Transcript Toprak Çeşitleri ve Erozyon
Slide 1
Fen Ve Teknoloji
Esranur ÇİNKO
Rümeysa KILIÇ
Hilal KÜLÜNK
Tuğba Nur KÖKTEN
Nurseli Seda GENÇ
Slide 2
Toprak Çeşitleri Ve
Erozyon
Toprak Çeşitleri
Slide 3
Toprak Nedir?
• Yerkabuğunu oluşturan
kayaçların aşınması ile ortaya
çıkan minerallerden ve canlı
kalıntıları olan organik
maddelerden oluşan, içinde
geniş bir canlılar topluluğu
bulunduran, bitkilerin
yaşmasını ve beslenmesini
sağlayan ve yer kabuğundaki
kayaçların üzerini örten ince
tabakaya toprak denir.
Slide 4
Toprağın Tabakaları
a) Birinci Tabaka :
Toprağın en üst tabakası, bitkisel artıkların
ayrışması ile oluşmuştur ve organik madde
bakımından zengindir. Genellikle koyu
renklidir.
Bitkiler bu tabakada tutunur ve yetişip
gelişir. Bitki artıklarının toprakta
birikmesiyle oluşan, koyu renkli organik
maddeye humus denir. Humus, kayaların
ufalanması veya ayrışmasında etkili
değildir. Toprağa verimlilik kazandıran bir
maddedir.
b) İkinci Tabaka :
İkinci tabaka, toprağın birinci tabakasından
taşınan, kireçler, killer ve minerallerin
biriktiği ham toprak tabakasıdır.
Slide 5
Toprağın Tabakaları(2)
c) Üçüncü Tabaka :
Üçüncü tabaka, toprağın
oluştuğu ana kayacın
özelliğini taşıyan ayrışma
tabakasıdır.
d) Dördüncü Tabaka :
Dördüncü tabaka, toprağın
ana özelliğini belirleyen ana
kayacın bulunduğu
tabakadır.
Slide 6
Toprak Çeşitleri
Toprak Nasıl Oluşur:
Toprak, kayaların ufalanıp parçalanması
ve araya canlı kalıntılarının karışması ile
meydana gelir.
Bitkiler besin yapabilmek için toprağa
gereksinim duyarlar. İnsanlar ve birçok
hayvan bu bitkilerle
beslenerek yaşamlarını sürdürürler.
• TOPRAK ÇEŞİTLERİ:
1) Kumlu toprak: Çok geçirgen yapıya
sahiptir. Hafiftir ve su tutma özelliği
yoktur. Pamuk karpuz gibi uzun köklü
bitkiler kumlu toprakları sever.
Slide 7
Toprak Çeşitleri(2)
• 2)Kireçli toprak: Yapısında
kalsiyum karbonat bulunur.
Açık renklidir ve su tutmaz,
gevşek bir yapıya sahiptir.
Tarıma elverişsizdir ancak
toprağa bir miktar gübre ve
kükürt karıştırılırsa bitki
yetiştirilmesine uygun olabilir.
•
3)Humuslu toprak: Bitki ve
hayvan kalıntılarının
çürümesiyle oluşur. Koyu renkli
ve yumuşaktır. Su tutabilir.
Slide 8
Toprak Çeşitleri(3)
• Tarım için en elverişli topraktır.
Toprağın yapısında humus (canlı
kalıntıları ) arttıkça toprak
zenginleşir.
•
4)Killi toprak: Ağırdır, su tutabilir
ve zor işlenir. Genellikle bitki
üretimine elverişli değildir. Kiremit,
tuğla, çömlek ve seramik
yapımında kullanılır.
•
NOT; Rengi siyah olan topraklar
verimli, rengi gri-sarı olan topraklar
verimsizdir.
Slide 9
Slide 10
Slide 11
Toprak Çeşitleri Ve
Erozyon
Erozyon
Slide 12
(Toprak) Erozyon Nedir?
• Verimli toprak örtüsünün su ve
rüzgârın etkisi ile aşınıp
taşınması olayına erozyon
denir.
• Erozyon, tabiatın normal süreci
içinde meydana geliyorsa
normal erozyon; insanın
tabiattaki toprak, su ve bitki
arasındaki dengeyi bozması
sonucu meydana geliyorsa
hızlandırılmış erozyon adını alır.
Slide 13
(Toprak) Erozyon Nedir?(2)
• (Normal erozyon, genellikle
insan müdahalesi olmayan
yerlerde görülür ve çok yavaş
olarak gelişir.
• Meraların aşırı derecede
otlatılması, ormanların tahrip
edilmesi ile daha az korunan
toprak, su ile kolayca
taşınabilmektedir ve erozyon
hızlanmaktadır.)
Slide 14
Erozyona Neden Olan Faktorler
• 1- Bitki örtüsünün olmaması (ormanların yok
edilmesi).
2- Arazinin engebeli ve eğimli oluşu.
3- Toprağın aşırı işlenmesi (yanlış kullanımı).
4- Meraların aşırı otlatılması (meraların tahrip
edilmesi).
•
•
5- Toprağın eğime paralel sürülmesi.
6- Yangınlar ve ani su taşkınları.
7- Yağışların düzensiz olması. (İklim).
8- Yamacın eğim ve uzunluğu.
9- Toprak yapısı
10- Dağınık ve düzensiz yerleşme.
