Transcript Unlem ve Sayi Grubu
Slide 1
ÜNLEM GRUBU
ve
SAYI GRUBU
Slide 2
ÜNLEM GRUBU
• Bu konu için önerilen literatür:
1. ÜNLEM GRUBU:
Leyla Karahan, Türkçede Söz Dizimi,
Akçağ Yayınları, 2008, 67-68.
2. ÜNLEM GRUBU:
Enfel Doğan, Türkçe Cümle Bilgisi – I,
Anadolu Üniversitesi, 2012, 77-79.
Slide 3
ÜNLEM GRUBU
• Bir seslenme ünlemi ve bir isim unsurundan
meydana gelen kelime grubuna, ünlem grubu
denir.
• Yapısı:
seslenme ünlemi + isim unsuru
• Hatırlatma: Seslenme ünlemleri şunlardı:
a, ay, ayol, be, bre, ey, hey, ya, yahu, vb.
• Örneğin:
be adam, a canım, hey dostum,
bre deyyuz, ey gönül, vb.
Slide 4
ÜNLEM GRUBU
• Ünlem grubunun özellikleri:
1. Seslenme ünlemi başta, isim unsuru
sonda gelir:
Dilerem yâ Rab görem Yûsuf yüzin.
Bizi ey Hak dünyada onsuz koma.
2. İsim unsuru birden fazla kelimeden, daha
doğrusu kelime grubu olabilir:
Ey Türk gençliği!
A benim aslan oğlum…
Ey tatlı ve ulvî gece yıllarca devam et.
Slide 5
ÜNLEM GRUBU
3. İsim unsuru birden fazla olabilir. Bu durumda
seslenme ünlemi ortaktır:
Ey beyaz çocuk, sarışın çocuk, dilinde her
şey güzelleşen cana yakın çocuk!
İy kendüzüni bilmeyen söz ma’nîsini
bulmayan.
4. Ünlem grubu sadece hitaplarda kullanılır ve
cümlenin kuruluşunda yer almaz. Cümle dışı
unsuru olarak ele alınır:
Hay oğlum, sen çok yaşa!
Slide 6
ÜNLEM GRUBU
5. Ünlem grubunda vurgu, grubun temel
ögesi olan seslenme edatı üzerindedir:
hey koca Türk,
be kardeşim,
bre münafık.
6. Hitaplarda kullanıldığı, daha doğrusu
cümle dışı unsur oldukları için, ünlem
grupları cümlede herhangi bir görevde
bulunmazlar.
Slide 7
SAYI GRUBU
• Bu konu için önerilen literatür:
1. SAYI GRUBU:
Leyla Karahan, Türkçede Söz Dizimi,
Akçağ Yayınları, 2008, 69-70.
2. SAYI GRUBU:
Enfel Doğan, Türkçe Cümle Bilgisi – I,
Anadolu Üniversitesi, 2012, 57-59.
Slide 8
SAYI GRUBU
• Basamak sistemine göre dizilmiş sayı
isimlerinin oluşturduğu kelime grubuna, sayı
grubu denir.
• Sayı grubunun özellikleri:
1. Sayı grubunda sayı isimleri basamak
sistemine göre dizilmiştir:
otuz altı, seksen dokuz, beş yüz iki, vb.
2. Türkçede, istisnasız, her sayı ismi ayrı
yazılır. Dolayısıyla, bu örnekler yanlıştır:
oniki, binbir, vb.
Slide 9
SAYI GRUBU
3. En büyük sayı ismi başta, en küçük sayı ismi ise
sonda bulunur.
4. Grubu oluşturan sayı isimleri kendi aralarında eksiz
birleşirler ve herhangi bir işaret almazlar.
5. Grup halinde olan sayılar, ya sıfat tamlaması ya da
sayı grubu olabilirler. Fark, vurgudadır:
- sıfat tamlamasında vurgu başta (sıfat ögesi);
- sayı grubunda ise vurgu sondadır (küçük sayı).
En kolay tanım: Sıfat tamlamasında unsurlar çarpma,
sayı grubunda ise toplamayla alakalıdır:
iki bin (iki X bin = 2000) – sıfat tamlaması
on dört (on + dört = 14) – sayı grubu.
