Slide 1

DUYGUSAL ZEKA

1


Slide 2

Türk çocuğu, çok
zekisin, bu belli; fakat,
zekanı unut, daima
çalışkan ol.

Mustafa Kemal
ATATÜRK
2


Slide 3

İNSAN BEYNİ
İnsan beyninde ortalama 100 milyar hücre vardır. Nöron (Sinir
Hücresi) Beyin hücrelerinin %10’u nöronlardan oluşur. Glia %90
Yapı taşları işlevi üstlenen glialardan oluşur.

Bizim zekamızı belirleyen
sinir hücrelerinin sayısı
değil, onlar arasında
yapılan bağlantıya bağlıdır.
3


Slide 4

İNSAN BEYNİ

Araştırmalar çok oynamayan
ve kendisine dokunulmayan
çocukların beyninin
yaşıtlarına göre %20 ila %30
daha az geliştiğini ortaya
koymaktadır.
Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN

4


Slide 5

İNSAN BEYNİ

İki yaşındaki çocuğun beyni
yetişkin bir insanın
harcadığının iki katı enerji
harcar.

5


Slide 6

İNSAN BEYNİ

Çocuk altı yaşına geldiğinde
beyindeki bağlantı
temellerinin %60’ı
kurulmuş olur.

6


Slide 7

ÖĞRETİM LİDERLİĞİ

Sinir hücreleri arasındaki bağlantılar
kişinin deneyimlerine göre şekillenir.
Bu durum 10-12 yaşına kadar devam
eder. 12 yaşından sonra zayıf
bağlantılar silinir, güçlü bağlantılar
korunur.
7


Slide 8

İNSAN BEYNİ

“Ancak hangi bağlantıların korunup,
hangilerinin silineceğini belirleyen
kalıtsal şifreler mevcuttur.”
BUGÜN

Beyindeki bağlantıların %30-60
oranında Kalıtıma,
%40-70 oranında çevresel etkilere
bağlı olarak oluştuğu kabul
edilmektedir.

8


Slide 9

İNSAN BEYNİ

On sekiz yaşına gelindiğinde beynin
elastikiyeti azalır fakat gücü artar.
Egzersiz beyne oksijence zengin
kan göndererek yüksek düzeyde
öğrenme sağlar.

9


Slide 10

İNSAN BEYNİ
Beyin Uyaranların bol olduğu deneyimlerle gelişir.

Beyin pozitif duygularla dolu
olduğunda bol miktarda endorfin
üretir. Endorfin ise sinir
hücrelerinin birbiriyle bağlantı
kurmasına yarayan nörotransmiter
üretir.
Beyin stres altında olduğunda ise
uyaranlar NEOKORTEKS ‘e hiç
ulaşamıyor olabilir.

10


Slide 11

İNSAN BEYNİ

11


Slide 12

Zekâ
Üzerinde yıllardır çalışılan zekâ, soyut bir kavramdır.
Zekâ sözcüğünün bilimsel alanyazında kullanılan
Latince “intelligence”(inter-legintia) sözcüğünü,
Aristotales’in “dianoesis” teriminin neredeyse birebir
çevirisi olarak ilk kullanan Cicero olmuştur.

12


Slide 13

Zekâ
Günümüze dek araştırmacılar bireylerin
zihinsel yapılarına ve davranışlarına
bakarak zekâ üzerinde fikirler
yürütmüşlerdir.
Buna göre zekâ, kimi zaman bir testten
alınan puan, kimi zaman çevreye uyum
sağlama, kimi zamanda problem çözme
olarak düşünülmüştür.
13


Slide 14

Bu kuramlarda çoğunlukla dil,
matematik ve mekanik gibi
yeteneklerle, verilen yeni bir problem
durumunun çözülebilmesi ölçüt
alınmıştır (Bümen, 2005).

14


Slide 15

Zekâyı ilk kez Galton (1822-1911)
ölçmeye çalışmıştır. Duyuların
duyarlılığı incelenmiş; zekâ, bilgileri
yapısallaştırma ve kullanma olarak
ele alınmıştır.

15


Slide 16

Thorndike’a göre genel bir zekâ yoktur, zekâlar
vardır. Soyut zekâ, Sosyal zekâ ve Mekanik
zekâdır. Daha sonra psikolog Alfred Binet
1900’lü yılların başında Fransız Eğitim
Bakanının isteğiyle, okulda başarı gösteremeyen
risk altındaki çocukları belirlemek üzere bir test
geliştirmişlerdir. Bu test, belirlenen amaç için
oldukça etkili bulunmuş, ancak daha sonra bu
amacın dışına çıkılarak bireylerin genel
kapasitelerini ya da zekâlarını ölçmede
kullanılan psikometrik bir ölçek haline gelmiştir
16


Slide 17

Binet’in ölçeğinden yola çıkarak Wechsler 1939
yılında yetişkinler için WAIS adında bir zekâ
ölçeği geliştirmiş, daha sonra 1949 ‘da çocuklar
için ikinci bir ölçek (WISCE) düzenlemiştir.

