Transcript ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ ΜΑΧΙΜΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ (Γ΄ ΦΑΣΗ) Εισηγητές: Πέτρος Παπαπολυβίου, Πανεπιστήμιο Κύπρου Κυπριανός Δ.

ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ
ΜΑΧΙΜΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ
ΣΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ
(Γ΄ ΦΑΣΗ)
Εισηγητές:
Πέτρος Παπαπολυβίου, Πανεπιστήμιο Κύπρου
Κυπριανός Δ. Λούης, ΕΜΕ
1
Εν όψει της σταδιακής εισαγωγής των νέων
Αναλυτικών Προγραμμάτων από τη νέα σχολική
χρονιά 2011-2012, το Υπουργείο Παιδείας και
Πολιτισμού σε συνεργασία με το Παιδαγωγικό
Ινστιτούτο, διοργανώνουν, μεταξύ άλλων, σειρά
Προγραμμάτων επιμόρφωσης και ενημέρωσης
στελεχών της εκπαίδευσης και εκπαιδευτικών
τόσο της Δημοτικής όσο και της Μέσης
Εκπαίδευσης. Ο εν λόγω προγραμματισμός
δομείται σε τέσσερις (4) φάσεις ως ακολούθως:
Φάσεις Επιμόρφωσης/ενημέρωσης
• Α΄ ΦΑΣΗ
Αφορούσε ενημέρωση για τα νέα Αναλυτικά
Προγράμματα:
 των στελεχών του ΥΠΠ,
 των Διευθυντών των σχολικών μονάδων Μέσης και
Δημοτικής Εκπαίδευσης,
 των υποστηρικτών των διαφόρων γνωστικών
αντικειμένων (σύμβουλοι μαθημάτων στο ΥΠΠ,
αποσπασμένοι στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο κ.λπ.).
Πραγματοποιήθηκε στην αρχή της τρέχουσας σχολικής
χρονιάς.
Φάσεις Επιμόρφωσης/ενημέρωσης
• Β΄ ΦΑΣΗ
Αφορούσε επιμόρφωση των υποστηρικτών
(των συμβούλων και άλλων αποσπασμένων
στο ΥΠΠ και στο Π.Ι.) για τα νέα Αναλυτικά
Προγράμματα και συγκεκριμένα για τα
χαρακτηριστικά των νέων αναλυτικών
Προγραμμάτων δηλαδή για τη φιλοσοφία,
τους σκοπούς και τους στόχους τους, το
περιεχόμενό τους, τη διδακτική μεθοδολογία
και την αξιολόγηση των γνωστικών
αντικειμένων.
Φάσεις Επιμόρφωσης/ενημέρωσης
• Γ΄ ΦΑΣΗ
Αφορά την επιμόρφωση αριθμού μάχιμων
εκπαιδευτικών στα νέα Αναλυτικά
Προγράμματα και ειδικότερα σε δεκαεπτά
(17) γνωστικά αντικείμενα.
Στη φάση αυτή λαμβάνει μέρος ένας
εκπαιδευτικός από κάθε Γυμνάσιο (72
συνολικά) για κάθε γνωστικό αντικείμενο σε
τρία (3) επιμορφωτικά κέντρα (Λευκωσία,
Λεμεσό και Λάρνακα).
Στόχοι Επιμορφωτικού Προγράμματος
της Ιστορίας
Οι εκπαιδευτικοί:
• Να γνωρίσουν το νέο Πρόγραμμα Σπουδών της
Ιστορίας, τη φιλοσοφία, τη δομή, τους σκοπούς
και τους στόχους του καθώς και τη διασύνδεση
του με τις βασικές αρχές του νέου Αναλυτικού
Προγράμματος (ανθρώπινο και δημοκρατικό
σχολείο, συνεκτικό και επαρκές σώμα γνώσεων,
ανάπτυξη στάσεων και συμπεριφορών που
χαρακτηρίζουν το δημοκρατικό πολίτη και
κομβικές ιδιότητες και δεξιότητες που
απαιτούνται στην κοινωνία του 21ου αιώνα).
Στόχοι Επιμορφωτικού Προγράμματος
της Ιστορίας
Μέσα από το πρόγραμμα επιμόρφωσης
επιδιώκεται οι εκπαιδευτικοί:
• Να ενισχύσουν τις γνώσεις τους σε θέματα
διδακτικής μεθοδολογίας της Ιστορίας.
