Slide 1

Materiały dla Studentów
I roku WSR

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 2

Zalecane piśmiennictwo






Janiszewski M. Rekreacja ruchowa dla osob
niepełnosprawnych. Łódź 1989
Łobożewicz T. Turystyka i rekreacja ludzi
niepełnosprawnych. WSE, Warszawa 2000
Ślężyński J, Pertyński W. Postęp w turystyce na
rzecz osób specjalnych potrzeb. PSON, Kraków,
1995
Skalska T. Turystyka osób niepełnosprawnych,
ograniczenia i możliwości rozwoju. WSHGiT,
Warszawa 2004

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 3

Rehabilitacja


Zorganizowany, kompleksowy zespół
działań mających na celu maksymalizację
wydolności funkcjonalnej osoby
niepełnosprawnej.
Lekarz

Fizjoterapeuta
Zespół
rehabilitacyjny

Personel pielęgniarski
Psycholog
Pracownik socjalny
Pedagog
Technik zaopatrzenia ortopedycznego
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 4

Rehabilitacja


Zorganizowany, kompleksowy zespół
działań mających na celu maksymalizację
wydolności funkcjonalnej osoby
niepełnosprawnej.
Niepełnosprawność

pojęcie złożone dotyczące głównie ograniczeń funkcjonalnych.
Ma wymiar medyczny, socjalny, prawny, socjologiczny,
polityczny, ekonomiczny, statystyczny, a także ustawodawczy.
Najczęściej używa się tego określenia w stosunku do osób,
które mają różnie nasilone dysfunkcje fizyczne bądź
umysłowe.

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 5

Definicje niepełnosprawności


Uszkodzenie (impairment) oznacza
utratę lub odstępstwo od normy w
obrębie struktury lub funkcji
anatomicznej, fizjologicznej lub
psychologicznej człowieka

WHO, 1980
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 6

Definicje niepełnosprawności


Upośledzenie (handicap) oznacza utratę
lub ograniczenie możliwości uczestniczenia
w życiu społeczeństwa w tym samym
stopniu, co inni obywatele. Termin ten
raczej uwidacznia konflikt pomiędzy osobą
niepełnosprawną a jej środowiskiem, a
także zwraca uwagę na braki w
środowisku i działaniach społecznych,
dotyczących głównie informacji,
komunikacji czy edukacji, które
uniemożliwiają osobom niepełnosprawnym
uczestnictwo na równych zasadach.
WHO, 1980
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 7

Definicje niepełnosprawności


Niepełnosprawność (disability)
należy rozumieć jako ograniczenie
lub brak zdolności wykonywania
jakiejś czynności w sposób lub w
zakresie uważanym za normalny dla
człowieka, a wynikający z
jakichkolwiek okresowych lub
trwałych uszkodzeń.
WHO, 1980
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 8

Osoba niepełnosprawna


Osoba, której stan fizyczny, psychiczny lub
umysłowy trwale lub okresowo utrudnia,
ogranicza bądź uniemożliwia wypełnianie ról
społecznych, a w szczególności zdolności do
wykonywania pracy zawodowej, ogranicza
funkcje rodzinne, uniemożliwia korzystanie ze
wszystkich dóbr społecznych.
Dz.U. Nr 123, poz. 776 z 1997 r.

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 9

Aspekty niepełnosprawności











Upośledzone możliwości lokomocyjne
Pogorszenie funkcji narządów zmysłów
Mniejsza tolerancja wysiłku
Upośledzenie zdolności intelektualnych
Upośledzenie emocjonalne
Gorsze szanse zatrudnienia
Gorsze szanse realizacji potencjału twórczego
Utrudnienie realizacji ról rodzinnych, patologia rodzinna
Uzależnienia
Utrudniony udział w życiu społecznym
• Gorszy dostęp do dóbr kultury, sportu, rekreacji
• Utrudnienia administracyjne, polityczne i prawne
• Bariery urbanistyczne i architektoniczne

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 10

Aspekty niepełnosprawności


Światowy Program Działania na
Rzecz Osób Niepełnosprawnych
Podstawowe zadanie: dążenie do zapewnienia
pełnego uczestnictwa i równości osób
niepełnosprawnych w życiu społecznym.

WHO, 1982
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 11

Czas wolny






Czas, który pozostaje człowiekowi do jego osobistej
dyspozycji po wykonaniu czynności związanych z
zaspokojeniem potrzeb biologicznych i higienicznych oraz
czynności obowiązkowych.
Czas, w którym człowiek ma znacznie większą niż kiedy
indziej możliwość wyboru czynności, którymi pragnie się
zajmować.
Poświęcony na zajęcia, którym jednostka może się oddawać
z własnej chęci bądź dla odpoczynku, rozrywki, rozwoju
swych wiadomości lub swego kształcenia
(bezinteresownego), swego dobrowolnego udziału w życiu
społecznym po uwolnieniu się z obowiązków zawodowych,
rodzinnych, społecznych

Joffre Dumazedier, 1960
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 12

Czas wolny




Nieodzowny element organizacji i funkcjonowania
życia społecznego współczesnej cywilizacji
przemysłowej.
Współczesne metody, technologia i intensywność
pracy są źródłem stresów i zmęczenia, których
usunięcie wymaga dłuższego niż niegdyś
wypoczynku, dobrego i przemyślanego jego
zorganizowania.

Rozszerzenie sfery czasu wolnego jest więc
warunkiem wzrostu wydajności pracy i lepszej
nauki.

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 13

Rekreacja






Odnawianie sił fizycznych i psychicznych
człowieka za pomocą rozmaitych form aktywności
umysłowej lub fizycznej
Jest to więc rozwijanie aktywności nie wynikającej
z obowiązków edukacyjnych, zawodowych,
rodzinnych, społecznych oraz potrzeb bytowych.
Forma aktywności dostarczająca człowiekowi ujście
dla jego sił fizycznych, umysłowych twórczych,
podejmowana nie dla nagrody, a dla samego siebie

George Bulter
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 14

Rodzaje rekreacji



Bierna
Czynna:
• Fizyczna (ruchowa)
• Kulturalno-oświatowa





Obejmuje sfery poznawczą,
emocjonalną i motoryczną
Bierny wypoczynek jest mniej
skuteczny od czynnego
I.M. Sieczenow
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 15

Turystyka


ogół czynności osób, które podróżują
i przebywają w celach
wypoczynkowych, zawodowych lub
innych nie dłużej niż rok bez przerwy
poza swoim codziennym otoczeniem,
z wyłączeniem wyjazdów, w których
głównym celem jest aktywność
zarobkowa,
WTO

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 16

Turystyka




Dobrowolność
Zmiana miejsca pobytu, rytmu życia
Wejście w styczność osobistą z
odwiedzanym środowiskiem
(przyrodniczym, kulturowym,
społecznym).
K. Przecławski, 1973
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 17

Turystyka i rehabilitacja


Turystyka jest częścią rehabilitacji
socjalnej. Uprawianie jej stanowi
realizację pełnego programu
rehabilitacji
Prof. Marian Weiss, 1979

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 18

Walory turystyki w aspekcie
przywracania sprawności


Zwiększenie aktywności ruchowej:
• Hipokinezja jest składową wielu typów
niepełnosprawności
• Aktywność ruchowa jest naturalnym bodźcem
procesów odnowy, regeneracji i kompensacji
utraconych funkcji

Turystyka powinna być postrzegana nie tylko jako rozrywka i
relaks, ale również jako środek terapeutyczno-wychowawczy

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 19

Walory turystyki w aspekcie
przywracania sprawności


Działanie integracyjne:
• Interakcja między osobami
niepełnosprawnymi a społecznością
osób sprawnych
Łagodzi lęki społeczne osób niepełnosprawnych
(zwłaszcza dzieci)
Zwiększa odporność na negatywne reakcje
otoczenia

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 20

Walory turystyki w aspekcie
przywracania sprawności




Turystyka złączona z ruchem
krajoznawczym (model typowy dla Polski)
jest formą aktywizacji intelektualnej
Budzenie i rozwijanie zainteresowań
poznawczych

Działanie psychoterapeutyczne i
psychoprofilaktyczne:
Hartowanie przeciwko niepowodzeniom i
przeciwieństwom życiowym
Przezwyciężanie lęków i kompleksów
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 21

Walory turystyki w aspekcie
przywracania sprawności


Efekty uczestnictwa w aktywności
turystycznej:
• Lepsza samoobsługa
• Szybsze odzyskiwanie gotowości do
podejmowania kolejnych obciążeń wysiłkowych
• Mniejsza podatność na sytuacje stresowe
• Zmniejszenie podatności na zachorowania

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 22

Zdrowie


Nie tylko nieobecność choroby i
niedołęstwa, ale stan dobrego fizycznego,
psychicznego i społecznego samopoczucia
WHO



Zdolność do rozwoju w kierunku
wszechstronnego rozumienia,
przeżywania, odkrywania i tworzenia coraz
wyższej hierarchii rzeczywistości i
wartości, aż do konkretnego ideału
indywidualnego i społecznego
Kazimierz Dąbrowski
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 23

Uwarunkowania zdrowia
System opieki zdrowotnej
Czynniki
dziedziczne

10%

16%
53%
21%
Środowisko
fizyczne i
społeczne

Zachowania
zdrowotne,
styl życia

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 24

Rekreacja terapeutyczna


Rekreacja osób niepełnosprawnych jest
profesjonalnie kierowaną działalnością
ukierunkowana na spełnianie potrzeb
osoby mającej ograniczoną zdolność
korzystania z zajęć w wolnym czasie
wynikającą z niesprawności fizycznej lub
umysłowej.

Physical Education for Lifelong Fitness. Human Kinetics. Champaign, 1999
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 25

Rekreacja fizyczna
niepełnosprawnych


Ćwiczenia fizyczne, zabawy, gry
ruchowe
• Poprawa wydolności fizycznej
• Efekt przeciwbólowy
• Aktywizacja psychospołeczna
• Efekt przeciwlękowy



„Sport dla wszystkich”

European Council, 1966

• Sport wyczynowy
• Programy ćwiczeń fizycznych
European Charter for Sport for All Disabled Persons. Council of Europe.
Strassbourg, 1999
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 26

Formy rekreacji






ze względu na miejsce:
rekreacja w jednostce oświatowej lub
leczniczej (dom kultury ,szkoła, zakład
opieki zdrowotnej)
miejsce pracy
w ośrodku rekreacyjnym
w naturalnym środowisku

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 27

Formy rekreacji





ze względu na liczbę uczestników:
forma indywidualna (1 osoba)
z partnerem
grupowe
masowe
ze względu na treść






turystyka
ćwiczenia gimnastyczne, sprawnościowe,
kondycyjne
gry ruchowe, sportowe, rekreacyjne, zabawy
ruchowe, zajęcia kulturalne, taneczne
sport
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 28

Formy rekreacji










ze względu na intensywność wysiłku:
relaksowe – mały wysiłek
średnio intensywne
Intensywne

ze względu na stopień trudności:
łatwe (zabawy i gry ruchowe, biegi, turystyka
piesza)
średnio trudne (tańce, tenis stołowy, badminton)
o zaawansowanym stopniu trudności (sport)
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 29

Europejska Karta Sportu


Europejska Karta Sportu dla Wszystkich
Osób Niepełnosprawnych
Dublin, 1986





Rekomendacja dla władz publicznych
spełniania potrzeb osób
niepełnosprawnych w zakresie ułatwienia
ich udziału w sporcie
1986: udział w sporcie:
• Osoby sprawne: 30%
• Osoby niepełnosprawne: 3%
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 30

Sport niepełnosprawnych


Funkcja:
• Terapia psychiczna i fizyczna
• środek wychowawczy
• Funkcja wypoczynkowa
• Funkcja integrująca

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 31

Klasyfikacja niepełnosprawnych w
sporcie









1. INWALIDZI NARZĄDU WZROKU
2. INWALIDZI NARZĄDU SŁUCHU
3. INWALIDZI Z AMPUTACJAMI KOŃCZYN
4. INWALIDZI Z USZKODZENIEM RDZENIA
KRĘGOWEGO
5. INNE USZKODZENIA NARZĄDU RUCHU
6. PORAŻENIE MÓZGOWE
7. NIESKLASYFIKOWANE

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 32

Sport inwalidów po URK


LEKKA ATLETYKA:
Najpopularniejsza i jedna z
najstarszych dyscyplin sportowych
uprawianych przez osoby
niepełnosprawne. Na zawodach
odbywają się praktycznie wszystkie
konkurencje lekkoatletyczne z
wyjątkiem biegów przez płotki i z
przeszkodami, skoku o tyczce i
rzutu młotem.
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 33

Sport inwalidów po URK


Niektórzy zawodnicy mają możliwość wyboru
pozycji startowej (tj. stojącej lub siedzącej). W
konkurencjach, w których startują zawodnicy na
wózkach specjalne przepisy określają warunki jakie
powinien spełniać wózek aby został dopuszczony
użytku w trakcie zawodów. Obecnie w
konkurencjach rzutowych zawodnicy korzystają ze
specjalnie zrobionych do tego celu siedzisk, które
umożliwiają szybkie i pewne przymocowanie na
rzutni oraz zapewniają zawodnikowi maksymalną
stabilność przy pełnej swobodzie ruchów.

