Slide 1

Болугур орто оскуолатын медиатеката

Олоңхо
Айыл5а дьикти күүстэригэр оло5урар, киһи ис
кыахтарын аһар өй-тыл муңутуур чыпчаала – олоңхо.

2005 сыл сэтинньи 25 күнүгэр ЮНЕСКО диэн Аан дойду
үрдүнэн үөрэхтээһин, доруобуйа харыстабылын уонна
култуура сайдыытын кэтээн көрөр, өйүүр, көмөлөһөр
тускуллаах тэрилтэ саха норуотун эпоһа – олоңхону
киһи аймах материальнайа суох култууратын үйэттэн
үйэ5э бэриллэр күндү баайа диэн аан дойду
сэдиэбирдэрин ахсааныгар киллэрбитэ.

Олоңхоһут
Э.К.Пекарскай тылдьытыгар
олоңхоһут «сказитель, сказочник»
диэн суруллубут. Олоңхоһут кэпсээн
кэ5ийэн,
олоңхолоон
онолуйан
барда5ына, сир дойду сырдыы,
кө5өрө түһэргэ дылы буолара үһү.
Уос номо5ор киирбит Баата5ай
олоңхоһута Лэппэрдиир Испирдиэн
иһити-хомуоһу ыллатара, оту – маһы
кө5өрдөрө үһү диэн сэһэн тар5аммыт.
Олоңхоһут ураты дьо5урдаах,
толорор искусство араас көрүңнэрин
баһылаабыт киһи.

ААН ИЙЭ ДОЙДУ
Олоңхо5о ааттанар үс дойду көстөркөстүбэт сирэ-уота бүттүүнэ киирэр.
Үөһээ дойду

Орто туруу дойду

Аллараа дойду

Олоңхо үс дойдутуттан
биирдэстэр-айыылар
олорор сирдэрэ

Айыы дьоно (ураанхай саха),
иччилэр олорор сирдэрэ

Абааһы айма5а олорор
сирэ

.

Олоңхо бухатыыра

Тунал5аннаах
ньуурдаах
Туйаарыма
Куо

Бухатыыр
ата

Биһиги библиотекабытыгар
олоңхо5о сыһыаннаах, олоңхо5о
уһуйар кинигэ, сурунаал угус.
Олоңхону аа5ын, үөрэтин, бу
биһиги урааңхай саха омукпут
оло5ун дьаһаанын, итэ5элин,
үгэһин, сиэрин үйэлэр
уңуордарыттан илдьэ кэлбит сүдү
айымньыбыт буолар.

Ньургун Боотур
стремительный
Величайший памятник
якутского народного
творчества – олонхо
«Ньургун Боотур
Стремительный» воссоздан
на рубеже 1920-1930 гг.
основоположником якутской
советской литературы
П.А.Ойунским.

Биьиги оскуолабыт выпускницата Ньургуяна Ивановна
Илларионова бэлэх ууммут кинигэтэ

Мүлдьү Бө5ө
Бастакы кинигэ5э олоңхоһут Д.М.Говоров
тылыттан А.Ф Бояров 1934-1935 сс. урукку
сахалыы
(латыынныы)
алфавитынан
суруйуутун сахалыы алфавикка көһөрүү,
олоңхо тексигэр нууччалыыттан киирии
тыллар испииһэктэрэ, кинигэни хомуйан
оңорооччу ыстатыйата киирдилэр.
Д.М.Говоров
«Мулдьу
Бе5е»
олоңхото
«Бүдүрүйбэт Мүлдьү Бө5ө» диэн ааттанан
1938
с.
С.Р.Кулачиков
–Эллэй
редакциялааһынан
бэчээттэммитэ.
Бу
тахсар кинигэ5э А.Ф.Бояров
рукопиһыгар
Эллэй
оңорбут
көннөрүүлэрэ
толору
ыйыныллылар.
Сыһыарыы
быһыытынан
Эллэй 1938 с. тахсыбыт кинигэ5э аан тыла
уонна эмиэ ол кинигэ5э оңоһуллубут «Былыргы
тыллары быһаарыы» тылдьыта киирдилэр.

Непобедимый Мюльджю Беге
Во
вторую
книгу
олонхо
Д.М.Говорова вошли перевод олонхо
«Мүлдьү Бө5ө» на основе текста издания
1938 г. под редакцией С.Р.Кулачикова –
Элляя, осуществленный Е.С.Сидоровым
и опубликованный отдельной книгой в 2х частях в 2003 г., а также предисловие
автора к изданию.
Е.С.Сидоров сделал литературный
перевод олонхо, составил научный
комментарий к тексту. Оригинальный
труд Е.С.Сидорова был издан в 150
экземплярах и уже в наши дни стал
библиографической редкостью.

Элэс Боотур
Петр Оготоев
«Элэс Боотур»
олоңхотун
Скрябина А.
английскайга
тылбаастаабыт
кинигэтэ.

«Чуораанчык»
сурунаал
2012 с.
10 №-рэ
Бу көстөр куукулалартан Урүң
Уолан бухатыыры биһиги биир
дойдулаахпыт, Амматаа5ы
педгимназия уһуйааччыта Колосова
Ньургуяна Михайловна онорбута.
Үлэтэ биһирэнэн, «Олоңхо:куукула
таңаһа» диэн кинигэ-каталокка
киирбитэ.

«Чуораанчык» сурунаал 2006 с. 5 №-рэ

«Чуораанчык» сурунаал 2003 с. 7-8 №-рэ

«Чуораанчык» сурунаал 2001 с. 7 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 9 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 7 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 6 №-рэ

Олоңхо баай тылын
умсул5аныгар уһуйар
аналлаах
ойуулаах
тылдьыт.

Бу кинигэ5э саха ураты
түгэннэргэ
(көрсүһүүэ5эрдэлэһии, арахсыыбыраһаайдаһыы, билсии,
махтал, буруйу билинии,
көрдөһүү
о.д.а.)этэр
тылын, хайдах туттарынхаптарын
туһунан
олоңхо
холобуругар
оло5уран
кэпсэтии
барар.

Кинигэ икки сүрүн
салааттан турар.
Бастакы салаа5а
улуустарынан олоңхону
толорон, олоңхолоон,
айан, чинчийэн холонор
о5олор тустарынан
матырыйаал.
Иккис салаа5а «Олонхо
педагогикатыгар»
сыһыаннаан бэчээккэ
тахсыбыты бэлиэтиир
ыйынньык.

Ханнык
ба5арар
норуот
бэйэтин историятын, тылын, өрө
тутар,
чэбдигирдэр,
кэлэр
кэскилин
түстүүр,
оңорор
хамсаныылара,
дьайыылара
бол5омто5о ылыллыах тустаахтар.
Билиңңи сайдыылаах уопсастыба
биир ситиһиитэ – ити буолла5а.
Бугун норуоттар култуураларын,
тылларын биири да энчирэппэккэ
кэлэр көлүөнэлэргэ тиэрдэр сорук
турар.
Онон, бу кыракый босуобуйа
иитээччигэ уонна алын сүһүөх
кылаас
учууталыгар
саха
кэнчээритин иитиигэ норуотун
тыынын угуу, иңэрии соругун
быьаарыыга көмөлөһөр сыаллаах
сурулунна.

Кинигэ5э
Саха
Республикатын
үөрэ5ириитин
үтүөлээх
учуутала Тимофеев Н.П.
о5ону
олоңхолуурга
үөрэтэр, уһуйар үлэтин,
ньыматын, ситиһиилэрин
билиһиннэрэр,
санаатын
үллэстэр.

Уус-Алдан
улууьун
Н.Н.Тарскай
аатынан
Баата5ай
орто
оскуолатын
учуутала
Троева
Вера
Иннокентьевна
о5ону
олонхо5о уһуйуу үлэтин
опыта.

Республикатаа5ы II-III
научнай-практическай
конференция5а кыттыны
ылбыт үөрэнээччилэр,
студеннар, аспираннар
уонна эдэр учуонайдар
ыстатыйаларын
хомуурунньуга.

Хомуурунньукка Таатта улууьун
Тыараьа нэьилиэгин «Сардаана»,
Чурапчы Одьулуунун нэьилиэгин
«Кунчээн»
уьуйааччыларын
иитээччилэрэ олонхо олуктарынан
о5о этин-сиинин эрчийэргэ араас
хамсаныылары
тобулан,
айан
онорбут матырыйааллара киирдэ.
Эрчилиилэр о5ону кытта дьарыкка
иитээччи, тереппут туттарыгар
аналлаахтар.

Данное издание – результат
многолетнего
труда
педагога
«нового»
типа,
педагога
–
исследователя,
владеющего
современными
методами
и
технологиями
художественного
образования,
способами
самостоятельного
конструирования педагогического
процесса в условиях конкретной
практической
деятельности,
умением прогнозировать свой
конечный
результат.
Автор
раскрывает перед молодежью
любой
национальности
возможность открыть для себя
неведомый
до
сих
пор
неповторимый предметный мир
гармонии и красоты олонхо.


Slide 2

Болугур орто оскуолатын медиатеката

Олоңхо
Айыл5а дьикти күүстэригэр оло5урар, киһи ис
кыахтарын аһар өй-тыл муңутуур чыпчаала – олоңхо.

2005 сыл сэтинньи 25 күнүгэр ЮНЕСКО диэн Аан дойду
үрдүнэн үөрэхтээһин, доруобуйа харыстабылын уонна
култуура сайдыытын кэтээн көрөр, өйүүр, көмөлөһөр
тускуллаах тэрилтэ саха норуотун эпоһа – олоңхону
киһи аймах материальнайа суох култууратын үйэттэн
үйэ5э бэриллэр күндү баайа диэн аан дойду
сэдиэбирдэрин ахсааныгар киллэрбитэ.

Олоңхоһут
Э.К.Пекарскай тылдьытыгар
олоңхоһут «сказитель, сказочник»
диэн суруллубут. Олоңхоһут кэпсээн
кэ5ийэн,
олоңхолоон
онолуйан
барда5ына, сир дойду сырдыы,
кө5өрө түһэргэ дылы буолара үһү.
Уос номо5ор киирбит Баата5ай
олоңхоһута Лэппэрдиир Испирдиэн
иһити-хомуоһу ыллатара, оту – маһы
кө5өрдөрө үһү диэн сэһэн тар5аммыт.
Олоңхоһут ураты дьо5урдаах,
толорор искусство араас көрүңнэрин
баһылаабыт киһи.

ААН ИЙЭ ДОЙДУ
Олоңхо5о ааттанар үс дойду көстөркөстүбэт сирэ-уота бүттүүнэ киирэр.
Үөһээ дойду

Орто туруу дойду

Аллараа дойду

Олоңхо үс дойдутуттан
биирдэстэр-айыылар
олорор сирдэрэ

Айыы дьоно (ураанхай саха),
иччилэр олорор сирдэрэ

Абааһы айма5а олорор
сирэ

.

Олоңхо бухатыыра

Тунал5аннаах
ньуурдаах
Туйаарыма
Куо

Бухатыыр
ата

Биһиги библиотекабытыгар
олоңхо5о сыһыаннаах, олоңхо5о
уһуйар кинигэ, сурунаал угус.
Олоңхону аа5ын, үөрэтин, бу
биһиги урааңхай саха омукпут
оло5ун дьаһаанын, итэ5элин,
үгэһин, сиэрин үйэлэр
уңуордарыттан илдьэ кэлбит сүдү
айымньыбыт буолар.

Ньургун Боотур
стремительный
Величайший памятник
якутского народного
творчества – олонхо
«Ньургун Боотур
Стремительный» воссоздан
на рубеже 1920-1930 гг.
основоположником якутской
советской литературы
П.А.Ойунским.

Биьиги оскуолабыт выпускницата Ньургуяна Ивановна
Илларионова бэлэх ууммут кинигэтэ

Мүлдьү Бө5ө
Бастакы кинигэ5э олоңхоһут Д.М.Говоров
тылыттан А.Ф Бояров 1934-1935 сс. урукку
сахалыы
(латыынныы)
алфавитынан
суруйуутун сахалыы алфавикка көһөрүү,
олоңхо тексигэр нууччалыыттан киирии
тыллар испииһэктэрэ, кинигэни хомуйан
оңорооччу ыстатыйата киирдилэр.
Д.М.Говоров
«Мулдьу
Бе5е»
олоңхото
«Бүдүрүйбэт Мүлдьү Бө5ө» диэн ааттанан
1938
с.
С.Р.Кулачиков
–Эллэй
редакциялааһынан
бэчээттэммитэ.
Бу
тахсар кинигэ5э А.Ф.Бояров
рукопиһыгар
Эллэй
оңорбут
көннөрүүлэрэ
толору
ыйыныллылар.
Сыһыарыы
быһыытынан
Эллэй 1938 с. тахсыбыт кинигэ5э аан тыла
уонна эмиэ ол кинигэ5э оңоһуллубут «Былыргы
тыллары быһаарыы» тылдьыта киирдилэр.

Непобедимый Мюльджю Беге
Во
вторую
книгу
олонхо
Д.М.Говорова вошли перевод олонхо
«Мүлдьү Бө5ө» на основе текста издания
1938 г. под редакцией С.Р.Кулачикова –
Элляя, осуществленный Е.С.Сидоровым
и опубликованный отдельной книгой в 2х частях в 2003 г., а также предисловие
автора к изданию.
Е.С.Сидоров сделал литературный
перевод олонхо, составил научный
комментарий к тексту. Оригинальный
труд Е.С.Сидорова был издан в 150
экземплярах и уже в наши дни стал
библиографической редкостью.

Элэс Боотур
Петр Оготоев
«Элэс Боотур»
олоңхотун
Скрябина А.
английскайга
тылбаастаабыт
кинигэтэ.

«Чуораанчык»
сурунаал
2012 с.
10 №-рэ
Бу көстөр куукулалартан Урүң
Уолан бухатыыры биһиги биир
дойдулаахпыт, Амматаа5ы
педгимназия уһуйааччыта Колосова
Ньургуяна Михайловна онорбута.
Үлэтэ биһирэнэн, «Олоңхо:куукула
таңаһа» диэн кинигэ-каталокка
киирбитэ.

«Чуораанчык» сурунаал 2006 с. 5 №-рэ

«Чуораанчык» сурунаал 2003 с. 7-8 №-рэ

«Чуораанчык» сурунаал 2001 с. 7 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 9 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 7 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 6 №-рэ

Олоңхо баай тылын
умсул5аныгар уһуйар
аналлаах
ойуулаах
тылдьыт.

Бу кинигэ5э саха ураты
түгэннэргэ
(көрсүһүүэ5эрдэлэһии, арахсыыбыраһаайдаһыы, билсии,
махтал, буруйу билинии,
көрдөһүү
о.д.а.)этэр
тылын, хайдах туттарынхаптарын
туһунан
олоңхо
холобуругар
оло5уран
кэпсэтии
барар.

Кинигэ икки сүрүн
салааттан турар.
Бастакы салаа5а
улуустарынан олоңхону
толорон, олоңхолоон,
айан, чинчийэн холонор
о5олор тустарынан
матырыйаал.
Иккис салаа5а «Олонхо
педагогикатыгар»
сыһыаннаан бэчээккэ
тахсыбыты бэлиэтиир
ыйынньык.

Ханнык
ба5арар
норуот
бэйэтин историятын, тылын, өрө
тутар,
чэбдигирдэр,
кэлэр
кэскилин
түстүүр,
оңорор
хамсаныылара,
дьайыылара
бол5омто5о ылыллыах тустаахтар.
Билиңңи сайдыылаах уопсастыба
биир ситиһиитэ – ити буолла5а.
Бугун норуоттар култуураларын,
тылларын биири да энчирэппэккэ
кэлэр көлүөнэлэргэ тиэрдэр сорук
турар.
Онон, бу кыракый босуобуйа
иитээччигэ уонна алын сүһүөх
кылаас
учууталыгар
саха
кэнчээритин иитиигэ норуотун
тыынын угуу, иңэрии соругун
быьаарыыга көмөлөһөр сыаллаах
сурулунна.

Кинигэ5э
Саха
Республикатын
үөрэ5ириитин
үтүөлээх
учуутала Тимофеев Н.П.
о5ону
олоңхолуурга
үөрэтэр, уһуйар үлэтин,
ньыматын, ситиһиилэрин
билиһиннэрэр,
санаатын
үллэстэр.

Уус-Алдан
улууьун
Н.Н.Тарскай
аатынан
Баата5ай
орто
оскуолатын
учуутала
Троева
Вера
Иннокентьевна
о5ону
олонхо5о уһуйуу үлэтин
опыта.

Республикатаа5ы II-III
научнай-практическай
конференция5а кыттыны
ылбыт үөрэнээччилэр,
студеннар, аспираннар
уонна эдэр учуонайдар
ыстатыйаларын
хомуурунньуга.

Хомуурунньукка Таатта улууьун
Тыараьа нэьилиэгин «Сардаана»,
Чурапчы Одьулуунун нэьилиэгин
«Кунчээн»
уьуйааччыларын
иитээччилэрэ олонхо олуктарынан
о5о этин-сиинин эрчийэргэ араас
хамсаныылары
тобулан,
айан
онорбут матырыйааллара киирдэ.
Эрчилиилэр о5ону кытта дьарыкка
иитээччи, тереппут туттарыгар
аналлаахтар.

Данное издание – результат
многолетнего
труда
педагога
«нового»
типа,
педагога
–
исследователя,
владеющего
современными
методами
и
технологиями
художественного
образования,
способами
самостоятельного
конструирования педагогического
процесса в условиях конкретной
практической
деятельности,
умением прогнозировать свой
конечный
результат.
Автор
раскрывает перед молодежью
любой
национальности
возможность открыть для себя
неведомый
до
сих
пор
неповторимый предметный мир
гармонии и красоты олонхо.


Slide 3

Болугур орто оскуолатын медиатеката

Олоңхо
Айыл5а дьикти күүстэригэр оло5урар, киһи ис
кыахтарын аһар өй-тыл муңутуур чыпчаала – олоңхо.

2005 сыл сэтинньи 25 күнүгэр ЮНЕСКО диэн Аан дойду
үрдүнэн үөрэхтээһин, доруобуйа харыстабылын уонна
култуура сайдыытын кэтээн көрөр, өйүүр, көмөлөһөр
тускуллаах тэрилтэ саха норуотун эпоһа – олоңхону
киһи аймах материальнайа суох култууратын үйэттэн
үйэ5э бэриллэр күндү баайа диэн аан дойду
сэдиэбирдэрин ахсааныгар киллэрбитэ.

Олоңхоһут
Э.К.Пекарскай тылдьытыгар
олоңхоһут «сказитель, сказочник»
диэн суруллубут. Олоңхоһут кэпсээн
кэ5ийэн,
олоңхолоон
онолуйан
барда5ына, сир дойду сырдыы,
кө5өрө түһэргэ дылы буолара үһү.
Уос номо5ор киирбит Баата5ай
олоңхоһута Лэппэрдиир Испирдиэн
иһити-хомуоһу ыллатара, оту – маһы
кө5өрдөрө үһү диэн сэһэн тар5аммыт.
Олоңхоһут ураты дьо5урдаах,
толорор искусство араас көрүңнэрин
баһылаабыт киһи.

ААН ИЙЭ ДОЙДУ
Олоңхо5о ааттанар үс дойду көстөркөстүбэт сирэ-уота бүттүүнэ киирэр.
Үөһээ дойду

Орто туруу дойду

Аллараа дойду

Олоңхо үс дойдутуттан
биирдэстэр-айыылар
олорор сирдэрэ

Айыы дьоно (ураанхай саха),
иччилэр олорор сирдэрэ

Абааһы айма5а олорор
сирэ

.

Олоңхо бухатыыра

Тунал5аннаах
ньуурдаах
Туйаарыма
Куо

Бухатыыр
ата

Биһиги библиотекабытыгар
олоңхо5о сыһыаннаах, олоңхо5о
уһуйар кинигэ, сурунаал угус.
Олоңхону аа5ын, үөрэтин, бу
биһиги урааңхай саха омукпут
оло5ун дьаһаанын, итэ5элин,
үгэһин, сиэрин үйэлэр
уңуордарыттан илдьэ кэлбит сүдү
айымньыбыт буолар.

Ньургун Боотур
стремительный
Величайший памятник
якутского народного
творчества – олонхо
«Ньургун Боотур
Стремительный» воссоздан
на рубеже 1920-1930 гг.
основоположником якутской
советской литературы
П.А.Ойунским.

Биьиги оскуолабыт выпускницата Ньургуяна Ивановна
Илларионова бэлэх ууммут кинигэтэ

Мүлдьү Бө5ө
Бастакы кинигэ5э олоңхоһут Д.М.Говоров
тылыттан А.Ф Бояров 1934-1935 сс. урукку
сахалыы
(латыынныы)
алфавитынан
суруйуутун сахалыы алфавикка көһөрүү,
олоңхо тексигэр нууччалыыттан киирии
тыллар испииһэктэрэ, кинигэни хомуйан
оңорооччу ыстатыйата киирдилэр.
Д.М.Говоров
«Мулдьу
Бе5е»
олоңхото
«Бүдүрүйбэт Мүлдьү Бө5ө» диэн ааттанан
1938
с.
С.Р.Кулачиков
–Эллэй
редакциялааһынан
бэчээттэммитэ.
Бу
тахсар кинигэ5э А.Ф.Бояров
рукопиһыгар
Эллэй
оңорбут
көннөрүүлэрэ
толору
ыйыныллылар.
Сыһыарыы
быһыытынан
Эллэй 1938 с. тахсыбыт кинигэ5э аан тыла
уонна эмиэ ол кинигэ5э оңоһуллубут «Былыргы
тыллары быһаарыы» тылдьыта киирдилэр.

Непобедимый Мюльджю Беге
Во
вторую
книгу
олонхо
Д.М.Говорова вошли перевод олонхо
«Мүлдьү Бө5ө» на основе текста издания
1938 г. под редакцией С.Р.Кулачикова –
Элляя, осуществленный Е.С.Сидоровым
и опубликованный отдельной книгой в 2х частях в 2003 г., а также предисловие
автора к изданию.
Е.С.Сидоров сделал литературный
перевод олонхо, составил научный
комментарий к тексту. Оригинальный
труд Е.С.Сидорова был издан в 150
экземплярах и уже в наши дни стал
библиографической редкостью.

Элэс Боотур
Петр Оготоев
«Элэс Боотур»
олоңхотун
Скрябина А.
английскайга
тылбаастаабыт
кинигэтэ.

«Чуораанчык»
сурунаал
2012 с.
10 №-рэ
Бу көстөр куукулалартан Урүң
Уолан бухатыыры биһиги биир
дойдулаахпыт, Амматаа5ы
педгимназия уһуйааччыта Колосова
Ньургуяна Михайловна онорбута.
Үлэтэ биһирэнэн, «Олоңхо:куукула
таңаһа» диэн кинигэ-каталокка
киирбитэ.

«Чуораанчык» сурунаал 2006 с. 5 №-рэ

«Чуораанчык» сурунаал 2003 с. 7-8 №-рэ

«Чуораанчык» сурунаал 2001 с. 7 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 9 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 7 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 6 №-рэ

Олоңхо баай тылын
умсул5аныгар уһуйар
аналлаах
ойуулаах
тылдьыт.

Бу кинигэ5э саха ураты
түгэннэргэ
(көрсүһүүэ5эрдэлэһии, арахсыыбыраһаайдаһыы, билсии,
махтал, буруйу билинии,
көрдөһүү
о.д.а.)этэр
тылын, хайдах туттарынхаптарын
туһунан
олоңхо
холобуругар
оло5уран
кэпсэтии
барар.

Кинигэ икки сүрүн
салааттан турар.
Бастакы салаа5а
улуустарынан олоңхону
толорон, олоңхолоон,
айан, чинчийэн холонор
о5олор тустарынан
матырыйаал.
Иккис салаа5а «Олонхо
педагогикатыгар»
сыһыаннаан бэчээккэ
тахсыбыты бэлиэтиир
ыйынньык.

Ханнык
ба5арар
норуот
бэйэтин историятын, тылын, өрө
тутар,
чэбдигирдэр,
кэлэр
кэскилин
түстүүр,
оңорор
хамсаныылара,
дьайыылара
бол5омто5о ылыллыах тустаахтар.
Билиңңи сайдыылаах уопсастыба
биир ситиһиитэ – ити буолла5а.
Бугун норуоттар култуураларын,
тылларын биири да энчирэппэккэ
кэлэр көлүөнэлэргэ тиэрдэр сорук
турар.
Онон, бу кыракый босуобуйа
иитээччигэ уонна алын сүһүөх
кылаас
учууталыгар
саха
кэнчээритин иитиигэ норуотун
тыынын угуу, иңэрии соругун
быьаарыыга көмөлөһөр сыаллаах
сурулунна.

Кинигэ5э
Саха
Республикатын
үөрэ5ириитин
үтүөлээх
учуутала Тимофеев Н.П.
о5ону
олоңхолуурга
үөрэтэр, уһуйар үлэтин,
ньыматын, ситиһиилэрин
билиһиннэрэр,
санаатын
үллэстэр.

Уус-Алдан
улууьун
Н.Н.Тарскай
аатынан
Баата5ай
орто
оскуолатын
учуутала
Троева
Вера
Иннокентьевна
о5ону
олонхо5о уһуйуу үлэтин
опыта.

Республикатаа5ы II-III
научнай-практическай
конференция5а кыттыны
ылбыт үөрэнээччилэр,
студеннар, аспираннар
уонна эдэр учуонайдар
ыстатыйаларын
хомуурунньуга.

Хомуурунньукка Таатта улууьун
Тыараьа нэьилиэгин «Сардаана»,
Чурапчы Одьулуунун нэьилиэгин
«Кунчээн»
уьуйааччыларын
иитээччилэрэ олонхо олуктарынан
о5о этин-сиинин эрчийэргэ араас
хамсаныылары
тобулан,
айан
онорбут матырыйааллара киирдэ.
Эрчилиилэр о5ону кытта дьарыкка
иитээччи, тереппут туттарыгар
аналлаахтар.

Данное издание – результат
многолетнего
труда
педагога
«нового»
типа,
педагога
–
исследователя,
владеющего
современными
методами
и
технологиями
художественного
образования,
способами
самостоятельного
конструирования педагогического
процесса в условиях конкретной
практической
деятельности,
умением прогнозировать свой
конечный
результат.
Автор
раскрывает перед молодежью
любой
национальности
возможность открыть для себя
неведомый
до
сих
пор
неповторимый предметный мир
гармонии и красоты олонхо.


Slide 4

Болугур орто оскуолатын медиатеката

Олоңхо
Айыл5а дьикти күүстэригэр оло5урар, киһи ис
кыахтарын аһар өй-тыл муңутуур чыпчаала – олоңхо.

2005 сыл сэтинньи 25 күнүгэр ЮНЕСКО диэн Аан дойду
үрдүнэн үөрэхтээһин, доруобуйа харыстабылын уонна
култуура сайдыытын кэтээн көрөр, өйүүр, көмөлөһөр
тускуллаах тэрилтэ саха норуотун эпоһа – олоңхону
киһи аймах материальнайа суох култууратын үйэттэн
үйэ5э бэриллэр күндү баайа диэн аан дойду
сэдиэбирдэрин ахсааныгар киллэрбитэ.

Олоңхоһут
Э.К.Пекарскай тылдьытыгар
олоңхоһут «сказитель, сказочник»
диэн суруллубут. Олоңхоһут кэпсээн
кэ5ийэн,
олоңхолоон
онолуйан
барда5ына, сир дойду сырдыы,
кө5өрө түһэргэ дылы буолара үһү.
Уос номо5ор киирбит Баата5ай
олоңхоһута Лэппэрдиир Испирдиэн
иһити-хомуоһу ыллатара, оту – маһы
кө5өрдөрө үһү диэн сэһэн тар5аммыт.
Олоңхоһут ураты дьо5урдаах,
толорор искусство араас көрүңнэрин
баһылаабыт киһи.

ААН ИЙЭ ДОЙДУ
Олоңхо5о ааттанар үс дойду көстөркөстүбэт сирэ-уота бүттүүнэ киирэр.
Үөһээ дойду

Орто туруу дойду

Аллараа дойду

Олоңхо үс дойдутуттан
биирдэстэр-айыылар
олорор сирдэрэ

Айыы дьоно (ураанхай саха),
иччилэр олорор сирдэрэ

Абааһы айма5а олорор
сирэ

.

Олоңхо бухатыыра

Тунал5аннаах
ньуурдаах
Туйаарыма
Куо

Бухатыыр
ата

Биһиги библиотекабытыгар
олоңхо5о сыһыаннаах, олоңхо5о
уһуйар кинигэ, сурунаал угус.
Олоңхону аа5ын, үөрэтин, бу
биһиги урааңхай саха омукпут
оло5ун дьаһаанын, итэ5элин,
үгэһин, сиэрин үйэлэр
уңуордарыттан илдьэ кэлбит сүдү
айымньыбыт буолар.

Ньургун Боотур
стремительный
Величайший памятник
якутского народного
творчества – олонхо
«Ньургун Боотур
Стремительный» воссоздан
на рубеже 1920-1930 гг.
основоположником якутской
советской литературы
П.А.Ойунским.