Slide 15
Erozyonu Azaltan Faktorler
• 1- Ağaçlandırma yapılması
2- Meraların aşırı
otlatılmaması.
3- Ürünlerin nöbetleşe
dikilmesi.
4- Eğimli arazilerde, toprağın
eğime dik sürülmesi.
5- Eğimli arazilerde sekiler
(taraçalar) yapılması.
Slide 16
Erozyonun Zararları
1- Toprağın verimini düşürür.
2- Çölleşmeye sebep olur.
3- Suları kirletir.
4- Ürün kalitesini düşürür.
5- Toprak ve arazi kaybına
neden olur.
6- Toprakların su depolama
gücünü azaltır.
7- Toprağın işlenmesini
güçleştirir.
Slide 17
Erozyon Çeşitleri
• Su Erozyonu:Yağmurun, araziler
üzerinde oluşturduğu yüzeysel
akışlar ve akarsuların etkisiyle
toprağın aşınması ve taşınması
olayıdır
• . Ayrıca denizlerde oluşan
dalgaların, kıyılardaki kayalara
çarpması ve bu kayaları aşındırması
ve taşıması da bir su erozyonudur.
Su erozyonu iki aşamalıdır. Önce
yağmur damlalar sayesinde toprak
çözünür. Daha sonra biriken yağmur
sularıyla çözünen bu toprak eğim
yönüne doğru taşınır.
Slide 18
Slide 19
Rüzgar Erozyonu
• Rüzgâr sayesinde toprağın
aşınması ve taşınması olayıdır.
Rüzgâr erozyonu sonucu verimli
toprakların kaybı, buharlaşmanın
hızlanmasıyla toprak nemliliğinin
azalması, bitki büyümesinin
yavaşlaması, ulaşımın aksaması ve
verimin düşmesi olumsuzluklarını
ortaya çıkarmaktadır.
• Taşınan kum ve verimsiz toprak,
üretken tarım topraklarını
kaplayarak, tarım yapılamaz hale
getirmektedir.
Slide 20
Rüzgar Erozyonu(2)
• Yağış, rüzgâr erozyonunda
faydalı bir göreve sahiptir.
Toprak ıslak veya nemli
olunca rüzgârın onu alıp
sürüklemesi oldukça güçtür.
Fakat toprağın kuru
bulunduğu dönemlerde veya
yazın rüzgâr etkili olabilir.
Slide 21
Slide 22
Madenler
Madenler ve Madenler Hakkında
Bilgiler
Slide 23
Maden Nedir?
• Yer kabuğunun farklı
derinliklerinden çıkarılan ve
ekonomik değerleri olan kayaçlara
maden denir.
Slide 24
Maden Ocağı Nedir?
• Madenlerin çıkarıldığı yerlere ise
maden ocağı denir.
Slide 25
Maden Çeşitleri
• Bazı madenler ; demir bakır
kurşun gümüş altın alüminyum
bordur.
• Türkiye’miz madenler
bakımından oldukça verimli bir
coğrafyada yer
almaktadır.Örneğin; bor
madeninin Dünya rezervlerin
%60 ı Türkiye’de bulunur.
Slide 26
MTA Hakkında Bilgi
Madenlerin kaçak ve kötü
amaçlarla kullanıl-masını
önlemek ve kullanımı kontrol
altında tutmak amacıyla devlete
bağlı çalışan bir kurum vardır.Bu
kurumun adı Maden Teknik ve
Arama (MTA)dır.
Slide 27
Demir
Bakır
Gümüş
Altın ve bor gibi
madenler çıkarıldıktan
sonra işlenerek kullanılır.
Slide 28
Yer Altı Ve Yer Üstü Su
Kaynakları
Önemli Bilgiler
Slide 29
Yer Altı Su Kaynakları
• Su ,canlıların yaşamsal faaliyetlerini
devam ettirebilmeleri açısından çok
önemli bir maddedir.
• Sudan içecek olarak
yararlanabilmemiz için
aynı zamanda tatlı su olması gerekir.
Slide 30
Slide 31
Yer Üstü Su Kaynakları
• Yer kürenin de katmanlarından birisi
olan su
küre;okyanuslar,denizler,göller,akarsular,
dereler,çaylar ve yer altı sularını
oluşturur.Bütün su kaynaklar %97 si
tuzlu su,%3ütatlı sudur.
Slide 32
Slide 33
Devamı
• Okyanus ve denizlerdeki sular
buharlaşarak gaz haline geçer .Rüzgarla
bulut soğuk bir hava katmanıyla
karşılaştığında yoğunlaşarak
yağmur,dolu veya kar olarak tekrar
yeryüzüne düşer.Bu olay sürekli
tekrarlanır.
Slide 34
Yer Altı Suyunun
Oluşumu
• Yeryüzüne inen yağmur ve kar sularının
bir kısmı geçirgen toprak ve tabakalar
üzerine birikilir ve yer altı sularını
oluşturur.
Slide 35
Devamı
• Yer altı sularının bir yol bularak
kendiliğinden yeryüzüne ulaştıkları
noktalara kaynak denir.
• Bazı kaynak suları bol miktarda mineral
içerdiklerinden maden suyu olarak
adlandırılır.
• Sıcak (termal ) su kaynaklarından çıkan
su ise genellikle tıp alanında kaplıcalarda
kullanmaktadır.
