Transcript biyolojik risk etmenleri
Slide 1
Slide 2
Katılımcıların;
Çalışma ortamında
karşılaşılan sağlığa zararlı
biyolojik risk etmenleri
hakkında bilgi sahibi olmaktır.
Slide 3
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1
2
3
4
• Çalışma ortamında risk etmeni olarak karşılaşılabilecek bakteriler,
virüsler, mantarlar ve parazitleri tanımlar.
• Çalışma ortamında risk etmeni olarak karşılaşılabilecek
mikroorganizmaların özelliklerini açıklar.
• Sayılan hastalık etmenlerinin tanınmasında kullanılabilecek basit
mikrobiyolojik parametreler ve basit laboratuar yöntemlerini sıralar.
• Biyolojik risk etmenlerinden korunma yöntemlerini sıralar.
Slide 4
1
• Biyolojik etmenlerden doğacak riskler
2
• Biyolojik risk etmenleriyle karşılaşılabilecek çalışma ortamları
3
• Sağlık sektöründe çalışanların maruz kalacağı riskler
4
• İlgili mevzuat
Slide 5
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
Slide 6
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
TANIMLAR
Biyolojik etkenler:
Herhangi bir enfeksiyona, alerjiye veya zehirlenmeye neden
olabilen, genetik olarak değiştirilmiş olanlar da dahil
mikroorganizmalar, hücre kültürleri ve insan parazitleri,
Mikroorganizma:
Genetik materyali replikasyon veya aktarma yeteneğinde olan
hücresel veya hücresel olmayan mikrobiyolojik varlıklar,
Hücre kültürü:
Çok hücreli organizmalardan türetilmiş hücrelerin in-vitro
olarak geliştirilmesini,………ifade eder
Slide 7
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
Enfeksiyon Risk Düzeyine Göre Biyolojik Etkenler
1. İnsanda hastalığa yol açma olasılığı bulunmayan biyolojik
etkenler,
2. İnsanda hastalığa neden olabilen, çalışanlara zarar verebilecek,
ancak topluma yayılma olasılığı olmayan, genellikle etkili
korunma veya tedavi imkanı bulunan biyolojik etkenler,
3. İnsanda ağır hastalıklara neden olan, çalışanlar için ciddi tehlike
oluşturan, topluma yayılma riski bulunabilen, ancak genellikle
etkili korunma veya tedavi imkanı olan biyolojik etkenler,
4. İnsanda ağır hastalıklara neden olan, çalışanlar için ciddi tehlike
oluşturan, topluma yayılma riski yüksek olan ancak halen etkili
korunma ve tedavi yöntemi bulunmayan biyolojik etkenler,
Slide 8
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
RİSKLERİN BELİRLENMESİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ
Biyolojik etkenlere maruz kalma riski varsa; işçinin
maruziyet türü, düzeyi ve süresi belirlenir,
Birden fazla grupta yer alan biyolojik etkenlere maruziyetin
söz konusu ise; risk değerlendirmesi, zararlı biyolojik
etkenlerin tümünün oluşturduğu tehlike dikkate alınarak
yapılır,
Risk değerlendirmesi, düzenli aralıklarla , maruziyet
koşulları değiştiğinde yada başka herhangi bir değişiklik
olduğunda yenilenir,
Slide 9
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
RİSK DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ
1. İnsan sağlığına zararlı olan veya olabilecek biyolojik
etkenlerin sınıflandırılması,
2. Yetkili makamların, işçilerin sağlığını korumak için biyolojik
etkenlerin denetim altına alınması hakkındaki önerileri,
3. İşçilerin işlerinin sonucu olarak ortaya çıkabilecek
hastalıklarla ilgili bilgiler,
4. İşçilerin işlerinin sonucu olarak ortaya çıkabilecek alerjik
veya toksik etkiler,
5. Yaptıkları işle doğrudan bağlantılı olarak işçilerin
yakalandığı hastalıkla ilgili bilgiler.
Slide 10
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
RİSK DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ
1. İnsan sağlığına zararlı olan veya olabilecek biyolojik
etkenlerin sınıflandırılması,
2. Yetkili makamların, işçilerin sağlığını korumak için biyolojik
etkenlerin denetim altına alınması hakkındaki önerileri,
3. İşçilerin işlerinin sonucu olarak ortaya çıkabilecek
hastalıklarla ilgili bilgiler,
4. İşçilerin işlerinin sonucu olarak ortaya çıkabilecek alerjik
veya toksik etkiler,
5. Yaptıkları işle doğrudan bağlantılı olarak işçilerin
yakalandığı hastalıkla ilgili bilgiler.
Slide 11
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
İKAME ETME – YERİNE KOYMA
«İşveren, yapılan işin özelliğine göre zararlı
biyolojik etkenleri kullanmaktan kaçınacak
ve teknik gelişmelere uygun olarak,
kullanım şartlarında işçilerin sağlığı için
tehlikeli olmayan veya daha az tehlikeli
olan biyolojik etkenleri kullanacaktır.»
Slide 12
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
RİSKLERİN AZALTILMASI
1. Yapılan risk değerlendirmesi sonucunda, işçilerin sağlık
ve güvenliği için risk olduğu ortaya çıkarsa, işçilerin
maruziyeti önlenir,
2. Bunun teknik olarak mümkün olmadığı hallerde,
yapılan iş ve risk değerlendirmesi dikkate alınarak,
sağlık ve güvenlik yönünden yeterli korumayı
sağlayacak şekilde, işçilerin maruziyet düzeyinin en
aza indirilmesi için önlemler alınır;
Slide 13
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
RİSKLERİN AZALTILMASI
Maruz kalan/kalabilecek işçi sayısı, mümkün olan en
az sayıda tutulur,
Çalışma prosesleri ve teknik kontrol önlemleri,
biyolojik etkenlerin ortama yayılmasını
önleyecek/ortamda en az düzeyde bulunmasını
sağlayacak şekilde düzenlenir,
Öncelikle toplu koruma önlemleri alınır ve/veya
maruziyetin başka yollarla önlenemediği durumlarda
kişisel korunma yöntemleri uygulanır.
Slide 14
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
RİSKLERİN AZALTILMASI
Hijyen önlemleri; biyolojik etkenlerin çalışma
yerlerinden kontrol dışı dışarıya taşınması, sızması,
önlenmesi ve azaltılmasını sağlamalı,
Biyolojik risk işareti ile birlikte ilgili diğer uyarı
işaretleri de kullanılır,
Biyolojik etkenlerin karıştığı kazaların önlenmesine
yönelik plan hazırlanır.
Slide 15
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
RİSKLERİN AZALTILMASI
Biyolojik etkenlerin muhafaza edildikleri ortam dışında
bulunup bulunmadığının belirlenmesi için ölçümler
yapılır,
Atıkların, gerektiğinde uygun işlemlerden geçirildikten
sonra işçiler tarafından güvenli bir biçimde
toplanması, depolanması, işyerinden uzaklaştırılması,
güvenli ve özel kapların kullanılması da dahil uygun
yöntemlerle yapılır,
Biyolojik etkenlerin işyeri içinde güvenli bir şekilde
taşınması için gerekli düzenlemeler yapılır.