Биьиги оскуолабыт выпускницата Ньургуяна Ивановна
Илларионова бэлэх ууммут кинигэтэ

Мүлдьү Бө5ө
Бастакы кинигэ5э олоңхоһут Д.М.Говоров
тылыттан А.Ф Бояров 1934-1935 сс. урукку
сахалыы
(латыынныы)
алфавитынан
суруйуутун сахалыы алфавикка көһөрүү,
олоңхо тексигэр нууччалыыттан киирии
тыллар испииһэктэрэ, кинигэни хомуйан
оңорооччу ыстатыйата киирдилэр.
Д.М.Говоров
«Мулдьу
Бе5е»
олоңхото
«Бүдүрүйбэт Мүлдьү Бө5ө» диэн ааттанан
1938
с.
С.Р.Кулачиков
–Эллэй
редакциялааһынан
бэчээттэммитэ.
Бу
тахсар кинигэ5э А.Ф.Бояров
рукопиһыгар
Эллэй
оңорбут
көннөрүүлэрэ
толору
ыйыныллылар.
Сыһыарыы
быһыытынан
Эллэй 1938 с. тахсыбыт кинигэ5э аан тыла
уонна эмиэ ол кинигэ5э оңоһуллубут «Былыргы
тыллары быһаарыы» тылдьыта киирдилэр.

Непобедимый Мюльджю Беге
Во
вторую
книгу
олонхо
Д.М.Говорова вошли перевод олонхо
«Мүлдьү Бө5ө» на основе текста издания
1938 г. под редакцией С.Р.Кулачикова –
Элляя, осуществленный Е.С.Сидоровым
и опубликованный отдельной книгой в 2х частях в 2003 г., а также предисловие
автора к изданию.
Е.С.Сидоров сделал литературный
перевод олонхо, составил научный
комментарий к тексту. Оригинальный
труд Е.С.Сидорова был издан в 150
экземплярах и уже в наши дни стал
библиографической редкостью.

Элэс Боотур
Петр Оготоев
«Элэс Боотур»
олоңхотун
Скрябина А.
английскайга
тылбаастаабыт
кинигэтэ.

«Чуораанчык»
сурунаал
2012 с.
10 №-рэ
Бу көстөр куукулалартан Урүң
Уолан бухатыыры биһиги биир
дойдулаахпыт, Амматаа5ы
педгимназия уһуйааччыта Колосова
Ньургуяна Михайловна онорбута.
Үлэтэ биһирэнэн, «Олоңхо:куукула
таңаһа» диэн кинигэ-каталокка
киирбитэ.

«Чуораанчык» сурунаал 2006 с. 5 №-рэ

«Чуораанчык» сурунаал 2003 с. 7-8 №-рэ

«Чуораанчык» сурунаал 2001 с. 7 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 9 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 7 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 6 №-рэ

Олоңхо баай тылын
умсул5аныгар уһуйар
аналлаах
ойуулаах
тылдьыт.

Бу кинигэ5э саха ураты
түгэннэргэ
(көрсүһүүэ5эрдэлэһии, арахсыыбыраһаайдаһыы, билсии,
махтал, буруйу билинии,
көрдөһүү
о.д.а.)этэр
тылын, хайдах туттарынхаптарын
туһунан
олоңхо
холобуругар
оло5уран
кэпсэтии
барар.

Кинигэ икки сүрүн
салааттан турар.
Бастакы салаа5а
улуустарынан олоңхону
толорон, олоңхолоон,
айан, чинчийэн холонор
о5олор тустарынан
матырыйаал.
Иккис салаа5а «Олонхо
педагогикатыгар»
сыһыаннаан бэчээккэ
тахсыбыты бэлиэтиир
ыйынньык.

Ханнык
ба5арар
норуот
бэйэтин историятын, тылын, өрө
тутар,
чэбдигирдэр,
кэлэр
кэскилин
түстүүр,
оңорор
хамсаныылара,
дьайыылара
бол5омто5о ылыллыах тустаахтар.
Билиңңи сайдыылаах уопсастыба
биир ситиһиитэ – ити буолла5а.
Бугун норуоттар култуураларын,
тылларын биири да энчирэппэккэ
кэлэр көлүөнэлэргэ тиэрдэр сорук
турар.
Онон, бу кыракый босуобуйа
иитээччигэ уонна алын сүһүөх
кылаас
учууталыгар
саха
кэнчээритин иитиигэ норуотун
тыынын угуу, иңэрии соругун
быьаарыыга көмөлөһөр сыаллаах
сурулунна.

Кинигэ5э
Саха
Республикатын
үөрэ5ириитин
үтүөлээх
учуутала Тимофеев Н.П.
о5ону
олоңхолуурга
үөрэтэр, уһуйар үлэтин,
ньыматын, ситиһиилэрин
билиһиннэрэр,
санаатын
үллэстэр.

Уус-Алдан
улууьун
Н.Н.Тарскай
аатынан
Баата5ай
орто
оскуолатын
учуутала
Троева
Вера
Иннокентьевна
о5ону
олонхо5о уһуйуу үлэтин
опыта.

Республикатаа5ы II-III
научнай-практическай
конференция5а кыттыны
ылбыт үөрэнээччилэр,
студеннар, аспираннар
уонна эдэр учуонайдар
ыстатыйаларын
хомуурунньуга.

Хомуурунньукка Таатта улууьун
Тыараьа нэьилиэгин «Сардаана»,
Чурапчы Одьулуунун нэьилиэгин
«Кунчээн»
уьуйааччыларын
иитээччилэрэ олонхо олуктарынан
о5о этин-сиинин эрчийэргэ араас
хамсаныылары
тобулан,
айан
онорбут матырыйааллара киирдэ.
Эрчилиилэр о5ону кытта дьарыкка
иитээччи, тереппут туттарыгар
аналлаахтар.

Данное издание – результат
многолетнего
труда
педагога
«нового»
типа,
педагога
–
исследователя,
владеющего
современными
методами
и
технологиями
художественного
образования,
способами
самостоятельного
конструирования педагогического
процесса в условиях конкретной
практической
деятельности,
умением прогнозировать свой
конечный
результат.
Автор
раскрывает перед молодежью
любой
национальности
возможность открыть для себя
неведомый
до
сих
пор
неповторимый предметный мир
гармонии и красоты олонхо.


Slide 5

Болугур орто оскуолатын медиатеката

Олоңхо
Айыл5а дьикти күүстэригэр оло5урар, киһи ис
кыахтарын аһар өй-тыл муңутуур чыпчаала – олоңхо.

2005 сыл сэтинньи 25 күнүгэр ЮНЕСКО диэн Аан дойду
үрдүнэн үөрэхтээһин, доруобуйа харыстабылын уонна
култуура сайдыытын кэтээн көрөр, өйүүр, көмөлөһөр
тускуллаах тэрилтэ саха норуотун эпоһа – олоңхону
киһи аймах материальнайа суох култууратын үйэттэн
үйэ5э бэриллэр күндү баайа диэн аан дойду
сэдиэбирдэрин ахсааныгар киллэрбитэ.

Олоңхоһут
Э.К.Пекарскай тылдьытыгар
олоңхоһут «сказитель, сказочник»
диэн суруллубут. Олоңхоһут кэпсээн
кэ5ийэн,
олоңхолоон
онолуйан
барда5ына, сир дойду сырдыы,
кө5өрө түһэргэ дылы буолара үһү.
Уос номо5ор киирбит Баата5ай
олоңхоһута Лэппэрдиир Испирдиэн
иһити-хомуоһу ыллатара, оту – маһы
кө5өрдөрө үһү диэн сэһэн тар5аммыт.
Олоңхоһут ураты дьо5урдаах,
толорор искусство араас көрүңнэрин
баһылаабыт киһи.

ААН ИЙЭ ДОЙДУ
Олоңхо5о ааттанар үс дойду көстөркөстүбэт сирэ-уота бүттүүнэ киирэр.
Үөһээ дойду

Орто туруу дойду

Аллараа дойду

Олоңхо үс дойдутуттан
биирдэстэр-айыылар
олорор сирдэрэ

Айыы дьоно (ураанхай саха),
иччилэр олорор сирдэрэ

Абааһы айма5а олорор
сирэ

.

Олоңхо бухатыыра

Тунал5аннаах
ньуурдаах
Туйаарыма
Куо

Бухатыыр
ата

Биһиги библиотекабытыгар
олоңхо5о сыһыаннаах, олоңхо5о
уһуйар кинигэ, сурунаал угус.
Олоңхону аа5ын, үөрэтин, бу
биһиги урааңхай саха омукпут
оло5ун дьаһаанын, итэ5элин,
үгэһин, сиэрин үйэлэр
уңуордарыттан илдьэ кэлбит сүдү
айымньыбыт буолар.

Ньургун Боотур
стремительный
Величайший памятник
якутского народного
творчества – олонхо
«Ньургун Боотур
Стремительный» воссоздан
на рубеже 1920-1930 гг.
основоположником якутской
советской литературы
П.А.Ойунским.

Биьиги оскуолабыт выпускницата Ньургуяна Ивановна
Илларионова бэлэх ууммут кинигэтэ

Мүлдьү Бө5ө
Бастакы кинигэ5э олоңхоһут Д.М.Говоров
тылыттан А.Ф Бояров 1934-1935 сс. урукку
сахалыы
(латыынныы)
алфавитынан
суруйуутун сахалыы алфавикка көһөрүү,
олоңхо тексигэр нууччалыыттан киирии
тыллар испииһэктэрэ, кинигэни хомуйан
оңорооччу ыстатыйата киирдилэр.
Д.М.Говоров
«Мулдьу
Бе5е»
олоңхото
«Бүдүрүйбэт Мүлдьү Бө5ө» диэн ааттанан
1938
с.
С.Р.Кулачиков
–Эллэй
редакциялааһынан
бэчээттэммитэ.
Бу
тахсар кинигэ5э А.Ф.Бояров
рукопиһыгар
Эллэй
оңорбут
көннөрүүлэрэ
толору
ыйыныллылар.
Сыһыарыы
быһыытынан
Эллэй 1938 с. тахсыбыт кинигэ5э аан тыла
уонна эмиэ ол кинигэ5э оңоһуллубут «Былыргы
тыллары быһаарыы» тылдьыта киирдилэр.

Непобедимый Мюльджю Беге
Во
вторую
книгу
олонхо
Д.М.Говорова вошли перевод олонхо
«Мүлдьү Бө5ө» на основе текста издания
1938 г. под редакцией С.Р.Кулачикова –
Элляя, осуществленный Е.С.Сидоровым
и опубликованный отдельной книгой в 2х частях в 2003 г., а также предисловие
автора к изданию.
Е.С.Сидоров сделал литературный
перевод олонхо, составил научный
комментарий к тексту. Оригинальный
труд Е.С.Сидорова был издан в 150
экземплярах и уже в наши дни стал
библиографической редкостью.

Элэс Боотур
Петр Оготоев
«Элэс Боотур»
олоңхотун
Скрябина А.
английскайга
тылбаастаабыт
кинигэтэ.

«Чуораанчык»
сурунаал
2012 с.
10 №-рэ
Бу көстөр куукулалартан Урүң
Уолан бухатыыры биһиги биир
дойдулаахпыт, Амматаа5ы
педгимназия уһуйааччыта Колосова
Ньургуяна Михайловна онорбута.
Үлэтэ биһирэнэн, «Олоңхо:куукула
таңаһа» диэн кинигэ-каталокка
киирбитэ.

«Чуораанчык» сурунаал 2006 с. 5 №-рэ

«Чуораанчык» сурунаал 2003 с. 7-8 №-рэ

«Чуораанчык» сурунаал 2001 с. 7 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 9 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 7 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 6 №-рэ

Олоңхо баай тылын
умсул5аныгар уһуйар
аналлаах
ойуулаах
тылдьыт.

Бу кинигэ5э саха ураты
түгэннэргэ
(көрсүһүүэ5эрдэлэһии, арахсыыбыраһаайдаһыы, билсии,
махтал, буруйу билинии,
көрдөһүү
о.д.а.)этэр
тылын, хайдах туттарынхаптарын
туһунан
олоңхо
холобуругар
оло5уран
кэпсэтии
барар.

Кинигэ икки сүрүн
салааттан турар.
Бастакы салаа5а
улуустарынан олоңхону
толорон, олоңхолоон,
айан, чинчийэн холонор
о5олор тустарынан
матырыйаал.
Иккис салаа5а «Олонхо
педагогикатыгар»
сыһыаннаан бэчээккэ
тахсыбыты бэлиэтиир
ыйынньык.

Ханнык
ба5арар
норуот
бэйэтин историятын, тылын, өрө
тутар,
чэбдигирдэр,
кэлэр
кэскилин
түстүүр,
оңорор
хамсаныылара,
дьайыылара
бол5омто5о ылыллыах тустаахтар.
Билиңңи сайдыылаах уопсастыба
биир ситиһиитэ – ити буолла5а.
Бугун норуоттар култуураларын,
тылларын биири да энчирэппэккэ
кэлэр көлүөнэлэргэ тиэрдэр сорук
турар.
Онон, бу кыракый босуобуйа
иитээччигэ уонна алын сүһүөх
кылаас
учууталыгар
саха
кэнчээритин иитиигэ норуотун
тыынын угуу, иңэрии соругун
быьаарыыга көмөлөһөр сыаллаах
сурулунна.

Кинигэ5э
Саха
Республикатын
үөрэ5ириитин
үтүөлээх
учуутала Тимофеев Н.П.
о5ону
олоңхолуурга
үөрэтэр, уһуйар үлэтин,
ньыматын, ситиһиилэрин
билиһиннэрэр,
санаатын
үллэстэр.

Уус-Алдан
улууьун
Н.Н.Тарскай
аатынан
Баата5ай
орто
оскуолатын
учуутала
Троева
Вера
Иннокентьевна
о5ону
олонхо5о уһуйуу үлэтин
опыта.

Республикатаа5ы II-III
научнай-практическай
конференция5а кыттыны
ылбыт үөрэнээччилэр,
студеннар, аспираннар
уонна эдэр учуонайдар
ыстатыйаларын
хомуурунньуга.

Хомуурунньукка Таатта улууьун
Тыараьа нэьилиэгин «Сардаана»,
Чурапчы Одьулуунун нэьилиэгин
«Кунчээн»
уьуйааччыларын
иитээччилэрэ олонхо олуктарынан
о5о этин-сиинин эрчийэргэ араас
хамсаныылары
тобулан,
айан
онорбут матырыйааллара киирдэ.
Эрчилиилэр о5ону кытта дьарыкка
иитээччи, тереппут туттарыгар
аналлаахтар.

Данное издание – результат
многолетнего
труда
педагога
«нового»
типа,
педагога
–
исследователя,
владеющего
современными
методами
и
технологиями
художественного
образования,
способами
самостоятельного
конструирования педагогического
процесса в условиях конкретной
практической
деятельности,
умением прогнозировать свой
конечный
результат.
Автор
раскрывает перед молодежью
любой
национальности
возможность открыть для себя
неведомый
до
сих
пор
неповторимый предметный мир
гармонии и красоты олонхо.


Slide 6

Болугур орто оскуолатын медиатеката

Олоңхо
Айыл5а дьикти күүстэригэр оло5урар, киһи ис
кыахтарын аһар өй-тыл муңутуур чыпчаала – олоңхо.

2005 сыл сэтинньи 25 күнүгэр ЮНЕСКО диэн Аан дойду
үрдүнэн үөрэхтээһин, доруобуйа харыстабылын уонна
култуура сайдыытын кэтээн көрөр, өйүүр, көмөлөһөр
тускуллаах тэрилтэ саха норуотун эпоһа – олоңхону
киһи аймах материальнайа суох култууратын үйэттэн
үйэ5э бэриллэр күндү баайа диэн аан дойду
сэдиэбирдэрин ахсааныгар киллэрбитэ.

Олоңхоһут
Э.К.Пекарскай тылдьытыгар
олоңхоһут «сказитель, сказочник»
диэн суруллубут. Олоңхоһут кэпсээн
кэ5ийэн,
олоңхолоон
онолуйан
барда5ына, сир дойду сырдыы,
кө5өрө түһэргэ дылы буолара үһү.
Уос номо5ор киирбит Баата5ай
олоңхоһута Лэппэрдиир Испирдиэн
иһити-хомуоһу ыллатара, оту – маһы
кө5өрдөрө үһү диэн сэһэн тар5аммыт.
Олоңхоһут ураты дьо5урдаах,
толорор искусство араас көрүңнэрин
баһылаабыт киһи.

ААН ИЙЭ ДОЙДУ
Олоңхо5о ааттанар үс дойду көстөркөстүбэт сирэ-уота бүттүүнэ киирэр.
Үөһээ дойду

Орто туруу дойду

Аллараа дойду

Олоңхо үс дойдутуттан
биирдэстэр-айыылар
олорор сирдэрэ

Айыы дьоно (ураанхай саха),
иччилэр олорор сирдэрэ

Абааһы айма5а олорор
сирэ

.

Олоңхо бухатыыра

Тунал5аннаах
ньуурдаах
Туйаарыма
Куо

Бухатыыр
ата

Биһиги библиотекабытыгар
олоңхо5о сыһыаннаах, олоңхо5о
уһуйар кинигэ, сурунаал угус.
Олоңхону аа5ын, үөрэтин, бу
биһиги урааңхай саха омукпут
оло5ун дьаһаанын, итэ5элин,
үгэһин, сиэрин үйэлэр
уңуордарыттан илдьэ кэлбит сүдү
айымньыбыт буолар.

Ньургун Боотур
стремительный
Величайший памятник
якутского народного
творчества – олонхо
«Ньургун Боотур
Стремительный» воссоздан
на рубеже 1920-1930 гг.
основоположником якутской
советской литературы
П.А.Ойунским.

Биьиги оскуолабыт выпускницата Ньургуяна Ивановна
Илларионова бэлэх ууммут кинигэтэ

Мүлдьү Бө5ө
Бастакы кинигэ5э олоңхоһут Д.М.Говоров
тылыттан А.Ф Бояров 1934-1935 сс. урукку
сахалыы
(латыынныы)
алфавитынан
суруйуутун сахалыы алфавикка көһөрүү,
олоңхо тексигэр нууччалыыттан киирии
тыллар испииһэктэрэ, кинигэни хомуйан
оңорооччу ыстатыйата киирдилэр.
Д.М.Говоров
«Мулдьу
Бе5е»
олоңхото
«Бүдүрүйбэт Мүлдьү Бө5ө» диэн ааттанан
1938
с.
С.Р.Кулачиков
–Эллэй
редакциялааһынан
бэчээттэммитэ.
Бу
тахсар кинигэ5э А.Ф.Бояров
рукопиһыгар
Эллэй
оңорбут
көннөрүүлэрэ
толору
ыйыныллылар.
Сыһыарыы
быһыытынан
Эллэй 1938 с. тахсыбыт кинигэ5э аан тыла
уонна эмиэ ол кинигэ5э оңоһуллубут «Былыргы
тыллары быһаарыы» тылдьыта киирдилэр.

Непобедимый Мюльджю Беге
Во
вторую
книгу
олонхо
Д.М.Говорова вошли перевод олонхо
«Мүлдьү Бө5ө» на основе текста издания
1938 г. под редакцией С.Р.Кулачикова –
Элляя, осуществленный Е.С.Сидоровым
и опубликованный отдельной книгой в 2х частях в 2003 г., а также предисловие
автора к изданию.
Е.С.Сидоров сделал литературный
перевод олонхо, составил научный
комментарий к тексту. Оригинальный
труд Е.С.Сидорова был издан в 150
экземплярах и уже в наши дни стал
библиографической редкостью.

Элэс Боотур
Петр Оготоев
«Элэс Боотур»
олоңхотун
Скрябина А.
английскайга
тылбаастаабыт
кинигэтэ.

«Чуораанчык»
сурунаал
2012 с.
10 №-рэ
Бу көстөр куукулалартан Урүң
Уолан бухатыыры биһиги биир
дойдулаахпыт, Амматаа5ы
педгимназия уһуйааччыта Колосова
Ньургуяна Михайловна онорбута.
Үлэтэ биһирэнэн, «Олоңхо:куукула
таңаһа» диэн кинигэ-каталокка
киирбитэ.

«Чуораанчык» сурунаал 2006 с. 5 №-рэ

«Чуораанчык» сурунаал 2003 с. 7-8 №-рэ

«Чуораанчык» сурунаал 2001 с. 7 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 9 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 7 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 6 №-рэ

Олоңхо баай тылын
умсул5аныгар уһуйар
аналлаах
ойуулаах
тылдьыт.

Бу кинигэ5э саха ураты
түгэннэргэ
(көрсүһүүэ5эрдэлэһии, арахсыыбыраһаайдаһыы, билсии,
махтал, буруйу билинии,
көрдөһүү
о.д.а.)этэр
тылын, хайдах туттарынхаптарын
туһунан
олоңхо
холобуругар
оло5уран
кэпсэтии
барар.

Кинигэ икки сүрүн
салааттан турар.
Бастакы салаа5а
улуустарынан олоңхону
толорон, олоңхолоон,
айан, чинчийэн холонор
о5олор тустарынан
матырыйаал.
Иккис салаа5а «Олонхо
педагогикатыгар»
сыһыаннаан бэчээккэ
тахсыбыты бэлиэтиир
ыйынньык.

Ханнык
ба5арар
норуот
бэйэтин историятын, тылын, өрө
тутар,
чэбдигирдэр,
кэлэр
кэскилин
түстүүр,
оңорор
хамсаныылара,
дьайыылара
бол5омто5о ылыллыах тустаахтар.
Билиңңи сайдыылаах уопсастыба
биир ситиһиитэ – ити буолла5а.
Бугун норуоттар култуураларын,
тылларын биири да энчирэппэккэ
кэлэр көлүөнэлэргэ тиэрдэр сорук
турар.
Онон, бу кыракый босуобуйа
иитээччигэ уонна алын сүһүөх
кылаас
учууталыгар
саха
кэнчээритин иитиигэ норуотун
тыынын угуу, иңэрии соругун
быьаарыыга көмөлөһөр сыаллаах
сурулунна.

Кинигэ5э
Саха
Республикатын
үөрэ5ириитин
үтүөлээх
учуутала Тимофеев Н.П.
о5ону
олоңхолуурга
үөрэтэр, уһуйар үлэтин,
ньыматын, ситиһиилэрин
билиһиннэрэр,
санаатын
үллэстэр.

Уус-Алдан
улууьун
Н.Н.Тарскай
аатынан
Баата5ай
орто
оскуолатын
учуутала
Троева
Вера
Иннокентьевна
о5ону
олонхо5о уһуйуу үлэтин
опыта.

Республикатаа5ы II-III
научнай-практическай
конференция5а кыттыны
ылбыт үөрэнээччилэр,
студеннар, аспираннар
уонна эдэр учуонайдар
ыстатыйаларын
хомуурунньуга.

Хомуурунньукка Таатта улууьун
Тыараьа нэьилиэгин «Сардаана»,
Чурапчы Одьулуунун нэьилиэгин
«Кунчээн»
уьуйааччыларын
иитээччилэрэ олонхо олуктарынан
о5о этин-сиинин эрчийэргэ араас
хамсаныылары
тобулан,
айан
онорбут матырыйааллара киирдэ.
Эрчилиилэр о5ону кытта дьарыкка
иитээччи, тереппут туттарыгар
аналлаахтар.

Данное издание – результат
многолетнего
труда
педагога
«нового»
типа,
педагога
–
исследователя,
владеющего
современными
методами
и
технологиями
художественного
образования,
способами
самостоятельного
конструирования педагогического
процесса в условиях конкретной
практической
деятельности,
умением прогнозировать свой
конечный
результат.
Автор
раскрывает перед молодежью
любой
национальности
возможность открыть для себя
неведомый
до
сих
пор
неповторимый предметный мир
гармонии и красоты олонхо.


Slide 7

Болугур орто оскуолатын медиатеката

Олоңхо
Айыл5а дьикти күүстэригэр оло5урар, киһи ис
кыахтарын аһар өй-тыл муңутуур чыпчаала – олоңхо.

2005 сыл сэтинньи 25 күнүгэр ЮНЕСКО диэн Аан дойду
үрдүнэн үөрэхтээһин, доруобуйа харыстабылын уонна
култуура сайдыытын кэтээн көрөр, өйүүр, көмөлөһөр
тускуллаах тэрилтэ саха норуотун эпоһа – олоңхону
киһи аймах материальнайа суох култууратын үйэттэн
үйэ5э бэриллэр күндү баайа диэн аан дойду
сэдиэбирдэрин ахсааныгар киллэрбитэ.

Олоңхоһут
Э.К.Пекарскай тылдьытыгар
олоңхоһут «сказитель, сказочник»
диэн суруллубут. Олоңхоһут кэпсээн
кэ5ийэн,
олоңхолоон
онолуйан
барда5ына, сир дойду сырдыы,
кө5өрө түһэргэ дылы буолара үһү.
Уос номо5ор киирбит Баата5ай
олоңхоһута Лэппэрдиир Испирдиэн
иһити-хомуоһу ыллатара, оту – маһы
кө5өрдөрө үһү диэн сэһэн тар5аммыт.
Олоңхоһут ураты дьо5урдаах,
толорор искусство араас көрүңнэрин
баһылаабыт киһи.

ААН ИЙЭ ДОЙДУ
Олоңхо5о ааттанар үс дойду көстөркөстүбэт сирэ-уота бүттүүнэ киирэр.
Үөһээ дойду

Орто туруу дойду

Аллараа дойду

Олоңхо үс дойдутуттан
биирдэстэр-айыылар
олорор сирдэрэ

Айыы дьоно (ураанхай саха),
иччилэр олорор сирдэрэ

Абааһы айма5а олорор
сирэ

.

Олоңхо бухатыыра

Тунал5аннаах
ньуурдаах
Туйаарыма
Куо

Бухатыыр
ата

Биһиги библиотекабытыгар
олоңхо5о сыһыаннаах, олоңхо5о
уһуйар кинигэ, сурунаал угус.
Олоңхону аа5ын, үөрэтин, бу
биһиги урааңхай саха омукпут
оло5ун дьаһаанын, итэ5элин,
үгэһин, сиэрин үйэлэр
уңуордарыттан илдьэ кэлбит сүдү
айымньыбыт буолар.

Ньургун Боотур
стремительный
Величайший памятник
якутского народного
творчества – олонхо
«Ньургун Боотур
Стремительный» воссоздан
на рубеже 1920-1930 гг.
основоположником якутской
советской литературы
П.А.Ойунским.

Биьиги оскуолабыт выпускницата Ньургуяна Ивановна
Илларионова бэлэх ууммут кинигэтэ

Мүлдьү Бө5ө
Бастакы кинигэ5э олоңхоһут Д.М.Говоров
тылыттан А.Ф Бояров 1934-1935 сс. урукку
сахалыы
(латыынныы)
алфавитынан
суруйуутун сахалыы алфавикка көһөрүү,
олоңхо тексигэр нууччалыыттан киирии
тыллар испииһэктэрэ, кинигэни хомуйан
оңорооччу ыстатыйата киирдилэр.
Д.М.Говоров
«Мулдьу
Бе5е»
олоңхото
«Бүдүрүйбэт Мүлдьү Бө5ө» диэн ааттанан
1938
с.
С.Р.Кулачиков
–Эллэй
редакциялааһынан
бэчээттэммитэ.
Бу
тахсар кинигэ5э А.Ф.Бояров
рукопиһыгар
Эллэй
оңорбут
көннөрүүлэрэ
толору
ыйыныллылар.
Сыһыарыы
быһыытынан
Эллэй 1938 с. тахсыбыт кинигэ5э аан тыла
уонна эмиэ ол кинигэ5э оңоһуллубут «Былыргы
тыллары быһаарыы» тылдьыта киирдилэр.

Непобедимый Мюльджю Беге
Во
вторую
книгу
олонхо
Д.М.Говорова вошли перевод олонхо
«Мүлдьү Бө5ө» на основе текста издания
1938 г. под редакцией С.Р.Кулачикова –
Элляя, осуществленный Е.С.Сидоровым
и опубликованный отдельной книгой в 2х частях в 2003 г., а также предисловие
автора к изданию.
Е.С.Сидоров сделал литературный
перевод олонхо, составил научный
комментарий к тексту. Оригинальный
труд Е.С.Сидорова был издан в 150
экземплярах и уже в наши дни стал
библиографической редкостью.

Элэс Боотур
Петр Оготоев
«Элэс Боотур»
олоңхотун
Скрябина А.
английскайга
тылбаастаабыт
кинигэтэ.

«Чуораанчык»
сурунаал
2012 с.
10 №-рэ
Бу көстөр куукулалартан Урүң
Уолан бухатыыры биһиги биир
дойдулаахпыт, Амматаа5ы
педгимназия уһуйааччыта Колосова
Ньургуяна Михайловна онорбута.
Үлэтэ биһирэнэн, «Олоңхо:куукула
таңаһа» диэн кинигэ-каталокка
киирбитэ.

«Чуораанчык» сурунаал 2006 с. 5 №-рэ

«Чуораанчык» сурунаал 2003 с. 7-8 №-рэ

«Чуораанчык» сурунаал 2001 с. 7 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 9 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 7 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 6 №-рэ

Олоңхо баай тылын
умсул5аныгар уһуйар
аналлаах
ойуулаах
тылдьыт.

Бу кинигэ5э саха ураты
түгэннэргэ
(көрсүһүүэ5эрдэлэһии, арахсыыбыраһаайдаһыы, билсии,
махтал, буруйу билинии,
көрдөһүү
о.д.а.)этэр
тылын, хайдах туттарынхаптарын
туһунан
олоңхо
холобуругар
оло5уран
кэпсэтии
барар.

Кинигэ икки сүрүн
салааттан турар.
Бастакы салаа5а
улуустарынан олоңхону
толорон, олоңхолоон,
айан, чинчийэн холонор
о5олор тустарынан
матырыйаал.
Иккис салаа5а «Олонхо
педагогикатыгар»
сыһыаннаан бэчээккэ
тахсыбыты бэлиэтиир
ыйынньык.