• Να παράγουν εκπαιδευτικό υλικό συμβατό
με το νέο Πρόγραμμα Σπουδών της
Ιστορίας και τα νέα Αναλυτικά
Προγράμματα.
• Να αξιοποιήσουν το υλικό αυτό στη
διδακτική πράξη.
Διευκρινίζεται ότι για σκοπούς παραγωγής
εκπαιδευτικού υλικού/διδακτικών
προτάσεων, θα προταθούν συγκεκριμένες
θεματικές ενότητες με σαφείς διδακτικούς
στόχους.
Ως προς τη δομή των σεμιναρίων θα
υιοθετηθεί το μοντέλο εκείνο που συνδυάζει
τη θεωρία με εργαστηριακές εφαρμογές.
Ο ρόλος των επιμορφούμενων
εντός της σχολικής τους μονάδας
• Οι εκπαιδευτικοί που θα επιμορφωθούν θα
αποτελούν στην ουσία τους πυρήνες για το
μάθημα της Ιστορίας στο συγκεκριμένο Γυμνάσιο
που υπηρετούν.
• Επιμερίζονται την ευθύνη, μαζί με τους
υποστηρικτές, να μεταφέρουν τις εμπειρίες και
το επιμορφωτικό υλικό στους υπόλοιπους
φιλολόγους εντός της σχολικής τους μονάδας,
σε συνεννόηση πάντα με το συντονιστή/στρια
των φιλολογικών μαθημάτων.
1ο σεμινάριο
Θέματα:
• Η επιστήμη της Ιστορίας και διασύνδεσή
της με την κριτική/ιστορική σκέψη.
• Σύγχρονες ιστοριογραφικές αναφορές
(σύγκριση παραδοσιακής και νέας Ιστορίας).
• Ιστοριογραφικές τάσεις και σχολικά εγχειρίδια.
ΟΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
ΤΗΣ ΚΡΙΤΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ
• Η κριτική σκέψη χαρακτηρίζεται ως πειθαρχημένη και
κατευθυνόμενη σκέψη
• Αποτελεί ισχυρό γνωστικό εργαλείο για αποτελεσματική
διαχείριση
(α) των πληροφοριών
(β) των περιορισμών που συχνά θέτει το περιβάλλον
(γ) των ανατροπών και των αλλαγών που προκύπτουν
ως αποτέλεσμα διαφοροποίησης ή εξέλιξης των
δεδομένων
• Η κριτική σκέψη αναπτύσσεται και εφαρμόζεται σε όλες
τις εκφάνσεις της ζωής
11
ΟΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
ΤΗΣ ΚΡΙΤΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ
• Η σκέψη είναι εργαλείο δύναμης και επικράτησης αλλά η
κριτική σκέψη, με τον τρόπο που την αντιλαμβανόμαστε
στις δίκαιες και δημοκρατικές κοινωνίες, μπορεί να
συμβάλει στην ακύρωση της υποκειμενικότητας και την
άρση της προκατάληψης.
• Θέλουμε να διαμορφώσουμε μαθητές με κρίση και
ανοιχτό μυαλό, δεκτικούς στις προκλήσεις, πρόθυμους
να αναγνωρίσουν το δικαίωμα των άλλων και συνεπώς
του εαυτού τους στη διαφορετικότητα, αναζητητές και
δημιουργούς του νέου, του πρωτότυπου και του
καλύτερου, ενήμερους και ώριμους να διαχειριστούν το
απρόβλεπτο, να δαμάσουν το άγνωστο και να
διαβλέψουν τα επερχόμενα.
12
ΟΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
ΤΗΣ ΚΡΙΤΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ
Το παράγωγο της κριτικής σκέψης είναι όχι μόνο
• η διατύπωση μιας κρίσης ή μιας απόφασης αλλά και
• η παρακολούθηση και η τροποποίησή της με στόχο τη
βελτίωση και την ανάπτυξή της.
