Transcript Bilişsel Öğrenme Teorileri 06.11.2015 Dr. Mustafa Ergün ÖĞRETİMDE PLANLAMA VE DEĞERLENDİRME 06.11.2015 Dr. Mustafa Ergün ÖĞRETİMDE PLANLAMA VE DEĞERLENDİRME.

Bilişsel
Öğrenme
Teorileri
06.11.2015
Dr. Mustafa Ergün
ÖĞRETİMDE PLANLAMA VE DEĞERLENDİRME
1
06.11.2015
Dr. Mustafa Ergün
ÖĞRETİMDE PLANLAMA VE DEĞERLENDİRME
2
Aynı sınıfta iki öğrenci ders
dinliyor. Dersin sonunda
öğretmenin sorduğu soruları
biri doğru olarak yanıtlarken,
diğeri yanıtlayamıyor. Bu iki
öğrenciye öğretmen tarafından
sunulan uyarıcılar aynı
olmasına rağmen, niçin biri
diğerinden daha iyi
öğrenmiştir?
06.11.2015
Dr. Mustafa Ergün
ÖĞRETİMDE PLANLAMA VE DEĞERLENDİRME
3
Çünkü öğrenme bireyseldir.
Bireyin yeni gelen bir bilgiyi
öğrenebilmesi için,
öğrenme işine etkin olarak
katılması, kendisine
sunulan uyarıcıları seçmesi,
bunları kendisi için anlamlı
hale getirmesi ve en uygun
tepkiyi üretmesi gerekir.
06.11.2015
Dr. Mustafa Ergün
ÖĞRETİMDE PLANLAMA VE DEĞERLENDİRME
4
XX. yüzyıl başında, Almanya’da bir grup
bilim adamı, öğrenmede rol oynayan
doğrudan gözlenemeyen bilişsel
süreçlerle ilgilenmeye başlamıştır.
Gestalt psikologlarıyla başlayan
öğrenmedeki bilişsel süreçlere yönelik
çalışmalar, daha sonra Piaget, Bruner,
Ausubel gibi psikolog ve eğitimcilerin
katkıları ile giderek gelişmiş ve bilişsel
kuramlar adı altında toplanmıştır.
06.11.2015
Dr. Mustafa Ergün
ÖĞRETİMDE PLANLAMA VE DEĞERLENDİRME
5
Biliş, insan zihninin dünyayı ve
çevresindeki olayları anlamaya yönelik
yaptığı işlemlerin tümüdür. Dıştan alınan
uyarımların algılanması, önceki bilgilerle
karşılaştırılması, yeni bilgilerin
oluşturulması, elde edilen bilgilerin
belleğe depolanması, hatırlanması ile
zihinsel ürünlerin kalite ve mantık
yönünden değerlendirilmesi, bilişsel
faaliyetlerdir.
06.11.2015
Dr. Mustafa Ergün
ÖĞRETİMDE PLANLAMA VE DEĞERLENDİRME
6
Davranışçı öğrenme
yaklaşımı ile Bilişsel
öğrenme teorileri
arasındaki temel
farklılıklar
06.11.2015
Dr. Mustafa Ergün
ÖĞRETİMDE PLANLAMA VE DEĞERLENDİRME
7
1. Davranışçılar, davranışa neden olan
ve davranışı takip eden uyarıcıları
incelerken; bilişsel kuramcılar, uyarıcının
birey tarafından algılanmasından itibaren
bireyde meydana gelen içsel süreçler ve
öğrenmeye etki eden bireysel özellikler ile
ilgilenmişlerdir.
06.11.2015
Dr. Mustafa Ergün
ÖĞRETİMDE PLANLAMA VE DEĞERLENDİRME
8
2. Davranışçı yaklaşıma göre
davranış öğrenilir. Bilişsel
yaklaşıma göre ise bilgi
öğrenilir. Bilgide meydana
gelen değişme davranışa
yansır.
