Slide 1


Slide 2

Türkiye’de
AP
Kullanımı
Türkiye’
de Yöntem
“15-49 yaş”
Evli Kadınların

Yıllara Göre Aile Planlaması Yöntem Kullanımı
%

25

20

15

1993
1998

10

2003

5

0

Rİ A

Kondom

Kaynak: TNSA 1993,1998,2003.

TL

HAP

Diyaf.+

Enj.

Vaz.


Slide 3

RİA nedir?




RİA, rahim içine yerleştirilen, genellikle
bakır ya da hormon içeren, küçük plastik
bir cisimdir.
Rahim içi araçlar (RİA) geri dönüşlü, uzun
süre etkili doğum kontrol
yöntemlerindendir.


Slide 4

Tarih Boyunca RİA Çeşitleri


Slide 5

RİA Çeşitleri
 Bakırlı

RİA’lar:

– TCu 380A,
– Multiload (MLCu 250 ve 375) ve
– Nova T (TCu 200Ag ve 380Ag)

 Hormonlu

RİA’lar:

– Progestasert
– LevoNova ve Mirena.


Slide 6

T Cu 380 A (T-care, Pregna)


“T” harfine benzer.



Poliüretandan yapılmıştır.





Gövdede 314 mm², her iki kolda 33’er
mm²’lik iki bakır bant bulunmaktadır.
10 yıl süreyle korur


Slide 7

Nova T (TCu 200 Ag, 380Ag)


“T” harfine benzer



Poliüretandan yapılmıştır.





Gövdesinde gümüş çekirdekle stabilize
edilmiş 200 ya da 380 mm² bakır tel

5 yıl süreyle korur


Slide 8

Multiload (ML Cu 250 ve 375)








Üzerinde dikensi çıkıntıları
olan atnalı şeklinde iki kol ve
dikey gövdeden oluşur;
polietilenden yapılmıştır.

Gövde kısmına 250 ya da 375
mm² bakır tel sarılmıştır.
3-5 yıl süre ile gebelikten
korur.


Slide 9

Türkiye’de Kullanılmakta Olan Hormonlu
RİA’lar




Ülkemizde hormonlu RİA olarak “Mirena®”
var
“T” şeklindeki iskeleti polietilenden
yapılmıştır.



Gövdesinde 52 mg levonorgestrel bulunur.



Günde 20 µg levonorgestrel salar.



5 yıl süreyle korur


Slide 10

RİA’nın Etki Mekanizması:
Bakırlı RİA’lar
Bakır etkisi ile
spermin
Üst genitallere
ulaşmasının
engellenmesi

Fertilizasyonu
engeller

Sperm
fagositozu

Ovum
transportunu
etkileyerek
Endometriyumu
etkileyerek

İmplantasyonu
engeller


Slide 11

RİA’nın Etki Mekanizması
Hormonlu RİA’lar
Endometrial
proliferasyon
engellenir

Servikal mukusu
kalınlaştırır

Asıl etki lokal
hormonal etki
Ovulasyonu
etkilemez


Slide 12

RİA
en etkili
yöntemlerden biridir
Yöntem başarısızlığı;


Cu-RİA için her 1000 kadında 6-8,



LNG-RİA (Mirena®) için binde 1


Slide 13

Uygulama Zamanı:


İnterval dönem



Doğum sonrası dönem



Düşük sonrası dönem


Slide 14

İnterval dönemde RİA uygulama
Cu-RİA


Adetin ilk 12 günü içinde



Gebe olmadığından emin olunan herhangi bir zamanda



Ek yöntem gerekmez.


Slide 15

İnterval dönemde RİA uygulama
LNG-RİA


Adetin ilk 7 günü içinde



Gebe olmadığından emin olunan herhangi bir zamanda
 7 gün ek yöntem


Slide 16

Doğum sonu RİA uygulama:




Plasentanın ayrılmasından sonraki ilk 10 dakika içinde ya da ilk 2
gün (48 saat) içinde Cu-RİA uygulanabilir
– (LNG-RİA : DSÖ 3).
– Doğum sonrası kanama bitene kadar cinsel ilişkiden kaçınması

İlk 48 saat geçmiş ise, 4. haftadan sonra
– sezaryen de dahil,


Slide 17

Düşük sonu RİA uygulama:






Enfeksiyon belirtisi yoksa düşükten hemen sonra veya ilk hafta
içinde

İlk haftadan sonra gebe olmadığından emin olunmalıdır.

İkinci trimester düşüklerden sonra RİA’nın atılma olasılığı yüksek
olduğu için girişim ertelenebilir.