Slide 16
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
BAKANLIĞA BİLDİRME YÜKÜMLÜLÜĞÜ
a) Risk değerlendirmesi sonuçları işçilerin sağlık ve
güvenliği yönünden risk bulunduğunu ortaya
koyuyorsa, istenmesi halinde, işveren aşağıdaki
konularda gerekli bilgileri Bakanlığa verir,
b) İşveren, biyolojik etkenin ortama yayılmasına ve
insanda ciddi enfeksiyona ve/veya hastalığa sebep
olabilecek herhangi bir kaza veya olayı derhal
Bakanlığa ve Sağlık Bakanlığına bildirir,
Slide 17
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
BAKANLIĞA BİLDİRME YÜKÜMLÜLÜĞÜ
Aşağıda belirtilen biyolojik etkenlerin ilk kez
kullanımında ön bildirimde bulunulur;
1) Grup 2 biyolojik etkenler
2) Grup 3 biyolojik etkenler
3) Grup 4 biyolojik etkenler
Slide 18
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
KİŞİSEL HİJYEN VE KORUNMA
a) İşverenler, işçilerin biyolojik etkenlerle çalışmaya bağlı sağlık
veya güvenlik riskleriyle karşılaştıkları bütün işlerde, aşağıdaki
önlemleri almakla yükümlüdür;
1) İşçiler, biyolojik etkenlerin bulaşma riski bulunan
çalışma alanlarında yiyip içmeyeceklerdir.
2) İşçilere uygun koruyucu giysi veya diğer uygun özel giysi
sağlanacaktır.
3) İşçilere, göz yıkama sıvıları ve/veya cilt antiseptikleri
de dahil, uygun ve yeterli temizlik malzemeleri bulunan
yıkanma ve tuvalet olanakları sağlanacaktır.
Slide 19
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
EĞİTİM-TALİMATLAR-BİLGİLENDİRME
«İşyerinde çalışan işçilere uygun ve yeterli eğitim verilmeli,
aşağıda belirtilen konularda gerekli bilgi ve talimatlar
verilmelidir.»
Olası sağlık riskleri,
Maruziyeti önlemek için alınacak önlemler,
Hijyen gerekleri,
Koruyucu ekipman ve elbiselerin kullanımı ve giyilmesi,
Herhangi bir olay anında ve olayların önlenmesinde işçilerce
yapılması gerekenler,
Slide 20
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
EĞİTİM
Biyolojik etkenlerle temasın söz konusu olduğu
çalışmalara başlanmadan önce,
Yeni veya değişen risklere göre uyarlanacak,
Gerektiğinde periyodik olarak tekrarlanacak eğitimler
verilmelidir.
Slide 21
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
SAĞLIK GÖZETİMİ
a) Biyolojik etkenlerle yapılan çalışmalarda işçiler;
Çalışmalara başlamadan önce sağlık gözetimine tabi tutulmalıdır,
Düzenli aralıklarla sağlık gözetimine tabi tutulmalıdır.
b) Risk değerlendirmesi, özel koruma önlemleri alınması gereken işçileri
tanımlayacak;
Bir işçinin, maruziyete bağlı olduğundan kuşkulanılan enfeksiyona
ve/veya hastalığa yakalandığı saptandığında, işyeri hekimi veya
işçilerin sağlık gözetiminden sorumlu kişi, benzer biçimde maruz
kalmış diğer işçilerin de aynı şekilde gözetime tabi tutulmasını sağlar,
Bu durumda maruziyet riski yeniden değerlendirilir,
Slide 22
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
SAĞLIK GÖZETİMİ
Maruziyetin sona ermesinden sonra yapılacak herhangi bir
sağlık gözetimi ile ilgili olarak işçilere gerekli bilgi ve
tavsiyeler verilir, sağlık eğitimleri yapılır,
İşçinin kişisel sağlık durumu yeniden değerlendirilir,
mesleki ve tıbbi öyküsü ile ilgili kayıt tutulur,
İşçiler, kendileriyle ilgili sağlık gözetimi sonuçları hakkında
bilgi edinebilecekler, ilgili işçiler veya işveren sağlık gözetimi
sonuçlarının gözden geçirilmesini isteyebilecek,
Biyolojik etkenlere, mesleki maruziyet sonucu meydana
gelen her hastalık veya ölüm Bakanlığa bildirilir,
Slide 23
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
KAYITLAR
a) Sağlık gözetiminin yapıldığı durumlarda, kişisel tıbbi
kayıtlar, maruziyetin son bulmasından sonra en az 10
yıl süre ile saklanır,
b) İşverenler, Grup 3 ve/veya Grup 4 biyolojik etkenlere
maruz kalan işçilerin listesini, yapılan işin türünü,
mümkünse hangi biyolojik etkene maruz kaldıklarını
ve maruziyetler, kazalar ve olaylarla ilgili kayıtları,
uygun bir şekilde tutulur. Bu liste ve kayıtlar maruziyet
sona erdikten sonra en az 20 yıl saklanır,
Slide 24
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
KAYITLAR
Kişisel tıbbi kayıtların bilinen son maruziyetten itibaren 40 yıl süre ile
saklandığı koşullar;
1.Kalıcı veya gizli enfeksiyona neden olduğu bilinen biyolojik etkenlere
maruziyette,
2.Eldeki bilgi ve verilere göre, seneler sonra hastalığın ortaya çıkmasına
kadar teşhis edilemeyen enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere
maruziyette,
3.Hastalığın gelişmesinden önce uzun kuluçka dönemi olan
enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyette,
4.Tedaviye rağmen uzun süreler sonra nükseden hastalıklara yol açan
enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyette,
5.Uzun süreli ciddi arıza bırakabilen enfeksiyonlara sebep olan biyolojik
etkenlere maruziyette
Slide 25
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
TANIM
Çalışma yaşamında biyolojik risk etkenleri denildiğinde;
akla, herhangi bir enfeksiyona, alerjiye veya
zehirlenmeye neden olabilen, (genetik olarak
değiştirilmiş olanlar da dahil) mikroorganizmalar, hücre
kültürleri ve insan parazitleri gelir.
Biyolojik riskler, yukarıda belirtilen durumlara neden olan
tüm virüsler, bakteriler, mantarlar ve parazitleri
kapsamaktadır.
Slide 26
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
ETKENLER
«Hastalık etkeni mikroorganizmaların insan
organizmasına girişlerine infeksiyon denir.»
