Transcript Rekreacja ruchowa u osób starszych
Slide 1
REKREACJA U OSÓB Z GRUP
PODWYŻSZONEGO RYZYKA
Część I
Osoby w wieku podeszłym
Slide 2
Starzenie się
• Proces naturalny i nieodwracalny zachodzący
pod wpływem czasu
• Charakteryzuje się stopniowym zmniejszeniem
zdolności adaptacyjnych organizmu do
zmieniających się warunków środowiska
• Dochodzi do utraty zdolności naprawczych
organizmu
• Prowadzi do śmierci
Slide 3
METABOLIZM
ANABOLIZM
procesy syntezy
KATABOLIZM
procesy rozkładu
Wraz z wiekiem w ludzkim organiźmie
zaczynają dominować procesy
kataboliczne nad procesami anabolicznym.
Jest to charakterystyczne dla okresu
starzenia się.
Slide 4
TEORIE STARZENIA SIĘ
• Śmierć zaprogramowana genetycznie
• Teoria telomeryczna
• Teoria wolnych rodników
Slide 5
PROGERIA (progeria Hutchinsona –
Gilforda)
- choroba genetyczna charakteryzująca
się przedwczesnym starzeniem
organizmu
Slide 6
Starość fizjologiczna wg definicji WHO (Światowej
Organizacji Zdrowia)
•60 – 70 rok życia – wiek podeszły
•75 – 90 rok życia – wiek starczy
•ponad 90 lat – długowieczność
Gerontologia – nauka o starzeniu się istot
żywych, w tym ludzi; obejmuje nie tylko aspekty
biologiczne, ale również zjawiska
psychospołeczne i ekonomiczne
Geriatria - dziedzina medycyny zajmująca się
schorzeniami wieku podeszłego
Slide 7
Zmiany fizjologiczne zachodzące w
procesie starzenia
• spadek zawartości wody
• wzrost zawartości tłuszczu w organizmie (zmiany
gospodarki hormonalnej)
• przekształcenie budowy i czynności skóry
• utrata masy mięśni (sarcopenia) i kości (większa
kruchość)
• zmiany struktury tkanki łącznej (spadek elastyczności
kolagenu) - zmniejszenie elastyczności mięśni, ścięgien i
więzadeł
• zmniejszenie ruchomości stawów – zwyrodnienie i
zużywanie się powierzchni stawowych, ból
Slide 8
Zmiany fizjologiczne zachodzące w
procesie starzenia c.d.
•
•
•
•
•
•
pogorszenie ostrości wzroku i słuchu
pogorszenie koordynacji mięśniowo-nerwowej
wydłużony czas reakcji, spowolnienie ruchów
mniejsza płynność i elastyczność ruchu
obniżenie możliwości uczenia się
pogorszenie sprawności oddechowej (wzrost
sztywności klatki piersiowej, zmniejszona efektywność ruchów
oddechowych - zmiany osteoporotyczne i zwyrodnieniowe
kręgosłupa, osłabienie mięśni oddechowych; pojawiające się wraz z
wiekiem zmiany obturacyjne i rozedmowe prowadzące do
zmniejszenia się powierzchni wymiany gazowej)
Slide 9
Zmiany fizjologiczne zachodzące w
procesie starzenia - konsekwencje:
•
•
•
•
•
widoczne pogorszenie zdolności motorycznych
tzw. lenistwo ruchowe (niechęć do ruchu)
pogorszenie tolerancji wysiłku fizycznego
zwiększone ryzyko urazów
występowanie schorzeń towarzyszących
charakterystycznych dla wieku podeszłego
Slide 10
SCHORZENIA WIEKU PODESZŁEGO
Ponad 80% populacji w wieku powyżej 65
roku życia cierpi na co najmniej jedno
przewlekłe schorzenie wymagające
okresowej kontroli lekarskiej i
równocześnie ograniczające sprawność
fizyczną.