Για να γίνει αυτό απαιτείται η συνέργεια μια ομάδας
πυρηνικών λειτουργιών όπως
• η ανάλυση των δεδομένων,
• η γνώση και η ερμηνεία των παραμέτρων που
συνθέτουν την κατάσταση,
13
ΟΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
ΤΗΣ ΚΡΙΤΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ
• η ικανότητα λογικού συμπεράσματος απαλλαγμένου από
προσωπικές προκαταλήψεις,
• η επεξήγηση των θέσεων με σαφήνεια και ακρίβεια, η
αυστηρή αξιολόγηση των επιμέρους θέσεων ή κρίσεων
και
• η αυτορρύθμιση του ατόμου ώστε να μπορεί με θάρρος
και ευελιξία να προσαρμόσει ή να αναθεωρήσει αρχικές
διατυπώσεις, όπου αυτό κρίνεται αναγκαίο.
ΟΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
ΤΗΣ ΚΡΙΤΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ
• Η κριτική σκέψη είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τις
μεταγνωστικές ικανότητες του ατόμου που του
επιτρέπουν να αναστοχάζεται, δηλαδή να μπορεί να
παρακολουθεί και να κρίνει όχι μόνο τη σκέψη και την
επιχειρηματολογία των άλλων αλλά και τη δική του,
οδηγώντας έτσι σε ολοένα και πιο ώριμη και
συνειδητοποιημένη σκέψη.
• Ο ρόλος των εκπαιδευτικών μπορεί να ειδωθεί μέσα από το
τρίπτυχο
(α) της οργάνωσης δραστηριοτήτων για καλλιέργεια και εξάσκηση,
(β) της διδασκαλίας τεχνικών και
(γ) της αξιολόγησης της κριτικής σκέψης.
15
ΟΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
ΤΗΣ ΚΡΙΤΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ
Συγκεκριμένα αναμένεται οι εκπαιδευτικοί
• να οργανώνουν τη διδασκαλία των μαθημάτων με τρόπο ώστε να
διασφαλίζεται η εμπλοκή των μαθητών σε καταστάσεις
προβληματισμού τέτοιες που να προκαλούν το ενδιαφέρον και να
είναι όσο πολύπλοκες και ρεαλιστικές ταιριάζει στην κάθε ηλικία ή
ομάδα παιδιών,
• να ενθαρρύνουν τους μαθητές να διατυπώνουν μέσα στην
καθημερινή πρακτική του μαθήματος κρίσεις και αξιολογήσεις
βασιζόμενοι σε επιχειρήματα μέτρο της ποιότητας των οποίων να
είναι η σαφήνεια, η συνέπεια, η λογικότητα και η αμεροληψία τους
και, τέλος,
• να αναζητούν και να προκαλούν στις αξιολογήσεις που κάνουν
ενεργοποίηση της κριτικής σκέψης και διατύπωση κριτικής
επιχειρηματολογίας απέναντι σε θέσεις τρίτων, και απέναντι σε
κοινωνικά ή ιστορικά γεγονότα
16
ΟΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
ΤΗΣ ΚΡΙΤΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ
• Στο σύγχρονο αναλυτικό πρόγραμμα ορίζεται ως βασικός άξονας η
ανάπτυξη της δημιουργικότητας των μαθητών με έμφαση στην
καλλιέργεια κουλτούρας διερεύνησης και ανάπτυξης.
• Οι μαθητές πρέπει να διδαχθούν από νωρίς μέσα από όλες τις
γνωστικές περιοχές
(α) τη χωρίς προκαταλήψεις αναζήτηση νέων λύσεων ή προσεγγίσεων,
(β) την αντικειμενική αμφισβήτηση παραδοχών του παρελθόντος,
(γ) την υπεύθυνη ανάληψη πρωτοβουλιών και
(δ) την ευέλικτη προσαρμογή στα δεδομένα και τους περιορισμούς που το
περιβάλλον επιβάλλει.
• Ταυτόχρονα πρέπει να μάθουν
(α) να θέτουν στόχους,
(β) να σχεδιάζουν την επίτευξή τους,
(γ) να δοκιμάζουν λύσεις και
(δ) να μπορούν να αξιολογούν το κάθε στάδιο αυτής της διαδικασίας με κριτήριο την
πρωτοτυπία και την αποτελεσματικότητα ή χρησιμότητα του δημιουργήματος. 17
ΟΡΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ
ΤΗΣ ΚΡΙΤΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ
• Για να επιτύχουν σε όλα αυτά οι μαθητές χρειάζεται να
αναπτύξουν κάποια χαρακτηριστικά όπως την εσωτερική
παρώθηση, την αυτοπεποίθηση, την περιέργεια και την
ευελιξία
• Οι μαθητές θα διδαχθούν πώς να είναι δημιουργικοί όταν
τους παρασχεθούν πολλαπλές ευκαιρίες εμπλοκής σε
ποικίλες δραστηριότητες οι οποίες θα στοχεύουν στην
αναζήτηση εναλλακτικών προσεγγίσεων στη λύση
προβλημάτων, στην αντιμετώπιση προκλήσεων, στη
διαχείριση του απρόβλεπτου και κυρίως στη διατύπωση
ερωτημάτων.
