Wersal Chateau de Versailles WERSAL Charakterystyka Wersal Chateau de Versailles Położenie Versailles, Francja Czas powstania 1661 - 1774 Typ Pałac królewski Styl architektoniczny Barok Materiały Kamień, Cegła Koszt budowy Ok.

Transcript Wersal Chateau de Versailles WERSAL Charakterystyka Wersal Chateau de Versailles Położenie Versailles, Francja Czas powstania 1661 - 1774 Typ Pałac królewski Styl architektoniczny Barok Materiały Kamień, Cegła Koszt budowy Ok.

Slide 1

Wersal
Chateau de Versailles

WERSAL

Charakterystyka

Wersal
Chateau de Versailles
Położenie
Versailles, Francja
Czas powstania
1661 - 1774
Typ
Pałac królewski
Styl architektoniczny
Barok
Materiały
Kamień, Cegła
Koszt budowy
Ok. 500 milionów marek
Powierzchnia
100 hektarów - ogrody Wersalu
Architekci
André Le Notre, Louis Le Vau, Jules HardouinMansart, Charles Le Brun, Robert de Cotte,
Ange-Janques Bagriel

Wersal Królów

Wersal Ludwika XIII
•Wstępując na tron miał 9 lat, a regencję
powierzono jego matce- Marii Medycejskiej,
•Stanowisko pierwszego ministra powierzył
kardynałowi Richelieu,
•W państwie panował kryzys finansowy- brak
pieniędzy na prowadzenie prac
architektonicznych,
•Ludwik XIII postanowił zbudować niewielką
budowlę na terenach wcześniej należących do
Gondich,

•W 1623 r. nadzór nad budową pawilonu
myśliwskiego powierzono Nicholasowi Huau,
•W latach 1631- 1634 przebudowę domku króla
powierzono Philibertowi Le Roy.

Wersal Ludwika XIV

•1661: śmierć kardynała Mazarina,
•w rządzeniu król korzystał z rad ministrów Le
Tellier’a, Fouquet i Lionne,
•dwadzieścia pierwszych lat panowania
Ludwika XIV upłynęło pod znakiem rozwoju
gospodarczego i kulturalnego,
•nastąpiła reorganizacja administracji,
sądownictwa i finansów; podjęto szereg
kroków przeciw arystokracji, ograniczono
uprawnienia gubernatorów prowincji,
•Ludwik XIV głosił niezależność władzy
świeckiej i wolność Kościoła francuskiego
wobec Watykanu; zwalczał działalność
jansenistów i protestantów,

•Król prowadził wojnę z Hiszpanią pod
pretekstem niespłacenia przez Hiszpanię
posagu Marii Teresy; w 1668 r. Ludwik XIV
podpisał w Akwizgranie traktat z Hiszpanią,

Wersal Ludwika XV

•W młodych latach króla
regencję powierzono księciu
Filipowi Orleańskiemu,
•W okresie tym nastąpiła
spłata ogromnego zadłużenia,
co pozwoliło ożywić
gospodarkę,
•Długie panowanie Ludwika
XV było okresem względnego
pokoju i dobrobytu,

Bassin trianon

Wersal Ludwika XVI

•Po całej serii nieudanych reform sytuacja
finansowa i polityczna znacznie się
pogorszyła, a opozycja i opinia publiczna
stawały w coraz większej opozycji wobec
króla,
•W sierpniu 1788 r. król zdecydował się
zwołać Stany Generalne niezwoływane od
1614 r.,
•Po obaleniu monarchii 10.08.1792 r. króla
uwięziono, a 21.01.1793 r. został stracony
•Zgromadzenie Ustawodawcze ustanowiło, że
wszystkie obrazy, meble i dzieła sztuki z
pałaców królewskich zostaną przeniesione do
Luwru,
•Po obaleniu monarchii w 1792 r. pałac
wersalski stał się własnością publiczną,
wyposażenie wnętrz wystawiono na sprzedaż,
•W 1793 r. Komitet Ocalenia Publicznego
zarządził, że w pałacu zorganizowane zostaną:
szkoła centralna, biblioteka, pracownia
historyczna oraz muzeum malarstwa i rzeźby
francuskiej.

Ewolucja Wersalu

Cztery Kampanie

Rozkład projektu i poszczególne etapy rozbudowy

Ewolucja Wersalu
Po śmierci Kardynała Mazzarina w 1661, który pełnił funkcję regenta w czasach wczesnej młodości Ludwika XIV, król
rozpoczął swoje własne rządy. Od tego momentu konstrukcja i ekspansja Wersalu stały się synonimem absolutystycznych
rządów młodego władcy. Król Ludwik XIV po konfiskacie nieruchomości Fouquet’a skorzystał z talentów architektów Louis
Le Vau i Andre Le Notre oraz malarza, a zarazem wprawnego dekoratora, Charlesa Le Bruna w swej kampanii przebudowy
Wersalu, który w swojej historii doświadczył czterech głównych prac budowlanych i każda z nich odpowiadała wojnom
prowadzonym w okresie rządów Ludwika XIV.

1 Kampania
Pierwsza kampania przebudowy Wersalu miała miejsce w latach 1664-1668 i rozpoczęła się od festynu baletowo-muzycznego
zatytułowanego „Plaisirs de I’lle enchantee”, które odbyło się w dniach od 7 do 13 maja 1664 roku. Przyjęcie było rzekomo wydane
by uczcić dwie królowe Francji: Annę Austryjaczkę, Królową Matkę i Marię Teresę - żonę Ludwika XIV, ale w rzeczywistości było
wydane na cześć królewskiej kochanki, Luizy de La Valliere. To przyjęcie jest często uważane za preludium tzw. wojny dewolucyjnej,
którą Ludwik XIV wypowiedział Hiszpanii(1667-68).
Ta pierwsza kampania miała na celu wprowadzenie poprawek umożliwiających pomieszczenie w zamku i ogrodach 600 gości
zaproszonych na przyjecie.

2 Kampania
Druga kampania mająca miejsce w latach 1669-1672 była zainaugurowana przez podpisanie Traktatu Aix-La-Chapelle, kończącego wojnę
dewolucyjną. Podczas kampanii pałac zaczął przybierać dzisiejsza formę. Najważniejszą zmianą była modyfikacja tzw. koperty domku
myśliwskiego Ludwika XIII, która została dokonana przez Louis Le Vau. „Koperta” otaczała domek króla od północy, południa i zachodu. Nowa
struktura zapewniła kwatery dla króla i członków jego rodziny. Główne piętro zamku zawierało dwa apartamenty: pierwszy dla monarchy, drugi
dla królowej. Wielki Apartament króla zajmował północną część zameczku, a Wielki apartament królowej znajdował się w południowej części.
Zachodnia część budowli przeznaczona była w większości na taras, który później został zniszczony by zbudować Salę Lustrzaną. Na parterze
północnej części zamku znajdowały się łaźnie, zawierające ukryte ośmiokątne wanny z bieżącą zimną i ciepłą wodą.

Brat króla i jego żona , książę i księżniczka z dynastii Orleańskiej, zajmowali apartamenty na parterze w południowej
części zamku. Wyższe piętra przeznaczone były na prywatne komnaty dla króla i jego dzieci. Istotny dla projektu i
konstrukcji powyższych apartamentów królewskich jest fakt, że oba pomieszczenia miały tę samą konfigurację i
rozmiary, co było dotychczas niespotykaną cechą we francuskich projektach pałaców.

Oba „wielkie” apartamenty
królewskie formowane były
na kształt 7 amfiladowych
pokoi. Każdy z nich
dedykowany był jednemu z
ówcześnie znanych boskich
ciał i był personifikowany do
odpowiedniego greckorzymskiego bóstwa.
Dekoracje pokoi( prace
prowadzone były pod
zarządem Charlesa Le Bruna)
przedstawiały „heroiczne
działania króla” i były
przedstawione w formie
alegorycznej przez czyny
historycznych postaci z
przeszłości antycznej, jak na
przykład Aleksandra
Wielkiego.

3 Kampania
Trzecia kampania(1678-1684) zapoczątkowana była przez podpisanie traktatu Nimegen, kończącego wojnę niemiecką
prowadzoną w latach 1672-1678. Trzecia przebudowa kierowana była przez architekta Julesa Hardoui Mansart’a .W tym
czasie powstał Wersal w formie znanej obecnie. Mansart zaprojektował północne i południowe skrzydło Galerii
Zwierciadlanej oraz Oranżerię .

Le Brun był zaangażowany nie tylko w dekorowanie wnętrz, lecz także współpracował z Andre Le Notre zajmującym się
projektowaniem ogrodów. W maju 1682 Ludwik XIV oficjalnie przeniósł swój dwór do Wersalu, który w tym okresie stał się
symbolem superpotęgi Francji.

4 Kampania
Wkrótce po zakończeniu wojny z Ligą Augsburską (1688-1697) Ludwik XIV podjął ostatnią kampanie mającą na celu
przebudowę Wersalu. Czwarta kampania (1701-1710) skoncentrowana była głownie na konstrukcji Królewskiej Kaplicy,
zaprojektowanej przez Manstarta i dokończonej przez Roberta de Cotte i jego zespół. Wystąpiły również pewne przeróbki
królewskiego Małego Apartamentu –mianowicie Salonu Wolego Oka(Salon de l’Oeil de Boeu) i królewskiego alkierza. Z
zakończeniem kaplicy w 1710 w zasadzie cała konstrukcja Wersalu została ustalona; budowla pozostała nienaruszona przez
około dwadzieścia lat rządów Ludwika XV.

Kaplica królewska
Na piętrze pałacu znajduje się kaplica zbudowana w latach 1698-1710 według projektu Hardouin-Mansarta. Posiada ona
trzy nawy i czworoboczne filary podtrzymujące łuki zwieńczone galerią ze żłobionymi kolumnami. Na tym samym, piętrze
można podziwiać sześć wielkich komnat Wielkich Apartamentów (Grand Appartement), gdzie władca przyjmował swych
dworzan trzy razy w tygodniu, między szóstą a dziesiątą wieczorem.

Salon Herkulesa

Salon ten dziś łączący budynek
główny ze skrzydłem
północnym, początkowo był
miejscem, gdzie w latach 16821710 znajdowały się empory
czwartej tymczasowej kaplicy
wersalskiej. Dopiero po
przebudowie Roberta de Cotte,
od 1712 roku zaczął pełnić
funkcję salonu. Po śmierci
Ludwika XIV, prace dekoracyjne
zostały wznowione w 1725 za
rządów Ludwika XV. Barwne
marmury i pilastry z korynckimi
kapitelami z brązu złoconego
nawiązują do stylu Galerii
Zwierciadlanej. Jedynym
ustępstwem na rzecz stylu
Ludwika XV- rokoka, są
rzeźbione przez Jacques’a
Verbeckta ramy okalające dwa
obrazy Veroneza: Spotkanie
Eliezera i Rebeki oraz Ucztę u
Szymona.

Salon Wenus
Salon ten sąsiaduje za
Salonem Obfitości i
został utworzony przez
Mansarta z przodu
Wielkich Apartamentów.
Jego dekoracja była
zharmonizowana z
pozostałymi pokojami:
zdobiły go barwne
marmury i plafon ze
scenami ujętymi w ramy.
Na ścianach, płyciny z
prawdziwego marmuru
sąsiadują z malowanymi
jońskimi kolumnami i
kolumnami
namalowanymi- elementy
te tworzą pewną
odrębność dekoracyjną.
Na krótszych bokach Sali
malarz Jules Jean
Rousseau stworzył dwie
iluzjonistyczne
perspektywy
przedstawiające antyczne
galerie i portyki,
natomiast pomiędzy
oknami znalazły się
pozorne nisze z
malowanymi posągami.

Salon Diany

Do 1675 roku
salon ten był
pierwszym pokojem
Wielkich
Apartamentów,
mającym
bezpośrednie
połączenie ze
Schodami
Ambasadorów.
Nazwa salonu
pozwala rozpoznać
temat kompozycji
umieszczonych nad
drzwiami i
centralnego
malowidła na
plafonie- Diana
patronująca
żeglarzom i
myśliwym pędzla
Gabriela
Blancharda.

Salon Marsa
W centralnej części plafonu widnieje
scena Mars na rydwanie ciągniony przez
wilki, pędzla Claude’a Audrana, malowana
w skrócie perspektywicznym. Obok
znajduje się Zwycięstwo podtrzymywane
przez Herkulesa(Jean Baptiste’a
Jouveneta) oraz kompozycja Strach, lęk i
trwoga zwyciężająca moce ziemi(Rene
Antoine’a Houasse’a. Sześć malowanych
medalionów opiewa czyny wojenne
wielkich wodzów starożytnych- Cezara i
Cyrusa, Konstantyna Wielkiego i
Antoniusza, Demetriusza i Aleksandra
Sewera. A zatem, jeszcze raz został
przywołany świat antyczny, ale mimo to
szczegóły kompozycji nawiązują do
wydarzeń aktualnych- sztandary to
wspomnienie stanowiska Ludwika XIV
wobec zwycięstwa pod
Szentgotthard(Węgry), odniesionego nad
imperium otomańskim w 1664 roku, a
fragmenty statków przypominają o
handlowych przedsięwzięciach
Francuzów w Indiach.

Maria Leszczyńska-żona Ludwika XV

Salon Merkurego
Salon ten pełnił funkcję
przedpokoju Wielkich
Apartamentów, nazywano
go również „pokojem łoża”,
czyli sypialnią
reprezentacyjną, nad którą
rozpościerał się plafon
malowany przez Jean’a
Baptiste’a de
Champagine’a,
przedstawiający Merkurego
na rydwanie ciągnionym
przez koguty,
poprzedzanym przez
gwiazdę poranną i
towarzyszące jej sztuki i
nauki. W Salonie
Merkurego, podobnie jak w
sąsiednich pokojach,
odbywały się słynne
„wieczory apartamentowe”.
Każda sala miała swoje
przeznaczenie: rodzina
królewska bawiła się w
Salonie Merkurego, w
Salonie Marsa odbywały się
przeróżne gry, a po nich
koncert i bal, stół bilardowy
był ustawiony w Salonie
Diany, w Salonie Wenus
serwowano przekąski, a w
Salonie Obfitości gorące i
zimne napoje, Salon Apolla
natomiast zmieniał się w
salę muzyki i tańca.

Salon Apolla
Skoro Ludwik XIV
jako swój symbol
wybrał słońce,
musiał mieć salon
poświęcony
Apollinowi, bogu
słońca. W
środkowej partii
plafonu pędzla
Charles’a de La
Fosse,
podtrzymywanej
przez rzeźbione i
złocone figury
kobiece, ukazano
świetlistego Apolla
mknącego na
rydwanie w
otoczeniu czterech
pór roku. Salon
Apolla,
początkowo
sypialnia
reprezentacyjna(p
óźniej rolę tę pełnił
Salon Merkurego),
stał się po 1682
roku Salą
Tronową. Jednak
podczas
„wieczorów
apartamentowych”
był przekształcany
w salę muzyki i
tańca.