Slide 10
SAYI GRUBU
6. Sayı grubunda milyona kadar iki öge, milyonlu
sayılarda üç, milyarlı sayılarda ise dört öge vardır:
- Milyona kadar (iki öge):
otuz / iki; beş yüz / kırk dört; vb.
- Milyonlular (üç öge):
iki milyon / dört yüz yirmi beş bin / altı yüz kırk;
dokuz yüz milyon / beş yüz otuz dört bin / iki yüz
elli üç; vb.
- Milyarlılar (dört öge):
üç milyar / iki yüz milyon / dört yüz on bin / seksen
bir; vb.
Slide 11
SAYI GRUBU
7. Sayı grubu, cümlede isim veya sıfat görevinde
bulunabilir:
Otuz üçünde evlendi. (isim)
Yaptığı sarayların adedi ise kırk iki idi. (isim)
Doğum gününde yirmi yedi gül gönderdi. (sıfat)
Çocuklarına ve eşine ancak seksen dört gün
sonra kavuştu. (sıfat)
8. Vurgu, en küçük sayı ismi üzerindedir:
iki yüz altmış bir,
bin dokuz yüz kırk üç, vb.
Slide 12
Alıştırma 1
• Aşağıdaki ünlem gruplarından hangisi,
isim ögesinin yapısı bakımından
diğerlerinden farklıdır?
a. Hey Ali amca
b. Bre gafil düşman
c. A yiğit oğul
d. Ey güzel kız
e. Be mübarek adam
Slide 13
Alıştırma 2
• Aşağıdaki kelime gruplarından hangisi
diğerlerinden farklıdır?
a. yetmiş beş
b. seksen bir
c. otuz bin
d. elli bir
e. on dört
Slide 14
Aşağıdaki cümlelerde
kelime gruplarını bulunuz:
1. Yirminci yüzyılda fizik biliminde iki önemli gelişme
oldu: Görelilik ve kuantum bilimi doğdu.
2. Bilim camiası uzayzaman, Büyük Patlama Çoklu
Evrenler, akıl ve madde gibi konularda tuhaf ve
dudak uçuklatan yepyeni fikirlerin istilasına uğradı.
3. Yeni fizik olgunluk dönemini yaşıyor.
4. Yaşamlarında daha derin bir anlam arayışında olan
çok sayıda sıradan insan dünya hakkındaki
inançlarının yeni fizikle uyumlu olduğunu düşünüyor.
5. Paul Davies bu kitabında işte bu inançların yeni
fizikle uyumlu olup olmadığını sorguluyor.
6. Bu sorgulama günümüzde de devam ediyor ve kesin
sonuçlara ulaşmış değil.
Slide 15
Aşağıdaki cümlelerde
kelime gruplarını bulunuz:
1. “Günümüzde arkadaşlığı, dostluğu,
yardımlaşmayı giderek kaybediyoruz.
Geleneklerimiz gözlerimizin önünde yok
oluyorlar. Tüm bunları kayıtsız kalmamız
endişe verici.” diyen Özbek, “İnsanı yaşat ki
devlet yaşasın.” sözünü insanların kendilerine
düstur edinmelerini tavsiye ediyor.
2. Değerlerin kaybedildiği bu ortamda
okuyuculara yol haritası olacak kitap da
Özbek bazen nasihatleriyle bazen de
duygulandıran sözleriyle dikkat çekiyor.
Slide 16
AŞIK VEYSEL:
YASTADIR EY DELİ GÖNÜL
Yastadır ey deli gönül yastadır
Gelir diye kulaklarım sestedir
Yağmur yağar zülüflerin ıslatır
Var git duman şu yaylanın üstünden
Duman senin çürük işin bitmez mi
Poyraz vurup bir tarafa gitmez mi
Benim eski derdim bana yetmez mi
Var git duman şu yaylanın üstünden
Duman senin pare pare karın var
Şu benim gönlümde ah u zarım var
Benim o yaylada nazli yarim var
Var git duman şu yaylanın üstünden
Slide 17
BUGÜNLÜK BU KADAR.
