Transcript inşaat muhasebesi
Slide 1
İNŞAAT MUHASEBESİ
Yrd.Doç.Dr. A. Erkan KARAMAN
1
Slide 2
İNŞAAT MUHASEBESİ
İnşaat Muhasebesinin Önemi, Özellikleri, Muhasebe ile İlişkili
Kavramlar,
İnşaat İşletmelerinin Kurulması,
İnşaat İşletmelerinin Kuruluşunda Sözleşme Hazırlanması,
İnşaat İşletmelerinde Tutulan Defterler,
İnşaat Taahhüt İşleri ve Unsurları,
İnşaat Taahhüt İşlerinde Gelir Tespit Yöntemleri,
İnşaat Taahhüt İşlerinde Maliyet Kavramı,
İşlerin Ölçülmesi ve Hakediş Hazırlama,
Finansal Analiz ve Planlama
2
Slide 3
İNŞAAT MUHASEBESİ
Yapı Yaklaşık Maliyetinin Belirlenmesi (dört örnek ile açıklama)
Birim Fiyatlar ile Analiz (dört örnek ile açıklama)
Keşif nedir? Nasıl yapılır? (dört örnek ile açıklama)
Metraj nedir? Nasıl yapılır? (dört örnek ile açıklama)
Hakediş nedir? Nasıl yapılır? (dört örnek ile açıklama)
3
Slide 4
I. HAFTA
İNŞAAT MUHASEBESİ
İnşaat Muhasebesinin Önemi, Özellikleri, Muhasebe
ile İlişkili Kavramlar,
4
Slide 5
İnşaat Muhasebesinin Önemi, Özellikleri ve
Muhasebe ile İlişkili Kavramlar
Muhasebe toplumun en küçük birimi olan aileden büyük holding ve
şirketlere kadar herkesi çok yakından ilgilendiren geniş bir kavramdır.
Basit anlamda muhasebe hesap tutma anlamına gelmektedir.
Her ailenin belli bir geliri ve yapılması gereken giderleri vardır. Gelirin
en verimli şekilde harcanması ve mümkünse tasarruf yapılması her
ailenin amacıdır. Bu denkliği sağlamak için yapılan hesaplamalar bile
küçük çapta bir muhasebe işlemi gerektirir. Kaldı ki büyük işletmelerin
gelir, gider, alım, satım işlemleri bir aileninki ile kıyaslanamayacak
kadar geniş çaplıdır. Bir aile kendi muhasebesine yön verebilir ancak
firmalar profesyonel yardıma ihtiyaç duyar. İşte bu aşamada
muhasebe bilgisi devreye girer ve firmalara hizmet sunarlar.
5
Slide 6
Muhasebenin temel amacı, bir işletmede ortaya çıkan ve
para birimi ile ifade edilebilen olayları Genel Kabul Görmüş
Muhasebe İlkelerine uygun olarak, belirli bir sistem içinde
kaydetmek, sınıflandırmak, özetlemek, finansal tablolar
biçiminde raporlamak ve yorumlamaktır.
Muhasebe, işletme eylemlerinin kontrolünü gerçekleştirmek,
geleceğe ilişkin işletme eylemlerini planlamak, etkin
kararlar alınabilmesi için işletme içi ve dışındaki kişilere
mali olaylarla ilgili bilgilerin toplanması ve iletilmesi
işlemleri olarak tanımlanabilir.
Elde edilen bu bilgiler, işletme sahiplerine, yöneticilerine,
çalışanlarına, doğru kararlar almalarında yol gösterdiği gibi, işletme
6
ile ilgili kişi ve gruplara da kararlar almalarında yardımcı olur.
Slide 7
Kâr
Tüm işletmelerin temel hedeflerinden biri olan kâr,
işletmenin belirli bir dönem içindeki hasılatından, aynı
dönem içindeki giderlerini aşan kısmı olarak nitelendirilir.
Kar, işletme sahipleri, hissedarları, işletme dışı diğer kişi ve gruplar
açısından da büyük önem taşır. Ancak, karın doğru ölçümü için,
hasılatın gerçekleştiğinin kabul edilebileceği belirli bir anın tespit
edilmesi gerekmektedir. Bu noktada, inşaat işletmelerinin diğer
işletmelerden farklılığı ortaya konulmalıdır.
İnşaat taahhüt işlerinde, genellikle yapımına başlanan
işlerin, yıllara yaygın olarak gerçekleştirilmesi nedeniyle
karın ölçümü bu endüstride ayrı bir özellik taşımaktadır.
7
Slide 8
İnşaat taahhüt işlerinin, başlangıç ve bitiş tarihleri farklı
hesap dönemlerinde gerçekleşmektedir.
Bu özelliği nedeniyle, inşaat sözleşmelerinin muhasebeleştirilmesindeki
en önemli husus, inşaat gelir ve giderlerinin inşaat işinin yapıldığı
dönemde muhasebeleştirilmesidir.
İşletme ilgililerinin inşaat taahhüt işi sürdüğü dönemler içinde işletme
faaliyetleri ve bu faaliyetlerin karlılığına ilişkin bilgi alma gereksinimi
söz konusu olmaktadır. Örneğin beş yılda tamamlanacak olan bir liman
inşaatının yapımını üstlenen inşaat şirketinin, beş yıl süreyle yürütülen
faaliyetlerin karlılığına ilişkin bilgileri, beşinci yılın sonunda, işin
bitiminde ortaklarına sunması beklenemez.
8
Slide 9
İNŞAAT MUHASEBESİNİN ÖZELLİKLERİ
İnşaat işlerinin niteliği gereği, diğer üretim faaliyetlerinden
farklı olması nedeniyle, inşaat muhasebesi kendine özgü
bazı özellikler taşımaktadır.
İnşaat taahhüt işleri, süreç açısından diğer işlere göre daha uzun bir
süreyi kapsar. Genellikle bir yıldan daha uzun sürede
tamamlanır. Dolayısıyla, sözleşme gelir ve giderlerinin inşaat işinin
yapıldığı dönem ile eşleştirilerek hesaplanması gerekmektedir.
Bir inşaat işi kaç döneme yayılırsa yayılsın, muhasebe döneminin gelir
ve giderleri eşleştirilerek yalnızca o yılın karı veya zararı saptanabilir.
Bunu yapabilmek için de, her döneme ait gelir ve gider
unsurlarının doğru bir biçimde saptanması gerekmektedir.
Bu noktada, ihale bedeli büyük bir önem taşımakta, inşaat işinin
başlangıcında işin öngörülen maliyeti ile teklif ve kabul edilen bedel
arasında kurulan ilişki, işlemlerin doğru bir şekilde yapılması 9 için
hareket noktası oluşturmaktadır.
Slide 10
İnşaat işleri genellikle inşaat işletmesinin merkez bürosundan ayrı
yerde, ayrı şehirde hatta ayrı ülkede yapılır. Uzakta yapılan inşaat
işlerinin, muhasebe verilerinin toplanması, işlenmesi ve
kullanılmasında bazı sorunlar olabilmektedir. Bu, muhasebenin
merkezde ya da inşaat alanında tutulacağı kararını gündeme getirir.
Uygulamada, inşaat taahhüt işletmelerinde muhasebe;
merkez muhasebesi ve şantiye muhasebesi olmak üzere iki
ayrı yerdedir. Merkez muhasebesinde, inşaat taahhüt işletmesinin
bütününe ilişkin tüm finansal olaylar muhasebeleştirilir.
10
Slide 11
Firmalar, şantiyelerinde bir muhasebe birimi kurarak,
orada yapılan işe ait tüm hesaplar şantiyede tutmaktadır.
Bu durumda şantiye için ayrı defter tasdik ettirilmekte ve
şantiyenin bütün muhasebesi burada tutulmaktadır. Merkez ile olan
ilişkiler ise merkez-şube ilişkisi içinde yürütülmeli ve
muhasebeleştirilmelidir.
11
Slide 12
Şantiyelerde ağırlıklı olarak; yapılan işlere ait tüm unsurlar
ve maliyetler izlenmektedir. Şantiye muhasebesinin
alanına girmeyen tüm işlemler, merkez muhasebesi
tarafından tutulmaktadır.
Belirli dönemlerde, tüm şantiyelerden gelen veriler dikkate
alınarak şirketin bütünü için finansal tabloları hazırlamak
merkez muhasebesinin temel görevidir.
