Τι είναι η προσοχή

Download Report

Transcript Τι είναι η προσοχή

Slide 1

Προσοχή
Ορισμός
Χρησιμότητα
Θεωρητικά μοντέλα
Είδη
Διαγνωστικά εργαλεία
Συμπεράσματα


Slide 2

Τι είναι η προσοχή; (Ι)
James, 1890: «Όλοι γνωρίζουν τι
είναι η προσοχή.»
Δέσμη από ειδικές λειτουργίες που
αλληλεπιδρούν με κάθε άλλη
γνωστική λειτουργία.
Επιτρέπουν την αποτελεσματική
επιλογή δράσης, διατηρώντας
συνοχή στη συμπεριφορά μέσα σε
ένα περίπλοκο περιβάλλον.


Slide 3

Τι είναι η προσοχή; (ΙΙ)
Η προσοχή απαιτείται για την
επιλογή, μέσα από όλες τις
διαθέσιμες πληροφορίες, εκείνων
που θα επεξεργαστούν περαιτέρω.
Η προσοχή είναι πηγή
περιορισμένης ικανότητας που
μπορεί να διαμοιραστεί μεταξύ
έργων.
Η ικανότητα επεξεργασίας και η
ικανότητα για προσοχή συνδέονται
με την εγρήγορση.


Slide 4

Σε τι χρησιμεύει η προσοχή;
(Ι)
Allport, 1993: πρέπει να ρωτήσουμε
«σε τι χρησιμεύει η προσοχή» και να
δεχτούμε ότι η προσοχή αναφέρεται
σε ένα σύνολο γνωστικών και
εγκεφαλικών διαδικασιών.
Η επιλεκτική προσοχή καθορίζει
ποια αντικείμενα θα γίνουν
αντιληπτά, ποιες αποθηκευμένες
πληροφορίες θα ανακληθούν και
ποιες ενέργειες θα εκτελεστούν.


Slide 5

Σε τι χρησιμεύει η προσοχή;
(ΙΙ)
Η προσοχή επίσης απαιτείται για
την ενσυνειδησία και τη μνήμη.
Η προσοχή εμπλέκεται στα
περισσότερα έργα.
Χάρη σ’ αυτή έχουμε συνοχή στη
συμπεριφορά.


Slide 6

Ζητείται συμμετοχή!
Πώς να σκεφτούμε καλύτερα για συμπεριφορές
που απαιτούν προσοχή;
Αναζητήστε ένα μπλε αντικείμενο.
Νιώστε την πλάτη της καρέκλας να εφάπτεται με
την πλάτη σας.
Ακούστε το θόρυβο που κάνει ο υπολογιστής και ο
προβολέας ή προσέξτε τους εξωτερικούς
θορύβους.
Ετοιμαστείτε να χτυπήσετε στο θρανίο την
επόμενη φορά που θα ακουστεί κάποιος να βήχει.
Όλα τα παραπάνω απαιτούν να προσέξετε
διάφορες εσωτερικές ή περιβαλλοντικές
πληροφορίες.


Slide 7

Παράγοντες του ερεθίσματος
που ελκύουν την προσοχή
Ένταση, σφοδρότητα του
ερεθίσματος, στα οπτικά ερεθίσματα,
το μέγεθος
Επανάληψη ή η άθροιση του
ερεθίσματος, μετά από συχνή
επανάληψη γίνεται μονότονο και
χάνει την προσοχή
Αλλαγή σε ένα βαθμό αιφνιδιαστική
Διαφοροποίηση ή αντίθεση


Slide 8

Έργα οπτικής επεξεργασίας

TT

TTT T
T TTT
T TT TTT T
T T T TT T
TT
T TTT
TTT T

T T L L T L
T L L T
L T L LT
L
L TT TT L
T LLL T TT T
LLL
T


Slide 9

Παράγοντες του ατόμου
Μόνιμα / διαρκή χαρακτηριστικά:
προσωπικές συνήθειες προσοχής
και έλλειψης προσοχής, τι έχει
μάθει κάποιος να προσέχει και τι να
αγνοεί.
Προσωρινοί παράγοντες
κατάστασης και δράσης σε εξέλιξη:
το ενδιαφέρον σε μια δεδομένη
στιγμή, πράγματα για τα οποία
θέτουμε ερωτήσεις.


Slide 10

Το φαινόμενο του cocktail party
Colin Cherry,
1953:
προσέχετε τη
συνομιλία σας
και αγνοείτε τις
άλλες, όμως
όταν κάποιος
σε διπλανή
συνομιλία
αναφέρει το
όνομά σας, θα
το ακούσετε!