Slide 11
SCHORZENIA WIEKU PODESZŁEGO
•
•
•
•
•
•
•
•
Nadciśnienie tętnicze
Choroby kręgosłupa, dyskopatia
RZS (reumatoidalne zapalenie stawów)
Chora zwyrodnieniowa stawów - zmiany
zniekształcająco – wytwórcze
Choroba niedokrwienna mięśnia
sercowego
Miażdżyca uogólniona
Nabyte wady zastawkowe serca
Przewlekła niewydolność krążenia
Slide 12
SCHORZENIA WIEKU PODESZŁEGO
• Osteoporoza
• Cukrzyca, nietolerancja glukozy,
insulinooporność
• Hipercholesterolemia
• Nadwaga i otyłość
• Przewlekła obturacyjna choroba płuc, astma
• Kamica nerkowa, żółciowa
• Choroba wrzodowa
• Zaćma, jaskra
Slide 13
SCHORZENIA WIEKU PODESZŁEGO
•
•
•
•
Nerwice, depresje, migreny
Choroba Alzheimera
Choroba Parkinsona
Otępienie starcze
CHOROBA ALZHEIMERA
Mózg prawidłowy
Zanik kory mózgowej
Obraz sekcyjny
Slide 14
Społeczne konsekwencje procesu
starzenia się i chorób wieku podeszłego
• Niepełnosprawność
• Uzależnienie od osób trzecich
Slide 15
Profilaktyka gerontologiczna
wykrywanie i eliminowanie biologicznych i
społecznych czynników zagrażających
zdrowiu i przyspieszających proces
starzenia się
WAŻNYM ELEMENTEM PROFILAKTYKI
GERONTOLOGICZNEJ JEST REKREACJA
RUCHOWA
Slide 16
Zasady rozpoczęcia aktywnej
rekreacji ruchowej osób starszych
• Wszystkie osoby po 65 roku życia, zanim
rozpoczną regularne ćwiczenia, powinny być
zbadane przez lekarza
• Opinia lekarza jest kluczowa dla ustalenia
rodzaju aktywności i jej zakresu
• Lekarz ocenia czy konieczne jest u tych osób
wykonanie tzw. próby wysiłkowej
Slide 17
Rodzaje aktywności:
• Ćwiczenia usprawniające – poprawienie
gibkości, równowagi, płynności ruchów i
ich koordynacji
• Ćwiczenia siłowe – wzmocnienie siły
mięśni
• Ćwiczenia aerobowe (wytrzymałościowe)
– poprawa wydolności tlenowej
Slide 18
Osoby starsze:
• Szczególne znaczenie maja ćwiczenia aerobowe –
wysiłek obejmujący duże grupy mięśni, wykorzystanie
tlenu na bieżąco dostarczanego do mięśni, prowadzony
z niską częstotliwością a dłuższym czasem trwania
• Usprawniają działanie układu krążenia i oddechowego
(spacery, bieg, Nordic Walking, rower, pływanie),
zwiększają wrażliwość komórek na insulinę
• 2 razy w tygodniu po 20-30 minut
Slide 19
Osoby starsze:
• Ćwiczenia siłowe (oporowe) zwiększają
siłę i masę mięśni, wytrzymałość kości
oraz metabolizm organizmu, powinny być
wykonywane z ostrożnością (urazy)
• 2 razy w tygodniu po 20 minut
Slide 20
Osoby starsze:
• usprawnianie ogólnej koordynacji ruchów i
kontroli nad własnymi ruchami
• rozluźnienie i uelastycznienie zbyt silnych
napięć mięśniowych - gimnastyka,
stretching
• codziennie 5 - 10 minut
Slide 21
Zasady ogólne przy wykonywaniu
ćwiczeń fizycznych
• Stałe tempo treningu – odczuwanie
wysiłku powinno pozostawać na tym
samym poziomie
Slide 22
Zasady ogólne przy wykonywaniu
ćwiczeń fizycznych
• Intensywność treningu musi być dostosowana
do indywidualnych możliwości ćwiczącego i
stanu wytrenowania; w razie koniczności należy
przerwać ćwiczenia:
– wyczerpanie rezerw siłowych, niemożność
prowadzenia rozmowy, zasłabnięcie, nudności,
zmęczenie przewlekłe podczas reszty dnia,
przekroczenie odpowiednich wartości tętna (wartość
prawidłowa 60-90% tętna maksymalnego)
Slide 23
Zasady ogólne przy wykonywaniu
ćwiczeń fizycznych
• U osób starszych więcej czasu należy
poświęcić rozgrzewce
i ćwiczeniom końcowym
z rozciąganiem
• Należy unikać obciążających treningów
wytrzymałościowych
Slide 24
Zasady ogólne przy wykonywaniu
ćwiczeń fizycznych
• Nie należy ćwiczyć bezpośrednio po
jedzeniu, po posiłku powinno upłynąć
około 2 godzin
• powikłania: bóle kolkowe, mdłości,
zasłabnięcia
Slide 25
Zasady ogólne przy wykonywaniu
ćwiczeń fizycznych
