Transcript historia-wyspy
Slide 1
Historia
Wyspy Wielkanocnej
Była Sobota Wielkanocna roku 1722.
Tego dnia holenderski admirał, Jacob Roggeveen, żeglując przez
Pacyfik, odkrył nieznaną wyspę. Nazwał ją Wyspą Wielkanocną.
Zastał na niej 3000 ludzi żyjących w skrajnej nędzy.
Niewiele wcześniej na Wyspie kwitła wyjątkowa cywilizacja.
Jak doszło do jej upadku?
prof. Andrzej Rabczenko, Magdalena Galus, Marcin Popkiewicz
w oparciu o materiały Roberta Bériault
Slide 2
Cofnijmy się w czasie do roku 500-nego...
do jednego z najbardziej odosobnionych
miejsc na Ziemi:
Wyspy Wielkanocnej.
Ziemia Moai
Slide 3
Wyspa była niezamieszkanym
podzwrotnikowym rajem…
Powierzchnia: 160 km2
3500 km na wschód
do wybrzeży Chile
2000 km na zachód
do Wysp Pitcairn
Slide 4
Około roku 500-nego do wyspy dobiła
łódź z grupą polinezyjskich osadników
Archeolodzy
szacują, że było to
nie więcej niż
100 osób
Wyspa była znana
jako Rapa Nui
Slide 5
Ogromne palmy
rosły bujnie
wraz z 17 innymi
gatunkami drzew.
Idealnie nadawały
się one do wyrobu
bali, desek oraz
dłubanych łodzi.
Slide 6
Osadnicy przybyli z wyposażeniem…
Przywieźli ze sobą kury,
świnie oraz
polinezyjskie szczury.
Posadzili bananowce,
taro i słodkie ziemniaki.
Slide 7
Wyspiarze zaczęli ścinać ogromne palmy,
by budować z nich domy i robić łodzie.
Slide 8
Bliskość oceanu urozmaicała dietę
Ponieważ wokół wyspy nie
było raf koralowych, było
także niewiele małych ryb.
Podstawę połowów
stanowiły morświny,
na które polowano wprost
z drewnianych łodzi.
Slide 9
Warunki na wyspie pozwalały
na łatwe życie
Ludzie mieli
dużo czasu
na ceremonie
religijne.
Slide 10
Ceremonialne tańce i obrzędy stały
się ważnym elementem
życia na wyspie.
Slide 11
…a jej mieszkańcy stali się ekspertami
w rzeźbieniu kamieni
kamienny pagórek dla rzeźb
Slide 12
Budowa posągów była niezwykłym
wyczynem:
Posągi rzeźbiono
bezpośrednio
w kamieniołomach
na zboczach gór
Po czym taszczone
były nawet przez
14 km do wybrzeża,
gdzie oddawano im
cześć.
“Collapse: How Societies Choose to Fail or Succeed”, Jared Diamond
Slide 13
Jak duże
były te
posągi?
Slide 14
Pierwsze z nich mierzyły
od 2.5 do 3.5 metra…
Pomiędzy klanami pojawiła
się konkurencja.
Rozmiary posągów rosły
wraz z rosnącymi ambicjami
poszczególnych klanów.
Ostatnie z nich miały ponad
9 m wysokości. Rekordowy
posąg mierzył 21 metrów
i ważył 240 ton!
Niedokończony posąg
porzucony w kamieniołomie
“Kon-Tiki: Across the Pacific by Raft” by Thor Heyerdahl
Slide 15
Ale jak oni je
transportowali,
nie znając
lewitacji?
Slide 16
To pytanie przez długi czas spędzało
sen z powiek naukowcom…
Ale ostatecznie doszli
do wniosku, że
budowniczowie Rapa Nui
budowali tory z drewna
prowadzące z
kamieniołomów do
miejsc kultu, a posągi
układali na balach z pni
drzew.
Zespół Thora Heyerdahl’a
odtwarzający wznoszenie posągu
“Kon-Tiki: Across the Pacific by Raft” by Thor Heyerdahl
Slide 17
Transportowanie
posągów miało
znaczący wpływ
na zniszczenie lasów
na wyspie.
Slide 18
Populacja Rapa Nui rosła…
…i około
roku
1500-nego…
…osiągnęła swoje
maksimum, które
wyniosło od 10 000
do 20 000 osób.