Bu yol, muhasebenin şantiyede tutulmasını gerektiren büyük
işlerde en verimli yoldur. Bu durum ile belge ve bilgi akışında
meydana gelebilecek aksamalar önlenmekte ve şantiyenin
durumunun zamanında ve doğru olarak izlenebilmesine
olanak sağlanmaktadır.
12
Slide 13
MUHASEBE İLE İLİŞKİLİ KAVRAMLAR
Muhasebe, finansal karakterli, para ile ifade edilebilen
işlem
ve
olayların
kaydedilmesi,
sınıflandırılması,
özetlenerek raporlanması ve yorumlanması olarak
tanımlanabilir.
Diğer bir ifadeyle muhasebe parasal
değerleri analiz etme, yorumlama ve yetkili kişilere
sonuçları açıklamaktır.
İşletme; Para, işgücü, araç-gereç ve malzemeleri sistemli
bir şekilde bir araya getirip mal ve hizmet üreten iktisadi
birimlerdir.
Muhasebe Sistemi, muhasebe bilgilerinin ilgililere belli bir
sistem içinde yeterli ve doğru olarak ulaştırılmasını, farklı
işletmeler ile aynı işletmenin farklı dönem bilgilerinin
karşılaştırılmasını, mali tablolarda yer alan hesapların
kapsamlarının standartlaştırılmasını ve muhasebede 13bir
birliğin sağlanmasını amaçlamıştır.
Slide 14
MUHASEBE İLE İLİŞKİLİ KAVRAMLAR
Muhasebe bilgileri ile ilgilenen taraflar; Yöneticiler, İşletme sahibi
veya Ortaklar, İşletmede Çalışanlar, İşletmeye Borç Verenler ve
Devlet; muhasebe servisinden her an faaliyetlere ilişkin bilgi ve
belge isteyebilir.
Hesap, Aynı tür ve özellikteki işlemlerin ve bu işlemlere
ilişkin artış ve azalışların kaydedildiği kodlama sistemidir.
Tek Düzen Hesap Planı, Maliye Bakanlığı’nın 26.12.1992 tarih ve
21447 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan 1. sayılı Muhasebe
Uygulama Genel Tebliği ile zorunlu hale getirilen Tekdüzen
Muhasebe Uygulamamasına 01 Ocak 1994 tarihinden itibaren
uygulamaya geçilmiştir.
14
Slide 15
Tek Düzen Hesap Planı
1. DÖNEN VARLIKLAR
2. DURAN VARLIKLAR
3. KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR
4. UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR
5. ÖZ KAYNAKLAR
6. GELİR TABLOSU HESAPLARI
7. MALİYET HESAPLARI (7/A SEÇENEĞİ)
8. SERBEST HESAPLAR
9. NAZIM HESAPLAR
15
Slide 16
Tek Düzen Hesap Planı
Maliyet Hesapları
Maliyet hesapları, mal ve hizmetlerin planlanan biçim ve niteliğe
getirilmesi için yapılan giderlerin toplandığı ve maliyet unsurlarına
dönüştürülerek izlendiği hesaplardır. Bu hesap 7/A ve 7/B olarak iki
durum için sunulmuştur. 7/A seçeneğinde giderler defter-i kebirde
fonksiyon esasına göre, 7/B seçeneğinde ise çeşit esasına göre
belirlenmiştir.
Bu suretle, işletmelere giderlerin bölümlenmesinde ve defter-i
kebirde izlenmesinde kendi organizasyon yapılarına, büyüklüklerine
ve ihtiyaçlarına göre düzenleyebilmeleri için kolaylık sağlanmış,
farklı maliyet hesaplama yöntemlerine uyulabilmesi açısından da
geniş bir esneklik tanınmıştır. İnşaat faaliyetlerini gerçekleştiren
işletmeler bu anlamda 7/A seçeneğini uygulamak durumundadır.
16
Slide 17
Tek Düzen Hesap Planı
Gider Türleri
İnşaat işletmeleri diğer mal ve hizmet üretim işletmelerinde olduğu gibi,
doğal türlerine göre “Tekdüzen Hesap Planını” aşağıdaki gibi belirlenmiştir.
İlk Madde ve Malzeme
İşçi Ücret ve Giderleri
Memur Ücret ve Giderleri
Dışardan Sağlanan Fayda ve Hizmetler
Çeşitli Giderler
Vergi Resim ve Harçlar
Amortisman ve Tükenme Payları
Finansman Giderleri
17
Slide 18
7/A Sistemi Gider Hesapları
710.Direkt İlkmadde ve Malzeme Giderleri:
Bu giderler, esas üretim gider yerleri ile ilgili olup, mamulün
bünyesine giren, mamulün temel öğesini oluşturan ve mamulün
bünyesine doğrudan yüklenebilen maddelerin kullanımı fiili
tutarlarla bu hesapta izlenir. Üretimde kullanılmayan ve satılan ilk
madde ve malzemenin maliyeti bu hesapta izlenmez.
İşleyişi: Dönem içinde üretimde kullanılmak üzere ana ve yardımcı
üretim yerlerinde ambardan çekilen direkt maddeler bu hesabın
borcuna, “150- İlk madde ve Malzeme Hesabı”nın alacağına
kaydedilir. Dönem sonlarında bu hesap, “711- Direkt İlk madde ve
Malzeme Yansıtma Hesabı” ile karşılaştırılarak kapatılır.
18
Slide 19
720. Direkt İşçilik Giderleri Hesabı
Bu giderler esas üretim gider yerleri ile ilgili olup, belli bir mamul
veya hizmetin üretim maliyetine doğrudan doğruya yüklenebilen
işçilik giderlerini kapsar. Bu giderler işçi başına düşen çalışma
süresi ölçülebilen işçilik giderlerinden oluşur.
730. Genel Üretim Giderleri
İşletmenin üretimi ve bu üretime bağlı hizmetler için yapılan direkt
işçilik ve direkt ilk madde ve malzeme dışında kalan giderlerin
izlendiği hesaptır.
19
Slide 20
740. Hizmet Üretim Maliyeti
Hizmet işletmelerinde üretilen hizmetler için yapılan giderlerin fiili
tutarları bu hesabın horcuna kaydedilir. Dönem sonlarında bu hesap
“741- Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma” hesabı ile karşılaştırılarak
kapatılır.
750.Araştırma ve Geliştirme Giderleri
Üretime devam olunan mamüllerin maliyetlerini düşürmek,
satışlarını arttırmak, bulunan yeni üretim çeşitlerinin işletmede
kullanılmakta olan yöntem ve işlemlerini geliştirmek ya da yeni
yöntem ve işlemler bulmak, üretimde kullanılan teçhizatın
yenilerinin ve mevcutlarının geliştirilmesine ilişkin araştırmalar
yapmak, satış ve pazarlama faaliyetlerini geliştirmek ve diğer bir
deyişle ticari alana uygulanması için yapılan giderlerin kaydedildiği
hesaptır.
20
Slide 21
760. Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri
Mamulün stoklara verildiği ve hizmetin tamamlandığı andan
itibaren bu mal ve hizmetlerin alıcılara teslimine kadar yapılan
giderler bu hesaba borç kaydedilir. Dönem sonlarında bu hesap,
“761- Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri Yansıtma Hesabı” ile
karşılaştırılarak kapatılır.
770.Genel Yönetim Giderleri
Bir işletmenin yönetim fonksiyonları, işletme politikasının tayini,
organizasyon ve kadro kuruluşu, büro hizmetleri, kamu ilişkileri,
güvenlik, hukuk işleri, personel işleri, kredi ve tahsilâtı da kapsayan
muhasebe ve mali işler servislerin giderleri bu hesaba borç
kaydedilir. Dönem sonlarında bu hesap, “ 771- Araştırma ve
geliştirme Giderleri Yansıtma Hesabı” ile karşılaştırılarak kapatılır.
780.Finansman Giderleri Hesabı
İşletme faaliyetlerinin aksamadan yürütülebilmesi amacıyla
borçlanılan tutarlarla ilgili faiz, kur farkları, komisyon ve benzeri
21
giderler bu hesaba borç kaydedilir.
Slide 22
Muhasebenin Fonksiyonları:
Tek Düzen Hesap Planı
Örnek;
Lise inşaatını yapan müteahhit, inşaatın camlarını yapan taşeron
firmaya 50.000 TL avansı nakit olarak ödemiştir.
179 Taşeronlara verilen
avans hesabı
50.000 TL
100 Kasa Hesabı
50.000 TL
22
Slide 23
Muhasebenin Fonksiyonları:
Tek Düzen Hesap Planı
Örnek;
Sağlık ocağı inşaatı için 5000 TL (%18 KDV hariç) tutarında demir
çek ile alınmıştır. Alınan demir sağlık ocağı şantiyesinde bulunan
depoya konmuştur.
