Transcript TÜRKİYE TARIMINDA SÜRDÜRÜLEBİLİR KISA ORTA VE UZUN DÖNEM STRATEJİLERİ ŞUBAT 1999 TÜRKİYE TARIMINDA SÜRDÜRÜLEBİLİR ÜRETİM, İHRACAT VE VERİMLİLİK: KISA ORTA VE UZUN DÖNEM STRATEJİLERİ TARIM.

TÜRKİYE TARIMINDA SÜRDÜRÜLEBİLİR
KISA ORTA VE UZUN DÖNEM STRATEJİLERİ
ŞUBAT 1999
TÜRKİYE TARIMINDA SÜRDÜRÜLEBİLİR ÜRETİM,
İHRACAT VE VERİMLİLİK:
KISA ORTA VE UZUN DÖNEM STRATEJİLERİ
TARIM POLİTİKALARINDA MEVCUT DURUM
AMAÇLAR
TEMEL POLİTİKALAR VE STRATEJİLER
KISA VADEDE UYGULANACAK POLİTİKALAR VE
DÜZENLEMELER
ORTA VE UZUN VADEDE UYGULANACAK
POLİTİKALAR VE DÜZENLEMELER
1
TARIM POLİTİKALARINDA MEVCUT DURUM
TARIMIN EKONOMİDEKİ YERİ
1980
26
1997
14,5
İHRACATTAKİ PAYI (%)
57
10,3
İSTİHDAMDAKİ PAYI (%)
62,5
42
GSMH'DAKİ PAYI (%)
GSMH VE TOPLAM İHRACAT İÇİNDEKİ PAYININ NİSBİ
OLARAK AZALMASINA KARŞILIK, SEKTÖRDEKİ AKTİF
NÜFUSUN VE İSTİHDAMIN YÜKSEK ORANLARA SAHİP OLMASI
VE BESLENME İLE DOĞRUDAN İLİŞKİSİ AÇISINDAN TARIM,
EKONOMİDEKİ ÖNEMİNİ HALEN KORUMAKTADIR.