06.11.2015
Dr. Mustafa Ergün
ÖĞRETİMDE PLANLAMA VE DEĞERLENDİRME
9
3. Davranışçı
yaklaşımda pekiştireç
davranışı kuvvetlendirir
ve dıştan verilen
pekiştireçler
öğrenmede önemli rol
oynar. Bilişsel
kuramcılara göre dıştan
verilen pekiştireçler
öğrenen için, yaptığı
davranışın doğruluğu
hakkında dönüt sağlar.
06.11.2015
Dr. Mustafa Ergün
ÖĞRETİMDE PLANLAMA VE DEĞERLENDİRME
10
4. Davranışçı yaklaşımda
öğrenen, uyarıcılarla
etkileşimde bulunmak ve
pekiştireç almak için aktif
olmalıdır. Bilişsel
yaklaşımda ise öğrenen,
dikkatini kontrol ederek,
uyarıcıları seçerek, onları
anlamlı hale getirip
kodlayarak öğrenme
sürecine aktif olarak katılır.
06.11.2015
Dr. Mustafa Ergün
ÖĞRETİMDE PLANLAMA VE DEĞERLENDİRME
11
5. Davranışçı kuramlar,
çoğunlukla hayvanlar üzerinde
araştırmalar yaparak öğrenmeyi
açıklayan genel kuralları bulmaya
çalışmışlardır. Bilişsel kuramcılar
ise insanların doğal çevre içinde
değişik durumlarda nasıl
öğrendikleri üzerinde araştırmalara
ağırlık vermektedirler.
06.11.2015
Dr. Mustafa Ergün
ÖĞRETİMDE PLANLAMA VE DEĞERLENDİRME
12
06.11.2015
Dr. Mustafa Ergün
ÖĞRETİMDE PLANLAMA VE DEĞERLENDİRME
13
Birey belli bir zaman
ve yerde öğrendiği
bilgiyi, istediği yer ve
zamanda uygulama
yetisine sahiptir. Bu
durum bireyin
öğrenilen bilgileri belli
bir yerde depolama
kapasitesine sahip
olduğunu
göstermektedir.
06.11.2015
Dr. Mustafa Ergün
ÖĞRETİMDE PLANLAMA VE DEĞERLENDİRME
14
Bilgiyi işleme kuramı,
bireyin bilgiyi
toplama, örgütleme,
depolama ve
hatırlama aşamalarıyla
ilgilenir.
06.11.2015
Dr. Mustafa Ergün
ÖĞRETİMDE PLANLAMA VE DEĞERLENDİRME
15
Bilgiyi işleme
kuramındaki
öğrenme modeli,
bilgisayarın
çalışmasına
benzetilmektedir.
06.11.2015
Dr. Mustafa Ergün
ÖĞRETİMDE PLANLAMA VE DEĞERLENDİRME
16
Bilgiyi işleme kuramına göre öğrenme,
bireyin sahip olduğu bazı yapılar ve bu
yapılarla bağlantılı süreçler sonucunda
gerçekleşir.
Modele göre öğrenmeyi etkileyen temel
yapılar; duyusal kayıt, kısa ve uzun süreli
belleklerdir.
Öğrenmeyi etkileyen belli başlı süreçler
ise tanıma, algı ve dikkat, bilgiyi kodlama,
örgütleme, depolama ve hatırlamadır.
06.11.2015
Dr. Mustafa Ergün
ÖĞRETİMDE PLANLAMA VE DEĞERLENDİRME
17
Bilgiyi işleme sürecinin ilk
aşaması duyusal kayıttır.
Bu aşamada çevredeki
uyarıcı, duyu organları
yoluyla sinirleri uyarır. Bu
sırada uyarıcının izi
yaklaşık bir saniye duyuya
kayıt olur. Bu süreç
duyusal kayıt olarak
adlandırılmaktadır. Tüm
duyu organlarının, organik
bir bozukluk olmadığı
durumlarda, duyusal kayıt
yapma yeteneği vardır.