Etkenler;
1.Bakteriler,
2.Virüsler,
3.Mantarlar,
4.Riketsiyalar,
5.Protozoerler,
6.Parazitler,
7.Klamidyalar,
Slide 27
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
İSK ALTINDAKİ İŞLER
Tarım (ürünün yetiştirilmesi ve hasadı),
Hayvancılık, Ormancılık, Balıkçılık,
Tarım ürünleri (gıda paketleme),
Depolama (tahıl siloları, tütün ve diğerleri),
Hayvan tüyleri ve derilerinin işlenmesi,
Tekstil fabrikaları,
Ağaç işleme (marangozhaneler),
Laboratuvar hayvanlarının bakımı,
Slide 28
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
İSK ALTINDAKİ İŞLER
Sağlık (hasta bakımı, tıbbi ve dental),
Kişisel günlük bakım (saç bakımı, vücut bakımı),
Biyoteknoloji (üretim işlemleri),
Farmasötik (ilaç üretimi),
Klinik ve araştırma laboratuvarları,
Bina onarımı,
Katı ve sıvı atıkların yok edilmesi,
Endüstriyel atıkların yok edilmesi,
Slide 29
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
İSK ALTINDAKİ İŞLER
İşyerlerinde bulunan biyolojik risk etmenlerinin
tayininde, daha ziyade;
1.Tarım işçileri,
2.Sağlık çalışanları ,
3.Laboratuvar çalışanları……………..üzerine
yoğunlaşılmıştır.
Slide 30
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ – HASTALIK İLİŞKİSİ
1. Patojenite - Virülans (Etkenin hasta etme
yetisinin) yüksekliğine,
2. Bulaşma yollarına (Temas, ortak kullanılan
cansız maddeler, hava-vektörler)
3. Konakçının duyarlılığına,
4. Çevre etmenlerine; (Isı değişiklikleri, nem,
radyasyon, hava basıncı, hava akım hızı,
kimyasal maddeler, gazlar, toksinlere vb.
bağlıdır)
Slide 31
TARIM VE HAYVANCILIKTA BİYOLOJİK RİSKLER
Hastalık
Belirtileri
Kaynak
Riskli İşler
Şarbon
Deride siyah püstül
Enfekte koyuninek/ürünleri
Çiftçi, kasap, veteriner,
Tüberküloz
Öksürük, ateş, terleme
Enfekte hayvanlar
Çiftçi, kasap, veteriner,
Bruselloz*
Ateş, terleme, eklem ağrısı
Hasta koyun, keçi, inek
Besiciler, sütçü, veteriner,*
Salmonellozis
Ateş, üşüme, ishal, baş ağrısı
Kümes hayvanı, kedi,
köpek
Veteriner, aşçı-mezbaha
işçisi
Kırım Kongo (KKKA)
Yaygın kanamalar
Kene
Çiftçi, besici
Kedi Tırmığı Hastalığı
Ateş, deri lezyonu, lenfadenit
Kedi, köpek
Veteriner, kedi-köpek
sahibi,
Kuduz
Baş ağrısı, ajitasyon, salya
akması
Köpek, tilki, kurt, yarasa
Veteriner, çiftçi, mağaracı,
Slide 32
ENFEKSİYON HASTALIKLARI
Slide 33
ENFEKSİYON HASTALIKLARI
ÖNLEMLER
1.
İzolasyon ve gözlem (hastalığından kuşku
duyulanlar, hastalığı bulaştırdığı bilimsel olarak
kanıtlanmış olan),
2.
Serum-Aşılama (hastalara veya hastalığa
yakalanabilecek olanlara),
3.
Dezenfeksiyon (eşyalara, bulaşma eğilimi olanlara),
4.
Seyahatlere kısıtlama (bakım ve dezenfeksiyon),
Slide 34
ENFEKSİYON HASTALIKLARI
ÖNLEMLER
1. Periyodik taramalarla duyarlı kişilerin saptanması,
2. Personel eğitimi,
a. Biyolojik etkenlerle temasın söz konusu olduğu
çalışmalara başlanmadan önce verilecek,
b. Yeni veya değişen risklere göre uyarlanacak,
c. Gerektiğinde periyodik olarak tekrarlanacaktır.
3. Çalışırken uyulacak hareket tarzlarının belirlenmesi,
4. Laboratuvar mimari yapılarının işlevlerine uygunluğu,
5. Uygun yalıtım ve dezenfeksiyon önlemleri,
6. Enfeksiyon taraması için epidemiyolojik sistem,
7. Aktif immünizasyon.
Slide 35
ENFEKSİYON HASTALIKLARI
Risk
Tanıma Yöntemi
Önlem
Hepatit B
Serolojik Testler
Aşılama
(0-1-6 Ay/0-1-2-12)
Kızamık
Serolojik Testler
Aşılama
(3 Ay arayla 2 doz)
Tetanos**
Öykü Alma
Aşılama
(1 Ay arayla 3 doz)
Difteri
Öykü Alma
Aşılama
(2-3-4-16 Ay , 6-14 Y)
Kabakulak
Serolojik Testler
Aşılama
(Tek Doz)
Kızamıkçık
Serolojik Testler
Aşılama
(Tek Doz)
İnfluenza
İmmün Durum ve Yaş
Aşılama
(Her Yıl)
Polio
Serolojik Testler
Aşılama
(1-2 Ay arayla 3)
Tüberküloz
PPD, Akciğer Film
Aşılama
İzlem-Profilaksi-Ted
Slide 36
ENFEKSİYON ZİNCİRİ
Slide 37
ENFEKSİYON BULAŞMASI
BULAŞMA
Bulaşmada temel mekanizmalar;
Doğrudan temas,
Plasental yol,
Fekal yol,
Hava yolu,
Vektörler (Mekanik-Biyolojik),
Slide 38
ENFEKSİYONLAR
VİRAL ENFEKSİYONLAR
1.Hepatit-B,
2.AIDS,
3.Kızamık,
4.Kızamıkçık,
5.Kabakulak,
6.Suçiçeği,
7.Herpes Enfeksiyonu,
8.Sitomegalovirüs Enf
Slide 39
ENFEKSİYONLAR
MANTAR ENFEKSİYONLAR
1.Histoplazmosis,
2.Candidadis,
Slide 40
ENFEKSİYON HASTALIKLARINA YAKLAŞIM
STRATEJİ; ZAYIF HALKAYI KIRMAK
İnfeksiyon hastalıklarından en önemli konu
«infeksiyon zincirinin» kırılmasıdır.
Bütün strateji, bulaşıcı hastalık çıkmadan önce
ve/veya çıktıktan sonra bu zincir halkalarının
bir yada birkaç yerinden kırılmasıdır.
İnfeksiyon hastalığı ile savaşın mantığı bu
zincirin en zayıf halkasının kırılmasıdır.
Slide 41
ENFEKSİYON HASTALIKLARINA YAKLAŞIM
SITMA HASTALIĞI «HEDEF KAYNAK»
İnfeksiyon kaynağı hedef alınacak olursa tüm
sıtmalı insanların uygun yöntemlerle tedavi
edilmesi gerekir. Bu durumda zincirin diğer
halkalarıyla uğraşmaya gerek kalmaz.