Salon Wojny
W okresie rozbudowy
pałacu wg projektu Le
Vau północno- zachodni
narożnik zajmował Salon
Jowisza, pełniący
wówczas rolę Wielkiego
Gabinetu. Po utworzeniu
Galerii Zwierciadlanej
zastąpił go Salon Wojny,
a jego nową dekorację
powierzono Le Brunowi i
Mansartowi. W trakcie
przekształcania Salonu
Jowisza w Salon Wojny
dekoracje o tematyce
mitologicznej musiały
ustąpić miejsca
historycznym- największy
nacisk położono na
wyeksponowanie
wojennych dokonań
Ludwika XIV.

Galeria Zwierciadlana
Galeria zwierciadlana to serce
wersalu i jego symbol. Najpierw
znajdowała się tu terasa włoska
wzniesiona przez Le Vau(1670).
Latem 1678 roku Mansart w
miejscu tarasu i dwóch salonów
które leżały na jego
krańcach(gabinet i sypialnia),
stworzył jedną długą, 73metrową salę. Dzięki temu
zewnętrzna bryła pałacu stała
się bardzo jednolita. Dekorację
wnętrz (1681 do 1686)
powierzono Le Brunowi, który
wykreował tutaj, na zlecenie
Colberta z 1671 roku, styl zwany
francuskim. Naprzeciwko
wielkich okien, półkolistych u
góry, biegnie siedemnaście
arkad z lustrami na całej
wysokości. Ten powtarzający się
motyw lustrzanej dekoracji
spowodował, ze galeria
wersalska stała się wyjątkowa i
oryginalna. W galerii
zwierciadlanej, podobnie jak w
Wielkich Apartamentach, Le
Brun zastosował dekorację
malarską sklepienia,
zachowując podział na
poszczególne kompozycje, co
było rozwiązaniem nieco
przestarzałym.

Salon Pokoju
Salon ten,
usytuowany w
południowozachodnim
narożniku
głównego
korpusu
Wersalu,
stanowi pendant
do Salonu
Wojny. Pokój
ten, podobnie
jak Salon Wojny,
otwiera się
wielką arkadą
na galerię;
wzorcem
takiego
rozwiązania był
najprawdopodob
niej pałac rodu
Colonna w
Rzymie.

Salon Wolego Oka

Sypialnia królowej

Sala Tronowa

Ogród wersalski
Ogród wersalskii jest uważany za pierwowzór ogrodu w stylu francuskim, ze względu na swe eleganckie
rozplanowanie i dekoracje, które nie są ani przesadne ani ubogie. Ogród zaprojektowany przez Le Notreà zajmuje
obszar o powierzchni 250 akrów. Stanowi on nie tylko integralną część pałacu, ale i jego dopełnienie

Ogród powstał na geometrycznym planie, jednak nie można mówić a jego monotonii. U stóp centralnego tarasu w basenie
Latony (Leto) znajduje się arcydzieło Maryègo ukazujące boginię z synem i córką, Apollonem i Dianą

Basen Apollina

Rzeźba góruje nad koncentrycznymi basenami w kształcie piramidy. Za basenem Latony rozciąga się długa Aleja Tapis-Vert (zielonych
dywanów), która prowadzi do basenu Apollina. Rydwan ciągniony przez cztery konie wynurza się władczo z wody, zaś Trytony
dmuchają w muszle oznajmiając nadejście boga. Ta dynamiczna i równocześnie majestatyczna grupa dłuta Turbyègo stanowi niejako
symbol okresu największej świetności Wersalu. Za basenem Apollina rozciąga się obszar zieleni z wielkim kanałem, którego bieg
przecina w połowie mały kanał.

Basen Apollina

Wioska Królowej
Od 1783 roku w północnej części posiadłości Królowej pojawiło się
osiemnaście chat krytych słomą. Wioska Marii Antoniny może stanowić
przykład bardzo szczegółowej koncepcji tego typu ogrodów, budzących
zachwyt w ostatnich latach ancien regime ‘u.

W skład założenia wchodzi staw wokół którego wznosi się dwanaście
domów, jest również mostek nad wodą, wieża i chaty kryte słomą.
Wioska Królowej stanowiła naturalne przedłużenie ogrodu angielskiego.
Kształtował się nowy modem życia-prywatnego i rodzinnego.

Latarnia

Młyn

Winnica

Świątynia Miłości

Świątynia Miłości

Opracowanie-Paweł Janowiak
[email protected]

Slide 2

Wersal
Chateau de Versailles

WERSAL

Charakterystyka

Wersal
Chateau de Versailles
Położenie
Versailles, Francja
Czas powstania
1661 - 1774
Typ
Pałac królewski
Styl architektoniczny
Barok
Materiały
Kamień, Cegła
Koszt budowy
Ok. 500 milionów marek
Powierzchnia
100 hektarów - ogrody Wersalu
Architekci
André Le Notre, Louis Le Vau, Jules HardouinMansart, Charles Le Brun, Robert de Cotte,
Ange-Janques Bagriel

Wersal Królów

Wersal Ludwika XIII
•Wstępując na tron miał 9 lat, a regencję
powierzono jego matce- Marii Medycejskiej,
•Stanowisko pierwszego ministra powierzył
kardynałowi Richelieu,
•W państwie panował kryzys finansowy- brak
pieniędzy na prowadzenie prac
architektonicznych,
•Ludwik XIII postanowił zbudować niewielką
budowlę na terenach wcześniej należących do
Gondich,

•W 1623 r. nadzór nad budową pawilonu
myśliwskiego powierzono Nicholasowi Huau,
•W latach 1631- 1634 przebudowę domku króla
powierzono Philibertowi Le Roy.

Wersal Ludwika XIV

•1661: śmierć kardynała Mazarina,
•w rządzeniu król korzystał z rad ministrów Le
Tellier’a, Fouquet i Lionne,
•dwadzieścia pierwszych lat panowania
Ludwika XIV upłynęło pod znakiem rozwoju
gospodarczego i kulturalnego,
•nastąpiła reorganizacja administracji,
sądownictwa i finansów; podjęto szereg
kroków przeciw arystokracji, ograniczono
uprawnienia gubernatorów prowincji,
•Ludwik XIV głosił niezależność władzy
świeckiej i wolność Kościoła francuskiego
wobec Watykanu; zwalczał działalność
jansenistów i protestantów,

•Król prowadził wojnę z Hiszpanią pod
pretekstem niespłacenia przez Hiszpanię
posagu Marii Teresy; w 1668 r. Ludwik XIV
podpisał w Akwizgranie traktat z Hiszpanią,

Wersal Ludwika XV

•W młodych latach króla
regencję powierzono księciu
Filipowi Orleańskiemu,
•W okresie tym nastąpiła
spłata ogromnego zadłużenia,
co pozwoliło ożywić
gospodarkę,
•Długie panowanie Ludwika
XV było okresem względnego
pokoju i dobrobytu,

Bassin trianon

Wersal Ludwika XVI

•Po całej serii nieudanych reform sytuacja
finansowa i polityczna znacznie się
pogorszyła, a opozycja i opinia publiczna
stawały w coraz większej opozycji wobec
króla,
•W sierpniu 1788 r. król zdecydował się
zwołać Stany Generalne niezwoływane od
1614 r.,
•Po obaleniu monarchii 10.08.1792 r. króla
uwięziono, a 21.01.1793 r. został stracony
•Zgromadzenie Ustawodawcze ustanowiło, że
wszystkie obrazy, meble i dzieła sztuki z
pałaców królewskich zostaną przeniesione do
Luwru,
•Po obaleniu monarchii w 1792 r. pałac
wersalski stał się własnością publiczną,
wyposażenie wnętrz wystawiono na sprzedaż,
•W 1793 r. Komitet Ocalenia Publicznego
zarządził, że w pałacu zorganizowane zostaną:
szkoła centralna, biblioteka, pracownia
historyczna oraz muzeum malarstwa i rzeźby
francuskiej.

Ewolucja Wersalu

Cztery Kampanie

Rozkład projektu i poszczególne etapy rozbudowy

Ewolucja Wersalu
Po śmierci Kardynała Mazzarina w 1661, który pełnił funkcję regenta w czasach wczesnej młodości Ludwika XIV, król
rozpoczął swoje własne rządy. Od tego momentu konstrukcja i ekspansja Wersalu stały się synonimem absolutystycznych
rządów młodego władcy. Król Ludwik XIV po konfiskacie nieruchomości Fouquet’a skorzystał z talentów architektów Louis
Le Vau i Andre Le Notre oraz malarza, a zarazem wprawnego dekoratora, Charlesa Le Bruna w swej kampanii przebudowy
Wersalu, który w swojej historii doświadczył czterech głównych prac budowlanych i każda z nich odpowiadała wojnom
prowadzonym w okresie rządów Ludwika XIV.

1 Kampania
Pierwsza kampania przebudowy Wersalu miała miejsce w latach 1664-1668 i rozpoczęła się od festynu baletowo-muzycznego
zatytułowanego „Plaisirs de I’lle enchantee”, które odbyło się w dniach od 7 do 13 maja 1664 roku. Przyjęcie było rzekomo wydane
by uczcić dwie królowe Francji: Annę Austryjaczkę, Królową Matkę i Marię Teresę - żonę Ludwika XIV, ale w rzeczywistości było
wydane na cześć królewskiej kochanki, Luizy de La Valliere. To przyjęcie jest często uważane za preludium tzw. wojny dewolucyjnej,
którą Ludwik XIV wypowiedział Hiszpanii(1667-68).
Ta pierwsza kampania miała na celu wprowadzenie poprawek umożliwiających pomieszczenie w zamku i ogrodach 600 gości
zaproszonych na przyjecie.

2 Kampania
Druga kampania mająca miejsce w latach 1669-1672 była zainaugurowana przez podpisanie Traktatu Aix-La-Chapelle, kończącego wojnę
dewolucyjną. Podczas kampanii pałac zaczął przybierać dzisiejsza formę. Najważniejszą zmianą była modyfikacja tzw. koperty domku
myśliwskiego Ludwika XIII, która została dokonana przez Louis Le Vau. „Koperta” otaczała domek króla od północy, południa i zachodu. Nowa
struktura zapewniła kwatery dla króla i członków jego rodziny. Główne piętro zamku zawierało dwa apartamenty: pierwszy dla monarchy, drugi
dla królowej. Wielki Apartament króla zajmował północną część zameczku, a Wielki apartament królowej znajdował się w południowej części.
Zachodnia część budowli przeznaczona była w większości na taras, który później został zniszczony by zbudować Salę Lustrzaną. Na parterze
północnej części zamku znajdowały się łaźnie, zawierające ukryte ośmiokątne wanny z bieżącą zimną i ciepłą wodą.

Brat króla i jego żona , książę i księżniczka z dynastii Orleańskiej, zajmowali apartamenty na parterze w południowej
części zamku. Wyższe piętra przeznaczone były na prywatne komnaty dla króla i jego dzieci. Istotny dla projektu i
konstrukcji powyższych apartamentów królewskich jest fakt, że oba pomieszczenia miały tę samą konfigurację i
rozmiary, co było dotychczas niespotykaną cechą we francuskich projektach pałaców.

Oba „wielkie” apartamenty
królewskie formowane były
na kształt 7 amfiladowych
pokoi. Każdy z nich
dedykowany był jednemu z
ówcześnie znanych boskich
ciał i był personifikowany do
odpowiedniego greckorzymskiego bóstwa.
Dekoracje pokoi( prace
prowadzone były pod
zarządem Charlesa Le Bruna)
przedstawiały „heroiczne
działania króla” i były
przedstawione w formie
alegorycznej przez czyny
historycznych postaci z
przeszłości antycznej, jak na
przykład Aleksandra
Wielkiego.

3 Kampania
Trzecia kampania(1678-1684) zapoczątkowana była przez podpisanie traktatu Nimegen, kończącego wojnę niemiecką
prowadzoną w latach 1672-1678. Trzecia przebudowa kierowana była przez architekta Julesa Hardoui Mansart’a .W tym
czasie powstał Wersal w formie znanej obecnie. Mansart zaprojektował północne i południowe skrzydło Galerii
Zwierciadlanej oraz Oranżerię .

Le Brun był zaangażowany nie tylko w dekorowanie wnętrz, lecz także współpracował z Andre Le Notre zajmującym się
projektowaniem ogrodów. W maju 1682 Ludwik XIV oficjalnie przeniósł swój dwór do Wersalu, który w tym okresie stał się
symbolem superpotęgi Francji.

4 Kampania
Wkrótce po zakończeniu wojny z Ligą Augsburską (1688-1697) Ludwik XIV podjął ostatnią kampanie mającą na celu
przebudowę Wersalu. Czwarta kampania (1701-1710) skoncentrowana była głownie na konstrukcji Królewskiej Kaplicy,
zaprojektowanej przez Manstarta i dokończonej przez Roberta de Cotte i jego zespół. Wystąpiły również pewne przeróbki
królewskiego Małego Apartamentu –mianowicie Salonu Wolego Oka(Salon de l’Oeil de Boeu) i królewskiego alkierza. Z
zakończeniem kaplicy w 1710 w zasadzie cała konstrukcja Wersalu została ustalona; budowla pozostała nienaruszona przez
około dwadzieścia lat rządów Ludwika XV.

Kaplica królewska
Na piętrze pałacu znajduje się kaplica zbudowana w latach 1698-1710 według projektu Hardouin-Mansarta. Posiada ona
trzy nawy i czworoboczne filary podtrzymujące łuki zwieńczone galerią ze żłobionymi kolumnami. Na tym samym, piętrze
można podziwiać sześć wielkich komnat Wielkich Apartamentów (Grand Appartement), gdzie władca przyjmował swych
dworzan trzy razy w tygodniu, między szóstą a dziesiątą wieczorem.

Salon Herkulesa

Salon ten dziś łączący budynek
główny ze skrzydłem
północnym, początkowo był
miejscem, gdzie w latach 16821710 znajdowały się empory
czwartej tymczasowej kaplicy
wersalskiej. Dopiero po
przebudowie Roberta de Cotte,
od 1712 roku zaczął pełnić
funkcję salonu. Po śmierci
Ludwika XIV, prace dekoracyjne
zostały wznowione w 1725 za
rządów Ludwika XV. Barwne
marmury i pilastry z korynckimi
kapitelami z brązu złoconego
nawiązują do stylu Galerii
Zwierciadlanej. Jedynym
ustępstwem na rzecz stylu
Ludwika XV- rokoka, są
rzeźbione przez Jacques’a
Verbeckta ramy okalające dwa
obrazy Veroneza: Spotkanie
Eliezera i Rebeki oraz Ucztę u
Szymona.

Salon Wenus
Salon ten sąsiaduje za
Salonem Obfitości i
został utworzony przez
Mansarta z przodu
Wielkich Apartamentów.
Jego dekoracja była
zharmonizowana z
pozostałymi pokojami:
zdobiły go barwne
marmury i plafon ze
scenami ujętymi w ramy.
Na ścianach, płyciny z
prawdziwego marmuru
sąsiadują z malowanymi
jońskimi kolumnami i
kolumnami
namalowanymi- elementy
te tworzą pewną
odrębność dekoracyjną.
Na krótszych bokach Sali
malarz Jules Jean
Rousseau stworzył dwie
iluzjonistyczne
perspektywy
przedstawiające antyczne
galerie i portyki,
natomiast pomiędzy
oknami znalazły się
pozorne nisze z
malowanymi posągami.