Slide 19
Niedługo
potem
zaprzestano
budowania
posągów…
…pozostało 887 posągów
na różnych etapach budowy.
Setki niedokończonych posągów
najzwyczajniej porzucono
w kamieniołomach
wraz z kamiennymi narzędziami,
leżącymi na ziemi wokół nich.
Slide 20
Wszystkie prace nad posągami
zostały wstrzymane.
Ktoś wyciął ostatnie drzewo.
Pozostały jedynie trawy i krzewy.
Slide 21
Rozwój populacji uległ załamaniu:
Po tym jak żyzna gleba,
zatrzymująca wilgoć,
została wymyta,
strumienie wyschły
Nastąpiło drastyczne
zmniejszenie produkcji żywności
Ogromne stada ptaków,
przylatujących na wyspę,
zniknęły
Slide 22
Bez
drewna…
Nie mogli
budować łodzi.
Łowienie morświnów,
głównego źródła mięsa,
skończyło się.
Nie mogli reperować
domów - Rapa Nui
musieli mieszkać
w szałasach i jaskiniach.
Stracili główne źródło
ogrzewania i paliwa
do gotowania.
Slide 23
Rozszalał się głód.
Rozpoczęły się walki o resztki pożywienia.
W desperacji dochodziło nawet do kanibalizmu.
W zimie temperatury spadały do 5°C. Bez drewna
na opał, najbardziej cierpiały dzieci i osoby starsze.
Porządek społeczny całkowicie runął.
Wandale niszczyli posągi innych klanów.
Rozpoczęło się masowe wymieranie.
Slide 24
Niesamowite!
Jak to się
mogło stać?
Przecież zasoby
wyspy były
tak obfite…
Slide 25
Po prostu ludność Rapa Nui przekroczyła
POJEMNOŚĆ ŚRODOWISKA wyspy.
POJEMNOŚĆ ŚRODOWISKA jest to
liczba organizmów, które dane
terytorium może wyżywić bez
degradacji systemu podtrzymywania
życia na tym terytorium.
Slide 26
Populacja może przekroczyć
pojemność środowiska, w którym żyje –
mówimy wtedy o OVERSHOOT.
Przekroczenie pojemności środowiska staje się
możliwe, kiedy gatunek napotyka bogate
i wcześniej niewykorzystywane zasoby,
które pozwalają mu na wzrost liczebności.
Slide 27
W opinii Kenneth’a Boulding’a...
Każdy, kto wierzy, że wzrost wykładniczy
w skończonym świecie może trwać
w nieskończoność jest
albo wariatem
albo ekonomistą
Cywilizacja Rapa-Nui wyczerpywała krytyczne
dla swego istnienia zasoby szybciej, niż się
odnawiały.
Slide 28
Niezmiennie,
po przekroczeniu
pojemności środowiska
(overshoot),
następuje masowe
wymieranie gatunków.
Czy Rapa Nui rozumieli zagrożenie, przed którym stanęli?
Czy mieli szansę zapobiec katastrofie?
Slide 29
Kiedy połowa drzew ciągle rosła:
Któryś ze starych Rapa Nui musiał
spojrzeć na dolinę ze szczytu góry
I przypomnieć sobie jej wygląd za
czasów młodości, kiedy było tam
niewiele polanek
Musiała go uderzyć myśl, że
wyspiarze powinni zatrzymać
niszczenie systemu
podtrzymującego ich życie
Slide 30
Próbował ich ostrzec, by nie
wycinali drzew w ten sposób.
Pomyślmy o protestach Drwali:
„Praca ważniejsza od drzew!”
Kamieniarzy: „Budowa posągów to
podstawa naszej cywilizacji!”.
Duchownych: “Kobiety Rapa Nui
muszą rodzić więcej dzieci, by
można było budować więcej
posągów dla dobra Bogów!”.
Polityków: “Potrzebujemy więcej
ludzi dla stymulacji wzrostu
ekonomicznego i wspierania
naszych emerytów”.
When half the
trees were still
standing
Slide 31
Niestety, nikt nie chciał słuchać niewygodnych rzeczy.
Kiedy społeczeństwo zrozumiało wreszcie skalę zagrożenia,
było już za późno – doszło do rozpadu cywilizacji: wojen,
głodu i kanibalizmu.