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 34

Sport inwalidów po URK


PŁYWANIE: Pływanie jest dyscypliną
sportową bardzo popularną wśród osób
niepełnosprawnych. Jest również bardzo
wartościową ze względów zdrowotnych,
rehabilitacyjnych czy utylitarnych formą
rekreacji ruchowej.

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 35

Sport inwalidów po URK




Rywalizacja odbywa się w zależności od
stylu na dystansach od 50m do 400m
oraz w sztafecie 4x50m i 4x100m.
Start może odbywać się ze słupka lub z wody. Zawodnicy,
którzy wymagają pomocy przy zajęciu pozycji startowej lub
przy starcie ze słupka lub z wody mogą korzystać z pomocy
asystentów.

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 36

Sport inwalidów po URK






TENIS STOŁOWY: jest grą często uprawianą rekreacyjnie
przez osoby niepełnosprawne z bardzo poważnymi
dysfunkcjami.
Na zawodach rozgrywane są gry pojedyncze i podwójne. W
grze podwójnej pomiędzy zawodnikami na wózkach
namalowana jest linia stanowiąca przedłużenie osi
podwójnej stołu, której zawodnikom nie wolno przekroczyć.
Na zawodach sportowych zawodnicy wysoko porażeni
(startują na wózkach) mają rakietkę przywiązaną
bandażem do dłoni (w przypadku amputacji dłoni do
przedramienia), zawodnik może opierać się ręką na stole,
dozwolone jest również serwowanie z ręki oraz odpychanie
się od stołu. Zawodnicy startujący w pozycji stojącej nie
mogą się opierać o stół.

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 37

Sport inwalidów po URK




ŁUCZNICTWO: jedna z niewielu dyscyplin dopuszczających
wspólne starty pełnosprawnych i niepełnosprawnych
zawodników. W łucznictwie niepełnosprawnych obowiązują
przepisy Międzynarodowej Federacji Łucznictwa (FITA)
uzupełnione przez Międzynarodową Organizację Sportu
Niepełnosprawnych (ISOD) oraz Międzynarodową Federację
Igrzysk w Stoke Mandeville (ISMGF).

Zawodnicy mogą strzelać w pozycji stojącej lub
siedzącej, ale w raz wybranej pozycji strzeleckiej
muszą pozostać do końca zawodów.
Wprowadzanie zmian w konstrukcji wózka,
stosowanie pasków do przymocowania zawodnika
do wózka, itd. musi być zgodne z obowiązującymi
w tym względzie przepisami

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 38

Sport inwalidów po URK






PODNOSZENIE CIĘŻARÓW: rozgrywane jest w
wyciskaniu sztangi leżąc tyłem na ławeczce
ciężkoatletycznej.
W przypadku spastyczności, za potwierdzeniem
lekarza, zawodnik może przywiązać nogi do ławy
(ponad kolanami).
.W kolejnych bojach ciężar może być zwiększony
o wielokrotność 2,5 kg, a przy próbie bicia
rekordu świata o 0,5 kg

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 39

Sport inwalidów po URK


KOSZYKÓWKA NA WÓZKACH: należy
do najbardziej widowiskowych dyscyplin
sportowych uprawianych przez osoby
niepełnosprawne. Mecze rozgrywane są na
zwykłych boiskach do koszykówki (rozmiar
boiska i wysokość koszy są takie same jak
w koszykówce pełnosprawnych).
Nieco inaczej wygląda kozłowanie. Zawodnik przemieszczając
się z piłką leżącą na kolanach może tylko dwukrotnie poruszyć
kołami wózka po czym musi wykonać kozioł. Zawodnik może
również jedną ręką stale napędzać wózek, drugą ręką
jednocześnie stale kozłując.
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 40

Sport inwalidów po URK
Każdy z zawodników jest klasyfikowany wg punktacji
oceniającej jego sprawność i stopień dysfunkcji narządu
ruchu. Najbardziej sprawny zawodnik może uzyskać 4,5
pkt., a najmniej sprawny 1 pkt., zaś suma punktów
zawodników całej drużyny grającej w danej chwili na
boisku (w zależności od kraju lub rangi zawodów) nie
może wynosić więcej niż 13,5 -14,5 pkt.

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 41

Sport inwalidów po URK






RUGBY NA WÓZKACH: Mecz
rozgrywany jest w czasie 4 x 8 minut
na boisku wielkości boiska do
koszykówki
Zawodnicy siedzą na specjalnie
zabezpieczonych przed zderzeniami
(częstymi w tej dyscyplinie) wózkach.
Zawodnicy są klasyfikowani ze
względu na sprawność uzyskując 0,53,5 punktu. Suma punktów
zawodników grających jednocześnie w
drużynie nie może przekraczać 8
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 42

Sport inwalidów po URK




SZERMIERKA: jest dyscypliną dynamiczną i widowiskową.
Zawodnicy walczą w pozycji siedzącej na wózku.
Zawody odbywają się w konkurencjach: szpadzie, florecie i
szabli.
W szermierce na wózkach oprócz podziału ze względu na
płeć zawodnicy podzieleni są na trzy kategorie:
• A - osoby z amputacjami kończyn dolnych lub ich częściowym
niedowładem, posiadają swobodę ruchów tułowia i rąk,
• B - osoby po urazie rdzenia kręgowego, z porażonymi
kończynami dolnymi lub z minimalnym niedowładem rąk
• C - osoby z całkowitym porażeniem kończyn dolnych i
niedowładem kończyn górnych.

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 43

Sport inwalidów po URK


STRZELECTWO: Zawodnicy
niepełnosprawni mogą trenować strzelanie
z dwóch rodzajów broni: pistoletu i
karabinka. Podstawową różnicą jest
możliwość w razie potrzeby wspomagania
ramienia podczas oddawania strzałów.

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 44

Sport inwalidów po URK




PIŁKA SIATKOWA NA SIEDZĄCO: rozgrywana jest na boisku o
wymiarach 10m x 6m, siatka jest na wysokości 1,15m dla
mężczyzn i 1,05m dla kobiet.
Drużyna składa się z 6 zawodników grających na boisku i 6
zawodników rezerwowych. Wg klasyfikacji funkcjonalnej wyróżnia
się kat. A (bardziej sprawni) i kat. B (mniejsze możliwości
funkcjonalne). W składzie zespołu może być dwóch zawodników z
kategorii A, ale na boisku grać może w danej chwili tylko jeden z
nich.
Przy atakowaniu i blokowaniu piłki zawodnikowi nie wolno
oderwać od parkietu pośladków. W trakcie zagrywki pośladki
zawodnika zagrywającego powinny znajdować się za linią
końcową.

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 45

Sport inwalidów po URK



NARCIARSTWO: zjazdowe i biegowe.
W narciarstwie zjazdowym zawodnicy
zjeżdżający w pozycji siedzącej korzystają
z tzw. "mono-ski-bobów" - jest specjalnie
skonstruowana narta jednośladowa z
siedziskiem, której budowa umożliwia
siedzenie w nim zawodnika, przypięcie
kończyn dolnych itd., a także wpięcie go
w normalną nartę z wiązaniem. Jeżdżąc w
ten sposób zawodnik korzysta z tzw.
kulonartek, które umożliwiają mu
podparcie się w trakcie zjazdu.
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 46

Sport inwalidów po URK


W narciarstwie biegowym zawodnicy
startujący w pozycji siedzącej
korzystają ze specjalnych "saneczek"
(sledge), do których przymocowane są
narty biegowe. Zawodnik przemieszcza
się odpychając się odpowiedniej
długości kijkami.

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 47

Sport inwalidów po URK


TENIS NA WÓZKACH: najważniejszą
różnicą w stosunku do tenisa
pełnosprawnych jest możliwość odbicia
piłki po jej drugim odbiciu się od ziemi
(tylko za pierwszym odbiciem piłka musi
trafić w kort).

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 48

Sport inwalidów po URK




BOCCIA: atrakcyjna gra indywidualna lub zespołowa, a
dzięki możliwościom modyfikowania jej zasad mogą ją
uprawiać rekreacyjnie w różnych warunkach (terenowych,
lokalowych) osoby o bardzo nawet małej sprawności
fizycznej (tetraplegia). Jest ona również atrakcyjna dla osób
o większej sprawności (inne schorzenia, osoby starsze,
pełnosprawni) co widać m.in. po ogromnej popularności
gier o podobnych zasadach w całej południowej Europie.
Gra toczy się na boisku (w hali lub na trawie) o wymiarach
6 m x 10 m. Nie stosuje się podziału na płeć. W grze
wykorzystuje się 12 kul kolorowych (po 6 w dwóch
kolorach) i 1 kulę białą oraz cyrkiel lub miarę do pomiaru
odległości między kulami. Każda drużyna (lub zawodnik)
ma kule jednego koloru. Celem drużyny jest umieszczenie
(rzucając, turlając, kopiąc) własnych kul jak najbliżej białej
kuli ("jack'a") znajdującej się na boisku.

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 49

Sport osób z amputacjami kończyn















LEKKA ATLETYKA
KOSZYKÓWKA NA WÓZKACH
PODNOSZENIE CIĘŻARÓW
SIATKÓWKA NA SIEDZĄCO
PŁYWANIE
TENIS STOŁOWY
ŁUCZNICTWO
SZERMIERKA
STRZELECTWO
NARCIARSTWO
TENIS NA WÓZKACH
ŻEGLARSTWO
BOCCIA
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 50

Wnioski






Regularna aktywność fizyczna ma podstawowe
znaczenie dla utrzymania sprawności i wtórnej
prewencji zaburzeń sprawności, poprawy jakości
życia, stanowią klucz do właściwej adaptacji
społecznej
Osoby niepełnosprawne znamiennie rzadziej
uczestniczą w aktywnościach rekreacyjnych i
sportowych niż osoby sprawne
Istnieją liczne dyscypliny ruchowe i dziedziny
sportu, które można zaadaptować do potrzeb
osób z z różnymi rodzajami niepełnosprawności

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 51

Turystyka




ogół czynności osób, które podróżują i
przebywają w celach wypoczynkowych,
zawodowych lub innych nie dłużej niż rok
bez przerwy poza swoim codziennym
otoczeniem, z wyłączeniem wyjazdów, w
których głównym celem jest aktywność
zarobkowa,
forma czynnego wypoczynku poza
miejscem stałego zamieszkania
WTO
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 52

Turystyka - historia




VIII w. p.n.e. - greckie pielgrzymki do
Olimpii
VII i VIII w. - rozwój turystyki religijnej
XIII w. - okres wędrówek do
uniwersytetów włoskich

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 53

Turystyka - historia


1271 r. - wyprawa Marco Polo do Chin



1336 r. - wyprawa Francesco Petrarki w
Alpy Prowansalskie



1492 r. - wyprawa Krzysztofa Kolumba i
odkrycie Ameryki



1550 r. - pierwszy przewodnik po
Włoszech "Opis całych Włoch"

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 54

Turystyka - historia







1604 r. - w Krakowie ukazuje się
przewodnik Adama Jarzębskiego
"Pielgrzym Polski albo krótkie Rzymu i
miast pomniejszych opisanie"
1805 r. - Stanisław Staszic opisuje swoje
przeżycia z wędrówek po Tatrach w książce
pt. "O ziemiorództwie gór dawnej Sarmacji
a później Polski"
1827 r. - Karl Bedecker napisał przewodnik
po Renie
1841 r. - otwarto pierwsze biuro turystyczne
"Thomas Cook"
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 55

Turystyka - historia








1873 r. - powstaje Galicyjskie Towarzystwo
Tatrzańskie z inicjatywy Feliksa Pławickiego,
Tytusa Chałubińskiego, Adolfa Tetmajera i Józefa
Stolarczyka
1874 r. - Towarzystwo Tatrzańskie zbudowało
pierwsze schronisko im. Stanisława Staszica nad
Morskim Okiem
1882 r. - powstają pierwsze zrzeszenia hotelarzy
w Szwajcarii
1904 r. - otwarcie pierwszej trasy narciarskiej
1906 r. - powstaje pierwsze polskie schronisko w
Beskidach Zachodnich im. Hugona Zapałowicza
na Markowych Szczawinach pod Babią Górą

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 56

Turystyka masowa








Sztywny program
W izolacji od miejscowego
środowiska i ludności
Sprzyja degradacji
środowiska
Bierne uczestnictwo

Turystyka aktywna







Spontaniczność,
kreatywność,
autentyczność
Kontakt z miejscową
ludnością
Poszanowanie środowiska
Większy stopień trudności

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 57

Typy turystyki



turystyka kwalifikowana - najwyższa forma
specjalizacji turystycznej.
Wymaga specjalnego przygotowania
psychofizycznego, zahartowania na trudy,
umiejętności zachowania się w środowisku
naturalnym i w obiektach turystycznych, a w
niektórych przypadkach potwierdzonej przez
właściwe organizacje umiejętności posługiwania się
sprzętem turystycznym, głównie lokomocyjnym
(rowerem, żaglówką, nartami, sprzętem do
nurkowania itp.).

