Slide 1

1


Slide 2

‫مطالب اصلی مورد بحث‪:‬‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬

‫غربالگری‬

‫تعریف پدیده کوه یخ و غربالگری‬
‫تفاوت بین غربالگری‪ ،‬بیماریابی و تست تشخیص ی‬
‫انواع غربالگری و موارد استفاده غربالگری‬
‫اصول کلی در اجرای برنامه غربالگری‬
‫معیارهای ارزیابی آزمون های غربالگری‬
‫مالحظات اخالقی در غربالگری‬
‫روش های تعیین اثربخش ی برنامه غربالگری‬


Slide 3

‫پدیده کوه یخ‬
‫آنچه پزشک می بیند‬

‫بیماری دارای‬
‫نشانه بالینی‬

‫• موارد بدون نشانه بالینی‬
‫• اشخاص حامل‬
‫• موارد تشخیص داده نشده‬

‫‪3‬‬


Slide 4

‫غربالگری‬
Screening

4


Slide 5

‫تعریف غربالگري‬
‫انجام اقداماتی در راستای شناسایی افرادي كه هنوز متوجه بيماري خود نشده اند و جهت درمان‬
‫بيماري خود اقدامي نكرده اند‪.‬‬

‫جستجوي بيماري در اشخاص به ظاهر سالم‬
‫مرگ‬

‫بیماری پیشرفته‬

‫ظهور عالئم‬

‫بیماری قابل تشخیص‬

‫امکان غربالگری‬

‫‪5‬‬

‫سالمتی‬


Slide 6

‫غربالگری‪ ،‬بیماریابی و تست تشخیص ی‬
‫غربالگري‪ :‬انجام آزمايش در جمعيت يا افرادي كه خود به دنبال مراقبت بهداشتی‪-‬درمانی‬
‫نمي باشند‪.‬‬

‫بيماريابي‪ :‬انجام آزمون هاي باليني و‪/‬يا آزمايشگاهي براي تشخيص بيماري در كساني كه به‬
‫دليل ديگري به دنبال مراقبت بهداشتي‪ -‬درمانی مي آيند‪.‬‬

‫تست تشخيص ي‪ :‬استفاده از روش هاي آزمايشگاهي و يا باليني براي اثبات يا رد حضور يك‬
‫بيماري يا يك اختالل در فردي كه عالئم و نشانه هايي دارد‪.‬‬
‫‪6‬‬


Slide 7

‫تفاوت آزمون هاي غربالگري و آزمون های تشخيص ي‬
‫‪ ‬آزمون غربالگري براي اشخاص به ظاهر سالم و آزمون هاي تشخيص ي براي افراد بيمار به كار‬
‫مي رود‪.‬‬
‫‪ ‬آزمون هاي غربالگري كاربرد گروهي و آزمون هاي تشخيص ي كاربرد فردي دارند‪.‬‬
‫‪ ‬آزمون غربالگري دقت و هزینه كمتري دارد ولي دقت و هزینه آزمون تشخيص ي باالست‪.‬‬

‫‪ ‬غربالگري پايه اي براي درمان نيست؛ اما آزمون تشخيص ي به عنوان پايه درمان به كار مي‬
‫رود‪.‬‬
‫‪ ‬آغاز غربالگري با مؤسسه يا محقق است ولي آغاز آزمون هاي تشخيص ي با يك بيمار است‪.‬‬
‫‪7‬‬


