Slide 1

Historia szkoły
Chrzanowskiego

Emilia Kania kl. 3d
1


Slide 2

Paweł Chrzanowski

2


Slide 3

(ur. 18 czerwca 1846 zm. 31 marca 1914 w Warszawie)– generał
armii Imperium Rosyjskiego, prawnik, pedagog. Pochodził z rodziny
szlacheckiej, był synem majora wojsk polskich Pawła
Chrzanowskiego. Po ukończeniu szkoły Paziów w Petersburgu młody
oficer kształcił się wyżej, ukończył Akademię Wojskowo-Prawną, po
czym został mianowany sędzią wojskowym w Tyflisie. Na Kaukazie
poślubił znaną z urody Cecylię Gilewiczównę. Kiedy wysłużył pełną
emeryturę oraz stopień Generał-lejtnanta, podał się do dymisji, aby z
żoną i czworgiem dzieci zamieszkać na stałe w kraju.

3


Slide 4

Rodzina Pawła Chrzanowskiego
Małżonkowie Chrzanowscy mieli córkę Jadwigę i trzech synów Pawła,
Piotra i Aleksandra. Najstarszy syn Paweł, ppłk. Wojska Polskiego 18811930, Piotr ur. 1883, sztabskapitan grenadierów armii rosyjskiej, poległ
6 września 1915 pod Lublinem w walce z Niemcami. Pochowany został
razem z rodzicami na warszawskich Powązkach (kwatera 165, VI).
Najmłodszy syn, Aleksander Józef, ur.1891, jako inż. agronom przed
wojna pielęgnował rodzinny majątek, powołany do wojska w 1939, był
aresztowany w Białymstoku przez NKWD. Wywieziony na Syberię w
1940, dołączył do armii Andersa w 1942 z wojskiem przeszedł Persję,
Afrykę i Egipt. Po wojnie pozostał w Anglii. Zmarł w 1956 roku i wraz z
żoną Janiną, która też była wywieziona na Syberię przez NKWD, są
pochowani na cmentarzu w Yorku w północnej Anglii. Miał trzech
synów: Wojciecha, urodzonego w Persji w 1943, Jana, w Afryce w
1948, i Macieja, w Anglii w 1949. Obecnie Wojciech mieszka w
Kanadzie, Jan w USA Nowym Jorku na Manhattanie, a Maciej w
Irlandii.
4


Slide 5

Zainteresowania

Miał ogromne zamiłowanie do podróży i
sztuki. Wybrał się w podróż dookoła
świata, z której przywiózł do Warszawy
dzieła sztuki orientalnej. Publikował nawet
artykuły do znanego czasopisma
„Wędrowiec” o związkach secesji ze sztuką
Chin i Japonii.

5


Slide 6

Śmierć Pawła Chrzanowskiego

31 marca 1914 r. zmarł generał Paweł

Chrzanowski. Szkołę przejęła wdowa. Cecylia
Chrzanowska nie była w stanie dalej
prowadzić szkoły. Aby uratować to co
stworzył jej mąż, zawiązano komitet na
którego czele stanął adwokat Władysław
Piechowski. Brakowało jednak funduszy na
dalsze prowadzenie gimnazjum. Potrzebne
pieniądze wzniósł dopiero znany polityk,
działacz endecki (późniejszy kandydat na
pierwszego prezydenta Rzeczpospolitej,
poseł polski w Paryżu, a następnie minister
spraw zagranicznych)- Maurycy hrabia
Zamoyski. Szkoła przyjęła nowa nazwęGimnazjum Towarzystwa Szkoły Maurycego
hrabiego Zamoyskiego. Później 10 listopada
1918 szkoła przyjęła patrona znanego
przodka Maurycego- Jana Zamoyskiego.