Salon Diany

Do 1675 roku
salon ten był
pierwszym pokojem
Wielkich
Apartamentów,
mającym
bezpośrednie
połączenie ze
Schodami
Ambasadorów.
Nazwa salonu
pozwala rozpoznać
temat kompozycji
umieszczonych nad
drzwiami i
centralnego
malowidła na
plafonie- Diana
patronująca
żeglarzom i
myśliwym pędzla
Gabriela
Blancharda.

Salon Marsa
W centralnej części plafonu widnieje
scena Mars na rydwanie ciągniony przez
wilki, pędzla Claude’a Audrana, malowana
w skrócie perspektywicznym. Obok
znajduje się Zwycięstwo podtrzymywane
przez Herkulesa(Jean Baptiste’a
Jouveneta) oraz kompozycja Strach, lęk i
trwoga zwyciężająca moce ziemi(Rene
Antoine’a Houasse’a. Sześć malowanych
medalionów opiewa czyny wojenne
wielkich wodzów starożytnych- Cezara i
Cyrusa, Konstantyna Wielkiego i
Antoniusza, Demetriusza i Aleksandra
Sewera. A zatem, jeszcze raz został
przywołany świat antyczny, ale mimo to
szczegóły kompozycji nawiązują do
wydarzeń aktualnych- sztandary to
wspomnienie stanowiska Ludwika XIV
wobec zwycięstwa pod
Szentgotthard(Węgry), odniesionego nad
imperium otomańskim w 1664 roku, a
fragmenty statków przypominają o
handlowych przedsięwzięciach
Francuzów w Indiach.

Maria Leszczyńska-żona Ludwika XV

Salon Merkurego
Salon ten pełnił funkcję
przedpokoju Wielkich
Apartamentów, nazywano
go również „pokojem łoża”,
czyli sypialnią
reprezentacyjną, nad którą
rozpościerał się plafon
malowany przez Jean’a
Baptiste’a de
Champagine’a,
przedstawiający Merkurego
na rydwanie ciągnionym
przez koguty,
poprzedzanym przez
gwiazdę poranną i
towarzyszące jej sztuki i
nauki. W Salonie
Merkurego, podobnie jak w
sąsiednich pokojach,
odbywały się słynne
„wieczory apartamentowe”.
Każda sala miała swoje
przeznaczenie: rodzina
królewska bawiła się w
Salonie Merkurego, w
Salonie Marsa odbywały się
przeróżne gry, a po nich
koncert i bal, stół bilardowy
był ustawiony w Salonie
Diany, w Salonie Wenus
serwowano przekąski, a w
Salonie Obfitości gorące i
zimne napoje, Salon Apolla
natomiast zmieniał się w
salę muzyki i tańca.

Salon Apolla
Skoro Ludwik XIV
jako swój symbol
wybrał słońce,
musiał mieć salon
poświęcony
Apollinowi, bogu
słońca. W
środkowej partii
plafonu pędzla
Charles’a de La
Fosse,
podtrzymywanej
przez rzeźbione i
złocone figury
kobiece, ukazano
świetlistego Apolla
mknącego na
rydwanie w
otoczeniu czterech
pór roku. Salon
Apolla,
początkowo
sypialnia
reprezentacyjna(p
óźniej rolę tę pełnił
Salon Merkurego),
stał się po 1682
roku Salą
Tronową. Jednak
podczas
„wieczorów
apartamentowych”
był przekształcany
w salę muzyki i
tańca.

Salon Wojny
W okresie rozbudowy
pałacu wg projektu Le
Vau północno- zachodni
narożnik zajmował Salon
Jowisza, pełniący
wówczas rolę Wielkiego
Gabinetu. Po utworzeniu
Galerii Zwierciadlanej
zastąpił go Salon Wojny,
a jego nową dekorację
powierzono Le Brunowi i
Mansartowi. W trakcie
przekształcania Salonu
Jowisza w Salon Wojny
dekoracje o tematyce
mitologicznej musiały
ustąpić miejsca
historycznym- największy
nacisk położono na
wyeksponowanie
wojennych dokonań
Ludwika XIV.

Galeria Zwierciadlana
Galeria zwierciadlana to serce
wersalu i jego symbol. Najpierw
znajdowała się tu terasa włoska
wzniesiona przez Le Vau(1670).
Latem 1678 roku Mansart w
miejscu tarasu i dwóch salonów
które leżały na jego
krańcach(gabinet i sypialnia),
stworzył jedną długą, 73metrową salę. Dzięki temu
zewnętrzna bryła pałacu stała
się bardzo jednolita. Dekorację
wnętrz (1681 do 1686)
powierzono Le Brunowi, który
wykreował tutaj, na zlecenie
Colberta z 1671 roku, styl zwany
francuskim. Naprzeciwko
wielkich okien, półkolistych u
góry, biegnie siedemnaście
arkad z lustrami na całej
wysokości. Ten powtarzający się
motyw lustrzanej dekoracji
spowodował, ze galeria
wersalska stała się wyjątkowa i
oryginalna. W galerii
zwierciadlanej, podobnie jak w
Wielkich Apartamentach, Le
Brun zastosował dekorację
malarską sklepienia,
zachowując podział na
poszczególne kompozycje, co
było rozwiązaniem nieco
przestarzałym.

Salon Pokoju
Salon ten,
usytuowany w
południowozachodnim
narożniku
głównego
korpusu
Wersalu,
stanowi pendant
do Salonu
Wojny. Pokój
ten, podobnie
jak Salon Wojny,
otwiera się
wielką arkadą
na galerię;
wzorcem
takiego
rozwiązania był
najprawdopodob
niej pałac rodu
Colonna w
Rzymie.

Salon Wolego Oka

Sypialnia królowej

Sala Tronowa

Ogród wersalski
Ogród wersalskii jest uważany za pierwowzór ogrodu w stylu francuskim, ze względu na swe eleganckie
rozplanowanie i dekoracje, które nie są ani przesadne ani ubogie. Ogród zaprojektowany przez Le Notreà zajmuje
obszar o powierzchni 250 akrów. Stanowi on nie tylko integralną część pałacu, ale i jego dopełnienie

Ogród powstał na geometrycznym planie, jednak nie można mówić a jego monotonii. U stóp centralnego tarasu w basenie
Latony (Leto) znajduje się arcydzieło Maryègo ukazujące boginię z synem i córką, Apollonem i Dianą

Basen Apollina

Rzeźba góruje nad koncentrycznymi basenami w kształcie piramidy. Za basenem Latony rozciąga się długa Aleja Tapis-Vert (zielonych
dywanów), która prowadzi do basenu Apollina. Rydwan ciągniony przez cztery konie wynurza się władczo z wody, zaś Trytony
dmuchają w muszle oznajmiając nadejście boga. Ta dynamiczna i równocześnie majestatyczna grupa dłuta Turbyègo stanowi niejako
symbol okresu największej świetności Wersalu. Za basenem Apollina rozciąga się obszar zieleni z wielkim kanałem, którego bieg
przecina w połowie mały kanał.

Basen Apollina

Wioska Królowej
Od 1783 roku w północnej części posiadłości Królowej pojawiło się
osiemnaście chat krytych słomą. Wioska Marii Antoniny może stanowić
przykład bardzo szczegółowej koncepcji tego typu ogrodów, budzących
zachwyt w ostatnich latach ancien regime ‘u.

W skład założenia wchodzi staw wokół którego wznosi się dwanaście
domów, jest również mostek nad wodą, wieża i chaty kryte słomą.
Wioska Królowej stanowiła naturalne przedłużenie ogrodu angielskiego.
Kształtował się nowy modem życia-prywatnego i rodzinnego.

Latarnia

Młyn

Winnica

Świątynia Miłości

Świątynia Miłości

Opracowanie-Paweł Janowiak
[email protected]

Slide 3

Wersal
Chateau de Versailles

WERSAL

Charakterystyka

Wersal
Chateau de Versailles
Położenie
Versailles, Francja
Czas powstania
1661 - 1774
Typ
Pałac królewski
Styl architektoniczny
Barok
Materiały
Kamień, Cegła
Koszt budowy
Ok. 500 milionów marek
Powierzchnia
100 hektarów - ogrody Wersalu
Architekci
André Le Notre, Louis Le Vau, Jules HardouinMansart, Charles Le Brun, Robert de Cotte,
Ange-Janques Bagriel

Wersal Królów

Wersal Ludwika XIII
•Wstępując na tron miał 9 lat, a regencję
powierzono jego matce- Marii Medycejskiej,
•Stanowisko pierwszego ministra powierzył
kardynałowi Richelieu,
•W państwie panował kryzys finansowy- brak
pieniędzy na prowadzenie prac
architektonicznych,
•Ludwik XIII postanowił zbudować niewielką
budowlę na terenach wcześniej należących do
Gondich,

•W 1623 r. nadzór nad budową pawilonu
myśliwskiego powierzono Nicholasowi Huau,
•W latach 1631- 1634 przebudowę domku króla
powierzono Philibertowi Le Roy.

Wersal Ludwika XIV

•1661: śmierć kardynała Mazarina,
•w rządzeniu król korzystał z rad ministrów Le
Tellier’a, Fouquet i Lionne,
•dwadzieścia pierwszych lat panowania
Ludwika XIV upłynęło pod znakiem rozwoju
gospodarczego i kulturalnego,
•nastąpiła reorganizacja administracji,
sądownictwa i finansów; podjęto szereg
kroków przeciw arystokracji, ograniczono
uprawnienia gubernatorów prowincji,
•Ludwik XIV głosił niezależność władzy
świeckiej i wolność Kościoła francuskiego
wobec Watykanu; zwalczał działalność
jansenistów i protestantów,

•Król prowadził wojnę z Hiszpanią pod
pretekstem niespłacenia przez Hiszpanię
posagu Marii Teresy; w 1668 r. Ludwik XIV
podpisał w Akwizgranie traktat z Hiszpanią,

Wersal Ludwika XV

•W młodych latach króla
regencję powierzono księciu
Filipowi Orleańskiemu,
•W okresie tym nastąpiła
spłata ogromnego zadłużenia,
co pozwoliło ożywić
gospodarkę,
•Długie panowanie Ludwika
XV było okresem względnego
pokoju i dobrobytu,

Bassin trianon

Wersal Ludwika XVI

•Po całej serii nieudanych reform sytuacja
finansowa i polityczna znacznie się
pogorszyła, a opozycja i opinia publiczna
stawały w coraz większej opozycji wobec
króla,
•W sierpniu 1788 r. król zdecydował się
zwołać Stany Generalne niezwoływane od
1614 r.,
•Po obaleniu monarchii 10.08.1792 r. króla
uwięziono, a 21.01.1793 r. został stracony
•Zgromadzenie Ustawodawcze ustanowiło, że
wszystkie obrazy, meble i dzieła sztuki z
pałaców królewskich zostaną przeniesione do
Luwru,
•Po obaleniu monarchii w 1792 r. pałac
wersalski stał się własnością publiczną,
wyposażenie wnętrz wystawiono na sprzedaż,
•W 1793 r. Komitet Ocalenia Publicznego
zarządził, że w pałacu zorganizowane zostaną:
szkoła centralna, biblioteka, pracownia
historyczna oraz muzeum malarstwa i rzeźby
francuskiej.

Ewolucja Wersalu

Cztery Kampanie

Rozkład projektu i poszczególne etapy rozbudowy

Ewolucja Wersalu
Po śmierci Kardynała Mazzarina w 1661, który pełnił funkcję regenta w czasach wczesnej młodości Ludwika XIV, król
rozpoczął swoje własne rządy. Od tego momentu konstrukcja i ekspansja Wersalu stały się synonimem absolutystycznych
rządów młodego władcy. Król Ludwik XIV po konfiskacie nieruchomości Fouquet’a skorzystał z talentów architektów Louis
Le Vau i Andre Le Notre oraz malarza, a zarazem wprawnego dekoratora, Charlesa Le Bruna w swej kampanii przebudowy
Wersalu, który w swojej historii doświadczył czterech głównych prac budowlanych i każda z nich odpowiadała wojnom
prowadzonym w okresie rządów Ludwika XIV.

1 Kampania
Pierwsza kampania przebudowy Wersalu miała miejsce w latach 1664-1668 i rozpoczęła się od festynu baletowo-muzycznego
zatytułowanego „Plaisirs de I’lle enchantee”, które odbyło się w dniach od 7 do 13 maja 1664 roku. Przyjęcie było rzekomo wydane
by uczcić dwie królowe Francji: Annę Austryjaczkę, Królową Matkę i Marię Teresę - żonę Ludwika XIV, ale w rzeczywistości było
wydane na cześć królewskiej kochanki, Luizy de La Valliere. To przyjęcie jest często uważane za preludium tzw. wojny dewolucyjnej,
którą Ludwik XIV wypowiedział Hiszpanii(1667-68).
Ta pierwsza kampania miała na celu wprowadzenie poprawek umożliwiających pomieszczenie w zamku i ogrodach 600 gości
zaproszonych na przyjecie.

2 Kampania
Druga kampania mająca miejsce w latach 1669-1672 była zainaugurowana przez podpisanie Traktatu Aix-La-Chapelle, kończącego wojnę
dewolucyjną. Podczas kampanii pałac zaczął przybierać dzisiejsza formę. Najważniejszą zmianą była modyfikacja tzw. koperty domku
myśliwskiego Ludwika XIII, która została dokonana przez Louis Le Vau. „Koperta” otaczała domek króla od północy, południa i zachodu. Nowa
struktura zapewniła kwatery dla króla i członków jego rodziny. Główne piętro zamku zawierało dwa apartamenty: pierwszy dla monarchy, drugi
dla królowej. Wielki Apartament króla zajmował północną część zameczku, a Wielki apartament królowej znajdował się w południowej części.
Zachodnia część budowli przeznaczona była w większości na taras, który później został zniszczony by zbudować Salę Lustrzaną. Na parterze
północnej części zamku znajdowały się łaźnie, zawierające ukryte ośmiokątne wanny z bieżącą zimną i ciepłą wodą.

Brat króla i jego żona , książę i księżniczka z dynastii Orleańskiej, zajmowali apartamenty na parterze w południowej
części zamku. Wyższe piętra przeznaczone były na prywatne komnaty dla króla i jego dzieci. Istotny dla projektu i
konstrukcji powyższych apartamentów królewskich jest fakt, że oba pomieszczenia miały tę samą konfigurację i
rozmiary, co było dotychczas niespotykaną cechą we francuskich projektach pałaców.

Oba „wielkie” apartamenty
królewskie formowane były
na kształt 7 amfiladowych
pokoi. Każdy z nich
dedykowany był jednemu z
ówcześnie znanych boskich
ciał i był personifikowany do
odpowiedniego greckorzymskiego bóstwa.
Dekoracje pokoi( prace
prowadzone były pod
zarządem Charlesa Le Bruna)
przedstawiały „heroiczne
działania króla” i były
przedstawione w formie
alegorycznej przez czyny
historycznych postaci z
przeszłości antycznej, jak na
przykład Aleksandra
Wielkiego.

3 Kampania
Trzecia kampania(1678-1684) zapoczątkowana była przez podpisanie traktatu Nimegen, kończącego wojnę niemiecką
prowadzoną w latach 1672-1678. Trzecia przebudowa kierowana była przez architekta Julesa Hardoui Mansart’a .W tym
czasie powstał Wersal w formie znanej obecnie. Mansart zaprojektował północne i południowe skrzydło Galerii
Zwierciadlanej oraz Oranżerię .