06.11.2015
Dr. Mustafa Ergün
ÖĞRETİMDE PLANLAMA VE DEĞERLENDİRME
18
Duyusal kayda gelen
bilgiler çok kısa
zamanda, yaklaşık bir
saniye içinde silinir. Bu
nedenle duyusal kayıt,
anlık bellek olarak da
isimlendirilir.
06.11.2015
Dr. Mustafa Ergün
ÖĞRETİMDE PLANLAMA VE DEĞERLENDİRME
19
Duyulara kaydolan
bilgilerin hangilerinin kısa
süreli belleğe transfer
olacağını tanıma
(recognition) ve dikkat
(attention) süreçleri
belirler. Tanıma, yeni
gelen uyarıcıların
özelliklerinin uzun süreli
bellekteki bilgilerle
karşılaştırılması eylemidir.
06.11.2015
Dr. Mustafa Ergün
ÖĞRETİMDE PLANLAMA VE DEĞERLENDİRME
20
Duyu organlarına gelen uyarımların
anlamlı hale getirilmesi sürecine algı
denir.
İnsanlar, duyu organlarına gelen
uyarımlara anlam vermek için, onları
örgütlerler. Her bireyin aldığı
uyarımları örgütleme biçimi farklıdır.
Bu nedenle iki kişi aynı uyarıcıya
baksalar da farklı şeyler görebilirler.
06.11.2015
Dr. Mustafa Ergün
ÖĞRETİMDE PLANLAMA VE DEĞERLENDİRME
21
Algıyı Etkileyen Faktörler
1. Birey çevresindeki obje, olay ve fikirleri anlamlı bir
bütün haline getirmeye çalışır. Bu nedenle örgütlü
olmayan uyarıcıların hatırlanması ve anlaşılması
güçtür.
2. Algı görelidir. Sesler, renkler, objelerin büyüklüğü,
zaman ve hareket göreli olarak algılanır.
3. Birbirine benzer uyarıcılar bir grup olarak algılanırlar.
4. Zamanda ve mekanda birbirine yakın uyarıcılar bir
bütün olarak algılanır.
5. Farklı uyarıcılar farklı fikirler olarak algılanırlar.
06.11.2015
Dr. Mustafa Ergün
ÖĞRETİMDE PLANLAMA VE DEĞERLENDİRME
22
Algıda Seçicilik ve Dikkat
Organizma çevreden gelen uyarıcıların bazılarını seçer. Buna algıda
seçicilik denir. Çevremizdeki uyarıcılardan hangisini seçeceğimiz
dikkatimize bağlıdır.
1. Yabancı ve farklı uyarıcılar dikkat çekicidir.
2. Çok yalın ve karmaşık uyarıcılardan çok, orta derecede
karmaşık uyarıcılar daha dikkat çekicidir.
3. Öğrenilmiş ipuçları dikkat çeker.
4. Bireyin beklenti ve ihtiyaçları dikkati etkiler.
06.11.2015
Dr. Mustafa Ergün
ÖĞRETİMDE PLANLAMA VE DEĞERLENDİRME
23
Kısa süreli bellek, duyusal
kayda gelen bilgilerin
davranışa dönüşmesini ya da
uzun süreli belleğe
kodlanmasını sağlar. Bu
belleğin kapasitesi oldukça
sınırlıdır. Kısa süreli belleğin
bilgiyi koruma süresi ise
yaklaşık 20 saniyedir.
Kısa süreli bellek sürekli
çalışır. Bu özelliğinden dolayı
kısa süreli bellek, çalışan
bellek olarak da adlandırılır.
06.11.2015
Dr. Mustafa Ergün
ÖĞRETİMDE PLANLAMA VE DEĞERLENDİRME
24
Kısa süreli belleğe gelen bilgilerin uzun süreli
belleğe depolanması genellikle iki süreçle
sağlanmaktadır. Bunlar tekrar (rehearsal) ve
gruplandırmadır (chunking).