6


Slide 7

Cmentarz powązkowski


Slide 8

Z

Zenon Chrzanowski

enon Chrznowski(ur. 1866 zm. 22

marca 1918 w Warszawie) - znany
architekt początku XX wieku. Po złożeniu
egzaminu maturalnego w Męskim
Gimnazjum Klasycznym w Kaliszu udał się
na studia architektury do Petersburga,
które ukończył z wyróżnieniem. Po
powrocie do Polski otrzymał wiele
zamówień na plany gmachów publicznych,
które dziś są rozsiane po całym kraju.
Najbardziej znane dzieła to wybudowany w
roku 1905, powszechnie wówczas
podziwiany gmach szkoły Generała Pawła
Chrzanowskiego oraz projekt kraty
otaczającej pomnik Mickiewicza w stolicy.
Chrzanowski zaprojektował też kilka innych
domów w Piasecznie. Jeden z nich był
własnością gen. Pawła Chrzanowskiego
(kuzyna architekta).

8


Slide 9

Tak si zacz ło

P

aweł Chrzanowski zaczął się starać o zezwolenie na

otwarcie prywatnej szkoły średniej na prawach
państwowych. W owych czasach była to pierwsza szkoła z
polskim językiem wykładowym poza historią i geografią. Po
otrzymaniu odnośnego ukazu otworzył swą szkołę z
początkiem roku szkolnego 1903 -1904 na ul.Wielkiej (dziś
Poznańskiej) pod numerem 30, a w roku 1905 przeniósł ją do
wybudowanego
przez
kuzyna
architekta,
Zenona
Chrzanowskiego nowoczesnego gmachu przy ulicy Smolnej
30.
9


Slide 10

Strajk

Na przełomie 1904-5 r. ferie trwające w tedy ok. dwóch
tygodni zakończyły się niezwykle. Uczniowie gimnazjów nie
wrócili do szkół, studenci uniwersytetu i politechniki porzucili
swoje wykłady. Rozpoczął się strajk szkolny.
Dzięki niemu przedstawiono żądanie wprowadzenia do
szkół języka polskiego jako wykładowego. Jako pierwszy
licencje na otwarcie szkoły z polskim językiem wykładowym
był gen. Paweł Chrzanowski. Udało mu się zrzec praw
rządowych dla swojej szkoły w zamian za pozwolenie otwarcia
szkoły bez praw ale z polskim językiem.
10


Slide 11

Zaświadczenie potwierdzające przekształcenie szkoły z
prawami urzędowymi na szkołę polską bez takich praw

11


Slide 12

Na Smolnej

G

mach przy ulicy Smolnej 30, gdzie 19 października 1905 r. otwarto

pierwszą szkołę polską w Warszawie. W tych czasach była to
największa szkoła w wszystkich trzech zaborach. Równocześnie
otworzono 28 oddziałów. Miała około 1480 uczniów w 27 klasach.
W gimnazjum wymagania co do wiadomości były wysokie, a
oceny surowe. Według Ludwika Wyganowskiego w
„Wspomnieniach z lat szkolnych” z języka rosyjskiego nie było
wcale piątek a czwórek było zaledwie kilka, ale uczniowie wiedzieli
więcej niż osoby w tym samym wieku z innych szkół.

12


Slide 13

Widok na ulic Smoln

13


Slide 14

Warunki w szkole

S

zkoła nie była tania- czesne wynosiło 150 rubli, jednak

właściciel nie narzekał na brak chętnych. Uczęszczali do niej nie
tylko Polacy ale też Rosjanie.
Otwarcie szkoły miała dla polskiej młodzieży wielkie znaczenie.
Została ona wypełniona młodzieżą po brzegi.
Na początku nauka oprócz religii była prowadzona w języku
rosyjskim a język polski był traktowany jako nieobowiązkowy.