Slide 36
Jeotermik Enerji Santrali
• Termal kaynaklardan enerji de elde
edilebilir.Bu şekilde elde edilen enerjiye
jeotermal enerji denir.Jeotermal enerji
elde edilen santrale ise jeotermik enerji
santrali denir.
Slide 37
Artezyen Kuyusu
• Yer altı suları yeryüzüne kendiliğinden
çıkabildiği gibi kuyular açılarak da
yeryüzüne çıkabilir.Açılan kuyulardan su
kendiliğinden fışkırarak yeryüzüne
çıkıyorsa bu kuyulara artezyen kuyusu
denir.
• Yer üstü suları ise enerji üretimi
,taşımacılık, turizm ve spor amaçlı
kullanılabilir
Slide 38
Yer Kabuğu
Yer Kabuğu Hakkında Bilgi
Slide 39
KAYAÇLAR
MAGMATİK
KAYAÇLAR
BAŞKALAŞIM
KAYAŞLARI
TORTUL
KAYAÇLAR
Slide 40
KAYAÇLAR
• Ateş kürenin yapısında bulunan
erimiş haldeki magmanın (ve
yüksek basınçlı gazların)
yeryüzüne çıkarak veya yer
kabuğu (taş küre) içinde
soğuyarak katılaşması sonucu
oluşan kayaçlara püskürük
(magmatik) kayaçlar veya
magmatit denir.
•
Magmatik kayaçlar, yer
kabuğunda en fazla görülen
kayaçlardır ve yer kabuğunun
yaklaşık olarak % 65'ini
oluştururlar.
Slide 41
Özellikleri
• • Yer kabuğunda bulunan bütün
kayaçların temelini püskürük
kayaçlar oluşturur.
• Püskürük kayaçlar genelde
kristal haldedirler.
• Püskürük kayaçlarda, magma
aniden soğuduğu için canlı
kalıntıları bulunmaz.
• Püskürük kayaçlar oluşurken
magmanın soğuması ve
katılaşması yer kabuğunun
derinliklerinde veya yüzeye
yakın yerlerde gerçekleşir.
Slide 42
Slide 43
Tortul Kayaçlar
• Püskürük (magmatik) kayaçlar ile
diğer kayaçların sıcaklık değişimi,
hava (rüzgar) ve su (yağmur) gibi
çevresel faktörler sayesinde
aşınması, sürüklenmesi ve
çökelmesiyle oluşan kayaçlara
tortul kayaçlar denir.
•
Tortul kayaçlar yeryüzünde en
çok görülen kayaçlardır. Yer
yüzeyinin yaklaşık olarak % 75'i
tortul kayaçlardan oluşur.
Yerkabuğunun ise % 8 kadarını
oluştururlar.
Slide 44
Özellikleri
• Tortul kayaç oluşumu çok uzun
yıllarda gerçekleşir.
• Tortul kayaçları oluşturan
tabakalar farklı zamanlarda
oluşmuştur.
• Tortul kayaçlar, diğer
kayaçların parçalanıp dağılmasıyla
oluştuğu için belirli bir kristal
şekilleri yoktur ve tabakalıdır.
• Tortul kayaçların içinde bol
miktarda mineral ve fosil bulunur.
Slide 45
Tortulaşmanın Oluşumu
• Yeryüzündeki püskürük (magmatik)
kayaçlar ilk oluşumundan bu yana
sıcaklık değişimi, yağış ve rüzgâr
gibi etkilerle küçük parçalara
bölünürler. Bu küçük parçalara tortu
denir.
• Tortular akarsular ve rüzgâr
sayesinde göl, deniz ve okyanus
tabanı gibi çukur yerlere taşınırlar
ve burada birikirler (üst üste
birikerek katılaşır).
• Bu olaya tortulaşma denir. Dibe
çöken maddeler üst üste tabakalar
oluştururlar.
Slide 46
Slide 47
Slide 48
Başkalaşım Kayaçları
Katı kayaçların, çevre koşullarının
etkisiyle, sıcaklık, basınç ve mekanik
gerilimle parçalanarak kimyasal
bileşenlerinin eksilmesi ya da yenilerinin
eklenmesiyle oluşan yeni tip kayalar.
Başkalaşan kayaç, tortul kayaç, korkayaç
ya da öteki başkalaşım kayacı türlerinden
biri olabilir.
Başkalaşım kayaçlarının yapısı ve
mineral bileşeni, kayacı oluşturan özgün
başkalaşım türünü yansıtır. Bu kayaçlar,
tortul kayaçlar gibi tabakalı, püskürük
kayaçlar gibi kristalli bir yapıya sahiptirler.
Örnek olarak, kilin başkalaşmasıyla
oluşan yaprak taşları (fillat) verilebilir.
Slide 49
Başkalaşım Taşları(2)
Bazı süs taşları da birer metamorfik kayaçtır.
Karbonatlı metamorfik kayaçlar, özellikle
kristalin kireçtaşları (mermerler) basta lazurit
olmak üzere, süs taşı olarak kullanılan
taşların ana kaynağıdır
Yakut ve mavi yakutla zümrüt yatakları,
apatit, aksinit, kordiyerit, diyopsit, epidot,
grassular, andradit, flüorit, skapolit, sfalerit,
sfen, stealit, turmalin, vilemit, zensit gibi süs
taşları metamorfik kayaçlardan oluşmaktadır.
Karbonatlı olmayan metamorfik kayaçlardan
da sist, zümrüt ve yakutla karbonatlı
metamorfik kayaçlardan oluşan tüm süs
taşları oluşabilir.