150 İlk Madde ve Malzeme Hesabı
191 İndirilecek KDV Hesabı
100 Kasa Hesabı
5.000 TL
900 TL
5.900 TL
23
Slide 24
Muhasebenin Fonksiyonları:
Muhasebenin işlevini yerine getirebilmesi için belirli
görevleri bulunmaktadır. Bu görevlere muhasebenin
fonksiyonları denir. Muhasebenin fonksiyonlarını kaydetme,
sınıflandırma, özetleme ve raporlama olarak dört ana grupta
toplayabiliriz.
A. Kaydetme Fonksiyonu
B. Sınıflandırma Fonksiyonu
C. Özetleme Fonksiyonu
D. Raporlama Fonksiyonu
24
Slide 25
Muhasebenin Fonksiyonları:
A. Kaydetme Fonksiyonu
Mali işlemleri belgelere dayanarak muhasebe sistemine
göre muhasebe defterlerine kayıt yapılması aşamasıdır.
Muhasebenin en önemli ve ilk fonksiyonudur. Muhasebe de
kayıtlar doğru ve düzgün tutulmadan diğer fonksiyonların
da bir anlamı kalmaz.
Yapılan her işlem muhasebe sistemi içinde ilk olarak kayıt yapılmak
zorundadır. Bu kayıtlarda belgelere dayandırılarak yapılır. Muhasebe
sisteminde iki tür kayıt yöntemi vardır. Tek taraflı kayıt ve çift taraflı
kayıt. Çift taraflı kayıt sisteminde muhasebe kayıtları yevmiye
defterine kayıt yapılır.
25
Slide 26
Muhasebenin Fonksiyonları:
B. Sınıflandırma Fonksiyonu
Kaydedilen bilgiler belirli zaman aralıklarında derlenip
niteliklerine göre gruplara ayrılır. Böylece farklı nitelikteki
ve gruplardaki işlemleri birbirleri ile karıştırmadan farklı
sınıflarda incelenebilir.
Sınıflandırma işlemleri muhasebe sistemi dahilinde muhasebe
defterlerinden büyük defterlere (defteri kebir) yapılmaktadır.
26
Slide 27
Muhasebenin Fonksiyonları:
C. Özetleme Fonksiyonu
Sınıflandırılan işlemler dönem sonlarında toplanarak daha kolay
sonuçlar çıkarabilmek ve yapılan kayıtların kontrolünü sağlamak
için özetlenir.
Dönem sonlarında işletmeler yüzlerce belki binlerce işlem yapmış olurlar.
Bu işlemeleri teker teker incelemek çok uzun zaman alacağından, aynı
nitelikteki işlemleri özetleyerek görmek kişilere daha fazla yarar
sağlamaktadır.
27
Slide 28
Muhasebenin Fonksiyonları:
D. Raporlama Fonksiyonu
En son olarak raporlama fonksiyonunda kaydedilen,
sınıflandırılan ve özetlenen işlemler mali tablolar aracılığı
ile sonuç aşamasına gelir. Bu sonuç aşaması da
raporlamadır.
Raporlama muhasebe sisteminin en son aşaması ve yorum
yapma
aşamasıdır.
Muhasebenin
en
önemli
fonksiyonlarındandır.
Raporlarda işletmelerin her türlü sonuçları ortaya çıkarılarak işletme
hakkında bilgiler ve yorumlar yapılmaktadır. İşletme bu raporlar
sayesinde geleceğine karar vermekte ve yeni kararlar almaktadır.
Raporlama aşamasında muhasebe tabloları kullanılır ve bu
tabloların en önemlileri bilanço ve gelir tablosudur.
28
Slide 29
Muhasebe üç bölümde ayrılmıştır:
A. Genel Muhasebe:
İşletmenin parasal işlemlerinin ve sonuçlarının belgelere
dayanarak tarih sırasına göre izlendiği muhasebe türüdür.
Diğer adı finansal muhasebedir. İşletmenin varlık, kaynak,
borç, alacak, gelir, gider, kâr ve zararı genel muhasebe
sayesinde öğrenilir.
29
Slide 30
Muhasebe üç bölümde ayrılmıştır:
B. Maliyet Muhasebesi:
İşletmede üretilen mamül ya da hizmetin maliyet fiyatının
saptanması,
işletme
giderlerinin
denetimi,
fiyat
incelemeleri
ve
satış
fiyatlarının
belirlenmesinin
oluşturduğu muhasebe dalıdır.
C. Yönetim Muhasebesi:
Yönetim muhasebesi, işletme yöneticilerine işletme
yönetiminde alacakları kararlarda ihtiyaç duydukları bilgi
ve raporları düzenleyen, yorumlayan, denetim olanağı
saağlayan muhasebe dalı. Yöneticilere işletmenin geleceği
30
ile ilgili karar vermede yardımcı olur.
Slide 31
MUHASEBENİN TEMEL KAVRAMLARI
1. Sosyal Sorumluluk Kavramı
2. Kişilik Kavramı
3. İşletmenin Sürekliliği Kavramı
4. Dönemsellik Kavramı
5. Parayla Ölçme Kavramı
6. Maliyet Esası Kavramı
7. Tarafsızlık ve Belgelendirme Kavramı
8. Tutarlılık Kavramı
9. Tam Açıklama Kavramı
10. İhtiyatlılık Kavramı
11. Önemlilik Kavramı
12. Özün Önceliği Kavramı
31
Slide 32
1. Sosyal Sorumluluk Kavramı
Sorumluluk; görevleri yerine getirme bilincidir. Muhasebe açısından
bakıldığında ise; işletme yaptığı çok sayıda faaliyet sonucu birçok
kişi ve kuruluş ile muhatap olmak zorundadır.
İşletme faaliyetlerini yerine getirirken sorumluluklarının bilincinde
ve ilk denetleyici her zaman kendisi olmalıdır.
Muhasebe bilgileri doğru, tarafsız, adil ve kurallara uygun olmalıdır.
İnsanlara yanlış bilgi verilerek insanlar yanıltılmamalıdır. Bu kavram
hukuki sorumluluk ile birlikte vicdani sorumluluğu da
kapsamaktadır.
32
Slide 33
2. Kişilik Kavramı
Kişilik kavramı işletme sahibinden, ortaklardan ve işletme ile ilgisi
olan tüm kişi ve kuruluşlardan ayrı bir kişiliğe sahiptir.
Hukuk iki tür kişiliği kabul etmiştir. Bunlar gerçek ve tüzel kişilerdir.
Tüm insanlar birer gerçek kişidir. Bir amacı gerçekleştirmek için bir
araya gelen insanların oluşturduğu topluluklar ise tüzel kişilerdir.
Buna göre işletmeler tüzel kişiliğe sahiptir. Yapılan işlemler bu kişilik
adına yürütülür.
33
Slide 34
3. İşletmenin Sürekliliği Kavramı
İşletmeler hiçbir zaman kapatılmak düşüncesiyle kurulamaz.
Sözleşmede aksi bir madde yoksa işletmenin sonsuz bir süre için
kurulduğu ve ömrünün belli bir süreye bağlı olmadığı kabul edilir.
İşletmenin faaliyet süresi sahiplerinin yaşam süreleri ile sınırlı
değildir.
Sahiplerinin ölümünden
işletilmeye devam edilir.
sonra
işletme
varisler
tarafından
34
Slide 35
4. Dönemsellik Kavramı
İşletmenin sınırsız olarak kabul edilen ömrü belli dönemlere ayrılır
ve her dönemin faaliyetleri birbirinden bağımsız olarak sürdürülür.
Muhasebede bu dönem genellikle bir yıldır. Her dönem
birbirinden bağımsızdır. Her dönemin gelir ve gideri birbiri ile
karşılaştırılarak o döneme ait kar ya da zarar rakamı bulunur.
35
Slide 36
5. Parayla Ölçme Kavramı
Muhasebenin konusu para ile ifade edilen değerlerdir.
Olayların kaydedilebilmesi için ortak bir ölçü (ulusal para değeri)
kullanılır.
36
Slide 37
6. Maliyet Esası Kavramı
İşletmelerin faaliyet konusuna giren mal veya hizmetlerin elde
edilmesi için katlandığı her türlü faktörlerin para olarak ifade edildiği
toplam değere maliyet denir.
