BAGIENNYCH I WODNYCH;
W JEGO DUŻYCH PRZESTWORACH MIĘDZYKOMÓRKOWYCH
GROMADZI SIĘ POWIETRZE.
• WYDZIELNICZY: W JEGO KOMÓRKACH ZACHODZĄ PROCESY
WYDZIELANIA OLEJKÓW ETERYCZNYCH, SOKU MLECZNEGO itp..
TKANKI WZMACNIAJĄCE
TKANKI WZMACNIAJĄCE NADAJĄ ROŚLINIE SZTYWNOŚĆ I ELAS-
TYCZNOŚĆ, CHRONIĄ PRZED USZKODZENIEM MECHANICZNYM
(ZŁAMANIEM, ROZERWANIEM) ORAZ UTRZYMUJĄ W POZYCJI
PIONOWEJ. SILNIE WYDŁUŻONE, WRZECIONOWATE KOMÓRKI TYCH
TKANEK WYSTĘPUJĄ W PĘDACH OBWODOWO, A W KORZENIACH –
CENTRALNIE.
ZWARCICA (KOLENCHYMA)
W PĘDACH MŁODYCH ROSNĄCYCH ROŚLIN DWULIŚCIENNYCH
WYSTĘPUJE TKANKA WZMACNIAJĄCA - KOLENCHYMA. JEJ KOMÓR-
KI SĄ ŻYWE I ZAWIERAJĄ CHLOROPLASTY. NIEKIEDY ODZYSKUJĄ
WŁAŚCIWOŚCH TKANKI TWÓRCZEJ.
TWARDZICA (SKLERENCHYMA)
JEST ZBUDOWANA Z MARTWYCH KOMÓREK, KTÓRYCH ŚCIANY SĄ
ZDREWNIAŁE, A PROTOPLASTY ZAMIERAJĄ. WYSTĘPUJE W
POSTACI WŁÓKIEN LUB KOMÓREK KAMIENNYCH O NIEREGULAR-
NYCH KSZTAŁTACH. U ROŚLIN JEDNOLIŚCIENNYCH, np. TRAW,
WŁÓKNA PEŁNIĄ FUNKCJE WZMACNIAJĄCE. TWARDZICA WYSTĘ-
PUJE TAKŻE U ROŚLIN DWULIŚCIENNYCH.
KOMÓRKI KAMIENNE WYSTĘPUJĄ W ŁUPINACH WIELU NASION
ORAZ W OWOCNIACH, np. W PESTKACH ŚLIWY I WIŚNI, GDZIE
TWORZĄ WEWNĘTRZNĄ CZĘŚĆ OWOCNI, CZYLI PESTKĘ.
TKANKI PRZEWODZĄCE
TKANKI TE PRZEWODZĄ WODĘ, SOLE MINERALNE I ASYMILATY.
POWSTAJĄ Z PRAMIAZGI, JAK DREWNO I ŁYKO PIERWOTNE LUB
MIAZGI, CZYLI KAMBIUM, JAK DREWNO I ŁYKO WTÓRNE.
DREWNO
PRZEWODZI WODĘ I SOLE MINERALNE, A ŁYKO – ASYMILATY.
DREWNO (KSYLEM) JEST ZBUDOWANE Z CEWEK, NACZYŃ, MIĘKISZU DRZEWNEGO I WŁÓKIEN DRZEWNYCH. ŻYWE SĄ TYLKO
KOMÓRKI MIĘKISZOWE. CEWKI I NACZYNIA PRZEWODZĄ WODĘ I
SOLE MINERALNE OD KORZENI DO WIERZCHOŁKA ROŚLINY. PROCES
TEN NIE WYMAGA NAKŁADU ENERGII.
CEWKI
CEWKI SĄ WYDŁUŻONYMI KOMÓRKAMI ZACHODZĄCYMI KLINOWATO NA SIEBIE. MAJĄ ZDREWNIAŁE ŚCIANY Z LEJKOWATYMI
JAMKAMI PRZEZ KTÓRE Z CEWKI DO CEWKI PRZEPŁYWA ROZTWÓR
WODNY.