Bu durumda anofelin ortamda olması sıtma
açısından risk taşımaz. Bir başka ifadeyle
sivrisinekler sıtmanın biyolojik vektörü
olmaktan çıkarlar.
Slide 42
ENFEKSİYON HASTALIKLARINA YAKLAŞIM
SITMA HASTALIĞI «HEDEF BULAŞMA YOLU»
Bir diğer yaklaşım ise; sıtmanın biyolojik
vektörü olan sivri sineklerin değişik
yöntemlerle (Fiziko-biyolojik, toksik
kimyasallar vb.) yok edilmesi veya
etkisizleştirilmesidir.
Bu durumunda «sıtmalı insanların varlığı»
infeksiyon açısından önemsiz olur.
Slide 43
ENFEKSİYON HASTALIKLARINA YAKLAŞIM
SITMA HASTALIĞI «HEDEF KONAK»
Konakçının ilaçlanması, yeterli ve dengeli
beslenmesi, sağlık eğitimi, sosyoekonomik
düzeyin artırılması gibi çalışmalarla
konakçının direncini artırmak.
Slide 44
KAN VE VÜCUT SIVILARI İZOLASYONU
Hastalık
İzolasyon Koşulları
Hepatit-B
Kirlenme olasılığı varsa önlük kullanılmalı
Hepatit-C
Temas varsa eldiven kullanılmalı
AİDS
Eller yıkanmalı
Leptospirosis
Kontamine eşya yok edilmeli
Sıtma
İğne batmasına önlem alınmalı
Frengi
Kan hipokloritle silinmeli
Slide 45
LABORATUARDA ALINMASI GEREKLİ ÖNLEMLER
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Ağızla pipet kullanılmaması,
Pipetle çalışırken baloncuk oluşmasına dikkat edilmesi,
Pipet yerine iğne ve şırınga kullanılmaması,
Özelerin kullanılmadan önce soğutulması,
Tüp kapakları açıldığında tüp ağzının alkollü bez ile örtülmesi,
Tüm tehlikeli işlemlerin Biyolojik Güvenlik Kabininde yapılması,
Santrifüj işleminin iyi havalandırılan bir odada yapılması, sağlam plastik tüp
kullanılması
8. Parenteral enjeksiyon ve aspirasyon iğnesi kilitlenen enjektörle yapılması, iğne
enjektörden ayrılırken alkollü bezle tutulması,
9. Kullanılmış iğne ve enjektörlerin doğruca dar ağızlı sağlam kaplara atılması,
10. Tüm kontamine materyalin atılmadan önce otoklavdan geçirilmesi,
11. Tüm kontamine cam ve pipetlerin otoklava gitmeden önce dezenfektanlı kaplara
alınması,
12. Laboratuvarlarda yemek, içmek ve sigara içmenin yasaklanması,
13. Çıkarken ellerin yıkanması, önlüklerin laboratuvarlarda bırakılması,
14. Serum veya örnek saklanan buzdolabında yiyecek bulunmaması.
Slide 46
BİYOLOJİK ENFEKSİYONLAR
Slide 47
Etken
İnsan bağışıklık yetersizliği virüsü (Human Immun Deficiency Virüs- HIV)
Epidemiyoloji
Sağlık çalışanları için Hepatit-B’ye göre daha küçük risk. Bir iğne kazasında bile
Hepatit-B’nin bulaşma şansı %20-30 iken, EBYS için bu oran 1/650’dır
Bulaşma
Kan ve kan ürünleri ile temas, cinsel ilişki
Klinik
Virüs özellikle hücresel savunma sistemini çökertir. Bunun sonucu oluşan
enfeksiyonlar ve/veya bazı kanserler hastalık tablosuna ve giderek ölüme yol açar.
Virüsün organizmaya girmesi ile ölüm arasında 10 yılı aşkın süre olabilir
Tanı
Serumda virüse karşı antikor gösterilmesi ile konur. Kişi -henüz- sağlam
taşıyıcılıktan, ölümcül duruma kadar uzanan bir spektrum içinde olabilir
Tedavi
Özgün bir tedavi yöntemi yoktur
Korunma
Kan ve vücut sıvılarıyla bulaşan hastalıklara karşı alınacak önlemler
Aşı
Henüz etkin bir aşı geliştirilememiştir
Slide 48
Etken
Bir DNA virüsüdür
Epidemiyoloji
Kanla sık teması olanlar, homoseksüeller, iv- yolu kullanan ilaç bağımlıları, taşıyıcı
anne bebekleri, huzurevi, düşkünler yurdu vb. yerlerde yaşayanlar daha çok risk
altında
Bulaşma
Kan ve kan ürünleri ile temas, cinsel ilişki
Klinik
Akut enfeksiyonda %90 sarılık gelişmez. %10 kronikleşme olasılığı var. Kronik aktif
hepatit, Siroz, Hepatosellüler karsinom riski
Tanı
Serum ALT ve AST düzeylerinin yükselmesi, Virüse ait serolojik işaretler
Tedavi
Kişilerin belirli sağlık sorunları ile karşılaşma olasılıklarının, risklerinin
belirlenmesini inceler
Korunma
Kaynak ve bulaşma yollarına yönelik, Sağlam insanlara yönelik
Aşı
0-1-6 Aylarda 20mg İ.M
Slide 49
Etken
Bir DNA virüsüdür
Epidemiyoloji
Kanla sık teması olanlar, homoseksüeller, iv- yolu kullanan ilaç bağımlıları, taşıyıcı
anne bebekleri, huzurevi, düşkünler yurdu vb. yerlerde yaşayanlar daha çok risk
altında
Bulaşma
Kan ve kan ürünleri ile temas, cinsel ilişkiyle. Kan nakilleriyle bulaşma riski daha
yüksektir
Klinik
Hepatit-B’ye göre kronikleşme hızı daha yüksektir
Tanı
Virüse karşı serumda antikor gösterilmesiyle konur
Tedavi
Özgün bir tedavi yoktur
Korunma
Korunma, kan ve vücut sıvılarıyla bulaşan hastalıklara karşı alınacak önlemler
çerçevesindedir
Aşı
Özgün bir aşısı yoktur
Slide 50
Etken
Bir virüstür
Epidemiyoloji
kronik Hepatit-B hastalarını ve HBsAg taşıyıcılarını tehdit eder
Bulaşma
Etken çoğalmak için mutlaka HBsAG’ye ihtiyaç gösteren bir virüstür
Klinik
Hepatit-B’ye göre kronikleşme hızı daha yüksektir
Tanı
Virüse karşı serumda antikor gösterilmesiyle konur
Tedavi
Hepatit-B tedavisi
Korunma
Hepatit-B’ye karşı korunma aynı zamanda Hepatit-D’ye korunma demektir
Aşı
Özgün bir aşısı yoktur
Slide 51
Slide 2
Katılımcıların;
Çalışma ortamında
karşılaşılan sağlığa zararlı
biyolojik risk etmenleri
hakkında bilgi sahibi olmaktır.