Bir varlığı edinirken katlanılan parasal fedakârlıktır. İşletmenin
edindiği tüm varlık ve hizmetler muhasebeleştirilirken bunların
maliyetleri esas alınır.
Piyasa şartlarındaki değişim ile malın değeri de değişebilir. Para
değerindeki değişmeler ile maliyet değeri anlamsız hale gelirse
maliyet yeniden belirlenebilir.
37
Slide 38
7. Tarafsızlık ve Belgelendirme Kavramı
Muhasebede yapılan tüm işlemlerin belgelendirilmesi ve kayıtların
belgeye dayanması gerekir.
Belgeler usulüne uygun düzenlenmeli ve gerçeği yansıtmalıdır.
Kişilerin beyanına göre değil, fatura, senet, makbuz gibi belgelere
dayanarak kayıt yapılmalıdır.
8. Tutarlılık Kavramı
Muhasebede seçilen politika ve izlenen yöntemler her dönemde aynı
şekilde uygulanmalıdır.
Benzer işlem ve olaylarda kayıt düzeni ve işlem basamakları
değişmemelidir. Geçerli sebepler ile değişiklik yapılırsa bu değişimin
nedenleri ve sonuçları açıklanmalıdır.
38
Slide 39
9. Tam Açıklama Kavramı
Muhasebenin temel kavramlarından birisi de bilgi vermektir. Tablolar
işletmenin bilgilerine ihtiyaç duyan ve öğrenmek isteyen ilgi gruplarına
yardımcı olacak ölçüde yeterli ve anlaşılır olmalıdır. Örneğin borç tutarı
yazılırken bunların biçimi, vadesi, ayrı şekilde belirtilmelidir.
10. İhtiyatlılık Kavramı
İşletmenin karşılaşabileceği riskler göz önüne alınarak temkinli
davranılmalıdır.
Örneğin, ileri bir tarihte bedeli tahsil edilmek üzere bir mal veya hizmet
satılırsa hemen gelir olarak kaydedilmemeli, tahsilât yapıldıktan sonra
kaydedilmelidir. Aynı şekilde bir gider veya zarar kesinleşmese bile
39
ortaya çıktığında bunun için karşılık ayrılmalıdır.
Slide 40
11. Önemlilik Kavramı
İşletme bilgilerinin muhasebeleştirilmesinde önemli hesap tutarları
sayısal sonuç çok küçük olsa bile gösterilmelidir.
Bir bilgi verilmediğinde tablo doğru yorumlanamıyorsa o bilgi
önemlidir.
12. Özün Önceliği Kavramı
Muhasebe kayıtları yapılırken şekilden çok finansal özellikleri ve
işletme için ifade ettiği önem göz önüne alınmalıdır.
Genelde şekil ve öz paraleldir. Ancak arada fark olursa öz önceliklidir.
Örneğin bir alacak zamanında tahsil edilemediğinde öz olarak şüpheli
duruma düşmüş sayılır. İşletme borçlunun ödeme yapacağından emin
olsa bile alacağın şüpheli duruma düştüğüne dair kayıt yapmak
40
zorundadır.
Slide 41
İNŞAAT SEKTÖRÜ İLE İLİŞKİLİ KAVRAMLAR
İnşa – İnşaat
TDK’ya göre
İnşa: Yapı kurma, yapı yapma (TDK)
İnşaat: Yapı, yapım işleri anlamlarına gelmektedir.
Çalışma Bakanlığının Hazırladığı İş Kolları Tüzüğüne Göre
İnşaat; Bina, yol, köprü, demiryolu, tünel, metro, kanalizasyon,
liman, dalgakıran, havuz, istihkam, hava alanı, dekovil ve tramvay
yolu, spor alanları yapımı gibi her çeşit yapım işi, bunlara ait etüt,
proje, araştırma, bakım onarım ve benzeri işler olarak tanımlamıştır.
41
Slide 42
İNŞAAT SEKTÖRÜ İLE İLİŞKİLİ KAVRAMLAR
Yapım
Kamu İhale Kanunu (4734 sayılı)
Bina, karayolu, demiryolu, otoyol, havalimanı, rıhtım, liman, tersane,
köprü, tünel, metro, viyadük, spor tesisi, alt yapı, boru iletim hattı,
haberleşme ve enerji nakil hattı, baraj, enerji santrali, rafineri tesisi,
sulama tesisi, toprak ıslahı, taşkın koruma ve dekapaj gibi her türlü
inşaat işleri ve bu işlerle ilgili tesisat, imalat, ihzarat, nakliye,
tamamlama, büyük onarım, restorasyon, çevre düzenlemesi, sondaj,
yıkma, güçlendirme ve montaj işleri ile benzeri yapım işlerini, ifade
eder.
42
Slide 43
İNŞAAT SEKTÖRÜ İLE İLİŞKİLİ KAVRAMLAR
İmar Kanunu (3194 sayılı)
Yapı
Karada ve suda, daimi veya muvakkat, resmi ve hususi yeraltı ve
yerüstü inşaatı ile bunların ilave, değişiklik ve tamirlerini içine alan
sabit ve müteharrik tesislerdir şeklinde tanımlanmıştır.
Bina
Kendi başına kullanılabilen, üstü örtülü ve insanların içine
girebilecekleri ve insanların oturma, çalışma, eğlenme veya
dinlenmelerine veya ibadet etmelerine yarıyan, hayvanların ve
eşyaların korunmasına yarayan yapılardır.
43
Slide 44
İNŞAAT SEKTÖRÜ İLE İLİŞKİLİ KAVRAMLAR
Onarım
Hasarlı yapı elemanlarının performanslarını hasar öncesi orijinal
düzeyine getirmek için yapılan müdahalelerdir.
44
Slide 45
İNŞAAT SEKTÖRÜ İLE İLİŞKİLİ KAVRAMLAR
Hakediş ve Hakediş Raporu
Bir inşaat taahhüt ve onarım işinde işin başlamasından o ana kadar
yapılan (gerçekleştirilen) kısmına ait işlerin parasal olarak
ölçülmesine hakediş denir.
Diğer bir ifade ile hakedişler, müteahhitlerce iş programına uygun
olarak yapılan işin ve işte kullanılmak üzere işyerine getirilen
malzemenin miktarını, birim fiyatını, tutarını, hak kazandığı fiyat
farkının hesaplanma biçimini ve tutarını, sözleşme ve yasaların ön
gördüğü kesintileri gösteren raporlardır.
45
Slide 46
Kamu İhale Kanununun 53. maddesinde
Geçici Hakediş Raporu
Kesin Hakediş Raporu
Geçici Hakediş Raporu genellikle ayda bir düzenlenen ve o ay için
yapılan işin karşılığını gösteren raporladır.
Kesin Hakediş Raporu ise, iş bitiminden sonra kesin olarak raporlarla
çıkartılan rapordur.
46
Slide 47
Müteahhit TDK’ya göre;
Başkası ile ilgili bir işi yapmayı üzerine alan kimse, yüklenici,
üstlenici şeklinde tanımlanmıştır.
Kamu İhale Kanununda “İstekli” – “Yüklenici”
İstekli: mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin ihalesine teklif
veren tedarikçiyi veya hizmet sunucusunu ifade etmektedir.
Yüklenici: ihaleyi alan ve sözleşme imzalanan istekliyi ifade
etmektedir.
47
Slide 48
Taşeron
Müteahhit yapımını üstlendiği bir inşaatın belirli bir bölümünü veya
bölümlerini konularında uzman firmalara yaptırmaktadırlar. Projelerin
belirli kesimlerini yapan bu ikinci dereceden inşaatçılara taşeron
denilmektedir.
İhale (TDK’ya göre)
Bir işi veya bir malı birçok istekli arasından en uygun koşullarla
kabul edene bırakma, eksiltme veya arttırma şeklinde açıklanmıştır.
48
Slide 49
Teminat
Güvence, sağlamlık bakımından gösterilen söz, yazılı kağıt, kefil veya
para anlamında kullanılmaktadır.
Şantiye
Bir işletmenin bir yapıyı, taahhüt ettiyse sözleşme şartlarına göre,
kendi varlıkları için inşa ediyorsa işletme planlarına uygun şekilde
yapmak için, inşa alanına kurulan, işin sevk ve organizasyonunu
sağlama hedefi güden, hukuken işletmenin iş yeri olarak kabul
edilen alt işletme şeklinde tanımlanmaktadır.