18
Ο ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΕΙΝΑΙ
ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΟΣ
• Κάθε εποχή βλέπει διαφορετικά και ξαναγράφει την
Ιστορία γιατί έχει μια διαφορετική σχέση με το παρελθόν
και ακόμη γιατί του δίνει διαφορετικό περιεχόμενο.
• Η σχέση με το παρελθόν εξαρτάται από τη σχέση μας με
το μέλλον, δηλαδή από τους σχεδιασμούς μας, τις
προσδοκίες ή και τα άγχη μας.
• H Ιστορία δεν σημαίνει ένα αποστεωμένο παρελθόν
αλλά μια δημιουργική πολιτισμική πρακτική.
19
Ο ΧΑΡΑΚΤΗΡΑΣ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΕΙΝΑΙ
ΑΝΑΘΕΩΡΗΤΙΚΟΣ
• Όταν λέμε ότι η Ιστορία αλλάζει
(α) δεν εννοούμε ότι σβήνουμε τα γεγονότα που
βλέπουμε στο παρελθόν αλλά
(β) ότι βλέπουμε και άλλα που δεν τα προσέχαμε ως
τότε και
(γ) ότι συνολικά όλα αυτά μεταβάλλουν το βάρος όσων
γνωρίζαμε ή
(δ) μας οδηγούν σε νέες συνθέσεις και ερμηνείες του
παρελθόντος.
20
Η ΑΝΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΑ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΗ
ΣΧΟΛΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ
• Υπάρχει κραυγαλέα αναντιστοιχία ανάμεσα στη σχολική
ιστορία και την επιστημονική έρευνα
• Η κρίση της ιστορικής γνώσης, έχει εντοπιστεί στις
ιστορικές σπουδές·συνολικά
• Στη μαθησιακή δηλαδή σχέση, που διαμορφώνεται σε
κάθε χώρο όπου αυτή διεκπεραιώνεται: σχολείο,
Πανεπιστήμιο, ερευνητικά κέντρα
• Οι επιδόσεις στα μάθημα της Ιστορίας συνιστούν δείγμα
μιας παθολογίας που ομολογείται. Ο μαθητές
προσπαθούν να αποστηθίσουν ορισμένη, λίγη,
εξεταστέα ύλη (η γνωστή «παπαγαλία») και κατόπιν να
την ξεχάσουν
21
Η ΑΝΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΑ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΗ
ΣΧΟΛΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ
• Η ύλη που προσφέρεται και με τον τρόπο που
προσφέρεται είναι άχρηστη, ως ιστορική γνώση
• Η ουσία του προβλήματος, κατά τη γνώμη μου,
βρίσκεται στο γεγονός ότι υποχρεώνουμε τους
δασκάλους να διδάσκουν και τους μαθητές να μαθαίνουν
μια Ιστορία που δεν τους βοηθά καθόλου να
αντιληφθούν τον κόσμο στον οποίο ζουν
• Δεν τους προσφέρει καμία βάση για να ερμηνεύσουν
κάποια, από τα προβλήματα που βασανίζουν τον
σύγχρονο κόσμο
22
Η ΑΝΑΝΤΙΣΤΟΙΧΙΑ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΗ
ΣΧΟΛΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΡΕΥΝΑ
• H έγκυρη γνώση για το παρελθόν της κοινωνίας μας,
που παράγεται από την επιστημονική έρευνα, δεν
μεταφέρεται στη σημερινή κοινωνία, επειδή το σχολείο
δεν λειτουργεί ως ενδιάμεσο όργανο μεταβίβασης της
πραγματικής ιστορικής γνώσης στην κοινωνία και
φορέας μετατροπής της σε ιστορική συνείδηση
• Η σχολική ιστορία είναι μια επίσημη ιστορία και λίγη
σχέση έχει με τις ιστορικές σπουδές όπως αυτές
καλλιεργούνται στην ιστορική κοινότητα, στα
πανεπιστήμια και στα ερευνητικά κέντρα
23
Οι σύγχρονες τάσεις της
ιστοριογραφίας
Η ιστοριογραφία στα Νεότερα χρόνια…
• Θετικισμός (Λέοπολτ φον Ράνκε, 1795-1886)
Έργο του ιστορικού είναι η ακριβής καταγραφή των
γεγονότων του παρελθόντος έτσι όπως ακριβώς έγιναν.