2
TARIM POLİTİKALARINDA MEVCUT DURUM
UYGULANMAKTA OLAN POLİTİKALAR
ÜLKEMİZDE TARIMSAL POLİTİKALAR ;

FİYAT MÜDAHALELERİ

GİRDİ DESTEKLERİ

ZİRAİ KREDİLER VE FAİZ SÜBVANSİYONLARI

DOĞAL AFET VE TEŞVİK PRİMİ ÖDEMELERİ

DESTEKLEME PRİMLERİ

EKİM ALANLARININ SINIRLANDIRILMASI
3
TARIM POLİTİKALARINDA MEVCUT DURUM

ARAŞTIRMA, EĞİTİM, YAYIM VE DENETİM GİBİ
HİZMETLERLE İLGİLİ KAMU FAALİYETLERİ

TARIMSAL ALTYAPI YATIRIMLARI

İHRACAT İADESİ ÖDEMELERİ

İTHALAT KORUMALARI
GİBİ ARAÇLARLA SÜRDÜRÜLMEKTEDİR.
4
TARIM POLİTİKALARINDA MEVCUT DURUM
TÜRKİYE’DE TARIMSAL DESTEKLERLE İLGİLİ ÖZET TABLO(*)
Cari fiyatlarla,Trilyon TL.
1996
1997
1998
333,9
1240,5
2814,9
180,2
324,2
473,8
514,1
1564,7
3288,7
PAZAR FİYAT DESTEĞİ (1)
GİRDİ VE DİĞER DESTEKLER (2)
TOPLAM ÜRETİCİ DESTEK EŞDEĞERİ
(ÜDE) (1+2)
GENEL HİZMETLER DESTEK TAHMİNİ (3)
18,4
22,0
35,6
KİT’LERE SERMAYE VE GÖREV ZARARI
123,8
252,9
768,8
ÖDEMELERİ(4)
TOPLAM DESTEK TAHMİNİ (1+2+3+4)
656,3
1839,6
4093,1
TOPLAM DESTEĞİN GSMH’YA ORANI (%)
4,4
6,2
7,8
(*) OECD yeni sınıflandırma sistemine göre hesaplanan geçici rakamlardır.
5
TARIM POLİTİKALARINDA MEVCUT DURUM
TARIMA YAPILAN TRANSFERLER (Trilyon TL)
VERGİ
MÜKELLEFİYETLERİNDEN
(BÜTÇEDEN)
TRANSFERLER(+)
TÜKETİCİLERDEN
TRANSFERLER(+)
İTHALAT VERGİSİ
GELİRLERİ(-)
TOPLAM DESTEK
ÜRETİCİYE GİDEN
DESTEK EŞDEĞERİ
(ÜDE)
TOPLAM DESTEĞİN
ÜRETİCİYE YANSIMASI(%)
1996
286,3
1997
490,4
1998
1172,7
413
1457,6
3082,1
43
108,4
161,7
656,3
514,1
1839,6
1564,7
4093,1
3288,7
78
85
80
6
TARIM POLİTİKALARINDA MEVCUT DURUM

TARIMA YAPILAN TOPLAM TRANSFERLERİN %78-85’İ
ÜRETİCİLERE GİTMEKTEDİR.

TARIMA YAPILAN TRANSFERLERİN 1996 YILINDA %56’SI, 1997
YILINDA %73,4’Ü, 1998 YILINDA İSE %71,3’Ü TÜKETİCİLER
TARAFINDAN ÖDENMİŞTİR.

TARIMA YAPILAN TRANSFERLERİN TOPLAM GSYİH’YA
ORANI 1996’DE %4,4 , 1997’DA %6,3 VE 1998’DE İSE %7,8’DİR.
7
TARIM POLİTİKALARINDA MEVCUT DURUM
TARIMSAL DESTEKLEME ALIMLARI (Trilyon TL)
1994
1995
1996 1997
1998
TMO (HUBUBAT)
7.8
2.4
29.5 190.3
407.3
TEKEL (TÜTÜN)
9.4
7.0
TŞFAŞ(ŞEKER PANCARI)
19.6
TOPLAM
36.8
6.3
23.8
140.0
37.1
54.2 180.3
319.9
46.5
90.0 394.4
867.2
8
TARIM POLİTİKALARINDA MEVCUT DURUM
UYGULANAN POLİTİKALARLA İLGİLİ DEĞERLENDİRME

ÜLKEMİZDE TARIMSAL DESTEKLEME POLİTİKALARININ EN ÖNEMLİ
ARACI OLAN FİYAT MÜDAHALELERİ, ÜRETİMİN PAZAR SİNYALLERİNE
UYGUN OLARAK GELİŞMESİNİ ENGELLEYİCİ, ÜRETİCİ GELİRLERİNDE
İSTİKRARSIZLIK YARATICI, GELİR DAĞILIMINI BOZUCU ETKİLER
YARATMAKTA VE BAZI ÜRÜNLERDE İÇ VE DIŞ PAZARLARDA
DEĞERLENDİRİLEMEYEN STOKLARIN OLUŞMASINA YOL
AÇMAKTADIR.

SÜRDÜRÜLEN TARIM POLİTİKALARI, SAĞLANAN DESTEKLERİN
ÜRETİCİYE YETERİ KADAR YANSIMAMASI NEDENİYLE SOSYAL
AMAÇLARIN GERÇEKLEŞTİRİLEMEMESİ YANINDA KAMU
KAYNAKLARINA ÖNEMLİ ÖLÇÜDE YÜK GETİRMESİ BAKIMINDAN DA
OLUMSUZ ETKİLERE SAHİPTİR.
9
TARIM POLİTİKALARINDA MEVCUT DURUM