Slide 50
Slide 51
Fosil ve Fosilleşme
Fosiller Hakkında Bilgi
Slide 52
Fosil ve Fosilleşme
• Fosil ve Fosilleşme :
Canlıların uzun zaman (milyonlarca yıl)
öncesinden günümüze kadar gelen kalıntı
(kemik, iskelet, diş, kabuk, yaprak, gövde
kalıpları) ya da izlerine fosil denir.
•
Canlıların öldükten sonra vücutlarındaki
yumuşak kısımlarının çürümesi ve kalan
sert kısımlarının toprak ve taşlarla yani
tortularla örtülmesi olayına fosilleşme
denir.
•
Fosilleri inceleyen bilim dalına
paleontoloji, fosillerle ilgili çalışma yapan
bilim adamlarına da paleontolog denir.
Slide 53
Slide 54
Fosiller ve Fosilleşme(2)
• • Fosiller, tortul kayaçlar içinde
uzun bir sürede oluşurlar.
•
• Bazı fosiller, içlerinde
bulunduğu kayaçların yaşlarının
belirlenmesinde kullanılır.
• Tortul kayaçlar içinde gözle
görülebilir fosillerin yanında gözle
görülemeyecek kadar küçük
fosiller de bulunmaktadır.
•
• Kömür, petrol, doğal gaz
fosilleşme sonucu oluşan fosil
yakıtlardır.
Slide 55
Fosillerin Oluşması
Ölen canlılar doğada, yer kabuğundaki tortul
kayaçlarda korunurlar. Canlı öldükten sonra bu
canlının üzeri nehirler, akıntılar, rüzgarlar
sayesinde taşınan taş ve toprak yani tortularan
oluşan tabaka ile örtülür.
•
Zaman ilerledikçe canlı üzerinde biriken tabaka
kalınlığı ve sayısı artar. Üstte biriken tabakalar
alttaki tabakalara baskı uygular ve alttaki
tabakaların sertleşmesini ve kayalaşmasını
sağlar.
• Bu sayede tortul kayaçlar oluşur ve canlı
kalıntısı tortul kayaçların içlerinde kalır. Oluşan
tortul kayaçlar yer kabuğunun hareketleri ve
erozyonlar sayesinde yeryüzüne kadar ulaşır.
Slide 56
Slide 57
FOSİLLERİN
OLUŞUMU
Tortul kayaçların içinde en genç
fosiller üst tabakada, en yaşlı
fosiller ise daha alt tabaklarda
bulunurlar. Böylece fosillerin
içinde bulunduğu kayaçların
hangi zamana ait oldukları yani
kayaçların yaşlarının ne olduğu
anlaşılır.
Fosilleşmenin olabilmesi için
organizmanın ölmüş bedeninin
rüzgar ve diğer doğa olayları ile
toprak, çamur ve taşların altına
gömülmesi gerekir.
Slide 58
FOSİLLERİN
OLUŞUMU(2)
• Fosilleşme için gerekli sıcaklık, mineral
madde miktarı gibi şartlar
sağlandığında içinde mineral bulunan
su tortul kayaçların arasına sızar.
Sızan suyun içindeki mineraller
organizmanın kemiklerine girer yani
mineraller kemiklerin içine yerleşmeye
başlar ve kemik içindeki boş yerler
minerallerle dolar. (Bu sırada kemikler
çürür). Böylece sızan suyun içindeki
mineraller canlı kalıntılarını
kayalaştırarak fosil oluşmasını sağlar.
Slide 59
FOSİLLERİN
OLUŞUMU(3)
• • Ağaçların öz sularına konan
canlılar öldüklerinde zamanla
bu ağaçların öz suyu ile
kaplanarak çürümeden
tamamen korunabilir ve bu
şekilde korunan canlılar da
fosil oluşturabilir.
•
• Gözle görülemeyen tek
hücreli canlılar ile çok hücreli
canlıların gözle görülemeyecek
parçaları da fosil oluşturabilir.
Slide 60
FOSİLLERİN Yararları
•
1- Tortul kayaçların hangi zamana ait
olduğunun (yani yaşlarının) anlaşılmasını
sağlar. (Tortul kayaçların içerisinde en
genç fosiller üst tabakalarda, en yaşlı
fosiller alt tabakalarda bulunur. Maddelerin
yarılanma ömrü hesaplanarak kayaçların
yaşı hesaplanabilir).
2- Fosillerin bulunduğu bölgenin
geçmişteki coğrafi durumunu ve iklim
şartlarının nasıl olduğunun anlaşılmasını
sağlar.
3- Nesilleri tükenmiş veya eski
zamanlarda yaşamış canlıların (Dinozor,
trilobit = vücudu üç kısımdan oluşan soyu
tükenmiş bir böcek türü, mamut)
tanınmasını sağlar.
Slide 61
FOSİLLERİN Yararları(2)
• 4- Nesilleri tükenmiş veya eski
zamanlarda yaşamış canlıların
(Dinozor, trilobit = vücudu üç kısımdan
oluşan soyu tükenmiş bir böcek türü,
mamut) tanınmasını sağlar.
•
5- Canlıların geçirdiği gelişim
dönemleri (evreleri) hakkında bilgi
edinilmesini sağlar.
5- Yer kabuğunda oluşan değişimler
hakkında bilgi verir.
•
6- Fosil yakıtların oluşmasını sağlar.