Piaget, geleneksel zekâ anlayışına karşı çıkarak
zekânın, zekâ testinden alınan puan olmadığını
belirtmiştir. O, zekâyı zihnin değişme ve kendini
yenileme gücü olarak tanımlamıştır.

17


Slide 18

Görüldüğü gibi son yirmi yıla kadar, psikologlar
bireylerdeki zekâ kapasitesini test etmek için
problem setleri hazırlamış ve bireylerin
çözmesini istemişlerdir. Önerilen çözümlere
göre de, bireylerin doğruluğu, çabukluğu
ve kavrayışı kestirilmeye çalışılmıştır. Aslında
bu testlerdeki problemler, özel bir ilgiye
odaklanmamıştır ve pek de önemli sorular
değillerdir.

18


Slide 19

Testlerin kültürel ayrımcılık yaptığı
eleştirilerinden sonra zekâ testleri gerçekte neyi
ölçüyor? Sorusu gündeme gelmiştir.
Örneğin günlük yaşamda, IQ testinde doğru
cevaplar veren bir kişi çevresindekilerle iletişim
problemi yaşayabilir ya da çok başarılı bir müzisyen
bu testten çok düşük bir puan alabilir. Başka bir
deyişle, dünyadaki zeki ya da yetenekli bireyleri
belirleyebiliriz, ancak bu beceriler bir teste
sığmayacak kadar karmaşıktır. Tekil boyutlu
düşünüldüğünde ve ölçüldüğünde çok sınırlı bilgi
verir.

19


Slide 20

Çoklu Zekâ
Nöropisikoloji ve gelişim uzmanı Gardner,
geleneksel zekâ anlayışını inceledikten sonra, 70’li ve
80’lı yıllarda bireylerin bilişsel kapasitelerini
araştırmaya başlamıştır. Bu araştırmaları sırasında
psikometrik bakış açısıyla açıklanamayan farklı bir
şeyler gözlemlediğini fark etmiş ve bunu şöyle ifade
etmiştir. Gardner,1983 yılında, içinde çoklu zekâ
teorisinin bulunduğu ve yedi ayrı evrensel kapasite
önerdiği zihin çerçeveleri (Frames of Mind) isimli
kitabını yayınladı. Kendi ifadesi ile “O küçük, sadık
kitabın fikirlerinin, eğitimciler tarafından önce
Amerika Birleşik Devletlerinde
sonra da
tüm dünya da
tutularak
bir
ilk
20
olacağını beklemiyordum” diyor.


Slide 21

Çoklu Zekâ
Gardner, «zekâ, insanın problem çözme ya da bir ya
da birden fazla kültürce değer verilen bir şeyler
yapma yeteneğidir». Çoklu zekâ teorisinin ileri
sürdüğü zekâ anlayışında anahtar sözcük “çoğul”dur;
yani, zekâ çok yönlüdür. Ayrıca bir bireyin doğuştan
getirdiği zekâsı iyileştirilebilir, geliştirilebilir ve
değiştirilebilir; yani bir birey zeki olmayı öğrenebilir.
Dolayısıyla, çoklu zekâ teorisi, bir insanın yetenek
repertuarının günümüzdeki birçok okulun da
geleneksel olarak üstünde yoğunlaştığı üzere birtakım
sözel ve sayısal becerilerin çok ötesinde olduğunu
kabul etmektedir (Saban, 2001).
21


Slide 22

Çoklu Zekâ
NİCELİKSEL ANLAYIŞ

NİTELİKSEL ANLAYIŞ

ZB: ZEKÂ BÖLÜMÜ

ÇZ: ÇOKLU ZEKÂ

Tekil, bütüncül yaklaşım

Çoğulcu yaklaşım

Gerçek yaşamdan soyutlama

Gerçek yaşam faaliyetlerini temele alma

Sayısallaştırma

Zekâ profili çıkarma

Ölçme

Yorumlama, betimleme

Doğuştan gelme ve sabitlik

Değişme ve gelişme

Bireyleri sınıflama

Bireyleri tanıma ve keşfetme
22


Slide 23

Çoklu Zekâ

Prof. Dr. Yüksel ÖZDEN

23


Slide 24

Çoklu Zekâ
Kuşkusuz kuram eğitimcilere yeni bir bakış
açısı kazandırmıştır. Getirdiği en önemli
farklılık bireylerin zeki ya da aptal değil; farklı
olduklarını vurgulamasıdır. Kurama göre
herkes farklı nedenlerle, farklı yollarla, farklı
hızlarda öğrenir. Öğretmenlerin öğretim
sürecinde sadece bu görüşü dikkate alması bile
pek çok değişkeni etkiler (Bümen, 2005).