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 58

Typy turystyki








turystyka górska: wędrówki górskie, wspinaczka,
turystyka kolejowa (wąskotorówki, kolej
drezynowa,
turystyka konna,
turystyka motorowa: autostop,
turystyka rowerowa,
turystyka piesza

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 59

Typy turystyki


Turystyka wodna:
• Żeglarstwo
• Kajakoarstwo
• Barging



Turystyka nurkowa

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 60

Typy turystyki




Agroturystyka
Etnoturystyka
Ekoturystyka
• turystyka z minimalnym wpływem na
środowisko naturalne

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 61

Typy turystyki




turystyka biznesowa: wyjazdy na
seminaria, szkolenia, itd.,
turystyka edukacyjna: wyjazdy do
szkół za granicą, instytucji
edukacyjnych, itp.

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 62

Typy turystyki




turystyka kulturowa: odwiedzanie miejsc,
miast ważnych kulturowo; często w
połączeniu z wycieczkami po muzeach,
wystawach, teatrach, itp. także
odwiedzanie miejsc związanych z
postaciami fikcyjnymi z literatury, filmu
turystyka 'religijna‘
• turystyka 'pielgrzymkowa‘

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 63

Typy turystyki




turystyka medyczna, także
turystyka aborcyjna,
turystyka 'uzależnień‘
• podróże do krajów, gdzie legalne
jest posiadanie narkotyków.

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 64

Typy turystyki



turystyka erotyczna,
turystyka 'śmierci' - wyjazdy do
krajów, w których dozwolona jest
eutanazja

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 65

Typy turystyki




turystyka 'zniszczeń': wyjazdy mające na celu
poznanie terenu zniszczonego przez kataklizm nie w celu pomocy poszkodowanym lecz w celu
odnalezienia rzeczy wartościowych (czasami jest to
istotny problem dla służb ratunkowych,
porządkowych).
turystyka 'handlowa' - wyjazdy, najczęściej
krótkoterminowe, w celu dokonania zakupów po
niższych cenach w innym kraju lub strefie
bezcłowej,

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 66

Cele uprawiania turystyki przez osoby
niepełnosprawne













Leczniczy: kontynuacja leczenia i usprawniania,
Profilaktyczny, higieniczny
Aktywizacja fizyczna i intelektualna
Kinezyterapeutyczny: poprawa funkcji układu
ruchu i wydolności krążeniowo-oddechowej
Wychowawczo-psychologiczny: kształtowanie
pozytywnych cech charakterologicznych, postaw
społecznych, redukcja agresji, lęku
Poznawczy
Hedonistyczny: radość, zadowolenie,
nawiązanie kontaktów towarzyskich
Społeczny: integracja osób
niepełnosprawnych ze społeczeństwem H. Lorenzen
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 67

Turysta niepełnosprawny


Wiek:
• 30% poniżej 49 roku życia
• 70% ma 50 i więcej lat






70% mieszkańców miast
44% osoby z niepełnosprawnością
wynikająca z niewydolności krążenia
Zazwyczaj niezbyt zamożni

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 68

Najbardziej dostępne formy






Turystyka piesza
Kolarstwo
Kajakarstwo
Narciarstwo

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 69

Wycieczka
Dla spełnienia oczekiwań osoby niepełnosprawnej ważne jest:





Precyzyjne zaplanowanie
Zapewnienie odpowiedniego ekwipunku (z
uwzględnieniem warunków pogodowych)
Przygotowanie uczestnika
• Ćwiczenia kondycyjne
• Nauka pokonywania przeszkód terenowych
• Posługiwanie się sprzętem turystycznym



Przygotowanie programu poznawczego
• Dostosowanie do zainteresowań uczestników



Zapoznanie uczestników z celem i planem
wycieczki
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 70

Wycieczka
Warunki powodzenia wycieczki:







Właściwy dobór wielkości grupy
Uniknięcie przeładowania treściami poznawczymi
Zwiedzanie – maks. 4-5 godzin dziennie
Rozplanowanie wypoczynków i nasilenia wysiłku
Umiejętne zdysycyplinowanie uczestników
• Przydzielenie każdemu indywidualnych zadań






Zapewnienie bezpieczeństwa, opieki lekarskiej i
pielęgniarskiej
Wyciąganie wniosków z trudności i niepowodzeń
Zaplanowanie następnej wycieczki

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 71

Wycieczka autokarowa









Należy unikać braku ruchu na świeżym powietrzu,
Zapewnienie komfortu i bezpieczeństwa podróży
Sprawny autokar z udogodnieniami dla niepełnosprawnych
Zabezpieczenie przed chorobą lokomocyjną
Trasa z udogodnieniami dla niepełnosprawnych
Rozlokowanie uczestników powinno umożliwić każdemu
szybkie opuszczenie autokaru w przypadku zaistnienia
potrzeby
Należy zadbać o odpowiednie żywienie

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 72

Biwak




Chwilowy postój pod gołym niebem
zorganizowany dla wypoczynku
Wyprawa turystyczna z nocowaniem
(pod gołym niebem lub w obiekcie
trwałym)

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 73

Biwak







Pozwala wykorzystać walory przyrodnicze
Stwarza okazję do zorganizowania gier i
zabaw
Wspólne ognisko – impreza towarzyska
Ochrona środowiska (ustęp, latryna,
śmietnik)

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 74

Obozy wędrowne




Piesze lub z użyciem środków
komunikacji takich jak rower, kajak,
łódź żaglowa, narty
Noclegi w namiotach, pod gołym
niebem lub w schroniskach
(wycieczka wielodniowa)

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 75

Działanie wychowawcze


Uodpornienie niepełnosprawnych na
niekorzystne reakcje otoczenia:
• Nadopiekuńczość
• Niechęć
• litość

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 76

Turystyka pobytowa






Turnus rehabilitacyjny
Wczasy
Kolonie
Obozy stacjonarne

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 77

Wczasy




Forma turystyki dostępna szerszym
grupom niepełnosprawnych
Istotne elementy:
• Żywienie uwzględniające wymogi dietetyczne
• Realizacja programu rehabilitacyjnego
• Zapewnienie możliwości wypoczynku, najlepiej
aktywnego
• Zaspokojenie potrzeb intelektualnych i
kulturalnych
• Wykorzystanie atrakcji lokanych krajoznawstwo
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 78

Wypoczynek na wczasach






Dostosowany do charakteru zmęcznia codzienną
aktywnością (specyfika pracy i
niepełnosprawności)
Dobór intensywności wysiłków fizycznych i
charakteru imprez terenowych do wymagań
poszczególnych uczestników
Właściwe zaplanowanie programu z
uwzględnieniem elementów obligatoryjnych i
dowolnych

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 79

Obóz stacjonarny






Walory:
Kontakt ze środowiskiem naturalnym
Możliwość silnego oddziaływania
wychowawczego w w niecodziennych
warunkach życia
Nauka zaradności, samodzielności

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 80

Obóz rehabilitacyjny









Opieka lekarska
Zapewnienie elementów diagnostyki
czynnościowej (ocena parametrów
antropometrycznych i funkcjonalnych)
Zapewnienie realizacji zadań leczniczych
(fizykoterapia, kinezyterapia zbiorowa)
Podstawowa różnica od sanatorium: aktywizacja
uczestników w kierunku spełniania
elementarnych potrzeb grupy: przygotowywania
posiłków, utrzymania czystości
Przeciętnie: 28 dni

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 81

Turnus rehabilitacyjny










Zorganizowana forma wczasów aktywnych z
elementami rehabilitacji leczniczej i
psychospołecznej z uwzględnieniem rodzaju i
stopnia niepełnosprawności fizycznej i
psychicznej uczestników
Udział osób, które wcześniej uczestniczyły w
turnusach
Wymiana doświadczeń z innymi
niepełnosprawnymi
Tworzenie pozytywnego wizerunku osoby
niepełnosprawnej
Poprawa samodzielności, zaradności i
świadomości zdrowotnej
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 82

Wnioski






Celem turystyki jest redukcja skutków niedoboru
ruchu osoby niepełnosprawnej w sposób dla niej
atrakcyjny, poprawa adaptacji psychospołecznej,
spełnienie funkcji rewalidacyjnej, poprawa
wizerunku osoby niepełnosprawnej w
społeczeństwie
Turystyka powinna stanowić przedłużenie procesu
leczniczego, pomoc w wytworzeniu postawy
akceptacji własnej niepełnosprawności
Turystyka aktywna w większym stopniu spełnia
potrzeby osób niepełnosprawnych niż turystyka
masowa

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 83

Brak konieczności wysiłku











Utrudnia racjonalne
wykorzystanie spożytych
pokarmów
Upośledza stan krążenia
obwodowego
Osłabia ścięgna i mięśnie
Zmniejsza siłę mięśniową
Zmniejsza wydolność krążenia
Zmniejsza uwapnienie kości
Zmniejsza odporność na stres
Zmniejsza zdolności
adaptacyjne

Otyłość
Choroba wieńcowa
Miażdżyca tętnic
Urazy i przeciążenia
Spadek wydolności fizycznej
Osteoporoza
Depresja

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 84

Wydolność fizyczna
100%
80-90%
70-80%

55-50%

Wiek (l.)

20

40

50

70

Zdolność maksymalnego pochłaniania tlenu w czasie wysiłku LO2/min.
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 85

Wydolność fizyczna
Maksymalna wydolność
fizyczna do 25 r.ż.

Aktywność fizyczna w
wieku dojrzałym
Konsekwencje chorób i
oddziaływania
środowiska

Wiek (l.)

20

40

50

70

Zdolność maksymalnego pochłaniania tlenu w czasie wysiłku LO2/min.
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 86

Minimalny wysiłek fizyczny


Minimalny wysiłek fizyczny rekomendowany
osobie w średnim wieku o średniej budowie ciała,
bez obciążeń w celu utrzymania wydolności
fizycznej na poziomie uwarunkowanym wiekiem

Bieg z szybkością 13-14 km/godz./1,5 godz./tydz.

lub równoważnik

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 87

Osoba niepełnosprawna


Dysfunkcje ruchowe: określanie
intensywności wysiłku za pomocą
przyrostu tętna od wartości
spoczynkowej

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 88

Osoba niepełnosprawna

Punkt odpowiada przyrostowi tętna od wart. spocz. w czasie wysiłku:
o 17/min. = 0,04 pkt/min.
o 35/min. = 0,07 pkt/min.
o 57/min. = 0,10 pkt/min.
o 69/min. = 0,14 pkt/min.
Źródło: Łobożewicz T. 2000

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 89

Codzienny wysiłek




W trakcie trwania wysiłku należy powstrzymać się od
ambicji bicia rekord ów i dokonywania wysiłków
przekraczających możliwości psychofizyczne
Codzienny wysiłek powinien zawierać elementy gimnastyki
profilaktycznej/leczniczej
• Ćwiczenia korygujące postawę ciała
• Wzmacnianie izometryczne mięśni posturalnych



Osoby w starszym wieku : ćwiczenia powinny być
podejmowane stopniowo z uwzględnieniem ryzyka
wynikającego z nadciśnienia i choroby wieńcowej

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 90

Aktywność ruchowa a choroby układu krążenia


Ćwiczenia fizyczne chronią serce:
• Zwolnienie spoczynkowej i wysiłkowej
czynności serca
• Obniżenie spoczynkowego i wysiłkowego
ciśnienia krwi
• Wzrost maksymalnej pojemności minutowej
o objętości wyrzutowej serca
• Zwiększenie średnicy naczyń wieńcowych i
gęstości kapilar w mięśniu sercowym
• Niższe stężenie katecholamin w trakcie
wysiłku