49
İNŞAAT MUHASEBESİ
Yrd.Doç.Dr. A. Erkan KARAMAN
1
Slide 2
İNŞAAT MUHASEBESİ
İnşaat Muhasebesinin Önemi, Özellikleri, Muhasebe ile İlişkili
Kavramlar,
İnşaat İşletmelerinin Kurulması,
İnşaat İşletmelerinin Kuruluşunda Sözleşme Hazırlanması,
İnşaat İşletmelerinde Tutulan Defterler,
İnşaat Taahhüt İşleri ve Unsurları,
İnşaat Taahhüt İşlerinde Gelir Tespit Yöntemleri,
İnşaat Taahhüt İşlerinde Maliyet Kavramı,
İşlerin Ölçülmesi ve Hakediş Hazırlama,
Finansal Analiz ve Planlama
2
Slide 3
İNŞAAT MUHASEBESİ
Yapı Yaklaşık Maliyetinin Belirlenmesi (dört örnek ile açıklama)
Birim Fiyatlar ile Analiz (dört örnek ile açıklama)
Keşif nedir? Nasıl yapılır? (dört örnek ile açıklama)
Metraj nedir? Nasıl yapılır? (dört örnek ile açıklama)
Hakediş nedir? Nasıl yapılır? (dört örnek ile açıklama)
3
Slide 4
I. HAFTA
İNŞAAT MUHASEBESİ
İnşaat Muhasebesinin Önemi, Özellikleri, Muhasebe
ile İlişkili Kavramlar,
4
Slide 5
İnşaat Muhasebesinin Önemi, Özellikleri ve
Muhasebe ile İlişkili Kavramlar
Muhasebe toplumun en küçük birimi olan aileden büyük holding ve
şirketlere kadar herkesi çok yakından ilgilendiren geniş bir kavramdır.
Basit anlamda muhasebe hesap tutma anlamına gelmektedir.
Her ailenin belli bir geliri ve yapılması gereken giderleri vardır. Gelirin
en verimli şekilde harcanması ve mümkünse tasarruf yapılması her
ailenin amacıdır. Bu denkliği sağlamak için yapılan hesaplamalar bile
küçük çapta bir muhasebe işlemi gerektirir. Kaldı ki büyük işletmelerin
gelir, gider, alım, satım işlemleri bir aileninki ile kıyaslanamayacak
kadar geniş çaplıdır. Bir aile kendi muhasebesine yön verebilir ancak
firmalar profesyonel yardıma ihtiyaç duyar. İşte bu aşamada
muhasebe bilgisi devreye girer ve firmalara hizmet sunarlar.
5
Slide 6
Muhasebenin temel amacı, bir işletmede ortaya çıkan ve
para birimi ile ifade edilebilen olayları Genel Kabul Görmüş
Muhasebe İlkelerine uygun olarak, belirli bir sistem içinde
kaydetmek, sınıflandırmak, özetlemek, finansal tablolar
biçiminde raporlamak ve yorumlamaktır.
Muhasebe, işletme eylemlerinin kontrolünü gerçekleştirmek,
geleceğe ilişkin işletme eylemlerini planlamak, etkin
kararlar alınabilmesi için işletme içi ve dışındaki kişilere
mali olaylarla ilgili bilgilerin toplanması ve iletilmesi
işlemleri olarak tanımlanabilir.
Elde edilen bu bilgiler, işletme sahiplerine, yöneticilerine,
çalışanlarına, doğru kararlar almalarında yol gösterdiği gibi, işletme
6
ile ilgili kişi ve gruplara da kararlar almalarında yardımcı olur.
Slide 7
Kâr
Tüm işletmelerin temel hedeflerinden biri olan kâr,
işletmenin belirli bir dönem içindeki hasılatından, aynı
dönem içindeki giderlerini aşan kısmı olarak nitelendirilir.
Kar, işletme sahipleri, hissedarları, işletme dışı diğer kişi ve gruplar
açısından da büyük önem taşır. Ancak, karın doğru ölçümü için,
hasılatın gerçekleştiğinin kabul edilebileceği belirli bir anın tespit
edilmesi gerekmektedir. Bu noktada, inşaat işletmelerinin diğer
işletmelerden farklılığı ortaya konulmalıdır.
İnşaat taahhüt işlerinde, genellikle yapımına başlanan
işlerin, yıllara yaygın olarak gerçekleştirilmesi nedeniyle
karın ölçümü bu endüstride ayrı bir özellik taşımaktadır.
7
Slide 8
İnşaat taahhüt işlerinin, başlangıç ve bitiş tarihleri farklı
hesap dönemlerinde gerçekleşmektedir.
Bu özelliği nedeniyle, inşaat sözleşmelerinin muhasebeleştirilmesindeki
en önemli husus, inşaat gelir ve giderlerinin inşaat işinin yapıldığı
dönemde muhasebeleştirilmesidir.
İşletme ilgililerinin inşaat taahhüt işi sürdüğü dönemler içinde işletme
faaliyetleri ve bu faaliyetlerin karlılığına ilişkin bilgi alma gereksinimi
söz konusu olmaktadır. Örneğin beş yılda tamamlanacak olan bir liman
inşaatının yapımını üstlenen inşaat şirketinin, beş yıl süreyle yürütülen
faaliyetlerin karlılığına ilişkin bilgileri, beşinci yılın sonunda, işin
bitiminde ortaklarına sunması beklenemez.
8
Slide 9
İNŞAAT MUHASEBESİNİN ÖZELLİKLERİ
İnşaat işlerinin niteliği gereği, diğer üretim faaliyetlerinden
farklı olması nedeniyle, inşaat muhasebesi kendine özgü
bazı özellikler taşımaktadır.
İnşaat taahhüt işleri, süreç açısından diğer işlere göre daha uzun bir
süreyi kapsar. Genellikle bir yıldan daha uzun sürede
tamamlanır. Dolayısıyla, sözleşme gelir ve giderlerinin inşaat işinin
yapıldığı dönem ile eşleştirilerek hesaplanması gerekmektedir.
Bir inşaat işi kaç döneme yayılırsa yayılsın, muhasebe döneminin gelir
ve giderleri eşleştirilerek yalnızca o yılın karı veya zararı saptanabilir.
Bunu yapabilmek için de, her döneme ait gelir ve gider
unsurlarının doğru bir biçimde saptanması gerekmektedir.
Bu noktada, ihale bedeli büyük bir önem taşımakta, inşaat işinin
başlangıcında işin öngörülen maliyeti ile teklif ve kabul edilen bedel
arasında kurulan ilişki, işlemlerin doğru bir şekilde yapılması 9 için
hareket noktası oluşturmaktadır.
Slide 10
İnşaat işleri genellikle inşaat işletmesinin merkez bürosundan ayrı
yerde, ayrı şehirde hatta ayrı ülkede yapılır. Uzakta yapılan inşaat
işlerinin, muhasebe verilerinin toplanması, işlenmesi ve
kullanılmasında bazı sorunlar olabilmektedir. Bu, muhasebenin
merkezde ya da inşaat alanında tutulacağı kararını gündeme getirir.
Uygulamada, inşaat taahhüt işletmelerinde muhasebe;
merkez muhasebesi ve şantiye muhasebesi olmak üzere iki
ayrı yerdedir. Merkez muhasebesinde, inşaat taahhüt işletmesinin
bütününe ilişkin tüm finansal olaylar muhasebeleştirilir.
10
Slide 11
Firmalar, şantiyelerinde bir muhasebe birimi kurarak,
orada yapılan işe ait tüm hesaplar şantiyede tutmaktadır.
Bu durumda şantiye için ayrı defter tasdik ettirilmekte ve
şantiyenin bütün muhasebesi burada tutulmaktadır. Merkez ile olan
ilişkiler ise merkez-şube ilişkisi içinde yürütülmeli ve
muhasebeleştirilmelidir.
11
Slide 12
Şantiyelerde ağırlıklı olarak; yapılan işlere ait tüm unsurlar
ve maliyetler izlenmektedir. Şantiye muhasebesinin
alanına girmeyen tüm işlemler, merkez muhasebesi
tarafından tutulmaktadır.
Belirli dönemlerde, tüm şantiyelerden gelen veriler dikkate
alınarak şirketin bütünü için finansal tabloları hazırlamak
merkez muhasebesinin temel görevidir.
Bu yol, muhasebenin şantiyede tutulmasını gerektiren büyük
işlerde en verimli yoldur. Bu durum ile belge ve bilgi akışında
meydana gelebilecek aksamalar önlenmekte ve şantiyenin
durumunun zamanında ve doğru olarak izlenebilmesine
olanak sağlanmaktadır.