Slide 62
Fen Ve Teknoloji
Esranur ÇİNKO
Rümeysa KILIÇ
Hilal KÜLÜNK
Tuğba Nur KÖKTEN
Nurseli Seda GENÇ
Slide 2
Toprak Çeşitleri Ve
Erozyon
Toprak Çeşitleri
Slide 3
Toprak Nedir?
• Yerkabuğunu oluşturan
kayaçların aşınması ile ortaya
çıkan minerallerden ve canlı
kalıntıları olan organik
maddelerden oluşan, içinde
geniş bir canlılar topluluğu
bulunduran, bitkilerin
yaşmasını ve beslenmesini
sağlayan ve yer kabuğundaki
kayaçların üzerini örten ince
tabakaya toprak denir.
Slide 4
Toprağın Tabakaları
a) Birinci Tabaka :
Toprağın en üst tabakası, bitkisel artıkların
ayrışması ile oluşmuştur ve organik madde
bakımından zengindir. Genellikle koyu
renklidir.
Bitkiler bu tabakada tutunur ve yetişip
gelişir. Bitki artıklarının toprakta
birikmesiyle oluşan, koyu renkli organik
maddeye humus denir. Humus, kayaların
ufalanması veya ayrışmasında etkili
değildir. Toprağa verimlilik kazandıran bir
maddedir.
b) İkinci Tabaka :
İkinci tabaka, toprağın birinci tabakasından
taşınan, kireçler, killer ve minerallerin
biriktiği ham toprak tabakasıdır.
Slide 5
Toprağın Tabakaları(2)
c) Üçüncü Tabaka :
Üçüncü tabaka, toprağın
oluştuğu ana kayacın
özelliğini taşıyan ayrışma
tabakasıdır.
d) Dördüncü Tabaka :
Dördüncü tabaka, toprağın
ana özelliğini belirleyen ana
kayacın bulunduğu
tabakadır.
Slide 6
Toprak Çeşitleri
Toprak Nasıl Oluşur:
Toprak, kayaların ufalanıp parçalanması
ve araya canlı kalıntılarının karışması ile
meydana gelir.
Bitkiler besin yapabilmek için toprağa
gereksinim duyarlar. İnsanlar ve birçok
hayvan bu bitkilerle
beslenerek yaşamlarını sürdürürler.
• TOPRAK ÇEŞİTLERİ:
1) Kumlu toprak: Çok geçirgen yapıya
sahiptir. Hafiftir ve su tutma özelliği
yoktur. Pamuk karpuz gibi uzun köklü
bitkiler kumlu toprakları sever.
Slide 7
Toprak Çeşitleri(2)
• 2)Kireçli toprak: Yapısında
kalsiyum karbonat bulunur.
Açık renklidir ve su tutmaz,
gevşek bir yapıya sahiptir.
Tarıma elverişsizdir ancak
toprağa bir miktar gübre ve
kükürt karıştırılırsa bitki
yetiştirilmesine uygun olabilir.
•
3)Humuslu toprak: Bitki ve
hayvan kalıntılarının
çürümesiyle oluşur. Koyu renkli
ve yumuşaktır. Su tutabilir.
Slide 8
Toprak Çeşitleri(3)
• Tarım için en elverişli topraktır.
Toprağın yapısında humus (canlı
kalıntıları ) arttıkça toprak
zenginleşir.
•
4)Killi toprak: Ağırdır, su tutabilir
ve zor işlenir. Genellikle bitki
üretimine elverişli değildir. Kiremit,
tuğla, çömlek ve seramik
yapımında kullanılır.
•
NOT; Rengi siyah olan topraklar
verimli, rengi gri-sarı olan topraklar
verimsizdir.
Slide 9
Slide 10
Slide 11
Toprak Çeşitleri Ve
Erozyon
Erozyon
Slide 12
(Toprak) Erozyon Nedir?
• Verimli toprak örtüsünün su ve
rüzgârın etkisi ile aşınıp
taşınması olayına erozyon
denir.
• Erozyon, tabiatın normal süreci
içinde meydana geliyorsa
normal erozyon; insanın
tabiattaki toprak, su ve bitki
arasındaki dengeyi bozması
sonucu meydana geliyorsa
hızlandırılmış erozyon adını alır.
Slide 13
(Toprak) Erozyon Nedir?(2)
• (Normal erozyon, genellikle
insan müdahalesi olmayan
yerlerde görülür ve çok yavaş
olarak gelişir.
• Meraların aşırı derecede
otlatılması, ormanların tahrip
edilmesi ile daha az korunan
toprak, su ile kolayca
taşınabilmektedir ve erozyon
hızlanmaktadır.)
Slide 14
Erozyona Neden Olan Faktorler
• 1- Bitki örtüsünün olmaması (ormanların yok
edilmesi).
2- Arazinin engebeli ve eğimli oluşu.
3- Toprağın aşırı işlenmesi (yanlış kullanımı).
4- Meraların aşırı otlatılması (meraların tahrip
edilmesi).
•
•
5- Toprağın eğime paralel sürülmesi.
6- Yangınlar ve ani su taşkınları.
7- Yağışların düzensiz olması. (İklim).
8- Yamacın eğim ve uzunluğu.
9- Toprak yapısı
10- Dağınık ve düzensiz yerleşme.
Slide 15
Erozyonu Azaltan Faktorler
• 1- Ağaçlandırma yapılması
2- Meraların aşırı
otlatılmaması.