Nie było nawet dokąd uciec...
Historia
Wyspy Wielkanocnej
Była Sobota Wielkanocna roku 1722.
Tego dnia holenderski admirał, Jacob Roggeveen, żeglując przez
Pacyfik, odkrył nieznaną wyspę. Nazwał ją Wyspą Wielkanocną.
Zastał na niej 3000 ludzi żyjących w skrajnej nędzy.
Niewiele wcześniej na Wyspie kwitła wyjątkowa cywilizacja.
Jak doszło do jej upadku?
prof. Andrzej Rabczenko, Magdalena Galus, Marcin Popkiewicz
w oparciu o materiały Roberta Bériault
Slide 2
Cofnijmy się w czasie do roku 500-nego...
do jednego z najbardziej odosobnionych
miejsc na Ziemi:
Wyspy Wielkanocnej.
Ziemia Moai
Slide 3
Wyspa była niezamieszkanym
podzwrotnikowym rajem…
Powierzchnia: 160 km2
3500 km na wschód
do wybrzeży Chile
2000 km na zachód
do Wysp Pitcairn
Slide 4
Około roku 500-nego do wyspy dobiła
łódź z grupą polinezyjskich osadników
Archeolodzy
szacują, że było to
nie więcej niż
100 osób
Wyspa była znana
jako Rapa Nui
Slide 5
Ogromne palmy
rosły bujnie
wraz z 17 innymi
gatunkami drzew.
Idealnie nadawały
się one do wyrobu
bali, desek oraz
dłubanych łodzi.
Slide 6
Osadnicy przybyli z wyposażeniem…
Przywieźli ze sobą kury,
świnie oraz
polinezyjskie szczury.
Posadzili bananowce,
taro i słodkie ziemniaki.
Slide 7
Wyspiarze zaczęli ścinać ogromne palmy,
by budować z nich domy i robić łodzie.
Slide 8
Bliskość oceanu urozmaicała dietę
Ponieważ wokół wyspy nie
było raf koralowych, było
także niewiele małych ryb.
Podstawę połowów
stanowiły morświny,
na które polowano wprost
z drewnianych łodzi.
Slide 9
Warunki na wyspie pozwalały
na łatwe życie
Ludzie mieli
dużo czasu
na ceremonie
religijne.
Slide 10
Ceremonialne tańce i obrzędy stały
się ważnym elementem
życia na wyspie.
Slide 11
…a jej mieszkańcy stali się ekspertami
w rzeźbieniu kamieni
kamienny pagórek dla rzeźb
Slide 12
Budowa posągów była niezwykłym
wyczynem:
Posągi rzeźbiono
bezpośrednio
w kamieniołomach
na zboczach gór
Po czym taszczone
były nawet przez
14 km do wybrzeża,
gdzie oddawano im
cześć.
“Collapse: How Societies Choose to Fail or Succeed”, Jared Diamond
Slide 13
Jak duże
były te
posągi?
Slide 14
Pierwsze z nich mierzyły
od 2.5 do 3.5 metra…
Pomiędzy klanami pojawiła
się konkurencja.
Rozmiary posągów rosły
wraz z rosnącymi ambicjami
poszczególnych klanów.
Ostatnie z nich miały ponad
9 m wysokości. Rekordowy
posąg mierzył 21 metrów
i ważył 240 ton!
Niedokończony posąg
porzucony w kamieniołomie
“Kon-Tiki: Across the Pacific by Raft” by Thor Heyerdahl
Slide 15
Ale jak oni je
transportowali,
nie znając
lewitacji?
Slide 16
To pytanie przez długi czas spędzało
sen z powiek naukowcom…
Ale ostatecznie doszli
do wniosku, że
budowniczowie Rapa Nui
budowali tory z drewna
prowadzące z
kamieniołomów do
miejsc kultu, a posągi
układali na balach z pni
drzew.
Zespół Thora Heyerdahl’a
odtwarzający wznoszenie posągu
“Kon-Tiki: Across the Pacific by Raft” by Thor Heyerdahl
Slide 17
Transportowanie
posągów miało
znaczący wpływ
na zniszczenie lasów
na wyspie.
Slide 18
Populacja Rapa Nui rosła…
…i około
roku
1500-nego…
…osiągnęła swoje
maksimum, które
wyniosło od 10 000
do 20 000 osób.