Ханнык
ба5арар
норуот
бэйэтин историятын, тылын, өрө
тутар,
чэбдигирдэр,
кэлэр
кэскилин
түстүүр,
оңорор
хамсаныылара,
дьайыылара
бол5омто5о ылыллыах тустаахтар.
Билиңңи сайдыылаах уопсастыба
биир ситиһиитэ – ити буолла5а.
Бугун норуоттар култуураларын,
тылларын биири да энчирэппэккэ
кэлэр көлүөнэлэргэ тиэрдэр сорук
турар.
Онон, бу кыракый босуобуйа
иитээччигэ уонна алын сүһүөх
кылаас
учууталыгар
саха
кэнчээритин иитиигэ норуотун
тыынын угуу, иңэрии соругун
быьаарыыга көмөлөһөр сыаллаах
сурулунна.

Кинигэ5э
Саха
Республикатын
үөрэ5ириитин
үтүөлээх
учуутала Тимофеев Н.П.
о5ону
олоңхолуурга
үөрэтэр, уһуйар үлэтин,
ньыматын, ситиһиилэрин
билиһиннэрэр,
санаатын
үллэстэр.

Уус-Алдан
улууьун
Н.Н.Тарскай
аатынан
Баата5ай
орто
оскуолатын
учуутала
Троева
Вера
Иннокентьевна
о5ону
олонхо5о уһуйуу үлэтин
опыта.

Республикатаа5ы II-III
научнай-практическай
конференция5а кыттыны
ылбыт үөрэнээччилэр,
студеннар, аспираннар
уонна эдэр учуонайдар
ыстатыйаларын
хомуурунньуга.

Хомуурунньукка Таатта улууьун
Тыараьа нэьилиэгин «Сардаана»,
Чурапчы Одьулуунун нэьилиэгин
«Кунчээн»
уьуйааччыларын
иитээччилэрэ олонхо олуктарынан
о5о этин-сиинин эрчийэргэ араас
хамсаныылары
тобулан,
айан
онорбут матырыйааллара киирдэ.
Эрчилиилэр о5ону кытта дьарыкка
иитээччи, тереппут туттарыгар
аналлаахтар.

Данное издание – результат
многолетнего
труда
педагога
«нового»
типа,
педагога
–
исследователя,
владеющего
современными
методами
и
технологиями
художественного
образования,
способами
самостоятельного
конструирования педагогического
процесса в условиях конкретной
практической
деятельности,
умением прогнозировать свой
конечный
результат.
Автор
раскрывает перед молодежью
любой
национальности
возможность открыть для себя
неведомый
до
сих
пор
неповторимый предметный мир
гармонии и красоты олонхо.


Slide 8

Болугур орто оскуолатын медиатеката

Олоңхо
Айыл5а дьикти күүстэригэр оло5урар, киһи ис
кыахтарын аһар өй-тыл муңутуур чыпчаала – олоңхо.

2005 сыл сэтинньи 25 күнүгэр ЮНЕСКО диэн Аан дойду
үрдүнэн үөрэхтээһин, доруобуйа харыстабылын уонна
култуура сайдыытын кэтээн көрөр, өйүүр, көмөлөһөр
тускуллаах тэрилтэ саха норуотун эпоһа – олоңхону
киһи аймах материальнайа суох култууратын үйэттэн
үйэ5э бэриллэр күндү баайа диэн аан дойду
сэдиэбирдэрин ахсааныгар киллэрбитэ.

Олоңхоһут
Э.К.Пекарскай тылдьытыгар
олоңхоһут «сказитель, сказочник»
диэн суруллубут. Олоңхоһут кэпсээн
кэ5ийэн,
олоңхолоон
онолуйан
барда5ына, сир дойду сырдыы,
кө5өрө түһэргэ дылы буолара үһү.
Уос номо5ор киирбит Баата5ай
олоңхоһута Лэппэрдиир Испирдиэн
иһити-хомуоһу ыллатара, оту – маһы
кө5өрдөрө үһү диэн сэһэн тар5аммыт.
Олоңхоһут ураты дьо5урдаах,
толорор искусство араас көрүңнэрин
баһылаабыт киһи.

ААН ИЙЭ ДОЙДУ
Олоңхо5о ааттанар үс дойду көстөркөстүбэт сирэ-уота бүттүүнэ киирэр.
Үөһээ дойду

Орто туруу дойду

Аллараа дойду

Олоңхо үс дойдутуттан
биирдэстэр-айыылар
олорор сирдэрэ

Айыы дьоно (ураанхай саха),
иччилэр олорор сирдэрэ

Абааһы айма5а олорор
сирэ

.

Олоңхо бухатыыра

Тунал5аннаах
ньуурдаах
Туйаарыма
Куо

Бухатыыр
ата

Биһиги библиотекабытыгар
олоңхо5о сыһыаннаах, олоңхо5о
уһуйар кинигэ, сурунаал угус.
Олоңхону аа5ын, үөрэтин, бу
биһиги урааңхай саха омукпут
оло5ун дьаһаанын, итэ5элин,
үгэһин, сиэрин үйэлэр
уңуордарыттан илдьэ кэлбит сүдү
айымньыбыт буолар.

Ньургун Боотур
стремительный
Величайший памятник
якутского народного
творчества – олонхо
«Ньургун Боотур
Стремительный» воссоздан
на рубеже 1920-1930 гг.
основоположником якутской
советской литературы
П.А.Ойунским.

Биьиги оскуолабыт выпускницата Ньургуяна Ивановна
Илларионова бэлэх ууммут кинигэтэ

Мүлдьү Бө5ө
Бастакы кинигэ5э олоңхоһут Д.М.Говоров
тылыттан А.Ф Бояров 1934-1935 сс. урукку
сахалыы
(латыынныы)
алфавитынан
суруйуутун сахалыы алфавикка көһөрүү,
олоңхо тексигэр нууччалыыттан киирии
тыллар испииһэктэрэ, кинигэни хомуйан
оңорооччу ыстатыйата киирдилэр.
Д.М.Говоров
«Мулдьу
Бе5е»
олоңхото
«Бүдүрүйбэт Мүлдьү Бө5ө» диэн ааттанан
1938
с.
С.Р.Кулачиков
–Эллэй
редакциялааһынан
бэчээттэммитэ.
Бу
тахсар кинигэ5э А.Ф.Бояров
рукопиһыгар
Эллэй
оңорбут
көннөрүүлэрэ
толору
ыйыныллылар.
Сыһыарыы
быһыытынан
Эллэй 1938 с. тахсыбыт кинигэ5э аан тыла
уонна эмиэ ол кинигэ5э оңоһуллубут «Былыргы
тыллары быһаарыы» тылдьыта киирдилэр.

Непобедимый Мюльджю Беге
Во
вторую
книгу
олонхо
Д.М.Говорова вошли перевод олонхо
«Мүлдьү Бө5ө» на основе текста издания
1938 г. под редакцией С.Р.Кулачикова –
Элляя, осуществленный Е.С.Сидоровым
и опубликованный отдельной книгой в 2х частях в 2003 г., а также предисловие
автора к изданию.
Е.С.Сидоров сделал литературный
перевод олонхо, составил научный
комментарий к тексту. Оригинальный
труд Е.С.Сидорова был издан в 150
экземплярах и уже в наши дни стал
библиографической редкостью.

Элэс Боотур
Петр Оготоев
«Элэс Боотур»
олоңхотун
Скрябина А.
английскайга
тылбаастаабыт
кинигэтэ.

«Чуораанчык»
сурунаал
2012 с.
10 №-рэ
Бу көстөр куукулалартан Урүң
Уолан бухатыыры биһиги биир
дойдулаахпыт, Амматаа5ы
педгимназия уһуйааччыта Колосова
Ньургуяна Михайловна онорбута.
Үлэтэ биһирэнэн, «Олоңхо:куукула
таңаһа» диэн кинигэ-каталокка
киирбитэ.

«Чуораанчык» сурунаал 2006 с. 5 №-рэ

«Чуораанчык» сурунаал 2003 с. 7-8 №-рэ

«Чуораанчык» сурунаал 2001 с. 7 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 9 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 7 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 6 №-рэ

Олоңхо баай тылын
умсул5аныгар уһуйар
аналлаах
ойуулаах
тылдьыт.

Бу кинигэ5э саха ураты
түгэннэргэ
(көрсүһүүэ5эрдэлэһии, арахсыыбыраһаайдаһыы, билсии,
махтал, буруйу билинии,
көрдөһүү
о.д.а.)этэр
тылын, хайдах туттарынхаптарын
туһунан
олоңхо
холобуругар
оло5уран
кэпсэтии
барар.

Кинигэ икки сүрүн
салааттан турар.
Бастакы салаа5а
улуустарынан олоңхону
толорон, олоңхолоон,
айан, чинчийэн холонор
о5олор тустарынан
матырыйаал.
Иккис салаа5а «Олонхо
педагогикатыгар»
сыһыаннаан бэчээккэ
тахсыбыты бэлиэтиир
ыйынньык.

Ханнык
ба5арар
норуот
бэйэтин историятын, тылын, өрө
тутар,
чэбдигирдэр,
кэлэр
кэскилин
түстүүр,
оңорор
хамсаныылара,
дьайыылара
бол5омто5о ылыллыах тустаахтар.
Билиңңи сайдыылаах уопсастыба
биир ситиһиитэ – ити буолла5а.
Бугун норуоттар култуураларын,
тылларын биири да энчирэппэккэ
кэлэр көлүөнэлэргэ тиэрдэр сорук
турар.
Онон, бу кыракый босуобуйа
иитээччигэ уонна алын сүһүөх
кылаас
учууталыгар
саха
кэнчээритин иитиигэ норуотун
тыынын угуу, иңэрии соругун
быьаарыыга көмөлөһөр сыаллаах
сурулунна.

Кинигэ5э
Саха
Республикатын
үөрэ5ириитин
үтүөлээх
учуутала Тимофеев Н.П.
о5ону
олоңхолуурга
үөрэтэр, уһуйар үлэтин,
ньыматын, ситиһиилэрин
билиһиннэрэр,
санаатын
үллэстэр.

Уус-Алдан
улууьун
Н.Н.Тарскай
аатынан
Баата5ай
орто
оскуолатын
учуутала
Троева
Вера
Иннокентьевна
о5ону
олонхо5о уһуйуу үлэтин
опыта.

Республикатаа5ы II-III
научнай-практическай
конференция5а кыттыны
ылбыт үөрэнээччилэр,
студеннар, аспираннар
уонна эдэр учуонайдар
ыстатыйаларын
хомуурунньуга.

Хомуурунньукка Таатта улууьун
Тыараьа нэьилиэгин «Сардаана»,
Чурапчы Одьулуунун нэьилиэгин
«Кунчээн»
уьуйааччыларын
иитээччилэрэ олонхо олуктарынан
о5о этин-сиинин эрчийэргэ араас
хамсаныылары
тобулан,
айан
онорбут матырыйааллара киирдэ.
Эрчилиилэр о5ону кытта дьарыкка
иитээччи, тереппут туттарыгар
аналлаахтар.

Данное издание – результат
многолетнего
труда
педагога
«нового»
типа,
педагога
–
исследователя,
владеющего
современными
методами
и
технологиями
художественного
образования,
способами
самостоятельного
конструирования педагогического
процесса в условиях конкретной
практической
деятельности,
умением прогнозировать свой
конечный
результат.
Автор
раскрывает перед молодежью
любой
национальности
возможность открыть для себя
неведомый
до
сих
пор
неповторимый предметный мир
гармонии и красоты олонхо.


Slide 9

Болугур орто оскуолатын медиатеката

Олоңхо
Айыл5а дьикти күүстэригэр оло5урар, киһи ис
кыахтарын аһар өй-тыл муңутуур чыпчаала – олоңхо.

2005 сыл сэтинньи 25 күнүгэр ЮНЕСКО диэн Аан дойду
үрдүнэн үөрэхтээһин, доруобуйа харыстабылын уонна
култуура сайдыытын кэтээн көрөр, өйүүр, көмөлөһөр
тускуллаах тэрилтэ саха норуотун эпоһа – олоңхону
киһи аймах материальнайа суох култууратын үйэттэн
үйэ5э бэриллэр күндү баайа диэн аан дойду
сэдиэбирдэрин ахсааныгар киллэрбитэ.

Олоңхоһут
Э.К.Пекарскай тылдьытыгар
олоңхоһут «сказитель, сказочник»
диэн суруллубут. Олоңхоһут кэпсээн
кэ5ийэн,
олоңхолоон
онолуйан
барда5ына, сир дойду сырдыы,
кө5өрө түһэргэ дылы буолара үһү.
Уос номо5ор киирбит Баата5ай
олоңхоһута Лэппэрдиир Испирдиэн
иһити-хомуоһу ыллатара, оту – маһы
кө5өрдөрө үһү диэн сэһэн тар5аммыт.
Олоңхоһут ураты дьо5урдаах,
толорор искусство араас көрүңнэрин
баһылаабыт киһи.

ААН ИЙЭ ДОЙДУ
Олоңхо5о ааттанар үс дойду көстөркөстүбэт сирэ-уота бүттүүнэ киирэр.
Үөһээ дойду

Орто туруу дойду

Аллараа дойду

Олоңхо үс дойдутуттан
биирдэстэр-айыылар
олорор сирдэрэ

Айыы дьоно (ураанхай саха),
иччилэр олорор сирдэрэ

Абааһы айма5а олорор
сирэ

.

Олоңхо бухатыыра

Тунал5аннаах
ньуурдаах
Туйаарыма
Куо

Бухатыыр
ата

Биһиги библиотекабытыгар
олоңхо5о сыһыаннаах, олоңхо5о
уһуйар кинигэ, сурунаал угус.
Олоңхону аа5ын, үөрэтин, бу
биһиги урааңхай саха омукпут
оло5ун дьаһаанын, итэ5элин,
үгэһин, сиэрин үйэлэр
уңуордарыттан илдьэ кэлбит сүдү
айымньыбыт буолар.

Ньургун Боотур
стремительный
Величайший памятник
якутского народного
творчества – олонхо
«Ньургун Боотур
Стремительный» воссоздан
на рубеже 1920-1930 гг.
основоположником якутской
советской литературы
П.А.Ойунским.

Биьиги оскуолабыт выпускницата Ньургуяна Ивановна
Илларионова бэлэх ууммут кинигэтэ

Мүлдьү Бө5ө
Бастакы кинигэ5э олоңхоһут Д.М.Говоров
тылыттан А.Ф Бояров 1934-1935 сс. урукку
сахалыы
(латыынныы)
алфавитынан
суруйуутун сахалыы алфавикка көһөрүү,
олоңхо тексигэр нууччалыыттан киирии
тыллар испииһэктэрэ, кинигэни хомуйан
оңорооччу ыстатыйата киирдилэр.
Д.М.Говоров
«Мулдьу
Бе5е»
олоңхото
«Бүдүрүйбэт Мүлдьү Бө5ө» диэн ааттанан
1938
с.
С.Р.Кулачиков
–Эллэй
редакциялааһынан
бэчээттэммитэ.
Бу
тахсар кинигэ5э А.Ф.Бояров
рукопиһыгар
Эллэй
оңорбут
көннөрүүлэрэ
толору
ыйыныллылар.
Сыһыарыы
быһыытынан
Эллэй 1938 с. тахсыбыт кинигэ5э аан тыла
уонна эмиэ ол кинигэ5э оңоһуллубут «Былыргы
тыллары быһаарыы» тылдьыта киирдилэр.

Непобедимый Мюльджю Беге
Во
вторую
книгу
олонхо
Д.М.Говорова вошли перевод олонхо
«Мүлдьү Бө5ө» на основе текста издания
1938 г. под редакцией С.Р.Кулачикова –
Элляя, осуществленный Е.С.Сидоровым
и опубликованный отдельной книгой в 2х частях в 2003 г., а также предисловие
автора к изданию.
Е.С.Сидоров сделал литературный
перевод олонхо, составил научный
комментарий к тексту. Оригинальный
труд Е.С.Сидорова был издан в 150
экземплярах и уже в наши дни стал
библиографической редкостью.

Элэс Боотур
Петр Оготоев
«Элэс Боотур»
олоңхотун
Скрябина А.
английскайга
тылбаастаабыт
кинигэтэ.

«Чуораанчык»
сурунаал
2012 с.
10 №-рэ
Бу көстөр куукулалартан Урүң
Уолан бухатыыры биһиги биир
дойдулаахпыт, Амматаа5ы
педгимназия уһуйааччыта Колосова
Ньургуяна Михайловна онорбута.
Үлэтэ биһирэнэн, «Олоңхо:куукула
таңаһа» диэн кинигэ-каталокка
киирбитэ.

«Чуораанчык» сурунаал 2006 с. 5 №-рэ

«Чуораанчык» сурунаал 2003 с. 7-8 №-рэ

«Чуораанчык» сурунаал 2001 с. 7 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 9 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 7 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 6 №-рэ

Олоңхо баай тылын
умсул5аныгар уһуйар
аналлаах
ойуулаах
тылдьыт.

Бу кинигэ5э саха ураты
түгэннэргэ
(көрсүһүүэ5эрдэлэһии, арахсыыбыраһаайдаһыы, билсии,
махтал, буруйу билинии,
көрдөһүү
о.д.а.)этэр
тылын, хайдах туттарынхаптарын
туһунан
олоңхо
холобуругар
оло5уран
кэпсэтии
барар.

Кинигэ икки сүрүн
салааттан турар.
Бастакы салаа5а
улуустарынан олоңхону
толорон, олоңхолоон,
айан, чинчийэн холонор
о5олор тустарынан
матырыйаал.
Иккис салаа5а «Олонхо
педагогикатыгар»
сыһыаннаан бэчээккэ
тахсыбыты бэлиэтиир
ыйынньык.

Ханнык
ба5арар
норуот
бэйэтин историятын, тылын, өрө
тутар,
чэбдигирдэр,
кэлэр
кэскилин
түстүүр,
оңорор
хамсаныылара,
дьайыылара
бол5омто5о ылыллыах тустаахтар.
Билиңңи сайдыылаах уопсастыба
биир ситиһиитэ – ити буолла5а.
Бугун норуоттар култуураларын,
тылларын биири да энчирэппэккэ
кэлэр көлүөнэлэргэ тиэрдэр сорук
турар.
Онон, бу кыракый босуобуйа
иитээччигэ уонна алын сүһүөх
кылаас
учууталыгар
саха
кэнчээритин иитиигэ норуотун
тыынын угуу, иңэрии соругун
быьаарыыга көмөлөһөр сыаллаах
сурулунна.

Кинигэ5э
Саха
Республикатын
үөрэ5ириитин
үтүөлээх
учуутала Тимофеев Н.П.
о5ону
олоңхолуурга
үөрэтэр, уһуйар үлэтин,
ньыматын, ситиһиилэрин
билиһиннэрэр,
санаатын
үллэстэр.

Уус-Алдан
улууьун
Н.Н.Тарскай
аатынан
Баата5ай
орто
оскуолатын
учуутала
Троева
Вера
Иннокентьевна
о5ону
олонхо5о уһуйуу үлэтин
опыта.

Республикатаа5ы II-III
научнай-практическай
конференция5а кыттыны
ылбыт үөрэнээччилэр,
студеннар, аспираннар
уонна эдэр учуонайдар
ыстатыйаларын
хомуурунньуга.

Хомуурунньукка Таатта улууьун
Тыараьа нэьилиэгин «Сардаана»,
Чурапчы Одьулуунун нэьилиэгин
«Кунчээн»
уьуйааччыларын
иитээччилэрэ олонхо олуктарынан
о5о этин-сиинин эрчийэргэ араас
хамсаныылары
тобулан,
айан
онорбут матырыйааллара киирдэ.
Эрчилиилэр о5ону кытта дьарыкка
иитээччи, тереппут туттарыгар
аналлаахтар.

Данное издание – результат
многолетнего
труда
педагога
«нового»
типа,
педагога
–
исследователя,
владеющего
современными
методами
и
технологиями
художественного
образования,
способами
самостоятельного
конструирования педагогического
процесса в условиях конкретной
практической
деятельности,
умением прогнозировать свой
конечный
результат.
Автор
раскрывает перед молодежью
любой
национальности
возможность открыть для себя
неведомый
до
сих
пор
неповторимый предметный мир
гармонии и красоты олонхо.


Slide 10

Болугур орто оскуолатын медиатеката

Олоңхо
Айыл5а дьикти күүстэригэр оло5урар, киһи ис
кыахтарын аһар өй-тыл муңутуур чыпчаала – олоңхо.

2005 сыл сэтинньи 25 күнүгэр ЮНЕСКО диэн Аан дойду
үрдүнэн үөрэхтээһин, доруобуйа харыстабылын уонна
култуура сайдыытын кэтээн көрөр, өйүүр, көмөлөһөр
тускуллаах тэрилтэ саха норуотун эпоһа – олоңхону
киһи аймах материальнайа суох култууратын үйэттэн
үйэ5э бэриллэр күндү баайа диэн аан дойду
сэдиэбирдэрин ахсааныгар киллэрбитэ.

Олоңхоһут
Э.К.Пекарскай тылдьытыгар
олоңхоһут «сказитель, сказочник»
диэн суруллубут. Олоңхоһут кэпсээн
кэ5ийэн,
олоңхолоон
онолуйан
барда5ына, сир дойду сырдыы,
кө5өрө түһэргэ дылы буолара үһү.
Уос номо5ор киирбит Баата5ай
олоңхоһута Лэппэрдиир Испирдиэн
иһити-хомуоһу ыллатара, оту – маһы
кө5өрдөрө үһү диэн сэһэн тар5аммыт.
Олоңхоһут ураты дьо5урдаах,
толорор искусство араас көрүңнэрин
баһылаабыт киһи.

ААН ИЙЭ ДОЙДУ
Олоңхо5о ааттанар үс дойду көстөркөстүбэт сирэ-уота бүттүүнэ киирэр.
Үөһээ дойду

Орто туруу дойду

Аллараа дойду

Олоңхо үс дойдутуттан
биирдэстэр-айыылар
олорор сирдэрэ

Айыы дьоно (ураанхай саха),
иччилэр олорор сирдэрэ

Абааһы айма5а олорор
сирэ

.

Олоңхо бухатыыра

Тунал5аннаах
ньуурдаах
Туйаарыма
Куо

Бухатыыр
ата

Биһиги библиотекабытыгар
олоңхо5о сыһыаннаах, олоңхо5о
уһуйар кинигэ, сурунаал угус.
Олоңхону аа5ын, үөрэтин, бу
биһиги урааңхай саха омукпут
оло5ун дьаһаанын, итэ5элин,
үгэһин, сиэрин үйэлэр
уңуордарыттан илдьэ кэлбит сүдү
айымньыбыт буолар.

Ньургун Боотур
стремительный
Величайший памятник
якутского народного
творчества – олонхо
«Ньургун Боотур
Стремительный» воссоздан
на рубеже 1920-1930 гг.
основоположником якутской
советской литературы
П.А.Ойунским.

Биьиги оскуолабыт выпускницата Ньургуяна Ивановна
Илларионова бэлэх ууммут кинигэтэ

Мүлдьү Бө5ө
Бастакы кинигэ5э олоңхоһут Д.М.Говоров
тылыттан А.Ф Бояров 1934-1935 сс. урукку
сахалыы
(латыынныы)
алфавитынан
суруйуутун сахалыы алфавикка көһөрүү,
олоңхо тексигэр нууччалыыттан киирии
тыллар испииһэктэрэ, кинигэни хомуйан
оңорооччу ыстатыйата киирдилэр.
Д.М.Говоров
«Мулдьу
Бе5е»
олоңхото
«Бүдүрүйбэт Мүлдьү Бө5ө» диэн ааттанан
1938
с.
С.Р.Кулачиков
–Эллэй
редакциялааһынан
бэчээттэммитэ.
Бу
тахсар кинигэ5э А.Ф.Бояров
рукопиһыгар
Эллэй
оңорбут
көннөрүүлэрэ
толору
ыйыныллылар.
Сыһыарыы
быһыытынан
Эллэй 1938 с. тахсыбыт кинигэ5э аан тыла
уонна эмиэ ол кинигэ5э оңоһуллубут «Былыргы
тыллары быһаарыы» тылдьыта киирдилэр.

Непобедимый Мюльджю Беге
Во
вторую
книгу
олонхо
Д.М.Говорова вошли перевод олонхо
«Мүлдьү Бө5ө» на основе текста издания
1938 г. под редакцией С.Р.Кулачикова –
Элляя, осуществленный Е.С.Сидоровым
и опубликованный отдельной книгой в 2х частях в 2003 г., а также предисловие
автора к изданию.
Е.С.Сидоров сделал литературный
перевод олонхо, составил научный
комментарий к тексту. Оригинальный
труд Е.С.Сидорова был издан в 150
экземплярах и уже в наши дни стал
библиографической редкостью.

Элэс Боотур
Петр Оготоев
«Элэс Боотур»
олоңхотун
Скрябина А.
английскайга
тылбаастаабыт
кинигэтэ.

«Чуораанчык»
сурунаал
2012 с.
10 №-рэ
Бу көстөр куукулалартан Урүң
Уолан бухатыыры биһиги биир
дойдулаахпыт, Амматаа5ы
педгимназия уһуйааччыта Колосова
Ньургуяна Михайловна онорбута.
Үлэтэ биһирэнэн, «Олоңхо:куукула
таңаһа» диэн кинигэ-каталокка
киирбитэ.

«Чуораанчык» сурунаал 2006 с. 5 №-рэ

«Чуораанчык» сурунаал 2003 с. 7-8 №-рэ

«Чуораанчык» сурунаал 2001 с. 7 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 9 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 7 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 6 №-рэ

Олоңхо баай тылын
умсул5аныгар уһуйар
аналлаах
ойуулаах
тылдьыт.

Бу кинигэ5э саха ураты
түгэннэргэ
(көрсүһүүэ5эрдэлэһии, арахсыыбыраһаайдаһыы, билсии,
махтал, буруйу билинии,
көрдөһүү
о.д.а.)этэр
тылын, хайдах туттарынхаптарын
туһунан
олоңхо
холобуругар
оло5уран
кэпсэтии
барар.

Кинигэ икки сүрүн
салааттан турар.
Бастакы салаа5а
улуустарынан олоңхону
толорон, олоңхолоон,
айан, чинчийэн холонор
о5олор тустарынан
матырыйаал.
Иккис салаа5а «Олонхо
педагогикатыгар»
сыһыаннаан бэчээккэ
тахсыбыты бэлиэтиир
ыйынньык.

Ханнык
ба5арар
норуот
бэйэтин историятын, тылын, өрө
тутар,
чэбдигирдэр,
кэлэр
кэскилин
түстүүр,
оңорор
хамсаныылара,
дьайыылара
бол5омто5о ылыллыах тустаахтар.
Билиңңи сайдыылаах уопсастыба
биир ситиһиитэ – ити буолла5а.
Бугун норуоттар култуураларын,
тылларын биири да энчирэппэккэ
кэлэр көлүөнэлэргэ тиэрдэр сорук
турар.
Онон, бу кыракый босуобуйа
иитээччигэ уонна алын сүһүөх
кылаас
учууталыгар
саха
кэнчээритин иитиигэ норуотун
тыынын угуу, иңэрии соругун
быьаарыыга көмөлөһөр сыаллаах
сурулунна.

Кинигэ5э
Саха
Республикатын
үөрэ5ириитин
үтүөлээх
учуутала Тимофеев Н.П.
о5ону
олоңхолуурга
үөрэтэр, уһуйар үлэтин,
ньыматын, ситиһиилэрин
билиһиннэрэр,
санаатын
үллэстэр.

Уус-Алдан
улууьун
Н.Н.Тарскай
аатынан
Баата5ай
орто
оскуолатын
учуутала
Троева
Вера
Иннокентьевна
о5ону
олонхо5о уһуйуу үлэтин
опыта.

Республикатаа5ы II-III
научнай-практическай
конференция5а кыттыны
ылбыт үөрэнээччилэр,
студеннар, аспираннар
уонна эдэр учуонайдар
ыстатыйаларын
хомуурунньуга.

Хомуурунньукка Таатта улууьун
Тыараьа нэьилиэгин «Сардаана»,
Чурапчы Одьулуунун нэьилиэгин
«Кунчээн»
уьуйааччыларын
иитээччилэрэ олонхо олуктарынан
о5о этин-сиинин эрчийэргэ араас
хамсаныылары
тобулан,
айан
онорбут матырыйааллара киирдэ.
Эрчилиилэр о5ону кытта дьарыкка
иитээччи, тереппут туттарыгар
аналлаахтар.

Данное издание – результат
многолетнего
труда
педагога
«нового»
типа,
педагога
–
исследователя,
владеющего
современными
методами
и
технологиями
художественного
образования,
способами
самостоятельного
конструирования педагогического
процесса в условиях конкретной
практической
деятельности,
умением прогнозировать свой
конечный
результат.
Автор
раскрывает перед молодежью
любой
национальности
возможность открыть для себя
неведомый
до
сих
пор
неповторимый предметный мир
гармонии и красоты олонхо.


Slide 11

Болугур орто оскуолатын медиатеката

Олоңхо
Айыл5а дьикти күүстэригэр оло5урар, киһи ис
кыахтарын аһар өй-тыл муңутуур чыпчаала – олоңхо.

2005 сыл сэтинньи 25 күнүгэр ЮНЕСКО диэн Аан дойду
үрдүнэн үөрэхтээһин, доруобуйа харыстабылын уонна
култуура сайдыытын кэтээн көрөр, өйүүр, көмөлөһөр
тускуллаах тэрилтэ саха норуотун эпоһа – олоңхону
киһи аймах материальнайа суох култууратын үйэттэн
үйэ5э бэриллэр күндү баайа диэн аан дойду
сэдиэбирдэрин ахсааныгар киллэрбитэ.

Олоңхоһут
Э.К.Пекарскай тылдьытыгар
олоңхоһут «сказитель, сказочник»
диэн суруллубут. Олоңхоһут кэпсээн
кэ5ийэн,
олоңхолоон
онолуйан
барда5ына, сир дойду сырдыы,
кө5өрө түһэргэ дылы буолара үһү.
Уос номо5ор киирбит Баата5ай
олоңхоһута Лэппэрдиир Испирдиэн
иһити-хомуоһу ыллатара, оту – маһы
кө5өрдөрө үһү диэн сэһэн тар5аммыт.
Олоңхоһут ураты дьо5урдаах,
толорор искусство араас көрүңнэрин
баһылаабыт киһи.