Slide 18

RİA’nın çıkarılma zamanı:
Cu-RİA ve LNG-RİA Çıkarma Zamanı:




Gebelik istendiği için çıkarılıyorsa; siklusun herhangibir gününde.

Gebelik istenmiyorsa; cinsel ilişkinin olmadığı 7 günlük sürenin
sonunda.


Slide 19

Cu-RİA Nerelerde, Kim Tarafından
Uygulanır?
Kadın Hst. ve Doğum uzmanı
Sertifikalı pratisyen hekim
Sertifikalı ebe, hemşire

Sağlık Ocağı
AÇSAP Merkezi
Hastaneler
Özel Klinikler


Slide 20

LNG-RİA Nerelerde, Kim Tarafından
Uygulanır?





LNG-RİA’nın uygulanması farklı teknik ve beceri gerektirir

Ancak bu konuda eğitim almış sağlık personeli tarafından
uygulanmalıdır


Slide 21


Slide 22

Cu-RİA’ların Olumlu Yönleri
•Güvenli ve çok etkilidir.
•Uzun süre korur.
•Bırakılınca doğurganlık hemen geri döner.
•Sistemik yan etkileri yoktur.
•Cinsel ilişkiden bağımsızdır.
•Emzirme ile etkileşimi yoktur
•İlaçlarla etkileşimi yoktur.
•Ucuzdur.
•Takıldıktan sonraki ilk 3 ay içinde bir kez ve sonra
yılda bir kez sağlık kontrolü yeterlidir.


Slide 23

LNG- RİA’ların farklı olumlu özellikleri
•Menoraji yakınmasını tedavi eder,

•Adetlerde kan kaybını %90 azaltır,
•Dış gebelik riskini azaltır,
•Pelvik enfeksiyonu azaltır.
•Hormonal etkisi sistemik değil lokaldir.


Slide 24

Cu-RİA’ların Olumsuz Yönleri:
•Karnın alt bölgesinde rahatsızlık, kramplar
•Adet kanamalarında süre ve miktar olarak
artma,
•Dismenore,
•Adet dönemleri arasında lekelenme
•Spontan atılabilir.
•CYBE’lara karşı koruyucu değildir.
•Uygulama sırasında uterus perforasyonu riski
(binde birden azdır).
•Uygulanması ve çıkarılması hafif ağrılı olabilir.


Slide 25

LNG- RİA’ların Olumsuz Yönleri:

•Adet düzensizliği
•Uygulamadan sonraki ilk 6-12 hafta
•Amenore ve hipomenore
•İlk bir yılda kullananların %65’inde
•Adetler arası kanama
•İlk 12 aya dek uzayabilir


Slide 26


Slide 27

Cu-RİA’ların Yan Etkileri:


Kanamanın miktar ve süresinde
artış



İlk birkaç siklus boyunca dismenore


Slide 28

LNG- RİA’ların Sistemik Yan Etkileri:


Memelerde dolgunluk,



Akne,



Ruhsal durum değişikliği,



Karında şişlik,



Baş ağrısı.


Slide 29

RİA Kullanımına Bağlı Önemli Sağlık
Sorunları:


RİA + gebelik



Ektopik gebelik



Pelvik enfeksiyon



Uterus perforasyonu


Slide 30

İpliklerin
kaybolması
Kısa veya uzun
gelmesi

RİA’nın
atılması

Adet gecikmesi
Gebelik kuşkusu

Aşırı vajinal
kanama

UYARI
İŞARETLERİ

Anormal vajinal
akıntı

Karın ağrısı
Cinsel ilişkide ağrı
Ateş


Slide 31

Kimler RİA Kullanabilir?
Sağlıklı her kadın
RİA kullanabilir

Sağlık sorunu olan
kadınların çoğu
RİA kullanabilir

•Nullipar veya multipar
•Menarştan menopoza
•İstediği sürece
•Başlamadan danışmanlık

•Danışmanlık almalı
•Yönteme uygunluk
değerlendirilmeli
•DSÖ uygunluk kriterleri
•Öğrenim rehberleri


Slide 32

CU-RİA Kimler Kullanamaz?