Slide 19
Niedługo
potem
zaprzestano
budowania
posągów…
…pozostało 887 posągów
na różnych etapach budowy.
Setki niedokończonych posągów
najzwyczajniej porzucono
w kamieniołomach
wraz z kamiennymi narzędziami,
leżącymi na ziemi wokół nich.
Slide 20
Wszystkie prace nad posągami
zostały wstrzymane.
Ktoś wyciął ostatnie drzewo.
Pozostały jedynie trawy i krzewy.
Slide 21
Rozwój populacji uległ załamaniu:
Po tym jak żyzna gleba,
zatrzymująca wilgoć,
została wymyta,
strumienie wyschły
Nastąpiło drastyczne
zmniejszenie produkcji żywności
Ogromne stada ptaków,
przylatujących na wyspę,
zniknęły
Slide 22
Bez
drewna…
Nie mogli
budować łodzi.
Łowienie morświnów,
głównego źródła mięsa,
skończyło się.
Nie mogli reperować
domów - Rapa Nui
musieli mieszkać
w szałasach i jaskiniach.
Stracili główne źródło
ogrzewania i paliwa
do gotowania.
Slide 23
Rozszalał się głód.
Rozpoczęły się walki o resztki pożywienia.
W desperacji dochodziło nawet do kanibalizmu.
W zimie temperatury spadały do 5°C. Bez drewna
na opał, najbardziej cierpiały dzieci i osoby starsze.
Porządek społeczny całkowicie runął.
Wandale niszczyli posągi innych klanów.
Rozpoczęło się masowe wymieranie.
Slide 24
Niesamowite!
Jak to się
mogło stać?
Przecież zasoby
wyspy były
tak obfite…
Slide 25
Po prostu ludność Rapa Nui przekroczyła
POJEMNOŚĆ ŚRODOWISKA wyspy.
POJEMNOŚĆ ŚRODOWISKA jest to
liczba organizmów, które dane
terytorium może wyżywić bez
degradacji systemu podtrzymywania
życia na tym terytorium.
Slide 26
Populacja może przekroczyć
pojemność środowiska, w którym żyje –
mówimy wtedy o OVERSHOOT.
Przekroczenie pojemności środowiska staje się
możliwe, kiedy gatunek napotyka bogate
i wcześniej niewykorzystywane zasoby,
które pozwalają mu na wzrost liczebności.
Slide 27
W opinii Kenneth’a Boulding’a...
Każdy, kto wierzy, że wzrost wykładniczy
w skończonym świecie może trwać
w nieskończoność jest
albo wariatem
albo ekonomistą
Cywilizacja Rapa-Nui wyczerpywała krytyczne
dla swego istnienia zasoby szybciej, niż się
odnawiały.
Slide 28
Niezmiennie,
po przekroczeniu
pojemności środowiska
(overshoot),
następuje masowe
wymieranie gatunków.
Czy Rapa Nui rozumieli zagrożenie, przed którym stanęli?
Czy mieli szansę zapobiec katastrofie?
Slide 29
Kiedy połowa drzew ciągle rosła:
Któryś ze starych Rapa Nui musiał
spojrzeć na dolinę ze szczytu góry
I przypomnieć sobie jej wygląd za
czasów młodości, kiedy było tam
niewiele polanek
Musiała go uderzyć myśl, że
wyspiarze powinni zatrzymać
niszczenie systemu
podtrzymującego ich życie
Slide 30
Próbował ich ostrzec, by nie
wycinali drzew w ten sposób.
Pomyślmy o protestach Drwali:
„Praca ważniejsza od drzew!”
Kamieniarzy: „Budowa posągów to
podstawa naszej cywilizacji!”.
Duchownych: “Kobiety Rapa Nui
muszą rodzić więcej dzieci, by
można było budować więcej
posągów dla dobra Bogów!”.
Polityków: “Potrzebujemy więcej
ludzi dla stymulacji wzrostu
ekonomicznego i wspierania
naszych emerytów”.
When half the
trees were still
standing
Slide 31
Niestety, nikt nie chciał słuchać niewygodnych rzeczy.
Kiedy społeczeństwo zrozumiało wreszcie skalę zagrożenia,
było już za późno – doszło do rozpadu cywilizacji: wojen,
głodu i kanibalizmu.
Nie było nawet dokąd uciec...