Slide 11

Πώς μελετούμε την προσοχή;
(Ι)
Γνωστική Ψυχολογία:
Συμπεριφορικές μελέτες σε υγιή
πληθυσμό. Προσπάθεια
δημιουργίας λειτουργικών
μοντέλων της συμπεριφοράς.
Γνωστική Νευροψυχολογία:
Προσπάθεια εξήγησης της
συμπεριφοράς ασθενών με
εγκεφαλική βλάβη με τη βοήθεια
μοντέλων από τη Γνωστική
Ψυχολογία.


Slide 12

Πώς μελετούμε την προσοχή;
(ΙΙ)

Γνωστική Νευροεπιστήμη:
Η Νευροφυσιολογία και οι
απεικονιστικές μέθοδοι παρέχουν τη
σύνδεση μεταξύ του εγκεφάλου και
της συμπεριφοράς, με τη χρήση PET,
fMRI, ERPs, MEG.


Slide 13

Επίπεδα εξήγησης
Marr,1982: Οι θεωρίες πρέπει να
οριστούν σε διαφορετικά επίπεδα
εξήγησης για καλύτερη κατανόηση
Γνωστική Ψυχολογία/ Γνωστική
Νευροψυχολογία: «Λογισμικό»
(Software) εξήγησης της
συμπεριφοράς
Νευροεπιστήμη : «Πλατφόρμα»
(Hardware) πάνω στην οποία τρέχουν
τα προγράμματα


Slide 14

Θεωρίες προσοχής
Παρομοίωση με λαιμό του
μπουκαλιού
Αυτόματη-ελεγχόμενη
επεξεργασία
Διαχείριση πηγών
Νευροψυχολογικά μοντέλα


Slide 15

Λαιμός του μπουκαλιού
Μοντέλο φίλτρου του Broadbent

επιλογή βάσει φυσικών
χαρακτηριστικών μόνο

Αισθήσεις
π.χ. μάτι, αυτί

ΦΙΛΤΡΟ
ΦΙΛΤΡΟ

Βραχύχρονη
μνημονική
αποθήκευση

Επιλεγμένο,
αναλυμένο εισιόν
για την προσοχή


Slide 16

Λαιμός του μπουκαλιού
Μοντέλο αποδυνάμωσης της Treisman
Αισθήσεις
π.χ. μάτι, αυτί

Φίλτρο
σημασιολογικής

ανάλυσης

Φίλτρο
αποδυνάμωσης

Επιλεγμένο,
αναλυμένο εισιόν
για την προσοχή


Slide 17

Λαιμός του μπουκαλιού
Μοντέλο τελικής επιλογής των Deutsch &
Deutsch
Αισθήσεις
Συνειδητή
π.χ. μάτι, αυτί
Ασυνείδητη
προσοχή
σημασιολογική
Παράγοντες
«από πάνω
Εξιόν
ανάλυση
προς τα κάτω»:
συνάφεια,
προσδοκίες, κτλ


Slide 18

Αυτόματη επεξεργασία
Αυτόματη επεξεργασία= ακούσια
συμπεριφορά, χωρίς ενσυνειδησία,
χωρίς πρόκληση παρεμβολών σε
άλλες ενέργειες (παράλληλη
εκτέλεση), ταχεία.
Bottom-up: εξαρτάται από τα
χαρακτηριστικά του ερεθίσματος.
Προϋποθέσεις αυτοματοποίησης:
Πολλή άσκηση, το ερέθισμα να είναι
σημαντικό για τον οργανισμό.


Slide 19

Ελεγχόμενη επεξεργασία
Ελεγχόμενη επεξεργασία= απαιτεί
προσπάθεια, προσοχή,
ενσυνειδησία, είναι αργή.
Τop-down: εξαρτάται από τις
προϋπάρχουσες πληροφορίες στη
μνήμη, τις προσδοκίες κ.ά.


Slide 20

Διαχείριση πηγών
Θεωρία της κεντρικής
χωρητικότητας
Σύνολο διαθέσιμων πηγών
επεξεργασίας, με περιορισμένη
παροχή δύναμης

Θεωρία των πολλαπλών πηγών
πληροφοριών
Ανεξάρτητες μονάδες επεξεργασίας
για κάθε έργο


Slide 21

Νευροψυχολογικά μοντέλα
Norman & Shallice, 1986
Posner & Petersen, 1990:
Νευροανατομικό μοντέλο
Mirsky, 1996: Κλινικό,
νευροψυχολογικό μοντέλο


Slide 22

Norman & Shallice, 1986
3 επίπεδα λειτουργίας της προσοχής:
Πλήρως αυτοματοποιημένες διεργασίες,
ελεγχόμενες από σχήματα, χωρίς
συνειδητό έλεγχο.
Μερικώς αυτοματοποιημένες διεργασίες,
χωρίς συνειδητό έλεγχο, συγκρούσεις
μεταξύ σχημάτων λύνονται με τον
προγραμματισμό σχεδίου.
Εποπτεύον σύστημα προσοχής διενεργεί
συνειδητό έλεγχο και επιλέγει συνειδητά
πού θα στραφεί η προσοχή.