Le Brun był zaangażowany nie tylko w dekorowanie wnętrz, lecz także współpracował z Andre Le Notre zajmującym się
projektowaniem ogrodów. W maju 1682 Ludwik XIV oficjalnie przeniósł swój dwór do Wersalu, który w tym okresie stał się
symbolem superpotęgi Francji.

4 Kampania
Wkrótce po zakończeniu wojny z Ligą Augsburską (1688-1697) Ludwik XIV podjął ostatnią kampanie mającą na celu
przebudowę Wersalu. Czwarta kampania (1701-1710) skoncentrowana była głownie na konstrukcji Królewskiej Kaplicy,
zaprojektowanej przez Manstarta i dokończonej przez Roberta de Cotte i jego zespół. Wystąpiły również pewne przeróbki
królewskiego Małego Apartamentu –mianowicie Salonu Wolego Oka(Salon de l’Oeil de Boeu) i królewskiego alkierza. Z
zakończeniem kaplicy w 1710 w zasadzie cała konstrukcja Wersalu została ustalona; budowla pozostała nienaruszona przez
około dwadzieścia lat rządów Ludwika XV.

Kaplica królewska
Na piętrze pałacu znajduje się kaplica zbudowana w latach 1698-1710 według projektu Hardouin-Mansarta. Posiada ona
trzy nawy i czworoboczne filary podtrzymujące łuki zwieńczone galerią ze żłobionymi kolumnami. Na tym samym, piętrze
można podziwiać sześć wielkich komnat Wielkich Apartamentów (Grand Appartement), gdzie władca przyjmował swych
dworzan trzy razy w tygodniu, między szóstą a dziesiątą wieczorem.

Salon Herkulesa

Salon ten dziś łączący budynek
główny ze skrzydłem
północnym, początkowo był
miejscem, gdzie w latach 16821710 znajdowały się empory
czwartej tymczasowej kaplicy
wersalskiej. Dopiero po
przebudowie Roberta de Cotte,
od 1712 roku zaczął pełnić
funkcję salonu. Po śmierci
Ludwika XIV, prace dekoracyjne
zostały wznowione w 1725 za
rządów Ludwika XV. Barwne
marmury i pilastry z korynckimi
kapitelami z brązu złoconego
nawiązują do stylu Galerii
Zwierciadlanej. Jedynym
ustępstwem na rzecz stylu
Ludwika XV- rokoka, są
rzeźbione przez Jacques’a
Verbeckta ramy okalające dwa
obrazy Veroneza: Spotkanie
Eliezera i Rebeki oraz Ucztę u
Szymona.

Salon Wenus
Salon ten sąsiaduje za
Salonem Obfitości i
został utworzony przez
Mansarta z przodu
Wielkich Apartamentów.
Jego dekoracja była
zharmonizowana z
pozostałymi pokojami:
zdobiły go barwne
marmury i plafon ze
scenami ujętymi w ramy.
Na ścianach, płyciny z
prawdziwego marmuru
sąsiadują z malowanymi
jońskimi kolumnami i
kolumnami
namalowanymi- elementy
te tworzą pewną
odrębność dekoracyjną.
Na krótszych bokach Sali
malarz Jules Jean
Rousseau stworzył dwie
iluzjonistyczne
perspektywy
przedstawiające antyczne
galerie i portyki,
natomiast pomiędzy
oknami znalazły się
pozorne nisze z
malowanymi posągami.

Salon Diany

Do 1675 roku
salon ten był
pierwszym pokojem
Wielkich
Apartamentów,
mającym
bezpośrednie
połączenie ze
Schodami
Ambasadorów.
Nazwa salonu
pozwala rozpoznać
temat kompozycji
umieszczonych nad
drzwiami i
centralnego
malowidła na
plafonie- Diana
patronująca
żeglarzom i
myśliwym pędzla
Gabriela
Blancharda.

Salon Marsa
W centralnej części plafonu widnieje
scena Mars na rydwanie ciągniony przez
wilki, pędzla Claude’a Audrana, malowana
w skrócie perspektywicznym. Obok
znajduje się Zwycięstwo podtrzymywane
przez Herkulesa(Jean Baptiste’a
Jouveneta) oraz kompozycja Strach, lęk i
trwoga zwyciężająca moce ziemi(Rene
Antoine’a Houasse’a. Sześć malowanych
medalionów opiewa czyny wojenne
wielkich wodzów starożytnych- Cezara i
Cyrusa, Konstantyna Wielkiego i
Antoniusza, Demetriusza i Aleksandra
Sewera. A zatem, jeszcze raz został
przywołany świat antyczny, ale mimo to
szczegóły kompozycji nawiązują do
wydarzeń aktualnych- sztandary to
wspomnienie stanowiska Ludwika XIV
wobec zwycięstwa pod
Szentgotthard(Węgry), odniesionego nad
imperium otomańskim w 1664 roku, a
fragmenty statków przypominają o
handlowych przedsięwzięciach
Francuzów w Indiach.

Maria Leszczyńska-żona Ludwika XV

Salon Merkurego
Salon ten pełnił funkcję
przedpokoju Wielkich
Apartamentów, nazywano
go również „pokojem łoża”,
czyli sypialnią
reprezentacyjną, nad którą
rozpościerał się plafon
malowany przez Jean’a
Baptiste’a de
Champagine’a,
przedstawiający Merkurego
na rydwanie ciągnionym
przez koguty,
poprzedzanym przez
gwiazdę poranną i
towarzyszące jej sztuki i
nauki. W Salonie
Merkurego, podobnie jak w
sąsiednich pokojach,
odbywały się słynne
„wieczory apartamentowe”.
Każda sala miała swoje
przeznaczenie: rodzina
królewska bawiła się w
Salonie Merkurego, w
Salonie Marsa odbywały się
przeróżne gry, a po nich
koncert i bal, stół bilardowy
był ustawiony w Salonie
Diany, w Salonie Wenus
serwowano przekąski, a w
Salonie Obfitości gorące i
zimne napoje, Salon Apolla
natomiast zmieniał się w
salę muzyki i tańca.

Salon Apolla
Skoro Ludwik XIV
jako swój symbol
wybrał słońce,
musiał mieć salon
poświęcony
Apollinowi, bogu
słońca. W
środkowej partii
plafonu pędzla
Charles’a de La
Fosse,
podtrzymywanej
przez rzeźbione i
złocone figury
kobiece, ukazano
świetlistego Apolla
mknącego na
rydwanie w
otoczeniu czterech
pór roku. Salon
Apolla,
początkowo
sypialnia
reprezentacyjna(p
óźniej rolę tę pełnił
Salon Merkurego),
stał się po 1682
roku Salą
Tronową. Jednak
podczas
„wieczorów
apartamentowych”
był przekształcany
w salę muzyki i
tańca.

Salon Wojny
W okresie rozbudowy
pałacu wg projektu Le
Vau północno- zachodni
narożnik zajmował Salon
Jowisza, pełniący
wówczas rolę Wielkiego
Gabinetu. Po utworzeniu
Galerii Zwierciadlanej
zastąpił go Salon Wojny,
a jego nową dekorację
powierzono Le Brunowi i
Mansartowi. W trakcie
przekształcania Salonu
Jowisza w Salon Wojny
dekoracje o tematyce
mitologicznej musiały
ustąpić miejsca
historycznym- największy
nacisk położono na
wyeksponowanie
wojennych dokonań
Ludwika XIV.

Galeria Zwierciadlana
Galeria zwierciadlana to serce
wersalu i jego symbol. Najpierw
znajdowała się tu terasa włoska
wzniesiona przez Le Vau(1670).
Latem 1678 roku Mansart w
miejscu tarasu i dwóch salonów
które leżały na jego
krańcach(gabinet i sypialnia),
stworzył jedną długą, 73metrową salę. Dzięki temu
zewnętrzna bryła pałacu stała
się bardzo jednolita. Dekorację
wnętrz (1681 do 1686)
powierzono Le Brunowi, który
wykreował tutaj, na zlecenie
Colberta z 1671 roku, styl zwany
francuskim. Naprzeciwko
wielkich okien, półkolistych u
góry, biegnie siedemnaście
arkad z lustrami na całej
wysokości. Ten powtarzający się
motyw lustrzanej dekoracji
spowodował, ze galeria
wersalska stała się wyjątkowa i
oryginalna. W galerii
zwierciadlanej, podobnie jak w
Wielkich Apartamentach, Le
Brun zastosował dekorację
malarską sklepienia,
zachowując podział na
poszczególne kompozycje, co
było rozwiązaniem nieco
przestarzałym.

Salon Pokoju
Salon ten,
usytuowany w
południowozachodnim
narożniku
głównego
korpusu
Wersalu,
stanowi pendant
do Salonu
Wojny. Pokój
ten, podobnie
jak Salon Wojny,
otwiera się
wielką arkadą
na galerię;
wzorcem
takiego
rozwiązania był
najprawdopodob
niej pałac rodu
Colonna w
Rzymie.

Salon Wolego Oka

Sypialnia królowej

Sala Tronowa

Ogród wersalski
Ogród wersalskii jest uważany za pierwowzór ogrodu w stylu francuskim, ze względu na swe eleganckie
rozplanowanie i dekoracje, które nie są ani przesadne ani ubogie. Ogród zaprojektowany przez Le Notreà zajmuje
obszar o powierzchni 250 akrów. Stanowi on nie tylko integralną część pałacu, ale i jego dopełnienie

Ogród powstał na geometrycznym planie, jednak nie można mówić a jego monotonii. U stóp centralnego tarasu w basenie
Latony (Leto) znajduje się arcydzieło Maryègo ukazujące boginię z synem i córką, Apollonem i Dianą

Basen Apollina

Rzeźba góruje nad koncentrycznymi basenami w kształcie piramidy. Za basenem Latony rozciąga się długa Aleja Tapis-Vert (zielonych
dywanów), która prowadzi do basenu Apollina. Rydwan ciągniony przez cztery konie wynurza się władczo z wody, zaś Trytony
dmuchają w muszle oznajmiając nadejście boga. Ta dynamiczna i równocześnie majestatyczna grupa dłuta Turbyègo stanowi niejako
symbol okresu największej świetności Wersalu. Za basenem Apollina rozciąga się obszar zieleni z wielkim kanałem, którego bieg
przecina w połowie mały kanał.

Basen Apollina

Wioska Królowej
Od 1783 roku w północnej części posiadłości Królowej pojawiło się
osiemnaście chat krytych słomą. Wioska Marii Antoniny może stanowić
przykład bardzo szczegółowej koncepcji tego typu ogrodów, budzących
zachwyt w ostatnich latach ancien regime ‘u.

W skład założenia wchodzi staw wokół którego wznosi się dwanaście
domów, jest również mostek nad wodą, wieża i chaty kryte słomą.
Wioska Królowej stanowiła naturalne przedłużenie ogrodu angielskiego.
Kształtował się nowy modem życia-prywatnego i rodzinnego.

Latarnia

Młyn

Winnica

Świątynia Miłości

Świątynia Miłości

Opracowanie-Paweł Janowiak
[email protected]

Slide 4

Wersal
Chateau de Versailles

WERSAL

Charakterystyka

Wersal
Chateau de Versailles
Położenie
Versailles, Francja
Czas powstania
1661 - 1774
Typ
Pałac królewski
Styl architektoniczny
Barok
Materiały
Kamień, Cegła
Koszt budowy
Ok. 500 milionów marek
Powierzchnia
100 hektarów - ogrody Wersalu
Architekci
André Le Notre, Louis Le Vau, Jules HardouinMansart, Charles Le Brun, Robert de Cotte,
Ange-Janques Bagriel

Wersal Królów

Wersal Ludwika XIII
•Wstępując na tron miał 9 lat, a regencję
powierzono jego matce- Marii Medycejskiej,
•Stanowisko pierwszego ministra powierzył
kardynałowi Richelieu,
•W państwie panował kryzys finansowy- brak
pieniędzy na prowadzenie prac
architektonicznych,
•Ludwik XIII postanowił zbudować niewielką
budowlę na terenach wcześniej należących do
Gondich,

•W 1623 r. nadzór nad budową pawilonu
myśliwskiego powierzono Nicholasowi Huau,
•W latach 1631- 1634 przebudowę domku króla
powierzono Philibertowi Le Roy.

Wersal Ludwika XIV

•1661: śmierć kardynała Mazarina,
•w rządzeniu król korzystał z rad ministrów Le
Tellier’a, Fouquet i Lionne,
•dwadzieścia pierwszych lat panowania
Ludwika XIV upłynęło pod znakiem rozwoju
gospodarczego i kulturalnego,
•nastąpiła reorganizacja administracji,
sądownictwa i finansów; podjęto szereg
kroków przeciw arystokracji, ograniczono
uprawnienia gubernatorów prowincji,
•Ludwik XIV głosił niezależność władzy
świeckiej i wolność Kościoła francuskiego
wobec Watykanu; zwalczał działalność
jansenistów i protestantów,

•Król prowadził wojnę z Hiszpanią pod
pretekstem niespłacenia przez Hiszpanię
posagu Marii Teresy; w 1668 r. Ludwik XIV
podpisał w Akwizgranie traktat z Hiszpanią,

Wersal Ludwika XV

•W młodych latach króla
regencję powierzono księciu
Filipowi Orleańskiemu,
•W okresie tym nastąpiła
spłata ogromnego zadłużenia,
co pozwoliło ożywić
gospodarkę,
•Długie panowanie Ludwika
XV było okresem względnego
pokoju i dobrobytu,

Bassin trianon

Wersal Ludwika XVI

•Po całej serii nieudanych reform sytuacja
finansowa i polityczna znacznie się
pogorszyła, a opozycja i opinia publiczna
stawały w coraz większej opozycji wobec
króla,
•W sierpniu 1788 r. król zdecydował się
zwołać Stany Generalne niezwoływane od
1614 r.,
•Po obaleniu monarchii 10.08.1792 r. króla
uwięziono, a 21.01.1793 r. został stracony
•Zgromadzenie Ustawodawcze ustanowiło, że
wszystkie obrazy, meble i dzieła sztuki z
pałaców królewskich zostaną przeniesione do
Luwru,
•Po obaleniu monarchii w 1792 r. pałac
wersalski stał się własnością publiczną,
wyposażenie wnętrz wystawiono na sprzedaż,
•W 1793 r. Komitet Ocalenia Publicznego
zarządził, że w pałacu zorganizowane zostaną:
szkoła centralna, biblioteka, pracownia
historyczna oraz muzeum malarstwa i rzeźby
francuskiej.

Ewolucja Wersalu

Cztery Kampanie

Rozkład projektu i poszczególne etapy rozbudowy

Ewolucja Wersalu
Po śmierci Kardynała Mazzarina w 1661, który pełnił funkcję regenta w czasach wczesnej młodości Ludwika XIV, król
rozpoczął swoje własne rządy. Od tego momentu konstrukcja i ekspansja Wersalu stały się synonimem absolutystycznych
rządów młodego władcy. Król Ludwik XIV po konfiskacie nieruchomości Fouquet’a skorzystał z talentów architektów Louis
Le Vau i Andre Le Notre oraz malarza, a zarazem wprawnego dekoratora, Charlesa Le Bruna w swej kampanii przebudowy
Wersalu, który w swojej historii doświadczył czterech głównych prac budowlanych i każda z nich odpowiadała wojnom
prowadzonym w okresie rządów Ludwika XIV.