Slide 3
Bu dersin sonunda katılımcılar;
1
2
3
4
• Çalışma ortamında risk etmeni olarak karşılaşılabilecek bakteriler,
virüsler, mantarlar ve parazitleri tanımlar.
• Çalışma ortamında risk etmeni olarak karşılaşılabilecek
mikroorganizmaların özelliklerini açıklar.
• Sayılan hastalık etmenlerinin tanınmasında kullanılabilecek basit
mikrobiyolojik parametreler ve basit laboratuar yöntemlerini sıralar.
• Biyolojik risk etmenlerinden korunma yöntemlerini sıralar.
Slide 4
1
• Biyolojik etmenlerden doğacak riskler
2
• Biyolojik risk etmenleriyle karşılaşılabilecek çalışma ortamları
3
• Sağlık sektöründe çalışanların maruz kalacağı riskler
4
• İlgili mevzuat
Slide 5
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
Slide 6
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
TANIMLAR
Biyolojik etkenler:
Herhangi bir enfeksiyona, alerjiye veya zehirlenmeye neden
olabilen, genetik olarak değiştirilmiş olanlar da dahil
mikroorganizmalar, hücre kültürleri ve insan parazitleri,
Mikroorganizma:
Genetik materyali replikasyon veya aktarma yeteneğinde olan
hücresel veya hücresel olmayan mikrobiyolojik varlıklar,
Hücre kültürü:
Çok hücreli organizmalardan türetilmiş hücrelerin in-vitro
olarak geliştirilmesini,………ifade eder
Slide 7
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
Enfeksiyon Risk Düzeyine Göre Biyolojik Etkenler
1. İnsanda hastalığa yol açma olasılığı bulunmayan biyolojik
etkenler,
2. İnsanda hastalığa neden olabilen, çalışanlara zarar verebilecek,
ancak topluma yayılma olasılığı olmayan, genellikle etkili
korunma veya tedavi imkanı bulunan biyolojik etkenler,
3. İnsanda ağır hastalıklara neden olan, çalışanlar için ciddi tehlike
oluşturan, topluma yayılma riski bulunabilen, ancak genellikle
etkili korunma veya tedavi imkanı olan biyolojik etkenler,
4. İnsanda ağır hastalıklara neden olan, çalışanlar için ciddi tehlike
oluşturan, topluma yayılma riski yüksek olan ancak halen etkili
korunma ve tedavi yöntemi bulunmayan biyolojik etkenler,
Slide 8
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
RİSKLERİN BELİRLENMESİ VE DEĞERLENDİRİLMESİ
Biyolojik etkenlere maruz kalma riski varsa; işçinin
maruziyet türü, düzeyi ve süresi belirlenir,
Birden fazla grupta yer alan biyolojik etkenlere maruziyetin
söz konusu ise; risk değerlendirmesi, zararlı biyolojik
etkenlerin tümünün oluşturduğu tehlike dikkate alınarak
yapılır,
Risk değerlendirmesi, düzenli aralıklarla , maruziyet
koşulları değiştiğinde yada başka herhangi bir değişiklik
olduğunda yenilenir,
Slide 9
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
RİSK DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ
1. İnsan sağlığına zararlı olan veya olabilecek biyolojik
etkenlerin sınıflandırılması,
2. Yetkili makamların, işçilerin sağlığını korumak için biyolojik
etkenlerin denetim altına alınması hakkındaki önerileri,
3. İşçilerin işlerinin sonucu olarak ortaya çıkabilecek
hastalıklarla ilgili bilgiler,
4. İşçilerin işlerinin sonucu olarak ortaya çıkabilecek alerjik
veya toksik etkiler,
5. Yaptıkları işle doğrudan bağlantılı olarak işçilerin
yakalandığı hastalıkla ilgili bilgiler.
Slide 10
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
RİSK DEĞERLENDİRME KRİTERLERİ
1. İnsan sağlığına zararlı olan veya olabilecek biyolojik
etkenlerin sınıflandırılması,
2. Yetkili makamların, işçilerin sağlığını korumak için biyolojik
etkenlerin denetim altına alınması hakkındaki önerileri,
3. İşçilerin işlerinin sonucu olarak ortaya çıkabilecek
hastalıklarla ilgili bilgiler,
4. İşçilerin işlerinin sonucu olarak ortaya çıkabilecek alerjik
veya toksik etkiler,
5. Yaptıkları işle doğrudan bağlantılı olarak işçilerin
yakalandığı hastalıkla ilgili bilgiler.
Slide 11
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
İKAME ETME – YERİNE KOYMA
«İşveren, yapılan işin özelliğine göre zararlı
biyolojik etkenleri kullanmaktan kaçınacak
ve teknik gelişmelere uygun olarak,
kullanım şartlarında işçilerin sağlığı için
tehlikeli olmayan veya daha az tehlikeli
olan biyolojik etkenleri kullanacaktır.»
Slide 12
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
RİSKLERİN AZALTILMASI
1. Yapılan risk değerlendirmesi sonucunda, işçilerin sağlık
ve güvenliği için risk olduğu ortaya çıkarsa, işçilerin
maruziyeti önlenir,
2. Bunun teknik olarak mümkün olmadığı hallerde,
yapılan iş ve risk değerlendirmesi dikkate alınarak,
sağlık ve güvenlik yönünden yeterli korumayı
sağlayacak şekilde, işçilerin maruziyet düzeyinin en
aza indirilmesi için önlemler alınır;
Slide 13
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
RİSKLERİN AZALTILMASI
Maruz kalan/kalabilecek işçi sayısı, mümkün olan en
az sayıda tutulur,
Çalışma prosesleri ve teknik kontrol önlemleri,
biyolojik etkenlerin ortama yayılmasını
önleyecek/ortamda en az düzeyde bulunmasını
sağlayacak şekilde düzenlenir,
Öncelikle toplu koruma önlemleri alınır ve/veya
maruziyetin başka yollarla önlenemediği durumlarda
kişisel korunma yöntemleri uygulanır.
Slide 14
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
RİSKLERİN AZALTILMASI
Hijyen önlemleri; biyolojik etkenlerin çalışma
yerlerinden kontrol dışı dışarıya taşınması, sızması,
önlenmesi ve azaltılmasını sağlamalı,
Biyolojik risk işareti ile birlikte ilgili diğer uyarı
işaretleri de kullanılır,
Biyolojik etkenlerin karıştığı kazaların önlenmesine
yönelik plan hazırlanır.
Slide 15
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
RİSKLERİN AZALTILMASI
Biyolojik etkenlerin muhafaza edildikleri ortam dışında
bulunup bulunmadığının belirlenmesi için ölçümler
yapılır,
Atıkların, gerektiğinde uygun işlemlerden geçirildikten
sonra işçiler tarafından güvenli bir biçimde
toplanması, depolanması, işyerinden uzaklaştırılması,
güvenli ve özel kapların kullanılması da dahil uygun
yöntemlerle yapılır,
Biyolojik etkenlerin işyeri içinde güvenli bir şekilde
taşınması için gerekli düzenlemeler yapılır.