3- Ürünlerin nöbetleşe
dikilmesi.
4- Eğimli arazilerde, toprağın
eğime dik sürülmesi.
5- Eğimli arazilerde sekiler
(taraçalar) yapılması.
Slide 16
Erozyonun Zararları
1- Toprağın verimini düşürür.
2- Çölleşmeye sebep olur.
3- Suları kirletir.
4- Ürün kalitesini düşürür.
5- Toprak ve arazi kaybına
neden olur.
6- Toprakların su depolama
gücünü azaltır.
7- Toprağın işlenmesini
güçleştirir.
Slide 17
Erozyon Çeşitleri
• Su Erozyonu:Yağmurun, araziler
üzerinde oluşturduğu yüzeysel
akışlar ve akarsuların etkisiyle
toprağın aşınması ve taşınması
olayıdır
• . Ayrıca denizlerde oluşan
dalgaların, kıyılardaki kayalara
çarpması ve bu kayaları aşındırması
ve taşıması da bir su erozyonudur.
Su erozyonu iki aşamalıdır. Önce
yağmur damlalar sayesinde toprak
çözünür. Daha sonra biriken yağmur
sularıyla çözünen bu toprak eğim
yönüne doğru taşınır.
Slide 18
Slide 19
Rüzgar Erozyonu
• Rüzgâr sayesinde toprağın
aşınması ve taşınması olayıdır.
Rüzgâr erozyonu sonucu verimli
toprakların kaybı, buharlaşmanın
hızlanmasıyla toprak nemliliğinin
azalması, bitki büyümesinin
yavaşlaması, ulaşımın aksaması ve
verimin düşmesi olumsuzluklarını
ortaya çıkarmaktadır.
• Taşınan kum ve verimsiz toprak,
üretken tarım topraklarını
kaplayarak, tarım yapılamaz hale
getirmektedir.
Slide 20
Rüzgar Erozyonu(2)
• Yağış, rüzgâr erozyonunda
faydalı bir göreve sahiptir.
Toprak ıslak veya nemli
olunca rüzgârın onu alıp
sürüklemesi oldukça güçtür.
Fakat toprağın kuru
bulunduğu dönemlerde veya
yazın rüzgâr etkili olabilir.
Slide 21
Slide 22
Madenler
Madenler ve Madenler Hakkında
Bilgiler
Slide 23
Maden Nedir?
• Yer kabuğunun farklı
derinliklerinden çıkarılan ve
ekonomik değerleri olan kayaçlara
maden denir.
Slide 24
Maden Ocağı Nedir?
• Madenlerin çıkarıldığı yerlere ise
maden ocağı denir.
Slide 25
Maden Çeşitleri
• Bazı madenler ; demir bakır
kurşun gümüş altın alüminyum
bordur.
• Türkiye’miz madenler
bakımından oldukça verimli bir
coğrafyada yer
almaktadır.Örneğin; bor
madeninin Dünya rezervlerin
%60 ı Türkiye’de bulunur.
Slide 26
MTA Hakkında Bilgi
Madenlerin kaçak ve kötü
amaçlarla kullanıl-masını
önlemek ve kullanımı kontrol
altında tutmak amacıyla devlete
bağlı çalışan bir kurum vardır.Bu
kurumun adı Maden Teknik ve
Arama (MTA)dır.
Slide 27
Demir
Bakır
Gümüş
Altın ve bor gibi
madenler çıkarıldıktan
sonra işlenerek kullanılır.
Slide 28
Yer Altı Ve Yer Üstü Su
Kaynakları
Önemli Bilgiler
Slide 29
Yer Altı Su Kaynakları
• Su ,canlıların yaşamsal faaliyetlerini
devam ettirebilmeleri açısından çok
önemli bir maddedir.
• Sudan içecek olarak
yararlanabilmemiz için
aynı zamanda tatlı su olması gerekir.
Slide 30
Slide 31
Yer Üstü Su Kaynakları
• Yer kürenin de katmanlarından birisi
olan su
küre;okyanuslar,denizler,göller,akarsular,
dereler,çaylar ve yer altı sularını
oluşturur.Bütün su kaynaklar %97 si
tuzlu su,%3ütatlı sudur.
Slide 32
Slide 33
Devamı
• Okyanus ve denizlerdeki sular
buharlaşarak gaz haline geçer .Rüzgarla
bulut soğuk bir hava katmanıyla
karşılaştığında yoğunlaşarak
yağmur,dolu veya kar olarak tekrar
yeryüzüne düşer.Bu olay sürekli
tekrarlanır.
Slide 34
Yer Altı Suyunun
Oluşumu
• Yeryüzüne inen yağmur ve kar sularının
bir kısmı geçirgen toprak ve tabakalar
üzerine birikilir ve yer altı sularını
oluşturur.
Slide 35
Devamı
• Yer altı sularının bir yol bularak
kendiliğinden yeryüzüne ulaştıkları
noktalara kaynak denir.
• Bazı kaynak suları bol miktarda mineral
içerdiklerinden maden suyu olarak
adlandırılır.
• Sıcak (termal ) su kaynaklarından çıkan
su ise genellikle tıp alanında kaplıcalarda
kullanmaktadır.
Slide 36
Jeotermik Enerji Santrali
• Termal kaynaklardan enerji de elde
edilebilir.Bu şekilde elde edilen enerjiye
jeotermal enerji denir.Jeotermal enerji
elde edilen santrale ise jeotermik enerji
santrali denir.
