Slide 1

Dr. Özlem Döğerlioğlu IŞIKSUNGUR
Yaşar Üniversitesi
Mühendislik Fakültesi
Endüstri Mühendisliği- Ders Notları
[email protected]


Slide 2

 Tacir,

sahip olduğu ticari işletmesini çoğu kez
tek başına idare edemez.
 Ticari işletmenin faaliyet alanı ve iş hacmi,
tacirin işlerinde başka kişilerden de yardım
almasını gerektirebilir.
 Tacir yardımcıları olarak adlandırılan bu
kişiler, çalışma esasları dikkate alınarak iki
gruba ayrılır:



“Bağımlı Yardımcılar”
“Bağımsız Yardımcılar”.


Slide 3



Bağımlı yardımcılar, tacirin emir ve talimatı
altında işleri yürüten kişilerdir.




Buna göre, işletmeye tayin edilen bağımlı yardımcılar,
“işletme müdürü”, “şube yetkilisi”, “satış görevlisi” ve
“pazarlama elemanı” gibi görevler yaparlar.

Bağımsız yardımcılar ise, tacirden ayrı bir
işletme sahibi olmakla birlikte faaliyet konusu
itibarıyla tacire yardımcı olan kişilerdir.




Bunlar, ticari işletmenin ürünlerinin pazarlanması ve
satılması, yeni müşteriler bulunması gibi konularda
faaliyet gösterirler.
Acente, tellal ve komisyoncular, ticari işletmeye ve
dolayısıyla tacire farklı biçim ve boyutlarda yardımcı
olurlar.


Slide 4

Tacir Yardımcıları
BağımlıYardımcılar

Bağımsız Yardımcılar

Ticarî Temsilci (Ticari
Mümessil)

Acente

Ticari Vekil

Simsar (Tellal)

Pazarlamacı

Komisyoncu
Taşıma İşleri Komisyoncusu


Slide 5




Ticari işletmelerde, birden fazla yardımcıya ihtiyaç
bulunur.
Bu yardımcılardan bazılarının taciri temsil yetkisi
yoktur.
Ör.Tacire ait fabrikada hizmet sözleşmesine dayanarak
çalışan işçi

Otelde çalışan kat görevlisi





Bu yardımcılardan bazılarının taciri temsil yetkisi
vardır.
Ör. “ticari temsilci(BK. 547)”, “ticari vekil (BK. 551)”
ve “pazarlamacı (BK 448)” olarak adlandırılan bağlı
yardımcılar ise,




taciri temsilen işlem yapma yetkisi ile donatılmışlardır.

Bağımlı yardımcılar bakımından kanunda kabul edilen
esasları şu şekilde özetlemek mümkündür:
 Bu kişiler, tacire bir hizmet veya vekâlet sözleşmesi
ile bağlı olup, tacir adına “sürekli” şekilde
çalışırlar.
 Bütün tacir yardımcıları, “rekabet yasağı”na
tâbidir.


Slide 6

 Ticari

temsilci, taciri temsil yetkisi
bakımından en geniş yetkilere sahip olan
tacir yardımcısıdır.
 TANIMI: “İşletme sahibinin, ticari işletmeyi
yönetmek ve işletmeye ilişkin işlemlerde
ticaret ünvanı altında, ticari temsil yetkisiyle
kendisini temsil etmek üzere, açıkça ya da
örtülü olarak yetki verdiği kişidir”.(BK. 547/I)
 Örneğin, bir işletmeye atanan “genel
müdür”, “genel müdür yardımcıları” ile
“şube müdürleri” ticari mümessil sıfatıyla
taciri temsil ederler.
 YBK- Ticari Temsilci
 YTTK-Ticari Mümessil


Slide 7








Ticari işletmelerde ticari temsilci bulunması zorunlu
değildir.
Ancak, merkezi yurtdışında olan işletmeler, Türkiye’deki
şubeleri için yerleşim yeri Türkiye’de bulunan tam yetkili
bir ticari mümessil atamak zorundadırlar (YTTK m.40).
Ticari mümessil olarak atanacak kişide bulunması gereken
nitelikler şu şekilde sıralanabilir:
 Gerçek kişi olması
 Tam ehliyetli olması gerekmemekle birlikte, hiç olmazsa
temyiz gücüne sahip olması
 Devlet memuru olmaması
Ticari İşletmeler için atanan ticari temsilcinin ticaret
siciline kaydı zorunlu--- tescil kurucu nitelikte değil.


Slide 8

 Ticari

mümessil, işletmenin işlerini idare
etmek için atanır
 Ticari mümessil atanması, herhangi bir
şekle bağlı değildir.
 Esnaf İşletmesi için ticari mümessil
atanamaz. (YBK m. 547/I)


(EBK m. 449/III- Esnaf işletmelerinde Tescil
şarttır.)