AKTARILAN KAYNAĞIN TAMAMI ÜRETİCİLERİN ELİNE
GEÇMEMEKTEDİR.
TARIMSAL ÜRETİMDE VE İHRACATTA ÜLKEMİZİN VAROLAN
POTANSİYELİNE UYGUN BİR ARTIŞ SAĞLANAMAMAKTADIR.
ÜRETİCİLERE ÜRETİMLE İLGİLİ KARAR ALMALARINI
SAĞLAYACAK PAZAR SİNYALLERİ YETERİ KADAR
ULAŞAMAMAKTADIR.
VERİLEN DESTEKLERDEN KÜÇÜK İŞLETMELER VE VERİMİN
DÜŞÜK OLDUĞU BÖLGELER YETERİ KADAR
YARARLANAMAMAKTADIR.
TARIMSAL ÜRETİM FAALİYETİ CAZİP BİR GEÇİM ALANI
OLMAKTAN UZAKLAŞMAKTADIR.
KURULUŞLARARASI KOORDİNASYON EKSİKLİĞİ UYGULAMAYA
İLİŞKİN FAALİYETLERİN ETKİN OLARAK YÜRÜTÜLMESİNİ
AKSATMAKTADIR.
10
AMAÇLAR
TARIM STRATEJİSİNİN TEMEL AMAÇLARI ŞUNLARDIR :
ÜRETİMİN DÜNYA PAZARLARINDA REKABET EDEBİLİR
ŞARTLARDA VE PAZAR SİNYALLERİNE UYGUN GELİŞMESİ;

ÜRETİCİ GELİRLERİNDE İSTİKRAR SAĞLANMASI,
ÜRETİCİLERİN HAYAT STANDARDLARININ YÜKSELMESİ VE
GELİR DAĞILIMININ İYİLEŞMESİ;


GIDA GÜVENLİK VE GÜVENİLİRLİĞİNİN SAĞLANMASI;
TARIMSAL DESTEKLERLE İLGİLİ KAMU FİNANSMAN
YÜKÜNÜN AZALTILMASI;

11
AMAÇLAR



İHRACATIN ARTMASI VE ÇOK TARAFLI DÜNYA TİCARET
SİSTEMİNE UYUM SAĞLANMASI;
TARIMSAL ÜRETİMDE KALİTE VE VERİMLİLİĞİN ARTMASI;
DOĞAL KAYNAKLARIN KORUNMASINI ESAS ALAN
DENGELİ VE ÇEVREYLE UYUMLU TARIMSAL ALTYAPININ
OLUŞTURULMASI İLE SÜRDÜRÜLEBİLİR BİR TARIMSAL
KALKINMA SAĞLANMASIDIR.
12
TEMEL POLİTİKALAR VE STRATEJİLER
YUKARIDAKİ AMAÇLARA ULAŞMAK İÇİN İZLENECEK POLİTİKA VE
STRATEJİLER AŞAĞIDADIR:
DEVLETİN FİYAT MÜDAHALELERİNDEN UZAKLAŞMASI, ÜRÜN
BORSALARININ VE HALLERİN GELİŞTİRİLMESİ

KENDİNE YETERLİLİĞİN SAĞLANMASI İÇİN TEMEL ÜRÜNLERLE
İLGİLİ BİR FİYATLANDIRMA SİSTEMİ OLUŞTURULMASI;

ARZ FAZLASI OLAN ÜRÜNLERİN ÜRETİMLERİ SINIRLANDIRILARAK
BUNLARIN YERİNE İÇ VE DIŞ TALEBİ OLAN ÜRÜNLERİN ÜRETİMİNE
YÖNELİNMESİ;