NACZYNIA
NACZYNIA SĄ ZBUDOWANE Z WIELU NADLEGLE UŁOŻONYCH
KOMÓREK – CZŁONÓW NACZYŃ, W KTÓRYCH ZANIKŁY ŚCIANY
POPRZECZNE. ŚIANY KOMÓREK SĄ ZDREWNIAŁE I ZGRUBIAŁE.
ZALEŻNIE OD RODZAJU ZGRUBIEŃ WYRÓŻNIA SIĘ NACZYNIA
PIERŚCIENIOWE, SPIRALNE, SIATKOWATE I JAMKOWATE.
NACZYNIA PEŁNIĄ RÓWNIEŻ FUNKCJĘ WZMACNIAJĄCĄ.
MIĘKISZ DRZEWNY
MIĘKISZ DRZEWNY JEST ROZMIESZCZONY W POSTACI PASM. PEŁNI
FUNKCJĘ TKANKI SPICHRZOWEJ I ZAPEWNIA ŁĄCZNOŚĆ Z INNYMI
ŻYWYMI KOMÓRKAMI W ROŚLINIE.
WŁÓKNA DRZEWNE
WYSTĘPUJĄ POJEDYŃCZO LUB GRUPAMI. PEŁNIĄ FUNKCJĘ TKANKI
WZMACNIAJĄCEJ.
ŁYKO (FLOEM)
JEST ZBUDOWANE Z RUREK SITOWYCH, KOMÓREK TOWARZYSZĄCYCH, MIĘKISZU ŁYKOWEGO I WŁÓKIEN ŁYKOWYCH. KOMÓRKI
ŁYKA, Z WYJĄTKIEM WŁÓKIEN ŁYKOWYCH, SĄ ,ŻYWE.
GŁÓWNYMI ELEMENTAMI PRZEWODZĄCYMI ŁYKA (FLOEMU)
SĄ RURKI SITOWE. POWSTAJĄ ONE Z NADLEGLE UŁOŻONYCH
ŻYWYCH KOMÓREK, tzw. CZŁONÓW RUREK SITOWYCH. ŚCIANY
POPRZECZNE TYCH KOMÓREK MAJĄ PORY I NAZYWANE SĄ
PŁYTKAMI SITOWYMI. PRZEZ PORY PRZECHODZĄ Z JEDNEJ
KOMÓRKI DO DRUGIEJ PASMA CYTOPLAZMY KTÓRYMI SĄ
TRANSPORTOWANE ASYMILATY WYTWARZANE W LIŚCIACH ORAZ
SUBSTANCJE WYTWARZANE W INNYCH CZĘŚCIACH ROŚLINY, np. W
KORZENIACH – TRANSPORT TYCH ZWIĄZKÓW WYMAGA ENERGII
ZGROMADZONEJ W ATP.
PORY PŁYTKI SITOWEJ PŁYTKA SITOWA ELEMENT RURKI SITOWEJ
KOMÓRKA TOWARZYSZĄCA
BUDOWA FLOEMU
OPRÓCZ RUREK SITOWYCH WYSTĘPUJĄ WE FLOEMIE (ŁYKU)
KOMÓRKI TOWARZYSZĄCE, KTÓRE WSPÓŁUCZESTNICZĄ W
PRZEWODZENIU ASYMILATÓW.
WŁÓKNA ŁYKOWE SĄ KOMÓRKAMI MARTWYMI, DŁUŻSZYMI OD
WŁÓKIEN DRZEWNYCH I STANOWIĄ SKŁADNIK WZMACNIAJĄCY
ŁYKO.