14


Slide 15

Dokument potwierdzający zapłatę wpisowego
15


Slide 16

Dziennik szkolny
16


Slide 17

Wygl d szkoły

Gmach szkoły generał wybudował w stylu secesyjnym.
Pierwotnym budynek szkoły był mniejszy od dzisiejszego.
Gmach miał cztery piętra. W prawym skrzydle
znajdowały się mieszkania do wynajęcia, z których szkoła
czerpała dodatkowy dochód. Do głównego gmachu
wchodziło się przez portierę, następnie schody prowadziły
w dół do szatni a dalej do wspaniale wyposażonej
przeróżne sprzęty do ćwiczeń siłowych salę gimnastyczną.
Na parterze znajdował się pokój lekarski i wychowawczy
oraz wyjście na boisko. Z parteru i podwórza prowadziły
wejścia do obszernej sali bufetowej.
17


Slide 18

Wygląd szkoły Pawła Chrzanowskiego

18


Slide 19

Pokój śniadaniowy

19


Slide 20

Klatka schodowa

20


Slide 21

Gabinet amfiteatralny fizyki i chemii

21


Slide 22

Kaplica

Osobliwością gmachu była piękna

kaplica wysokości dwóch kondygnacji.
Znajdowała się tam przepiękna
posadzka z terakoty, ołtarz pod
którym znajdowała się komoda na
ornaty i inne szaty liturgiczne, piękna
ambona oraz prospekt organowy z
instrumentem które dopełniały
całość. Jednak największy podziw
budziły witraże w oknach bocznych
oraz nad drzwiami wejściowymi.
Odbywały się tam coniedzielne msze
święte oraz najważniejsze święta i
uroczystości.
22


Slide 23

Kaplica

23


Slide 24

CIEKAWOSTKA

W czasie II wojny światowej gmach przy ul. Smolnej został rozebrany.
Mozaika z podłogi kaplicy gimnazjum Chrzanowskiego została
przeniesiona do Parafii Najświętszego Zbawiciela w Warszawie.
24


Slide 25

Nauczyciele

Personel szkolny liczył około 60 osób
Kadra nauczycielska reprezentowała wysoki poziom naukowy.
Dzięki temu z murów szkoły wyszło wielu wybitnych
wychowanków.
Pierwszym dyrektorem był pan Wołkowski (w 1903-1905)
który w pamięci uczniów nie zapisał się zbyt gdyż uosabiał w
ich oczach cały system represji carskich.
Po nim jako pierwszy dyrektor polskiej szkoły w warszawie
pełnił funkcje Włodzimierz Włodarski (1905-1906). Był on
pełen temperamentu oraz zapału. Według uczniów miał
zawsze dla nich otwarte serce.
25


Slide 26

Uczniowie w mundurkach szkolnych

26


Slide 27

Uczniowie chodzili na co dzień w mundurkach z
obowiązkowym krawatem. Krój mundurków zmieniał
się z biegiem czasu, ale ich kolor – ciemnogranatowy –
nie ulegał zmianie.

27


Slide 28

Działalność

Sprawami administracyjnymi i kontaktami z władzami
rosyjskimi zajmował się sam generał Paweł Chrzanowski.
Mimo że nie ingerował w sprawy nauczania ,był obecny w
każdej sesji Rady Pedagogicznej. Generał starał się umożliwić
naukę każdemu zdolnemu chłopcu. Niezamożnym sam ustalał
ulgę w opłatach albo wręcz zwalniał z płacenia czesnego. Od
samego początku szkoła kładła nacisk na pomoc i solidarność
społeczną. Podejmowano różne akcje społeczne i
organizowano imprezy dla zebrania funduszy na różne cele.

28


Slide 29

Popisy gimnastyczne uczniów ze
szkoły na Smolnej

29


Slide 30

Bibliografia
1. U. Golnik -Szczególska, M. Szczygielska, B. Kozyra, 100
lat na Smolnej czyli dzieje Gimnazjum i Liceum im.
Jana Zamojskiego w Warszawie, Warszawa 2005
2. Gazeta Wyborcza Stołeczna, Warszawa, 29.08.2002,
3. w ww. zamoyski. edu.pl
4. www.wikipedia.pl

30