24


Slide 25

Çoklu Zekâ
Literatür incelendiğinde, çoklu zekâ teorisinin lise
ve yükseköğretim düzeyinde uygulamasına yönelik
yapılan araştırmaların sayısının daha az olduğu
görülmektedir (Hürsen ve Özçınar, 2008). Can
(2007)’ın dokuzuncu sınıf öğrencileri üzerinde
yaptığı araştırmada da öğrencilerin baskın çoklu
zekâ alanları birbirine yakın ve aralarında anlamlı
bir farklılaşma olmadığı ve en baskın iki çoklu zekâ
alanı içsel ve sosyalken en az baskın olan zekâ alanı
ise mantıksal zekâdır. Çeliköz (2009)’un
bulgularından ayrılmaktadır.
25


Slide 26

Duygusal Zekâ
“Duygusal zekâ ” kavramını ilk olarak
ortaya koyan Salovey ve Mayer (1990)
olmuştur. Goleman(1994,1998)’ ın
(emotional intelligence) çalışmaları tüm
dünyada çok ilgi çekmiştir. Goleman’a
göre geleneksel olarak kabul edilmiş olan
zekâ kavramından başka bir de duygusal
zekâmız vardır ki aslında hayatımızdaki
önemi
ve etkisi
çok daha
büyüktür.
26


Slide 27

Duygusal Zekâ
Duygu bir his ve bu hisse özgü belirli düşünceler,
psikolojik ve biyolojik haller ve bir dizi hareket
eğilimidir(Goleman, 1996).
Duygular iki amaca hizmet ederler (Passons
1975).Bunlardan birincisi, kişinin harekete geçmesi için
enerji temin etmeleridir.
İkincisi ise, kişinin kendi gereksinimlerini
karşılayabilmesi için çevreyi manipüle edebilmesi ya da
bu gereksinimleri karşılayacak uygun davranışları
yapabilmesi için, yönlendirici ya da değerlendirici bir
fonksiyon göstermeleridir.
27


Slide 28

Duygusal Zekâ
Genelde duygusal ve akılcı zihin denge
halindedir. Ancak yaşamın tehlikede
olduğu anlarda, hisler yoğunlaştıkça ve
tutkular öne çıktıkça, bu ikisi arasındaki
denge bozulur ve duygusal zihin üstünlük
sağlayarak akılcı zihni etkisiz hale getirir
(Goleman 1996).

28


Slide 29

Duygusal Zekâ
Bugünkü IQ ya dayalı zekâ anlayışımızın çok dar olduğunu
vurgulamakta ve duygusal zekâyı fedakarlık, kişisel
motivasyon, empati, yetenek, sevgi, insanlar tarafından
sevilmek gibi kavramlarla açıklamaktadır.
1. Duygularının farkında olma
2. Duygularla başa çıkabilmek

3. Kendini motive etmek
4. Başkalarının duygularını fark etmek(Empati kurabilmek)
5. İlişkileri yürütebilmek(Salovey ve Mayer ,1990)
29


Slide 30

Duygusal Zekâ
Goleman’ın
duygusal zekâsının beş
boyutu
vardır;
özfarkındalık
(self- awareness), özdentim (selfregulation), güdülenme, empati ve
sosyal beceriler. Gardner’ın bireysel zekâlar
olarak sınıfladığı sosyal ve özedönük zekâlar
ile benzerliği dikkat çekmektedir.
Goleman’ın duygusal zekânın boyutları
olarak ele aldığı beceriler, Gardner’in sosyal
ve özedönük zekâlarda tanımladığı
becerilerde detaylanmaktadır.
30


Slide 31

Duygusal Zekâ
Gardner’ın sosyal zekâ betimlemelerinde
duyguların rolüne ve ustaca yönetilmesine
oldukça yer verilmiş olsa da, duygunun zekâ
üzerindeki rolüne ayrıntılı bir biçimde
bakmayıp, sadece duygu hakkındaki bilişler
üzerinde durduklarını ve zengin duyu
deryasının daha çok araştırılması gerektiğini
bildirmektedir. Gardner’ın bu noktayı ihmal
etmesi, onun görüşlerini biçimlendiren
zamanın psikolojik modelinden
(davranışçı/bilişsel paradigma çatışması)
kaynaklanmaktadır.
31


Slide 32

Duygusal Zekâ
Gardner ve Goleman’ın aynı fikirde olduğu
temel noktalar, zekâların doğuştan gelen,
sabit bir özellik değil, insan beyninin yapısı
dolayısı ile sürekli gelişebilen nitelikler
olduğu ve çevreden çok fazla etkilendiğidir.
Her iki yazar da bu tanımlamaların eğitim
ve öğretim süreçlerine yansıtılması
gerektiği konusunda hem fikirdirler.

32


Slide 33

33


Slide 34

Duygusal Zekâ

HAZIRLAYAN
REMZİ DEMİR
ODTÜ GV ÖZEL MERSİN İÖO MDR.YRD.

34