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 91

Aktywność ruchowa a choroby układu krążenia


Ćwiczenia fizyczne chronią serce:
•
•
•
•
•
•
•

Wzrost długości i jakości życia
Mniejsza częstość nagłych zgonów sercowych
Modyfikacja gospodarki lipidowej
Normalizacja masy ciała
Wzmożona aktywność fibrynolityczna osocza
Wzrost aktywności układu antyoksydacyjnego
Poprawa samopoczucia, efekt antydepresyjny

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 92

Zalecenia aktywności ruchowej
• wydatek energetyczny ponad 2000 kcal/tydzień
• Trening:
• o umiarkowanej intensywności (60% tętna
maksymalnego)
• 30-60 minut
• minimum 3 razy w tygodniu

• 85-90% - wysiłki wytrzymałościowe
• 10-15% trening oporowy

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 93

Średni treningowy wydatek energii
Marsz 5 km/godz

5 kcal/min

300 kcal/godz

7 kcal/min

420 kcal/godz

9 kcal/min
10 kcal/min

540 kcal/godz
600 kcal/godz

Tenis stołowy
Siatkówka
Gimnastyka
Tenis ziemny
Badminton
Taniec
Koszykówka
Piłka nożna
Pływanie 40m/min

Narciarstwo śladowe
Jazda na rowerze 20km/godz
Bieg 10 km/godz.
Źródło: Kwolek A. 2003

>11 kcal/min >660kcal/godz
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 94

Koszt tlenowy wysiłku
• 1 MET: zużycie 3,5 ml tlenu na kg masy ciała na minutę
• 1 MET: spoczynkowa konsumpcja tlenu
• Równoważnik 14,3 W











2-3 METy: marsz po równym terenie 3-4 km/h; jazda
konna stępem, gra na fortepianie
3-4 METy: marsz 4 km/h; jazda rowerem 10 km/h,
łucznictwo, badminton – gra podwójna
4-5 METów: marsz 5 km/h; ćwiczenia gimnastyczne
5-6 METów: jazda rowerem 16 km/h; jazda na łyżwach lub
wrotkach 15 km/h
6-7 METów: marsz 8 km/h; tenis – gra pojedyncza;
narciarstwo śladowe – sypki śnieg
7-8 METów: bieg 8 km/h; jazda rowerem 19 km/h;
wspinaczka górska, hokej na lodzie

Źródło: Kwolek A. 2003

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 95

Efektywność wysiłku




Jakość sprzętu ortopedycznego – ortezy, protezy
Dostosowanie sprzętu turystycznego do potrzeb osoby
niepełnosprawnej, a nie na odwrót

Efekty uboczne





Urazy, przeciążenia – większe ryzyko niż w
turystyce osób sprawnych
Zaostrzenia stanów przewlekłych
Wymagana jest kwalifikacja lekarska do
uprawiania poszczególnych dyscyplin turystyki
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 96

Leczenie uzdrowiskowe


Klikutygodniowe kompleksowe
postępowanie lecznicze i profilaktyczne
wykorzystujące:
• Kinezyterapię
• Własności lecznicze naturalnych tworzyw:




Wody lecznicze
Gazy lecznicze
Peloidy

• Psychoterapię
• Dietę
• Edukację zdrowotną
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 97

Przykłady oddziaływań








Kąpiele kwasowęglowe: poprawa sprawności
naczyń obwodowych
Gimnastyka w wodach mineralnych: poprawa
sprawności układu ruchu
Inhalacje, klimatoterapia, gimnastyka: poprawa
wydolności oddechowej
Kuracja pitna: usprawnienie narządów
pokarmowych, wydalnicznych i mechanizmów
regulujących gospodarkę wodno-elektrolitową

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 98

Leczenie uzdrowiskowe





Element turystyki zdrowotnej
Okazja do przebywania z osobami z
podobnym zaburzeniem sprawności
Spodziewane efekty:
• Zwiększenie sprawności mechanizmów
regulacyjnych i kompensacyjnych organizmu
• Wypoczynek, wyizolowanie od środowiska
patogennego



Leczenie uzupełniające schorzeń
przewlekłych

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 99

Okresy terapii









Wstępna, przed wyjazdem: „okres
przygotowania się”
Dni 1-3: adaptacja do nowego trybu życia
Dni 4-8: aklimatyzacja: dostosowanie do
nowego środowiska i bodźców
Szczyt: dni: 18-22: występowanie
odczynu uzdrowiskowego
Końcowa: pojawianie się właściwego efektu
zdrowotnego (może być po zakończeniu
pobytu)

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 100

Okresy krytyczne terapii

8-12 dzień
 18-23 dzień




Mogą pojawić się zaburzenia układu
autonomicznego, osłabienie odporności
oraz inne objawy zmniejszonych zdolności
adaptacyjnych do bodźców
terapeutycznych i środowiskowych

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 101

Odczyn uzdrowiskowy



Nasilenie reakcji na bodźce lecznicze
Objawy:
•
•
•
•







Niepokój
Bóle mięśniowo-stawowe, neuralgiczne
Zaburzenia ciśnienia krwi
Obniżenie wydolności fizycznej

Wynik nadmiernej sekrecji histaminy oraz
hormonów nadnerczy
Jeśli jest o małej intensywności, rokuje dobry
wynik terapii
Nasilony bywa niebezpieczny
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 102

Metoda Kneippa


Hydroterapia

• ponad 120 różnych zabiegów o
zróżnicowanej intensywności
• od kompresów do biczów wodnych



Kinezyterapia

• Spacery, gimnastyka po zabiegach
wodoleczniczych






Fitoterapia
Dieta
Edukacja zdrowotna

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 103

Wskazania






Względnie dobry stan ogólny
Odpowiednia wydolność organizmu
gwarantująca adaptację do leczenia
bodźcowego
Motywacja do leczenia
uzdrowiskowego
Brak przeciwwskazań

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 104

Przeciwwskazania














Ciężki stan ogólny
Zaburzenia psychiczne
Choroba nowotworowa
Żółtaczka
Choroby zakaźne
Niewydolność krążenia, wątroby, oddechowa
Niekontrolowana padaczka
Alkoholizm, narkomania
Ciąża i okres karmienia
Niestabilna choroba wieńcowa
Zaburzenia zakrzepowo-zatorowe
Tętniak serca lub aorty
Wiek powyżej 65 lat

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 105

Busko Zdrój




Klimat nizinny, elementy kontynentalnego
Wskazania: schorzenia narządów ruchu, reumatyczne,
skórne, układu krążenia
Atrybuty: wody chlorkowo-sodowe, jodkowe, bromkowe,
borowe, siarczkowe, borowina

Ciechocinek





Klimat nizinny
Wskazania: schorzenia narządów ruchu, oddechowego,
dzieci – reumatyczne i układu krążenia
Atrybuty: wody chlorkowo-sodowe, jodkowe, bromkowe,
żelaziste, siarczkowe, termalne, ług, szlam leczniczy

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 106

Połczyn




Klimat nizinny
Wskazania: choroby narządów ruchu, reumatyczne,
ginekologiczne
Atrybuty: wody chlorkowo-sodowe, bromkowe, jodkowe,
borowina

Inowrocław





Klimat nizinny
Wskazania: choroby narządów ruchu, reumatyczne,
układów krążenia, pokarmowego
Atrybuty: wody chlorkowo-sodowo-magnezowe, borowina

Nałęczów




Klimat nizinny
Wskazania: choroby układu krążenia
Atrybuty: wody słabo zmineralizowane, żelaziste,
wodorowęglanowe
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 107

Kołobrzeg




Klimat nadmorski
Wskazania: schorzenia układu krążenia, oddechowego,
zaburzenia endokrynne, dzieci - skórne, oddechowe
Atrybuty: wody chlorkowo-sodowe, jodkowe, bromkowe,
borowe, borowina

Świnoujście




Klimat morski
Wskazania: choroby układu krążenia, oddechowego,
endokrynne, skóry
Atrybuty: wody chlorkowo-sodowe, jodkowe, bromkowe,
borowe, borowina

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 108

Wysowa




Klimat górski
Wskazania: choroby układu pokarmowego, oddechowego,
Atrybuty: szczawy wodoro-węglanowo-chlorkowo-sodowe,
wapniowe, jodkowe, bromkowe, żelaziste, borowina

Iwonicz






Klimat górski
Wskazania: schorzenia narządów ruchu, reumatyczne,
układów pokarmowego, oddechowego
Atrybuty: wody wodorowęglanowe, chlorkowo-sodowe,
jodkowe, bromkowe, borowe, kwasowęglowe, borowina

Polanica




Klimat górski
Wskazania: choroby układów krążenia, pokarmowego
Atrybuty: szczawy wodorowęglanowo-wapienne
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 109

Lądek




Klimat górski
Wskazania: choroby narządów ruchu, reumatyczne, układu
krążenia obwodowego, skóry
Atrybuty: wody słabo zmineralizowane, radoczynne,
siarczkowe, fluorkowe, borowina

Rabka




Klimat kotlin śródgórkich
Wskazania: choroby układu krążenia, oddechowego,
endokrynne, dziecięce: reumatyczne, układu krążenia
Atrybuty: wody chlorkowo-sodowe, jodkowe, bromkowe,
borowina

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 110

Wnioski




Propagowanie turystyki i aktywnej rekreacji osób
niepełnosprawnych przyczynia się do zwiększenia
ich wydolności fizycznej i poprawia integrację
społeczną
Wysiłki podejmowane przez osoby
niepełnosprawne w ramach wymienionych wyżej
aktywności mogą spowodować dekompensację
ich mechanizmów adaptacyjnych. Z tego względu
w kwalifikacji do szczególnych form turystyki i
rekreacji niepełnosprawnych powinien brac udział
lekarz

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 111

Czynniki wpływające na udział osób
niepełnosprawnych w życiu społecznym


Stopień uszkodzenia
• Zaburzenia motoryczne





Trudności w przemieszczaniu się
Upośledzenie zdolności manipulacyjnych
Niewydolność krążeniowa i oddechowa
Ból

• Zaburzenia sfery psychicznej i
emocjonalnej




Ból
Depresja
Lęk

• Zaburzenia Turystyka
intelektualne
i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 112

Czynniki wpływające na udział osób
niepełnosprawnych w życiu społecznym


Stopień upośledzenia
• Bariery
• Uprawnienie niepełnosprawności
• Wykształcenie
• Zatrudnienie
• Infrastruktura rehabilitacji

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 113

Orzeczenie niepełnosprawności


O stopniu niepełnosprawności orzekają
• Powiatowe i Wojewódzkie Zespoły do Spraw
Orzekania o Stopniu Niepełnosprawności.
(działające zwykle przy Urzędach Pracy).
• Krajowy Zespół do Spraw Orzekania o Stopniu
Niepełnosprawności (instancja odwoławcza)



Stopnie niepełnosprawności:
• Znaczny
• Umiarkowany
• Lekki



U dzieci orzeka się niepełno-sprawność bez
określenia stopnia
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 114

Stopnie niepełnosprawności






Znaczny: naruszenie sprawności w stopniu uniemożliwiającym
zaspokajanie, bez pomocy innych osób, podstawowych potrzeb
życiowych (samoobsługa, poruszanie się, komunikowanie się,
pełnienie samodzielne ról społecznych. Niezdolna do podjęcia
zatrudnienia lub zdolna do realizowania zatrudnienia w zakładzie
pracy chronionej albo w zakładzie aktywizacji zawodowej.
Umiarkowany: naruszenie sprawności zdolna do wykonywania
zatrudnienia na stanowisku pracy przystosowanym odpowiednio do
potrzeb i możliwości wynikających z niepełnosprawności,
wymagającą w celu pełnienia ról społecznych częściowej lub
okresowej pomocy innej osoby.
Lekki: naruszenie sprawności w stopniu nie uniemożliwia-jącym
wykonywania zatru-dnienia, nie wymagającym pomocy innej osoby
w celu pełnienia ról społecznych.

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 115

Uprawnienie niepełnosprawności


Niepełnosprawni z orzeczeniem w Polsce:
• 5.456.711
• W tym ponad 135.094 poniżej 15 r.ż.



