Jacek Tomaszewski

Skandowanie

Metra w antycznej poezji

• Dziś piosenki i poezja używają rymów i rytmu Natenczas Wojski chwycił na taśmie przypięty Swój róg bawoli, długi, cętkowany, kręty Jak wąż boa, oburącz do ust go przycisnął, Wzdął policzki jak banię, w oczach krwią zabłysnął, Zasunął wpół powieki, wciągnął w głąb pół brzucha I do płuc wysłał z niego cały zapas ducha.

„Pan Tadeusz”

Metra w antycznej poezji

• Dziś piosenki i poezja używają rymów i rytmu Natenczas Wojski chwycił | na taśmie przypięty Swój róg bawoli, długi, | cętkowany, kręty Jak wąż boa, oburącz | do ust go przycisnął, Wzdął policzki jak banię, | w oczach krwią zabłysnął, Zasunął wpół powieki, | wciągnął w głąb pół brzucha I do płuc wysłał z niego | cały zapas ducha.

„Pan Tadeusz”

Metra w antycznej poezji

• Lecz w antycznych czasach używano tylko rytmu, zwanego metrum.

• Najbardziej znane metrum: heksametr (daktyliczny) – by Homer • Całość sprowadza się do sylab: długich/krótkich, akcentowanych lub nie.

Przykład

Parentis o|lim|| siquis in|pia manu x + u +| - || + u + | u+ u X senile gut|tur fregerit x + u + | + u X

Horacy Dystych epodyczny

Przykład na żywo (Eneida Wergiliusza)

At regina gravi jamdudum saucia cura Vulnus alit venis et caeco carpitur igni.

0. Mamy tekst.

Skądinąd wiemy, że jest to heksametr ((+uu)x5 (+x)).

Przykład na żywo (Eneida Wergiliusza)

At regina gravi jamdudum saucia cura + |+ x Vulnus alit venis et caeco carpitur igni.

+ |+ x 1. Zaznaczmy zatem to, co pewne.

Przykład na żywo (Eneida Wergiliusza)

At regina gravi jamdudum saucia cura + |+ x Vulnus alit venis et caeco carpitur igni.

+ |+ x 2. „Długa z pozycji” Samogłoska przed dwoma spółgłoskami jest długa (ale nie, gdy drugą spółgłoską jest l lub r).

Przykład na żywo (Eneida Wergiliusza)

At regina gravi jamdudum saucia cura + |+ x Vulnus alit venis et caeco carpitur igni.

+ |+ x 3. Dyftongi (digrafy) Niektóre kombinacje sąsiednich samogłosek tworzą jedną długą sylabę.

Przykład na żywo (Eneida Wergiliusza)

At regina gravi jamdudum saucia cura + u |+ x Vulnus alit venis et caeco carpitur igni.

+ |+ x 4. „Krótka z pozycji” Pozostałe kombinacje sąsiednich samogłosek powodują, że pierwsza jest krótka.

Przykład na żywo (Eneida Wergiliusza)

At regina gravi jamdudum saucia cura + | | | u u |+ x Vulnus alit venis et caeco carpitur igni.

+ u u| -| | - | u u |+ x 5. Rozwiązanie metrum (od końca) Próbujemy –uu (daktyl) lub –– (spondej).

Przykład na żywo (Eneida Wergiliusza)

At regina gravi jamdudum saucia cura + | + - | + - | + uu |+ x Vulnus alit venis et caeco carpitur igni.

+ u u| + -| + - | + - | + u u |+ x 6. Akcenty W heksametrze akcent pada na pierwszą sylabę każdej stopy.

Przykład na żywo (Eneida Wergiliusza)

At regina gravi jamdudum saucia cura + -|+ u u |+ - |+ - | + uu |+ x Vulnus alit venis et caeco carpitur igni.

+ u u|+ -|+ - | + - |+ u u |+ x 7. Zgadywanka Początek pierwszego wersu można rozpisać dwojako: (+- | +uu) lub (+uu | +-).

Wybieramy jedną z opcji.

Przykład na żywo (Eneida Wergiliusza)

At regina gravi jamdudum saucia cura + -|+ u u|+ || - |+ - | + uu |+ x Vulnus alit venis et caeco carpitur igni.

+ u u|+ -|+ || - | + - |+ u u |+ x 8. Cezura Wiele metrów ma cezurę: pauzę na oddech.

Przykład na żywo Podsumowanie • Są pewne zasady i szczypta zgadywania • Cały ten proces jest dla ludzi żmudny i nudny • Lecz można go

zautomatyzować

!

Wyjątki i pułapki

• Wymagana jest przy tym pewna specjalis tyczna wiedza. Pełno jest wyjątków: – „u” po „q” nie jest samogłoską – „ui” jest dyftongiem, ale nie w końcówkach: -ui, -uic, -uius – „h” można pominąć – Afereza: „e” w „es”, „est” i „estis” jest nieme.

– Elizja: wyciszenie ostatniej samogł. Jeśli następne słowo zaczyna się od samogłoski

Greka

• Greka ma własne zasady, podobne do Łaciny pod względem złożoności...

• ... ale dochodzi nowy problem: pisownia. Starogrecki miał szalone diakrytyki (np.

ΐ ΰ ώ ϋ Ά ).

• Na ten przykład: mała litera „a” ma 26 (24) diakrytyków: άἀἁἂἃἄἅἆἇᾀᾁᾂᾃᾄᾅᾆᾇᾲᾳᾴᾶᾷὰά ᾰᾱ

Podsumowanie

• Widać, że da się zrobić system informatyczny zdolny do rozwiązywania tego zadania.

• Nie powstało jeszcze takie narzędzie...

• ... za wyjątkiem wersji alfa, którą zrobiłem ~ 3 lata temu.

Metronom

metronom.jtomaszewski.com

Co dalej?

• Projekt bynajmniej nie jest skończony...

• Pomysły na usprawnienia: – Rozróżnianie sonant – Nowe reguły (i nowe wyjątki) – Jak zgadywać przy kilku dopasowaniach?

– Co robić przy braku dopasowań?

– Zbieranie statystyk od użytkowników • Plus cały wachlarz próśb dotyczących ulepszenia interfejsu

Dziękuję za uwagę

• Pytania?

• Q: No dobra, a jest z tego jakiś pożytek?

• A: Tak. Co najmniej czytanie:

At regina gravi jamdudum saucia cura + -|+ u u|+ - |+ - | + uu |+ x Vulnus alit venis et caeco carpitur igni.

+ u u|+ -|+ - | + - |+ u u |+ x