1 Kampania
Pierwsza kampania przebudowy Wersalu miała miejsce w latach 1664-1668 i rozpoczęła się od festynu baletowo-muzycznego
zatytułowanego „Plaisirs de I’lle enchantee”, które odbyło się w dniach od 7 do 13 maja 1664 roku. Przyjęcie było rzekomo wydane
by uczcić dwie królowe Francji: Annę Austryjaczkę, Królową Matkę i Marię Teresę - żonę Ludwika XIV, ale w rzeczywistości było
wydane na cześć królewskiej kochanki, Luizy de La Valliere. To przyjęcie jest często uważane za preludium tzw. wojny dewolucyjnej,
którą Ludwik XIV wypowiedział Hiszpanii(1667-68).
Ta pierwsza kampania miała na celu wprowadzenie poprawek umożliwiających pomieszczenie w zamku i ogrodach 600 gości
zaproszonych na przyjecie.

2 Kampania
Druga kampania mająca miejsce w latach 1669-1672 była zainaugurowana przez podpisanie Traktatu Aix-La-Chapelle, kończącego wojnę
dewolucyjną. Podczas kampanii pałac zaczął przybierać dzisiejsza formę. Najważniejszą zmianą była modyfikacja tzw. koperty domku
myśliwskiego Ludwika XIII, która została dokonana przez Louis Le Vau. „Koperta” otaczała domek króla od północy, południa i zachodu. Nowa
struktura zapewniła kwatery dla króla i członków jego rodziny. Główne piętro zamku zawierało dwa apartamenty: pierwszy dla monarchy, drugi
dla królowej. Wielki Apartament króla zajmował północną część zameczku, a Wielki apartament królowej znajdował się w południowej części.
Zachodnia część budowli przeznaczona była w większości na taras, który później został zniszczony by zbudować Salę Lustrzaną. Na parterze
północnej części zamku znajdowały się łaźnie, zawierające ukryte ośmiokątne wanny z bieżącą zimną i ciepłą wodą.

Brat króla i jego żona , książę i księżniczka z dynastii Orleańskiej, zajmowali apartamenty na parterze w południowej
części zamku. Wyższe piętra przeznaczone były na prywatne komnaty dla króla i jego dzieci. Istotny dla projektu i
konstrukcji powyższych apartamentów królewskich jest fakt, że oba pomieszczenia miały tę samą konfigurację i
rozmiary, co było dotychczas niespotykaną cechą we francuskich projektach pałaców.

Oba „wielkie” apartamenty
królewskie formowane były
na kształt 7 amfiladowych
pokoi. Każdy z nich
dedykowany był jednemu z
ówcześnie znanych boskich
ciał i był personifikowany do
odpowiedniego greckorzymskiego bóstwa.
Dekoracje pokoi( prace
prowadzone były pod
zarządem Charlesa Le Bruna)
przedstawiały „heroiczne
działania króla” i były
przedstawione w formie
alegorycznej przez czyny
historycznych postaci z
przeszłości antycznej, jak na
przykład Aleksandra
Wielkiego.

3 Kampania
Trzecia kampania(1678-1684) zapoczątkowana była przez podpisanie traktatu Nimegen, kończącego wojnę niemiecką
prowadzoną w latach 1672-1678. Trzecia przebudowa kierowana była przez architekta Julesa Hardoui Mansart’a .W tym
czasie powstał Wersal w formie znanej obecnie. Mansart zaprojektował północne i południowe skrzydło Galerii
Zwierciadlanej oraz Oranżerię .

Le Brun był zaangażowany nie tylko w dekorowanie wnętrz, lecz także współpracował z Andre Le Notre zajmującym się
projektowaniem ogrodów. W maju 1682 Ludwik XIV oficjalnie przeniósł swój dwór do Wersalu, który w tym okresie stał się
symbolem superpotęgi Francji.

4 Kampania
Wkrótce po zakończeniu wojny z Ligą Augsburską (1688-1697) Ludwik XIV podjął ostatnią kampanie mającą na celu
przebudowę Wersalu. Czwarta kampania (1701-1710) skoncentrowana była głownie na konstrukcji Królewskiej Kaplicy,
zaprojektowanej przez Manstarta i dokończonej przez Roberta de Cotte i jego zespół. Wystąpiły również pewne przeróbki
królewskiego Małego Apartamentu –mianowicie Salonu Wolego Oka(Salon de l’Oeil de Boeu) i królewskiego alkierza. Z
zakończeniem kaplicy w 1710 w zasadzie cała konstrukcja Wersalu została ustalona; budowla pozostała nienaruszona przez
około dwadzieścia lat rządów Ludwika XV.

Kaplica królewska
Na piętrze pałacu znajduje się kaplica zbudowana w latach 1698-1710 według projektu Hardouin-Mansarta. Posiada ona
trzy nawy i czworoboczne filary podtrzymujące łuki zwieńczone galerią ze żłobionymi kolumnami. Na tym samym, piętrze
można podziwiać sześć wielkich komnat Wielkich Apartamentów (Grand Appartement), gdzie władca przyjmował swych
dworzan trzy razy w tygodniu, między szóstą a dziesiątą wieczorem.

Salon Herkulesa

Salon ten dziś łączący budynek
główny ze skrzydłem
północnym, początkowo był
miejscem, gdzie w latach 16821710 znajdowały się empory
czwartej tymczasowej kaplicy
wersalskiej. Dopiero po
przebudowie Roberta de Cotte,
od 1712 roku zaczął pełnić
funkcję salonu. Po śmierci
Ludwika XIV, prace dekoracyjne
zostały wznowione w 1725 za
rządów Ludwika XV. Barwne
marmury i pilastry z korynckimi
kapitelami z brązu złoconego
nawiązują do stylu Galerii
Zwierciadlanej. Jedynym
ustępstwem na rzecz stylu
Ludwika XV- rokoka, są
rzeźbione przez Jacques’a
Verbeckta ramy okalające dwa
obrazy Veroneza: Spotkanie
Eliezera i Rebeki oraz Ucztę u
Szymona.

Salon Wenus
Salon ten sąsiaduje za
Salonem Obfitości i
został utworzony przez
Mansarta z przodu
Wielkich Apartamentów.
Jego dekoracja była
zharmonizowana z
pozostałymi pokojami:
zdobiły go barwne
marmury i plafon ze
scenami ujętymi w ramy.
Na ścianach, płyciny z
prawdziwego marmuru
sąsiadują z malowanymi
jońskimi kolumnami i
kolumnami
namalowanymi- elementy
te tworzą pewną
odrębność dekoracyjną.
Na krótszych bokach Sali
malarz Jules Jean
Rousseau stworzył dwie
iluzjonistyczne
perspektywy
przedstawiające antyczne
galerie i portyki,
natomiast pomiędzy
oknami znalazły się
pozorne nisze z
malowanymi posągami.

Salon Diany

Do 1675 roku
salon ten był
pierwszym pokojem
Wielkich
Apartamentów,
mającym
bezpośrednie
połączenie ze
Schodami
Ambasadorów.
Nazwa salonu
pozwala rozpoznać
temat kompozycji
umieszczonych nad
drzwiami i
centralnego
malowidła na
plafonie- Diana
patronująca
żeglarzom i
myśliwym pędzla
Gabriela
Blancharda.

Salon Marsa
W centralnej części plafonu widnieje
scena Mars na rydwanie ciągniony przez
wilki, pędzla Claude’a Audrana, malowana
w skrócie perspektywicznym. Obok
znajduje się Zwycięstwo podtrzymywane
przez Herkulesa(Jean Baptiste’a
Jouveneta) oraz kompozycja Strach, lęk i
trwoga zwyciężająca moce ziemi(Rene
Antoine’a Houasse’a. Sześć malowanych
medalionów opiewa czyny wojenne
wielkich wodzów starożytnych- Cezara i
Cyrusa, Konstantyna Wielkiego i
Antoniusza, Demetriusza i Aleksandra
Sewera. A zatem, jeszcze raz został
przywołany świat antyczny, ale mimo to
szczegóły kompozycji nawiązują do
wydarzeń aktualnych- sztandary to
wspomnienie stanowiska Ludwika XIV
wobec zwycięstwa pod
Szentgotthard(Węgry), odniesionego nad
imperium otomańskim w 1664 roku, a
fragmenty statków przypominają o
handlowych przedsięwzięciach
Francuzów w Indiach.

Maria Leszczyńska-żona Ludwika XV

Salon Merkurego
Salon ten pełnił funkcję
przedpokoju Wielkich
Apartamentów, nazywano
go również „pokojem łoża”,
czyli sypialnią
reprezentacyjną, nad którą
rozpościerał się plafon
malowany przez Jean’a
Baptiste’a de
Champagine’a,
przedstawiający Merkurego
na rydwanie ciągnionym
przez koguty,
poprzedzanym przez
gwiazdę poranną i
towarzyszące jej sztuki i
nauki. W Salonie
Merkurego, podobnie jak w
sąsiednich pokojach,
odbywały się słynne
„wieczory apartamentowe”.
Każda sala miała swoje
przeznaczenie: rodzina
królewska bawiła się w
Salonie Merkurego, w
Salonie Marsa odbywały się
przeróżne gry, a po nich
koncert i bal, stół bilardowy
był ustawiony w Salonie
Diany, w Salonie Wenus
serwowano przekąski, a w
Salonie Obfitości gorące i
zimne napoje, Salon Apolla
natomiast zmieniał się w
salę muzyki i tańca.

Salon Apolla
Skoro Ludwik XIV
jako swój symbol
wybrał słońce,
musiał mieć salon
poświęcony
Apollinowi, bogu
słońca. W
środkowej partii
plafonu pędzla
Charles’a de La
Fosse,
podtrzymywanej
przez rzeźbione i
złocone figury
kobiece, ukazano
świetlistego Apolla
mknącego na
rydwanie w
otoczeniu czterech
pór roku. Salon
Apolla,
początkowo
sypialnia
reprezentacyjna(p
óźniej rolę tę pełnił
Salon Merkurego),
stał się po 1682
roku Salą
Tronową. Jednak
podczas
„wieczorów
apartamentowych”
był przekształcany
w salę muzyki i
tańca.

Salon Wojny
W okresie rozbudowy
pałacu wg projektu Le
Vau północno- zachodni
narożnik zajmował Salon
Jowisza, pełniący
wówczas rolę Wielkiego
Gabinetu. Po utworzeniu
Galerii Zwierciadlanej
zastąpił go Salon Wojny,
a jego nową dekorację
powierzono Le Brunowi i
Mansartowi. W trakcie
przekształcania Salonu
Jowisza w Salon Wojny
dekoracje o tematyce
mitologicznej musiały
ustąpić miejsca
historycznym- największy
nacisk położono na
wyeksponowanie
wojennych dokonań
Ludwika XIV.

Galeria Zwierciadlana
Galeria zwierciadlana to serce
wersalu i jego symbol. Najpierw
znajdowała się tu terasa włoska
wzniesiona przez Le Vau(1670).
Latem 1678 roku Mansart w
miejscu tarasu i dwóch salonów
które leżały na jego
krańcach(gabinet i sypialnia),
stworzył jedną długą, 73metrową salę. Dzięki temu
zewnętrzna bryła pałacu stała
się bardzo jednolita. Dekorację
wnętrz (1681 do 1686)
powierzono Le Brunowi, który
wykreował tutaj, na zlecenie
Colberta z 1671 roku, styl zwany
francuskim. Naprzeciwko
wielkich okien, półkolistych u
góry, biegnie siedemnaście
arkad z lustrami na całej
wysokości. Ten powtarzający się
motyw lustrzanej dekoracji
spowodował, ze galeria
wersalska stała się wyjątkowa i
oryginalna. W galerii
zwierciadlanej, podobnie jak w
Wielkich Apartamentach, Le
Brun zastosował dekorację
malarską sklepienia,
zachowując podział na
poszczególne kompozycje, co
było rozwiązaniem nieco
przestarzałym.

Salon Pokoju
Salon ten,
usytuowany w
południowozachodnim
narożniku
głównego
korpusu
Wersalu,
stanowi pendant
do Salonu
Wojny. Pokój
ten, podobnie
jak Salon Wojny,
otwiera się
wielką arkadą
na galerię;
wzorcem
takiego
rozwiązania był
najprawdopodob
niej pałac rodu
Colonna w
Rzymie.

Salon Wolego Oka

Sypialnia królowej

Sala Tronowa

Ogród wersalski
Ogród wersalskii jest uważany za pierwowzór ogrodu w stylu francuskim, ze względu na swe eleganckie
rozplanowanie i dekoracje, które nie są ani przesadne ani ubogie. Ogród zaprojektowany przez Le Notreà zajmuje
obszar o powierzchni 250 akrów. Stanowi on nie tylko integralną część pałacu, ale i jego dopełnienie

Ogród powstał na geometrycznym planie, jednak nie można mówić a jego monotonii. U stóp centralnego tarasu w basenie
Latony (Leto) znajduje się arcydzieło Maryègo ukazujące boginię z synem i córką, Apollonem i Dianą

Basen Apollina

Rzeźba góruje nad koncentrycznymi basenami w kształcie piramidy. Za basenem Latony rozciąga się długa Aleja Tapis-Vert (zielonych
dywanów), która prowadzi do basenu Apollina. Rydwan ciągniony przez cztery konie wynurza się władczo z wody, zaś Trytony
dmuchają w muszle oznajmiając nadejście boga. Ta dynamiczna i równocześnie majestatyczna grupa dłuta Turbyègo stanowi niejako
symbol okresu największej świetności Wersalu. Za basenem Apollina rozciąga się obszar zieleni z wielkim kanałem, którego bieg
przecina w połowie mały kanał.

Basen Apollina

Wioska Królowej
Od 1783 roku w północnej części posiadłości Królowej pojawiło się
osiemnaście chat krytych słomą. Wioska Marii Antoniny może stanowić
przykład bardzo szczegółowej koncepcji tego typu ogrodów, budzących
zachwyt w ostatnich latach ancien regime ‘u.

W skład założenia wchodzi staw wokół którego wznosi się dwanaście
domów, jest również mostek nad wodą, wieża i chaty kryte słomą.
Wioska Królowej stanowiła naturalne przedłużenie ogrodu angielskiego.
Kształtował się nowy modem życia-prywatnego i rodzinnego.

Latarnia

Młyn

Winnica

Świątynia Miłości

Świątynia Miłości

Opracowanie-Paweł Janowiak
[email protected]

Slide 5

Wersal
Chateau de Versailles

WERSAL

Charakterystyka

Wersal
Chateau de Versailles
Położenie
Versailles, Francja
Czas powstania
1661 - 1774
Typ
Pałac królewski
Styl architektoniczny
Barok
Materiały
Kamień, Cegła
Koszt budowy
Ok. 500 milionów marek
Powierzchnia
100 hektarów - ogrody Wersalu
Architekci
André Le Notre, Louis Le Vau, Jules HardouinMansart, Charles Le Brun, Robert de Cotte,
Ange-Janques Bagriel

Wersal Królów

Wersal Ludwika XIII
•Wstępując na tron miał 9 lat, a regencję
powierzono jego matce- Marii Medycejskiej,
•Stanowisko pierwszego ministra powierzył
kardynałowi Richelieu,
•W państwie panował kryzys finansowy- brak
pieniędzy na prowadzenie prac
architektonicznych,
•Ludwik XIII postanowił zbudować niewielką
budowlę na terenach wcześniej należących do
Gondich,

•W 1623 r. nadzór nad budową pawilonu
myśliwskiego powierzono Nicholasowi Huau,
•W latach 1631- 1634 przebudowę domku króla
powierzono Philibertowi Le Roy.