Slide 9






Ticari mümessili atama yetkisi, kural olarak ticari işletmenin
sahibi olan kişiye, yani tacire aittir.
İşletmeyi fiilen işleten kişi ile tacirin ayrı kişiler olduğu hallerde,
tacir yerine işletmeyi idare eden kişi ticari mümessil atamaya
yetkili olur.
Ticari mümessilin tacir dışındaki bir kişi tarafından atandığı haller
şunlardır:
 Velayet altındaki küçüğe ait işletme için ticari mümessil
ataması, veli tarafından yapılır (TMK.m.352).
 Vesayet altındaki kişilere ait ticari işletmelerde, vesayet
mahkemesi tarafından ticari mümessil atanır.
 Tüzel kişilere ait işletmelerde, ticari mümessil atamaya tüzel
kişinin yetkili organları karar verir.
 Kollektif şirketlerde bütün ortakların kararı (oybirliği)
gerekir.
 Komandit şirketlerde komandite ortakların kararı (oybirliği)
yeterlidir.
 Anonim şirketlerde yönetim kurulu kararı gerekir.
 Limited şirketlerde sözleşmede aksine hüküm yoksa genel
kurul kararıyla atama yapılır.


Slide 10



Ticari mümessil, ticari işletmenin amacına uygun
olan her türlü hukuki işlemi yapmaya yetkilidir.




Ör. İşletmede çalışacak işçiler ile hizmet sözleşmesi
yapmak/feshetmek, işletmenin faaliyeti bakıman
gerekli taşınır ve taşınmaz malların kiralanması için
sözleşme yapmak

Ticari mümessilin Özel yetki ile yapabileceği
işlemler şu şekilde sıralanabilir:







Taşınmazların devri
Taşınmazlar üzerinde üçüncü kişiler lehine aynî hak (rehin, intifa vs.)
tesisi
Ticari işletmenin devri
Ortak alınması veya mevcut ortakların çıkarılması
Ticari işletme rehni
Tacirin iflâsının istenmesi veya konkordato teklif edilmesi


Slide 11

 YBK.m.549

uyarınca, ticari mümessilin
yetkileri, ticaret siciline tescil edilmek
koşuluyla iki şekilde sınırlandırılabilir:



Birlikte temsil
Şube İşleriyle Sınırlama

 Buna

karşılık, konu ve miktar yönünden
sınırlama yapılamaz.
 Sınırlandırmaların da tescil ve ilanı gerekir.


Slide 12



Birlikte temsil kaydıyla sınırlandırma:

 Şube

İşleriyle Sınırlama: Ticari temsilcinin
temsil yetkisi, yönetmekle görevlendirildiği
şube ile sınırlandırılabilir. Böyle bir sınırlama
var ise ticari temsilcinin diğer şubeler için
yaptığı işlemlerden sorumlu olmaz.



Şube sayılmayan satış mahalli, irtibat bürosu gibi
işyerleri için sınırlandırma mümkün değil


Slide 13

 Azil,

istifa
 Ölüm, medeni hakları kullanma ehliyetinin
kaybı--- ticari temsil yetkisini sona erdirmezYBK 554/II)—Mirasçı veya vasi, ticari
temsilciyi azledebilir.


YBK 554 emredici değil, aksi kararlaştırılabilir

 iflas

 İşletmenin

devir ve tasfiyesi


Slide 14

 Ticari

vekil, bir ticari işletme sahibinin
kendisine ticari temsilcilik yetkisi
vermeksizin,işletmesini yönetmek veya
işletmesinin bazı işlerini yürütmek için
yetkilendirdiği kişidir. (YBK.m.551).

 Bütün işlerin idaresi
 Belli bazı işlerin yapılması

yetkisi

 Ticari

konusunda temsil

vekil, işletmenin bütün işlerini
yönetmek üzere yetkili kılınmışsa, “genel
yetkili ticari vekil”; sınırlı bazı işleri yapmak
üzere atanmışsa, “özel yetkili ticari vekil”
olarak adlandırılır. Örneğin, “fabrika
müdürü” genel yetkili vekil, “satın alma
sorumlusu” özel yetkili vekildir.
 Ticari vekil, ticari mümessile göre daha sınırlı
yetkileri olan bir temsilcidir.


Slide 15

 Ticari

vekil, ticari işletmenin sahibi (tacir)
veya ticari mümessili tarafından atanabilir.


Ör. Satış mağzasının kasasında oturan görevli,
satılan malların bedelini tacir adına tahsil
etmeye de yetkilidir.—zımni atama

 Ticari

vekil atanması, herhangi bir şekle bağlı
değildir.
 Ticari vekil ancak bir işletme için atanabilir
 Ticari vekil, ticari mümessilin aksine ticaret
siciline tescil ve ilân edilmez.