Slide 8

‫غربالگري‬
‫جمعيت به ظاهر سالم‬

‫آزمون غربالگري‬

‫مثبت ها‬

‫منفي ها‬

‫اقدامات تشخيص ي‬
‫وجود بيماري يا عامل خطر‬
‫‪8‬‬

‫فقدان بيماري يا عامل خطر‬
‫مداخله درماني‬


Slide 9

‫موارد استفاده غربالگری‬

‫‪ .1‬تشخیص زودرس بیماری‬
‫‪ .2‬مبارزه با بیماری ها‬

‫‪ .3‬مقاصد پژوهش ی‬
‫‪ .4‬فرصت های آموزش ی‬

‫‪9‬‬


Slide 10

‫انواع غربالگری‬

‫‪ .1‬غربالگری برای کل جمعیت در معرض خطر‬
‫‪ .2‬غربالگری برای جمعیت پرمخاطره‬
‫‪ .3‬غربالگری چند مرحله ای‬

‫‪10‬‬


Slide 11

‫اصول اجرای برنامه غربالگری‬
‫بیماری باید‪:‬‬
‫‪ .1‬یک مشکل مهم بهداشتی باشد‬
‫‪ ‬شیوع باال‬
‫‪ ‬مرگ و میر باال‬
‫‪ .2‬قبل از مرحله بالینی‪ ،‬یک مرحله قابل تشخیص داشته باشد‬
‫سیر طبیعی بیماری به خوبی شناخته شده باشد‬
‫‪ .3‬قابل درمان باشد‬
‫در دسترس بودن روش درمانی اثبات شده برای موارد‬
‫شناسایی شده بیماری به وسیله غربالگری‬
‫‪11‬‬


Slide 12

‫اصول اجرای برنامه غربالگری‬
‫جمعیت باید‪:‬‬
‫‪ ‬در معرض خطر باشد‬
‫‪ ‬در برنامه پیگیری همکاری کند‬

‫تست مورد استفاده باید‪:‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬
‫‪‬‬

‫‪12‬‬

‫مقبول جمعیت‬
‫غیر تهاجمی و بي خطر‬
‫آسان‪ ،‬سريع و ارزان‬
‫ساده‪ ،‬تکرارپذیر و معتبر‬


Slide 13

‫ارزشیابی تست غربالگری‬
‫حساسیت )‪:(Sensitivity‬‬
‫توانایی تست در شناسایی تمام افراد بیمار در جمعیت غربالگری شده‬
‫ویژگی )‪:(Specificity‬‬
‫توانایی تست در شناسایی صحیح تمام افراد سالم در جمعیت غربالگری شده‬
‫وضعیت بیماری‬

‫‪13‬‬

‫مثبت‬

‫منفی‬

‫نتیجه‬

‫مثبت‬

‫مثبت حقیقی‬

‫مثبت کاذب‬

‫تست‬

‫منفی‬

‫منفی کاذب‬

‫منفی حقیقی‬


Slide 14

‫ارزشیابی تست غربالگری‬
‫منفی کاذب )‪:(False Negative‬‬
‫شناسایی مبتالیان به عنوان غیر مبتال‬
‫مثبت کاذب )‪:(False Positive‬‬
‫شناسایی غیر مبتالیان به عنوان مبتال‬
‫وضعیت بیماری‬

‫‪14‬‬

‫مثبت‬

‫منفی‬

‫نتیجه‬

‫مثبت‬

‫مثبت حقیقی‬

‫مثبت کاذب‬

‫تست‬

‫منفی‬

‫منفی کاذب‬

‫منفی حقیقی‬


Slide 15

‫ارزشیابی تست غربالگری‬
‫ارزش اخباری مثبت )‪:(Positive Predictive Value‬‬
‫ً‬
‫ی‬
‫ن‬
‫احتمال واقعا بیمار بودن فرد زمانی که نتیجه آزمو و مثبت است‬
‫ارزش اخباری منفی )‪:(Negative Predictive Value‬‬
‫ً‬
‫احتمال واقعا سالم بودن فرد زمانی که نتیجه آزمون وی منفی است‬
‫وضعیت بیماری‬