Wersal Ludwika XIV

•1661: śmierć kardynała Mazarina,
•w rządzeniu król korzystał z rad ministrów Le
Tellier’a, Fouquet i Lionne,
•dwadzieścia pierwszych lat panowania
Ludwika XIV upłynęło pod znakiem rozwoju
gospodarczego i kulturalnego,
•nastąpiła reorganizacja administracji,
sądownictwa i finansów; podjęto szereg
kroków przeciw arystokracji, ograniczono
uprawnienia gubernatorów prowincji,
•Ludwik XIV głosił niezależność władzy
świeckiej i wolność Kościoła francuskiego
wobec Watykanu; zwalczał działalność
jansenistów i protestantów,

•Król prowadził wojnę z Hiszpanią pod
pretekstem niespłacenia przez Hiszpanię
posagu Marii Teresy; w 1668 r. Ludwik XIV
podpisał w Akwizgranie traktat z Hiszpanią,

Wersal Ludwika XV

•W młodych latach króla
regencję powierzono księciu
Filipowi Orleańskiemu,
•W okresie tym nastąpiła
spłata ogromnego zadłużenia,
co pozwoliło ożywić
gospodarkę,
•Długie panowanie Ludwika
XV było okresem względnego
pokoju i dobrobytu,

Bassin trianon

Wersal Ludwika XVI

•Po całej serii nieudanych reform sytuacja
finansowa i polityczna znacznie się
pogorszyła, a opozycja i opinia publiczna
stawały w coraz większej opozycji wobec
króla,
•W sierpniu 1788 r. król zdecydował się
zwołać Stany Generalne niezwoływane od
1614 r.,
•Po obaleniu monarchii 10.08.1792 r. króla
uwięziono, a 21.01.1793 r. został stracony
•Zgromadzenie Ustawodawcze ustanowiło, że
wszystkie obrazy, meble i dzieła sztuki z
pałaców królewskich zostaną przeniesione do
Luwru,
•Po obaleniu monarchii w 1792 r. pałac
wersalski stał się własnością publiczną,
wyposażenie wnętrz wystawiono na sprzedaż,
•W 1793 r. Komitet Ocalenia Publicznego
zarządził, że w pałacu zorganizowane zostaną:
szkoła centralna, biblioteka, pracownia
historyczna oraz muzeum malarstwa i rzeźby
francuskiej.

Ewolucja Wersalu

Cztery Kampanie

Rozkład projektu i poszczególne etapy rozbudowy

Ewolucja Wersalu
Po śmierci Kardynała Mazzarina w 1661, który pełnił funkcję regenta w czasach wczesnej młodości Ludwika XIV, król
rozpoczął swoje własne rządy. Od tego momentu konstrukcja i ekspansja Wersalu stały się synonimem absolutystycznych
rządów młodego władcy. Król Ludwik XIV po konfiskacie nieruchomości Fouquet’a skorzystał z talentów architektów Louis
Le Vau i Andre Le Notre oraz malarza, a zarazem wprawnego dekoratora, Charlesa Le Bruna w swej kampanii przebudowy
Wersalu, który w swojej historii doświadczył czterech głównych prac budowlanych i każda z nich odpowiadała wojnom
prowadzonym w okresie rządów Ludwika XIV.

1 Kampania
Pierwsza kampania przebudowy Wersalu miała miejsce w latach 1664-1668 i rozpoczęła się od festynu baletowo-muzycznego
zatytułowanego „Plaisirs de I’lle enchantee”, które odbyło się w dniach od 7 do 13 maja 1664 roku. Przyjęcie było rzekomo wydane
by uczcić dwie królowe Francji: Annę Austryjaczkę, Królową Matkę i Marię Teresę - żonę Ludwika XIV, ale w rzeczywistości było
wydane na cześć królewskiej kochanki, Luizy de La Valliere. To przyjęcie jest często uważane za preludium tzw. wojny dewolucyjnej,
którą Ludwik XIV wypowiedział Hiszpanii(1667-68).
Ta pierwsza kampania miała na celu wprowadzenie poprawek umożliwiających pomieszczenie w zamku i ogrodach 600 gości
zaproszonych na przyjecie.

2 Kampania
Druga kampania mająca miejsce w latach 1669-1672 była zainaugurowana przez podpisanie Traktatu Aix-La-Chapelle, kończącego wojnę
dewolucyjną. Podczas kampanii pałac zaczął przybierać dzisiejsza formę. Najważniejszą zmianą była modyfikacja tzw. koperty domku
myśliwskiego Ludwika XIII, która została dokonana przez Louis Le Vau. „Koperta” otaczała domek króla od północy, południa i zachodu. Nowa
struktura zapewniła kwatery dla króla i członków jego rodziny. Główne piętro zamku zawierało dwa apartamenty: pierwszy dla monarchy, drugi
dla królowej. Wielki Apartament króla zajmował północną część zameczku, a Wielki apartament królowej znajdował się w południowej części.
Zachodnia część budowli przeznaczona była w większości na taras, który później został zniszczony by zbudować Salę Lustrzaną. Na parterze
północnej części zamku znajdowały się łaźnie, zawierające ukryte ośmiokątne wanny z bieżącą zimną i ciepłą wodą.

Brat króla i jego żona , książę i księżniczka z dynastii Orleańskiej, zajmowali apartamenty na parterze w południowej
części zamku. Wyższe piętra przeznaczone były na prywatne komnaty dla króla i jego dzieci. Istotny dla projektu i
konstrukcji powyższych apartamentów królewskich jest fakt, że oba pomieszczenia miały tę samą konfigurację i
rozmiary, co było dotychczas niespotykaną cechą we francuskich projektach pałaców.

Oba „wielkie” apartamenty
królewskie formowane były
na kształt 7 amfiladowych
pokoi. Każdy z nich
dedykowany był jednemu z
ówcześnie znanych boskich
ciał i był personifikowany do
odpowiedniego greckorzymskiego bóstwa.
Dekoracje pokoi( prace
prowadzone były pod
zarządem Charlesa Le Bruna)
przedstawiały „heroiczne
działania króla” i były
przedstawione w formie
alegorycznej przez czyny
historycznych postaci z
przeszłości antycznej, jak na
przykład Aleksandra
Wielkiego.

3 Kampania
Trzecia kampania(1678-1684) zapoczątkowana była przez podpisanie traktatu Nimegen, kończącego wojnę niemiecką
prowadzoną w latach 1672-1678. Trzecia przebudowa kierowana była przez architekta Julesa Hardoui Mansart’a .W tym
czasie powstał Wersal w formie znanej obecnie. Mansart zaprojektował północne i południowe skrzydło Galerii
Zwierciadlanej oraz Oranżerię .

Le Brun był zaangażowany nie tylko w dekorowanie wnętrz, lecz także współpracował z Andre Le Notre zajmującym się
projektowaniem ogrodów. W maju 1682 Ludwik XIV oficjalnie przeniósł swój dwór do Wersalu, który w tym okresie stał się
symbolem superpotęgi Francji.

4 Kampania
Wkrótce po zakończeniu wojny z Ligą Augsburską (1688-1697) Ludwik XIV podjął ostatnią kampanie mającą na celu
przebudowę Wersalu. Czwarta kampania (1701-1710) skoncentrowana była głownie na konstrukcji Królewskiej Kaplicy,
zaprojektowanej przez Manstarta i dokończonej przez Roberta de Cotte i jego zespół. Wystąpiły również pewne przeróbki
królewskiego Małego Apartamentu –mianowicie Salonu Wolego Oka(Salon de l’Oeil de Boeu) i królewskiego alkierza. Z
zakończeniem kaplicy w 1710 w zasadzie cała konstrukcja Wersalu została ustalona; budowla pozostała nienaruszona przez
około dwadzieścia lat rządów Ludwika XV.

Kaplica królewska
Na piętrze pałacu znajduje się kaplica zbudowana w latach 1698-1710 według projektu Hardouin-Mansarta. Posiada ona
trzy nawy i czworoboczne filary podtrzymujące łuki zwieńczone galerią ze żłobionymi kolumnami. Na tym samym, piętrze
można podziwiać sześć wielkich komnat Wielkich Apartamentów (Grand Appartement), gdzie władca przyjmował swych
dworzan trzy razy w tygodniu, między szóstą a dziesiątą wieczorem.

Salon Herkulesa

Salon ten dziś łączący budynek
główny ze skrzydłem
północnym, początkowo był
miejscem, gdzie w latach 16821710 znajdowały się empory
czwartej tymczasowej kaplicy
wersalskiej. Dopiero po
przebudowie Roberta de Cotte,
od 1712 roku zaczął pełnić
funkcję salonu. Po śmierci
Ludwika XIV, prace dekoracyjne
zostały wznowione w 1725 za
rządów Ludwika XV. Barwne
marmury i pilastry z korynckimi
kapitelami z brązu złoconego
nawiązują do stylu Galerii
Zwierciadlanej. Jedynym
ustępstwem na rzecz stylu
Ludwika XV- rokoka, są
rzeźbione przez Jacques’a
Verbeckta ramy okalające dwa
obrazy Veroneza: Spotkanie
Eliezera i Rebeki oraz Ucztę u
Szymona.

Salon Wenus
Salon ten sąsiaduje za
Salonem Obfitości i
został utworzony przez
Mansarta z przodu
Wielkich Apartamentów.
Jego dekoracja była
zharmonizowana z
pozostałymi pokojami:
zdobiły go barwne
marmury i plafon ze
scenami ujętymi w ramy.
Na ścianach, płyciny z
prawdziwego marmuru
sąsiadują z malowanymi
jońskimi kolumnami i
kolumnami
namalowanymi- elementy
te tworzą pewną
odrębność dekoracyjną.
Na krótszych bokach Sali
malarz Jules Jean
Rousseau stworzył dwie
iluzjonistyczne
perspektywy
przedstawiające antyczne
galerie i portyki,
natomiast pomiędzy
oknami znalazły się
pozorne nisze z
malowanymi posągami.

Salon Diany

Do 1675 roku
salon ten był
pierwszym pokojem
Wielkich
Apartamentów,
mającym
bezpośrednie
połączenie ze
Schodami
Ambasadorów.
Nazwa salonu
pozwala rozpoznać
temat kompozycji
umieszczonych nad
drzwiami i
centralnego
malowidła na
plafonie- Diana
patronująca
żeglarzom i
myśliwym pędzla
Gabriela
Blancharda.

Salon Marsa
W centralnej części plafonu widnieje
scena Mars na rydwanie ciągniony przez
wilki, pędzla Claude’a Audrana, malowana
w skrócie perspektywicznym. Obok
znajduje się Zwycięstwo podtrzymywane
przez Herkulesa(Jean Baptiste’a
Jouveneta) oraz kompozycja Strach, lęk i
trwoga zwyciężająca moce ziemi(Rene
Antoine’a Houasse’a. Sześć malowanych
medalionów opiewa czyny wojenne
wielkich wodzów starożytnych- Cezara i
Cyrusa, Konstantyna Wielkiego i
Antoniusza, Demetriusza i Aleksandra
Sewera. A zatem, jeszcze raz został
przywołany świat antyczny, ale mimo to
szczegóły kompozycji nawiązują do
wydarzeń aktualnych- sztandary to
wspomnienie stanowiska Ludwika XIV
wobec zwycięstwa pod
Szentgotthard(Węgry), odniesionego nad
imperium otomańskim w 1664 roku, a
fragmenty statków przypominają o
handlowych przedsięwzięciach
Francuzów w Indiach.

Maria Leszczyńska-żona Ludwika XV

Salon Merkurego
Salon ten pełnił funkcję
przedpokoju Wielkich
Apartamentów, nazywano
go również „pokojem łoża”,
czyli sypialnią
reprezentacyjną, nad którą
rozpościerał się plafon
malowany przez Jean’a
Baptiste’a de
Champagine’a,
przedstawiający Merkurego
na rydwanie ciągnionym
przez koguty,
poprzedzanym przez
gwiazdę poranną i
towarzyszące jej sztuki i
nauki. W Salonie
Merkurego, podobnie jak w
sąsiednich pokojach,
odbywały się słynne
„wieczory apartamentowe”.
Każda sala miała swoje
przeznaczenie: rodzina
królewska bawiła się w
Salonie Merkurego, w
Salonie Marsa odbywały się
przeróżne gry, a po nich
koncert i bal, stół bilardowy
był ustawiony w Salonie
Diany, w Salonie Wenus
serwowano przekąski, a w
Salonie Obfitości gorące i
zimne napoje, Salon Apolla
natomiast zmieniał się w
salę muzyki i tańca.

Salon Apolla
Skoro Ludwik XIV
jako swój symbol
wybrał słońce,
musiał mieć salon
poświęcony
Apollinowi, bogu
słońca. W
środkowej partii
plafonu pędzla
Charles’a de La
Fosse,
podtrzymywanej
przez rzeźbione i
złocone figury
kobiece, ukazano
świetlistego Apolla
mknącego na
rydwanie w
otoczeniu czterech
pór roku. Salon
Apolla,
początkowo
sypialnia
reprezentacyjna(p
óźniej rolę tę pełnił
Salon Merkurego),
stał się po 1682
roku Salą
Tronową. Jednak
podczas
„wieczorów
apartamentowych”
był przekształcany
w salę muzyki i
tańca.

Salon Wojny
W okresie rozbudowy
pałacu wg projektu Le
Vau północno- zachodni
narożnik zajmował Salon
Jowisza, pełniący
wówczas rolę Wielkiego
Gabinetu. Po utworzeniu
Galerii Zwierciadlanej
zastąpił go Salon Wojny,
a jego nową dekorację
powierzono Le Brunowi i
Mansartowi. W trakcie
przekształcania Salonu
Jowisza w Salon Wojny
dekoracje o tematyce
mitologicznej musiały
ustąpić miejsca
historycznym- największy
nacisk położono na
wyeksponowanie
wojennych dokonań
Ludwika XIV.

Galeria Zwierciadlana
Galeria zwierciadlana to serce
wersalu i jego symbol. Najpierw
znajdowała się tu terasa włoska
wzniesiona przez Le Vau(1670).
Latem 1678 roku Mansart w
miejscu tarasu i dwóch salonów
które leżały na jego
krańcach(gabinet i sypialnia),
stworzył jedną długą, 73metrową salę. Dzięki temu
zewnętrzna bryła pałacu stała
się bardzo jednolita. Dekorację
wnętrz (1681 do 1686)
powierzono Le Brunowi, który
wykreował tutaj, na zlecenie
Colberta z 1671 roku, styl zwany
francuskim. Naprzeciwko
wielkich okien, półkolistych u
góry, biegnie siedemnaście
arkad z lustrami na całej
wysokości. Ten powtarzający się
motyw lustrzanej dekoracji
spowodował, ze galeria
wersalska stała się wyjątkowa i
oryginalna. W galerii
zwierciadlanej, podobnie jak w
Wielkich Apartamentach, Le
Brun zastosował dekorację
malarską sklepienia,
zachowując podział na
poszczególne kompozycje, co
było rozwiązaniem nieco
przestarzałym.