ÜNLEM GRUBU
ve
SAYI GRUBU
Slide 2
ÜNLEM GRUBU
• Bu konu için önerilen literatür:
1. ÜNLEM GRUBU:
Leyla Karahan, Türkçede Söz Dizimi,
Akçağ Yayınları, 2008, 67-68.
2. ÜNLEM GRUBU:
Enfel Doğan, Türkçe Cümle Bilgisi – I,
Anadolu Üniversitesi, 2012, 77-79.
Slide 3
ÜNLEM GRUBU
• Bir seslenme ünlemi ve bir isim unsurundan
meydana gelen kelime grubuna, ünlem grubu
denir.
• Yapısı:
seslenme ünlemi + isim unsuru
• Hatırlatma: Seslenme ünlemleri şunlardı:
a, ay, ayol, be, bre, ey, hey, ya, yahu, vb.
• Örneğin:
be adam, a canım, hey dostum,
bre deyyuz, ey gönül, vb.
Slide 4
ÜNLEM GRUBU
• Ünlem grubunun özellikleri:
1. Seslenme ünlemi başta, isim unsuru
sonda gelir:
Dilerem yâ Rab görem Yûsuf yüzin.
Bizi ey Hak dünyada onsuz koma.
2. İsim unsuru birden fazla kelimeden, daha
doğrusu kelime grubu olabilir:
Ey Türk gençliği!
A benim aslan oğlum…
Ey tatlı ve ulvî gece yıllarca devam et.
Slide 5
ÜNLEM GRUBU
3. İsim unsuru birden fazla olabilir. Bu durumda
seslenme ünlemi ortaktır:
Ey beyaz çocuk, sarışın çocuk, dilinde her
şey güzelleşen cana yakın çocuk!
İy kendüzüni bilmeyen söz ma’nîsini
bulmayan.
4. Ünlem grubu sadece hitaplarda kullanılır ve
cümlenin kuruluşunda yer almaz. Cümle dışı
unsuru olarak ele alınır:
Hay oğlum, sen çok yaşa!
Slide 6
ÜNLEM GRUBU
5. Ünlem grubunda vurgu, grubun temel
ögesi olan seslenme edatı üzerindedir:
hey koca Türk,
be kardeşim,
bre münafık.
6. Hitaplarda kullanıldığı, daha doğrusu
cümle dışı unsur oldukları için, ünlem
grupları cümlede herhangi bir görevde
bulunmazlar.
Slide 7
SAYI GRUBU
• Bu konu için önerilen literatür:
1. SAYI GRUBU:
Leyla Karahan, Türkçede Söz Dizimi,
Akçağ Yayınları, 2008, 69-70.
2. SAYI GRUBU:
Enfel Doğan, Türkçe Cümle Bilgisi – I,
Anadolu Üniversitesi, 2012, 57-59.
Slide 8
SAYI GRUBU
• Basamak sistemine göre dizilmiş sayı
isimlerinin oluşturduğu kelime grubuna, sayı
grubu denir.
• Sayı grubunun özellikleri:
1. Sayı grubunda sayı isimleri basamak
sistemine göre dizilmiştir:
otuz altı, seksen dokuz, beş yüz iki, vb.
2. Türkçede, istisnasız, her sayı ismi ayrı
yazılır. Dolayısıyla, bu örnekler yanlıştır:
oniki, binbir, vb.
Slide 9
SAYI GRUBU
3. En büyük sayı ismi başta, en küçük sayı ismi ise
sonda bulunur.
4. Grubu oluşturan sayı isimleri kendi aralarında eksiz
birleşirler ve herhangi bir işaret almazlar.
5. Grup halinde olan sayılar, ya sıfat tamlaması ya da
sayı grubu olabilirler. Fark, vurgudadır:
- sıfat tamlamasında vurgu başta (sıfat ögesi);
- sayı grubunda ise vurgu sondadır (küçük sayı).
En kolay tanım: Sıfat tamlamasında unsurlar çarpma,
sayı grubunda ise toplamayla alakalıdır:
iki bin (iki X bin = 2000) – sıfat tamlaması
on dört (on + dört = 14) – sayı grubu.