Απότοκο αυτής της θέσης υπήρξε η ανάδειξη της σημασίας
των αρχειακών πηγών και της διαρκούς μελέτης των πηγών
αυτών.
Η πιο πάνω άποψη για το ρόλο του ιστορικού εξυπηρετούσε
το κοινωνικό και πολιτικό κατεστημένο της εποχής.
Την ίδια εποχή εμπεδώθηκε στους ιστορικούς η άποψη ότι η
ιστορία είναι το αποτέλεσμα της δράσης κυρίως των
πολιτικών και των στρατιωτικών, και συνεπώς η ιστορία είναι
κυρίως πολιτική, διπλωματική, στρατιωτική.
Παραγνωρίζονται για παράδειγμα πολλοί άλλοι παράγοντες
που επηρεάζουν τη δράση των προσώπων και οι οποίοι
σχετίζονται με τη γεωγραφία, την τεχνολογία, την οικονομία
κ.ο.κ).
Η ιστοριογραφία στα Νεότερα χρόνια…
•
Γκ. Χέγκελ (1760 – 1831)
Θεμελιωτής της ιδεαλιστικής αντίληψης
για την Ιστορία. Υποστήριξε ότι
υποκείμενο της ιστορίας είναι ο Θεός ο
οποίος εκφράζεται μέσω των
προσωπικοτήτων και των εθνών για την
επίτευξη των στόχων της ανθρωπότητας.
•
Η ιστοριογραφία στα Νεότερα χρόνια…
• Κ. Μάρξ (1818 – 1883)
Υποστήριξε ότι όλα έχουν τις ρίζες τους στις
οικονομικές πραγματικότητες. Η πάλη των
τάξεων και η σύγκρουση κοινωνικών και
πολιτικών δυνάμεων αποτελούν κινητήρια
δύναμη στην ιστορία.
•
Ο ιστορικός δεν αρκεί να διηγείται. Πρέπει να
ερμηνεύει και να αναλύει.
Annales
• F. Braudel, πατέρας της σχολής των Annales
• Το ενδιαφέρον μεταφέρεται από τα άτομα
στις μάζες.
• Η ιστορία είναι άθροισμα ιστοριών.
• Αντιμετώπιση του χρόνου σε τρία επίπεδα:
-Μακρός χρόνος, ο χρόνος των δομών
(μετριέται σε αιώνες)
- Μέσος χρόνος, ο χρόνος των συγκυριών
(μετριέται σε δεκαετίες)
- Σύντομος χρόνος (μια στιγμή)
Δομές: είναι μια κατάσταση που εκτείνεται σε βάθος
αιώνων. Π.χ. η καλλιέργεια ενός προϊόντος σε μια
περιοχή (δημιουργία μιας παράδοση)
Συγκυρίες: Πολιτικές, Κοινωνικές, οικονομικές
κλιματολογικές κ.λπ. Επηρεάζουν τις δομές, τις
αναταράζουν, τις αλλάζουν. Μπορεί να είναι ευνοϊκές
ή δυσμενείς, π.χ. η τουρκική εισβολή του 1974 είχε
επιπτώσεις σε διάφορους τομείς π.χ.
υπογεννητικότητα κ.λπ.
Σύντομος χρόνος: Αναφέρεται σε στιγμιαία
γεγονότα, όπως ένας σεισμός, η άνοδος της τιμής
του πετρελαίου, η προσφυγοποίηση, η υπογραφή
μιας συνθήκης, η ίδρυση ενός σχολείου/
πανεπιστημιακού ιδρύματος. Τα γεγονότα αυτά
προκαλούν αναταράξεις και ενδεχομένως
δημιουργούν νέες συγκυρίες.