Slide 16
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
BAKANLIĞA BİLDİRME YÜKÜMLÜLÜĞÜ
a) Risk değerlendirmesi sonuçları işçilerin sağlık ve
güvenliği yönünden risk bulunduğunu ortaya
koyuyorsa, istenmesi halinde, işveren aşağıdaki
konularda gerekli bilgileri Bakanlığa verir,
b) İşveren, biyolojik etkenin ortama yayılmasına ve
insanda ciddi enfeksiyona ve/veya hastalığa sebep
olabilecek herhangi bir kaza veya olayı derhal
Bakanlığa ve Sağlık Bakanlığına bildirir,
Slide 17
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
BAKANLIĞA BİLDİRME YÜKÜMLÜLÜĞÜ
Aşağıda belirtilen biyolojik etkenlerin ilk kez
kullanımında ön bildirimde bulunulur;
1) Grup 2 biyolojik etkenler
2) Grup 3 biyolojik etkenler
3) Grup 4 biyolojik etkenler
Slide 18
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
KİŞİSEL HİJYEN VE KORUNMA
a) İşverenler, işçilerin biyolojik etkenlerle çalışmaya bağlı sağlık
veya güvenlik riskleriyle karşılaştıkları bütün işlerde, aşağıdaki
önlemleri almakla yükümlüdür;
1) İşçiler, biyolojik etkenlerin bulaşma riski bulunan
çalışma alanlarında yiyip içmeyeceklerdir.
2) İşçilere uygun koruyucu giysi veya diğer uygun özel giysi
sağlanacaktır.
3) İşçilere, göz yıkama sıvıları ve/veya cilt antiseptikleri
de dahil, uygun ve yeterli temizlik malzemeleri bulunan
yıkanma ve tuvalet olanakları sağlanacaktır.
Slide 19
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
EĞİTİM-TALİMATLAR-BİLGİLENDİRME
«İşyerinde çalışan işçilere uygun ve yeterli eğitim verilmeli,
aşağıda belirtilen konularda gerekli bilgi ve talimatlar
verilmelidir.»
Olası sağlık riskleri,
Maruziyeti önlemek için alınacak önlemler,
Hijyen gerekleri,
Koruyucu ekipman ve elbiselerin kullanımı ve giyilmesi,
Herhangi bir olay anında ve olayların önlenmesinde işçilerce
yapılması gerekenler,
Slide 20
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
EĞİTİM
Biyolojik etkenlerle temasın söz konusu olduğu
çalışmalara başlanmadan önce,
Yeni veya değişen risklere göre uyarlanacak,
Gerektiğinde periyodik olarak tekrarlanacak eğitimler
verilmelidir.
Slide 21
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
SAĞLIK GÖZETİMİ
a) Biyolojik etkenlerle yapılan çalışmalarda işçiler;
Çalışmalara başlamadan önce sağlık gözetimine tabi tutulmalıdır,
Düzenli aralıklarla sağlık gözetimine tabi tutulmalıdır.
b) Risk değerlendirmesi, özel koruma önlemleri alınması gereken işçileri
tanımlayacak;
Bir işçinin, maruziyete bağlı olduğundan kuşkulanılan enfeksiyona
ve/veya hastalığa yakalandığı saptandığında, işyeri hekimi veya
işçilerin sağlık gözetiminden sorumlu kişi, benzer biçimde maruz
kalmış diğer işçilerin de aynı şekilde gözetime tabi tutulmasını sağlar,
Bu durumda maruziyet riski yeniden değerlendirilir,
Slide 22
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
SAĞLIK GÖZETİMİ
Maruziyetin sona ermesinden sonra yapılacak herhangi bir
sağlık gözetimi ile ilgili olarak işçilere gerekli bilgi ve
tavsiyeler verilir, sağlık eğitimleri yapılır,
İşçinin kişisel sağlık durumu yeniden değerlendirilir,
mesleki ve tıbbi öyküsü ile ilgili kayıt tutulur,
İşçiler, kendileriyle ilgili sağlık gözetimi sonuçları hakkında
bilgi edinebilecekler, ilgili işçiler veya işveren sağlık gözetimi
sonuçlarının gözden geçirilmesini isteyebilecek,
Biyolojik etkenlere, mesleki maruziyet sonucu meydana
gelen her hastalık veya ölüm Bakanlığa bildirilir,
Slide 23
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
KAYITLAR
a) Sağlık gözetiminin yapıldığı durumlarda, kişisel tıbbi
kayıtlar, maruziyetin son bulmasından sonra en az 10
yıl süre ile saklanır,
b) İşverenler, Grup 3 ve/veya Grup 4 biyolojik etkenlere
maruz kalan işçilerin listesini, yapılan işin türünü,
mümkünse hangi biyolojik etkene maruz kaldıklarını
ve maruziyetler, kazalar ve olaylarla ilgili kayıtları,
uygun bir şekilde tutulur. Bu liste ve kayıtlar maruziyet
sona erdikten sonra en az 20 yıl saklanır,
Slide 24
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
KAYITLAR
Kişisel tıbbi kayıtların bilinen son maruziyetten itibaren 40 yıl süre ile
saklandığı koşullar;
1.Kalıcı veya gizli enfeksiyona neden olduğu bilinen biyolojik etkenlere
maruziyette,
2.Eldeki bilgi ve verilere göre, seneler sonra hastalığın ortaya çıkmasına
kadar teşhis edilemeyen enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere
maruziyette,
3.Hastalığın gelişmesinden önce uzun kuluçka dönemi olan
enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyette,
4.Tedaviye rağmen uzun süreler sonra nükseden hastalıklara yol açan
enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyette,
5.Uzun süreli ciddi arıza bırakabilen enfeksiyonlara sebep olan biyolojik
etkenlere maruziyette
Slide 25
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
TANIM
Çalışma yaşamında biyolojik risk etkenleri denildiğinde;
akla, herhangi bir enfeksiyona, alerjiye veya
zehirlenmeye neden olabilen, (genetik olarak
değiştirilmiş olanlar da dahil) mikroorganizmalar, hücre
kültürleri ve insan parazitleri gelir.
Biyolojik riskler, yukarıda belirtilen durumlara neden olan
tüm virüsler, bakteriler, mantarlar ve parazitleri
kapsamaktadır.
Slide 26
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
ETKENLER
«Hastalık etkeni mikroorganizmaların insan
organizmasına girişlerine infeksiyon denir.»