• Odpowiedni strój, dostosowany do
warunków pogodowych – lekkie ubranie
przy wyższych temperaturach, cieplejszy
strój, najlepiej warstwowy gdy jest
chłodniej
• Unikanie wysiłku w czasie trwania upałów
(ograniczenie ćwiczeń do pory wczesno
porannej lub wieczornej)
Slide 26
Zasady ogólne przy wykonywaniu
ćwiczeń fizycznych
• Bardzo ważne jest uzupełnianie płynóworganizm osoby starszej podatny jest na
odwodnienie, osłabione jest też poczucie
pragnienia
• Należy uzupełniać płyny przed, w trakcie i
po wykonanych ćwiczeniach
Slide 27
Zasady ogólne przy wykonywaniu
ćwiczeń fizycznych
• Ostre zaburzenia stanu zdrowia są
przeciwwskazaniem do wykonywania
ćwiczeń; wysiłek fizyczny może być
podjęty nie wcześniej niż dwa tygodnie po
chorobie (np. infekcji wirusowej)
Slide 28
Zasady ogólne przy wykonywaniu
ćwiczeń fizycznych
• Objawy wymagające diagnostyki
lekarskiej:
– ból zamostkowy
– zasłabnięcie
– zadyszka nieustępująca po przerwaniu wysiłki
Slide 29
Korzyści wynikające z prowadzenia
regularnej kontrolowanej aktywności
fizycznej:
• Obniżenie ciśnienia tętniczego (skurczowego i
rozkurczowego)
• Zmniejszenie poziomu cholesterolu
• Zwiększenie wrażliwości na insulinę
• Zmniejszenie ryzyka chorób nowotworowych (np. raka
jelita grubego)
• Zwiększenie siły mięśniowej
• Poprawa koordynacji ruchów
• Poprawa nastroju, wzrost samooceny, zmniejszenie
objawów depresyjnych
• Poprawa samodzielności i komfortu życia
Slide 30
„Ruch jest w stanie zastąpić każdy lek,
ale wszystkie leki razem wzięte
nie zastąpią ruchu”
Dr Wojciech Oczko, nadworny lekarz Stefana Batorego i Zygmunta III Wazy
Slide 31
PROWADZENIE ZAJĘĆ W POSTACI
REKREACJI RUCHOWEJ U OSÓB
STARSZYCH
musi brać pod uwagę zmiany
związane z procesem starzenia, by osiągnąć
maksymalne korzyści płynące z aktywności
fizycznej uniknąć urazów i powikłań
REKREACJA U OSÓB Z GRUP
PODWYŻSZONEGO RYZYKA
Część I
Osoby w wieku podeszłym
Slide 2
Starzenie się
• Proces naturalny i nieodwracalny zachodzący
pod wpływem czasu
• Charakteryzuje się stopniowym zmniejszeniem
zdolności adaptacyjnych organizmu do
zmieniających się warunków środowiska
• Dochodzi do utraty zdolności naprawczych
organizmu
• Prowadzi do śmierci
Slide 3
METABOLIZM
ANABOLIZM
procesy syntezy
KATABOLIZM
procesy rozkładu
Wraz z wiekiem w ludzkim organiźmie
zaczynają dominować procesy
kataboliczne nad procesami anabolicznym.
Jest to charakterystyczne dla okresu
starzenia się.
Slide 4
TEORIE STARZENIA SIĘ
• Śmierć zaprogramowana genetycznie
• Teoria telomeryczna
• Teoria wolnych rodników
Slide 5
PROGERIA (progeria Hutchinsona –
Gilforda)
- choroba genetyczna charakteryzująca
się przedwczesnym starzeniem
organizmu
Slide 6
Starość fizjologiczna wg definicji WHO (Światowej
Organizacji Zdrowia)
•60 – 70 rok życia – wiek podeszły
•75 – 90 rok życia – wiek starczy
•ponad 90 lat – długowieczność
Gerontologia – nauka o starzeniu się istot
żywych, w tym ludzi; obejmuje nie tylko aspekty
biologiczne, ale również zjawiska
psychospołeczne i ekonomiczne
Geriatria - dziedzina medycyny zajmująca się
schorzeniami wieku podeszłego
Slide 7
Zmiany fizjologiczne zachodzące w
procesie starzenia
• spadek zawartości wody
• wzrost zawartości tłuszczu w organizmie (zmiany
gospodarki hormonalnej)
• przekształcenie budowy i czynności skóry
• utrata masy mięśni (sarcopenia) i kości (większa
kruchość)
• zmiany struktury tkanki łącznej (spadek elastyczności
kolagenu) - zmniejszenie elastyczności mięśni, ścięgien i
więzadeł
• zmniejszenie ruchomości stawów – zwyrodnienie i
zużywanie się powierzchni stawowych, ból
Slide 8
Zmiany fizjologiczne zachodzące w
procesie starzenia c.d.