Koruyucu tekrarda bilgiler hiçbir değişikliğe
uğratılmadan, aynı biçimde tekrar edilerek
hem kısa süreli bellekte korunabilir, hem de
uzun süreli belleğe işlenebilir. Düzenleyici
tekrarda ise, yeni bilgi eski bilgilerle
ilişkilendirilerek tekrarlanır. Bu yolla yeni
gelen bilgiler birey için anlamlı hale gelir.
06.11.2015
Dr. Mustafa Ergün
ÖĞRETİMDE PLANLAMA VE DEĞERLENDİRME
25
Uzun süreli bellek, yeni gelen bilgilerin eskilerle
örgütlenerek saklandığı yerdir. Uzun süreli
belleğin kapasite sınırları belli değildir. Bilgilerin
burada kalma süresi de çok uzundur. Kısa süreli
bellekte etkin olan bilgiler, uzun süreli bellekte
edilgen biçimde durur. Bu nedenle kısa süreli
bellekteki bilgiler anında hatırlanırken, uzun süreli
bellekteki bilgilerin hatırlanması için belli bir süre
geçmesi gerekmektedir. Uzun süreli bellekteki
bilgilerin hatırlanma süresi, bilginin belleğe
depolanma biçimine göre değişir. İyi örgütlenmiş
bilgiler çabuk hatırlanırken, diğerleri daha uzun
zamanda
hatırlanır.
06.11.2015
Dr. Mustafa Ergün
26
ÖĞRETİMDE PLANLAMA VE DEĞERLENDİRME
Uzun süreli bellekte yeni gelen
çok sayıdaki bilgiyi organize
etmek ve düzenlemek için
bilgisayardaki dosya ve dizinlerin
işlevini gören şemalar vardır.
Şema (Schemata), birçok
önerme, durum ya da olayı
benzerlik ve farklılıklarına göre
düzenleyen bilişsel yapıdır.
06.11.2015
Dr. Mustafa Ergün
ÖĞRETİMDE PLANLAMA VE DEĞERLENDİRME
27
Uzun süreli belleğe
depolanan bilgilerin türü ve
örgütleniş biçimine göre üç
türlü bellek
tanımlanmaktadır:
Anlamlı bellek (semantic
memony) bilginin anlamlı
hale gelmesini sağlar. Bu
bellekte birbiriyle ilintili
bilgiler bir araya gelerek
önermeler ağını oluşturur.
Kavramlar ve ilkelerle ilgili
şemalar bu bellekte yer alır.
06.11.2015
Dr. Mustafa Ergün
ÖĞRETİMDE PLANLAMA VE DEĞERLENDİRME
28
Anısal bellek (episodic memory) ise,
yaşadığımız olayların depolandığı
yerdir. İnsanlar katıldıkları bir düğünle
ilgili her türlü ayrıntıyı bir bütün olarak
hatırlarlar. Bu tür bilgilerin saklandığı
yer anısal bellek olarak
tanımlanmaktadır. Anısal bellek anlamlı
belleğe göre daha güçlüdür. Bilgilerin
kodlanması için de fazla bir çabaya
ihtiyaç yoktur.
06.11.2015
Dr. Mustafa Ergün
ÖĞRETİMDE PLANLAMA VE DEĞERLENDİRME
29
İşlemsel bellek (procedural memory) belli bir
işin yapılması için gerekli işlem basamaklarının
sırasıyla saklandığı yerdir. Örneğin lokantaya
giden bir kişi belleğindeki lokantada yemek
yemeyle ilgili şemaları kullanarak davranışta
bulunur. Garsonu çağırır, yemeği ısmarlar,
yemek yedikten sonra parasını öder.
Garsonların servis yaptığı lokantalanda yemek
yiyen bir kişi, ilk kez kendi kendine servis
yapılan bir yerde yemek yemeğe gidince bir
masaya oturup garsonun gelmesini
bekleyebilir.
06.11.2015
Dr. Mustafa Ergün
ÖĞRETİMDE PLANLAMA VE DEĞERLENDİRME
30