Slide 37
Artezyen Kuyusu
• Yer altı suları yeryüzüne kendiliğinden
çıkabildiği gibi kuyular açılarak da
yeryüzüne çıkabilir.Açılan kuyulardan su
kendiliğinden fışkırarak yeryüzüne
çıkıyorsa bu kuyulara artezyen kuyusu
denir.
• Yer üstü suları ise enerji üretimi
,taşımacılık, turizm ve spor amaçlı
kullanılabilir
Slide 38
Yer Kabuğu
Yer Kabuğu Hakkında Bilgi
Slide 39
KAYAÇLAR
MAGMATİK
KAYAÇLAR
BAŞKALAŞIM
KAYAŞLARI
TORTUL
KAYAÇLAR
Slide 40
KAYAÇLAR
• Ateş kürenin yapısında bulunan
erimiş haldeki magmanın (ve
yüksek basınçlı gazların)
yeryüzüne çıkarak veya yer
kabuğu (taş küre) içinde
soğuyarak katılaşması sonucu
oluşan kayaçlara püskürük
(magmatik) kayaçlar veya
magmatit denir.
•
Magmatik kayaçlar, yer
kabuğunda en fazla görülen
kayaçlardır ve yer kabuğunun
yaklaşık olarak % 65'ini
oluştururlar.
Slide 41
Özellikleri
• • Yer kabuğunda bulunan bütün
kayaçların temelini püskürük
kayaçlar oluşturur.
• Püskürük kayaçlar genelde
kristal haldedirler.
• Püskürük kayaçlarda, magma
aniden soğuduğu için canlı
kalıntıları bulunmaz.
• Püskürük kayaçlar oluşurken
magmanın soğuması ve
katılaşması yer kabuğunun
derinliklerinde veya yüzeye
yakın yerlerde gerçekleşir.
Slide 42
Slide 43
Tortul Kayaçlar
• Püskürük (magmatik) kayaçlar ile
diğer kayaçların sıcaklık değişimi,
hava (rüzgar) ve su (yağmur) gibi
çevresel faktörler sayesinde
aşınması, sürüklenmesi ve
çökelmesiyle oluşan kayaçlara
tortul kayaçlar denir.
•
Tortul kayaçlar yeryüzünde en
çok görülen kayaçlardır. Yer
yüzeyinin yaklaşık olarak % 75'i
tortul kayaçlardan oluşur.
Yerkabuğunun ise % 8 kadarını
oluştururlar.
Slide 44
Özellikleri
• Tortul kayaç oluşumu çok uzun
yıllarda gerçekleşir.
• Tortul kayaçları oluşturan
tabakalar farklı zamanlarda
oluşmuştur.
• Tortul kayaçlar, diğer
kayaçların parçalanıp dağılmasıyla
oluştuğu için belirli bir kristal
şekilleri yoktur ve tabakalıdır.
• Tortul kayaçların içinde bol
miktarda mineral ve fosil bulunur.
Slide 45
Tortulaşmanın Oluşumu
• Yeryüzündeki püskürük (magmatik)
kayaçlar ilk oluşumundan bu yana
sıcaklık değişimi, yağış ve rüzgâr
gibi etkilerle küçük parçalara
bölünürler. Bu küçük parçalara tortu
denir.
• Tortular akarsular ve rüzgâr
sayesinde göl, deniz ve okyanus
tabanı gibi çukur yerlere taşınırlar
ve burada birikirler (üst üste
birikerek katılaşır).
• Bu olaya tortulaşma denir. Dibe
çöken maddeler üst üste tabakalar
oluştururlar.
Slide 46
Slide 47
Slide 48
Başkalaşım Kayaçları
Katı kayaçların, çevre koşullarının
etkisiyle, sıcaklık, basınç ve mekanik
gerilimle parçalanarak kimyasal
bileşenlerinin eksilmesi ya da yenilerinin
eklenmesiyle oluşan yeni tip kayalar.
Başkalaşan kayaç, tortul kayaç, korkayaç
ya da öteki başkalaşım kayacı türlerinden
biri olabilir.
Başkalaşım kayaçlarının yapısı ve
mineral bileşeni, kayacı oluşturan özgün
başkalaşım türünü yansıtır. Bu kayaçlar,
tortul kayaçlar gibi tabakalı, püskürük
kayaçlar gibi kristalli bir yapıya sahiptirler.
Örnek olarak, kilin başkalaşmasıyla
oluşan yaprak taşları (fillat) verilebilir.
Slide 49
Başkalaşım Taşları(2)
Bazı süs taşları da birer metamorfik kayaçtır.
Karbonatlı metamorfik kayaçlar, özellikle
kristalin kireçtaşları (mermerler) basta lazurit
olmak üzere, süs taşı olarak kullanılan
taşların ana kaynağıdır
Yakut ve mavi yakutla zümrüt yatakları,
apatit, aksinit, kordiyerit, diyopsit, epidot,
grassular, andradit, flüorit, skapolit, sfalerit,
sfen, stealit, turmalin, vilemit, zensit gibi süs
taşları metamorfik kayaçlardan oluşmaktadır.
Karbonatlı olmayan metamorfik kayaçlardan
da sist, zümrüt ve yakutla karbonatlı
metamorfik kayaçlardan oluşan tüm süs
taşları oluşabilir.