13
TEMEL POLİTİKALAR VE STRATEJİLER



GİRDİ DESTEKLERİNİN KADEMELİ OLARAK AZALTILARAK
ZAMAN İÇİNDE KALDIRILMASI;
TARIM SEKTÖRÜNDE DÜŞÜK FAİZLİ KREDİ DESTEĞİNİN
ZAMAN İÇERİSİNDE KALDIRILMASI;
ÜRETİCİ GELİRLERİNDE İSTİKRAR SAĞLAMAK,
ÜRETİCİLERİN HAYAT STANDARDINI YÜKSELTMEK VE GELİR
DAĞILIMINI İYİLEŞTİRMEK ÜZERE HEDEF KİTLEYE
“DOĞRUDAN GELİR DESTEĞİ” ÖDEME SİSTEMİNE GEÇİLMESİ
VE KIRSAL GELİRİN ÇEŞİTLENDİRİLMESİNE YÖNELİK
ÖNLEMLER ALINMASI;
14
TEMEL POLİTİKALAR VE STRATEJİLER



TARIM POLİTİKALARININ BELİRLENMESİNDE ETKİN ROL
OYNAYACAK “ÜRETİCİ ÖRGÜTLERİ”NİN
OLUŞTURULMASI;
İHRACATTA YENİ PAZAR İMKANLARI YARATILMASI;
TARIM SEKTÖRÜ POLİTİKALARINI BELİRLEYİCİ KARAR
ALMAK VE KOORDİNASYON SAĞLAMAK ÜZERE
“TARIMDA YENİDEN YAPILANMA KURULU”
OLUŞTURULMASI;
15
TEMEL POLİTİKALAR VE STRATEJİLER

GIDA GÜVENİLİRLİĞİ İLE İLGİLİ MEVZUAT
DÜZENLEMELERİNİN ULUSLARARASI KURALLAR DA
DİKKATE ALINARAK TAMAMLANMASI VE ETKİLİ BİR
ŞEKİLDE UYGULANMASI , TÜKETİCİNİN BİLGİLENMESİNE
ÖNEM VERİLMESİ

KIRSAL KALKINMAYA ÖNEM VERİLMESİ
16
TEMEL POLİTİKALAR VE STRATEJİLER

TARIMSAL ALTYAPI YATIRIMLARININ
GERÇEKLEŞTİRİLMESİ VE YÖNETİMİNE;
FAYDALANANLARIN HER AŞAMADA VE HER TÜRLÜ
KATILIMININ SAĞLANMASI İLE MEVCUT ALTYAPININ
ETKİN KULLANIMININ VE YATIRIMLARA KAYNAK
YARATILMASININ TEMİNİ;

HAYVANCILIK SEKTÖRÜNÜN GELİŞTİRİLMESİNE ÖZEL
ÖNEM VERİLMESİ ;

SÜRDÜRÜLEBİLİR TARIMSAL ÜRETİM İÇİN DOĞAL
KAYNAKLARIN VE ÇEVRENİN KORUNMASI;
17
KISA VADEDE UYGULANACAK POLİTİKALAR
KISA VADEDE, YUKARIDA BELİRTİLEN AMAÇLARA ULAŞMAK
İÇİN UZUN VADEDE UYGULANACAK POLİTİKALARIN HUKUKİ VE
KURUMSAL ALT YAPISININ OLUŞTURULMASI VE ÜRÜN
FİYATLARININ GEÇMİŞ FİYAT ARTIŞLARINDAN BAĞIMSIZ
OLARAK, İSTİKRAR PROGRAMI ÇERÇEVESİNDE HEDEF ALINAN
ENFLASYON ORANLARINA GÖRE TESBİT EDİLMESİ ESAS
ALINMALIDIR.
18
KISA VADEDE UYGULANACAK POLİTİKALAR
FİYAT POLİTİKALARI
FİYAT MÜDAHALE SİSTEMİ TEMEL ÜRÜNLER VE İLE GEN
KAYNAKLARININ KORUNACAĞI VEYA BÖLGESEL VEYA
MONOKÜLTÜR ÜRÜNLERLE SINIRLANDIRILMALIDIR.