ААН ИЙЭ ДОЙДУ
Олоңхо5о ааттанар үс дойду көстөркөстүбэт сирэ-уота бүттүүнэ киирэр.
Үөһээ дойду

Орто туруу дойду

Аллараа дойду

Олоңхо үс дойдутуттан
биирдэстэр-айыылар
олорор сирдэрэ

Айыы дьоно (ураанхай саха),
иччилэр олорор сирдэрэ

Абааһы айма5а олорор
сирэ

.

Олоңхо бухатыыра

Тунал5аннаах
ньуурдаах
Туйаарыма
Куо

Бухатыыр
ата

Биһиги библиотекабытыгар
олоңхо5о сыһыаннаах, олоңхо5о
уһуйар кинигэ, сурунаал угус.
Олоңхону аа5ын, үөрэтин, бу
биһиги урааңхай саха омукпут
оло5ун дьаһаанын, итэ5элин,
үгэһин, сиэрин үйэлэр
уңуордарыттан илдьэ кэлбит сүдү
айымньыбыт буолар.

Ньургун Боотур
стремительный
Величайший памятник
якутского народного
творчества – олонхо
«Ньургун Боотур
Стремительный» воссоздан
на рубеже 1920-1930 гг.
основоположником якутской
советской литературы
П.А.Ойунским.

Биьиги оскуолабыт выпускницата Ньургуяна Ивановна
Илларионова бэлэх ууммут кинигэтэ

Мүлдьү Бө5ө
Бастакы кинигэ5э олоңхоһут Д.М.Говоров
тылыттан А.Ф Бояров 1934-1935 сс. урукку
сахалыы
(латыынныы)
алфавитынан
суруйуутун сахалыы алфавикка көһөрүү,
олоңхо тексигэр нууччалыыттан киирии
тыллар испииһэктэрэ, кинигэни хомуйан
оңорооччу ыстатыйата киирдилэр.
Д.М.Говоров
«Мулдьу
Бе5е»
олоңхото
«Бүдүрүйбэт Мүлдьү Бө5ө» диэн ааттанан
1938
с.
С.Р.Кулачиков
–Эллэй
редакциялааһынан
бэчээттэммитэ.
Бу
тахсар кинигэ5э А.Ф.Бояров
рукопиһыгар
Эллэй
оңорбут
көннөрүүлэрэ
толору
ыйыныллылар.
Сыһыарыы
быһыытынан
Эллэй 1938 с. тахсыбыт кинигэ5э аан тыла
уонна эмиэ ол кинигэ5э оңоһуллубут «Былыргы
тыллары быһаарыы» тылдьыта киирдилэр.

Непобедимый Мюльджю Беге
Во
вторую
книгу
олонхо
Д.М.Говорова вошли перевод олонхо
«Мүлдьү Бө5ө» на основе текста издания
1938 г. под редакцией С.Р.Кулачикова –
Элляя, осуществленный Е.С.Сидоровым
и опубликованный отдельной книгой в 2х частях в 2003 г., а также предисловие
автора к изданию.
Е.С.Сидоров сделал литературный
перевод олонхо, составил научный
комментарий к тексту. Оригинальный
труд Е.С.Сидорова был издан в 150
экземплярах и уже в наши дни стал
библиографической редкостью.

Элэс Боотур
Петр Оготоев
«Элэс Боотур»
олоңхотун
Скрябина А.
английскайга
тылбаастаабыт
кинигэтэ.

«Чуораанчык»
сурунаал
2012 с.
10 №-рэ
Бу көстөр куукулалартан Урүң
Уолан бухатыыры биһиги биир
дойдулаахпыт, Амматаа5ы
педгимназия уһуйааччыта Колосова
Ньургуяна Михайловна онорбута.
Үлэтэ биһирэнэн, «Олоңхо:куукула
таңаһа» диэн кинигэ-каталокка
киирбитэ.

«Чуораанчык» сурунаал 2006 с. 5 №-рэ

«Чуораанчык» сурунаал 2003 с. 7-8 №-рэ

«Чуораанчык» сурунаал 2001 с. 7 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 9 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 7 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 6 №-рэ

Олоңхо баай тылын
умсул5аныгар уһуйар
аналлаах
ойуулаах
тылдьыт.

Бу кинигэ5э саха ураты
түгэннэргэ
(көрсүһүүэ5эрдэлэһии, арахсыыбыраһаайдаһыы, билсии,
махтал, буруйу билинии,
көрдөһүү
о.д.а.)этэр
тылын, хайдах туттарынхаптарын
туһунан
олоңхо
холобуругар
оло5уран
кэпсэтии
барар.

Кинигэ икки сүрүн
салааттан турар.
Бастакы салаа5а
улуустарынан олоңхону
толорон, олоңхолоон,
айан, чинчийэн холонор
о5олор тустарынан
матырыйаал.
Иккис салаа5а «Олонхо
педагогикатыгар»
сыһыаннаан бэчээккэ
тахсыбыты бэлиэтиир
ыйынньык.

Ханнык
ба5арар
норуот
бэйэтин историятын, тылын, өрө
тутар,
чэбдигирдэр,
кэлэр
кэскилин
түстүүр,
оңорор
хамсаныылара,
дьайыылара
бол5омто5о ылыллыах тустаахтар.
Билиңңи сайдыылаах уопсастыба
биир ситиһиитэ – ити буолла5а.
Бугун норуоттар култуураларын,
тылларын биири да энчирэппэккэ
кэлэр көлүөнэлэргэ тиэрдэр сорук
турар.
Онон, бу кыракый босуобуйа
иитээччигэ уонна алын сүһүөх
кылаас
учууталыгар
саха
кэнчээритин иитиигэ норуотун
тыынын угуу, иңэрии соругун
быьаарыыга көмөлөһөр сыаллаах
сурулунна.

Кинигэ5э
Саха
Республикатын
үөрэ5ириитин
үтүөлээх
учуутала Тимофеев Н.П.
о5ону
олоңхолуурга
үөрэтэр, уһуйар үлэтин,
ньыматын, ситиһиилэрин
билиһиннэрэр,
санаатын
үллэстэр.

Уус-Алдан
улууьун
Н.Н.Тарскай
аатынан
Баата5ай
орто
оскуолатын
учуутала
Троева
Вера
Иннокентьевна
о5ону
олонхо5о уһуйуу үлэтин
опыта.

Республикатаа5ы II-III
научнай-практическай
конференция5а кыттыны
ылбыт үөрэнээччилэр,
студеннар, аспираннар
уонна эдэр учуонайдар
ыстатыйаларын
хомуурунньуга.

Хомуурунньукка Таатта улууьун
Тыараьа нэьилиэгин «Сардаана»,
Чурапчы Одьулуунун нэьилиэгин
«Кунчээн»
уьуйааччыларын
иитээччилэрэ олонхо олуктарынан
о5о этин-сиинин эрчийэргэ араас
хамсаныылары
тобулан,
айан
онорбут матырыйааллара киирдэ.
Эрчилиилэр о5ону кытта дьарыкка
иитээччи, тереппут туттарыгар
аналлаахтар.

Данное издание – результат
многолетнего
труда
педагога
«нового»
типа,
педагога
–
исследователя,
владеющего
современными
методами
и
технологиями
художественного
образования,
способами
самостоятельного
конструирования педагогического
процесса в условиях конкретной
практической
деятельности,
умением прогнозировать свой
конечный
результат.
Автор
раскрывает перед молодежью
любой
национальности
возможность открыть для себя
неведомый
до
сих
пор
неповторимый предметный мир
гармонии и красоты олонхо.


Slide 12

Болугур орто оскуолатын медиатеката

Олоңхо
Айыл5а дьикти күүстэригэр оло5урар, киһи ис
кыахтарын аһар өй-тыл муңутуур чыпчаала – олоңхо.

2005 сыл сэтинньи 25 күнүгэр ЮНЕСКО диэн Аан дойду
үрдүнэн үөрэхтээһин, доруобуйа харыстабылын уонна
култуура сайдыытын кэтээн көрөр, өйүүр, көмөлөһөр
тускуллаах тэрилтэ саха норуотун эпоһа – олоңхону
киһи аймах материальнайа суох култууратын үйэттэн
үйэ5э бэриллэр күндү баайа диэн аан дойду
сэдиэбирдэрин ахсааныгар киллэрбитэ.

Олоңхоһут
Э.К.Пекарскай тылдьытыгар
олоңхоһут «сказитель, сказочник»
диэн суруллубут. Олоңхоһут кэпсээн
кэ5ийэн,
олоңхолоон
онолуйан
барда5ына, сир дойду сырдыы,
кө5өрө түһэргэ дылы буолара үһү.
Уос номо5ор киирбит Баата5ай
олоңхоһута Лэппэрдиир Испирдиэн
иһити-хомуоһу ыллатара, оту – маһы
кө5өрдөрө үһү диэн сэһэн тар5аммыт.
Олоңхоһут ураты дьо5урдаах,
толорор искусство араас көрүңнэрин
баһылаабыт киһи.

ААН ИЙЭ ДОЙДУ
Олоңхо5о ааттанар үс дойду көстөркөстүбэт сирэ-уота бүттүүнэ киирэр.
Үөһээ дойду

Орто туруу дойду

Аллараа дойду

Олоңхо үс дойдутуттан
биирдэстэр-айыылар
олорор сирдэрэ

Айыы дьоно (ураанхай саха),
иччилэр олорор сирдэрэ

Абааһы айма5а олорор
сирэ

.

Олоңхо бухатыыра

Тунал5аннаах
ньуурдаах
Туйаарыма
Куо

Бухатыыр
ата

Биһиги библиотекабытыгар
олоңхо5о сыһыаннаах, олоңхо5о
уһуйар кинигэ, сурунаал угус.
Олоңхону аа5ын, үөрэтин, бу
биһиги урааңхай саха омукпут
оло5ун дьаһаанын, итэ5элин,
үгэһин, сиэрин үйэлэр
уңуордарыттан илдьэ кэлбит сүдү
айымньыбыт буолар.

Ньургун Боотур
стремительный
Величайший памятник
якутского народного
творчества – олонхо
«Ньургун Боотур
Стремительный» воссоздан
на рубеже 1920-1930 гг.
основоположником якутской
советской литературы
П.А.Ойунским.

Биьиги оскуолабыт выпускницата Ньургуяна Ивановна
Илларионова бэлэх ууммут кинигэтэ

Мүлдьү Бө5ө
Бастакы кинигэ5э олоңхоһут Д.М.Говоров
тылыттан А.Ф Бояров 1934-1935 сс. урукку
сахалыы
(латыынныы)
алфавитынан
суруйуутун сахалыы алфавикка көһөрүү,
олоңхо тексигэр нууччалыыттан киирии
тыллар испииһэктэрэ, кинигэни хомуйан
оңорооччу ыстатыйата киирдилэр.
Д.М.Говоров
«Мулдьу
Бе5е»
олоңхото
«Бүдүрүйбэт Мүлдьү Бө5ө» диэн ааттанан
1938
с.
С.Р.Кулачиков
–Эллэй
редакциялааһынан
бэчээттэммитэ.
Бу
тахсар кинигэ5э А.Ф.Бояров
рукопиһыгар
Эллэй
оңорбут
көннөрүүлэрэ
толору
ыйыныллылар.
Сыһыарыы
быһыытынан
Эллэй 1938 с. тахсыбыт кинигэ5э аан тыла
уонна эмиэ ол кинигэ5э оңоһуллубут «Былыргы
тыллары быһаарыы» тылдьыта киирдилэр.

Непобедимый Мюльджю Беге
Во
вторую
книгу
олонхо
Д.М.Говорова вошли перевод олонхо
«Мүлдьү Бө5ө» на основе текста издания
1938 г. под редакцией С.Р.Кулачикова –
Элляя, осуществленный Е.С.Сидоровым
и опубликованный отдельной книгой в 2х частях в 2003 г., а также предисловие
автора к изданию.
Е.С.Сидоров сделал литературный
перевод олонхо, составил научный
комментарий к тексту. Оригинальный
труд Е.С.Сидорова был издан в 150
экземплярах и уже в наши дни стал
библиографической редкостью.

Элэс Боотур
Петр Оготоев
«Элэс Боотур»
олоңхотун
Скрябина А.
английскайга
тылбаастаабыт
кинигэтэ.

«Чуораанчык»
сурунаал
2012 с.
10 №-рэ
Бу көстөр куукулалартан Урүң
Уолан бухатыыры биһиги биир
дойдулаахпыт, Амматаа5ы
педгимназия уһуйааччыта Колосова
Ньургуяна Михайловна онорбута.
Үлэтэ биһирэнэн, «Олоңхо:куукула
таңаһа» диэн кинигэ-каталокка
киирбитэ.

«Чуораанчык» сурунаал 2006 с. 5 №-рэ

«Чуораанчык» сурунаал 2003 с. 7-8 №-рэ

«Чуораанчык» сурунаал 2001 с. 7 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 9 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 7 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 6 №-рэ

Олоңхо баай тылын
умсул5аныгар уһуйар
аналлаах
ойуулаах
тылдьыт.

Бу кинигэ5э саха ураты
түгэннэргэ
(көрсүһүүэ5эрдэлэһии, арахсыыбыраһаайдаһыы, билсии,
махтал, буруйу билинии,
көрдөһүү
о.д.а.)этэр
тылын, хайдах туттарынхаптарын
туһунан
олоңхо
холобуругар
оло5уран
кэпсэтии
барар.

Кинигэ икки сүрүн
салааттан турар.
Бастакы салаа5а
улуустарынан олоңхону
толорон, олоңхолоон,
айан, чинчийэн холонор
о5олор тустарынан
матырыйаал.
Иккис салаа5а «Олонхо
педагогикатыгар»
сыһыаннаан бэчээккэ
тахсыбыты бэлиэтиир
ыйынньык.

Ханнык
ба5арар
норуот
бэйэтин историятын, тылын, өрө
тутар,
чэбдигирдэр,
кэлэр
кэскилин
түстүүр,
оңорор
хамсаныылара,
дьайыылара
бол5омто5о ылыллыах тустаахтар.
Билиңңи сайдыылаах уопсастыба
биир ситиһиитэ – ити буолла5а.
Бугун норуоттар култуураларын,
тылларын биири да энчирэппэккэ
кэлэр көлүөнэлэргэ тиэрдэр сорук
турар.
Онон, бу кыракый босуобуйа
иитээччигэ уонна алын сүһүөх
кылаас
учууталыгар
саха
кэнчээритин иитиигэ норуотун
тыынын угуу, иңэрии соругун
быьаарыыга көмөлөһөр сыаллаах
сурулунна.

Кинигэ5э
Саха
Республикатын
үөрэ5ириитин
үтүөлээх
учуутала Тимофеев Н.П.
о5ону
олоңхолуурга
үөрэтэр, уһуйар үлэтин,
ньыматын, ситиһиилэрин
билиһиннэрэр,
санаатын
үллэстэр.

Уус-Алдан
улууьун
Н.Н.Тарскай
аатынан
Баата5ай
орто
оскуолатын
учуутала
Троева
Вера
Иннокентьевна
о5ону
олонхо5о уһуйуу үлэтин
опыта.

Республикатаа5ы II-III
научнай-практическай
конференция5а кыттыны
ылбыт үөрэнээччилэр,
студеннар, аспираннар
уонна эдэр учуонайдар
ыстатыйаларын
хомуурунньуга.

Хомуурунньукка Таатта улууьун
Тыараьа нэьилиэгин «Сардаана»,
Чурапчы Одьулуунун нэьилиэгин
«Кунчээн»
уьуйааччыларын
иитээччилэрэ олонхо олуктарынан
о5о этин-сиинин эрчийэргэ араас
хамсаныылары
тобулан,
айан
онорбут матырыйааллара киирдэ.
Эрчилиилэр о5ону кытта дьарыкка
иитээччи, тереппут туттарыгар
аналлаахтар.

Данное издание – результат
многолетнего
труда
педагога
«нового»
типа,
педагога
–
исследователя,
владеющего
современными
методами
и
технологиями
художественного
образования,
способами
самостоятельного
конструирования педагогического
процесса в условиях конкретной
практической
деятельности,
умением прогнозировать свой
конечный
результат.
Автор
раскрывает перед молодежью
любой
национальности
возможность открыть для себя
неведомый
до
сих
пор
неповторимый предметный мир
гармонии и красоты олонхо.


Slide 13

Болугур орто оскуолатын медиатеката

Олоңхо
Айыл5а дьикти күүстэригэр оло5урар, киһи ис
кыахтарын аһар өй-тыл муңутуур чыпчаала – олоңхо.

2005 сыл сэтинньи 25 күнүгэр ЮНЕСКО диэн Аан дойду
үрдүнэн үөрэхтээһин, доруобуйа харыстабылын уонна
култуура сайдыытын кэтээн көрөр, өйүүр, көмөлөһөр
тускуллаах тэрилтэ саха норуотун эпоһа – олоңхону
киһи аймах материальнайа суох култууратын үйэттэн
үйэ5э бэриллэр күндү баайа диэн аан дойду
сэдиэбирдэрин ахсааныгар киллэрбитэ.

Олоңхоһут
Э.К.Пекарскай тылдьытыгар
олоңхоһут «сказитель, сказочник»
диэн суруллубут. Олоңхоһут кэпсээн
кэ5ийэн,
олоңхолоон
онолуйан
барда5ына, сир дойду сырдыы,
кө5өрө түһэргэ дылы буолара үһү.
Уос номо5ор киирбит Баата5ай
олоңхоһута Лэппэрдиир Испирдиэн
иһити-хомуоһу ыллатара, оту – маһы
кө5өрдөрө үһү диэн сэһэн тар5аммыт.
Олоңхоһут ураты дьо5урдаах,
толорор искусство араас көрүңнэрин
баһылаабыт киһи.

ААН ИЙЭ ДОЙДУ
Олоңхо5о ааттанар үс дойду көстөркөстүбэт сирэ-уота бүттүүнэ киирэр.
Үөһээ дойду

Орто туруу дойду

Аллараа дойду

Олоңхо үс дойдутуттан
биирдэстэр-айыылар
олорор сирдэрэ

Айыы дьоно (ураанхай саха),
иччилэр олорор сирдэрэ

Абааһы айма5а олорор
сирэ

.

Олоңхо бухатыыра

Тунал5аннаах
ньуурдаах
Туйаарыма
Куо

Бухатыыр
ата

Биһиги библиотекабытыгар
олоңхо5о сыһыаннаах, олоңхо5о
уһуйар кинигэ, сурунаал угус.
Олоңхону аа5ын, үөрэтин, бу
биһиги урааңхай саха омукпут
оло5ун дьаһаанын, итэ5элин,
үгэһин, сиэрин үйэлэр
уңуордарыттан илдьэ кэлбит сүдү
айымньыбыт буолар.

Ньургун Боотур
стремительный
Величайший памятник
якутского народного
творчества – олонхо
«Ньургун Боотур
Стремительный» воссоздан
на рубеже 1920-1930 гг.
основоположником якутской
советской литературы
П.А.Ойунским.

Биьиги оскуолабыт выпускницата Ньургуяна Ивановна
Илларионова бэлэх ууммут кинигэтэ

Мүлдьү Бө5ө
Бастакы кинигэ5э олоңхоһут Д.М.Говоров
тылыттан А.Ф Бояров 1934-1935 сс. урукку
сахалыы
(латыынныы)
алфавитынан
суруйуутун сахалыы алфавикка көһөрүү,
олоңхо тексигэр нууччалыыттан киирии
тыллар испииһэктэрэ, кинигэни хомуйан
оңорооччу ыстатыйата киирдилэр.
Д.М.Говоров
«Мулдьу
Бе5е»
олоңхото
«Бүдүрүйбэт Мүлдьү Бө5ө» диэн ааттанан
1938
с.
С.Р.Кулачиков
–Эллэй
редакциялааһынан
бэчээттэммитэ.
Бу
тахсар кинигэ5э А.Ф.Бояров
рукопиһыгар
Эллэй
оңорбут
көннөрүүлэрэ
толору
ыйыныллылар.
Сыһыарыы
быһыытынан
Эллэй 1938 с. тахсыбыт кинигэ5э аан тыла
уонна эмиэ ол кинигэ5э оңоһуллубут «Былыргы
тыллары быһаарыы» тылдьыта киирдилэр.

Непобедимый Мюльджю Беге
Во
вторую
книгу
олонхо
Д.М.Говорова вошли перевод олонхо
«Мүлдьү Бө5ө» на основе текста издания
1938 г. под редакцией С.Р.Кулачикова –
Элляя, осуществленный Е.С.Сидоровым
и опубликованный отдельной книгой в 2х частях в 2003 г., а также предисловие
автора к изданию.
Е.С.Сидоров сделал литературный
перевод олонхо, составил научный
комментарий к тексту. Оригинальный
труд Е.С.Сидорова был издан в 150
экземплярах и уже в наши дни стал
библиографической редкостью.

Элэс Боотур
Петр Оготоев
«Элэс Боотур»
олоңхотун
Скрябина А.
английскайга
тылбаастаабыт
кинигэтэ.

«Чуораанчык»
сурунаал
2012 с.
10 №-рэ
Бу көстөр куукулалартан Урүң
Уолан бухатыыры биһиги биир
дойдулаахпыт, Амматаа5ы
педгимназия уһуйааччыта Колосова
Ньургуяна Михайловна онорбута.
Үлэтэ биһирэнэн, «Олоңхо:куукула
таңаһа» диэн кинигэ-каталокка
киирбитэ.

«Чуораанчык» сурунаал 2006 с. 5 №-рэ

«Чуораанчык» сурунаал 2003 с. 7-8 №-рэ

«Чуораанчык» сурунаал 2001 с. 7 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 9 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 7 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 6 №-рэ

Олоңхо баай тылын
умсул5аныгар уһуйар
аналлаах
ойуулаах
тылдьыт.

Бу кинигэ5э саха ураты
түгэннэргэ
(көрсүһүүэ5эрдэлэһии, арахсыыбыраһаайдаһыы, билсии,
махтал, буруйу билинии,
көрдөһүү
о.д.а.)этэр
тылын, хайдах туттарынхаптарын
туһунан
олоңхо
холобуругар
оло5уран
кэпсэтии
барар.

Кинигэ икки сүрүн
салааттан турар.
Бастакы салаа5а
улуустарынан олоңхону
толорон, олоңхолоон,
айан, чинчийэн холонор
о5олор тустарынан
матырыйаал.
Иккис салаа5а «Олонхо
педагогикатыгар»
сыһыаннаан бэчээккэ
тахсыбыты бэлиэтиир
ыйынньык.

Ханнык
ба5арар
норуот
бэйэтин историятын, тылын, өрө
тутар,
чэбдигирдэр,
кэлэр
кэскилин
түстүүр,
оңорор
хамсаныылара,
дьайыылара
бол5омто5о ылыллыах тустаахтар.
Билиңңи сайдыылаах уопсастыба
биир ситиһиитэ – ити буолла5а.
Бугун норуоттар култуураларын,
тылларын биири да энчирэппэккэ
кэлэр көлүөнэлэргэ тиэрдэр сорук
турар.
Онон, бу кыракый босуобуйа
иитээччигэ уонна алын сүһүөх
кылаас
учууталыгар
саха
кэнчээритин иитиигэ норуотун
тыынын угуу, иңэрии соругун
быьаарыыга көмөлөһөр сыаллаах
сурулунна.

Кинигэ5э
Саха
Республикатын
үөрэ5ириитин
үтүөлээх
учуутала Тимофеев Н.П.
о5ону
олоңхолуурга
үөрэтэр, уһуйар үлэтин,
ньыматын, ситиһиилэрин
билиһиннэрэр,
санаатын
үллэстэр.

Уус-Алдан
улууьун
Н.Н.Тарскай
аатынан
Баата5ай
орто
оскуолатын
учуутала
Троева
Вера
Иннокентьевна
о5ону
олонхо5о уһуйуу үлэтин
опыта.

Республикатаа5ы II-III
научнай-практическай
конференция5а кыттыны
ылбыт үөрэнээччилэр,
студеннар, аспираннар
уонна эдэр учуонайдар
ыстатыйаларын
хомуурунньуга.

Хомуурунньукка Таатта улууьун
Тыараьа нэьилиэгин «Сардаана»,
Чурапчы Одьулуунун нэьилиэгин
«Кунчээн»
уьуйааччыларын
иитээччилэрэ олонхо олуктарынан
о5о этин-сиинин эрчийэргэ араас
хамсаныылары
тобулан,
айан
онорбут матырыйааллара киирдэ.
Эрчилиилэр о5ону кытта дьарыкка
иитээччи, тереппут туттарыгар
аналлаахтар.

Данное издание – результат
многолетнего
труда
педагога
«нового»
типа,
педагога
–
исследователя,
владеющего
современными
методами
и
технологиями
художественного
образования,
способами
самостоятельного
конструирования педагогического
процесса в условиях конкретной
практической
деятельности,
умением прогнозировать свой
конечный
результат.
Автор
раскрывает перед молодежью
любой
национальности
возможность открыть для себя
неведомый
до
сих
пор
неповторимый предметный мир
гармонии и красоты олонхо.


Slide 14

Болугур орто оскуолатын медиатеката

Олоңхо
Айыл5а дьикти күүстэригэр оло5урар, киһи ис
кыахтарын аһар өй-тыл муңутуур чыпчаала – олоңхо.

2005 сыл сэтинньи 25 күнүгэр ЮНЕСКО диэн Аан дойду
үрдүнэн үөрэхтээһин, доруобуйа харыстабылын уонна
култуура сайдыытын кэтээн көрөр, өйүүр, көмөлөһөр
тускуллаах тэрилтэ саха норуотун эпоһа – олоңхону
киһи аймах материальнайа суох култууратын үйэттэн
үйэ5э бэриллэр күндү баайа диэн аан дойду
сэдиэбирдэрин ахсааныгар киллэрбитэ.

Олоңхоһут
Э.К.Пекарскай тылдьытыгар
олоңхоһут «сказитель, сказочник»
диэн суруллубут. Олоңхоһут кэпсээн
кэ5ийэн,
олоңхолоон
онолуйан
барда5ына, сир дойду сырдыы,
кө5өрө түһэргэ дылы буолара үһү.
Уос номо5ор киирбит Баата5ай
олоңхоһута Лэппэрдиир Испирдиэн
иһити-хомуоһу ыллатара, оту – маһы
кө5өрдөрө үһү диэн сэһэн тар5аммыт.
Олоңхоһут ураты дьо5урдаах,
толорор искусство араас көрүңнэрин
баһылаабыт киһи.

ААН ИЙЭ ДОЙДУ
Олоңхо5о ааттанар үс дойду көстөркөстүбэт сирэ-уота бүттүүнэ киирэр.
Үөһээ дойду

Орто туруу дойду

Аллараа дойду

Олоңхо үс дойдутуттан
биирдэстэр-айыылар
олорор сирдэрэ

Айыы дьоно (ураанхай саха),
иччилэр олорор сирдэрэ

Абааһы айма5а олорор
сирэ

.

Олоңхо бухатыыра

Тунал5аннаах
ньуурдаах
Туйаарыма
Куо

Бухатыыр
ата

Биһиги библиотекабытыгар
олоңхо5о сыһыаннаах, олоңхо5о
уһуйар кинигэ, сурунаал угус.
Олоңхону аа5ын, үөрэтин, бу
биһиги урааңхай саха омукпут
оло5ун дьаһаанын, итэ5элин,
үгэһин, сиэрин үйэлэр
уңуордарыттан илдьэ кэлбит сүдү
айымньыбыт буолар.

Ньургун Боотур
стремительный
Величайший памятник
якутского народного
творчества – олонхо
«Ньургун Боотур
Стремительный» воссоздан
на рубеже 1920-1930 гг.
основоположником якутской
советской литературы
П.А.Ойунским.

Биьиги оскуолабыт выпускницата Ньургуяна Ивановна
Илларионова бэлэх ууммут кинигэтэ

Мүлдьү Бө5ө
Бастакы кинигэ5э олоңхоһут Д.М.Говоров
тылыттан А.Ф Бояров 1934-1935 сс. урукку
сахалыы
(латыынныы)
алфавитынан
суруйуутун сахалыы алфавикка көһөрүү,
олоңхо тексигэр нууччалыыттан киирии
тыллар испииһэктэрэ, кинигэни хомуйан
оңорооччу ыстатыйата киирдилэр.
Д.М.Говоров
«Мулдьу
Бе5е»
олоңхото
«Бүдүрүйбэт Мүлдьү Бө5ө» диэн ааттанан
1938
с.
С.Р.Кулачиков
–Эллэй
редакциялааһынан
бэчээттэммитэ.
Бу
тахсар кинигэ5э А.Ф.Бояров
рукопиһыгар
Эллэй
оңорбут
көннөрүүлэрэ
толору
ыйыныллылар.
Сыһыарыы
быһыытынан
Эллэй 1938 с. тахсыбыт кинигэ5э аан тыла
уонна эмиэ ол кинигэ5э оңоһуллубут «Былыргы
тыллары быһаарыы» тылдьыта киирдилэр.

Непобедимый Мюльджю Беге
Во
вторую
книгу
олонхо
Д.М.Говорова вошли перевод олонхо
«Мүлдьү Бө5ө» на основе текста издания
1938 г. под редакцией С.Р.Кулачикова –
Элляя, осуществленный Е.С.Сидоровым
и опубликованный отдельной книгой в 2х частях в 2003 г., а также предисловие
автора к изданию.
Е.С.Сидоров сделал литературный
перевод олонхо, составил научный
комментарий к тексту. Оригинальный
труд Е.С.Сидорова был издан в 150
экземплярах и уже в наши дни стал
библиографической редкостью.