‫‪15‬‬

‫مثبت‬

‫منفی‬

‫نتیجه‬

‫مثبت‬

‫مثبت حقیقی‬

‫مثبت کاذب‬

‫تست‬

‫منفی‬

‫منفی کاذب‬

‫منفی حقیقی‬


Slide 16

‫حساسیت و ویژگی تست غربالگری‬
‫جمعیتی ‪ 1000‬نفری در نظر بگیرید‪ 500 ،‬فرد بیمار و ‪ 500‬فرد سالم‬
‫وضعیت بیماری‬
‫نتیجه‬
‫تست‬

‫‪16‬‬

‫مثبت‬

‫منفی‬

‫مثبت‬

‫‪400‬‬

‫‪50‬‬

‫منفی‬

‫‪100‬‬

‫‪450‬‬

‫‪Sensitivity : 400/500 = 80%‬‬
‫‪Specificity : 450/500 = 90%‬‬


Slide 17

‫ارزش اخباری تست غربالگری‬
‫جمعیتی ‪ 1000‬نفری در نظر بگیرید‪ 500 ،‬فرد بیمار و ‪ 500‬فرد سالم‬
‫وضعیت بیماری‬
‫نتیجه‬
‫تست‬

‫‪17‬‬

‫مثبت‬

‫منفی‬

‫مثبت‬

‫‪400‬‬

‫‪50‬‬

‫منفی‬

‫‪100‬‬

‫‪450‬‬

‫‪PPV : 400/450 = 89%‬‬
‫‪NPV : 450/550 = 82%‬‬


Slide 18

‫مهلت تصمیم گیری (‪)Lead Time‬؟؟؟‬
‫حاصل غربالگری (‪)Yield‬؟؟؟‬

‫‪18‬‬


Slide 19

‫مالحظات اخالقی در آزمون های غربالگری‬
‫‪ ‬ارائه رایگان خدمات غربالگری به تمام افراد جمعیت هدف‬
‫‪ ‬توجه به پیامدهای حاصل از نتایج غربالگری‬

‫‪ ‬توزیع عادالنه منابع و امکانات غربالگری‬

‫‪19‬‬

‫(مثبت کاذب و منفی کاذب)‬


Slide 20

‫تعیین اثربخش ی برنامه غربالگری‬
‫‪ ‬نسبت جمعیت مورد نظر غربالگری شده‬
‫‪ ‬نسبت موارد غربالگری مثبت که به تشخیص نهایی رسیده و تحت درمان قرار میگیرند‬

‫‪ ‬هزینه برنامه غربالگری برای هر مورد و هزینه کل‬
‫‪ ‬کاهش میزان مرگ و میر در جمعیت غربالگری شده‬

‫‪ ‬افزایش درصد تشخیص موارد بیماری در مراحل اولیه‬
‫‪ ‬بهبود کیفیت زندگی افراد غربالگری شده‬

‫‪20‬‬


Slide 21

‫جمع بندی‬
‫هدف اولیه غربالگری‪:‬‬
‫کاهش مرگ و میر ناش ی از بیماری از طریق کشف زودرس و درمان آن‬

‫در برنامه غربالگری توجه به چه نکاتی مهم است؟‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬
‫•‬

‫‪21‬‬

‫داشتن یک بیماری با خصوصیات مناسب برای غربالگری‬
‫در دسترس بودن جمعیت در معرض خطر بیماری‬
‫تست غربالگری معتبر (حساسیت و ویژگی باال)‬
‫قابلیت اجرایی غربالگری‬
‫نظام پیگیری افراد بیمار شناخته شده در غربالگری‬
‫اثربخش ی غربالگری‬


Slide 22

‫ّ‬
‫و اما؛ سؤال هفته‬

‫در حال حاضر در کشور برای چه بیماری هایی برنامه غربالگری به صورت‬

‫روتین انجام می گیرد؟‬

‫‪22‬‬


Slide 23

‫دانش به تنهایی یک قدرت است؛‬
‫همواره دانش را بجوییم‬

‫با آرزوی سربلندی شما دانشجویان عزیز‬
‫‪23‬‬