Slide 16








Ticari vekilin yetkileri, ticari mümessile göre oldukça dardır.
Ticari vekil, genel vekil niteliği taşısa bile, ancak işletmenin
olağan (mutat) işlemlerini yapmaya yetkili sayılır (YBK.m.551/II).
 Ör. Fabrika müdürü için işletmede çalışacak işçilerle hizmet
sözleşmesi yapmak, hammadde hususunda sipariş vermek,
bunların bedellerini ödemek, üretilen mallarla ilgili satım
sözleşmesi yapmak
Ticari vekilin özel yetki ile yapabileceği işlemler şunlardır
(BK.m.551/II):
 Ödünç ve kredi almak
 Kambiyo taahhüdünde bulunmak (bono ve çek düzenlemek)
 Mahkemelerde taciri temsil etmek
 Taşınmazları devretmek veya bunlar üzerinde rehin vb. aynî
haklar tesis etmek
Genel yetkili vekilin temsil yetkisi 3.kişilere duyurulmak
vasıtasıyla sınırlanabilir. Mektup, sirküler vasıtasıyla


Slide 17

 Belirli

bir işin ya da işlemin ifasıyla
görevlendirilen özel yetkili vekillerin sahip
oldukları temsil yetkisinin kapsamı ise
kendisine bırakılmış olan iş ya da işlemin
niteliğine göre belirlenir.


Ör. Satış magzasındaki görevliler- temsil
yetkisinin sınırlanması-duyuru- kasa memuru

 Ticari

vekile verilen temsil yetkisinin geri
alındığının müşterilere duyurulması- mektup,
sirküler- aksi halde iyi niyetli 3. kişilere karşı
sorumluluk


Slide 18




EBK---seyyar tüccar memurları- benzerlik
TANIM: “Sürekli olarak bir ticari işletme sahibi işveren
hesabına işletmenin dışında her türlü işlemin
yapılmasına aracılık etmeyi veya yazılı anlaşma varsa
bu anlaşmada belirtilen işlemleri yapmayı, ücret
ödenmesi karşılığında yapan kişidir.”




Sürekli olarak bir ticari işletme sahibi işveren hesabına
işletmenin dışında her türlü işlemin yapılmasına aracılık
etmeyi veya yazılı ticari işletmenin merkezi dışındaki
yerlerde işlem yapmak üzere görevlendirilen ticari vekile,
seyyar tüccar memuru adı verilir.

Pazarlamacı, işletmenin faaliyet çevresini genişleten,
faaliyetlerin işletme merkezi dışındaki yerlere de
yayılmasını sağlayan tacir yardımcısıdır


Slide 19

 Pazarlamacı,


tacirin bağımlı bir yardımcısıdır.

Pazarlamacı talimatla bağlı, talimat
doğrultusunda müşteri ziyaretleri yapmak, tacire
pazarlama faaliyetleri ve müşteri çevresiyle ilgili
olarak düzenli biçimde ayrıntılı bilgi vermek

 Pazarlamacı

ile onu görevlendiren ticari
işletme sahibi arasındaki ilişki süreklidir.
 Pazarlamacı, faaliyetlerini işletmenin dışında
gerçekleştirir


Özel yetkisi olmadıkça müşteriden tahsilat
yapamaz ve ödeme tarihlerini değiştiremez

 Pazarlamacılık

ücret karşılığında yapılır.


Slide 20

 Tacir

konumunda bulunan işveren ile yapılan
sözleşme uyarınca görevlendirilir.
 Sözleşmede pazarlamıcının müşterilerinin
yükümlülüklerini ifa etmemesinden sorumlu
olacağına ilişkin koşul yer alamaz, alırsa bu
koşul geçersizdir.


İstisna: YBK m. 451/II

“Pazarlamacı, kendi müşteri çevresiyle işlem yapıyorsa, müşterilerin
borçlarını ifa etmemesi durumunda, işverenin her bir işlemde
uğrayacağı zararın dörtte birini geçmemek üzere karşılamayı, uygun bir
ek komisyon kararlaştırılması koşuluyla yazılı olarak üstlenebilir.”


Slide 21



YBK m. 460 “Sözleşmenin sona ermesi hâlinde, pazarlamacının bizzat
yaptığı veya yapılmasına aracılık ettiği bütün işlemler ile kabul ve yerine
getirme zamanına bakılmaksızın, sözleşmenin sona ermesine kadar
işverene iletilen bütün siparişler için komisyon ödenir.



Sözleşmenin sona ermesi hâlinde pazarlamacı, pazarlamacılık faaliyetinde
bulunması için kendisine verilen örnek ve modelleri, fiyat tarifelerini,
müşterilerle ilgili kayıtları ve diğer belgeleri işverene geri vermekle
yükümlüdür. Ancak, pazarlamacının hapis hakkı saklıdır.”



NOT: Araç ve taşıma belgeleri, fiyat tarifeleri, müşterilerle ilgili kayıtlar,
hapis hakkına konu oluşturamaz, bunları vermesi lazımdır.



Sözleşmenin feshi konusunda özel düzenleme BK. 459--