Szacunkowo: 80%
wszystkich
niepełnosprawnych

nieustalony
251875

znaczny
1064844

lekki
1571661
umiarkowany

1426665

NSP, 20 maja 2002
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 116

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 117

Wykształcenie niepełnosprawnych
70%
60%

57,3%

50%
40%

33,9%

30%

niepełnosprawni
30,1%
19,0%

20%

10,0%
3,7%

10%
0%

sprawni

podstawowe (1)

średnie (1)

wyższe (2)

Stan zdrowia ludność Polski w 1996 roku. GUS, Warszawa 1997
Raport „Integracji”. Niepełnosprawni - normalna sprawa. Stowarzyszenie
Przyjaciół Integracji, Warszawa 2001
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 118

Struktura zatrudnienia niepełnosprawnych w
Polsce
30%

26,3%

25%
20%

18,1%
13,9%

15%
10%
5%
0%

5,3%

niepełne
podstawowe

podstawowe

ogólnokształcące

wyższe

Osoby niepełnosprawne w Polsce. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej,
Pełnomocnik Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych, Warszawa listopad 2000

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 119

Osoby niepełnosprawne w Polsce. Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej,
Pełnomocnik Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych, Warszawa listopad 2000

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 120

Bariery uprawiania turystyki przez
osoby niepełnosprawne




Urbanistyczne – na ulicach, poza budynkami
Architektoniczne – we wnętrzu obiektów
Psychiczne i kulturowe
• Nieprzychylność środowiska
• Nadopiekuńczość
• Brak wiedzy na temat potrzeb osób niepełnosprawnych



Finansowe, organizacyjne, prawne:
• Brak bazy i sprzętu turystycznego
• Brak fachowych kadr
• Nieodpowiednie przepisy

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 121

Najczęstsze bariery urbanistyczne
Strome schody
 Strome pochylnie i spadki terenu
 Nieutwardzone i nierówne
nawierzchnie
 Brak wydzielonych parkingów
 Krawężniki, kanały odpływowe


Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 122

Najczęstsze bariery architektoniczne












Wąskie drzwi, korytarze
Drzwi wahadłowe i obrotowe
Małe powierzchnie pomieszczeń
Wysokie progi
Zbyt wysoko zainstalowane gniazdka wtykowe,
wyłączniki, klamki
Materiały, instalacje wywołujące alergie
Zbyt silne sztuczne światło
Hałasy
Brak przejrzystej informacji wizualnej
Brak przystosowanej szatni w obiektach
użyteczności publicznej
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 123

Potrzeby osób niepełnosprawnych




Niedosłyszący: sygnalizacja świetlnoakustyczna, słuchawki wzmacniające
dźwięk do radia lub telefonu
Słabowidzący: sygnalizacja świetlnoakustyczna, gładkie nawierzchnie bez
rucho-mych wykładzin, progów

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 124

Potrzeby osób niepełnosprawnych













Osoby na wózkach:
przystosowane parkingi, drogi dojazdowe,
pochylnie maksymalnie 5o
niżej ustawione okienka recepcyjne
Pokoje o powierzchni min. 22 m2
drzwi o szerokości powyżej 85 cm (teleskopowe,
rozsuwane)
Nisko usytuowane klamki okienne i drzwiowe (do
105 cm)
Osłony ścian przed uderzeniem wózka
Wycieraczki pod drzwiami w zagłębieniach
Poręcze w WC, łazienkach
Szyny podsufitowe w łazienkach, garażach i
pokojach
Komunikacja pionowa: windy, dźwigi dla wózków
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 125

Potrzeby osób niepełnosprawnych


Ułatwienia terenowe:
• Równa, ale nie śliska szeroka
nawierzchnia traktów pieszych
• Różnice między jezdnią a krawężnikiem
do 3 cm
• Dostęp do wagonów kolejowych lub
autobusów przy użyciu ruchomych
platform
• Przejścia podziemne zaopatrzone w
pochylnie i dźwigi
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 126

Minimalne wymagania w zakresie dostosowania
obiektów hotelarskich do potrzeb osób
niepełnosprawnych










W obiektach powyżej 50 jednostek mieszkalnych co
najmniej jedna powinna być dostosowana do potrzeb osób
niepełnosprawnych, wyposażone w poręcze i uchwyty
ułatwiające korzystanie z urządzeń higieniczno-sanitarnych
Ogólnodostępne elementy wyposażenia obiektu, takie jak
urządzenia komunikacji wewnętrznej, przyciski i wyłączniki i
co najmniej 1 telefon powinny być umieszczane na
wysokości 90-110 cm
Co najmniej jedno stanowisko recepcyjne powinno
dysponować ladą o wysokości do 90 cm lub powinno być
wydzielone osobne stanowisko obsługi osób poruszających
się na wózkach
W salach gastronomicznych i wielofunkcyjnych należy
przystosować miejsca umożliwiające korzystanie osobom na
wózkach
Przyciski sterujące windami powinny być opisane w sposób
czytelny dla niewidzących, a windy wyposażone w
sygnalizację dźwiękową
Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z 19.08.2004 r.
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 127

Minimalne wymagania w zakresie dostosowania
kempingów do potrzeb osób niepełnosprawnych








Należy zapewnić co najmniej 2 stanowiska
obozowania dla osób niepełnosprawnych
dysponujące dojazdem dla samochodów położone
w najbliższej odległości od urządzeń
ogólnodostępnych
Parking przy recepcji powinien posiadać
stanowisko postojowe dostosowane do potrzeb
osób niepełnosprawnych
Ciągi komunikacyjne powinny być utwardzone, o
szerokości co najmniej 180 cm i umożliwiać
dostęp ze stanowisk dla osób niepełnosprawnych
do wszystkich urządzeń ogólnodostępnych
Co najmniej jeden ustęp powinien być dostępny
dla osoby na wózku
Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z 19.08.2004 r.
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 128

Bariery emocjonale


Postawy osób niepełnosprawnych:
• Lęk
• Wstyd
• Wyuczona tendencja do izolacji
• Niechęć do osób sprawnych, zazdrość

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 129

Bariery społeczne




Postawa unikania: obawa istniejąca u
każdego, że może stać się inwalidą –
chęć oddalenia myśli i osób
wywołujących ją.
Przezywciężanie:
• oswojenie społeczności z problematyką
niepełnosprawnych.
• kreowanie pozytywnego wizerunku osób
niepełnosprawnych.

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 130

Bariery społeczne


Nadopiekuńczość:
• pogłębia niepełnosprawność
• wywołuje uczucie poniżenia
• odbiera możliwość pełnego uczestnictwa



Niechęć, pogarda

Częsty udział dzieci niepełnosprawnych w obozach i wycieczkach
zwiększa ich odporność na niewłaściwe postawy, przyczynia
się do nabycia postawy asertywnej, obniża uczucie wstydu

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 131

Finansowe




Brak przystosowanego sprzętu
turystycznego
Wysokie koszty uczestnictwa w
różnych dyscyplinach turystyki przy
niskim stanie dochodów osób
niepełnosprawnych

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 132

Finansowanie turystyki i rekreacji


Źródła państwowe
• Np. Rządowy Program Działań na Rzecz Osób
Niepełnosprawnych i Ich Integracji ze Społeczeństwem






Samorządy
Fundacje
Donacje
PFRON

Szczególna rola w realizacji turystyki i rekreacji
niepełnosprawnych przypada organizacjom pozarządowym
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 133

Polski Związek Niewidomych






Działa od 1946, zrzesza 72 tys.
niepełnosprawnych narządu wzroku.
Cel: zrzeszanie, reprezentacja interesów
niewidomych, udzielnie im pomocy
Urządza m.in.
• Rajdy motorowe, na tandemach, piesze, kajakowe,
wczasy, turnusy rehabilitacyjno-szkoleniowe
• Podejmuje działania na rzecz udziału niewidomych w
leczenia klimatycznego, szkoleń rehabilitacyjnych

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 134

Stowarzyszenie Kultury Fizycznej Sportu i Turystyki
Niewidomych i Słabowidzących Cross









Działa od 1991
Rozwija i organizuje kulturę fizyczną,
sport, turystykę w środowisku
niewidomych i słabowidzących
Organizowane imprezy:
Turnieje szachowe
Czynny wypoczynek
Wycieczki
Spartakiady
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 135

Polski Związek Głuchych






Działa od 1946
Zrzesza 28 tys. członków
Zrzesza i zapewnia pomoc w różnych
dziedzinom żcyai ludziom z wadą słuchu
W zakresie turystyki:
• Turnusy rehabilitacyjne
• Imprezy tursytyczne


Slide 136

Polski Związek Sportowy Głuchych








Działa od 1927
Liczy 4 tys. członków
Zrzesza 46 klubów sportowych
Członek Europejskiej Organizacji Sportowej
Głuchych i PKOl
Upowszechnia kulturę fizyczną osób głuchych
Przygotowuje polskie reprezentacje sportowe do
udziału w zawodach

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 137

Polski Związek Sportu Niepełnosprawnych START





Działa od 1952
Wielodyscyplinowy związek sportowy
niepełnosprawnych
Organizowanie zawodów, imprez, szkoleń w
zakresie sportu, określa i przystosowuje
dyscypliny sportowe dla niepełnosprawnych,
szkoli instruktorów, zatwierdza sportowe rekordy
krajowe

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 138

Polskie Stowarzyszenie Sportowe dl Osób
Upośledzonych Umysłowo „Olimpiady Specjalne
Polska”








Działa od 1990
Zrzesza 11,5 tys. członków
Organizuje sport, rekreację i turystykę dla dzieci i
dorosłych z upośledzeniem umysłowym
Podejmuje starania o poszanowanie społeczne
upośledzonych umysłowo
Organizuje liczne mitingi sportowe
Prowadzi całoroczna dzialanośc w zakresie
rekreacji i turystyki osób niepełnosprawnych
umysłowo

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 139

Towarzystwo Walki z Kalectwem








Organizacja odpowiedzialna za realizacje
rehabilitacji socjalnej
Fachowa pomoc w zakresie sposobów uprawiania
turystyki przez niepełnosprawnych
Organizuje konferencje naukowe poświęcone
problemom kultury fizycznej i turystyki osób
niepełnosprawnych
Wspólpracuje z innymi oragnizacjami: ZHP, TPD,
PTTK, oświatą, zakładami pracy

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 140

Towarzystwo Przyjaciół Dzieci





Działa od 1919
Dba o potrzeby i prawa dziecka,
niesie pomoc dzieciom z biednych
rodzin
Prowadzi 2 domy wczasowe, ośrodek
szkolno-wychowawczy

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 141

Stowarzyszenie Pomocy Rehabilitacji i
Turystyki Dzieci i Młodzieży Niepełnosprawnej
PROMOCJA








Działa od 1996 (Warszawa)
Celem jest udzielnie wszechstronnej pomocy
niep[ełnosprawnym dziecim, młodzieży oraz ich rodzicom
Organizuje Warszawskie Olimpiady Młodzieży
Niepełnosprawnej, turnusy rehabilitacyjne, wycieczki,
pielgrzymki, imprezy okolicznościowe
Udziela pomocy finansowej na rzecz pozyskania sprzetu
rehabilitacyjnego

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 142

Fundacja Wspierania rehabilitacji Osób
Niepełnosprawnych przez Sporty Wodne HANDI






Działa od 1993 (Poznań)
Cel działalności: wspoeranie rehabilitacji
poprzez uczestnictwo w sportach wodnych
Propaguje żeglarstwo jako formę rehabilitacji
Udziela pomocy szkołom i sanatoriom dla dzieci
niepełnosprawnych

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 143

Fundacja Inwalidzi pod Żaglami (Warszawa)



Działa od 1952
Zajmuje się udostępnianiem
żeglarstwa turystycznego i
innych form wypoczynku
osobom niepełnosprawnym
bez względu na charakter
ich niepełnosprawności,
wiek, narodowość

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 144

Polskie Stowarzyszenie Żeglarzy
Niepełnosprawnych (Łódź)




Działa od 1994
300 członków
Cel: zrzeszanie i ochrona interesów żeglarzy
niepełnosprawnych

•Organizuje sprzęt oraz szkolenia dla żeglarzy
niepełnosprawnych
•rejsy śródlądowe i morskie
•uczestniczy w ustalaniu kadry żeglarzy na imprezy
międzynarodowe
•Organizuje obozy rehabilitacyjne
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 145

Stowarzyszenie Rehabilitacji poprzez
Żeglarstwo NAVIGARE PRO HUMANUM





Działa od 1996
Żeglarstwo morskie jako forma
rehabilitacji osób głuchych
Szkolenia żeglarskie, obozy
żeglarskie, rejsy dla dzieci z wadami
słuchu

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 146

Wnioski






Dla kształtowania prawidłowych postaw
lepsze są imprezy integracyjne (włączenie
niepełnosprawnych do akcji otwartych) niż
specjalne wycieczki dla osób kalekich
Regularne uprawianie turystyki przez
osoby niepełnosprawne zwiększa
umiejętność pokonywania barier
fizycznych i psychicznych
Najtrudniejsza do pokonania jest bariera
braku fachowych kadr dla turystyki osób
niepełnosprawnych
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 147

Osoby z uszkodzonym słuchem


Slide 148

Osoby niesłyszące i osoby z wadami słuchu




Niesłyszący: człowiek z uszkodzeniem
słuchu w stopniu uniemożliwiającym odbiór
mowy wyłącznie drogą słuchu
(podstawowy sposób porozumiewania się –
język migowy)
Osoba z wadą słuchu: ma trudności ze
rozumieniem mowy, ale w sprzyjających
okolicznościach i za pomocą aparatu
słuchowego może ją rozumieć
Statut PZG
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 149

Język migowy i migany


Język migowy to język
naturalny korzystający z
kanału wzrokowego, a nie
słuchowego. Języki migowe
są naturalnie nabywane
przez dzieci głuche od
głuchych rodziców. Mają
słonik i gramatykę. Do
niedawna nie miały wersji
pisanej.
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 150

Język migowy i migany






Na komunikat w języku migowym składają się znaki
manualne, mimiczne oraz ruchy wykonywane głową czy
tułowiem.
Nie istnieje jeden ogólnoświatowy język migowy, ale wiele
w pełni wykształconych języków, których zasięgi nie zawsze
pokrywają się z zasięgami języków mówionych. (np. BSL –
brytyjski jest całkowicie odmienny od ASL –
amerykańskiego)
Odrębną grupę stanowią języki migowe stworzone na
użytek określonych grup zawodowych, wojskowy język
migowy służy do porozumiewania się w całkowitej ciszy
na szczeblu taktycznym pomiędzy żołnierzami
pozostającymi ze sobą w kontakcie wzrokowym.