Etkenler;
1.Bakteriler,
2.Virüsler,
3.Mantarlar,
4.Riketsiyalar,
5.Protozoerler,
6.Parazitler,
7.Klamidyalar,
Slide 27
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
İSK ALTINDAKİ İŞLER
Tarım (ürünün yetiştirilmesi ve hasadı),
Hayvancılık, Ormancılık, Balıkçılık,
Tarım ürünleri (gıda paketleme),
Depolama (tahıl siloları, tütün ve diğerleri),
Hayvan tüyleri ve derilerinin işlenmesi,
Tekstil fabrikaları,
Ağaç işleme (marangozhaneler),
Laboratuvar hayvanlarının bakımı,
Slide 28
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
İSK ALTINDAKİ İŞLER
Sağlık (hasta bakımı, tıbbi ve dental),
Kişisel günlük bakım (saç bakımı, vücut bakımı),
Biyoteknoloji (üretim işlemleri),
Farmasötik (ilaç üretimi),
Klinik ve araştırma laboratuvarları,
Bina onarımı,
Katı ve sıvı atıkların yok edilmesi,
Endüstriyel atıkların yok edilmesi,
Slide 29
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
İSK ALTINDAKİ İŞLER
İşyerlerinde bulunan biyolojik risk etmenlerinin
tayininde, daha ziyade;
1.Tarım işçileri,
2.Sağlık çalışanları ,
3.Laboratuvar çalışanları……………..üzerine
yoğunlaşılmıştır.
Slide 30
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ
BİYOLOJİK RİSK ETMENLERİ – HASTALIK İLİŞKİSİ
1. Patojenite - Virülans (Etkenin hasta etme
yetisinin) yüksekliğine,
2. Bulaşma yollarına (Temas, ortak kullanılan
cansız maddeler, hava-vektörler)
3. Konakçının duyarlılığına,
4. Çevre etmenlerine; (Isı değişiklikleri, nem,
radyasyon, hava basıncı, hava akım hızı,
kimyasal maddeler, gazlar, toksinlere vb.
bağlıdır)
Slide 31
TARIM VE HAYVANCILIKTA BİYOLOJİK RİSKLER
Hastalık
Belirtileri
Kaynak
Riskli İşler
Şarbon
Deride siyah püstül
Enfekte koyuninek/ürünleri
Çiftçi, kasap, veteriner,
Tüberküloz
Öksürük, ateş, terleme
Enfekte hayvanlar
Çiftçi, kasap, veteriner,
Bruselloz*
Ateş, terleme, eklem ağrısı
Hasta koyun, keçi, inek
Besiciler, sütçü, veteriner,*
Salmonellozis
Ateş, üşüme, ishal, baş ağrısı
Kümes hayvanı, kedi,
köpek
Veteriner, aşçı-mezbaha
işçisi
Kırım Kongo (KKKA)
Yaygın kanamalar
Kene
Çiftçi, besici
Kedi Tırmığı Hastalığı
Ateş, deri lezyonu, lenfadenit
Kedi, köpek
Veteriner, kedi-köpek
sahibi,
Kuduz
Baş ağrısı, ajitasyon, salya
akması
Köpek, tilki, kurt, yarasa
Veteriner, çiftçi, mağaracı,
Slide 32
ENFEKSİYON HASTALIKLARI
Slide 33
ENFEKSİYON HASTALIKLARI
ÖNLEMLER
1.
İzolasyon ve gözlem (hastalığından kuşku
duyulanlar, hastalığı bulaştırdığı bilimsel olarak
kanıtlanmış olan),
2.
Serum-Aşılama (hastalara veya hastalığa
yakalanabilecek olanlara),
3.
Dezenfeksiyon (eşyalara, bulaşma eğilimi olanlara),
4.
Seyahatlere kısıtlama (bakım ve dezenfeksiyon),
Slide 34
ENFEKSİYON HASTALIKLARI
ÖNLEMLER
1. Periyodik taramalarla duyarlı kişilerin saptanması,
2. Personel eğitimi,
a. Biyolojik etkenlerle temasın söz konusu olduğu
çalışmalara başlanmadan önce verilecek,
b. Yeni veya değişen risklere göre uyarlanacak,
c. Gerektiğinde periyodik olarak tekrarlanacaktır.
3. Çalışırken uyulacak hareket tarzlarının belirlenmesi,
4. Laboratuvar mimari yapılarının işlevlerine uygunluğu,
5. Uygun yalıtım ve dezenfeksiyon önlemleri,
6. Enfeksiyon taraması için epidemiyolojik sistem,
7. Aktif immünizasyon.
Slide 35
ENFEKSİYON HASTALIKLARI
Risk
Tanıma Yöntemi
Önlem
Hepatit B
Serolojik Testler
Aşılama
(0-1-6 Ay/0-1-2-12)
Kızamık
Serolojik Testler
Aşılama
(3 Ay arayla 2 doz)
Tetanos**
Öykü Alma
Aşılama
(1 Ay arayla 3 doz)
Difteri
Öykü Alma
Aşılama
(2-3-4-16 Ay , 6-14 Y)
Kabakulak
Serolojik Testler
Aşılama
(Tek Doz)
Kızamıkçık
Serolojik Testler
Aşılama
(Tek Doz)
İnfluenza
İmmün Durum ve Yaş
Aşılama
(Her Yıl)
Polio
Serolojik Testler
Aşılama
(1-2 Ay arayla 3)
Tüberküloz
PPD, Akciğer Film
Aşılama
İzlem-Profilaksi-Ted
Slide 36
ENFEKSİYON ZİNCİRİ
Slide 37
ENFEKSİYON BULAŞMASI
BULAŞMA
Bulaşmada temel mekanizmalar;
Doğrudan temas,
Plasental yol,
Fekal yol,
Hava yolu,
Vektörler (Mekanik-Biyolojik),
Slide 38
ENFEKSİYONLAR
VİRAL ENFEKSİYONLAR
1.Hepatit-B,
2.AIDS,
3.Kızamık,
4.Kızamıkçık,
5.Kabakulak,
6.Suçiçeği,
7.Herpes Enfeksiyonu,
8.Sitomegalovirüs Enf
Slide 39
ENFEKSİYONLAR
MANTAR ENFEKSİYONLAR
1.Histoplazmosis,
2.Candidadis,
Slide 40
ENFEKSİYON HASTALIKLARINA YAKLAŞIM
STRATEJİ; ZAYIF HALKAYI KIRMAK
İnfeksiyon hastalıklarından en önemli konu
«infeksiyon zincirinin» kırılmasıdır.
Bütün strateji, bulaşıcı hastalık çıkmadan önce
ve/veya çıktıktan sonra bu zincir halkalarının
bir yada birkaç yerinden kırılmasıdır.
İnfeksiyon hastalığı ile savaşın mantığı bu
zincirin en zayıf halkasının kırılmasıdır.
Slide 41
ENFEKSİYON HASTALIKLARINA YAKLAŞIM
SITMA HASTALIĞI «HEDEF KAYNAK»
İnfeksiyon kaynağı hedef alınacak olursa tüm
sıtmalı insanların uygun yöntemlerle tedavi
edilmesi gerekir. Bu durumda zincirin diğer
halkalarıyla uğraşmaya gerek kalmaz.