•
•
•
•
•
•
pogorszenie ostrości wzroku i słuchu
pogorszenie koordynacji mięśniowo-nerwowej
wydłużony czas reakcji, spowolnienie ruchów
mniejsza płynność i elastyczność ruchu
obniżenie możliwości uczenia się
pogorszenie sprawności oddechowej (wzrost
sztywności klatki piersiowej, zmniejszona efektywność ruchów
oddechowych - zmiany osteoporotyczne i zwyrodnieniowe
kręgosłupa, osłabienie mięśni oddechowych; pojawiające się wraz z
wiekiem zmiany obturacyjne i rozedmowe prowadzące do
zmniejszenia się powierzchni wymiany gazowej)
Slide 9
Zmiany fizjologiczne zachodzące w
procesie starzenia - konsekwencje:
•
•
•
•
•
widoczne pogorszenie zdolności motorycznych
tzw. lenistwo ruchowe (niechęć do ruchu)
pogorszenie tolerancji wysiłku fizycznego
zwiększone ryzyko urazów
występowanie schorzeń towarzyszących
charakterystycznych dla wieku podeszłego
Slide 10
SCHORZENIA WIEKU PODESZŁEGO
Ponad 80% populacji w wieku powyżej 65
roku życia cierpi na co najmniej jedno
przewlekłe schorzenie wymagające
okresowej kontroli lekarskiej i
równocześnie ograniczające sprawność
fizyczną.
Slide 11
SCHORZENIA WIEKU PODESZŁEGO
•
•
•
•
•
•
•
•
Nadciśnienie tętnicze
Choroby kręgosłupa, dyskopatia
RZS (reumatoidalne zapalenie stawów)
Chora zwyrodnieniowa stawów - zmiany
zniekształcająco – wytwórcze
Choroba niedokrwienna mięśnia
sercowego
Miażdżyca uogólniona
Nabyte wady zastawkowe serca
Przewlekła niewydolność krążenia
Slide 12
SCHORZENIA WIEKU PODESZŁEGO
• Osteoporoza
• Cukrzyca, nietolerancja glukozy,
insulinooporność
• Hipercholesterolemia
• Nadwaga i otyłość
• Przewlekła obturacyjna choroba płuc, astma
• Kamica nerkowa, żółciowa
• Choroba wrzodowa
• Zaćma, jaskra
Slide 13
SCHORZENIA WIEKU PODESZŁEGO
•
•
•
•
Nerwice, depresje, migreny
Choroba Alzheimera
Choroba Parkinsona
Otępienie starcze
CHOROBA ALZHEIMERA
Mózg prawidłowy
Zanik kory mózgowej
Obraz sekcyjny
Slide 14
Społeczne konsekwencje procesu
starzenia się i chorób wieku podeszłego
• Niepełnosprawność
• Uzależnienie od osób trzecich
Slide 15
Profilaktyka gerontologiczna
wykrywanie i eliminowanie biologicznych i
społecznych czynników zagrażających
zdrowiu i przyspieszających proces
starzenia się
WAŻNYM ELEMENTEM PROFILAKTYKI
GERONTOLOGICZNEJ JEST REKREACJA
RUCHOWA
Slide 16
Zasady rozpoczęcia aktywnej
rekreacji ruchowej osób starszych
• Wszystkie osoby po 65 roku życia, zanim
rozpoczną regularne ćwiczenia, powinny być
zbadane przez lekarza
• Opinia lekarza jest kluczowa dla ustalenia
rodzaju aktywności i jej zakresu
• Lekarz ocenia czy konieczne jest u tych osób
wykonanie tzw. próby wysiłkowej
Slide 17
Rodzaje aktywności:
• Ćwiczenia usprawniające – poprawienie
gibkości, równowagi, płynności ruchów i
ich koordynacji
• Ćwiczenia siłowe – wzmocnienie siły
mięśni
• Ćwiczenia aerobowe (wytrzymałościowe)
– poprawa wydolności tlenowej
Slide 18
Osoby starsze:
• Szczególne znaczenie maja ćwiczenia aerobowe –
wysiłek obejmujący duże grupy mięśni, wykorzystanie
tlenu na bieżąco dostarczanego do mięśni, prowadzony
z niską częstotliwością a dłuższym czasem trwania
• Usprawniają działanie układu krążenia i oddechowego
(spacery, bieg, Nordic Walking, rower, pływanie),
zwiększają wrażliwość komórek na insulinę
• 2 razy w tygodniu po 20-30 minut
Slide 19
Osoby starsze:
• Ćwiczenia siłowe (oporowe) zwiększają
siłę i masę mięśni, wytrzymałość kości
oraz metabolizm organizmu, powinny być
wykonywane z ostrożnością (urazy)
• 2 razy w tygodniu po 20 minut
Slide 20
Osoby starsze:
• usprawnianie ogólnej koordynacji ruchów i
kontroli nad własnymi ruchami
• rozluźnienie i uelastycznienie zbyt silnych
napięć mięśniowych - gimnastyka,
stretching
• codziennie 5 - 10 minut
Slide 21
Zasady ogólne przy wykonywaniu
ćwiczeń fizycznych
• Stałe tempo treningu – odczuwanie
wysiłku powinno pozostawać na tym
samym poziomie
Slide 22
Zasady ogólne przy wykonywaniu
ćwiczeń fizycznych
• Intensywność treningu musi być dostosowana
do indywidualnych możliwości ćwiczącego i
stanu wytrenowania; w razie koniczności należy
przerwać ćwiczenia:
– wyczerpanie rezerw siłowych, niemożność
prowadzenia rozmowy, zasłabnięcie, nudności,
zmęczenie przewlekłe podczas reszty dnia,
przekroczenie odpowiednich wartości tętna (wartość
prawidłowa 60-90% tętna maksymalnego)
Slide 23
Zasady ogólne przy wykonywaniu
ćwiczeń fizycznych
• U osób starszych więcej czasu należy
poświęcić rozgrzewce
i ćwiczeniom końcowym
z rozciąganiem
• Należy unikać obciążających treningów
wytrzymałościowych
Slide 24
Zasady ogólne przy wykonywaniu
ćwiczeń fizycznych
• Nie należy ćwiczyć bezpośrednio po
jedzeniu, po posiłku powinno upłynąć
około 2 godzin
• powikłania: bóle kolkowe, mdłości,
zasłabnięcia
Slide 25
Zasady ogólne przy wykonywaniu
ćwiczeń fizycznych
• Odpowiedni strój, dostosowany do
warunków pogodowych – lekkie ubranie
przy wyższych temperaturach, cieplejszy
strój, najlepiej warstwowy gdy jest
chłodniej
• Unikanie wysiłku w czasie trwania upałów
(ograniczenie ćwiczeń do pory wczesno
porannej lub wieczornej)
Slide 26
Zasady ogólne przy wykonywaniu
ćwiczeń fizycznych
• Bardzo ważne jest uzupełnianie płynóworganizm osoby starszej podatny jest na
odwodnienie, osłabione jest też poczucie
pragnienia
• Należy uzupełniać płyny przed, w trakcie i
po wykonanych ćwiczeniach
Slide 27
Zasady ogólne przy wykonywaniu
ćwiczeń fizycznych
• Ostre zaburzenia stanu zdrowia są
przeciwwskazaniem do wykonywania
ćwiczeń; wysiłek fizyczny może być
podjęty nie wcześniej niż dwa tygodnie po
chorobie (np. infekcji wirusowej)
Slide 28
Zasady ogólne przy wykonywaniu
ćwiczeń fizycznych
• Objawy wymagające diagnostyki
lekarskiej:
– ból zamostkowy
– zasłabnięcie
– zadyszka nieustępująca po przerwaniu wysiłki
Slide 29
Korzyści wynikające z prowadzenia
regularnej kontrolowanej aktywności
fizycznej:
• Obniżenie ciśnienia tętniczego (skurczowego i
rozkurczowego)
• Zmniejszenie poziomu cholesterolu
• Zwiększenie wrażliwości na insulinę
• Zmniejszenie ryzyka chorób nowotworowych (np. raka
jelita grubego)
• Zwiększenie siły mięśniowej
• Poprawa koordynacji ruchów
• Poprawa nastroju, wzrost samooceny, zmniejszenie
objawów depresyjnych
• Poprawa samodzielności i komfortu życia
Slide 30
„Ruch jest w stanie zastąpić każdy lek,
ale wszystkie leki razem wzięte
nie zastąpią ruchu”
Dr Wojciech Oczko, nadworny lekarz Stefana Batorego i Zygmunta III Wazy
Slide 31
PROWADZENIE ZAJĘĆ W POSTACI
REKREACJI RUCHOWEJ U OSÓB
STARSZYCH
musi brać pod uwagę zmiany
związane z procesem starzenia, by osiągnąć
maksymalne korzyści płynące z aktywności
fizycznej uniknąć urazów i powikłań