Элэс Боотур
Петр Оготоев
«Элэс Боотур»
олоңхотун
Скрябина А.
английскайга
тылбаастаабыт
кинигэтэ.

«Чуораанчык»
сурунаал
2012 с.
10 №-рэ
Бу көстөр куукулалартан Урүң
Уолан бухатыыры биһиги биир
дойдулаахпыт, Амматаа5ы
педгимназия уһуйааччыта Колосова
Ньургуяна Михайловна онорбута.
Үлэтэ биһирэнэн, «Олоңхо:куукула
таңаһа» диэн кинигэ-каталокка
киирбитэ.

«Чуораанчык» сурунаал 2006 с. 5 №-рэ

«Чуораанчык» сурунаал 2003 с. 7-8 №-рэ

«Чуораанчык» сурунаал 2001 с. 7 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 9 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 7 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 6 №-рэ

Олоңхо баай тылын
умсул5аныгар уһуйар
аналлаах
ойуулаах
тылдьыт.

Бу кинигэ5э саха ураты
түгэннэргэ
(көрсүһүүэ5эрдэлэһии, арахсыыбыраһаайдаһыы, билсии,
махтал, буруйу билинии,
көрдөһүү
о.д.а.)этэр
тылын, хайдах туттарынхаптарын
туһунан
олоңхо
холобуругар
оло5уран
кэпсэтии
барар.

Кинигэ икки сүрүн
салааттан турар.
Бастакы салаа5а
улуустарынан олоңхону
толорон, олоңхолоон,
айан, чинчийэн холонор
о5олор тустарынан
матырыйаал.
Иккис салаа5а «Олонхо
педагогикатыгар»
сыһыаннаан бэчээккэ
тахсыбыты бэлиэтиир
ыйынньык.

Ханнык
ба5арар
норуот
бэйэтин историятын, тылын, өрө
тутар,
чэбдигирдэр,
кэлэр
кэскилин
түстүүр,
оңорор
хамсаныылара,
дьайыылара
бол5омто5о ылыллыах тустаахтар.
Билиңңи сайдыылаах уопсастыба
биир ситиһиитэ – ити буолла5а.
Бугун норуоттар култуураларын,
тылларын биири да энчирэппэккэ
кэлэр көлүөнэлэргэ тиэрдэр сорук
турар.
Онон, бу кыракый босуобуйа
иитээччигэ уонна алын сүһүөх
кылаас
учууталыгар
саха
кэнчээритин иитиигэ норуотун
тыынын угуу, иңэрии соругун
быьаарыыга көмөлөһөр сыаллаах
сурулунна.

Кинигэ5э
Саха
Республикатын
үөрэ5ириитин
үтүөлээх
учуутала Тимофеев Н.П.
о5ону
олоңхолуурга
үөрэтэр, уһуйар үлэтин,
ньыматын, ситиһиилэрин
билиһиннэрэр,
санаатын
үллэстэр.

Уус-Алдан
улууьун
Н.Н.Тарскай
аатынан
Баата5ай
орто
оскуолатын
учуутала
Троева
Вера
Иннокентьевна
о5ону
олонхо5о уһуйуу үлэтин
опыта.

Республикатаа5ы II-III
научнай-практическай
конференция5а кыттыны
ылбыт үөрэнээччилэр,
студеннар, аспираннар
уонна эдэр учуонайдар
ыстатыйаларын
хомуурунньуга.

Хомуурунньукка Таатта улууьун
Тыараьа нэьилиэгин «Сардаана»,
Чурапчы Одьулуунун нэьилиэгин
«Кунчээн»
уьуйааччыларын
иитээччилэрэ олонхо олуктарынан
о5о этин-сиинин эрчийэргэ араас
хамсаныылары
тобулан,
айан
онорбут матырыйааллара киирдэ.
Эрчилиилэр о5ону кытта дьарыкка
иитээччи, тереппут туттарыгар
аналлаахтар.

Данное издание – результат
многолетнего
труда
педагога
«нового»
типа,
педагога
–
исследователя,
владеющего
современными
методами
и
технологиями
художественного
образования,
способами
самостоятельного
конструирования педагогического
процесса в условиях конкретной
практической
деятельности,
умением прогнозировать свой
конечный
результат.
Автор
раскрывает перед молодежью
любой
национальности
возможность открыть для себя
неведомый
до
сих
пор
неповторимый предметный мир
гармонии и красоты олонхо.


Slide 15

Болугур орто оскуолатын медиатеката

Олоңхо
Айыл5а дьикти күүстэригэр оло5урар, киһи ис
кыахтарын аһар өй-тыл муңутуур чыпчаала – олоңхо.

2005 сыл сэтинньи 25 күнүгэр ЮНЕСКО диэн Аан дойду
үрдүнэн үөрэхтээһин, доруобуйа харыстабылын уонна
култуура сайдыытын кэтээн көрөр, өйүүр, көмөлөһөр
тускуллаах тэрилтэ саха норуотун эпоһа – олоңхону
киһи аймах материальнайа суох култууратын үйэттэн
үйэ5э бэриллэр күндү баайа диэн аан дойду
сэдиэбирдэрин ахсааныгар киллэрбитэ.

Олоңхоһут
Э.К.Пекарскай тылдьытыгар
олоңхоһут «сказитель, сказочник»
диэн суруллубут. Олоңхоһут кэпсээн
кэ5ийэн,
олоңхолоон
онолуйан
барда5ына, сир дойду сырдыы,
кө5өрө түһэргэ дылы буолара үһү.
Уос номо5ор киирбит Баата5ай
олоңхоһута Лэппэрдиир Испирдиэн
иһити-хомуоһу ыллатара, оту – маһы
кө5өрдөрө үһү диэн сэһэн тар5аммыт.
Олоңхоһут ураты дьо5урдаах,
толорор искусство араас көрүңнэрин
баһылаабыт киһи.

ААН ИЙЭ ДОЙДУ
Олоңхо5о ааттанар үс дойду көстөркөстүбэт сирэ-уота бүттүүнэ киирэр.
Үөһээ дойду

Орто туруу дойду

Аллараа дойду

Олоңхо үс дойдутуттан
биирдэстэр-айыылар
олорор сирдэрэ

Айыы дьоно (ураанхай саха),
иччилэр олорор сирдэрэ

Абааһы айма5а олорор
сирэ

.

Олоңхо бухатыыра

Тунал5аннаах
ньуурдаах
Туйаарыма
Куо

Бухатыыр
ата

Биһиги библиотекабытыгар
олоңхо5о сыһыаннаах, олоңхо5о
уһуйар кинигэ, сурунаал угус.
Олоңхону аа5ын, үөрэтин, бу
биһиги урааңхай саха омукпут
оло5ун дьаһаанын, итэ5элин,
үгэһин, сиэрин үйэлэр
уңуордарыттан илдьэ кэлбит сүдү
айымньыбыт буолар.

Ньургун Боотур
стремительный
Величайший памятник
якутского народного
творчества – олонхо
«Ньургун Боотур
Стремительный» воссоздан
на рубеже 1920-1930 гг.
основоположником якутской
советской литературы
П.А.Ойунским.

Биьиги оскуолабыт выпускницата Ньургуяна Ивановна
Илларионова бэлэх ууммут кинигэтэ

Мүлдьү Бө5ө
Бастакы кинигэ5э олоңхоһут Д.М.Говоров
тылыттан А.Ф Бояров 1934-1935 сс. урукку
сахалыы
(латыынныы)
алфавитынан
суруйуутун сахалыы алфавикка көһөрүү,
олоңхо тексигэр нууччалыыттан киирии
тыллар испииһэктэрэ, кинигэни хомуйан
оңорооччу ыстатыйата киирдилэр.
Д.М.Говоров
«Мулдьу
Бе5е»
олоңхото
«Бүдүрүйбэт Мүлдьү Бө5ө» диэн ааттанан
1938
с.
С.Р.Кулачиков
–Эллэй
редакциялааһынан
бэчээттэммитэ.
Бу
тахсар кинигэ5э А.Ф.Бояров
рукопиһыгар
Эллэй
оңорбут
көннөрүүлэрэ
толору
ыйыныллылар.
Сыһыарыы
быһыытынан
Эллэй 1938 с. тахсыбыт кинигэ5э аан тыла
уонна эмиэ ол кинигэ5э оңоһуллубут «Былыргы
тыллары быһаарыы» тылдьыта киирдилэр.

Непобедимый Мюльджю Беге
Во
вторую
книгу
олонхо
Д.М.Говорова вошли перевод олонхо
«Мүлдьү Бө5ө» на основе текста издания
1938 г. под редакцией С.Р.Кулачикова –
Элляя, осуществленный Е.С.Сидоровым
и опубликованный отдельной книгой в 2х частях в 2003 г., а также предисловие
автора к изданию.
Е.С.Сидоров сделал литературный
перевод олонхо, составил научный
комментарий к тексту. Оригинальный
труд Е.С.Сидорова был издан в 150
экземплярах и уже в наши дни стал
библиографической редкостью.

Элэс Боотур
Петр Оготоев
«Элэс Боотур»
олоңхотун
Скрябина А.
английскайга
тылбаастаабыт
кинигэтэ.

«Чуораанчык»
сурунаал
2012 с.
10 №-рэ
Бу көстөр куукулалартан Урүң
Уолан бухатыыры биһиги биир
дойдулаахпыт, Амматаа5ы
педгимназия уһуйааччыта Колосова
Ньургуяна Михайловна онорбута.
Үлэтэ биһирэнэн, «Олоңхо:куукула
таңаһа» диэн кинигэ-каталокка
киирбитэ.

«Чуораанчык» сурунаал 2006 с. 5 №-рэ

«Чуораанчык» сурунаал 2003 с. 7-8 №-рэ

«Чуораанчык» сурунаал 2001 с. 7 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 9 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 7 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 6 №-рэ

Олоңхо баай тылын
умсул5аныгар уһуйар
аналлаах
ойуулаах
тылдьыт.

Бу кинигэ5э саха ураты
түгэннэргэ
(көрсүһүүэ5эрдэлэһии, арахсыыбыраһаайдаһыы, билсии,
махтал, буруйу билинии,
көрдөһүү
о.д.а.)этэр
тылын, хайдах туттарынхаптарын
туһунан
олоңхо
холобуругар
оло5уран
кэпсэтии
барар.

Кинигэ икки сүрүн
салааттан турар.
Бастакы салаа5а
улуустарынан олоңхону
толорон, олоңхолоон,
айан, чинчийэн холонор
о5олор тустарынан
матырыйаал.
Иккис салаа5а «Олонхо
педагогикатыгар»
сыһыаннаан бэчээккэ
тахсыбыты бэлиэтиир
ыйынньык.

Ханнык
ба5арар
норуот
бэйэтин историятын, тылын, өрө
тутар,
чэбдигирдэр,
кэлэр
кэскилин
түстүүр,
оңорор
хамсаныылара,
дьайыылара
бол5омто5о ылыллыах тустаахтар.
Билиңңи сайдыылаах уопсастыба
биир ситиһиитэ – ити буолла5а.
Бугун норуоттар култуураларын,
тылларын биири да энчирэппэккэ
кэлэр көлүөнэлэргэ тиэрдэр сорук
турар.
Онон, бу кыракый босуобуйа
иитээччигэ уонна алын сүһүөх
кылаас
учууталыгар
саха
кэнчээритин иитиигэ норуотун
тыынын угуу, иңэрии соругун
быьаарыыга көмөлөһөр сыаллаах
сурулунна.

Кинигэ5э
Саха
Республикатын
үөрэ5ириитин
үтүөлээх
учуутала Тимофеев Н.П.
о5ону
олоңхолуурга
үөрэтэр, уһуйар үлэтин,
ньыматын, ситиһиилэрин
билиһиннэрэр,
санаатын
үллэстэр.

Уус-Алдан
улууьун
Н.Н.Тарскай
аатынан
Баата5ай
орто
оскуолатын
учуутала
Троева
Вера
Иннокентьевна
о5ону
олонхо5о уһуйуу үлэтин
опыта.

Республикатаа5ы II-III
научнай-практическай
конференция5а кыттыны
ылбыт үөрэнээччилэр,
студеннар, аспираннар
уонна эдэр учуонайдар
ыстатыйаларын
хомуурунньуга.

Хомуурунньукка Таатта улууьун
Тыараьа нэьилиэгин «Сардаана»,
Чурапчы Одьулуунун нэьилиэгин
«Кунчээн»
уьуйааччыларын
иитээччилэрэ олонхо олуктарынан
о5о этин-сиинин эрчийэргэ араас
хамсаныылары
тобулан,
айан
онорбут матырыйааллара киирдэ.
Эрчилиилэр о5ону кытта дьарыкка
иитээччи, тереппут туттарыгар
аналлаахтар.

Данное издание – результат
многолетнего
труда
педагога
«нового»
типа,
педагога
–
исследователя,
владеющего
современными
методами
и
технологиями
художественного
образования,
способами
самостоятельного
конструирования педагогического
процесса в условиях конкретной
практической
деятельности,
умением прогнозировать свой
конечный
результат.
Автор
раскрывает перед молодежью
любой
национальности
возможность открыть для себя
неведомый
до
сих
пор
неповторимый предметный мир
гармонии и красоты олонхо.


Slide 16

Болугур орто оскуолатын медиатеката

Олоңхо
Айыл5а дьикти күүстэригэр оло5урар, киһи ис
кыахтарын аһар өй-тыл муңутуур чыпчаала – олоңхо.

2005 сыл сэтинньи 25 күнүгэр ЮНЕСКО диэн Аан дойду
үрдүнэн үөрэхтээһин, доруобуйа харыстабылын уонна
култуура сайдыытын кэтээн көрөр, өйүүр, көмөлөһөр
тускуллаах тэрилтэ саха норуотун эпоһа – олоңхону
киһи аймах материальнайа суох култууратын үйэттэн
үйэ5э бэриллэр күндү баайа диэн аан дойду
сэдиэбирдэрин ахсааныгар киллэрбитэ.

Олоңхоһут
Э.К.Пекарскай тылдьытыгар
олоңхоһут «сказитель, сказочник»
диэн суруллубут. Олоңхоһут кэпсээн
кэ5ийэн,
олоңхолоон
онолуйан
барда5ына, сир дойду сырдыы,
кө5өрө түһэргэ дылы буолара үһү.
Уос номо5ор киирбит Баата5ай
олоңхоһута Лэппэрдиир Испирдиэн
иһити-хомуоһу ыллатара, оту – маһы
кө5өрдөрө үһү диэн сэһэн тар5аммыт.
Олоңхоһут ураты дьо5урдаах,
толорор искусство араас көрүңнэрин
баһылаабыт киһи.

ААН ИЙЭ ДОЙДУ
Олоңхо5о ааттанар үс дойду көстөркөстүбэт сирэ-уота бүттүүнэ киирэр.
Үөһээ дойду

Орто туруу дойду

Аллараа дойду

Олоңхо үс дойдутуттан
биирдэстэр-айыылар
олорор сирдэрэ

Айыы дьоно (ураанхай саха),
иччилэр олорор сирдэрэ

Абааһы айма5а олорор
сирэ

.

Олоңхо бухатыыра

Тунал5аннаах
ньуурдаах
Туйаарыма
Куо

Бухатыыр
ата

Биһиги библиотекабытыгар
олоңхо5о сыһыаннаах, олоңхо5о
уһуйар кинигэ, сурунаал угус.
Олоңхону аа5ын, үөрэтин, бу
биһиги урааңхай саха омукпут
оло5ун дьаһаанын, итэ5элин,
үгэһин, сиэрин үйэлэр
уңуордарыттан илдьэ кэлбит сүдү
айымньыбыт буолар.

Ньургун Боотур
стремительный
Величайший памятник
якутского народного
творчества – олонхо
«Ньургун Боотур
Стремительный» воссоздан
на рубеже 1920-1930 гг.
основоположником якутской
советской литературы
П.А.Ойунским.

Биьиги оскуолабыт выпускницата Ньургуяна Ивановна
Илларионова бэлэх ууммут кинигэтэ

Мүлдьү Бө5ө
Бастакы кинигэ5э олоңхоһут Д.М.Говоров
тылыттан А.Ф Бояров 1934-1935 сс. урукку
сахалыы
(латыынныы)
алфавитынан
суруйуутун сахалыы алфавикка көһөрүү,
олоңхо тексигэр нууччалыыттан киирии
тыллар испииһэктэрэ, кинигэни хомуйан
оңорооччу ыстатыйата киирдилэр.
Д.М.Говоров
«Мулдьу
Бе5е»
олоңхото
«Бүдүрүйбэт Мүлдьү Бө5ө» диэн ааттанан
1938
с.
С.Р.Кулачиков
–Эллэй
редакциялааһынан
бэчээттэммитэ.
Бу
тахсар кинигэ5э А.Ф.Бояров
рукопиһыгар
Эллэй
оңорбут
көннөрүүлэрэ
толору
ыйыныллылар.
Сыһыарыы
быһыытынан
Эллэй 1938 с. тахсыбыт кинигэ5э аан тыла
уонна эмиэ ол кинигэ5э оңоһуллубут «Былыргы
тыллары быһаарыы» тылдьыта киирдилэр.

Непобедимый Мюльджю Беге
Во
вторую
книгу
олонхо
Д.М.Говорова вошли перевод олонхо
«Мүлдьү Бө5ө» на основе текста издания
1938 г. под редакцией С.Р.Кулачикова –
Элляя, осуществленный Е.С.Сидоровым
и опубликованный отдельной книгой в 2х частях в 2003 г., а также предисловие
автора к изданию.
Е.С.Сидоров сделал литературный
перевод олонхо, составил научный
комментарий к тексту. Оригинальный
труд Е.С.Сидорова был издан в 150
экземплярах и уже в наши дни стал
библиографической редкостью.

Элэс Боотур
Петр Оготоев
«Элэс Боотур»
олоңхотун
Скрябина А.
английскайга
тылбаастаабыт
кинигэтэ.

«Чуораанчык»
сурунаал
2012 с.
10 №-рэ
Бу көстөр куукулалартан Урүң
Уолан бухатыыры биһиги биир
дойдулаахпыт, Амматаа5ы
педгимназия уһуйааччыта Колосова
Ньургуяна Михайловна онорбута.
Үлэтэ биһирэнэн, «Олоңхо:куукула
таңаһа» диэн кинигэ-каталокка
киирбитэ.

«Чуораанчык» сурунаал 2006 с. 5 №-рэ

«Чуораанчык» сурунаал 2003 с. 7-8 №-рэ

«Чуораанчык» сурунаал 2001 с. 7 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 9 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 7 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 6 №-рэ

Олоңхо баай тылын
умсул5аныгар уһуйар
аналлаах
ойуулаах
тылдьыт.

Бу кинигэ5э саха ураты
түгэннэргэ
(көрсүһүүэ5эрдэлэһии, арахсыыбыраһаайдаһыы, билсии,
махтал, буруйу билинии,
көрдөһүү
о.д.а.)этэр
тылын, хайдах туттарынхаптарын
туһунан
олоңхо
холобуругар
оло5уран
кэпсэтии
барар.

Кинигэ икки сүрүн
салааттан турар.
Бастакы салаа5а
улуустарынан олоңхону
толорон, олоңхолоон,
айан, чинчийэн холонор
о5олор тустарынан
матырыйаал.
Иккис салаа5а «Олонхо
педагогикатыгар»
сыһыаннаан бэчээккэ
тахсыбыты бэлиэтиир
ыйынньык.

Ханнык
ба5арар
норуот
бэйэтин историятын, тылын, өрө
тутар,
чэбдигирдэр,
кэлэр
кэскилин
түстүүр,
оңорор
хамсаныылара,
дьайыылара
бол5омто5о ылыллыах тустаахтар.
Билиңңи сайдыылаах уопсастыба
биир ситиһиитэ – ити буолла5а.
Бугун норуоттар култуураларын,
тылларын биири да энчирэппэккэ
кэлэр көлүөнэлэргэ тиэрдэр сорук
турар.
Онон, бу кыракый босуобуйа
иитээччигэ уонна алын сүһүөх
кылаас
учууталыгар
саха
кэнчээритин иитиигэ норуотун
тыынын угуу, иңэрии соругун
быьаарыыга көмөлөһөр сыаллаах
сурулунна.

Кинигэ5э
Саха
Республикатын
үөрэ5ириитин
үтүөлээх
учуутала Тимофеев Н.П.
о5ону
олоңхолуурга
үөрэтэр, уһуйар үлэтин,
ньыматын, ситиһиилэрин
билиһиннэрэр,
санаатын
үллэстэр.

Уус-Алдан
улууьун
Н.Н.Тарскай
аатынан
Баата5ай
орто
оскуолатын
учуутала
Троева
Вера
Иннокентьевна
о5ону
олонхо5о уһуйуу үлэтин
опыта.

Республикатаа5ы II-III
научнай-практическай
конференция5а кыттыны
ылбыт үөрэнээччилэр,
студеннар, аспираннар
уонна эдэр учуонайдар
ыстатыйаларын
хомуурунньуга.

Хомуурунньукка Таатта улууьун
Тыараьа нэьилиэгин «Сардаана»,
Чурапчы Одьулуунун нэьилиэгин
«Кунчээн»
уьуйааччыларын
иитээччилэрэ олонхо олуктарынан
о5о этин-сиинин эрчийэргэ араас
хамсаныылары
тобулан,
айан
онорбут матырыйааллара киирдэ.
Эрчилиилэр о5ону кытта дьарыкка
иитээччи, тереппут туттарыгар
аналлаахтар.

Данное издание – результат
многолетнего
труда
педагога
«нового»
типа,
педагога
–
исследователя,
владеющего
современными
методами
и
технологиями
художественного
образования,
способами
самостоятельного
конструирования педагогического
процесса в условиях конкретной
практической
деятельности,
умением прогнозировать свой
конечный
результат.
Автор
раскрывает перед молодежью
любой
национальности
возможность открыть для себя
неведомый
до
сих
пор
неповторимый предметный мир
гармонии и красоты олонхо.


Slide 17

Болугур орто оскуолатын медиатеката

Олоңхо
Айыл5а дьикти күүстэригэр оло5урар, киһи ис
кыахтарын аһар өй-тыл муңутуур чыпчаала – олоңхо.

2005 сыл сэтинньи 25 күнүгэр ЮНЕСКО диэн Аан дойду
үрдүнэн үөрэхтээһин, доруобуйа харыстабылын уонна
култуура сайдыытын кэтээн көрөр, өйүүр, көмөлөһөр
тускуллаах тэрилтэ саха норуотун эпоһа – олоңхону
киһи аймах материальнайа суох култууратын үйэттэн
үйэ5э бэриллэр күндү баайа диэн аан дойду
сэдиэбирдэрин ахсааныгар киллэрбитэ.

Олоңхоһут
Э.К.Пекарскай тылдьытыгар
олоңхоһут «сказитель, сказочник»
диэн суруллубут. Олоңхоһут кэпсээн
кэ5ийэн,
олоңхолоон
онолуйан
барда5ына, сир дойду сырдыы,
кө5өрө түһэргэ дылы буолара үһү.
Уос номо5ор киирбит Баата5ай
олоңхоһута Лэппэрдиир Испирдиэн
иһити-хомуоһу ыллатара, оту – маһы
кө5өрдөрө үһү диэн сэһэн тар5аммыт.
Олоңхоһут ураты дьо5урдаах,
толорор искусство араас көрүңнэрин
баһылаабыт киһи.

ААН ИЙЭ ДОЙДУ
Олоңхо5о ааттанар үс дойду көстөркөстүбэт сирэ-уота бүттүүнэ киирэр.
Үөһээ дойду

Орто туруу дойду

Аллараа дойду

Олоңхо үс дойдутуттан
биирдэстэр-айыылар
олорор сирдэрэ

Айыы дьоно (ураанхай саха),
иччилэр олорор сирдэрэ

Абааһы айма5а олорор
сирэ

.

Олоңхо бухатыыра

Тунал5аннаах
ньуурдаах
Туйаарыма
Куо

Бухатыыр
ата

Биһиги библиотекабытыгар
олоңхо5о сыһыаннаах, олоңхо5о
уһуйар кинигэ, сурунаал угус.
Олоңхону аа5ын, үөрэтин, бу
биһиги урааңхай саха омукпут
оло5ун дьаһаанын, итэ5элин,
үгэһин, сиэрин үйэлэр
уңуордарыттан илдьэ кэлбит сүдү
айымньыбыт буолар.

Ньургун Боотур
стремительный
Величайший памятник
якутского народного
творчества – олонхо
«Ньургун Боотур
Стремительный» воссоздан
на рубеже 1920-1930 гг.
основоположником якутской
советской литературы
П.А.Ойунским.

Биьиги оскуолабыт выпускницата Ньургуяна Ивановна
Илларионова бэлэх ууммут кинигэтэ

Мүлдьү Бө5ө
Бастакы кинигэ5э олоңхоһут Д.М.Говоров
тылыттан А.Ф Бояров 1934-1935 сс. урукку
сахалыы
(латыынныы)
алфавитынан
суруйуутун сахалыы алфавикка көһөрүү,
олоңхо тексигэр нууччалыыттан киирии
тыллар испииһэктэрэ, кинигэни хомуйан
оңорооччу ыстатыйата киирдилэр.
Д.М.Говоров
«Мулдьу
Бе5е»
олоңхото
«Бүдүрүйбэт Мүлдьү Бө5ө» диэн ааттанан
1938
с.
С.Р.Кулачиков
–Эллэй
редакциялааһынан
бэчээттэммитэ.
Бу
тахсар кинигэ5э А.Ф.Бояров
рукопиһыгар
Эллэй
оңорбут
көннөрүүлэрэ
толору
ыйыныллылар.
Сыһыарыы
быһыытынан
Эллэй 1938 с. тахсыбыт кинигэ5э аан тыла
уонна эмиэ ол кинигэ5э оңоһуллубут «Былыргы
тыллары быһаарыы» тылдьыта киирдилэр.

Непобедимый Мюльджю Беге
Во
вторую
книгу
олонхо
Д.М.Говорова вошли перевод олонхо
«Мүлдьү Бө5ө» на основе текста издания
1938 г. под редакцией С.Р.Кулачикова –
Элляя, осуществленный Е.С.Сидоровым
и опубликованный отдельной книгой в 2х частях в 2003 г., а также предисловие
автора к изданию.
Е.С.Сидоров сделал литературный
перевод олонхо, составил научный
комментарий к тексту. Оригинальный
труд Е.С.Сидорова был издан в 150
экземплярах и уже в наши дни стал
библиографической редкостью.

Элэс Боотур
Петр Оготоев
«Элэс Боотур»
олоңхотун
Скрябина А.
английскайга
тылбаастаабыт
кинигэтэ.

«Чуораанчык»
сурунаал
2012 с.
10 №-рэ
Бу көстөр куукулалартан Урүң
Уолан бухатыыры биһиги биир
дойдулаахпыт, Амматаа5ы
педгимназия уһуйааччыта Колосова
Ньургуяна Михайловна онорбута.
Үлэтэ биһирэнэн, «Олоңхо:куукула
таңаһа» диэн кинигэ-каталокка
киирбитэ.

«Чуораанчык» сурунаал 2006 с. 5 №-рэ

«Чуораанчык» сурунаал 2003 с. 7-8 №-рэ

«Чуораанчык» сурунаал 2001 с. 7 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 9 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 7 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 6 №-рэ

Олоңхо баай тылын
умсул5аныгар уһуйар
аналлаах
ойуулаах
тылдьыт.

Бу кинигэ5э саха ураты
түгэннэргэ
(көрсүһүүэ5эрдэлэһии, арахсыыбыраһаайдаһыы, билсии,
махтал, буруйу билинии,
көрдөһүү
о.д.а.)этэр
тылын, хайдах туттарынхаптарын
туһунан
олоңхо
холобуругар
оло5уран
кэпсэтии
барар.

Кинигэ икки сүрүн
салааттан турар.
Бастакы салаа5а
улуустарынан олоңхону
толорон, олоңхолоон,
айан, чинчийэн холонор
о5олор тустарынан
матырыйаал.
Иккис салаа5а «Олонхо
педагогикатыгар»
сыһыаннаан бэчээккэ
тахсыбыты бэлиэтиир
ыйынньык.

Ханнык
ба5арар
норуот
бэйэтин историятын, тылын, өрө
тутар,
чэбдигирдэр,
кэлэр
кэскилин
түстүүр,
оңорор
хамсаныылара,
дьайыылара
бол5омто5о ылыллыах тустаахтар.
Билиңңи сайдыылаах уопсастыба
биир ситиһиитэ – ити буолла5а.
Бугун норуоттар култуураларын,
тылларын биири да энчирэппэккэ
кэлэр көлүөнэлэргэ тиэрдэр сорук
турар.
Онон, бу кыракый босуобуйа
иитээччигэ уонна алын сүһүөх
кылаас
учууталыгар
саха
кэнчээритин иитиигэ норуотун
тыынын угуу, иңэрии соругун
быьаарыыга көмөлөһөр сыаллаах
сурулунна.

Кинигэ5э
Саха
Республикатын
үөрэ5ириитин
үтүөлээх
учуутала Тимофеев Н.П.
о5ону
олоңхолуурга
үөрэтэр, уһуйар үлэтин,
ньыматын, ситиһиилэрин
билиһиннэрэр,
санаатын
үллэстэр.

Уус-Алдан
улууьун
Н.Н.Тарскай
аатынан
Баата5ай
орто
оскуолатын
учуутала
Троева
Вера
Иннокентьевна
о5ону
олонхо5о уһуйуу үлэтин
опыта.

Республикатаа5ы II-III
научнай-практическай
конференция5а кыттыны
ылбыт үөрэнээччилэр,
студеннар, аспираннар
уонна эдэр учуонайдар
ыстатыйаларын
хомуурунньуга.

