Transcript “Сайэнсийн тэори” Проф. С. Молор-Эрдэнэ Лэкц 10 11/6/2015 Мажор, минор, конклузио  Мажор \Major\: Энэ шуудай доторх бүх буудайнууд цагаан.  Минор \Minor\: Энэ буудайнууд энэ.

“Сайэнсийн тэори”
Проф. С. Молор-Эрдэнэ
Лэкц 10
11/6/2015
1
Мажор, минор, конклузио
 Мажор \Major\: Энэ шуудай доторх бүх буудайнууд
цагаан.
 Минор \Minor\: Энэ буудайнууд энэ шуудайных.
 Конклузио \Conclusio\: Энэ буудайнууд цагаан.
Мажор: горим \давтагдалт\
Минор: гэнэт \ганцхан\
Конклузио: дүн \дүгнэлт\
11/6/2015
2
Дэдукц
 Горим \мажор\ болон гэнэт \минор\ хоёроос
дэдукц дүн \конклузио\ гаргана \гаргалгаа\.
Тиймээс дүгнэлтэнд хүрэх.
Горим: Энэ шуудайны доторх бүх буудайнууд цагаан.
Гэнэт: Энэ буудайнууд энэ шуудайных.
Дүн: Энэ буудайнууд цагаан.
Дэдукц танил болсон ерөнхийгөөс гэнэт рүү очно.
11/6/2015
3
Индукц
 Дүн \конклузио\ ба гэнэт \минор\ хоёроос индукц
горим \мажор\ гаргана. Тиймээс горимд хүрнэ.
Гэнэт: Энэ буудайнууд энэ шуудайных.
Дүн: Энэ буудайнууд цагаан.
Горим: Энэ шуудайны доторх бүх буудайнууд цагаан.
Индукц гэнэт болон гэнэтүүдээс ерөнхийлөлд хүрнэ.
11/6/2015
4
Абдукц
 Дүн \конклузио\ болон горим \мажор\ хоёроос
абдукц гэнэт \минор\ гаргана. Тиймээс гэнэтэдз
хүрэх ба батлах гэсэн хипотэз.
Дүн: Энэ буудайнууд цагаан.
Горим: Энэ шуудайны доторх бүх буудайнууд цагаан.
Гэнэт: Энэ буудайнууд энэ шуудайных.
Абдукц дүн ба горимоос гэнэт олно. Абдукц хипотэз
тул баталгаа шаардлагатай.
11/6/2015
5
Анхааруулга
 Дэдукц: аналитик
 Индукц ба абдукц хоёр: синтэтик. Тиймээс “магад”.
Гэхдээ танин мэдэхүйг өргөжүүлнэ. Абдукц шинэийг агуулна. Сайэнсэд абдукцийг их хэрэглэнэ.
Идэйнээс хипотэз гарсан гэвэл батлагдаагүй тул
шалгах шаардлагатай. Бүх боломжин вариантуудыг
эксмэнтээр шалгана.
11/6/2015
6
Сайэнс: Абдукц
 “Абдукц сайэнсийн цорын ганц шинэ идэй-д
хүргэдэг опэрац...” Пиэрс \Америкийн матэматикч,
философич, 1868\
 Абдукц шууд ажиглах боломжгүй фэномэн-д
зориулан тэоричилсан ухагдахуун ба модэл
хөгжүүлнэ. Жишээ: Боилийн “кинэтикчилсэн газ
тэори” Тухайн үед 17-р зуунд ажиглах боломжгүй.
Анхааруулга: дугуйны хий биш агаар. Агаар гэж
клима бололтой. Тиймээс цаг агарын мэдээ биш
хийн төлөвийн мэдээ.
11/6/2015
7
Экспэримэнтал мэтод ба
мэдлэгийн философи \эпистэмэ\
 Экспэримэнтал мэтод
Хэрвээ сайэнсийн активити найдсан
өөрчлөлтийг хэрэгжүүлж чадаагүй гэвэл
мэдлэгийн тухай ярих боломжгүй зөвхөн
хипотэзийг ярина. Үнэн мэдлэг экспэримэнтээр
шалгасан хариунууд.
2. Бодох ашигтай. Одоогийн ситуацуудыг коррэкт
ажиглахад бодол чухал. Баталгаа өгөх, дараагийн
эффэктүүдийн тухай таамаглал өгөхөд бодол
чухал. Ирээдүйд бэлдэхэд бодол-ыг багаж
болгоно.
1.
11/6/2015
8
Бодол
 Экспэримэнтээр хариу гараагүй төсөөлөл үнэн
мэдлэг биш. Тиймээс сурганы матэриалууд бас
хүмүүжлийн аргуудыг шалгах хэрэгтэй. Критик
шалгалтыг давсан гэвэл заахдаа хэрэглэх.
 Бодол-ын функцууд үхмэл биш амид. Бодол-ын
функц туршсан туршлага дээр тулгуурлан одоо-той
ажиллана бас өнгөрсөний болон одоогийн суурин
дээр ирээдүйтэй ажиллана.
 Бодол гэдэг “крэатив интэлигэнц”. Тиймээс бага,
дунд, дээд болон их сургуулиудад амид бодож сурах
нэг үгээр хэлэхэд крэатив интэлигэнцэд суралцах.
11/6/2015
9
Хэллэг
 Хэллэг бүр ирээдүйд чиглэсэн. Яагаад гэвэл хэллэгийн
утга ирээдүйн хэллэгүүдийг агуулна.
Жишээ:
1. Арзэн хортой. Энэ хэллэгийн утга арзэнийг ууж
болохгүй. Хэрвээ хүн арзэн идвэл үхнэ. Чи хэзээ ч
арзэн битгий уугаарай. Энэ гурван хэллэг дээрх
хэллэгийн экспэримэнтэл тусгалууд ба хэрэглэгээний
формэлууд. Арзэн хортой гэсэн хэллэгийн үнэн
утгууд.
2. Хортой агаар эрүүл мэндийг хордуулна. Гадаа хортой
агаартай. Энэ хоёр хэллэгийн утга: Эндээс яв эрүүл
агаарт оч.
11/6/2015
10