Tanı konulmamış vajinal kanama



Mevcut, aktif pelvik enfeksiyon



Pelvik tüberküloz



İyi ve kötü huylu trofoblastik hastalık öyküsü



Over Ca, serviks Ca, endometriyum Ca



Mevcut düşük sonu/doğum sonu sepsis



AIDS varlığı veya yüksek CYBE/HIV riski


Slide 33

LNG- RİA Kimler Kullanamaz?
(ek olarak)


Migren tipi baş ağrısı



Mevcut –aktif tromboembolik hastalık



Mevcut-aktif pelvik enfeksiyon



Aktif viral hepatit



Dekompanse siroz



Karaciğer tümörleri (iyi ve kötü)



Mevcut ve geçirilmiş, son 5 yıldır bulgusu olmayan meme kanseri


Slide 34

RİA için Yönteme Özel Danışmanlık:
RİA danışmanlığında şu bilgiler verilir:
 RİA’nın tanımı, gebeliği nasıl önlediği, etkililiği
 Olumlu ve olumsuz yönleri
 Uygulanması/çıkarılması ve etki süresi,
 Uygulama gecikecekse kullanılacak yöntem
 Doğurganlığın geri dönüşü
 Olası yan etkileri, sağlık sorunları
 Uyarı İşaretleri

*


Slide 35

RİA için Yönteme Özel Danışmanlık:
 Kullanıcıya,

üzerinde uygulama
tarihi, kullanılan RİA’nın tipi, etki
süresi, kontrol tarihi yazılı bir kart
verilmeli, izleme gelirken yanında
getirmesi hatırlatılmalıdır.


Slide 36

RİA İzlem:






İlk izlem:
– Uygulamadan sonraki üç ay içinde (tercihan ilk adetin
bitiminde)
Sonraki izlemler:
– yılda bir kez.
Bir yakınması olduğunda beklemeksizin


Slide 37

RİA İzleminde Yapılması Gerekenler:1


Memnuniyeti sorulur.



Adet düzeni, kanamaları –miktarı ve süresi- sorgulanır,
– (gerek görülürse Hb/Htc ölçümü yapılır,
– Hb <10 gr/dl ise oral demir preparatı başlanır)



Pelvik muayene ve GYE taraması yapılır


Slide 38

RİA İzleminde Yapılması Gerekenler:2


Soruları varsa yanıtlanır.



Sorunları varsa, tetkik, tedavi gerekirse sevk



Bulgular normal ise 12 ay sonrasına randevu verilir.



RİA’nın kullanım süresi ve uyarı işaretleri hatırlatılır.


Slide 39

Cu-RİA İzleminde Karşılaşılabilecek
Sağlık Sorunları:


Gebelik (+RİA, dış gebelik)



Adet kanamalarının miktar ve süresinde artma



Adetler arası lekelenme



Pelvik enflamatuar hastalık (PEH)



RİA’nın yerinden kayması,atılması.


Slide 40

LNG-RİA izleminde ayrıca
karşılaşılabilecek sağlık sorunları:






Adet kanamalarında artma
– (ilk 6-12 ay içinde)
Adet kanamalarında azalma
– ( ilk 6 aydan sonra oligomenore, amenore gelişebilir)
Adetler arası lekelenme


Slide 41

RİA’nın Çıkarılma Nedenleri:


Kullanıcı çıkarılmasını istediğinde,



Kullanıcı gebe kalmak istediğinde,



Yan etkiler ya da sağlık sorunlarının devam ettiği durumlarda,



RİA’nın etki süresi dolduğunda.


Slide 42

ÖZET SORULARI


Cu-RİA fertilizasyonu engelleyerek gebelikten korur.



Hormonlu RİA’lar, 10 yıl kullanımdan sonra değiştirilmelidir.



Cu-RİA endometriyumda meydana gelen biyokimyasal ve
histolojik değişikliklerle implantasyonu engelleyerek gebelikten
korur.



NovaT Cu 380Ag’de 380 mm² bakır tel vardır. Bakır T 380A’da,
mevcut olan bakır yüzey alanı 380 mm² dir.



Cu-RİA’nın istenmeyen gebeliklerden koruma mekanizmaları
arasında, spermler üzerine etki yer almaz .



RİA’lar sadece kadın adetli iken uygulanabilir.


Slide 43

ÖZET SORULARI


LNG_RİA’da her iki kolda ve gövdesinde bakır tel sarılıdır.



Adet kanamalarında süre ve miktar olarak artma, Cu-RİA
kullananlarda sık görülen yan etkilerdendir.



Bakırlı T 380-A, 10 yıl süre ile istenmeyen gebeliklerden korur.



Kanama yakınması ile başvuranın RİA’sı hemen çıkarılır.



RİA uygulandıktan sonra, kullanıcı bir yıl sonra ilk kontrola davet
edilir.



Hormonlu RİA’lar, istenmeyen gebeliklerden korunmada bakırlı
olanlarından daha etkilidir.