Salon Pokoju
Salon ten,
usytuowany w
południowozachodnim
narożniku
głównego
korpusu
Wersalu,
stanowi pendant
do Salonu
Wojny. Pokój
ten, podobnie
jak Salon Wojny,
otwiera się
wielką arkadą
na galerię;
wzorcem
takiego
rozwiązania był
najprawdopodob
niej pałac rodu
Colonna w
Rzymie.

Salon Wolego Oka

Sypialnia królowej

Sala Tronowa

Ogród wersalski
Ogród wersalskii jest uważany za pierwowzór ogrodu w stylu francuskim, ze względu na swe eleganckie
rozplanowanie i dekoracje, które nie są ani przesadne ani ubogie. Ogród zaprojektowany przez Le Notreà zajmuje
obszar o powierzchni 250 akrów. Stanowi on nie tylko integralną część pałacu, ale i jego dopełnienie

Ogród powstał na geometrycznym planie, jednak nie można mówić a jego monotonii. U stóp centralnego tarasu w basenie
Latony (Leto) znajduje się arcydzieło Maryègo ukazujące boginię z synem i córką, Apollonem i Dianą

Basen Apollina

Rzeźba góruje nad koncentrycznymi basenami w kształcie piramidy. Za basenem Latony rozciąga się długa Aleja Tapis-Vert (zielonych
dywanów), która prowadzi do basenu Apollina. Rydwan ciągniony przez cztery konie wynurza się władczo z wody, zaś Trytony
dmuchają w muszle oznajmiając nadejście boga. Ta dynamiczna i równocześnie majestatyczna grupa dłuta Turbyègo stanowi niejako
symbol okresu największej świetności Wersalu. Za basenem Apollina rozciąga się obszar zieleni z wielkim kanałem, którego bieg
przecina w połowie mały kanał.

Basen Apollina

Wioska Królowej
Od 1783 roku w północnej części posiadłości Królowej pojawiło się
osiemnaście chat krytych słomą. Wioska Marii Antoniny może stanowić
przykład bardzo szczegółowej koncepcji tego typu ogrodów, budzących
zachwyt w ostatnich latach ancien regime ‘u.

W skład założenia wchodzi staw wokół którego wznosi się dwanaście
domów, jest również mostek nad wodą, wieża i chaty kryte słomą.
Wioska Królowej stanowiła naturalne przedłużenie ogrodu angielskiego.
Kształtował się nowy modem życia-prywatnego i rodzinnego.

Latarnia

Młyn

Winnica

Świątynia Miłości

Świątynia Miłości

Opracowanie-Paweł Janowiak
[email protected]

Slide 6

Wersal
Chateau de Versailles

WERSAL

Charakterystyka

Wersal
Chateau de Versailles
Położenie
Versailles, Francja
Czas powstania
1661 - 1774
Typ
Pałac królewski
Styl architektoniczny
Barok
Materiały
Kamień, Cegła
Koszt budowy
Ok. 500 milionów marek
Powierzchnia
100 hektarów - ogrody Wersalu
Architekci
André Le Notre, Louis Le Vau, Jules HardouinMansart, Charles Le Brun, Robert de Cotte,
Ange-Janques Bagriel

Wersal Królów

Wersal Ludwika XIII
•Wstępując na tron miał 9 lat, a regencję
powierzono jego matce- Marii Medycejskiej,
•Stanowisko pierwszego ministra powierzył
kardynałowi Richelieu,
•W państwie panował kryzys finansowy- brak
pieniędzy na prowadzenie prac
architektonicznych,
•Ludwik XIII postanowił zbudować niewielką
budowlę na terenach wcześniej należących do
Gondich,

•W 1623 r. nadzór nad budową pawilonu
myśliwskiego powierzono Nicholasowi Huau,
•W latach 1631- 1634 przebudowę domku króla
powierzono Philibertowi Le Roy.

Wersal Ludwika XIV

•1661: śmierć kardynała Mazarina,
•w rządzeniu król korzystał z rad ministrów Le
Tellier’a, Fouquet i Lionne,
•dwadzieścia pierwszych lat panowania
Ludwika XIV upłynęło pod znakiem rozwoju
gospodarczego i kulturalnego,
•nastąpiła reorganizacja administracji,
sądownictwa i finansów; podjęto szereg
kroków przeciw arystokracji, ograniczono
uprawnienia gubernatorów prowincji,
•Ludwik XIV głosił niezależność władzy
świeckiej i wolność Kościoła francuskiego
wobec Watykanu; zwalczał działalność
jansenistów i protestantów,

•Król prowadził wojnę z Hiszpanią pod
pretekstem niespłacenia przez Hiszpanię
posagu Marii Teresy; w 1668 r. Ludwik XIV
podpisał w Akwizgranie traktat z Hiszpanią,

Wersal Ludwika XV

•W młodych latach króla
regencję powierzono księciu
Filipowi Orleańskiemu,
•W okresie tym nastąpiła
spłata ogromnego zadłużenia,
co pozwoliło ożywić
gospodarkę,
•Długie panowanie Ludwika
XV było okresem względnego
pokoju i dobrobytu,

Bassin trianon

Wersal Ludwika XVI

•Po całej serii nieudanych reform sytuacja
finansowa i polityczna znacznie się
pogorszyła, a opozycja i opinia publiczna
stawały w coraz większej opozycji wobec
króla,
•W sierpniu 1788 r. król zdecydował się
zwołać Stany Generalne niezwoływane od
1614 r.,
•Po obaleniu monarchii 10.08.1792 r. króla
uwięziono, a 21.01.1793 r. został stracony
•Zgromadzenie Ustawodawcze ustanowiło, że
wszystkie obrazy, meble i dzieła sztuki z
pałaców królewskich zostaną przeniesione do
Luwru,
•Po obaleniu monarchii w 1792 r. pałac
wersalski stał się własnością publiczną,
wyposażenie wnętrz wystawiono na sprzedaż,
•W 1793 r. Komitet Ocalenia Publicznego
zarządził, że w pałacu zorganizowane zostaną:
szkoła centralna, biblioteka, pracownia
historyczna oraz muzeum malarstwa i rzeźby
francuskiej.

Ewolucja Wersalu

Cztery Kampanie

Rozkład projektu i poszczególne etapy rozbudowy

Ewolucja Wersalu
Po śmierci Kardynała Mazzarina w 1661, który pełnił funkcję regenta w czasach wczesnej młodości Ludwika XIV, król
rozpoczął swoje własne rządy. Od tego momentu konstrukcja i ekspansja Wersalu stały się synonimem absolutystycznych
rządów młodego władcy. Król Ludwik XIV po konfiskacie nieruchomości Fouquet’a skorzystał z talentów architektów Louis
Le Vau i Andre Le Notre oraz malarza, a zarazem wprawnego dekoratora, Charlesa Le Bruna w swej kampanii przebudowy
Wersalu, który w swojej historii doświadczył czterech głównych prac budowlanych i każda z nich odpowiadała wojnom
prowadzonym w okresie rządów Ludwika XIV.

1 Kampania
Pierwsza kampania przebudowy Wersalu miała miejsce w latach 1664-1668 i rozpoczęła się od festynu baletowo-muzycznego
zatytułowanego „Plaisirs de I’lle enchantee”, które odbyło się w dniach od 7 do 13 maja 1664 roku. Przyjęcie było rzekomo wydane
by uczcić dwie królowe Francji: Annę Austryjaczkę, Królową Matkę i Marię Teresę - żonę Ludwika XIV, ale w rzeczywistości było
wydane na cześć królewskiej kochanki, Luizy de La Valliere. To przyjęcie jest często uważane za preludium tzw. wojny dewolucyjnej,
którą Ludwik XIV wypowiedział Hiszpanii(1667-68).
Ta pierwsza kampania miała na celu wprowadzenie poprawek umożliwiających pomieszczenie w zamku i ogrodach 600 gości
zaproszonych na przyjecie.

2 Kampania
Druga kampania mająca miejsce w latach 1669-1672 była zainaugurowana przez podpisanie Traktatu Aix-La-Chapelle, kończącego wojnę
dewolucyjną. Podczas kampanii pałac zaczął przybierać dzisiejsza formę. Najważniejszą zmianą była modyfikacja tzw. koperty domku
myśliwskiego Ludwika XIII, która została dokonana przez Louis Le Vau. „Koperta” otaczała domek króla od północy, południa i zachodu. Nowa
struktura zapewniła kwatery dla króla i członków jego rodziny. Główne piętro zamku zawierało dwa apartamenty: pierwszy dla monarchy, drugi
dla królowej. Wielki Apartament króla zajmował północną część zameczku, a Wielki apartament królowej znajdował się w południowej części.
Zachodnia część budowli przeznaczona była w większości na taras, który później został zniszczony by zbudować Salę Lustrzaną. Na parterze
północnej części zamku znajdowały się łaźnie, zawierające ukryte ośmiokątne wanny z bieżącą zimną i ciepłą wodą.

Brat króla i jego żona , książę i księżniczka z dynastii Orleańskiej, zajmowali apartamenty na parterze w południowej
części zamku. Wyższe piętra przeznaczone były na prywatne komnaty dla króla i jego dzieci. Istotny dla projektu i
konstrukcji powyższych apartamentów królewskich jest fakt, że oba pomieszczenia miały tę samą konfigurację i
rozmiary, co było dotychczas niespotykaną cechą we francuskich projektach pałaców.

Oba „wielkie” apartamenty
królewskie formowane były
na kształt 7 amfiladowych
pokoi. Każdy z nich
dedykowany był jednemu z
ówcześnie znanych boskich
ciał i był personifikowany do
odpowiedniego greckorzymskiego bóstwa.
Dekoracje pokoi( prace
prowadzone były pod
zarządem Charlesa Le Bruna)
przedstawiały „heroiczne
działania króla” i były
przedstawione w formie
alegorycznej przez czyny
historycznych postaci z
przeszłości antycznej, jak na
przykład Aleksandra
Wielkiego.

3 Kampania
Trzecia kampania(1678-1684) zapoczątkowana była przez podpisanie traktatu Nimegen, kończącego wojnę niemiecką
prowadzoną w latach 1672-1678. Trzecia przebudowa kierowana była przez architekta Julesa Hardoui Mansart’a .W tym
czasie powstał Wersal w formie znanej obecnie. Mansart zaprojektował północne i południowe skrzydło Galerii
Zwierciadlanej oraz Oranżerię .

Le Brun był zaangażowany nie tylko w dekorowanie wnętrz, lecz także współpracował z Andre Le Notre zajmującym się
projektowaniem ogrodów. W maju 1682 Ludwik XIV oficjalnie przeniósł swój dwór do Wersalu, który w tym okresie stał się
symbolem superpotęgi Francji.

4 Kampania
Wkrótce po zakończeniu wojny z Ligą Augsburską (1688-1697) Ludwik XIV podjął ostatnią kampanie mającą na celu
przebudowę Wersalu. Czwarta kampania (1701-1710) skoncentrowana była głownie na konstrukcji Królewskiej Kaplicy,
zaprojektowanej przez Manstarta i dokończonej przez Roberta de Cotte i jego zespół. Wystąpiły również pewne przeróbki
królewskiego Małego Apartamentu –mianowicie Salonu Wolego Oka(Salon de l’Oeil de Boeu) i królewskiego alkierza. Z
zakończeniem kaplicy w 1710 w zasadzie cała konstrukcja Wersalu została ustalona; budowla pozostała nienaruszona przez
około dwadzieścia lat rządów Ludwika XV.

Kaplica królewska
Na piętrze pałacu znajduje się kaplica zbudowana w latach 1698-1710 według projektu Hardouin-Mansarta. Posiada ona
trzy nawy i czworoboczne filary podtrzymujące łuki zwieńczone galerią ze żłobionymi kolumnami. Na tym samym, piętrze
można podziwiać sześć wielkich komnat Wielkich Apartamentów (Grand Appartement), gdzie władca przyjmował swych
dworzan trzy razy w tygodniu, między szóstą a dziesiątą wieczorem.

Salon Herkulesa

Salon ten dziś łączący budynek
główny ze skrzydłem
północnym, początkowo był
miejscem, gdzie w latach 16821710 znajdowały się empory
czwartej tymczasowej kaplicy
wersalskiej. Dopiero po
przebudowie Roberta de Cotte,
od 1712 roku zaczął pełnić
funkcję salonu. Po śmierci
Ludwika XIV, prace dekoracyjne
zostały wznowione w 1725 za
rządów Ludwika XV. Barwne
marmury i pilastry z korynckimi
kapitelami z brązu złoconego
nawiązują do stylu Galerii
Zwierciadlanej. Jedynym
ustępstwem na rzecz stylu
Ludwika XV- rokoka, są
rzeźbione przez Jacques’a
Verbeckta ramy okalające dwa
obrazy Veroneza: Spotkanie
Eliezera i Rebeki oraz Ucztę u
Szymona.

Salon Wenus
Salon ten sąsiaduje za
Salonem Obfitości i
został utworzony przez
Mansarta z przodu
Wielkich Apartamentów.
Jego dekoracja była
zharmonizowana z
pozostałymi pokojami:
zdobiły go barwne
marmury i plafon ze
scenami ujętymi w ramy.
Na ścianach, płyciny z
prawdziwego marmuru
sąsiadują z malowanymi
jońskimi kolumnami i
kolumnami
namalowanymi- elementy
te tworzą pewną
odrębność dekoracyjną.
Na krótszych bokach Sali
malarz Jules Jean
Rousseau stworzył dwie
iluzjonistyczne
perspektywy
przedstawiające antyczne
galerie i portyki,
natomiast pomiędzy
oknami znalazły się
pozorne nisze z
malowanymi posągami.

Salon Diany

Do 1675 roku
salon ten był
pierwszym pokojem
Wielkich
Apartamentów,
mającym
bezpośrednie
połączenie ze
Schodami
Ambasadorów.
Nazwa salonu
pozwala rozpoznać
temat kompozycji
umieszczonych nad
drzwiami i
centralnego
malowidła na
plafonie- Diana
patronująca
żeglarzom i
myśliwym pędzla
Gabriela
Blancharda.

Salon Marsa
W centralnej części plafonu widnieje
scena Mars na rydwanie ciągniony przez
wilki, pędzla Claude’a Audrana, malowana
w skrócie perspektywicznym. Obok
znajduje się Zwycięstwo podtrzymywane
przez Herkulesa(Jean Baptiste’a
Jouveneta) oraz kompozycja Strach, lęk i
trwoga zwyciężająca moce ziemi(Rene
Antoine’a Houasse’a. Sześć malowanych
medalionów opiewa czyny wojenne
wielkich wodzów starożytnych- Cezara i
Cyrusa, Konstantyna Wielkiego i
Antoniusza, Demetriusza i Aleksandra
Sewera. A zatem, jeszcze raz został
przywołany świat antyczny, ale mimo to
szczegóły kompozycji nawiązują do
wydarzeń aktualnych- sztandary to
wspomnienie stanowiska Ludwika XIV
wobec zwycięstwa pod
Szentgotthard(Węgry), odniesionego nad
imperium otomańskim w 1664 roku, a
fragmenty statków przypominają o
handlowych przedsięwzięciach
Francuzów w Indiach.