Νέα Ιστορία…
• Εμφανίζεται τη δεκαετία του ’70 στη Δυτική και Βόρεια
Ευρώπη.
• Η νέα ιστορία, χωρίς να αρνείται τη σημασία της
χρονολόγησης και της ιστορικής γνώσης, προσπαθεί
να συνδυάσει την παροχή ιστορικών γνώσεων με την
παροχή μέσων που επιτρέπουν στους/στις
μαθητές/τριες να αναπτύξουν ιστορική σκέψη και
συνείδηση.
• Το μάθημα της ιστορίας είναι δηλαδή περισσότερο
προσανατολισμένο στη μάθηση τρόπων ανάλυσης,
ερμηνείας και σύνθεσης των τεκμηρίων που οι
μαθητές/τριες αντλούν μέσα από τη μελέτη των
πρωτογενών και δευτερογενών πηγών.
• Δίνει έμφαση στις βιωματικές μεθόδους διδασκαλίας
και στη διαδικαστική γνώση.
• Υιοθετεί πολυπρισματικές προσεγγίσεις και τη
θεώρηση της ιστορίας από τα κάτω προς τα πάνω.
Συσχετισμός παλαιάς και νέας Ιστορίας
Η παλαιά (παραδοσιακή) ιστορία έδινε έμφαση:
1. Στη μετάδοση της γνώσης.
2. Στην πολιτική, διπλωματική και στρατιωτική,
κυρίως, ιστορία.
3. Στα γεγονότα και τις προσωπικότητες.
4. Στη μελέτη της εθνικής, κατά κύριο λόγο,
ιστορίας.
5. Στην εθνική ιστορική αφήγηση της μεγαλύτερης
εθνικής ομάδας σε κάθε περίπτωση και της
κυρίαρχης γλωσσικής και πολιτιστικής
κοινότητας.
Από πού ερχόμαστε; Τί είμαστε; Πού
πάμε;
Τα επιστημολογικά παραδείγματα της
Συμβατικής και της Νέας Ιστορίας στα σχολικά
εγχειρίδια
Κατά τις δεκαετίες 1960 – 1970 η σχολική ιστορία ανανεώνεται με την
ενσωμάτωση του διδακτικού παραδείγματος της Νέας Ιστορίας στη
Μεγάλη Βρετανία. Ένα παράδειγμα προσπάθειας ενσωμάτωσης της
Νέας Ιστορίας σε σχολικό εγχειρίδιο της Ελλάδας:
Τα σύγχρονα σχολικά εγχειρίδια στον κόσμο
Πλούσια εικονογράφηση
Οπτικές πηγές
Δίνεται μια αποστολή
στον μαθητή
Ελκυστικός τίτλος που θέτει ένα πρόβλημα προς επίλυση
Ο μαθητής οικοδομεί τη γνώση χωρίς να του δίνεται έτοιμη
- Δραστηριότητες που καλλιεργούν δεξιότητες
Χάρτες οι οποίοι αξιοποιούνται
ως πρωτογενείς και
δευτερογενείς πηγές
περιορισμένη κειμενική αφήγηση
η οποία λειτουργεί
για να πλαισιώσει τις πηγές
πλούτος κειμενικών και οπτικών πηγών,
οι οποίες αποτελούν αντικείμενο επεξεργασίας
και απαντούν στα ζητούμενα των δραστηριοτήτων
Τα σύγχρονα σχολικά εγχειρίδια
Ιστορίας σήμερα στην Ελλάδα και στην
Κύπρο
Εργαστήριο:
Αφού λάβετε υπόψη τις πληροφορίες που σας δόθηκαν και
συγκρίνετε το κεφάλαιο για τις Σταυροφορίες του βιβλίου
της Β΄ Γυμνασίου (ΟΕΔΒ) με τα αντίστοιχα κεφάλαια των
δύο αγγλικών βιβλίων:
(α) Καταγράψτε τα συμπεράσματά σας για το κεφάλαιο
από το εγχειρίδιο του ΟΕΔΒ. Ποια παραδοσιακά και
ποια νεοτερικά στοιχεία περιλαμβάνει; Η ίδια περίπου
εικόνα παρουσιάζεται και στα υπόλοιπα διδακτικά μας
εγχειρίδια (ΟΕΔΒ και ΥΑΠ);
(β) Εντοπίστε τις διδακτικές αδυναμίες και εισηγηθείτε
τρόπους προσπέλασής τους.