Slide 50
Slide 51
Fosil ve Fosilleşme
Fosiller Hakkında Bilgi
Slide 52
Fosil ve Fosilleşme
• Fosil ve Fosilleşme :
Canlıların uzun zaman (milyonlarca yıl)
öncesinden günümüze kadar gelen kalıntı
(kemik, iskelet, diş, kabuk, yaprak, gövde
kalıpları) ya da izlerine fosil denir.
•
Canlıların öldükten sonra vücutlarındaki
yumuşak kısımlarının çürümesi ve kalan
sert kısımlarının toprak ve taşlarla yani
tortularla örtülmesi olayına fosilleşme
denir.
•
Fosilleri inceleyen bilim dalına
paleontoloji, fosillerle ilgili çalışma yapan
bilim adamlarına da paleontolog denir.
Slide 53
Slide 54
Fosiller ve Fosilleşme(2)
• • Fosiller, tortul kayaçlar içinde
uzun bir sürede oluşurlar.
•
• Bazı fosiller, içlerinde
bulunduğu kayaçların yaşlarının
belirlenmesinde kullanılır.
• Tortul kayaçlar içinde gözle
görülebilir fosillerin yanında gözle
görülemeyecek kadar küçük
fosiller de bulunmaktadır.
•
• Kömür, petrol, doğal gaz
fosilleşme sonucu oluşan fosil
yakıtlardır.
Slide 55
Fosillerin Oluşması
Ölen canlılar doğada, yer kabuğundaki tortul
kayaçlarda korunurlar. Canlı öldükten sonra bu
canlının üzeri nehirler, akıntılar, rüzgarlar
sayesinde taşınan taş ve toprak yani tortularan
oluşan tabaka ile örtülür.
•
Zaman ilerledikçe canlı üzerinde biriken tabaka
kalınlığı ve sayısı artar. Üstte biriken tabakalar
alttaki tabakalara baskı uygular ve alttaki
tabakaların sertleşmesini ve kayalaşmasını
sağlar.
• Bu sayede tortul kayaçlar oluşur ve canlı
kalıntısı tortul kayaçların içlerinde kalır. Oluşan
tortul kayaçlar yer kabuğunun hareketleri ve
erozyonlar sayesinde yeryüzüne kadar ulaşır.
Slide 56
Slide 57
FOSİLLERİN
OLUŞUMU
Tortul kayaçların içinde en genç
fosiller üst tabakada, en yaşlı
fosiller ise daha alt tabaklarda
bulunurlar. Böylece fosillerin
içinde bulunduğu kayaçların
hangi zamana ait oldukları yani
kayaçların yaşlarının ne olduğu
anlaşılır.
Fosilleşmenin olabilmesi için
organizmanın ölmüş bedeninin
rüzgar ve diğer doğa olayları ile
toprak, çamur ve taşların altına
gömülmesi gerekir.
Slide 58
FOSİLLERİN
OLUŞUMU(2)
• Fosilleşme için gerekli sıcaklık, mineral
madde miktarı gibi şartlar
sağlandığında içinde mineral bulunan
su tortul kayaçların arasına sızar.
Sızan suyun içindeki mineraller
organizmanın kemiklerine girer yani
mineraller kemiklerin içine yerleşmeye
başlar ve kemik içindeki boş yerler
minerallerle dolar. (Bu sırada kemikler
çürür). Böylece sızan suyun içindeki
mineraller canlı kalıntılarını
kayalaştırarak fosil oluşmasını sağlar.
Slide 59
FOSİLLERİN
OLUŞUMU(3)
• • Ağaçların öz sularına konan
canlılar öldüklerinde zamanla
bu ağaçların öz suyu ile
kaplanarak çürümeden
tamamen korunabilir ve bu
şekilde korunan canlılar da
fosil oluşturabilir.
•
• Gözle görülemeyen tek
hücreli canlılar ile çok hücreli
canlıların gözle görülemeyecek
parçaları da fosil oluşturabilir.
Slide 60
FOSİLLERİN Yararları
•
1- Tortul kayaçların hangi zamana ait
olduğunun (yani yaşlarının) anlaşılmasını
sağlar. (Tortul kayaçların içerisinde en
genç fosiller üst tabakalarda, en yaşlı
fosiller alt tabakalarda bulunur. Maddelerin
yarılanma ömrü hesaplanarak kayaçların
yaşı hesaplanabilir).
2- Fosillerin bulunduğu bölgenin
geçmişteki coğrafi durumunu ve iklim
şartlarının nasıl olduğunun anlaşılmasını
sağlar.
3- Nesilleri tükenmiş veya eski
zamanlarda yaşamış canlıların (Dinozor,
trilobit = vücudu üç kısımdan oluşan soyu
tükenmiş bir böcek türü, mamut)
tanınmasını sağlar.
Slide 61
FOSİLLERİN Yararları(2)
• 4- Nesilleri tükenmiş veya eski
zamanlarda yaşamış canlıların
(Dinozor, trilobit = vücudu üç kısımdan
oluşan soyu tükenmiş bir böcek türü,
mamut) tanınmasını sağlar.
•
5- Canlıların geçirdiği gelişim
dönemleri (evreleri) hakkında bilgi
edinilmesini sağlar.
5- Yer kabuğunda oluşan değişimler
hakkında bilgi verir.
•
6- Fosil yakıtların oluşmasını sağlar.
Slide 62