A) TEMEL ÜRÜNLER (HUBUBAT, ŞEKER PANCARI, SÜT)
-YURTİÇİNDE ÜRETİLMEYİ GARANTİ EDEN BİR FİYAT
DÜZEYİ OLMALIDIR.
- ÜRETİM FAZLASI OLUŞMASI ÖNLENMELİDİR.
- ÜRÜN FİYATLARININ DÜNYA FİYATLARINDAN ÖNEMLİ
ÖLÇÜDE UZAKLAŞMASI DURUMUNDA İTHALAT
KORUMALARI GEREKLİ DÜZEYDE TUTULMALIDIR.
- BU ÜRÜNLER İŞLENMİŞ TARIM ÜRÜNLERİ
İHRACATINDA KULLANILDIĞI TAKDİRDE İHRACAT
SÜBVANSİYONUNA İHTİYAÇ OLUP OLMADIĞI
19
DEĞERLENDİRİLMELİDİR.
KISA VADEDE UYGULANACAK POLİTİKALAR
B) İHRACAT POTANSİYELİ OLAN ÜRÜNLER (FINDIK, TÜTÜN,
ÇEKİRDEKSİZ KURU ÜZÜM, KURU İNCİR, KURU KAYISI, PAMUK,
ZEYTİN VE ZEYTİNYAĞI, V.B. )
- DEVLET FİYAT MÜDAHALESİNDEN UZAK DURMALI ,
SADECE FİYATLARDA ANORMAL GELİŞMELER BEKLENMESİ
HALİNDE MÜDAHALE ALIMLARINDA BULUNMALIDIR.
- DÜNYA PAZARLARINDAKİ PAYIMIZ KORUNUP
GELİŞTİRİLMELİDİR.
C) GEN KAYNAKLARININ KORUNACAĞI BÖLGESEL VE
MONOKÜLTÜR ÜRÜNLER (TİFTİK , İPEKBÖCEĞİ ,ÇAY V.B. )
- ÜRETİMİ TEŞVİK EDECEK BİR PRİM SİSTEMİ VE
ALTERNATİF ÜRÜN VE BÖLGESEL GELİŞTİRME PROJELERİ
UYGULANMALIDIR.
20
KISA VADEDE UYGULANACAK POLİTİKALAR


ÜRÜN BAZINDA NİSPİ FİYAT İLİŞKİLERİ (PARİTELER) VE
YURTİÇİ-YURTDIŞI TALEP İLE FİYATLARIN GELİŞİMİNİ
ESAS ALAN BİR ÇALIŞMANIN YAPILMASI
İHRACAT DESTEKLERİNİN İÇ VE DIŞ PAZAR FİYATLARI,
ÜLKEMİZİN DÜNYA TİCARET ÖRGÜTÜ‘NE KARŞI
YÜKÜMLÜLÜKLERİ VE BÜTÇE İMKANLARI DİKKATE
ALINARAK BELİRLENMESİ
21
KISA VADEDE UYGULANACAK POLİTİKALAR
DİĞER POLİTİKALAR




DOĞRUDAN GELİR DESTEĞİ SİSTEMİNE ORTA/UZUN
VADEDE GEÇİŞ SAĞLANMASINI TEMİNEN, KAYIT
SİSTEMİNİN TEMELİNİ OLUŞTURMAK VE SİSTEMİN
UYGULAMA ESASLARINI TESBİT ETMEK ÜZERE BİR
ÇALIŞMA YAPILMASI;
GÜBRE DESTEĞİNİN AZALTILMASI;
HAYVANCILIĞIN TEŞVİKİ İÇİN ÖZEL SEKTÖRÜN
İŞTİRAKİYLE VE KALICI BİR MODEL ÇERÇEVESİNDE
HAZIRLANACAK PROJELERİN UYGULANMASI;
SU ÜRÜNLERİ FAALİYETLERİNİN GELİŞTİRİLMESİ;
22
ORTA VE UZUN VADEDE UYGULANACAK POLİTİKALAR
PAZAR,FİYAT VE GELİR POLİTİKALARI