12
Slide 13
MUHASEBE İLE İLİŞKİLİ KAVRAMLAR
Muhasebe, finansal karakterli, para ile ifade edilebilen
işlem
ve
olayların
kaydedilmesi,
sınıflandırılması,
özetlenerek raporlanması ve yorumlanması olarak
tanımlanabilir.
Diğer bir ifadeyle muhasebe parasal
değerleri analiz etme, yorumlama ve yetkili kişilere
sonuçları açıklamaktır.
İşletme; Para, işgücü, araç-gereç ve malzemeleri sistemli
bir şekilde bir araya getirip mal ve hizmet üreten iktisadi
birimlerdir.
Muhasebe Sistemi, muhasebe bilgilerinin ilgililere belli bir
sistem içinde yeterli ve doğru olarak ulaştırılmasını, farklı
işletmeler ile aynı işletmenin farklı dönem bilgilerinin
karşılaştırılmasını, mali tablolarda yer alan hesapların
kapsamlarının standartlaştırılmasını ve muhasebede 13bir
birliğin sağlanmasını amaçlamıştır.
Slide 14
MUHASEBE İLE İLİŞKİLİ KAVRAMLAR
Muhasebe bilgileri ile ilgilenen taraflar; Yöneticiler, İşletme sahibi
veya Ortaklar, İşletmede Çalışanlar, İşletmeye Borç Verenler ve
Devlet; muhasebe servisinden her an faaliyetlere ilişkin bilgi ve
belge isteyebilir.
Hesap, Aynı tür ve özellikteki işlemlerin ve bu işlemlere
ilişkin artış ve azalışların kaydedildiği kodlama sistemidir.
Tek Düzen Hesap Planı, Maliye Bakanlığı’nın 26.12.1992 tarih ve
21447 sayılı Resmi Gazete’de yayınlanan 1. sayılı Muhasebe
Uygulama Genel Tebliği ile zorunlu hale getirilen Tekdüzen
Muhasebe Uygulamamasına 01 Ocak 1994 tarihinden itibaren
uygulamaya geçilmiştir.
14
Slide 15
Tek Düzen Hesap Planı
1. DÖNEN VARLIKLAR
2. DURAN VARLIKLAR
3. KISA VADELİ YABANCI KAYNAKLAR
4. UZUN VADELİ YABANCI KAYNAKLAR
5. ÖZ KAYNAKLAR
6. GELİR TABLOSU HESAPLARI
7. MALİYET HESAPLARI (7/A SEÇENEĞİ)
8. SERBEST HESAPLAR
9. NAZIM HESAPLAR
15
Slide 16
Tek Düzen Hesap Planı
Maliyet Hesapları
Maliyet hesapları, mal ve hizmetlerin planlanan biçim ve niteliğe
getirilmesi için yapılan giderlerin toplandığı ve maliyet unsurlarına
dönüştürülerek izlendiği hesaplardır. Bu hesap 7/A ve 7/B olarak iki
durum için sunulmuştur. 7/A seçeneğinde giderler defter-i kebirde
fonksiyon esasına göre, 7/B seçeneğinde ise çeşit esasına göre
belirlenmiştir.
Bu suretle, işletmelere giderlerin bölümlenmesinde ve defter-i
kebirde izlenmesinde kendi organizasyon yapılarına, büyüklüklerine
ve ihtiyaçlarına göre düzenleyebilmeleri için kolaylık sağlanmış,
farklı maliyet hesaplama yöntemlerine uyulabilmesi açısından da
geniş bir esneklik tanınmıştır. İnşaat faaliyetlerini gerçekleştiren
işletmeler bu anlamda 7/A seçeneğini uygulamak durumundadır.
16
Slide 17
Tek Düzen Hesap Planı
Gider Türleri
İnşaat işletmeleri diğer mal ve hizmet üretim işletmelerinde olduğu gibi,
doğal türlerine göre “Tekdüzen Hesap Planını” aşağıdaki gibi belirlenmiştir.
İlk Madde ve Malzeme
İşçi Ücret ve Giderleri
Memur Ücret ve Giderleri
Dışardan Sağlanan Fayda ve Hizmetler
Çeşitli Giderler
Vergi Resim ve Harçlar
Amortisman ve Tükenme Payları
Finansman Giderleri
17
Slide 18
7/A Sistemi Gider Hesapları
710.Direkt İlkmadde ve Malzeme Giderleri:
Bu giderler, esas üretim gider yerleri ile ilgili olup, mamulün
bünyesine giren, mamulün temel öğesini oluşturan ve mamulün
bünyesine doğrudan yüklenebilen maddelerin kullanımı fiili
tutarlarla bu hesapta izlenir. Üretimde kullanılmayan ve satılan ilk
madde ve malzemenin maliyeti bu hesapta izlenmez.
İşleyişi: Dönem içinde üretimde kullanılmak üzere ana ve yardımcı
üretim yerlerinde ambardan çekilen direkt maddeler bu hesabın
borcuna, “150- İlk madde ve Malzeme Hesabı”nın alacağına
kaydedilir. Dönem sonlarında bu hesap, “711- Direkt İlk madde ve
Malzeme Yansıtma Hesabı” ile karşılaştırılarak kapatılır.
18
Slide 19
720. Direkt İşçilik Giderleri Hesabı
Bu giderler esas üretim gider yerleri ile ilgili olup, belli bir mamul
veya hizmetin üretim maliyetine doğrudan doğruya yüklenebilen
işçilik giderlerini kapsar. Bu giderler işçi başına düşen çalışma
süresi ölçülebilen işçilik giderlerinden oluşur.
730. Genel Üretim Giderleri
İşletmenin üretimi ve bu üretime bağlı hizmetler için yapılan direkt
işçilik ve direkt ilk madde ve malzeme dışında kalan giderlerin
izlendiği hesaptır.
19
Slide 20
740. Hizmet Üretim Maliyeti
Hizmet işletmelerinde üretilen hizmetler için yapılan giderlerin fiili
tutarları bu hesabın horcuna kaydedilir. Dönem sonlarında bu hesap
“741- Hizmet Üretim Maliyeti Yansıtma” hesabı ile karşılaştırılarak
kapatılır.
750.Araştırma ve Geliştirme Giderleri
Üretime devam olunan mamüllerin maliyetlerini düşürmek,
satışlarını arttırmak, bulunan yeni üretim çeşitlerinin işletmede
kullanılmakta olan yöntem ve işlemlerini geliştirmek ya da yeni
yöntem ve işlemler bulmak, üretimde kullanılan teçhizatın
yenilerinin ve mevcutlarının geliştirilmesine ilişkin araştırmalar
yapmak, satış ve pazarlama faaliyetlerini geliştirmek ve diğer bir
deyişle ticari alana uygulanması için yapılan giderlerin kaydedildiği
hesaptır.
20
Slide 21
760. Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri
Mamulün stoklara verildiği ve hizmetin tamamlandığı andan
itibaren bu mal ve hizmetlerin alıcılara teslimine kadar yapılan
giderler bu hesaba borç kaydedilir. Dönem sonlarında bu hesap,
“761- Pazarlama Satış ve Dağıtım Giderleri Yansıtma Hesabı” ile
karşılaştırılarak kapatılır.
770.Genel Yönetim Giderleri
Bir işletmenin yönetim fonksiyonları, işletme politikasının tayini,
organizasyon ve kadro kuruluşu, büro hizmetleri, kamu ilişkileri,
güvenlik, hukuk işleri, personel işleri, kredi ve tahsilâtı da kapsayan
muhasebe ve mali işler servislerin giderleri bu hesaba borç
kaydedilir. Dönem sonlarında bu hesap, “ 771- Araştırma ve
geliştirme Giderleri Yansıtma Hesabı” ile karşılaştırılarak kapatılır.
780.Finansman Giderleri Hesabı
İşletme faaliyetlerinin aksamadan yürütülebilmesi amacıyla
borçlanılan tutarlarla ilgili faiz, kur farkları, komisyon ve benzeri
21
giderler bu hesaba borç kaydedilir.
Slide 22
Muhasebenin Fonksiyonları:
Tek Düzen Hesap Planı
Örnek;
Lise inşaatını yapan müteahhit, inşaatın camlarını yapan taşeron
firmaya 50.000 TL avansı nakit olarak ödemiştir.