Хомуурунньукка Таатта улууьун
Тыараьа нэьилиэгин «Сардаана»,
Чурапчы Одьулуунун нэьилиэгин
«Кунчээн»
уьуйааччыларын
иитээччилэрэ олонхо олуктарынан
о5о этин-сиинин эрчийэргэ араас
хамсаныылары
тобулан,
айан
онорбут матырыйааллара киирдэ.
Эрчилиилэр о5ону кытта дьарыкка
иитээччи, тереппут туттарыгар
аналлаахтар.

Данное издание – результат
многолетнего
труда
педагога
«нового»
типа,
педагога
–
исследователя,
владеющего
современными
методами
и
технологиями
художественного
образования,
способами
самостоятельного
конструирования педагогического
процесса в условиях конкретной
практической
деятельности,
умением прогнозировать свой
конечный
результат.
Автор
раскрывает перед молодежью
любой
национальности
возможность открыть для себя
неведомый
до
сих
пор
неповторимый предметный мир
гармонии и красоты олонхо.


Slide 18

Болугур орто оскуолатын медиатеката

Олоңхо
Айыл5а дьикти күүстэригэр оло5урар, киһи ис
кыахтарын аһар өй-тыл муңутуур чыпчаала – олоңхо.

2005 сыл сэтинньи 25 күнүгэр ЮНЕСКО диэн Аан дойду
үрдүнэн үөрэхтээһин, доруобуйа харыстабылын уонна
култуура сайдыытын кэтээн көрөр, өйүүр, көмөлөһөр
тускуллаах тэрилтэ саха норуотун эпоһа – олоңхону
киһи аймах материальнайа суох култууратын үйэттэн
үйэ5э бэриллэр күндү баайа диэн аан дойду
сэдиэбирдэрин ахсааныгар киллэрбитэ.

Олоңхоһут
Э.К.Пекарскай тылдьытыгар
олоңхоһут «сказитель, сказочник»
диэн суруллубут. Олоңхоһут кэпсээн
кэ5ийэн,
олоңхолоон
онолуйан
барда5ына, сир дойду сырдыы,
кө5өрө түһэргэ дылы буолара үһү.
Уос номо5ор киирбит Баата5ай
олоңхоһута Лэппэрдиир Испирдиэн
иһити-хомуоһу ыллатара, оту – маһы
кө5өрдөрө үһү диэн сэһэн тар5аммыт.
Олоңхоһут ураты дьо5урдаах,
толорор искусство араас көрүңнэрин
баһылаабыт киһи.

ААН ИЙЭ ДОЙДУ
Олоңхо5о ааттанар үс дойду көстөркөстүбэт сирэ-уота бүттүүнэ киирэр.
Үөһээ дойду

Орто туруу дойду

Аллараа дойду

Олоңхо үс дойдутуттан
биирдэстэр-айыылар
олорор сирдэрэ

Айыы дьоно (ураанхай саха),
иччилэр олорор сирдэрэ

Абааһы айма5а олорор
сирэ

.

Олоңхо бухатыыра

Тунал5аннаах
ньуурдаах
Туйаарыма
Куо

Бухатыыр
ата

Биһиги библиотекабытыгар
олоңхо5о сыһыаннаах, олоңхо5о
уһуйар кинигэ, сурунаал угус.
Олоңхону аа5ын, үөрэтин, бу
биһиги урааңхай саха омукпут
оло5ун дьаһаанын, итэ5элин,
үгэһин, сиэрин үйэлэр
уңуордарыттан илдьэ кэлбит сүдү
айымньыбыт буолар.

Ньургун Боотур
стремительный
Величайший памятник
якутского народного
творчества – олонхо
«Ньургун Боотур
Стремительный» воссоздан
на рубеже 1920-1930 гг.
основоположником якутской
советской литературы
П.А.Ойунским.

Биьиги оскуолабыт выпускницата Ньургуяна Ивановна
Илларионова бэлэх ууммут кинигэтэ

Мүлдьү Бө5ө
Бастакы кинигэ5э олоңхоһут Д.М.Говоров
тылыттан А.Ф Бояров 1934-1935 сс. урукку
сахалыы
(латыынныы)
алфавитынан
суруйуутун сахалыы алфавикка көһөрүү,
олоңхо тексигэр нууччалыыттан киирии
тыллар испииһэктэрэ, кинигэни хомуйан
оңорооччу ыстатыйата киирдилэр.
Д.М.Говоров
«Мулдьу
Бе5е»
олоңхото
«Бүдүрүйбэт Мүлдьү Бө5ө» диэн ааттанан
1938
с.
С.Р.Кулачиков
–Эллэй
редакциялааһынан
бэчээттэммитэ.
Бу
тахсар кинигэ5э А.Ф.Бояров
рукопиһыгар
Эллэй
оңорбут
көннөрүүлэрэ
толору
ыйыныллылар.
Сыһыарыы
быһыытынан
Эллэй 1938 с. тахсыбыт кинигэ5э аан тыла
уонна эмиэ ол кинигэ5э оңоһуллубут «Былыргы
тыллары быһаарыы» тылдьыта киирдилэр.

Непобедимый Мюльджю Беге
Во
вторую
книгу
олонхо
Д.М.Говорова вошли перевод олонхо
«Мүлдьү Бө5ө» на основе текста издания
1938 г. под редакцией С.Р.Кулачикова –
Элляя, осуществленный Е.С.Сидоровым
и опубликованный отдельной книгой в 2х частях в 2003 г., а также предисловие
автора к изданию.
Е.С.Сидоров сделал литературный
перевод олонхо, составил научный
комментарий к тексту. Оригинальный
труд Е.С.Сидорова был издан в 150
экземплярах и уже в наши дни стал
библиографической редкостью.

Элэс Боотур
Петр Оготоев
«Элэс Боотур»
олоңхотун
Скрябина А.
английскайга
тылбаастаабыт
кинигэтэ.

«Чуораанчык»
сурунаал
2012 с.
10 №-рэ
Бу көстөр куукулалартан Урүң
Уолан бухатыыры биһиги биир
дойдулаахпыт, Амматаа5ы
педгимназия уһуйааччыта Колосова
Ньургуяна Михайловна онорбута.
Үлэтэ биһирэнэн, «Олоңхо:куукула
таңаһа» диэн кинигэ-каталокка
киирбитэ.

«Чуораанчык» сурунаал 2006 с. 5 №-рэ

«Чуораанчык» сурунаал 2003 с. 7-8 №-рэ

«Чуораанчык» сурунаал 2001 с. 7 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 9 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 7 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 6 №-рэ

Олоңхо баай тылын
умсул5аныгар уһуйар
аналлаах
ойуулаах
тылдьыт.

Бу кинигэ5э саха ураты
түгэннэргэ
(көрсүһүүэ5эрдэлэһии, арахсыыбыраһаайдаһыы, билсии,
махтал, буруйу билинии,
көрдөһүү
о.д.а.)этэр
тылын, хайдах туттарынхаптарын
туһунан
олоңхо
холобуругар
оло5уран
кэпсэтии
барар.

Кинигэ икки сүрүн
салааттан турар.
Бастакы салаа5а
улуустарынан олоңхону
толорон, олоңхолоон,
айан, чинчийэн холонор
о5олор тустарынан
матырыйаал.
Иккис салаа5а «Олонхо
педагогикатыгар»
сыһыаннаан бэчээккэ
тахсыбыты бэлиэтиир
ыйынньык.

Ханнык
ба5арар
норуот
бэйэтин историятын, тылын, өрө
тутар,
чэбдигирдэр,
кэлэр
кэскилин
түстүүр,
оңорор
хамсаныылара,
дьайыылара
бол5омто5о ылыллыах тустаахтар.
Билиңңи сайдыылаах уопсастыба
биир ситиһиитэ – ити буолла5а.
Бугун норуоттар култуураларын,
тылларын биири да энчирэппэккэ
кэлэр көлүөнэлэргэ тиэрдэр сорук
турар.
Онон, бу кыракый босуобуйа
иитээччигэ уонна алын сүһүөх
кылаас
учууталыгар
саха
кэнчээритин иитиигэ норуотун
тыынын угуу, иңэрии соругун
быьаарыыга көмөлөһөр сыаллаах
сурулунна.

Кинигэ5э
Саха
Республикатын
үөрэ5ириитин
үтүөлээх
учуутала Тимофеев Н.П.
о5ону
олоңхолуурга
үөрэтэр, уһуйар үлэтин,
ньыматын, ситиһиилэрин
билиһиннэрэр,
санаатын
үллэстэр.

Уус-Алдан
улууьун
Н.Н.Тарскай
аатынан
Баата5ай
орто
оскуолатын
учуутала
Троева
Вера
Иннокентьевна
о5ону
олонхо5о уһуйуу үлэтин
опыта.

Республикатаа5ы II-III
научнай-практическай
конференция5а кыттыны
ылбыт үөрэнээччилэр,
студеннар, аспираннар
уонна эдэр учуонайдар
ыстатыйаларын
хомуурунньуга.

Хомуурунньукка Таатта улууьун
Тыараьа нэьилиэгин «Сардаана»,
Чурапчы Одьулуунун нэьилиэгин
«Кунчээн»
уьуйааччыларын
иитээччилэрэ олонхо олуктарынан
о5о этин-сиинин эрчийэргэ араас
хамсаныылары
тобулан,
айан
онорбут матырыйааллара киирдэ.
Эрчилиилэр о5ону кытта дьарыкка
иитээччи, тереппут туттарыгар
аналлаахтар.

Данное издание – результат
многолетнего
труда
педагога
«нового»
типа,
педагога
–
исследователя,
владеющего
современными
методами
и
технологиями
художественного
образования,
способами
самостоятельного
конструирования педагогического
процесса в условиях конкретной
практической
деятельности,
умением прогнозировать свой
конечный
результат.
Автор
раскрывает перед молодежью
любой
национальности
возможность открыть для себя
неведомый
до
сих
пор
неповторимый предметный мир
гармонии и красоты олонхо.


Slide 19

Болугур орто оскуолатын медиатеката

Олоңхо
Айыл5а дьикти күүстэригэр оло5урар, киһи ис
кыахтарын аһар өй-тыл муңутуур чыпчаала – олоңхо.

2005 сыл сэтинньи 25 күнүгэр ЮНЕСКО диэн Аан дойду
үрдүнэн үөрэхтээһин, доруобуйа харыстабылын уонна
култуура сайдыытын кэтээн көрөр, өйүүр, көмөлөһөр
тускуллаах тэрилтэ саха норуотун эпоһа – олоңхону
киһи аймах материальнайа суох култууратын үйэттэн
үйэ5э бэриллэр күндү баайа диэн аан дойду
сэдиэбирдэрин ахсааныгар киллэрбитэ.

Олоңхоһут
Э.К.Пекарскай тылдьытыгар
олоңхоһут «сказитель, сказочник»
диэн суруллубут. Олоңхоһут кэпсээн
кэ5ийэн,
олоңхолоон
онолуйан
барда5ына, сир дойду сырдыы,
кө5өрө түһэргэ дылы буолара үһү.
Уос номо5ор киирбит Баата5ай
олоңхоһута Лэппэрдиир Испирдиэн
иһити-хомуоһу ыллатара, оту – маһы
кө5өрдөрө үһү диэн сэһэн тар5аммыт.
Олоңхоһут ураты дьо5урдаах,
толорор искусство араас көрүңнэрин
баһылаабыт киһи.

ААН ИЙЭ ДОЙДУ
Олоңхо5о ааттанар үс дойду көстөркөстүбэт сирэ-уота бүттүүнэ киирэр.
Үөһээ дойду

Орто туруу дойду

Аллараа дойду

Олоңхо үс дойдутуттан
биирдэстэр-айыылар
олорор сирдэрэ

Айыы дьоно (ураанхай саха),
иччилэр олорор сирдэрэ

Абааһы айма5а олорор
сирэ

.

Олоңхо бухатыыра

Тунал5аннаах
ньуурдаах
Туйаарыма
Куо

Бухатыыр
ата

Биһиги библиотекабытыгар
олоңхо5о сыһыаннаах, олоңхо5о
уһуйар кинигэ, сурунаал угус.
Олоңхону аа5ын, үөрэтин, бу
биһиги урааңхай саха омукпут
оло5ун дьаһаанын, итэ5элин,
үгэһин, сиэрин үйэлэр
уңуордарыттан илдьэ кэлбит сүдү
айымньыбыт буолар.

Ньургун Боотур
стремительный
Величайший памятник
якутского народного
творчества – олонхо
«Ньургун Боотур
Стремительный» воссоздан
на рубеже 1920-1930 гг.
основоположником якутской
советской литературы
П.А.Ойунским.

Биьиги оскуолабыт выпускницата Ньургуяна Ивановна
Илларионова бэлэх ууммут кинигэтэ

Мүлдьү Бө5ө
Бастакы кинигэ5э олоңхоһут Д.М.Говоров
тылыттан А.Ф Бояров 1934-1935 сс. урукку
сахалыы
(латыынныы)
алфавитынан
суруйуутун сахалыы алфавикка көһөрүү,
олоңхо тексигэр нууччалыыттан киирии
тыллар испииһэктэрэ, кинигэни хомуйан
оңорооччу ыстатыйата киирдилэр.
Д.М.Говоров
«Мулдьу
Бе5е»
олоңхото
«Бүдүрүйбэт Мүлдьү Бө5ө» диэн ааттанан
1938
с.
С.Р.Кулачиков
–Эллэй
редакциялааһынан
бэчээттэммитэ.
Бу
тахсар кинигэ5э А.Ф.Бояров
рукопиһыгар
Эллэй
оңорбут
көннөрүүлэрэ
толору
ыйыныллылар.
Сыһыарыы
быһыытынан
Эллэй 1938 с. тахсыбыт кинигэ5э аан тыла
уонна эмиэ ол кинигэ5э оңоһуллубут «Былыргы
тыллары быһаарыы» тылдьыта киирдилэр.

Непобедимый Мюльджю Беге
Во
вторую
книгу
олонхо
Д.М.Говорова вошли перевод олонхо
«Мүлдьү Бө5ө» на основе текста издания
1938 г. под редакцией С.Р.Кулачикова –
Элляя, осуществленный Е.С.Сидоровым
и опубликованный отдельной книгой в 2х частях в 2003 г., а также предисловие
автора к изданию.
Е.С.Сидоров сделал литературный
перевод олонхо, составил научный
комментарий к тексту. Оригинальный
труд Е.С.Сидорова был издан в 150
экземплярах и уже в наши дни стал
библиографической редкостью.

Элэс Боотур
Петр Оготоев
«Элэс Боотур»
олоңхотун
Скрябина А.
английскайга
тылбаастаабыт
кинигэтэ.

«Чуораанчык»
сурунаал
2012 с.
10 №-рэ
Бу көстөр куукулалартан Урүң
Уолан бухатыыры биһиги биир
дойдулаахпыт, Амматаа5ы
педгимназия уһуйааччыта Колосова
Ньургуяна Михайловна онорбута.
Үлэтэ биһирэнэн, «Олоңхо:куукула
таңаһа» диэн кинигэ-каталокка
киирбитэ.

«Чуораанчык» сурунаал 2006 с. 5 №-рэ

«Чуораанчык» сурунаал 2003 с. 7-8 №-рэ

«Чуораанчык» сурунаал 2001 с. 7 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 9 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 7 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 6 №-рэ

Олоңхо баай тылын
умсул5аныгар уһуйар
аналлаах
ойуулаах
тылдьыт.

Бу кинигэ5э саха ураты
түгэннэргэ
(көрсүһүүэ5эрдэлэһии, арахсыыбыраһаайдаһыы, билсии,
махтал, буруйу билинии,
көрдөһүү
о.д.а.)этэр
тылын, хайдах туттарынхаптарын
туһунан
олоңхо
холобуругар
оло5уран
кэпсэтии
барар.

Кинигэ икки сүрүн
салааттан турар.
Бастакы салаа5а
улуустарынан олоңхону
толорон, олоңхолоон,
айан, чинчийэн холонор
о5олор тустарынан
матырыйаал.
Иккис салаа5а «Олонхо
педагогикатыгар»
сыһыаннаан бэчээккэ
тахсыбыты бэлиэтиир
ыйынньык.

Ханнык
ба5арар
норуот
бэйэтин историятын, тылын, өрө
тутар,
чэбдигирдэр,
кэлэр
кэскилин
түстүүр,
оңорор
хамсаныылара,
дьайыылара
бол5омто5о ылыллыах тустаахтар.
Билиңңи сайдыылаах уопсастыба
биир ситиһиитэ – ити буолла5а.
Бугун норуоттар култуураларын,
тылларын биири да энчирэппэккэ
кэлэр көлүөнэлэргэ тиэрдэр сорук
турар.
Онон, бу кыракый босуобуйа
иитээччигэ уонна алын сүһүөх
кылаас
учууталыгар
саха
кэнчээритин иитиигэ норуотун
тыынын угуу, иңэрии соругун
быьаарыыга көмөлөһөр сыаллаах
сурулунна.

Кинигэ5э
Саха
Республикатын
үөрэ5ириитин
үтүөлээх
учуутала Тимофеев Н.П.
о5ону
олоңхолуурга
үөрэтэр, уһуйар үлэтин,
ньыматын, ситиһиилэрин
билиһиннэрэр,
санаатын
үллэстэр.

Уус-Алдан
улууьун
Н.Н.Тарскай
аатынан
Баата5ай
орто
оскуолатын
учуутала
Троева
Вера
Иннокентьевна
о5ону
олонхо5о уһуйуу үлэтин
опыта.

Республикатаа5ы II-III
научнай-практическай
конференция5а кыттыны
ылбыт үөрэнээччилэр,
студеннар, аспираннар
уонна эдэр учуонайдар
ыстатыйаларын
хомуурунньуга.

Хомуурунньукка Таатта улууьун
Тыараьа нэьилиэгин «Сардаана»,
Чурапчы Одьулуунун нэьилиэгин
«Кунчээн»
уьуйааччыларын
иитээччилэрэ олонхо олуктарынан
о5о этин-сиинин эрчийэргэ араас
хамсаныылары
тобулан,
айан
онорбут матырыйааллара киирдэ.
Эрчилиилэр о5ону кытта дьарыкка
иитээччи, тереппут туттарыгар
аналлаахтар.

Данное издание – результат
многолетнего
труда
педагога
«нового»
типа,
педагога
–
исследователя,
владеющего
современными
методами
и
технологиями
художественного
образования,
способами
самостоятельного
конструирования педагогического
процесса в условиях конкретной
практической
деятельности,
умением прогнозировать свой
конечный
результат.
Автор
раскрывает перед молодежью
любой
национальности
возможность открыть для себя
неведомый
до
сих
пор
неповторимый предметный мир
гармонии и красоты олонхо.


Slide 20

Болугур орто оскуолатын медиатеката

Олоңхо
Айыл5а дьикти күүстэригэр оло5урар, киһи ис
кыахтарын аһар өй-тыл муңутуур чыпчаала – олоңхо.

2005 сыл сэтинньи 25 күнүгэр ЮНЕСКО диэн Аан дойду
үрдүнэн үөрэхтээһин, доруобуйа харыстабылын уонна
култуура сайдыытын кэтээн көрөр, өйүүр, көмөлөһөр
тускуллаах тэрилтэ саха норуотун эпоһа – олоңхону
киһи аймах материальнайа суох култууратын үйэттэн
үйэ5э бэриллэр күндү баайа диэн аан дойду
сэдиэбирдэрин ахсааныгар киллэрбитэ.

Олоңхоһут
Э.К.Пекарскай тылдьытыгар
олоңхоһут «сказитель, сказочник»
диэн суруллубут. Олоңхоһут кэпсээн
кэ5ийэн,
олоңхолоон
онолуйан
барда5ына, сир дойду сырдыы,
кө5өрө түһэргэ дылы буолара үһү.
Уос номо5ор киирбит Баата5ай
олоңхоһута Лэппэрдиир Испирдиэн
иһити-хомуоһу ыллатара, оту – маһы
кө5өрдөрө үһү диэн сэһэн тар5аммыт.
Олоңхоһут ураты дьо5урдаах,
толорор искусство араас көрүңнэрин
баһылаабыт киһи.

ААН ИЙЭ ДОЙДУ
Олоңхо5о ааттанар үс дойду көстөркөстүбэт сирэ-уота бүттүүнэ киирэр.
Үөһээ дойду

Орто туруу дойду

Аллараа дойду

Олоңхо үс дойдутуттан
биирдэстэр-айыылар
олорор сирдэрэ

Айыы дьоно (ураанхай саха),
иччилэр олорор сирдэрэ

Абааһы айма5а олорор
сирэ

.

Олоңхо бухатыыра

Тунал5аннаах
ньуурдаах
Туйаарыма
Куо

Бухатыыр
ата

Биһиги библиотекабытыгар
олоңхо5о сыһыаннаах, олоңхо5о
уһуйар кинигэ, сурунаал угус.
Олоңхону аа5ын, үөрэтин, бу
биһиги урааңхай саха омукпут
оло5ун дьаһаанын, итэ5элин,
үгэһин, сиэрин үйэлэр
уңуордарыттан илдьэ кэлбит сүдү
айымньыбыт буолар.

Ньургун Боотур
стремительный
Величайший памятник
якутского народного
творчества – олонхо
«Ньургун Боотур
Стремительный» воссоздан
на рубеже 1920-1930 гг.
основоположником якутской
советской литературы
П.А.Ойунским.

Биьиги оскуолабыт выпускницата Ньургуяна Ивановна
Илларионова бэлэх ууммут кинигэтэ

Мүлдьү Бө5ө
Бастакы кинигэ5э олоңхоһут Д.М.Говоров
тылыттан А.Ф Бояров 1934-1935 сс. урукку
сахалыы
(латыынныы)
алфавитынан
суруйуутун сахалыы алфавикка көһөрүү,
олоңхо тексигэр нууччалыыттан киирии
тыллар испииһэктэрэ, кинигэни хомуйан
оңорооччу ыстатыйата киирдилэр.
Д.М.Говоров
«Мулдьу
Бе5е»
олоңхото
«Бүдүрүйбэт Мүлдьү Бө5ө» диэн ааттанан
1938
с.
С.Р.Кулачиков
–Эллэй
редакциялааһынан
бэчээттэммитэ.
Бу
тахсар кинигэ5э А.Ф.Бояров
рукопиһыгар
Эллэй
оңорбут
көннөрүүлэрэ
толору
ыйыныллылар.
Сыһыарыы
быһыытынан
Эллэй 1938 с. тахсыбыт кинигэ5э аан тыла
уонна эмиэ ол кинигэ5э оңоһуллубут «Былыргы
тыллары быһаарыы» тылдьыта киирдилэр.

Непобедимый Мюльджю Беге
Во
вторую
книгу
олонхо
Д.М.Говорова вошли перевод олонхо
«Мүлдьү Бө5ө» на основе текста издания
1938 г. под редакцией С.Р.Кулачикова –
Элляя, осуществленный Е.С.Сидоровым
и опубликованный отдельной книгой в 2х частях в 2003 г., а также предисловие
автора к изданию.
Е.С.Сидоров сделал литературный
перевод олонхо, составил научный
комментарий к тексту. Оригинальный
труд Е.С.Сидорова был издан в 150
экземплярах и уже в наши дни стал
библиографической редкостью.

Элэс Боотур
Петр Оготоев
«Элэс Боотур»
олоңхотун
Скрябина А.
английскайга
тылбаастаабыт
кинигэтэ.

«Чуораанчык»
сурунаал
2012 с.
10 №-рэ
Бу көстөр куукулалартан Урүң
Уолан бухатыыры биһиги биир
дойдулаахпыт, Амматаа5ы
педгимназия уһуйааччыта Колосова
Ньургуяна Михайловна онорбута.
Үлэтэ биһирэнэн, «Олоңхо:куукула
таңаһа» диэн кинигэ-каталокка
киирбитэ.

«Чуораанчык» сурунаал 2006 с. 5 №-рэ

«Чуораанчык» сурунаал 2003 с. 7-8 №-рэ

«Чуораанчык» сурунаал 2001 с. 7 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 9 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 7 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 6 №-рэ

Олоңхо баай тылын
умсул5аныгар уһуйар
аналлаах
ойуулаах
тылдьыт.

Бу кинигэ5э саха ураты
түгэннэргэ
(көрсүһүүэ5эрдэлэһии, арахсыыбыраһаайдаһыы, билсии,
махтал, буруйу билинии,
көрдөһүү
о.д.а.)этэр
тылын, хайдах туттарынхаптарын
туһунан
олоңхо
холобуругар
оло5уран
кэпсэтии
барар.

Кинигэ икки сүрүн
салааттан турар.
Бастакы салаа5а
улуустарынан олоңхону
толорон, олоңхолоон,
айан, чинчийэн холонор
о5олор тустарынан
матырыйаал.
Иккис салаа5а «Олонхо
педагогикатыгар»
сыһыаннаан бэчээккэ
тахсыбыты бэлиэтиир
ыйынньык.

Ханнык
ба5арар
норуот
бэйэтин историятын, тылын, өрө
тутар,
чэбдигирдэр,
кэлэр
кэскилин
түстүүр,
оңорор
хамсаныылара,
дьайыылара
бол5омто5о ылыллыах тустаахтар.
Билиңңи сайдыылаах уопсастыба
биир ситиһиитэ – ити буолла5а.
Бугун норуоттар култуураларын,
тылларын биири да энчирэппэккэ
кэлэр көлүөнэлэргэ тиэрдэр сорук
турар.
Онон, бу кыракый босуобуйа
иитээччигэ уонна алын сүһүөх
кылаас
учууталыгар
саха
кэнчээритин иитиигэ норуотун
тыынын угуу, иңэрии соругун
быьаарыыга көмөлөһөр сыаллаах
сурулунна.

Кинигэ5э
Саха
Республикатын
үөрэ5ириитин
үтүөлээх
учуутала Тимофеев Н.П.
о5ону
олоңхолуурга
үөрэтэр, уһуйар үлэтин,
ньыматын, ситиһиилэрин
билиһиннэрэр,
санаатын
үллэстэр.

Уус-Алдан
улууьун
Н.Н.Тарскай
аатынан
Баата5ай
орто
оскуолатын
учуутала
Троева
Вера
Иннокентьевна
о5ону
олонхо5о уһуйуу үлэтин
опыта.

Республикатаа5ы II-III
научнай-практическай
конференция5а кыттыны
ылбыт үөрэнээччилэр,
студеннар, аспираннар
уонна эдэр учуонайдар
ыстатыйаларын
хомуурунньуга.

Хомуурунньукка Таатта улууьун
Тыараьа нэьилиэгин «Сардаана»,
Чурапчы Одьулуунун нэьилиэгин
«Кунчээн»
уьуйааччыларын
иитээччилэрэ олонхо олуктарынан
о5о этин-сиинин эрчийэргэ араас
хамсаныылары
тобулан,
айан
онорбут матырыйааллара киирдэ.
Эрчилиилэр о5ону кытта дьарыкка
иитээччи, тереппут туттарыгар
аналлаахтар.

Данное издание – результат
многолетнего
труда
педагога
«нового»
типа,
педагога
–
исследователя,
владеющего
современными
методами
и
технологиями
художественного
образования,
способами
самостоятельного
конструирования педагогического
процесса в условиях конкретной
практической
деятельности,
умением прогнозировать свой
конечный
результат.
Автор
раскрывает перед молодежью
любой
национальности
возможность открыть для себя
неведомый
до
сих
пор
неповторимый предметный мир
гармонии и красоты олонхо.


Slide 21

Болугур орто оскуолатын медиатеката

Олоңхо
Айыл5а дьикти күүстэригэр оло5урар, киһи ис
кыахтарын аһар өй-тыл муңутуур чыпчаала – олоңхо.

2005 сыл сэтинньи 25 күнүгэр ЮНЕСКО диэн Аан дойду
үрдүнэн үөрэхтээһин, доруобуйа харыстабылын уонна
култуура сайдыытын кэтээн көрөр, өйүүр, көмөлөһөр
тускуллаах тэрилтэ саха норуотун эпоһа – олоңхону
киһи аймах материальнайа суох култууратын үйэттэн
үйэ5э бэриллэр күндү баайа диэн аан дойду
сэдиэбирдэрин ахсааныгар киллэрбитэ.

Олоңхоһут
Э.К.Пекарскай тылдьытыгар
олоңхоһут «сказитель, сказочник»
диэн суруллубут. Олоңхоһут кэпсээн
кэ5ийэн,
олоңхолоон
онолуйан
барда5ына, сир дойду сырдыы,
кө5өрө түһэргэ дылы буолара үһү.
Уос номо5ор киирбит Баата5ай
олоңхоһута Лэппэрдиир Испирдиэн
иһити-хомуоһу ыллатара, оту – маһы
кө5өрдөрө үһү диэн сэһэн тар5аммыт.
Олоңхоһут ураты дьо5урдаах,
толорор искусство араас көрүңнэрин
баһылаабыт киһи.

ААН ИЙЭ ДОЙДУ
Олоңхо5о ааттанар үс дойду көстөркөстүбэт сирэ-уота бүттүүнэ киирэр.
Үөһээ дойду

Орто туруу дойду

Аллараа дойду

Олоңхо үс дойдутуттан
биирдэстэр-айыылар
олорор сирдэрэ

Айыы дьоно (ураанхай саха),
иччилэр олорор сирдэрэ

Абааһы айма5а олорор
сирэ

.

Олоңхо бухатыыра

Тунал5аннаах
ньуурдаах
Туйаарыма
Куо

Бухатыыр
ата

Биһиги библиотекабытыгар
олоңхо5о сыһыаннаах, олоңхо5о
уһуйар кинигэ, сурунаал угус.
Олоңхону аа5ын, үөрэтин, бу
биһиги урааңхай саха омукпут
оло5ун дьаһаанын, итэ5элин,
үгэһин, сиэрин үйэлэр
уңуордарыттан илдьэ кэлбит сүдү
айымньыбыт буолар.