TARIM ÜRÜNLERİNİN FİYATLANDIRILMASINDA , TEMEL
ÜRÜNLERDE SADECE MÜDAHALE DURUMU GEREKTİRECEK
MİNİMUM FİYAT SEVİYELERİNİN BELİRLENEREK
AÇIKLANMASI YOLUNA GİDİLMESİ;
BORSALARLA İLGİLİ PROJELERİN TAMAMLANIP,
BORSALARIN HAYVANCILIK DAHİL DİĞER ÜRÜNLERİ DE
KAPSAYACAK ŞEKİLDE YAYGINLAŞTIRILMASI;
ÜRETİCİLER, İŞLETMELERİ VE YAPTIKLARI ÜRETİM
FAALİYETLERİ İLE İLGİLİ OLARAK KISA VADEDE KURULMA
ESASLARI BELİRLENECEK OLAN KAYIT SİSTEMİNİN
UYGULANMASI;
“DOĞRUDAN GELİR DESTEĞİ ÖDEMELERİ“ SİSTEMİNİN
UYGULANMASI,
23
ORTA VE UZUN VADEDE UYGULANACAK POLİTİKALAR

ZİRAAT BANKASI ÖZEL YASASININ ÇIKARILMASI;

KIRSAL GELİRİN ÇEŞİTLENDİRİLMESİ;

GİRDİ DESTEKLERİNİN AZALTILARAK KALDIRILMASI;
24
ORTA VE UZUN VADEDE UYGULANACAK POLİTİKALAR
ÜRETİM, İHRACAT VE VERİMLİLİK İLE İLGİLİ POLİTİKALAR

ÜRETİMDE VERİMLİLİĞİN VE ÇEŞİTLİLİĞİN ARTIRILMASI;

GİRDİ KULLANIM ETKİNLİĞİNİN ARTIRILMASI;


ARZ FAZLASI OLAN ÜRÜNLERİN ÜRETİMLERİ (TÜTÜN, ÇAY,
FINDIK GİBİ) GEREK FİYAT POLİTİKALARI İLE GEREKSE
ÖZENDİRİCİ TEDBİRLERLE SINIRLANDIRILARAK BUNLARIN
YERİNE İÇ VE DIŞ TALEBİ OLAN (YAĞLI TOHUMLAR, YEM
BİTKİLERİ, MEYVE VE SEBZE GİBİ) ÜRÜNLERİN
ÜRETİLMESİNE YÖNELİNMESİ;
ARAŞTIRMA-GELİŞTİRME, EĞİTİM VE YAYIM HİZMETLERİNİN
ETKİN OLARAK UYGULANMASI;
25
ORTA VE UZUN VADEDE UYGULANACAK POLİTİKALAR

BİYOTEKNOLOJİNİN ÖZENDİRİLMESİ VE GELİŞTİRİLMESİ;

EKOLOJİK TARIMIN YAYGINLAŞTIRILMASI;

DOĞAL KAYNAKLARIN KORUNMASINI ESAS ALAN
ÇEVREYLE UYUMLU TARIMSAL ALTYAPININ GELİŞTİRİLMESİ
KAPSAMINDAKİ FAALİYETLERE ÇİFTÇİLERİN ÖRGÜTLÜ
KATILIMININ SAĞLANMASI;

İHRACATTA YENİ PAZAR İMKANLARI YARATILMASI VE
İHRACAT POTANSİYELİ OLAN ÜRÜNLERDE UYGUN
POLİTİKALAR GELİŞTİRİLMESİ;

GIDA SANAYİİNİN GELİŞMESİNE VE TARIMSAL ÜRETİMLE
ENTEGRASYONUN SAĞLANMASINA ÖNEM VERİLMESİ;
26