179 Taşeronlara verilen
avans hesabı
50.000 TL
100 Kasa Hesabı
50.000 TL
22
Slide 23
Muhasebenin Fonksiyonları:
Tek Düzen Hesap Planı
Örnek;
Sağlık ocağı inşaatı için 5000 TL (%18 KDV hariç) tutarında demir
çek ile alınmıştır. Alınan demir sağlık ocağı şantiyesinde bulunan
depoya konmuştur.
150 İlk Madde ve Malzeme Hesabı
191 İndirilecek KDV Hesabı
100 Kasa Hesabı
5.000 TL
900 TL
5.900 TL
23
Slide 24
Muhasebenin Fonksiyonları:
Muhasebenin işlevini yerine getirebilmesi için belirli
görevleri bulunmaktadır. Bu görevlere muhasebenin
fonksiyonları denir. Muhasebenin fonksiyonlarını kaydetme,
sınıflandırma, özetleme ve raporlama olarak dört ana grupta
toplayabiliriz.
A. Kaydetme Fonksiyonu
B. Sınıflandırma Fonksiyonu
C. Özetleme Fonksiyonu
D. Raporlama Fonksiyonu
24
Slide 25
Muhasebenin Fonksiyonları:
A. Kaydetme Fonksiyonu
Mali işlemleri belgelere dayanarak muhasebe sistemine
göre muhasebe defterlerine kayıt yapılması aşamasıdır.
Muhasebenin en önemli ve ilk fonksiyonudur. Muhasebe de
kayıtlar doğru ve düzgün tutulmadan diğer fonksiyonların
da bir anlamı kalmaz.
Yapılan her işlem muhasebe sistemi içinde ilk olarak kayıt yapılmak
zorundadır. Bu kayıtlarda belgelere dayandırılarak yapılır. Muhasebe
sisteminde iki tür kayıt yöntemi vardır. Tek taraflı kayıt ve çift taraflı
kayıt. Çift taraflı kayıt sisteminde muhasebe kayıtları yevmiye
defterine kayıt yapılır.
25
Slide 26
Muhasebenin Fonksiyonları:
B. Sınıflandırma Fonksiyonu
Kaydedilen bilgiler belirli zaman aralıklarında derlenip
niteliklerine göre gruplara ayrılır. Böylece farklı nitelikteki
ve gruplardaki işlemleri birbirleri ile karıştırmadan farklı
sınıflarda incelenebilir.
Sınıflandırma işlemleri muhasebe sistemi dahilinde muhasebe
defterlerinden büyük defterlere (defteri kebir) yapılmaktadır.
26
Slide 27
Muhasebenin Fonksiyonları:
C. Özetleme Fonksiyonu
Sınıflandırılan işlemler dönem sonlarında toplanarak daha kolay
sonuçlar çıkarabilmek ve yapılan kayıtların kontrolünü sağlamak
için özetlenir.
Dönem sonlarında işletmeler yüzlerce belki binlerce işlem yapmış olurlar.
Bu işlemeleri teker teker incelemek çok uzun zaman alacağından, aynı
nitelikteki işlemleri özetleyerek görmek kişilere daha fazla yarar
sağlamaktadır.
27
Slide 28
Muhasebenin Fonksiyonları:
D. Raporlama Fonksiyonu
En son olarak raporlama fonksiyonunda kaydedilen,
sınıflandırılan ve özetlenen işlemler mali tablolar aracılığı
ile sonuç aşamasına gelir. Bu sonuç aşaması da
raporlamadır.
Raporlama muhasebe sisteminin en son aşaması ve yorum
yapma
aşamasıdır.
Muhasebenin
en
önemli
fonksiyonlarındandır.
Raporlarda işletmelerin her türlü sonuçları ortaya çıkarılarak işletme
hakkında bilgiler ve yorumlar yapılmaktadır. İşletme bu raporlar
sayesinde geleceğine karar vermekte ve yeni kararlar almaktadır.
Raporlama aşamasında muhasebe tabloları kullanılır ve bu
tabloların en önemlileri bilanço ve gelir tablosudur.
28
Slide 29
Muhasebe üç bölümde ayrılmıştır:
A. Genel Muhasebe:
İşletmenin parasal işlemlerinin ve sonuçlarının belgelere
dayanarak tarih sırasına göre izlendiği muhasebe türüdür.
Diğer adı finansal muhasebedir. İşletmenin varlık, kaynak,
borç, alacak, gelir, gider, kâr ve zararı genel muhasebe
sayesinde öğrenilir.
29
Slide 30
Muhasebe üç bölümde ayrılmıştır:
B. Maliyet Muhasebesi:
İşletmede üretilen mamül ya da hizmetin maliyet fiyatının
saptanması,
işletme
giderlerinin
denetimi,
fiyat
incelemeleri
ve
satış
fiyatlarının
belirlenmesinin
oluşturduğu muhasebe dalıdır.
C. Yönetim Muhasebesi:
Yönetim muhasebesi, işletme yöneticilerine işletme
yönetiminde alacakları kararlarda ihtiyaç duydukları bilgi
ve raporları düzenleyen, yorumlayan, denetim olanağı
saağlayan muhasebe dalı. Yöneticilere işletmenin geleceği
30
ile ilgili karar vermede yardımcı olur.
Slide 31
MUHASEBENİN TEMEL KAVRAMLARI
1. Sosyal Sorumluluk Kavramı
2. Kişilik Kavramı
3. İşletmenin Sürekliliği Kavramı
4. Dönemsellik Kavramı
5. Parayla Ölçme Kavramı
6. Maliyet Esası Kavramı
7. Tarafsızlık ve Belgelendirme Kavramı
8. Tutarlılık Kavramı
9. Tam Açıklama Kavramı
10. İhtiyatlılık Kavramı
11. Önemlilik Kavramı
12. Özün Önceliği Kavramı
31
Slide 32
1. Sosyal Sorumluluk Kavramı
Sorumluluk; görevleri yerine getirme bilincidir. Muhasebe açısından
bakıldığında ise; işletme yaptığı çok sayıda faaliyet sonucu birçok
kişi ve kuruluş ile muhatap olmak zorundadır.
İşletme faaliyetlerini yerine getirirken sorumluluklarının bilincinde
ve ilk denetleyici her zaman kendisi olmalıdır.
Muhasebe bilgileri doğru, tarafsız, adil ve kurallara uygun olmalıdır.
İnsanlara yanlış bilgi verilerek insanlar yanıltılmamalıdır. Bu kavram
hukuki sorumluluk ile birlikte vicdani sorumluluğu da
kapsamaktadır.
32
Slide 33
2. Kişilik Kavramı
Kişilik kavramı işletme sahibinden, ortaklardan ve işletme ile ilgisi
olan tüm kişi ve kuruluşlardan ayrı bir kişiliğe sahiptir.
Hukuk iki tür kişiliği kabul etmiştir. Bunlar gerçek ve tüzel kişilerdir.
Tüm insanlar birer gerçek kişidir. Bir amacı gerçekleştirmek için bir
araya gelen insanların oluşturduğu topluluklar ise tüzel kişilerdir.
Buna göre işletmeler tüzel kişiliğe sahiptir. Yapılan işlemler bu kişilik
adına yürütülür.
33
Slide 34
3. İşletmenin Sürekliliği Kavramı
İşletmeler hiçbir zaman kapatılmak düşüncesiyle kurulamaz.
Sözleşmede aksi bir madde yoksa işletmenin sonsuz bir süre için
kurulduğu ve ömrünün belli bir süreye bağlı olmadığı kabul edilir.
İşletmenin faaliyet süresi sahiplerinin yaşam süreleri ile sınırlı
değildir.
Sahiplerinin ölümünden
işletilmeye devam edilir.
sonra
işletme
varisler
tarafından
34
Slide 35
4. Dönemsellik Kavramı
İşletmenin sınırsız olarak kabul edilen ömrü belli dönemlere ayrılır
ve her dönemin faaliyetleri birbirinden bağımsız olarak sürdürülür.
Muhasebede bu dönem genellikle bir yıldır. Her dönem
birbirinden bağımsızdır. Her dönemin gelir ve gideri birbiri ile
karşılaştırılarak o döneme ait kar ya da zarar rakamı bulunur.
35
Slide 36
5. Parayla Ölçme Kavramı
Muhasebenin konusu para ile ifade edilen değerlerdir.
Olayların kaydedilebilmesi için ortak bir ölçü (ulusal para değeri)
kullanılır.
36
Slide 37
6. Maliyet Esası Kavramı
İşletmelerin faaliyet konusuna giren mal veya hizmetlerin elde
edilmesi için katlandığı her türlü faktörlerin para olarak ifade edildiği
toplam değere maliyet denir.