Slide 23

Posner & Petersen, 1990
3 ξεχωριστά νευροανατομικά συστήματα:
Πρόσθιο, μετωπιαίος: ανίχνευση, επιλογή
σχετικών ερεθισμάτων, ανάσχεση
(καταστολή) μη σχετικών ερεθισμάτων.
Οπίσθιο, οπίσθιος βρεγματικός: οπτικός
προσανατολισμός, δέσμευση, μετακίνηση
και αποδέσμευση της προσοχής στο χώρο.
Επαγρύπνηση, δεξί ημισφαίριο: διατήρηση
της ετοιμότητας αντίδρασης εν απουσία
εξωτερικών ερεθισμάτων, προετοιμασία
της επεξεργασίας στόχων.


Slide 24

Mirsky, 1996
4 παράγοντες:
Εστίαση-εκτέλεση: άνω κροταφικός, κάτω
βρεγματικός φλοιός και δομές του
μεσολοβίου
Διατηρούμενη προσοχή: πρόσθιες
εγκεφαλικές δομές
Αλλαγή, αποδέσμευση (shift):
προμετωπιαίος φλοιός
Εγγραφή: ιππόκαμπος και αμυγδαλή


Slide 25

Συμπεράσματα (Ι)
Κοινά σημεία μεταξύ των θεωριών:
Η προσοχή υποστηρίζεται από
διαφορετικές περιοχές του
εγκεφάλου.
Η προσοχή περιγράφεται με τη
χρήση διαφορετικών δομικών
στοιχείων.
Βασικά δομικά στοιχεία: επιλεκτική
διατηρούμενη, διαμοιρασμένη
προσοχή.


Slide 26

Συμπεράσματα (ΙΙ)
Ανώτερη γνωστική λειτουργία:
ρύθμιση και έλεγχος της κατανομής
της προσοχής σε διαφορετικά έργα.
Πρόκειται για έννοιες που
προέρχονται από την έρευνα της
γνωστικής ψυχολογίας.
Λίγες έννοιες συνδέονται με
εργαλεία της κλινικής
νευροψυχολογικής έρευνας.


Slide 27

Συμπεράσματα (ΙΙΙ)
Η μελέτη των ελλειμμάτων της
προσοχής επικεντρώνεται στην
διατηρούμενη προσοχή (εγρήγορση),
επιλεκτική προσοχή, διαμοιρασμένη
προσοχή και την επεξεργασία
ελέγχου της προσοχής.


Slide 28

Νευροψυχολογικές
δοκιμασίες προσοχής
Διατηρούμενη προσοχή: digit symbol
coding WAIS-III, Trail Making Test (A)
Επιλεκτική προσοχή: Cancellation tasks
Διαμοιρασμένη προσοχή: Trail Making
Test (B), PASAT
Συστοιχία για την προσοχή: Test of
Everyday Attention
Ερωτηματολόγιο: the Attention
Questionnaire, the Dysexecutive
Questionnaire


Slide 29

Κλινική περίπτωση
Διαταραχή ελλειμματικής
προσοχής-υπερκινητικότητα:
Απρόσεκτος τύπος
Υπερκινητικός-παρορμητικός
τύπος
Συνδυασμένος τύπος


Slide 30

Σύγκριση
Απρόσεκτος: μιλά λίγο, φαίνεται να
μην ακούει, αποτυγχάνει να
εστιαστεί σε κύρια σημεία έργου,
ξεχνά καθημερινές δραστηριότητες,
είναι απρόθυμος.
Υπερκινητικός-παρορμητικός: μιλά
ακατάπαυστα, κινητικά διαρκώς
δραστήριος, αποτυγχάνει να
ολοκληρώσει το έργο, δυσκολεύεται
να συμμετέχει, είναι ανυπόμονος.


Slide 31

Θεραπευτικές στρατηγικές
(Ι)

Κατανόηση συμπτωμάτων από την
οικογένεια: εκπαίδευση γονέων,
συμβουλευτική, στήριξη
Συμπεριφορική θεραπεία: παρέμβαση με θετική επανατροφοδότηση
Υγιής αυτοεκτίμηση: άμεση
αντίδραση σε επιτυχίες


Slide 32

Θεραπευτικές στρατηγικές
(ΙΙ)

Ιατρικές παρεμβάσεις: Σύντομη
φαρμακευτική αγωγή
Εκπαιδευτικές παρεμβάσεις:
συνεργασία με δασκάλους,
αναδιαμόρφωση περιβάλλοντος
Συμβουλευτική: άσκηση κοινωνικών
δεξιοτήτων


Slide 33

Ερώτημα
Πώς αυτοί οι πολλαπλοί
μηχανισμοί της προσοχής
λειτουργούν συντονισμένα και
διατηρούν τη συνοχή στη
συμπεριφορά;