Βασικές αδυναμίες των υφιστάμενων
διδακτικών εγχειριδίων που οφείλονται
σε παραδοσιακές αντιλήψεις περί ιστορίας
• Εκτεταμένη ιστορική αφήγηση, κυρίως
γεγονοτολογική. Παραμένει η λογική της ιστορίας
– αφήγηση και όχι η λογική της ιστορίας –
πρόβλημα.
• Περιορισμένη θεματολογία της ιστορικής
επιστήμης (επικέντρωση στην πολιτική,
κοινωνική και διπλωματική ιστορία).
• Απουσία διαθεματικών - διεπιστημονικών
προσεγγίσεων που προάγουν την ολιστική
προσέγγιση της γνώσης.
• Απουσία κεντρικού ερωτήματος και
υποθέσεων εργασίας προκειμένου να
οδηγηθούμε στην ερμηνεία ιστορικών
φαινομένων.
• Τεκμηριωτική, κατά κύριο λόγο, επιλογή
των πηγών και συνεπώς εξουδετέρωση
των πολυπρισματικών προσεγγίσεων.
• Περιορισμένη εικονογράφηση.
Συμπερασματικά θα λέγαμε πως τα
υφιστάμενα διδακτικά εγχειρίδια είναι μη
φιλικά προς το μαθητή.
Συνεπώς, αυτό που θα πρέπει να
συνειδητοποιήσουμε οι διδάσκοντες/ουσες
είναι ότι θα πρέπει επιτέλους να διδάξουμε
ιστορία και όχι βιβλίο. Οφείλουμε στη
διδακτική πράξη να αφήσουμε πίσω τις
όποιες παραδοσιακές αγκυλώσεις των
διδακτικών εγχειριδίων και με τη δημιουργική
μας παρέμβαση να προσφέρουμε αυτό που
πραγματικά έχουν ανάγκη οι μαθητές και οι
μαθήτριές μας: την ιστορική παιδεία.
Προτεινόμενες για ανάπτυξη διδακτικές
ενότητες, Α΄ Γυμνασίου
1. Ευαγόρας Α΄, Βασιλιάς της Σαλαμίνας
2. Το κράτος της Μακεδονίας και ο
Φίλιππος
3. Η Κύπρος και ο Μέγας Αλέξανδρος
4. Τα Γράμματα, οι επιστήμες και οι
τέχνες κατά την Ελληνιστική εποχή
5. Ο Ελληνορωμαϊκός Πολιτισμός
Προτεινόμενες για ανάπτυξη διδακτικές
ενότητες, Β΄ Γυμνασίου
1.
2.
3.
4.
Ο Καρλομάγνος και οι κληρονόμοι του
Η Φεουδαρχία στη δυτική Ευρώπη
Βενετοκρατία (1489-1571)
Οι γεωγραφικές ανακαλύψεις
Προτεινόμενες για ανάπτυξη διδακτικές
ενότητες, Γ΄ Γυμνασίου
1.
2.
3.
4.
5.
Διπολισμός και Ψυχρός πόλεμος
Ο ελληνικός εμφύλιος πόλεμος και τα κύρια
προβλήματα της μετεμφυλιακής Ελλάδας (19441963)
Η όξυνση της πολιτικής κρίσης και η δικτατορία της
21ης Απριλίου 1967 (1963-1974)
Η συγκρότηση της Κυπριακής Δημοκρατίας και τα
πρώτα χρόνια της Ανεξαρτησίας (1960-1963)
Η Κύπρος κράτος μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης
Οδηγίες για το 2ο σεμινάριο
• Κάθε εκπαιδευτικός (ή μικρή ομάδα
εκπαιδευτικών) θα πρέπει, αφού επιλέξει,
να αναπτύξει μια από τις προτεινόμενες
θεματικές ενότητες.
• Στην επόμενη συνάντηση κάθε
εκπαιδευτικός θα πρέπει να φέρει μαζί του
σχετικό υλικό με την ενότητα που επέλεξε,
ώστε να γίνει επεξεργασία του κατά τη
διάρκεια του σεμιναρίου.