Bir varlığı edinirken katlanılan parasal fedakârlıktır. İşletmenin
edindiği tüm varlık ve hizmetler muhasebeleştirilirken bunların
maliyetleri esas alınır.
Piyasa şartlarındaki değişim ile malın değeri de değişebilir. Para
değerindeki değişmeler ile maliyet değeri anlamsız hale gelirse
maliyet yeniden belirlenebilir.
37
Slide 38
7. Tarafsızlık ve Belgelendirme Kavramı
Muhasebede yapılan tüm işlemlerin belgelendirilmesi ve kayıtların
belgeye dayanması gerekir.
Belgeler usulüne uygun düzenlenmeli ve gerçeği yansıtmalıdır.
Kişilerin beyanına göre değil, fatura, senet, makbuz gibi belgelere
dayanarak kayıt yapılmalıdır.
8. Tutarlılık Kavramı
Muhasebede seçilen politika ve izlenen yöntemler her dönemde aynı
şekilde uygulanmalıdır.
Benzer işlem ve olaylarda kayıt düzeni ve işlem basamakları
değişmemelidir. Geçerli sebepler ile değişiklik yapılırsa bu değişimin
nedenleri ve sonuçları açıklanmalıdır.
38
Slide 39
9. Tam Açıklama Kavramı
Muhasebenin temel kavramlarından birisi de bilgi vermektir. Tablolar
işletmenin bilgilerine ihtiyaç duyan ve öğrenmek isteyen ilgi gruplarına
yardımcı olacak ölçüde yeterli ve anlaşılır olmalıdır. Örneğin borç tutarı
yazılırken bunların biçimi, vadesi, ayrı şekilde belirtilmelidir.
10. İhtiyatlılık Kavramı
İşletmenin karşılaşabileceği riskler göz önüne alınarak temkinli
davranılmalıdır.
Örneğin, ileri bir tarihte bedeli tahsil edilmek üzere bir mal veya hizmet
satılırsa hemen gelir olarak kaydedilmemeli, tahsilât yapıldıktan sonra
kaydedilmelidir. Aynı şekilde bir gider veya zarar kesinleşmese bile
39
ortaya çıktığında bunun için karşılık ayrılmalıdır.
Slide 40
11. Önemlilik Kavramı
İşletme bilgilerinin muhasebeleştirilmesinde önemli hesap tutarları
sayısal sonuç çok küçük olsa bile gösterilmelidir.
Bir bilgi verilmediğinde tablo doğru yorumlanamıyorsa o bilgi
önemlidir.
12. Özün Önceliği Kavramı
Muhasebe kayıtları yapılırken şekilden çok finansal özellikleri ve
işletme için ifade ettiği önem göz önüne alınmalıdır.
Genelde şekil ve öz paraleldir. Ancak arada fark olursa öz önceliklidir.
Örneğin bir alacak zamanında tahsil edilemediğinde öz olarak şüpheli
duruma düşmüş sayılır. İşletme borçlunun ödeme yapacağından emin
olsa bile alacağın şüpheli duruma düştüğüne dair kayıt yapmak
40
zorundadır.
Slide 41
İNŞAAT SEKTÖRÜ İLE İLİŞKİLİ KAVRAMLAR
İnşa – İnşaat
TDK’ya göre
İnşa: Yapı kurma, yapı yapma (TDK)
İnşaat: Yapı, yapım işleri anlamlarına gelmektedir.
Çalışma Bakanlığının Hazırladığı İş Kolları Tüzüğüne Göre
İnşaat; Bina, yol, köprü, demiryolu, tünel, metro, kanalizasyon,
liman, dalgakıran, havuz, istihkam, hava alanı, dekovil ve tramvay
yolu, spor alanları yapımı gibi her çeşit yapım işi, bunlara ait etüt,
proje, araştırma, bakım onarım ve benzeri işler olarak tanımlamıştır.
41
Slide 42
İNŞAAT SEKTÖRÜ İLE İLİŞKİLİ KAVRAMLAR
Yapım
Kamu İhale Kanunu (4734 sayılı)
Bina, karayolu, demiryolu, otoyol, havalimanı, rıhtım, liman, tersane,
köprü, tünel, metro, viyadük, spor tesisi, alt yapı, boru iletim hattı,
haberleşme ve enerji nakil hattı, baraj, enerji santrali, rafineri tesisi,
sulama tesisi, toprak ıslahı, taşkın koruma ve dekapaj gibi her türlü
inşaat işleri ve bu işlerle ilgili tesisat, imalat, ihzarat, nakliye,
tamamlama, büyük onarım, restorasyon, çevre düzenlemesi, sondaj,
yıkma, güçlendirme ve montaj işleri ile benzeri yapım işlerini, ifade
eder.
42
Slide 43
İNŞAAT SEKTÖRÜ İLE İLİŞKİLİ KAVRAMLAR
İmar Kanunu (3194 sayılı)
Yapı
Karada ve suda, daimi veya muvakkat, resmi ve hususi yeraltı ve
yerüstü inşaatı ile bunların ilave, değişiklik ve tamirlerini içine alan
sabit ve müteharrik tesislerdir şeklinde tanımlanmıştır.
Bina
Kendi başına kullanılabilen, üstü örtülü ve insanların içine
girebilecekleri ve insanların oturma, çalışma, eğlenme veya
dinlenmelerine veya ibadet etmelerine yarıyan, hayvanların ve
eşyaların korunmasına yarayan yapılardır.
43
Slide 44
İNŞAAT SEKTÖRÜ İLE İLİŞKİLİ KAVRAMLAR
Onarım
Hasarlı yapı elemanlarının performanslarını hasar öncesi orijinal
düzeyine getirmek için yapılan müdahalelerdir.
44
Slide 45
İNŞAAT SEKTÖRÜ İLE İLİŞKİLİ KAVRAMLAR
Hakediş ve Hakediş Raporu
Bir inşaat taahhüt ve onarım işinde işin başlamasından o ana kadar
yapılan (gerçekleştirilen) kısmına ait işlerin parasal olarak
ölçülmesine hakediş denir.
Diğer bir ifade ile hakedişler, müteahhitlerce iş programına uygun
olarak yapılan işin ve işte kullanılmak üzere işyerine getirilen
malzemenin miktarını, birim fiyatını, tutarını, hak kazandığı fiyat
farkının hesaplanma biçimini ve tutarını, sözleşme ve yasaların ön
gördüğü kesintileri gösteren raporlardır.
45
Slide 46
Kamu İhale Kanununun 53. maddesinde
Geçici Hakediş Raporu
Kesin Hakediş Raporu
Geçici Hakediş Raporu genellikle ayda bir düzenlenen ve o ay için
yapılan işin karşılığını gösteren raporladır.
Kesin Hakediş Raporu ise, iş bitiminden sonra kesin olarak raporlarla
çıkartılan rapordur.
46
Slide 47
Müteahhit TDK’ya göre;
Başkası ile ilgili bir işi yapmayı üzerine alan kimse, yüklenici,
üstlenici şeklinde tanımlanmıştır.
Kamu İhale Kanununda “İstekli” – “Yüklenici”
İstekli: mal veya hizmet alımları ile yapım işlerinin ihalesine teklif
veren tedarikçiyi veya hizmet sunucusunu ifade etmektedir.
Yüklenici: ihaleyi alan ve sözleşme imzalanan istekliyi ifade
etmektedir.
47
Slide 48
Taşeron
Müteahhit yapımını üstlendiği bir inşaatın belirli bir bölümünü veya
bölümlerini konularında uzman firmalara yaptırmaktadırlar. Projelerin
belirli kesimlerini yapan bu ikinci dereceden inşaatçılara taşeron
denilmektedir.
İhale (TDK’ya göre)
Bir işi veya bir malı birçok istekli arasından en uygun koşullarla
kabul edene bırakma, eksiltme veya arttırma şeklinde açıklanmıştır.
48
Slide 49
Teminat
Güvence, sağlamlık bakımından gösterilen söz, yazılı kağıt, kefil veya
para anlamında kullanılmaktadır.
Şantiye
Bir işletmenin bir yapıyı, taahhüt ettiyse sözleşme şartlarına göre,
kendi varlıkları için inşa ediyorsa işletme planlarına uygun şekilde
yapmak için, inşa alanına kurulan, işin sevk ve organizasyonunu
sağlama hedefi güden, hukuken işletmenin iş yeri olarak kabul
edilen alt işletme şeklinde tanımlanmaktadır.
49