Ньургун Боотур
стремительный
Величайший памятник
якутского народного
творчества – олонхо
«Ньургун Боотур
Стремительный» воссоздан
на рубеже 1920-1930 гг.
основоположником якутской
советской литературы
П.А.Ойунским.

Биьиги оскуолабыт выпускницата Ньургуяна Ивановна
Илларионова бэлэх ууммут кинигэтэ

Мүлдьү Бө5ө
Бастакы кинигэ5э олоңхоһут Д.М.Говоров
тылыттан А.Ф Бояров 1934-1935 сс. урукку
сахалыы
(латыынныы)
алфавитынан
суруйуутун сахалыы алфавикка көһөрүү,
олоңхо тексигэр нууччалыыттан киирии
тыллар испииһэктэрэ, кинигэни хомуйан
оңорооччу ыстатыйата киирдилэр.
Д.М.Говоров
«Мулдьу
Бе5е»
олоңхото
«Бүдүрүйбэт Мүлдьү Бө5ө» диэн ааттанан
1938
с.
С.Р.Кулачиков
–Эллэй
редакциялааһынан
бэчээттэммитэ.
Бу
тахсар кинигэ5э А.Ф.Бояров
рукопиһыгар
Эллэй
оңорбут
көннөрүүлэрэ
толору
ыйыныллылар.
Сыһыарыы
быһыытынан
Эллэй 1938 с. тахсыбыт кинигэ5э аан тыла
уонна эмиэ ол кинигэ5э оңоһуллубут «Былыргы
тыллары быһаарыы» тылдьыта киирдилэр.

Непобедимый Мюльджю Беге
Во
вторую
книгу
олонхо
Д.М.Говорова вошли перевод олонхо
«Мүлдьү Бө5ө» на основе текста издания
1938 г. под редакцией С.Р.Кулачикова –
Элляя, осуществленный Е.С.Сидоровым
и опубликованный отдельной книгой в 2х частях в 2003 г., а также предисловие
автора к изданию.
Е.С.Сидоров сделал литературный
перевод олонхо, составил научный
комментарий к тексту. Оригинальный
труд Е.С.Сидорова был издан в 150
экземплярах и уже в наши дни стал
библиографической редкостью.

Элэс Боотур
Петр Оготоев
«Элэс Боотур»
олоңхотун
Скрябина А.
английскайга
тылбаастаабыт
кинигэтэ.

«Чуораанчык»
сурунаал
2012 с.
10 №-рэ
Бу көстөр куукулалартан Урүң
Уолан бухатыыры биһиги биир
дойдулаахпыт, Амматаа5ы
педгимназия уһуйааччыта Колосова
Ньургуяна Михайловна онорбута.
Үлэтэ биһирэнэн, «Олоңхо:куукула
таңаһа» диэн кинигэ-каталокка
киирбитэ.

«Чуораанчык» сурунаал 2006 с. 5 №-рэ

«Чуораанчык» сурунаал 2003 с. 7-8 №-рэ

«Чуораанчык» сурунаал 2001 с. 7 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 9 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 7 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 6 №-рэ

Олоңхо баай тылын
умсул5аныгар уһуйар
аналлаах
ойуулаах
тылдьыт.

Бу кинигэ5э саха ураты
түгэннэргэ
(көрсүһүүэ5эрдэлэһии, арахсыыбыраһаайдаһыы, билсии,
махтал, буруйу билинии,
көрдөһүү
о.д.а.)этэр
тылын, хайдах туттарынхаптарын
туһунан
олоңхо
холобуругар
оло5уран
кэпсэтии
барар.

Кинигэ икки сүрүн
салааттан турар.
Бастакы салаа5а
улуустарынан олоңхону
толорон, олоңхолоон,
айан, чинчийэн холонор
о5олор тустарынан
матырыйаал.
Иккис салаа5а «Олонхо
педагогикатыгар»
сыһыаннаан бэчээккэ
тахсыбыты бэлиэтиир
ыйынньык.

Ханнык
ба5арар
норуот
бэйэтин историятын, тылын, өрө
тутар,
чэбдигирдэр,
кэлэр
кэскилин
түстүүр,
оңорор
хамсаныылара,
дьайыылара
бол5омто5о ылыллыах тустаахтар.
Билиңңи сайдыылаах уопсастыба
биир ситиһиитэ – ити буолла5а.
Бугун норуоттар култуураларын,
тылларын биири да энчирэппэккэ
кэлэр көлүөнэлэргэ тиэрдэр сорук
турар.
Онон, бу кыракый босуобуйа
иитээччигэ уонна алын сүһүөх
кылаас
учууталыгар
саха
кэнчээритин иитиигэ норуотун
тыынын угуу, иңэрии соругун
быьаарыыга көмөлөһөр сыаллаах
сурулунна.

Кинигэ5э
Саха
Республикатын
үөрэ5ириитин
үтүөлээх
учуутала Тимофеев Н.П.
о5ону
олоңхолуурга
үөрэтэр, уһуйар үлэтин,
ньыматын, ситиһиилэрин
билиһиннэрэр,
санаатын
үллэстэр.

Уус-Алдан
улууьун
Н.Н.Тарскай
аатынан
Баата5ай
орто
оскуолатын
учуутала
Троева
Вера
Иннокентьевна
о5ону
олонхо5о уһуйуу үлэтин
опыта.

Республикатаа5ы II-III
научнай-практическай
конференция5а кыттыны
ылбыт үөрэнээччилэр,
студеннар, аспираннар
уонна эдэр учуонайдар
ыстатыйаларын
хомуурунньуга.

Хомуурунньукка Таатта улууьун
Тыараьа нэьилиэгин «Сардаана»,
Чурапчы Одьулуунун нэьилиэгин
«Кунчээн»
уьуйааччыларын
иитээччилэрэ олонхо олуктарынан
о5о этин-сиинин эрчийэргэ араас
хамсаныылары
тобулан,
айан
онорбут матырыйааллара киирдэ.
Эрчилиилэр о5ону кытта дьарыкка
иитээччи, тереппут туттарыгар
аналлаахтар.

Данное издание – результат
многолетнего
труда
педагога
«нового»
типа,
педагога
–
исследователя,
владеющего
современными
методами
и
технологиями
художественного
образования,
способами
самостоятельного
конструирования педагогического
процесса в условиях конкретной
практической
деятельности,
умением прогнозировать свой
конечный
результат.
Автор
раскрывает перед молодежью
любой
национальности
возможность открыть для себя
неведомый
до
сих
пор
неповторимый предметный мир
гармонии и красоты олонхо.


Slide 22

Болугур орто оскуолатын медиатеката

Олоңхо
Айыл5а дьикти күүстэригэр оло5урар, киһи ис
кыахтарын аһар өй-тыл муңутуур чыпчаала – олоңхо.

2005 сыл сэтинньи 25 күнүгэр ЮНЕСКО диэн Аан дойду
үрдүнэн үөрэхтээһин, доруобуйа харыстабылын уонна
култуура сайдыытын кэтээн көрөр, өйүүр, көмөлөһөр
тускуллаах тэрилтэ саха норуотун эпоһа – олоңхону
киһи аймах материальнайа суох култууратын үйэттэн
үйэ5э бэриллэр күндү баайа диэн аан дойду
сэдиэбирдэрин ахсааныгар киллэрбитэ.

Олоңхоһут
Э.К.Пекарскай тылдьытыгар
олоңхоһут «сказитель, сказочник»
диэн суруллубут. Олоңхоһут кэпсээн
кэ5ийэн,
олоңхолоон
онолуйан
барда5ына, сир дойду сырдыы,
кө5өрө түһэргэ дылы буолара үһү.
Уос номо5ор киирбит Баата5ай
олоңхоһута Лэппэрдиир Испирдиэн
иһити-хомуоһу ыллатара, оту – маһы
кө5өрдөрө үһү диэн сэһэн тар5аммыт.
Олоңхоһут ураты дьо5урдаах,
толорор искусство араас көрүңнэрин
баһылаабыт киһи.

ААН ИЙЭ ДОЙДУ
Олоңхо5о ааттанар үс дойду көстөркөстүбэт сирэ-уота бүттүүнэ киирэр.
Үөһээ дойду

Орто туруу дойду

Аллараа дойду

Олоңхо үс дойдутуттан
биирдэстэр-айыылар
олорор сирдэрэ

Айыы дьоно (ураанхай саха),
иччилэр олорор сирдэрэ

Абааһы айма5а олорор
сирэ

.

Олоңхо бухатыыра

Тунал5аннаах
ньуурдаах
Туйаарыма
Куо

Бухатыыр
ата

Биһиги библиотекабытыгар
олоңхо5о сыһыаннаах, олоңхо5о
уһуйар кинигэ, сурунаал угус.
Олоңхону аа5ын, үөрэтин, бу
биһиги урааңхай саха омукпут
оло5ун дьаһаанын, итэ5элин,
үгэһин, сиэрин үйэлэр
уңуордарыттан илдьэ кэлбит сүдү
айымньыбыт буолар.

Ньургун Боотур
стремительный
Величайший памятник
якутского народного
творчества – олонхо
«Ньургун Боотур
Стремительный» воссоздан
на рубеже 1920-1930 гг.
основоположником якутской
советской литературы
П.А.Ойунским.

Биьиги оскуолабыт выпускницата Ньургуяна Ивановна
Илларионова бэлэх ууммут кинигэтэ

Мүлдьү Бө5ө
Бастакы кинигэ5э олоңхоһут Д.М.Говоров
тылыттан А.Ф Бояров 1934-1935 сс. урукку
сахалыы
(латыынныы)
алфавитынан
суруйуутун сахалыы алфавикка көһөрүү,
олоңхо тексигэр нууччалыыттан киирии
тыллар испииһэктэрэ, кинигэни хомуйан
оңорооччу ыстатыйата киирдилэр.
Д.М.Говоров
«Мулдьу
Бе5е»
олоңхото
«Бүдүрүйбэт Мүлдьү Бө5ө» диэн ааттанан
1938
с.
С.Р.Кулачиков
–Эллэй
редакциялааһынан
бэчээттэммитэ.
Бу
тахсар кинигэ5э А.Ф.Бояров
рукопиһыгар
Эллэй
оңорбут
көннөрүүлэрэ
толору
ыйыныллылар.
Сыһыарыы
быһыытынан
Эллэй 1938 с. тахсыбыт кинигэ5э аан тыла
уонна эмиэ ол кинигэ5э оңоһуллубут «Былыргы
тыллары быһаарыы» тылдьыта киирдилэр.

Непобедимый Мюльджю Беге
Во
вторую
книгу
олонхо
Д.М.Говорова вошли перевод олонхо
«Мүлдьү Бө5ө» на основе текста издания
1938 г. под редакцией С.Р.Кулачикова –
Элляя, осуществленный Е.С.Сидоровым
и опубликованный отдельной книгой в 2х частях в 2003 г., а также предисловие
автора к изданию.
Е.С.Сидоров сделал литературный
перевод олонхо, составил научный
комментарий к тексту. Оригинальный
труд Е.С.Сидорова был издан в 150
экземплярах и уже в наши дни стал
библиографической редкостью.

Элэс Боотур
Петр Оготоев
«Элэс Боотур»
олоңхотун
Скрябина А.
английскайга
тылбаастаабыт
кинигэтэ.

«Чуораанчык»
сурунаал
2012 с.
10 №-рэ
Бу көстөр куукулалартан Урүң
Уолан бухатыыры биһиги биир
дойдулаахпыт, Амматаа5ы
педгимназия уһуйааччыта Колосова
Ньургуяна Михайловна онорбута.
Үлэтэ биһирэнэн, «Олоңхо:куукула
таңаһа» диэн кинигэ-каталокка
киирбитэ.

«Чуораанчык» сурунаал 2006 с. 5 №-рэ

«Чуораанчык» сурунаал 2003 с. 7-8 №-рэ

«Чуораанчык» сурунаал 2001 с. 7 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 9 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 7 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 6 №-рэ

Олоңхо баай тылын
умсул5аныгар уһуйар
аналлаах
ойуулаах
тылдьыт.

Бу кинигэ5э саха ураты
түгэннэргэ
(көрсүһүүэ5эрдэлэһии, арахсыыбыраһаайдаһыы, билсии,
махтал, буруйу билинии,
көрдөһүү
о.д.а.)этэр
тылын, хайдах туттарынхаптарын
туһунан
олоңхо
холобуругар
оло5уран
кэпсэтии
барар.

Кинигэ икки сүрүн
салааттан турар.
Бастакы салаа5а
улуустарынан олоңхону
толорон, олоңхолоон,
айан, чинчийэн холонор
о5олор тустарынан
матырыйаал.
Иккис салаа5а «Олонхо
педагогикатыгар»
сыһыаннаан бэчээккэ
тахсыбыты бэлиэтиир
ыйынньык.

Ханнык
ба5арар
норуот
бэйэтин историятын, тылын, өрө
тутар,
чэбдигирдэр,
кэлэр
кэскилин
түстүүр,
оңорор
хамсаныылара,
дьайыылара
бол5омто5о ылыллыах тустаахтар.
Билиңңи сайдыылаах уопсастыба
биир ситиһиитэ – ити буолла5а.
Бугун норуоттар култуураларын,
тылларын биири да энчирэппэккэ
кэлэр көлүөнэлэргэ тиэрдэр сорук
турар.
Онон, бу кыракый босуобуйа
иитээччигэ уонна алын сүһүөх
кылаас
учууталыгар
саха
кэнчээритин иитиигэ норуотун
тыынын угуу, иңэрии соругун
быьаарыыга көмөлөһөр сыаллаах
сурулунна.

Кинигэ5э
Саха
Республикатын
үөрэ5ириитин
үтүөлээх
учуутала Тимофеев Н.П.
о5ону
олоңхолуурга
үөрэтэр, уһуйар үлэтин,
ньыматын, ситиһиилэрин
билиһиннэрэр,
санаатын
үллэстэр.

Уус-Алдан
улууьун
Н.Н.Тарскай
аатынан
Баата5ай
орто
оскуолатын
учуутала
Троева
Вера
Иннокентьевна
о5ону
олонхо5о уһуйуу үлэтин
опыта.

Республикатаа5ы II-III
научнай-практическай
конференция5а кыттыны
ылбыт үөрэнээччилэр,
студеннар, аспираннар
уонна эдэр учуонайдар
ыстатыйаларын
хомуурунньуга.

Хомуурунньукка Таатта улууьун
Тыараьа нэьилиэгин «Сардаана»,
Чурапчы Одьулуунун нэьилиэгин
«Кунчээн»
уьуйааччыларын
иитээччилэрэ олонхо олуктарынан
о5о этин-сиинин эрчийэргэ араас
хамсаныылары
тобулан,
айан
онорбут матырыйааллара киирдэ.
Эрчилиилэр о5ону кытта дьарыкка
иитээччи, тереппут туттарыгар
аналлаахтар.

Данное издание – результат
многолетнего
труда
педагога
«нового»
типа,
педагога
–
исследователя,
владеющего
современными
методами
и
технологиями
художественного
образования,
способами
самостоятельного
конструирования педагогического
процесса в условиях конкретной
практической
деятельности,
умением прогнозировать свой
конечный
результат.
Автор
раскрывает перед молодежью
любой
национальности
возможность открыть для себя
неведомый
до
сих
пор
неповторимый предметный мир
гармонии и красоты олонхо.


Slide 23

Болугур орто оскуолатын медиатеката

Олоңхо
Айыл5а дьикти күүстэригэр оло5урар, киһи ис
кыахтарын аһар өй-тыл муңутуур чыпчаала – олоңхо.

2005 сыл сэтинньи 25 күнүгэр ЮНЕСКО диэн Аан дойду
үрдүнэн үөрэхтээһин, доруобуйа харыстабылын уонна
култуура сайдыытын кэтээн көрөр, өйүүр, көмөлөһөр
тускуллаах тэрилтэ саха норуотун эпоһа – олоңхону
киһи аймах материальнайа суох култууратын үйэттэн
үйэ5э бэриллэр күндү баайа диэн аан дойду
сэдиэбирдэрин ахсааныгар киллэрбитэ.

Олоңхоһут
Э.К.Пекарскай тылдьытыгар
олоңхоһут «сказитель, сказочник»
диэн суруллубут. Олоңхоһут кэпсээн
кэ5ийэн,
олоңхолоон
онолуйан
барда5ына, сир дойду сырдыы,
кө5өрө түһэргэ дылы буолара үһү.
Уос номо5ор киирбит Баата5ай
олоңхоһута Лэппэрдиир Испирдиэн
иһити-хомуоһу ыллатара, оту – маһы
кө5өрдөрө үһү диэн сэһэн тар5аммыт.
Олоңхоһут ураты дьо5урдаах,
толорор искусство араас көрүңнэрин
баһылаабыт киһи.

ААН ИЙЭ ДОЙДУ
Олоңхо5о ааттанар үс дойду көстөркөстүбэт сирэ-уота бүттүүнэ киирэр.
Үөһээ дойду

Орто туруу дойду

Аллараа дойду

Олоңхо үс дойдутуттан
биирдэстэр-айыылар
олорор сирдэрэ

Айыы дьоно (ураанхай саха),
иччилэр олорор сирдэрэ

Абааһы айма5а олорор
сирэ

.

Олоңхо бухатыыра

Тунал5аннаах
ньуурдаах
Туйаарыма
Куо

Бухатыыр
ата

Биһиги библиотекабытыгар
олоңхо5о сыһыаннаах, олоңхо5о
уһуйар кинигэ, сурунаал угус.
Олоңхону аа5ын, үөрэтин, бу
биһиги урааңхай саха омукпут
оло5ун дьаһаанын, итэ5элин,
үгэһин, сиэрин үйэлэр
уңуордарыттан илдьэ кэлбит сүдү
айымньыбыт буолар.

Ньургун Боотур
стремительный
Величайший памятник
якутского народного
творчества – олонхо
«Ньургун Боотур
Стремительный» воссоздан
на рубеже 1920-1930 гг.
основоположником якутской
советской литературы
П.А.Ойунским.

Биьиги оскуолабыт выпускницата Ньургуяна Ивановна
Илларионова бэлэх ууммут кинигэтэ

Мүлдьү Бө5ө
Бастакы кинигэ5э олоңхоһут Д.М.Говоров
тылыттан А.Ф Бояров 1934-1935 сс. урукку
сахалыы
(латыынныы)
алфавитынан
суруйуутун сахалыы алфавикка көһөрүү,
олоңхо тексигэр нууччалыыттан киирии
тыллар испииһэктэрэ, кинигэни хомуйан
оңорооччу ыстатыйата киирдилэр.
Д.М.Говоров
«Мулдьу
Бе5е»
олоңхото
«Бүдүрүйбэт Мүлдьү Бө5ө» диэн ааттанан
1938
с.
С.Р.Кулачиков
–Эллэй
редакциялааһынан
бэчээттэммитэ.
Бу
тахсар кинигэ5э А.Ф.Бояров
рукопиһыгар
Эллэй
оңорбут
көннөрүүлэрэ
толору
ыйыныллылар.
Сыһыарыы
быһыытынан
Эллэй 1938 с. тахсыбыт кинигэ5э аан тыла
уонна эмиэ ол кинигэ5э оңоһуллубут «Былыргы
тыллары быһаарыы» тылдьыта киирдилэр.

Непобедимый Мюльджю Беге
Во
вторую
книгу
олонхо
Д.М.Говорова вошли перевод олонхо
«Мүлдьү Бө5ө» на основе текста издания
1938 г. под редакцией С.Р.Кулачикова –
Элляя, осуществленный Е.С.Сидоровым
и опубликованный отдельной книгой в 2х частях в 2003 г., а также предисловие
автора к изданию.
Е.С.Сидоров сделал литературный
перевод олонхо, составил научный
комментарий к тексту. Оригинальный
труд Е.С.Сидорова был издан в 150
экземплярах и уже в наши дни стал
библиографической редкостью.

Элэс Боотур
Петр Оготоев
«Элэс Боотур»
олоңхотун
Скрябина А.
английскайга
тылбаастаабыт
кинигэтэ.

«Чуораанчык»
сурунаал
2012 с.
10 №-рэ
Бу көстөр куукулалартан Урүң
Уолан бухатыыры биһиги биир
дойдулаахпыт, Амматаа5ы
педгимназия уһуйааччыта Колосова
Ньургуяна Михайловна онорбута.
Үлэтэ биһирэнэн, «Олоңхо:куукула
таңаһа» диэн кинигэ-каталокка
киирбитэ.

«Чуораанчык» сурунаал 2006 с. 5 №-рэ

«Чуораанчык» сурунаал 2003 с. 7-8 №-рэ

«Чуораанчык» сурунаал 2001 с. 7 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 9 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 7 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 6 №-рэ

Олоңхо баай тылын
умсул5аныгар уһуйар
аналлаах
ойуулаах
тылдьыт.

Бу кинигэ5э саха ураты
түгэннэргэ
(көрсүһүүэ5эрдэлэһии, арахсыыбыраһаайдаһыы, билсии,
махтал, буруйу билинии,
көрдөһүү
о.д.а.)этэр
тылын, хайдах туттарынхаптарын
туһунан
олоңхо
холобуругар
оло5уран
кэпсэтии
барар.

Кинигэ икки сүрүн
салааттан турар.
Бастакы салаа5а
улуустарынан олоңхону
толорон, олоңхолоон,
айан, чинчийэн холонор
о5олор тустарынан
матырыйаал.
Иккис салаа5а «Олонхо
педагогикатыгар»
сыһыаннаан бэчээккэ
тахсыбыты бэлиэтиир
ыйынньык.

Ханнык
ба5арар
норуот
бэйэтин историятын, тылын, өрө
тутар,
чэбдигирдэр,
кэлэр
кэскилин
түстүүр,
оңорор
хамсаныылара,
дьайыылара
бол5омто5о ылыллыах тустаахтар.
Билиңңи сайдыылаах уопсастыба
биир ситиһиитэ – ити буолла5а.
Бугун норуоттар култуураларын,
тылларын биири да энчирэппэккэ
кэлэр көлүөнэлэргэ тиэрдэр сорук
турар.
Онон, бу кыракый босуобуйа
иитээччигэ уонна алын сүһүөх
кылаас
учууталыгар
саха
кэнчээритин иитиигэ норуотун
тыынын угуу, иңэрии соругун
быьаарыыга көмөлөһөр сыаллаах
сурулунна.

Кинигэ5э
Саха
Республикатын
үөрэ5ириитин
үтүөлээх
учуутала Тимофеев Н.П.
о5ону
олоңхолуурга
үөрэтэр, уһуйар үлэтин,
ньыматын, ситиһиилэрин
билиһиннэрэр,
санаатын
үллэстэр.

Уус-Алдан
улууьун
Н.Н.Тарскай
аатынан
Баата5ай
орто
оскуолатын
учуутала
Троева
Вера
Иннокентьевна
о5ону
олонхо5о уһуйуу үлэтин
опыта.

Республикатаа5ы II-III
научнай-практическай
конференция5а кыттыны
ылбыт үөрэнээччилэр,
студеннар, аспираннар
уонна эдэр учуонайдар
ыстатыйаларын
хомуурунньуга.

Хомуурунньукка Таатта улууьун
Тыараьа нэьилиэгин «Сардаана»,
Чурапчы Одьулуунун нэьилиэгин
«Кунчээн»
уьуйааччыларын
иитээччилэрэ олонхо олуктарынан
о5о этин-сиинин эрчийэргэ араас
хамсаныылары
тобулан,
айан
онорбут матырыйааллара киирдэ.
Эрчилиилэр о5ону кытта дьарыкка
иитээччи, тереппут туттарыгар
аналлаахтар.

Данное издание – результат
многолетнего
труда
педагога
«нового»
типа,
педагога
–
исследователя,
владеющего
современными
методами
и
технологиями
художественного
образования,
способами
самостоятельного
конструирования педагогического
процесса в условиях конкретной
практической
деятельности,
умением прогнозировать свой
конечный
результат.
Автор
раскрывает перед молодежью
любой
национальности
возможность открыть для себя
неведомый
до
сих
пор
неповторимый предметный мир
гармонии и красоты олонхо.


Slide 24

Болугур орто оскуолатын медиатеката

Олоңхо
Айыл5а дьикти күүстэригэр оло5урар, киһи ис
кыахтарын аһар өй-тыл муңутуур чыпчаала – олоңхо.

2005 сыл сэтинньи 25 күнүгэр ЮНЕСКО диэн Аан дойду
үрдүнэн үөрэхтээһин, доруобуйа харыстабылын уонна
култуура сайдыытын кэтээн көрөр, өйүүр, көмөлөһөр
тускуллаах тэрилтэ саха норуотун эпоһа – олоңхону
киһи аймах материальнайа суох култууратын үйэттэн
үйэ5э бэриллэр күндү баайа диэн аан дойду
сэдиэбирдэрин ахсааныгар киллэрбитэ.

Олоңхоһут
Э.К.Пекарскай тылдьытыгар
олоңхоһут «сказитель, сказочник»
диэн суруллубут. Олоңхоһут кэпсээн
кэ5ийэн,
олоңхолоон
онолуйан
барда5ына, сир дойду сырдыы,
кө5өрө түһэргэ дылы буолара үһү.
Уос номо5ор киирбит Баата5ай
олоңхоһута Лэппэрдиир Испирдиэн
иһити-хомуоһу ыллатара, оту – маһы
кө5өрдөрө үһү диэн сэһэн тар5аммыт.
Олоңхоһут ураты дьо5урдаах,
толорор искусство араас көрүңнэрин
баһылаабыт киһи.

ААН ИЙЭ ДОЙДУ
Олоңхо5о ааттанар үс дойду көстөркөстүбэт сирэ-уота бүттүүнэ киирэр.
Үөһээ дойду

Орто туруу дойду

Аллараа дойду

Олоңхо үс дойдутуттан
биирдэстэр-айыылар
олорор сирдэрэ

Айыы дьоно (ураанхай саха),
иччилэр олорор сирдэрэ

Абааһы айма5а олорор
сирэ

.

Олоңхо бухатыыра

Тунал5аннаах
ньуурдаах
Туйаарыма
Куо

Бухатыыр
ата

Биһиги библиотекабытыгар
олоңхо5о сыһыаннаах, олоңхо5о
уһуйар кинигэ, сурунаал угус.
Олоңхону аа5ын, үөрэтин, бу
биһиги урааңхай саха омукпут
оло5ун дьаһаанын, итэ5элин,
үгэһин, сиэрин үйэлэр
уңуордарыттан илдьэ кэлбит сүдү
айымньыбыт буолар.

Ньургун Боотур
стремительный
Величайший памятник
якутского народного
творчества – олонхо
«Ньургун Боотур
Стремительный» воссоздан
на рубеже 1920-1930 гг.
основоположником якутской
советской литературы
П.А.Ойунским.

Биьиги оскуолабыт выпускницата Ньургуяна Ивановна
Илларионова бэлэх ууммут кинигэтэ

Мүлдьү Бө5ө
Бастакы кинигэ5э олоңхоһут Д.М.Говоров
тылыттан А.Ф Бояров 1934-1935 сс. урукку
сахалыы
(латыынныы)
алфавитынан
суруйуутун сахалыы алфавикка көһөрүү,
олоңхо тексигэр нууччалыыттан киирии
тыллар испииһэктэрэ, кинигэни хомуйан
оңорооччу ыстатыйата киирдилэр.
Д.М.Говоров
«Мулдьу
Бе5е»
олоңхото
«Бүдүрүйбэт Мүлдьү Бө5ө» диэн ааттанан
1938
с.
С.Р.Кулачиков
–Эллэй
редакциялааһынан
бэчээттэммитэ.
Бу
тахсар кинигэ5э А.Ф.Бояров
рукопиһыгар
Эллэй
оңорбут
көннөрүүлэрэ
толору
ыйыныллылар.
Сыһыарыы
быһыытынан
Эллэй 1938 с. тахсыбыт кинигэ5э аан тыла
уонна эмиэ ол кинигэ5э оңоһуллубут «Былыргы
тыллары быһаарыы» тылдьыта киирдилэр.

Непобедимый Мюльджю Беге
Во
вторую
книгу
олонхо
Д.М.Говорова вошли перевод олонхо
«Мүлдьү Бө5ө» на основе текста издания
1938 г. под редакцией С.Р.Кулачикова –
Элляя, осуществленный Е.С.Сидоровым
и опубликованный отдельной книгой в 2х частях в 2003 г., а также предисловие
автора к изданию.
Е.С.Сидоров сделал литературный
перевод олонхо, составил научный
комментарий к тексту. Оригинальный
труд Е.С.Сидорова был издан в 150
экземплярах и уже в наши дни стал
библиографической редкостью.

Элэс Боотур
Петр Оготоев
«Элэс Боотур»
олоңхотун
Скрябина А.
английскайга
тылбаастаабыт
кинигэтэ.

«Чуораанчык»
сурунаал
2012 с.
10 №-рэ
Бу көстөр куукулалартан Урүң
Уолан бухатыыры биһиги биир
дойдулаахпыт, Амматаа5ы
педгимназия уһуйааччыта Колосова
Ньургуяна Михайловна онорбута.
Үлэтэ биһирэнэн, «Олоңхо:куукула
таңаһа» диэн кинигэ-каталокка
киирбитэ.

«Чуораанчык» сурунаал 2006 с. 5 №-рэ

«Чуораанчык» сурунаал 2003 с. 7-8 №-рэ

«Чуораанчык» сурунаал 2001 с. 7 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 9 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 7 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 6 №-рэ

Олоңхо баай тылын
умсул5аныгар уһуйар
аналлаах
ойуулаах
тылдьыт.