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 151

Język migowy i migany


Język migany, czyli systemn
językowo-migowy to pojęcie odrębne
od nturalnego narodowego języka
migowego. Jest on wynikiem
przetworzenia naturalnego języka
mówionego (np. polskiego) z
zaadaptowaniem jego gramatyki na
system znaków manualnych

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 152

Epidemiologia uszkodzeń słuchu



10% populacji ma problemy ze słuchem
1,5 – 2% populacji – ma wskazania do
korzystania z aparatów słuchowych

WHO





Polska – szacunkowe dane wskazują, ze
osób z uszkodzeniem słuchu powinno być
600-800 tys.
97.850 – osoby zagrejestrowane w PZG
• Niesłyszący 40.293
• Z uszkodzonym słuchem 57.557



PZG (1998)

PZG – jedyne źródło danych
statystycznych obejmuje ok. 10% osób z
uszkodzonym słuchem

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 153

Epidemiologia uszkodzeń słuchu






Przewaga mężczyzn (1,29/1); 2/3 w wieku
produkcjyjnym; 1/3 w wieku emerytalnym
Mieszkańcy wsi: 42%
Niski poziom wykształcenia:
•
•
•
•

Bez wykształcenia: 20%
Podstawowe: 56%
Średnie: 11%
Wyższe: 1%

•
•
•
•

Rolnicy: 25%
Robotnicy niewykwalifikowani: 26%
Robotnicy wykwalifikowani: 42%
Praca umysłowa: 7%

Praca zawodowa:

Jelnicka T. Turystyka i wypoczynek osób z wadami słuchu. IT, Warszawa, 1986)

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 154

Inwalida narządu słuchu


Uwarunkowania psychofizyczne:

• Spłycony oddech – tor typowy dla osób
nieposługujących się mową:



Mniejsza pojemność życiowa płuc
Gorsza ruchomość klatki piersiowej

• Większe ryzyko schorzeń i niewydolności krążenia i
układu oddechowego

•
•
•
•

Wady i uszkodzenia upośledzające zmysł równowagi
Uszkodzenia ucha środkowego – nadwrażliwość na hałas
Lęk przestrzeni
Osoby głuche większość czasu spędzają w pomieszczeniach
zamkniętych
• Świadome unikanie ruchu i podróży


Na ogół zły poziom materialny
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 155

Turystyka głuchych


Główne przeszkody:
• Trudności finansowe
• Brak zainteresowania, tendencja do
izolacji społecznej




26% - deklaruje niechęć opuszczania
miejsca zamieszkania
12% - preferencja wyjazdów z osobami
głuchymi

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 156

Turystyka głuchych




Zorganizowana turystyka głuchych od
1954 roku (Przemyśl)
Udział w organizacji turystyki:
• Zakłady pracy (wczasy, turnusy
rehabilitacyjne) - 46%
• Rodzina, znajomi – 22%
• PZG – 12%
• Organizacje kościelne – 10%
• PTTK, biura podróży, inne organizacje
społeczne – 10%
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 157

Znaczenie ruchu i rekreacji




Potrzeba ćwiczeń wyrównawczych,
np. w formie rytmicznego
nieforsownego ruchu (takiego jak w
turystyce pieszej, rowerowej,
kajakowej, narciarskiej)
Turystyka narciarska i rowerowa
mają dodatkowo elementy treningu
koordynacyjno-równoważnego
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 158

Edukacyjna rola turystyki


Specyfika rozwoju osób z zaburzeniami
słuchu:
• Brak rozwoju mowy
• Nie wytwarzają się pojęcia werbalne ani
myślenie językowe (język migowy na
odmienna strukturę gramatyczną od
mówionego)




Ograniczenie zdolności percepcyjnej
Zahamowanie rozwoju umysłowego
Trudność korzystania z przekazu językowego w
formie zapisu (książki)

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 159

Edukacyjna rola turystyki


Rehabilitacja:
• Jednym z podstawowych zadań
jest edukacja
• Istotne jest „wielokanałowe”
przekazywanie wiedzy – metody
poglądowe uzupełnione komentarzem w języku migowym lub czytane z ust


Stwierdzono, że większe zainteresowanie głuchych
budzą imprezy, które rozpoczynają się od prelekcji,
filmów, folederów, które wprowadzają w temat

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 160

Integrująca rola turystyki


Wyjazdy grupowe:
• Integracja wewnątrz grupy:


Nawiązanie stosunków z innymi
uczestnikami, przestrzeganie zasad życia w
zbiorowości

• Integracja z otoczeniem ludzi słyszących

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 161

Zagadnienia organizacji turystyki








W grupie niesłyszących powinien być
tłumacz języka migowego (1 na 20 osób –
w terenie; 1 na 10 osób w przestrzeni
zamkniętej)
Grupa z uszkodzeniem słuchu –
maksymalnie 10-20 osób, przewodnik z
dobrą dykcją
Wycieczka powinna być poprzedzona
wprowadzeniem
Po wycieczce powinno być zorganizowane
spotkanie utrwalające i rozszerzające
uzyskaną wiedzę
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 162

Formy turystyki niesłyszących


Wycieczkowa:
• Piesza nizinna
• Górska
• Rowerowa
• Żeglarska
• Kajakowa
• Motorowa



Pobytowa
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 163

Sport inwalidów narządu słuchu


Osoby z uszkodzeniem narządu słuchu mogą
uprawiać praktycznie wszystkie dyscypliny
sportowe wg przepisów dla osób
pełnosprawnych, z tym tylko, że zmienić
należy sędziowską sygnalizację z dźwiękowej
na wizualną.
W Polsce najpopularniejsze są takie dyscypliny
jak: koszykówka, piłka siatkowa, piłka nożna,
lekka atletyka, pływanie, tenis stołowy,
strzelectwo, narciarstwo, bilard oraz szachy

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 164

Osoby z uszkodzonym wzrokiem


Slide 165

Społeczne postrzegane niewidomych






Niepokój i lęk związany z obecnością osób
niewidomych
Ślepota postrzegana jest zazwyczaj jako
bardzo głęboka i szczególnie uciążliwa
forma niepełnosprawności
W wyniku dużej możliwości kompensacji
ze strony innych narządów zmysłów
stopień upośledzenia społecznego osób
niewidomych jest znikomy w stosunku np.
do głuchych

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 166

Niewidomi i turystyka


Brak wzroku:
• Brak wrażliwości na bodźce wzrokowe
związane np. z atrakcyjnością
odwiedzanych miejsc
• Ograniczenie tempa i swobody
poruszania się
• Trudność opanowania zdolności do
poruszania się w nieznanym terenie

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 167

Niewidomi i turystyka






Turystyka na ogół nie jest postrzegana
przez niewidomych jako atrakcyjna forma
rehabilitacji i rekreacji
Ze względu na problemy finansowe
(mniejsze dotacje) nie jest ona w naszym
kraju popularna
Obserwuje się wzrost zainteresowania
turystycznymi imprezami grupowymi
takimi jak zloty, zjazdy

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 168

Formy turystyki niewidomych


Turystyka piesza nizinna:

trudności ze swobodnym przemieszczaniem się
mogą być zredukowane przez grupowy
charakter turystyki







Turystyka górska
Turystyka kajakowa
Kolarstwo tandemowe
Turystyka narciarska
Turystyka pobytowa

Elitarne ze względu
na duży stopień
trudności

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 169

Rola przewodnika






Wysokie kwalifikacje, poziom kultury
osobistej
Trening (np. przewodnika narciarskiego)
często prowadzony jest w taki sposób, że
kandydat na przewodnika musi sam, bez
kontroli wzroku nauczyć się pokonywać
przeszkody na trasie aby poznać w czym
będzie pomagał podopiecznemu
Zamiast „prowadzić po szlaku” powinien
„razem wędrować”

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 170

Walor poznawczy










Niewidomi to wdzięczni słuchacze
Opowiadając o mijanych atrakcjach lub obiektach
przewodnik nie powinien unikać zwrotów „zobaczcie”,
„proszę spojrzeć”.
Warto dbać wprowadzić duzo pojęc orientujących „z lewej”,
„z prawej”, „tam, skąd grzeje słońce”, „z północy”, „z
zachodu”
Niewidomy powinien być zwrócony twarzą do opisywanego
obiektu
Należy zwrócić uwagę na opisy ciekawych zwyczajów,
wydarzeń
W Polsce jest wciąż bardzo niewiele wydawnictw
turystycznych w formie dźwiękowej lub w alfabecie Braila

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 171

Sport inwalidów narządu wzroku
LEKKA ATLETYKA: Najpopularniejsza dyscyplina
uprawiana przez osoby z uszkodzeniem narządu wzroku.
W zawodach lekkoatletycznych biorą udział zawodnicy
niewidomi i słabo widzący. W zależności od stopnia
uszkodzenia wzroku mogą startować w różnych
konkurencjach z wyjątkiem biegów przez płotki i z
przeszkodami, skoku o tyczce, rzutu młotem. Niewidomi
biorą udział w zawodach w okularach zasłaniających
(nieprzezroczystych) oczy oraz korzystają z pomocy
przewodnika, których zadaniem jest prowadzenie i
orientowanie zawodnika. W trakcie zawodów powinna
być zachowana cisza ponieważ zbytni hałas może
dezorientować zawodników, utrudniać kontakt z
przewodnikiem i przeszkadzać im w ten sposób oddanie
skoku czy rzutu na miarę ich możliwości.

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 172

Sport inwalidów narządu wzroku
PŁYWANIE: Oczywiste są zdrowotne, rehabilitacyjne, czy
wreszcie utylitarne walory pływania. Dlatego jest to
dyscyplina bardzo popularna i zalecana dla osób
niepełnosprawnych.
W przypadku osób z uszkodzeniem narządu wzroku
zawodnicy, podobnie jak w innych dyscyplinach
sportowych podzieleni są na trzy klasy:
B1 - Całkowicie niewidomi oraz z poczuciem światła, ale
bez zdolności rozpoznawania przedmiotów lub ich
zarysów bez względu na kierunek i odległość.
B2 - Ze zdolnością rozpoznawania przedmiotów lub ich
zarysów, ostrość wzroku 2/60 wg skali Snellena i/lub
ograniczenie pola widzenia w zakresie 5o.
B3 - Ze wzrokiem o ostrości od ponad 2/60 do 6/60 i/lub
ograniczeniem pola widzenia od 6o do 20o.
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 173

Sport inwalidów narządu wzroku
GOAL BALL jest grą zespołową uprawianą wyłącznie
przez osoby z uszkodzeniem narządu wzroku niewidomych i słabo widzących. Zarówno jedni jak i
drudzy grają w nieprzeźroczystych goglach, słabo
widzący nie mogą więc korzystać z resztek wzroku. Gra
toczy się w czasie 2x10 min. na boisku o wymiarach 9
m x18 m, na którym wszystkie linie są wypukłe (aby
były wyczuwalne przez zawodników). Na całej długości
linii końcowej (9 m) znajduje się bramka o wysokości
1,3 m. Gra się piłką "dźwiękową" (w środku są
dzwoneczki, a dźwięk wydobywa się podczas toczenia
przez specjalne otwory w piłce) o wadze 1,25 kg. Piłka
nie może lecieć w powietrzu ani też skakać - musi się
toczyć.