ELEMENTY DREWNA I ŁYKA WYSTĘPUJĄ OBOK SIEBIE TWORZĄC
WIĄZKI PRZEWODZĄCE. W KORZENIU ŁYKO I DREWNO WYSTĘPUJĄ
NA PRZEMIAN, TWORZĄC PROSTE WIĄZKI ŁYKA I WIĄZKI DREWNA.
W ŁODYDZE, ŁYKO I DREWNO TWORZĄ WIĄZKI ŁYKODRZEWNE
OBOKLEŻNE, CZYLI KOLATERALNE. ŁYKO ZAWSZE JEST POŁOŻONE
ZEWNĘTRZNIE, tj. OD STRONY OBWODU ŁODYGI, A DREWNO –
WEWNĘTRZNIE.
JEŚLI WIĄZKA SKŁADA SIĘ TYLKO Z ŁYKA I DREWNA I NIE ZACHODZI
W NIEJ PRZYROST WTÓRNY NAZYWA SIĘ WIĄZKĄ OBOKLEŻNĄ
(KOLATERALNĄ) ZAMKNIĘTĄ. TAKIE WIĄZKI WYSTĘPUJĄ U ROŚLIN
JEDNOLIŚCIENNYCH.
W WIĄZKACH OBOKLEŻNYCH OTWARTYCH, MIĘDZY ŁYKIEM A
DREWNEM JEST PASMO KAMBIUM. ZACHODZI WÓWCZAS PRZYROST WTÓRNY TKANKI PRZEWODZĄCEJ. TEN TYP WIĄZEK WYSTĘPUJE U WIĘKSZOŚCI ROŚLIN DWULIŚCIENNYCH.
TKANKI WYDZIELNICZE
WEWNĘTRZNYMI STRUKTURAMI WYDZIELNICZYMI SĄ KOMÓRKI
GROMADZĄCE ŚLUZY (np. KOMÓRKI ŁUPINY NASIENNEJ LNU),
GARBNIKI (RURKI GARBNIKOWE BZU CZARNEGO), SZCZAWIANY
WAPNIA (KOMÓRKI MIĘKISZOWE SZPARAGA), SOK MLECZNY
(RURKI MLECZNE MAKU, MNISZKA LEKARSKIEGO, SAŁATY).
PRODUKTY WYDZIELNICZE MOGĄ BYĆ USUWANE NA ZEWNĄTRZ
ROŚLINY LUB DO PRZESTWORÓW MIĘDZYKOMÓRKOWYCH. MAMY
WÓWCZAS DO CZYNIENIA ZE STRUKTURAMI WYDZIELNICZYMI
ZEWNĘTRZNYMI , ZWANYMI GRUCZOŁAMI.
W EPIDERMIE WYSTĘPUJĄ WŁOSKI GRUCZOŁOWE (np. WŁOSKI
PELARGONII I MIĘTY), U KWIATÓW ZAŚ MIODNIKI; SZPARKI
WODNE ZWANE HYDATODAMI WYSTĘPUJĄ U NASTURCJI I
POZIOMKI.
ZBIORNIKI WYDZIELIN W RODZAJU OLEJKÓW ETERYCZNYCH WYSTĘPUJĄ W PRZESTWORACH KOMÓRKOWYCH KOPRU, PIETRUSZKI
ORAZ SELERA. WYDŁUŻONE KANAŁY Z OLEJKAMI WYSTĘPUJĄ U
DZIURAWCA.
KLASYFIKACJA TKANEK
MERYSTEMATYCZNE
(KOMÓRKI ZDOLNE DO PODZIAŁU)
STAŁE
(KOMÓRKI DOJRZAŁE, NIEZDOLNE DO
PODZIAŁU)
PROSTE
TKANKA ZBUDOWANA Z
KOMÓREK JEDNEGO
RODZAJU
ZŁOŻONE
TKANKA ZBUDOWANA Z
WIĘCEJ NIŻ JEDNEGO RODZAJU
KOMÓREK
MERYSTEM WIERZCHOŁKOWY