Slide 10
SAYI GRUBU
6. Sayı grubunda milyona kadar iki öge, milyonlu
sayılarda üç, milyarlı sayılarda ise dört öge vardır:
- Milyona kadar (iki öge):
otuz / iki; beş yüz / kırk dört; vb.
- Milyonlular (üç öge):
iki milyon / dört yüz yirmi beş bin / altı yüz kırk;
dokuz yüz milyon / beş yüz otuz dört bin / iki yüz
elli üç; vb.
- Milyarlılar (dört öge):
üç milyar / iki yüz milyon / dört yüz on bin / seksen
bir; vb.
Slide 11
SAYI GRUBU
7. Sayı grubu, cümlede isim veya sıfat görevinde
bulunabilir:
Otuz üçünde evlendi. (isim)
Yaptığı sarayların adedi ise kırk iki idi. (isim)
Doğum gününde yirmi yedi gül gönderdi. (sıfat)
Çocuklarına ve eşine ancak seksen dört gün
sonra kavuştu. (sıfat)
8. Vurgu, en küçük sayı ismi üzerindedir:
iki yüz altmış bir,
bin dokuz yüz kırk üç, vb.
Slide 12
Alıştırma 1
• Aşağıdaki ünlem gruplarından hangisi,
isim ögesinin yapısı bakımından
diğerlerinden farklıdır?
a. Hey Ali amca
b. Bre gafil düşman
c. A yiğit oğul
d. Ey güzel kız
e. Be mübarek adam
Slide 13
Alıştırma 2
• Aşağıdaki kelime gruplarından hangisi
diğerlerinden farklıdır?
a. yetmiş beş
b. seksen bir
c. otuz bin
d. elli bir
e. on dört
Slide 14
Aşağıdaki cümlelerde
kelime gruplarını bulunuz:
1. Yirminci yüzyılda fizik biliminde iki önemli gelişme
oldu: Görelilik ve kuantum bilimi doğdu.
2. Bilim camiası uzayzaman, Büyük Patlama Çoklu
Evrenler, akıl ve madde gibi konularda tuhaf ve
dudak uçuklatan yepyeni fikirlerin istilasına uğradı.
3. Yeni fizik olgunluk dönemini yaşıyor.
4. Yaşamlarında daha derin bir anlam arayışında olan
çok sayıda sıradan insan dünya hakkındaki
inançlarının yeni fizikle uyumlu olduğunu düşünüyor.
5. Paul Davies bu kitabında işte bu inançların yeni
fizikle uyumlu olup olmadığını sorguluyor.
6. Bu sorgulama günümüzde de devam ediyor ve kesin
sonuçlara ulaşmış değil.
Slide 15
Aşağıdaki cümlelerde
kelime gruplarını bulunuz:
1. “Günümüzde arkadaşlığı, dostluğu,
yardımlaşmayı giderek kaybediyoruz.
Geleneklerimiz gözlerimizin önünde yok
oluyorlar. Tüm bunları kayıtsız kalmamız
endişe verici.” diyen Özbek, “İnsanı yaşat ki
devlet yaşasın.” sözünü insanların kendilerine
düstur edinmelerini tavsiye ediyor.
2. Değerlerin kaybedildiği bu ortamda
okuyuculara yol haritası olacak kitap da
Özbek bazen nasihatleriyle bazen de
duygulandıran sözleriyle dikkat çekiyor.
Slide 16
AŞIK VEYSEL:
YASTADIR EY DELİ GÖNÜL
Yastadır ey deli gönül yastadır
Gelir diye kulaklarım sestedir
Yağmur yağar zülüflerin ıslatır
Var git duman şu yaylanın üstünden
Duman senin çürük işin bitmez mi
Poyraz vurup bir tarafa gitmez mi
Benim eski derdim bana yetmez mi
Var git duman şu yaylanın üstünden
Duman senin pare pare karın var
Şu benim gönlümde ah u zarım var
Benim o yaylada nazli yarim var
Var git duman şu yaylanın üstünden
Slide 17
BUGÜNLÜK BU KADAR.