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 174

Sport inwalidów narządu wzroku
JUDO: Zasady walki i zdobywania
punktów są takie same jak u osób
pełnosprawnych. Najważniejszą różnicą
jest zachowanie kontaktu dotykowego
zawodników przed rozpoczęciem walki.
Do orientacji w przestrzeni zawodnicy
wykorzystują m. in. wyczuwalne
dotykiem różnice w strukturze
zewnętrznego pasa maty.

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 175

Sport inwalidów narządu wzroku
KOLARSTWO: Wyścigi kolarskie szosowe i
torowe dla osób niewidomych i słabo
widzących odbywają się z wykorzystaniem
tandemów. Przewodnikiem (siedzącym z
przodu) może być były zawodnik lub amator.

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 176

Sport inwalidów narządu wzroku
PIŁKA NOŻNA: Piłka nożna dla osób niewidomych i
słabo widzących jest rozgrywana piłką dźwiękową przez
dwie drużyny 5-osobowe, na boisku o wymiarach: 38-42
m długości, 18-22 m szerokości. Boisko otoczone
jest miękkimi bandami (ścianką). Szerokość bramki
wynosi 3 m. Wszyscy zawodnicy z wyjątkiem
bramkarza mają w czasie gry założone
nieprzezroczyste gogle. Czas gry wynosi 2 x 25 min.

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 177

Sport inwalidów narządu wzroku
NARCIARSTWO: Osoby z uszkodzeniem narządu wzroku
spośród zimowych dyscyplin sportowych uprawiają
narciarstwo zjazdowe i biegowe oraz biatlon. We
wszystkich uprawianych przez nich konkurencjach,
zarówno niewidomi jak i słabo widzący zawodnicy, mogą
korzystać z pomocy przewodnika. W biatlonie oprócz biegu
na nartach jest również strzelanie.
Niewidomi strzelają z karabinków z celownikiem, który
dźwiękowo informuje o zbliżaniu lub oddalaniu się od
celu w trakcie celowania. Wykorzystywane jest również
specjalne urządzenie, które (trochę jak w grze wideo)
wysokością dźwięku informuje o odległości miejsca, w
które wycelowany jest karabinek od środka tarczy.

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 178

Turystyka i rekreacja osób upośledzonych
umysłowo


Slide 179

Epidemiologia niepełnosprawności
umysłowej



Upośledzenie: 2-5% populacji
Osoba upośledzona umysłowo:
• Upośledzone możliwości adaptacji społecznej w
wyniku ograniczeń intelektualnych



Zazwyczaj upośledzenie w stopniu lekkim w Polsce zaliczane
jest do normy i nie powoduje znacznych problemów
adaptacyjnych

• Dotyczy: rozwoju mowy, emocji, intelektu
• Upośledzenie fizyczne (wady wrodzone, wady
postawy) - częstość proporcjonalna do stopnia
zaburzeń umysłowych
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 180

Epidemiologia niepełnosprawności
umysłowej




Upośledzenie:
W stopniu lekkim (IQ 69-55): 89%
• Nie wymagają specjalnej edukacji
• Samodzielni, zdolni do zarobkowania



W stopniu umiarkowanym (IQ 54-40): 6%; w
stopniu znacznym (IQ 39-25): 3,5%
• Szkoły życia: pisanie i czytanie prostych wyrazów,
liczenie do 100, rozpoznawanie godzin na zegarze i
wartości pieniędzy
• Praca jedynie pod nadzorem (spółdzielnie inwalidzkie)



Głębokie upośledzenie: 1,5%

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 181

Epidemiologia niepełnosprawności
umysłowej





Typy zachowań:
Apatyczny: zwolnione tempo reakcji
na bodźce, ospałość, obojętność
Eteryczny: nadpobudliwość,
zmienność nastrojów, brak zdolności
do koncentracji, szybkie zniechęcanie
się do działania

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 182

Główne deficyty


Lekki stopień upośledzenia:
• Deficyty spostrzegania, kojarzenia, pamięci,
uwagi, orientacji czasowej i przestrzennej,
wyobraźni, myślenie abstrakcyjnego
• Działania stereotypowe, bez inwencji własnej
• Obniżona odporność organzimu, zwiększona
męczliwość
Może być dobra pamięć mechaniczna i duża
zaradność praktyczna w zakresie czynności
codziennych

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 183

Główne deficyty


Umiarkowany i znaczny stopień
upośledzenia:
•
•
•
•
•



Brak rozumienia pojęć abstrakcyjnych
Niedokształcenie mowy, ubogie słownictwo
Zachowanie sterowane popędami
Łatwe uleganie sugestiom i wpływom
Ograniczona zdolność uczenia

Zachowana zdolność samoobsługi

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 184

Główne deficyty


Głęboki stopień upośledzenia:
• Ograniczne zdolności wykształcenia
odruchów warunkowych
• Niewielka bądź nieistniejąca zdolność
uczenia się
• Mowa elementarna lub jej brak
• Niekiedy brak ruchów lokomocyjnych
•Niezdolność do samoobsługi
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 185

Integracja niepełnosprawnych umysłowo




Idea współdziałania i wzajemnej tolerancji,
służy zrozumieniu potrzeb i akceptacji osób
niepełnosprawnych umysłowo w
społeczeństwie
Przeszkodą są postawy społeczne dążące
do izolacji osób niepełnosprawnych
przyczyniając się do powstawania u osób
upośledzonych wtórnej niepełnosprawności

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 186

Rewalidacja




Przywracanie sprawności umysłowej, fizycznej,
psychicznej i społecznej
Zabiegi pedagogiczno-terapeutyczne
przygotowujące osoby upośledzone do życia i
pracy
Turystyka jest formą rewalidacji o potencjalnie
silnym oddziaływaniu

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 187

Turystyka w rehabilitacji










Rozbudzenie potrzeby działania
Przezwyciężenie niewiary we własne siły
Zapobieganie apatii i zniechęceniu
Zaspokojenie nadpobudliwości ruchowej
Zaspokojenie potrzeb poznawczych i
wrażeniowych
Redukcja lęku i agresji
Kształtowanie pozytywnych postaw społecznych
Kształtowanie pozytywnego wizerunku osoby
niepełnosprawnej

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 188

Przeszkody


Społeczne:
• Brak akceptujących postaw
• Niewielu kwalifikowanych przewodników



Wynikające z niepełnosprawności:
• Brak zrozumienie potrzeby czynnego wypoczynku,
tendencja do unikania wysiłku (brak nawyku)
• Zahamowania widoczne przy kontakcie z nowym
środowiskiem
• Gorsza orientacja w czasie i przestrzeni
• Gorsza umiejętność radzenia sobie w trudnych
sytuacjach
• Utrudnienie przyswajania informacji



Ekonomiczne: niski status materialny
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 189

Preferowane formy rekreacji




Zbiorowe wczasy, kolonie, obozy
Zabawy towarzyskie
Turystyka edukacyjno-wychowawcza:
•
•
•
•

Wycieczki przemiotowe
Wycieczki krajoznawcze
Biwaki
Zielone szkoły

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 190

Wycieczki przedmiotowe


Stała forma działalności dydaktycznowychowawczej w szkołach specjalnych:
kształcenie zintegrowane, bloki programowe
• nauka wiedzy o środowisku społeczno-przyrodnicznym
• język polski
• Historia, geografia



Cele:
• Ukierunkowana edukacja
• Funkcja integracyjna wewnątrz grupy i integracja ze
społecznością osób sprawnych
• Wyrabianie spostrzegawczości i orientacji w terenie

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 191

Obozy dla młodzieży upośledzonej umysłowo


Przygotowanie:
• Perspektywa dłuższego pobytu w nieznanym
terenie mobilizuje do pracy nad sobą
• Konkursy sprawnościowe



Realizacja obozu:
• Zrównoważenie programu: elementy edukacji i
czynnej rekreacji
• Kontakt z młodzieżą sprawną – uczy
samodzielności
• Zdobywanie odznak turystycznych
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 192

Cele rekreacji edukacyjnej dzieci



Rozwój fizyczny
Elementy ćwiczeń korekcyjnych
Stymulacja rozwoju emocjonalnego:

•
•
•
•
•

Pomoc w nawiązywaniu więzi z dorosłymi i rówieśnikami
Nauka ekspresji mowy i gestu
Rozwijanie świadomości własnego ciała
Rozwinięcie poczucia odpowiedzialności
Rozwijanie zdolności koncentracji




„Ruch rozwijający” Veronica Sherborne, 1987
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 193

Sport osób niepełnosprawnych
umysłowo




Sport cieszy się olbrzymią popularnością wśród osób z
upośledzeniem umysłowym.
W życiu osób niepełnosprawnych intelektualnie (zwłaszcza
w przypadku osób głębiej upośledzonych umysłowo) sport
nie powinien być ograniczony tylko do rywalizacji i
okazjonalnego udziału w imprezach sportowych. Największą
korzyścią jest codzienny wysiłek, ćwiczenia, gry i zabawy
sportowe, które wpływają na ich sprawność i wydolność
fizyczną, a także uczą dyscypliny, umożliwiają przeżycie
radości z postępów i sukcesów oraz pozbycie się lęków,
poprawiają komunikatywność i chęć współpracy z innymi
osobami

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 194

Sport osób niepełnosprawnych
umysłowo




Osoby z niepełnosprawnością intelektualną w
stopniu lekkim uprawiają wiele dyscyplin
sportowych i biorą udział w zawodach wg
przepisów sportowych dla osób pełnosprawnych.
Osoby głębiej upośledzone, które często nie są w
stanie do końca zrozumieć skomplikowanych
przepisów rywalizacji sportowej, systemów
rozgrywek, itd., mogą brać udział w zawodach w
licznych dyscyplinach sportowych, których przepisy
są tylko nieznacznie uproszczone

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 195

Sport osób niepełnosprawnych
umysłowo













Pływanie
Koszykówka
Kolarstwo
Tenis stołowy
Badminton
Narciarstwo biegowe
Hokej halowy
Jazda konna
Trójbój siłowy
Bowling
Trening aktywności motorycznej
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 196

Trening aktywności motorycznej (MATP)


Trening aktywności motorycznej jest programem
rehabilitacyjnym Olimpiad Specjalnych
opracowanym dla osób z niepełnosprawnością
umysłową głębokiego stopnia (lub współistniejącą
z poważnymi dysfunkcjami narządu ruchu)
nie mogą uczestniczyć w innych dyscyplinach
sportowych. W Treningu Aktywności Motorycznej
najważniejszy jest udział i indywidualne
osiągnięcia uczestników.

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 197

Trening aktywności motorycznej (MATP)


Program zajęć ruchowych nauczający
takich form, które będą przydatne w
życiu codziennym
• Nie ma współzawodnictwa – charakter
rekreacyjny
•Zmodyfikowane formy wyścigów lub
sztafet nie mają na celu wyłonienia
zwycięzcy

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 198

Trening aktywności motorycznej (MATP)


Dzień Treningowy:
• Możliwość zaprezentowania umiejętności
• Ceremoniał olimpijski: defilada,
przysięga, zapalenie znicza, wciąganie
flagi na maszt, hymn...
• Nie ma dekoracji medalami

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 199

Trening aktywności motorycznej (MATP)


Przykłady konkurencji:
• Pokonywanie nierównego podłoża, przeskoki
przez obręcze
• Zbieranie rozrzuconych przedmiotów, rzuty i
chwyty piłki
• Pokonywanie dystansu w linii prostej i
slalomem
• Podbijanie balona głową
• Umiejętność poruszania się w wodzie

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 200

Trening aktywności motorycznej (MATP)

Poziomy sprawnościowe
• I – czynność może być wykonywana przy
pomocy instruktora
• II – dopuszczalna jest tylko słowana pomoc
instrutora
• III – czynność wykonywana bez pomocy
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 201

Sporty zunifikowane


Sporty zunifikowane są to dyscypliny i
konkurencje, w których jedną drużynę wspólnie
tworzą zawodnicy z upośledzeniem umysłowym
oraz zawodnicy pełnosprawni intelektualnie.

Na zawodach rywalizują oni z innymi drużynami
zunifikowanymi.