Bu durumda anofelin ortamda olması sıtma
açısından risk taşımaz. Bir başka ifadeyle
sivrisinekler sıtmanın biyolojik vektörü
olmaktan çıkarlar.
Slide 42
ENFEKSİYON HASTALIKLARINA YAKLAŞIM
SITMA HASTALIĞI «HEDEF BULAŞMA YOLU»
Bir diğer yaklaşım ise; sıtmanın biyolojik
vektörü olan sivri sineklerin değişik
yöntemlerle (Fiziko-biyolojik, toksik
kimyasallar vb.) yok edilmesi veya
etkisizleştirilmesidir.
Bu durumunda «sıtmalı insanların varlığı»
infeksiyon açısından önemsiz olur.
Slide 43
ENFEKSİYON HASTALIKLARINA YAKLAŞIM
SITMA HASTALIĞI «HEDEF KONAK»
Konakçının ilaçlanması, yeterli ve dengeli
beslenmesi, sağlık eğitimi, sosyoekonomik
düzeyin artırılması gibi çalışmalarla
konakçının direncini artırmak.
Slide 44
KAN VE VÜCUT SIVILARI İZOLASYONU
Hastalık
İzolasyon Koşulları
Hepatit-B
Kirlenme olasılığı varsa önlük kullanılmalı
Hepatit-C
Temas varsa eldiven kullanılmalı
AİDS
Eller yıkanmalı
Leptospirosis
Kontamine eşya yok edilmeli
Sıtma
İğne batmasına önlem alınmalı
Frengi
Kan hipokloritle silinmeli
Slide 45
LABORATUARDA ALINMASI GEREKLİ ÖNLEMLER
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
Ağızla pipet kullanılmaması,
Pipetle çalışırken baloncuk oluşmasına dikkat edilmesi,
Pipet yerine iğne ve şırınga kullanılmaması,
Özelerin kullanılmadan önce soğutulması,
Tüp kapakları açıldığında tüp ağzının alkollü bez ile örtülmesi,
Tüm tehlikeli işlemlerin Biyolojik Güvenlik Kabininde yapılması,
Santrifüj işleminin iyi havalandırılan bir odada yapılması, sağlam plastik tüp
kullanılması
8. Parenteral enjeksiyon ve aspirasyon iğnesi kilitlenen enjektörle yapılması, iğne
enjektörden ayrılırken alkollü bezle tutulması,
9. Kullanılmış iğne ve enjektörlerin doğruca dar ağızlı sağlam kaplara atılması,
10. Tüm kontamine materyalin atılmadan önce otoklavdan geçirilmesi,
11. Tüm kontamine cam ve pipetlerin otoklava gitmeden önce dezenfektanlı kaplara
alınması,
12. Laboratuvarlarda yemek, içmek ve sigara içmenin yasaklanması,
13. Çıkarken ellerin yıkanması, önlüklerin laboratuvarlarda bırakılması,
14. Serum veya örnek saklanan buzdolabında yiyecek bulunmaması.
Slide 46
BİYOLOJİK ENFEKSİYONLAR
Slide 47
Etken
İnsan bağışıklık yetersizliği virüsü (Human Immun Deficiency Virüs- HIV)
Epidemiyoloji
Sağlık çalışanları için Hepatit-B’ye göre daha küçük risk. Bir iğne kazasında bile
Hepatit-B’nin bulaşma şansı %20-30 iken, EBYS için bu oran 1/650’dır
Bulaşma
Kan ve kan ürünleri ile temas, cinsel ilişki
Klinik
Virüs özellikle hücresel savunma sistemini çökertir. Bunun sonucu oluşan
enfeksiyonlar ve/veya bazı kanserler hastalık tablosuna ve giderek ölüme yol açar.
Virüsün organizmaya girmesi ile ölüm arasında 10 yılı aşkın süre olabilir
Tanı
Serumda virüse karşı antikor gösterilmesi ile konur. Kişi -henüz- sağlam
taşıyıcılıktan, ölümcül duruma kadar uzanan bir spektrum içinde olabilir
Tedavi
Özgün bir tedavi yöntemi yoktur
Korunma
Kan ve vücut sıvılarıyla bulaşan hastalıklara karşı alınacak önlemler
Aşı
Henüz etkin bir aşı geliştirilememiştir
Slide 48
Etken
Bir DNA virüsüdür
Epidemiyoloji
Kanla sık teması olanlar, homoseksüeller, iv- yolu kullanan ilaç bağımlıları, taşıyıcı
anne bebekleri, huzurevi, düşkünler yurdu vb. yerlerde yaşayanlar daha çok risk
altında
Bulaşma
Kan ve kan ürünleri ile temas, cinsel ilişki
Klinik
Akut enfeksiyonda %90 sarılık gelişmez. %10 kronikleşme olasılığı var. Kronik aktif
hepatit, Siroz, Hepatosellüler karsinom riski
Tanı
Serum ALT ve AST düzeylerinin yükselmesi, Virüse ait serolojik işaretler
Tedavi
Kişilerin belirli sağlık sorunları ile karşılaşma olasılıklarının, risklerinin
belirlenmesini inceler
Korunma
Kaynak ve bulaşma yollarına yönelik, Sağlam insanlara yönelik
Aşı
0-1-6 Aylarda 20mg İ.M
Slide 49
Etken
Bir DNA virüsüdür
Epidemiyoloji
Kanla sık teması olanlar, homoseksüeller, iv- yolu kullanan ilaç bağımlıları, taşıyıcı
anne bebekleri, huzurevi, düşkünler yurdu vb. yerlerde yaşayanlar daha çok risk
altında
Bulaşma
Kan ve kan ürünleri ile temas, cinsel ilişkiyle. Kan nakilleriyle bulaşma riski daha
yüksektir
Klinik
Hepatit-B’ye göre kronikleşme hızı daha yüksektir
Tanı
Virüse karşı serumda antikor gösterilmesiyle konur
Tedavi
Özgün bir tedavi yoktur
Korunma
Korunma, kan ve vücut sıvılarıyla bulaşan hastalıklara karşı alınacak önlemler
çerçevesindedir
Aşı
Özgün bir aşısı yoktur
Slide 50
Etken
Bir virüstür
Epidemiyoloji
kronik Hepatit-B hastalarını ve HBsAg taşıyıcılarını tehdit eder
Bulaşma
Etken çoğalmak için mutlaka HBsAG’ye ihtiyaç gösteren bir virüstür
Klinik
Hepatit-B’ye göre kronikleşme hızı daha yüksektir
Tanı
Virüse karşı serumda antikor gösterilmesiyle konur
Tedavi
Hepatit-B tedavisi
Korunma
Hepatit-B’ye karşı korunma aynı zamanda Hepatit-D’ye korunma demektir
Aşı
Özgün bir aşısı yoktur
Slide 51