Бу кинигэ5э саха ураты
түгэннэргэ
(көрсүһүүэ5эрдэлэһии, арахсыыбыраһаайдаһыы, билсии,
махтал, буруйу билинии,
көрдөһүү
о.д.а.)этэр
тылын, хайдах туттарынхаптарын
туһунан
олоңхо
холобуругар
оло5уран
кэпсэтии
барар.

Кинигэ икки сүрүн
салааттан турар.
Бастакы салаа5а
улуустарынан олоңхону
толорон, олоңхолоон,
айан, чинчийэн холонор
о5олор тустарынан
матырыйаал.
Иккис салаа5а «Олонхо
педагогикатыгар»
сыһыаннаан бэчээккэ
тахсыбыты бэлиэтиир
ыйынньык.

Ханнык
ба5арар
норуот
бэйэтин историятын, тылын, өрө
тутар,
чэбдигирдэр,
кэлэр
кэскилин
түстүүр,
оңорор
хамсаныылара,
дьайыылара
бол5омто5о ылыллыах тустаахтар.
Билиңңи сайдыылаах уопсастыба
биир ситиһиитэ – ити буолла5а.
Бугун норуоттар култуураларын,
тылларын биири да энчирэппэккэ
кэлэр көлүөнэлэргэ тиэрдэр сорук
турар.
Онон, бу кыракый босуобуйа
иитээччигэ уонна алын сүһүөх
кылаас
учууталыгар
саха
кэнчээритин иитиигэ норуотун
тыынын угуу, иңэрии соругун
быьаарыыга көмөлөһөр сыаллаах
сурулунна.

Кинигэ5э
Саха
Республикатын
үөрэ5ириитин
үтүөлээх
учуутала Тимофеев Н.П.
о5ону
олоңхолуурга
үөрэтэр, уһуйар үлэтин,
ньыматын, ситиһиилэрин
билиһиннэрэр,
санаатын
үллэстэр.

Уус-Алдан
улууьун
Н.Н.Тарскай
аатынан
Баата5ай
орто
оскуолатын
учуутала
Троева
Вера
Иннокентьевна
о5ону
олонхо5о уһуйуу үлэтин
опыта.

Республикатаа5ы II-III
научнай-практическай
конференция5а кыттыны
ылбыт үөрэнээччилэр,
студеннар, аспираннар
уонна эдэр учуонайдар
ыстатыйаларын
хомуурунньуга.

Хомуурунньукка Таатта улууьун
Тыараьа нэьилиэгин «Сардаана»,
Чурапчы Одьулуунун нэьилиэгин
«Кунчээн»
уьуйааччыларын
иитээччилэрэ олонхо олуктарынан
о5о этин-сиинин эрчийэргэ араас
хамсаныылары
тобулан,
айан
онорбут матырыйааллара киирдэ.
Эрчилиилэр о5ону кытта дьарыкка
иитээччи, тереппут туттарыгар
аналлаахтар.

Данное издание – результат
многолетнего
труда
педагога
«нового»
типа,
педагога
–
исследователя,
владеющего
современными
методами
и
технологиями
художественного
образования,
способами
самостоятельного
конструирования педагогического
процесса в условиях конкретной
практической
деятельности,
умением прогнозировать свой
конечный
результат.
Автор
раскрывает перед молодежью
любой
национальности
возможность открыть для себя
неведомый
до
сих
пор
неповторимый предметный мир
гармонии и красоты олонхо.


Slide 25

Болугур орто оскуолатын медиатеката

Олоңхо
Айыл5а дьикти күүстэригэр оло5урар, киһи ис
кыахтарын аһар өй-тыл муңутуур чыпчаала – олоңхо.

2005 сыл сэтинньи 25 күнүгэр ЮНЕСКО диэн Аан дойду
үрдүнэн үөрэхтээһин, доруобуйа харыстабылын уонна
култуура сайдыытын кэтээн көрөр, өйүүр, көмөлөһөр
тускуллаах тэрилтэ саха норуотун эпоһа – олоңхону
киһи аймах материальнайа суох култууратын үйэттэн
үйэ5э бэриллэр күндү баайа диэн аан дойду
сэдиэбирдэрин ахсааныгар киллэрбитэ.

Олоңхоһут
Э.К.Пекарскай тылдьытыгар
олоңхоһут «сказитель, сказочник»
диэн суруллубут. Олоңхоһут кэпсээн
кэ5ийэн,
олоңхолоон
онолуйан
барда5ына, сир дойду сырдыы,
кө5өрө түһэргэ дылы буолара үһү.
Уос номо5ор киирбит Баата5ай
олоңхоһута Лэппэрдиир Испирдиэн
иһити-хомуоһу ыллатара, оту – маһы
кө5өрдөрө үһү диэн сэһэн тар5аммыт.
Олоңхоһут ураты дьо5урдаах,
толорор искусство араас көрүңнэрин
баһылаабыт киһи.

ААН ИЙЭ ДОЙДУ
Олоңхо5о ааттанар үс дойду көстөркөстүбэт сирэ-уота бүттүүнэ киирэр.
Үөһээ дойду

Орто туруу дойду

Аллараа дойду

Олоңхо үс дойдутуттан
биирдэстэр-айыылар
олорор сирдэрэ

Айыы дьоно (ураанхай саха),
иччилэр олорор сирдэрэ

Абааһы айма5а олорор
сирэ

.

Олоңхо бухатыыра

Тунал5аннаах
ньуурдаах
Туйаарыма
Куо

Бухатыыр
ата

Биһиги библиотекабытыгар
олоңхо5о сыһыаннаах, олоңхо5о
уһуйар кинигэ, сурунаал угус.
Олоңхону аа5ын, үөрэтин, бу
биһиги урааңхай саха омукпут
оло5ун дьаһаанын, итэ5элин,
үгэһин, сиэрин үйэлэр
уңуордарыттан илдьэ кэлбит сүдү
айымньыбыт буолар.

Ньургун Боотур
стремительный
Величайший памятник
якутского народного
творчества – олонхо
«Ньургун Боотур
Стремительный» воссоздан
на рубеже 1920-1930 гг.
основоположником якутской
советской литературы
П.А.Ойунским.

Биьиги оскуолабыт выпускницата Ньургуяна Ивановна
Илларионова бэлэх ууммут кинигэтэ

Мүлдьү Бө5ө
Бастакы кинигэ5э олоңхоһут Д.М.Говоров
тылыттан А.Ф Бояров 1934-1935 сс. урукку
сахалыы
(латыынныы)
алфавитынан
суруйуутун сахалыы алфавикка көһөрүү,
олоңхо тексигэр нууччалыыттан киирии
тыллар испииһэктэрэ, кинигэни хомуйан
оңорооччу ыстатыйата киирдилэр.
Д.М.Говоров
«Мулдьу
Бе5е»
олоңхото
«Бүдүрүйбэт Мүлдьү Бө5ө» диэн ааттанан
1938
с.
С.Р.Кулачиков
–Эллэй
редакциялааһынан
бэчээттэммитэ.
Бу
тахсар кинигэ5э А.Ф.Бояров
рукопиһыгар
Эллэй
оңорбут
көннөрүүлэрэ
толору
ыйыныллылар.
Сыһыарыы
быһыытынан
Эллэй 1938 с. тахсыбыт кинигэ5э аан тыла
уонна эмиэ ол кинигэ5э оңоһуллубут «Былыргы
тыллары быһаарыы» тылдьыта киирдилэр.

Непобедимый Мюльджю Беге
Во
вторую
книгу
олонхо
Д.М.Говорова вошли перевод олонхо
«Мүлдьү Бө5ө» на основе текста издания
1938 г. под редакцией С.Р.Кулачикова –
Элляя, осуществленный Е.С.Сидоровым
и опубликованный отдельной книгой в 2х частях в 2003 г., а также предисловие
автора к изданию.
Е.С.Сидоров сделал литературный
перевод олонхо, составил научный
комментарий к тексту. Оригинальный
труд Е.С.Сидорова был издан в 150
экземплярах и уже в наши дни стал
библиографической редкостью.

Элэс Боотур
Петр Оготоев
«Элэс Боотур»
олоңхотун
Скрябина А.
английскайга
тылбаастаабыт
кинигэтэ.

«Чуораанчык»
сурунаал
2012 с.
10 №-рэ
Бу көстөр куукулалартан Урүң
Уолан бухатыыры биһиги биир
дойдулаахпыт, Амматаа5ы
педгимназия уһуйааччыта Колосова
Ньургуяна Михайловна онорбута.
Үлэтэ биһирэнэн, «Олоңхо:куукула
таңаһа» диэн кинигэ-каталокка
киирбитэ.

«Чуораанчык» сурунаал 2006 с. 5 №-рэ

«Чуораанчык» сурунаал 2003 с. 7-8 №-рэ

«Чуораанчык» сурунаал 2001 с. 7 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 9 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 7 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 6 №-рэ

Олоңхо баай тылын
умсул5аныгар уһуйар
аналлаах
ойуулаах
тылдьыт.

Бу кинигэ5э саха ураты
түгэннэргэ
(көрсүһүүэ5эрдэлэһии, арахсыыбыраһаайдаһыы, билсии,
махтал, буруйу билинии,
көрдөһүү
о.д.а.)этэр
тылын, хайдах туттарынхаптарын
туһунан
олоңхо
холобуругар
оло5уран
кэпсэтии
барар.

Кинигэ икки сүрүн
салааттан турар.
Бастакы салаа5а
улуустарынан олоңхону
толорон, олоңхолоон,
айан, чинчийэн холонор
о5олор тустарынан
матырыйаал.
Иккис салаа5а «Олонхо
педагогикатыгар»
сыһыаннаан бэчээккэ
тахсыбыты бэлиэтиир
ыйынньык.

Ханнык
ба5арар
норуот
бэйэтин историятын, тылын, өрө
тутар,
чэбдигирдэр,
кэлэр
кэскилин
түстүүр,
оңорор
хамсаныылара,
дьайыылара
бол5омто5о ылыллыах тустаахтар.
Билиңңи сайдыылаах уопсастыба
биир ситиһиитэ – ити буолла5а.
Бугун норуоттар култуураларын,
тылларын биири да энчирэппэккэ
кэлэр көлүөнэлэргэ тиэрдэр сорук
турар.
Онон, бу кыракый босуобуйа
иитээччигэ уонна алын сүһүөх
кылаас
учууталыгар
саха
кэнчээритин иитиигэ норуотун
тыынын угуу, иңэрии соругун
быьаарыыга көмөлөһөр сыаллаах
сурулунна.

Кинигэ5э
Саха
Республикатын
үөрэ5ириитин
үтүөлээх
учуутала Тимофеев Н.П.
о5ону
олоңхолуурга
үөрэтэр, уһуйар үлэтин,
ньыматын, ситиһиилэрин
билиһиннэрэр,
санаатын
үллэстэр.

Уус-Алдан
улууьун
Н.Н.Тарскай
аатынан
Баата5ай
орто
оскуолатын
учуутала
Троева
Вера
Иннокентьевна
о5ону
олонхо5о уһуйуу үлэтин
опыта.

Республикатаа5ы II-III
научнай-практическай
конференция5а кыттыны
ылбыт үөрэнээччилэр,
студеннар, аспираннар
уонна эдэр учуонайдар
ыстатыйаларын
хомуурунньуга.

Хомуурунньукка Таатта улууьун
Тыараьа нэьилиэгин «Сардаана»,
Чурапчы Одьулуунун нэьилиэгин
«Кунчээн»
уьуйааччыларын
иитээччилэрэ олонхо олуктарынан
о5о этин-сиинин эрчийэргэ араас
хамсаныылары
тобулан,
айан
онорбут матырыйааллара киирдэ.
Эрчилиилэр о5ону кытта дьарыкка
иитээччи, тереппут туттарыгар
аналлаахтар.

Данное издание – результат
многолетнего
труда
педагога
«нового»
типа,
педагога
–
исследователя,
владеющего
современными
методами
и
технологиями
художественного
образования,
способами
самостоятельного
конструирования педагогического
процесса в условиях конкретной
практической
деятельности,
умением прогнозировать свой
конечный
результат.
Автор
раскрывает перед молодежью
любой
национальности
возможность открыть для себя
неведомый
до
сих
пор
неповторимый предметный мир
гармонии и красоты олонхо.


Slide 26

Болугур орто оскуолатын медиатеката

Олоңхо
Айыл5а дьикти күүстэригэр оло5урар, киһи ис
кыахтарын аһар өй-тыл муңутуур чыпчаала – олоңхо.

2005 сыл сэтинньи 25 күнүгэр ЮНЕСКО диэн Аан дойду
үрдүнэн үөрэхтээһин, доруобуйа харыстабылын уонна
култуура сайдыытын кэтээн көрөр, өйүүр, көмөлөһөр
тускуллаах тэрилтэ саха норуотун эпоһа – олоңхону
киһи аймах материальнайа суох култууратын үйэттэн
үйэ5э бэриллэр күндү баайа диэн аан дойду
сэдиэбирдэрин ахсааныгар киллэрбитэ.

Олоңхоһут
Э.К.Пекарскай тылдьытыгар
олоңхоһут «сказитель, сказочник»
диэн суруллубут. Олоңхоһут кэпсээн
кэ5ийэн,
олоңхолоон
онолуйан
барда5ына, сир дойду сырдыы,
кө5өрө түһэргэ дылы буолара үһү.
Уос номо5ор киирбит Баата5ай
олоңхоһута Лэппэрдиир Испирдиэн
иһити-хомуоһу ыллатара, оту – маһы
кө5өрдөрө үһү диэн сэһэн тар5аммыт.
Олоңхоһут ураты дьо5урдаах,
толорор искусство араас көрүңнэрин
баһылаабыт киһи.

ААН ИЙЭ ДОЙДУ
Олоңхо5о ааттанар үс дойду көстөркөстүбэт сирэ-уота бүттүүнэ киирэр.
Үөһээ дойду

Орто туруу дойду

Аллараа дойду

Олоңхо үс дойдутуттан
биирдэстэр-айыылар
олорор сирдэрэ

Айыы дьоно (ураанхай саха),
иччилэр олорор сирдэрэ

Абааһы айма5а олорор
сирэ

.

Олоңхо бухатыыра

Тунал5аннаах
ньуурдаах
Туйаарыма
Куо

Бухатыыр
ата

Биһиги библиотекабытыгар
олоңхо5о сыһыаннаах, олоңхо5о
уһуйар кинигэ, сурунаал угус.
Олоңхону аа5ын, үөрэтин, бу
биһиги урааңхай саха омукпут
оло5ун дьаһаанын, итэ5элин,
үгэһин, сиэрин үйэлэр
уңуордарыттан илдьэ кэлбит сүдү
айымньыбыт буолар.

Ньургун Боотур
стремительный
Величайший памятник
якутского народного
творчества – олонхо
«Ньургун Боотур
Стремительный» воссоздан
на рубеже 1920-1930 гг.
основоположником якутской
советской литературы
П.А.Ойунским.

Биьиги оскуолабыт выпускницата Ньургуяна Ивановна
Илларионова бэлэх ууммут кинигэтэ

Мүлдьү Бө5ө
Бастакы кинигэ5э олоңхоһут Д.М.Говоров
тылыттан А.Ф Бояров 1934-1935 сс. урукку
сахалыы
(латыынныы)
алфавитынан
суруйуутун сахалыы алфавикка көһөрүү,
олоңхо тексигэр нууччалыыттан киирии
тыллар испииһэктэрэ, кинигэни хомуйан
оңорооччу ыстатыйата киирдилэр.
Д.М.Говоров
«Мулдьу
Бе5е»
олоңхото
«Бүдүрүйбэт Мүлдьү Бө5ө» диэн ааттанан
1938
с.
С.Р.Кулачиков
–Эллэй
редакциялааһынан
бэчээттэммитэ.
Бу
тахсар кинигэ5э А.Ф.Бояров
рукопиһыгар
Эллэй
оңорбут
көннөрүүлэрэ
толору
ыйыныллылар.
Сыһыарыы
быһыытынан
Эллэй 1938 с. тахсыбыт кинигэ5э аан тыла
уонна эмиэ ол кинигэ5э оңоһуллубут «Былыргы
тыллары быһаарыы» тылдьыта киирдилэр.

Непобедимый Мюльджю Беге
Во
вторую
книгу
олонхо
Д.М.Говорова вошли перевод олонхо
«Мүлдьү Бө5ө» на основе текста издания
1938 г. под редакцией С.Р.Кулачикова –
Элляя, осуществленный Е.С.Сидоровым
и опубликованный отдельной книгой в 2х частях в 2003 г., а также предисловие
автора к изданию.
Е.С.Сидоров сделал литературный
перевод олонхо, составил научный
комментарий к тексту. Оригинальный
труд Е.С.Сидорова был издан в 150
экземплярах и уже в наши дни стал
библиографической редкостью.

Элэс Боотур
Петр Оготоев
«Элэс Боотур»
олоңхотун
Скрябина А.
английскайга
тылбаастаабыт
кинигэтэ.

«Чуораанчык»
сурунаал
2012 с.
10 №-рэ
Бу көстөр куукулалартан Урүң
Уолан бухатыыры биһиги биир
дойдулаахпыт, Амматаа5ы
педгимназия уһуйааччыта Колосова
Ньургуяна Михайловна онорбута.
Үлэтэ биһирэнэн, «Олоңхо:куукула
таңаһа» диэн кинигэ-каталокка
киирбитэ.

«Чуораанчык» сурунаал 2006 с. 5 №-рэ

«Чуораанчык» сурунаал 2003 с. 7-8 №-рэ

«Чуораанчык» сурунаал 2001 с. 7 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 9 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 7 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 6 №-рэ

Олоңхо баай тылын
умсул5аныгар уһуйар
аналлаах
ойуулаах
тылдьыт.

Бу кинигэ5э саха ураты
түгэннэргэ
(көрсүһүүэ5эрдэлэһии, арахсыыбыраһаайдаһыы, билсии,
махтал, буруйу билинии,
көрдөһүү
о.д.а.)этэр
тылын, хайдах туттарынхаптарын
туһунан
олоңхо
холобуругар
оло5уран
кэпсэтии
барар.

Кинигэ икки сүрүн
салааттан турар.
Бастакы салаа5а
улуустарынан олоңхону
толорон, олоңхолоон,
айан, чинчийэн холонор
о5олор тустарынан
матырыйаал.
Иккис салаа5а «Олонхо
педагогикатыгар»
сыһыаннаан бэчээккэ
тахсыбыты бэлиэтиир
ыйынньык.

Ханнык
ба5арар
норуот
бэйэтин историятын, тылын, өрө
тутар,
чэбдигирдэр,
кэлэр
кэскилин
түстүүр,
оңорор
хамсаныылара,
дьайыылара
бол5омто5о ылыллыах тустаахтар.
Билиңңи сайдыылаах уопсастыба
биир ситиһиитэ – ити буолла5а.
Бугун норуоттар култуураларын,
тылларын биири да энчирэппэккэ
кэлэр көлүөнэлэргэ тиэрдэр сорук
турар.
Онон, бу кыракый босуобуйа
иитээччигэ уонна алын сүһүөх
кылаас
учууталыгар
саха
кэнчээритин иитиигэ норуотун
тыынын угуу, иңэрии соругун
быьаарыыга көмөлөһөр сыаллаах
сурулунна.

Кинигэ5э
Саха
Республикатын
үөрэ5ириитин
үтүөлээх
учуутала Тимофеев Н.П.
о5ону
олоңхолуурга
үөрэтэр, уһуйар үлэтин,
ньыматын, ситиһиилэрин
билиһиннэрэр,
санаатын
үллэстэр.

Уус-Алдан
улууьун
Н.Н.Тарскай
аатынан
Баата5ай
орто
оскуолатын
учуутала
Троева
Вера
Иннокентьевна
о5ону
олонхо5о уһуйуу үлэтин
опыта.

Республикатаа5ы II-III
научнай-практическай
конференция5а кыттыны
ылбыт үөрэнээччилэр,
студеннар, аспираннар
уонна эдэр учуонайдар
ыстатыйаларын
хомуурунньуга.

Хомуурунньукка Таатта улууьун
Тыараьа нэьилиэгин «Сардаана»,
Чурапчы Одьулуунун нэьилиэгин
«Кунчээн»
уьуйааччыларын
иитээччилэрэ олонхо олуктарынан
о5о этин-сиинин эрчийэргэ араас
хамсаныылары
тобулан,
айан
онорбут матырыйааллара киирдэ.
Эрчилиилэр о5ону кытта дьарыкка
иитээччи, тереппут туттарыгар
аналлаахтар.

Данное издание – результат
многолетнего
труда
педагога
«нового»
типа,
педагога
–
исследователя,
владеющего
современными
методами
и
технологиями
художественного
образования,
способами
самостоятельного
конструирования педагогического
процесса в условиях конкретной
практической
деятельности,
умением прогнозировать свой
конечный
результат.
Автор
раскрывает перед молодежью
любой
национальности
возможность открыть для себя
неведомый
до
сих
пор
неповторимый предметный мир
гармонии и красоты олонхо.


Slide 27

Болугур орто оскуолатын медиатеката

Олоңхо
Айыл5а дьикти күүстэригэр оло5урар, киһи ис
кыахтарын аһар өй-тыл муңутуур чыпчаала – олоңхо.

2005 сыл сэтинньи 25 күнүгэр ЮНЕСКО диэн Аан дойду
үрдүнэн үөрэхтээһин, доруобуйа харыстабылын уонна
култуура сайдыытын кэтээн көрөр, өйүүр, көмөлөһөр
тускуллаах тэрилтэ саха норуотун эпоһа – олоңхону
киһи аймах материальнайа суох култууратын үйэттэн
үйэ5э бэриллэр күндү баайа диэн аан дойду
сэдиэбирдэрин ахсааныгар киллэрбитэ.

Олоңхоһут
Э.К.Пекарскай тылдьытыгар
олоңхоһут «сказитель, сказочник»
диэн суруллубут. Олоңхоһут кэпсээн
кэ5ийэн,
олоңхолоон
онолуйан
барда5ына, сир дойду сырдыы,
кө5өрө түһэргэ дылы буолара үһү.
Уос номо5ор киирбит Баата5ай
олоңхоһута Лэппэрдиир Испирдиэн
иһити-хомуоһу ыллатара, оту – маһы
кө5өрдөрө үһү диэн сэһэн тар5аммыт.
Олоңхоһут ураты дьо5урдаах,
толорор искусство араас көрүңнэрин
баһылаабыт киһи.

ААН ИЙЭ ДОЙДУ
Олоңхо5о ааттанар үс дойду көстөркөстүбэт сирэ-уота бүттүүнэ киирэр.
Үөһээ дойду

Орто туруу дойду

Аллараа дойду

Олоңхо үс дойдутуттан
биирдэстэр-айыылар
олорор сирдэрэ

Айыы дьоно (ураанхай саха),
иччилэр олорор сирдэрэ

Абааһы айма5а олорор
сирэ

.

Олоңхо бухатыыра

Тунал5аннаах
ньуурдаах
Туйаарыма
Куо

Бухатыыр
ата

Биһиги библиотекабытыгар
олоңхо5о сыһыаннаах, олоңхо5о
уһуйар кинигэ, сурунаал угус.
Олоңхону аа5ын, үөрэтин, бу
биһиги урааңхай саха омукпут
оло5ун дьаһаанын, итэ5элин,
үгэһин, сиэрин үйэлэр
уңуордарыттан илдьэ кэлбит сүдү
айымньыбыт буолар.

Ньургун Боотур
стремительный
Величайший памятник
якутского народного
творчества – олонхо
«Ньургун Боотур
Стремительный» воссоздан
на рубеже 1920-1930 гг.
основоположником якутской
советской литературы
П.А.Ойунским.

Биьиги оскуолабыт выпускницата Ньургуяна Ивановна
Илларионова бэлэх ууммут кинигэтэ

Мүлдьү Бө5ө
Бастакы кинигэ5э олоңхоһут Д.М.Говоров
тылыттан А.Ф Бояров 1934-1935 сс. урукку
сахалыы
(латыынныы)
алфавитынан
суруйуутун сахалыы алфавикка көһөрүү,
олоңхо тексигэр нууччалыыттан киирии
тыллар испииһэктэрэ, кинигэни хомуйан
оңорооччу ыстатыйата киирдилэр.
Д.М.Говоров
«Мулдьу
Бе5е»
олоңхото
«Бүдүрүйбэт Мүлдьү Бө5ө» диэн ааттанан
1938
с.
С.Р.Кулачиков
–Эллэй
редакциялааһынан
бэчээттэммитэ.
Бу
тахсар кинигэ5э А.Ф.Бояров
рукопиһыгар
Эллэй
оңорбут
көннөрүүлэрэ
толору
ыйыныллылар.
Сыһыарыы
быһыытынан
Эллэй 1938 с. тахсыбыт кинигэ5э аан тыла
уонна эмиэ ол кинигэ5э оңоһуллубут «Былыргы
тыллары быһаарыы» тылдьыта киирдилэр.

Непобедимый Мюльджю Беге
Во
вторую
книгу
олонхо
Д.М.Говорова вошли перевод олонхо
«Мүлдьү Бө5ө» на основе текста издания
1938 г. под редакцией С.Р.Кулачикова –
Элляя, осуществленный Е.С.Сидоровым
и опубликованный отдельной книгой в 2х частях в 2003 г., а также предисловие
автора к изданию.
Е.С.Сидоров сделал литературный
перевод олонхо, составил научный
комментарий к тексту. Оригинальный
труд Е.С.Сидорова был издан в 150
экземплярах и уже в наши дни стал
библиографической редкостью.

Элэс Боотур
Петр Оготоев
«Элэс Боотур»
олоңхотун
Скрябина А.
английскайга
тылбаастаабыт
кинигэтэ.

«Чуораанчык»
сурунаал
2012 с.
10 №-рэ
Бу көстөр куукулалартан Урүң
Уолан бухатыыры биһиги биир
дойдулаахпыт, Амматаа5ы
педгимназия уһуйааччыта Колосова
Ньургуяна Михайловна онорбута.
Үлэтэ биһирэнэн, «Олоңхо:куукула
таңаһа» диэн кинигэ-каталокка
киирбитэ.

«Чуораанчык» сурунаал 2006 с. 5 №-рэ

«Чуораанчык» сурунаал 2003 с. 7-8 №-рэ

«Чуораанчык» сурунаал 2001 с. 7 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 9 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 7 №-рэ

«Хатан» сурунаал 2012 с. 6 №-рэ

Олоңхо баай тылын
умсул5аныгар уһуйар
аналлаах
ойуулаах
тылдьыт.

Бу кинигэ5э саха ураты
түгэннэргэ
(көрсүһүүэ5эрдэлэһии, арахсыыбыраһаайдаһыы, билсии,
махтал, буруйу билинии,
көрдөһүү
о.д.а.)этэр
тылын, хайдах туттарынхаптарын
туһунан
олоңхо
холобуругар
оло5уран
кэпсэтии
барар.

Кинигэ икки сүрүн
салааттан турар.
Бастакы салаа5а
улуустарынан олоңхону
толорон, олоңхолоон,
айан, чинчийэн холонор
о5олор тустарынан
матырыйаал.
Иккис салаа5а «Олонхо
педагогикатыгар»
сыһыаннаан бэчээккэ
тахсыбыты бэлиэтиир
ыйынньык.

Ханнык
ба5арар
норуот
бэйэтин историятын, тылын, өрө
тутар,
чэбдигирдэр,
кэлэр
кэскилин
түстүүр,
оңорор
хамсаныылара,
дьайыылара
бол5омто5о ылыллыах тустаахтар.
Билиңңи сайдыылаах уопсастыба
биир ситиһиитэ – ити буолла5а.
Бугун норуоттар култуураларын,
тылларын биири да энчирэппэккэ
кэлэр көлүөнэлэргэ тиэрдэр сорук
турар.
Онон, бу кыракый босуобуйа
иитээччигэ уонна алын сүһүөх
кылаас
учууталыгар
саха
кэнчээритин иитиигэ норуотун
тыынын угуу, иңэрии соругун
быьаарыыга көмөлөһөр сыаллаах
сурулунна.

Кинигэ5э
Саха
Республикатын
үөрэ5ириитин
үтүөлээх
учуутала Тимофеев Н.П.
о5ону
олоңхолуурга
үөрэтэр, уһуйар үлэтин,
ньыматын, ситиһиилэрин
билиһиннэрэр,
санаатын
үллэстэр.

Уус-Алдан
улууьун
Н.Н.Тарскай
аатынан
Баата5ай
орто
оскуолатын
учуутала
Троева
Вера
Иннокентьевна
о5ону
олонхо5о уһуйуу үлэтин
опыта.

Республикатаа5ы II-III
научнай-практическай
конференция5а кыттыны
ылбыт үөрэнээччилэр,
студеннар, аспираннар
уонна эдэр учуонайдар
ыстатыйаларын
хомуурунньуга.

Хомуурунньукка Таатта улууьун
Тыараьа нэьилиэгин «Сардаана»,
Чурапчы Одьулуунун нэьилиэгин
«Кунчээн»
уьуйааччыларын
иитээччилэрэ олонхо олуктарынан
о5о этин-сиинин эрчийэргэ араас
хамсаныылары
тобулан,
айан
онорбут матырыйааллара киирдэ.
Эрчилиилэр о5ону кытта дьарыкка
иитээччи, тереппут туттарыгар
аналлаахтар.

Данное издание – результат
многолетнего
труда
педагога
«нового»
типа,
педагога
–
исследователя,
владеющего
современными
методами
и
технологиями
художественного
образования,
способами
самостоятельного
конструирования педагогического
процесса в условиях конкретной
практической
деятельности,
умением прогнозировать свой
конечный
результат.
Автор
раскрывает перед молодежью
любой
национальности
возможность открыть для себя
неведомый
до
сих
пор
неповторимый предметный мир
гармонии и красоты олонхо.