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 202

Rekreacja ruchowa u osób z
cukrzycą


Slide 203

Cukrzyca





Hiperglikemia (podwyższony poziom
glukozy we krwi) w wyniku braku
prawidłowego działania insuliny na
tkanki
Niedobór insuliny
Obniżona wrażliwość tkanek na
insulinę

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 204

Cukrzyca










Cukrzyca typu I
Insulinozależna
Początek zwykle po niżej 25 roku życia
Występuje zwykle u ludzi szczupłych
Proponowane podłoże genetyczne,
autoimmunologiczne
Nie występuje produkcja insuliny
Tendencja do kwasicy ketonowej
Epidemiologia:
• Częstość 0,2-0,5% populacji.
• Zbliżona częstość u kobiet i mężczyzn

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 205

Cukrzyca









Cukrzyca typu II
Występuje zwykle u osób otyłych po 40
roku życia
Występuje produkcja insuliny, ale tkanki
obwodowe nie są na nią wrażliwe
Nie występuje tendencja do kwasicy
ketonowej
Epidemiologia:
• 2-4% populacji
• Częściej u kobiet
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 206

Konsekwencje cukrzycy










Retinopatia
Makroangiopatie
Mikroangiopatie
Neuropatie
Nefropatie
Otyłość (w cukrzycy typu II)
Osłabienie mięśnuiowe
Infekcje (grzybica)
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 207

Hipoglikemia


Powikłanie typowe dla:

• Przedawkowania insuliny
• Brak spożycia posiłku
• Nadmiernego wysiłku



Objawy:
•
•
•
•
•
•



Pobudzenie, niepokój
Ból głowy
Zamazana mowa
Drgawki, ogniskowe objawy neurologiczne
Zaburzenia przytomności
Nadmierna potliwość, tachykardia

Grozi uszkodzeniem ośrodkowego układu
nerwowego

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 208

Kwasica ketonowa



Powikłanie typowe dla cukrzycy insulinozależnej, źle
kontrolowanej
Czynniki wywołujące:
• Niedobór insuliny
• Infekcje, stresy, urazy, picie alkoholu



Cechy:

• Hiperglikemia
• Diureza osmotyczna: odwodnienie
• Produkcja ciał ketonowych na skutek uruchamiania rezerw
energetycznych z kwasów tłuszczowych, prowadzi do kwasicy



Objawy:
•
•
•
•
•

Zaburzenia przytomności
Sucha skóra i błony śluzowe
Hipotensaja ortostatyczna
Szybki głeboki oddech
Zapach acetonu

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 209

Leczenie cukrzycy







Dieta
Leki hipoglikemizujące
Regularne aktywność ruchowa
zwłaszcza w cukrzycy typu II
Regularne ćwiczenia o jednolitej
aktywności

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 210

Wysiłek fizyczny w cukrzycy



Zmniejsza ryzyko zapadnięcia na cukrzycę
Zmniejsza zapotrzebowanie na leki
• Ryzyko hipoglikemii przy wysiłku:


Przyjęcie glukozy przed wysiłkiem:
• 15g 15 min. przed rozpoczęciem wysiłku
• 5-30g podczas trwania wysiłku

• Redukcja dawki insuliny o 30-50% przed
planowanym wysiłkiem


Warunek: dobrze wyrównana cukrzyca

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 211

Wysiłek fizyczny w cukrzycy







Bezpieczny wysiłek – nie powodujący przekroczenia tętna
powyżej 120/min.
Stopniowo zwiększany do 80% wysiłku maksymalnego (HR
= 200 – wiek)
Regularność np. 2-3 razy w tygodniu po 20-30 min.
Systematyczny trening angażujący wszystkie grupy
mięśniowe
Formy:
•
•
•
•
•
•
•

Gimnastyka kondycyjno-sprawnościowa
Spacery, marsze, jogging
Jazda na rowerze
Pływanie
Tenis stołowy i ziemny, badminton
Narciarstwo śladowe o umiarkowanym wysiłku
Taniec

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 212

Jak uniknąć hipoglikemii?








Edukacja w zakresie dawkowania wysiłku,
rozpoznawania granicy dopuszczalnego
wydatku energetycznego (tętno, czas
trwania wysiłku)
Nie stosować ćwiczeń podczas
najwyższego stężenia insuliny
Regularne podawanie glukozy przed, w
trakcie i po wysiłku
Nie należy samotnie udawać się w trasę
(górską, narciarską)
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 213

Turystyka osób z chorobą
wieńcową


Slide 214

Choroba wieńcowa




Efekt lokalnego miażdżycowego zwężenia
dużych i średnich naczyń wieńcowych
Czynniki ryzyka:
•
•
•
•
•
•
•
•

Wiek powyżej 50 lat
Płeć męska
Hipercholesterolemia
Palnie papierosów
Nadciśnienie tętnicze
Cukrzyca
Doustne środki antykoncepcyjne
Choroba wieńcowa w rodzinie
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 215

Choroba wieńcowa


Formy:
• Dusznica bolesna:




Ból lub ucisk w klatce piersiowej w wyniku
niedokrwienia mięśnia sercowego
Typy:
• Niestabilna: postępujące objawy,
niekontrolowana przez leki i inne działania
terapeutyczne
• Prinzmetala: związana ze skurczem naczyń
wieńcowych



Krążenie oboczne: wytwarza się w dłużej trwającej
chorobie

• Zawał serca:


Podwsierdziowa albo pełnościenna martwica mięśnia
sercowego w wyniku niedokrwienia
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 216

Trening wysiłkowy w stabilnej chorobie wieńcowej






Zmniejszenie zapotrzebowania tlenowego
mięśnia sercowego
Mniejsze ryzyko dekompensacji krążenia
wieńcowego w trakcie wysiłku
Zwiększenie możliwości aktywności
życiowej

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 217

Trening wysiłkowy po zawale serca




W latach 60-tych standardem postepowania było
pozostawienie w łóżku pacjenta przez 6 tygodni z
zakazem jakiejkolwiek aktywności fizycznej
Obecnie niepowikłany zawał serca (lub stan po
plastyce naczyń wieńcowych) jest wskazaniem
do:
• Rozpoczęcia samodzielnych ruchów w łóżku w 1 dobie po
zabiegu/zawale
• Siadania w łóżku w 3 dobie
• Sqamodzielnego opuszczania łóżka w 4-5 dobie
• Wypisu ze szpitala w 7 dobie
• Podjęcia treningu oporowego w 3-6 tygodniu

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 218

Trening wysiłkowy po zawale serca


Stopniowy trening może być rozpoczęty
pomiędzy 3 a 6 tygodniem po zawale
serca lub zabiegu na naczyniach
wieńcowych pod warunkiem:
• Braku powikłań w dotychczasowym przebiegu:





Niewydolności krążenia
Niekontrolowanych zaburzeń rytmu
Poważnej wady zastawkowej
Niekontrolowanego nadciśnienia (160/100)

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 219

Środki ostrożności przy uprawianiu turystyki


Wysiłki statyczne
• Izometryczne napięcie mięśni utrzymywanie powyżej 5
sekund




Wzrost ciśnienia tętniczego, wzrost tętna
Wzrost kurczliwości mięśnia sercowego
Wzrost zapotrzebowania tlenowego serca

• Ryzyko wystąpienia niedokrwienia
• Przy nadciśnieniu: ryzyko udaru mózgu




Warunki Valsalvy
Wstrzymywanie oddechu w czasie wysiłku
Przykłady:
• Zmiana koła w samochodzie
• Odgarnianie mokrego śniegu
• Otwieranie trudno otwierającego się okna w pociągu
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 220

Środki ostrożności przy uprawianiu turystyki


Wpływ warunków pogody:
• Niska temperatura otoczenia (nagły spadek
temperatury, oziębienie rąk i stóp):



Zwiększenie oporu naczyniowego
Wzrost zapotrzebowania serca na tlen

• Wzrost temperatury otoczenia (zwłaszcza z
dużą wilgotnością):





Aktywizacja mechanizmów termoregulacyjnych
Rozszerzenie naczyń żylnych
Intensywne pocenie, ryzyko odwodnienia
Wzrost zapotrzebowania serca na tlen

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 221

Środki ostrożności przy uprawianiu turystyki


Wpływ środowiska wodnego
• Nagłe oziębienie ciała: wzrost pracy serca
• Oziębienie twarzy: odruchowy spadek tętna,
zatrzymanie oddychania




Ryzyko groźnych zaburzeń rytmu serca

Wpływ siły wyporu
• Wzrost powrotu żylnego
• Ryzyko ostrej niewydolności krążenia u osób z
niewydolnością prawokomorową

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 222

Rekomendowane formy turystyki


Piesza nizinna
• dostępna, łatwa
• Daje możliwość dozowania wysiłku pod kontrolą tętna
• Wielkość wysiłku limitowana czasem lub dystansem
marszu
• Noszenie plecaka – nie zalecane



Górska – nie zalecana
•
•
•
•

Uciążliwość podejść
Zmiany pogodowe
Negatywne efekty wysokości
Niebezpiecznie może okazac się np. wjeżdżanie kolejką
linową

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 223

Rekomendowane formy turystyki


Kolarska
• Zalecana osobom, które mają doświadczenie w
jeździe na rowerze, przebyli po zawale trening
na ergometrze rowerowym



Wioślarstwo – nie zalecane
• Zaangazowanie dużych grup mięśni (brzucha,
grzbietu)
• Wysiłek o cechach izometrycznych



Narciarstwo śladowe:
• Środki ostrożności: niezbyt niska temperatura,
bezwietrzna pogoda
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 224

Turystyka osób w starszym wieku


Slide 225

Znmiany typowe dla wieku podeszłego











Zmiany organiczne w mózgu
Liczne schorzenia ogólne i miejscowe
Choroba zwyrodnieniowa stawów
Zaburzenia percepcji
Zaburzenia pamięci
Depresja
Tendencja do upadków
Osteoporoza
Atrofia mięśni
Gorsza termoregulacja
Zróżnicowany stan sprawności i stanu zdrowia

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 226

Zmiany typowe dla wieku podeszłego











Pogorszenie funkcji analizatorów zmysłowych
Opóźnienie i nieadekwatność reakcji na bodźce
Zmniejszenie sprawności motorycznej
Spadek tolerancji wysiłku
Wzrost ryzyka urazów i zmian przeciążeniowych
Szczególne cechy zachowania: apodyktyczność,
upór, nieufność, niechęć do zmian, egoizm
Zrównoważenie, bogate doświadczenie życiowe
Duża chłonność i ciekawość
Mniejsza samodzielność i odporność psychiczna

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 227

Turystyka ludzi starszych


Zapewnia realizację podstawowych potrzeb
biologicznych, psychicznych i społecznych:
• Usprawniający wpływ ruchu na:




•
•
•
•


Wydolność krążeniowo-oddechową
Układ nerwowy
Psychikę

Nowe wrażenia przerywające monotonię
Motywacja do dalszej aktywności
Spełnienie potrzeb poznawczych
Nawiązanie kontaktów towarzyskich

Poprawa stanu zdrowia, mniejsza chorobowość

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 228

Turystyka ludzi starszych – przeszkody







Schorzenia sercowo-naczyniowe
Zniekształcenia stóp:
Płaskostopie poprzeczne i paluch koślawy
Modzele, odciski
Grzybice
Otyłość

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 229

Turystyka ludzi starszych – przygotowanie







Hartowanie
Normalizacja masy ciała
Zaniechanie palenia tytoniu
Gimnastyka zwiększająca wydolność sercowonaczyniową, poprawiająca zakres ruchomości
stawów
Ocena wydolności i trening marszowy

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 230

Intensywność wysiłku


W przypadku braku przeciwwskazań
powinna stopniowo dążyć do
obciążenia wysiłkiem rzędu 80%
maksymalnej konsumpcji tlenu.
Wzór:

HR= 200 - wiek

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 231

Orientacyjne wyliczenie intensywności wysiłku na
podstawie tętna w różnych grupach wiekowych
Intensywność w % maksylmalnego poboru
tlenu

Wiek

80%

70%

60%

50-60

145

135

125

61-65

140

130

120

66-70

135

125

115

71-75

130

120

110

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 232

Marszowy test wydolności (wg K. Coopera)

Źródło: Łobożewicz T. 2000

Orientacyjna ocena wydolności fizycznej dla osób w wieku > 50 lat
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 233

Program odbudowy wydolności (wg K.
Coopera)

Źródło: Łobożewicz T. 2000

Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych


Slide 234

Turystyka ludzi starszych – preferowane formy


Dyscypliny wytrzymałościowe pozwalające na
ruch w średnim tempie z umiarkowanym
obciążeniem:
• Turystyka piesza nizinna (preferowany dzienny dystans
marszu do 12-20 km)
• Nordic walking
• Turystyka górska (z wyłączeniem: osóbz niewydolnością
krążeniowo-oddechową, niewyrównaną cukrzycą i
niedokrwistością)
• Turystyka kolarska (z wyłaczeniem osób z zaburzeniami
równowagi, hemoroidami, nadmierną otyłościa i
zaawansowaną spondylozą)
• Turystyka narciarska (preferowane narciarstwo śladowe
ze względu na mniejsza ilość obciążeń statycznych)
• Turystyka kajakowa
Turystyka i rekreacja osób niepełnosprawnych