Maria Leszczyńska-żona Ludwika XV

Salon Merkurego
Salon ten pełnił funkcję
przedpokoju Wielkich
Apartamentów, nazywano
go również „pokojem łoża”,
czyli sypialnią
reprezentacyjną, nad którą
rozpościerał się plafon
malowany przez Jean’a
Baptiste’a de
Champagine’a,
przedstawiający Merkurego
na rydwanie ciągnionym
przez koguty,
poprzedzanym przez
gwiazdę poranną i
towarzyszące jej sztuki i
nauki. W Salonie
Merkurego, podobnie jak w
sąsiednich pokojach,
odbywały się słynne
„wieczory apartamentowe”.
Każda sala miała swoje
przeznaczenie: rodzina
królewska bawiła się w
Salonie Merkurego, w
Salonie Marsa odbywały się
przeróżne gry, a po nich
koncert i bal, stół bilardowy
był ustawiony w Salonie
Diany, w Salonie Wenus
serwowano przekąski, a w
Salonie Obfitości gorące i
zimne napoje, Salon Apolla
natomiast zmieniał się w
salę muzyki i tańca.

Salon Apolla
Skoro Ludwik XIV
jako swój symbol
wybrał słońce,
musiał mieć salon
poświęcony
Apollinowi, bogu
słońca. W
środkowej partii
plafonu pędzla
Charles’a de La
Fosse,
podtrzymywanej
przez rzeźbione i
złocone figury
kobiece, ukazano
świetlistego Apolla
mknącego na
rydwanie w
otoczeniu czterech
pór roku. Salon
Apolla,
początkowo
sypialnia
reprezentacyjna(p
óźniej rolę tę pełnił
Salon Merkurego),
stał się po 1682
roku Salą
Tronową. Jednak
podczas
„wieczorów
apartamentowych”
był przekształcany
w salę muzyki i
tańca.

Salon Wojny
W okresie rozbudowy
pałacu wg projektu Le
Vau północno- zachodni
narożnik zajmował Salon
Jowisza, pełniący
wówczas rolę Wielkiego
Gabinetu. Po utworzeniu
Galerii Zwierciadlanej
zastąpił go Salon Wojny,
a jego nową dekorację
powierzono Le Brunowi i
Mansartowi. W trakcie
przekształcania Salonu
Jowisza w Salon Wojny
dekoracje o tematyce
mitologicznej musiały
ustąpić miejsca
historycznym- największy
nacisk położono na
wyeksponowanie
wojennych dokonań
Ludwika XIV.

Galeria Zwierciadlana
Galeria zwierciadlana to serce
wersalu i jego symbol. Najpierw
znajdowała się tu terasa włoska
wzniesiona przez Le Vau(1670).
Latem 1678 roku Mansart w
miejscu tarasu i dwóch salonów
które leżały na jego
krańcach(gabinet i sypialnia),
stworzył jedną długą, 73metrową salę. Dzięki temu
zewnętrzna bryła pałacu stała
się bardzo jednolita. Dekorację
wnętrz (1681 do 1686)
powierzono Le Brunowi, który
wykreował tutaj, na zlecenie
Colberta z 1671 roku, styl zwany
francuskim. Naprzeciwko
wielkich okien, półkolistych u
góry, biegnie siedemnaście
arkad z lustrami na całej
wysokości. Ten powtarzający się
motyw lustrzanej dekoracji
spowodował, ze galeria
wersalska stała się wyjątkowa i
oryginalna. W galerii
zwierciadlanej, podobnie jak w
Wielkich Apartamentach, Le
Brun zastosował dekorację
malarską sklepienia,
zachowując podział na
poszczególne kompozycje, co
było rozwiązaniem nieco
przestarzałym.

Salon Pokoju
Salon ten,
usytuowany w
południowozachodnim
narożniku
głównego
korpusu
Wersalu,
stanowi pendant
do Salonu
Wojny. Pokój
ten, podobnie
jak Salon Wojny,
otwiera się
wielką arkadą
na galerię;
wzorcem
takiego
rozwiązania był
najprawdopodob
niej pałac rodu
Colonna w
Rzymie.

Salon Wolego Oka

Sypialnia królowej

Sala Tronowa

Ogród wersalski
Ogród wersalskii jest uważany za pierwowzór ogrodu w stylu francuskim, ze względu na swe eleganckie
rozplanowanie i dekoracje, które nie są ani przesadne ani ubogie. Ogród zaprojektowany przez Le Notreà zajmuje
obszar o powierzchni 250 akrów. Stanowi on nie tylko integralną część pałacu, ale i jego dopełnienie

Ogród powstał na geometrycznym planie, jednak nie można mówić a jego monotonii. U stóp centralnego tarasu w basenie
Latony (Leto) znajduje się arcydzieło Maryègo ukazujące boginię z synem i córką, Apollonem i Dianą

Basen Apollina

Rzeźba góruje nad koncentrycznymi basenami w kształcie piramidy. Za basenem Latony rozciąga się długa Aleja Tapis-Vert (zielonych
dywanów), która prowadzi do basenu Apollina. Rydwan ciągniony przez cztery konie wynurza się władczo z wody, zaś Trytony
dmuchają w muszle oznajmiając nadejście boga. Ta dynamiczna i równocześnie majestatyczna grupa dłuta Turbyègo stanowi niejako
symbol okresu największej świetności Wersalu. Za basenem Apollina rozciąga się obszar zieleni z wielkim kanałem, którego bieg
przecina w połowie mały kanał.

Basen Apollina

Wioska Królowej
Od 1783 roku w północnej części posiadłości Królowej pojawiło się
osiemnaście chat krytych słomą. Wioska Marii Antoniny może stanowić
przykład bardzo szczegółowej koncepcji tego typu ogrodów, budzących
zachwyt w ostatnich latach ancien regime ‘u.

W skład założenia wchodzi staw wokół którego wznosi się dwanaście
domów, jest również mostek nad wodą, wieża i chaty kryte słomą.
Wioska Królowej stanowiła naturalne przedłużenie ogrodu angielskiego.
Kształtował się nowy modem życia-prywatnego i rodzinnego.

Latarnia

Młyn

Winnica

Świątynia Miłości

Świątynia Miłości

Opracowanie-Paweł Janowiak
[email protected]

Slide 7

Wersal
Chateau de Versailles

WERSAL

Charakterystyka

Wersal
Chateau de Versailles
Położenie
Versailles, Francja
Czas powstania
1661 - 1774
Typ
Pałac królewski
Styl architektoniczny
Barok
Materiały
Kamień, Cegła
Koszt budowy
Ok. 500 milionów marek
Powierzchnia
100 hektarów - ogrody Wersalu
Architekci
André Le Notre, Louis Le Vau, Jules HardouinMansart, Charles Le Brun, Robert de Cotte,
Ange-Janques Bagriel

Wersal Królów

Wersal Ludwika XIII
•Wstępując na tron miał 9 lat, a regencję
powierzono jego matce- Marii Medycejskiej,
•Stanowisko pierwszego ministra powierzył
kardynałowi Richelieu,
•W państwie panował kryzys finansowy- brak
pieniędzy na prowadzenie prac
architektonicznych,
•Ludwik XIII postanowił zbudować niewielką
budowlę na terenach wcześniej należących do
Gondich,

•W 1623 r. nadzór nad budową pawilonu
myśliwskiego powierzono Nicholasowi Huau,
•W latach 1631- 1634 przebudowę domku króla
powierzono Philibertowi Le Roy.

Wersal Ludwika XIV

•1661: śmierć kardynała Mazarina,
•w rządzeniu król korzystał z rad ministrów Le
Tellier’a, Fouquet i Lionne,
•dwadzieścia pierwszych lat panowania
Ludwika XIV upłynęło pod znakiem rozwoju
gospodarczego i kulturalnego,
•nastąpiła reorganizacja administracji,
sądownictwa i finansów; podjęto szereg
kroków przeciw arystokracji, ograniczono
uprawnienia gubernatorów prowincji,
•Ludwik XIV głosił niezależność władzy
świeckiej i wolność Kościoła francuskiego
wobec Watykanu; zwalczał działalność
jansenistów i protestantów,

•Król prowadził wojnę z Hiszpanią pod
pretekstem niespłacenia przez Hiszpanię
posagu Marii Teresy; w 1668 r. Ludwik XIV
podpisał w Akwizgranie traktat z Hiszpanią,

Wersal Ludwika XV

•W młodych latach króla
regencję powierzono księciu
Filipowi Orleańskiemu,
•W okresie tym nastąpiła
spłata ogromnego zadłużenia,
co pozwoliło ożywić
gospodarkę,
•Długie panowanie Ludwika
XV było okresem względnego
pokoju i dobrobytu,

Bassin trianon

Wersal Ludwika XVI

•Po całej serii nieudanych reform sytuacja
finansowa i polityczna znacznie się
pogorszyła, a opozycja i opinia publiczna
stawały w coraz większej opozycji wobec
króla,
•W sierpniu 1788 r. król zdecydował się
zwołać Stany Generalne niezwoływane od
1614 r.,
•Po obaleniu monarchii 10.08.1792 r. króla
uwięziono, a 21.01.1793 r. został stracony
•Zgromadzenie Ustawodawcze ustanowiło, że
wszystkie obrazy, meble i dzieła sztuki z
pałaców królewskich zostaną przeniesione do
Luwru,
•Po obaleniu monarchii w 1792 r. pałac
wersalski stał się własnością publiczną,
wyposażenie wnętrz wystawiono na sprzedaż,
•W 1793 r. Komitet Ocalenia Publicznego
zarządził, że w pałacu zorganizowane zostaną:
szkoła centralna, biblioteka, pracownia
historyczna oraz muzeum malarstwa i rzeźby
francuskiej.

Ewolucja Wersalu

Cztery Kampanie

Rozkład projektu i poszczególne etapy rozbudowy

Ewolucja Wersalu
Po śmierci Kardynała Mazzarina w 1661, który pełnił funkcję regenta w czasach wczesnej młodości Ludwika XIV, król
rozpoczął swoje własne rządy. Od tego momentu konstrukcja i ekspansja Wersalu stały się synonimem absolutystycznych
rządów młodego władcy. Król Ludwik XIV po konfiskacie nieruchomości Fouquet’a skorzystał z talentów architektów Louis
Le Vau i Andre Le Notre oraz malarza, a zarazem wprawnego dekoratora, Charlesa Le Bruna w swej kampanii przebudowy
Wersalu, który w swojej historii doświadczył czterech głównych prac budowlanych i każda z nich odpowiadała wojnom
prowadzonym w okresie rządów Ludwika XIV.

1 Kampania
Pierwsza kampania przebudowy Wersalu miała miejsce w latach 1664-1668 i rozpoczęła się od festynu baletowo-muzycznego
zatytułowanego „Plaisirs de I’lle enchantee”, które odbyło się w dniach od 7 do 13 maja 1664 roku. Przyjęcie było rzekomo wydane
by uczcić dwie królowe Francji: Annę Austryjaczkę, Królową Matkę i Marię Teresę - żonę Ludwika XIV, ale w rzeczywistości było
wydane na cześć królewskiej kochanki, Luizy de La Valliere. To przyjęcie jest często uważane za preludium tzw. wojny dewolucyjnej,
którą Ludwik XIV wypowiedział Hiszpanii(1667-68).
Ta pierwsza kampania miała na celu wprowadzenie poprawek umożliwiających pomieszczenie w zamku i ogrodach 600 gości
zaproszonych na przyjecie.

2 Kampania
Druga kampania mająca miejsce w latach 1669-1672 była zainaugurowana przez podpisanie Traktatu Aix-La-Chapelle, kończącego wojnę
dewolucyjną. Podczas kampanii pałac zaczął przybierać dzisiejsza formę. Najważniejszą zmianą była modyfikacja tzw. koperty domku
myśliwskiego Ludwika XIII, która została dokonana przez Louis Le Vau. „Koperta” otaczała domek króla od północy, południa i zachodu. Nowa
struktura zapewniła kwatery dla króla i członków jego rodziny. Główne piętro zamku zawierało dwa apartamenty: pierwszy dla monarchy, drugi
dla królowej. Wielki Apartament króla zajmował północną część zameczku, a Wielki apartament królowej znajdował się w południowej części.
Zachodnia część budowli przeznaczona była w większości na taras, który później został zniszczony by zbudować Salę Lustrzaną. Na parterze
północnej części zamku znajdowały się łaźnie, zawierające ukryte ośmiokątne wanny z bieżącą zimną i ciepłą wodą.

Brat króla i jego żona , książę i księżniczka z dynastii Orleańskiej, zajmowali apartamenty na parterze w południowej
części zamku. Wyższe piętra przeznaczone były na prywatne komnaty dla króla i jego dzieci. Istotny dla projektu i
konstrukcji powyższych apartamentów królewskich jest fakt, że oba pomieszczenia miały tę samą konfigurację i
rozmiary, co było dotychczas niespotykaną cechą we francuskich projektach pałaców.

Oba „wielkie” apartamenty
królewskie formowane były
na kształt 7 amfiladowych
pokoi. Każdy z nich
dedykowany był jednemu z
ówcześnie znanych boskich
ciał i był personifikowany do
odpowiedniego greckorzymskiego bóstwa.
Dekoracje pokoi( prace
prowadzone były pod
zarządem Charlesa Le Bruna)
przedstawiały „heroiczne
działania króla” i były
przedstawione w formie
alegorycznej przez czyny
historycznych postaci z
przeszłości antycznej, jak na
przykład Aleksandra
Wielkiego.

3 Kampania
Trzecia kampania(1678-1684) zapoczątkowana była przez podpisanie traktatu Nimegen, kończącego wojnę niemiecką
prowadzoną w latach 1672-1678. Trzecia przebudowa kierowana była przez architekta Julesa Hardoui Mansart’a .W tym
czasie powstał Wersal w formie znanej obecnie. Mansart zaprojektował północne i południowe skrzydło Galerii
Zwierciadlanej oraz Oranżerię .

Le Brun był zaangażowany nie tylko w dekorowanie wnętrz, lecz także współpracował z Andre Le Notre zajmującym się
projektowaniem ogrodów. W maju 1682 Ludwik XIV oficjalnie przeniósł swój dwór do Wersalu, który w tym okresie stał się
symbolem superpotęgi Francji.

4 Kampania
Wkrótce po zakończeniu wojny z Ligą Augsburską (1688-1697) Ludwik XIV podjął ostatnią kampanie mającą na celu
przebudowę Wersalu. Czwarta kampania (1701-1710) skoncentrowana była głownie na konstrukcji Królewskiej Kaplicy,
zaprojektowanej przez Manstarta i dokończonej przez Roberta de Cotte i jego zespół. Wystąpiły również pewne przeróbki
królewskiego Małego Apartamentu –mianowicie Salonu Wolego Oka(Salon de l’Oeil de Boeu) i królewskiego alkierza. Z
zakończeniem kaplicy w 1710 w zasadzie cała konstrukcja Wersalu została ustalona; budowla pozostała nienaruszona przez
około dwadzieścia lat rządów Ludwika XV.

Kaplica królewska
Na piętrze pałacu znajduje się kaplica zbudowana w latach 1698-1710 według projektu Hardouin-Mansarta. Posiada ona
trzy nawy i czworoboczne filary podtrzymujące łuki zwieńczone galerią ze żłobionymi kolumnami. Na tym samym, piętrze
można podziwiać sześć wielkich komnat Wielkich Apartamentów (Grand Appartement), gdzie władca przyjmował swych
dworzan trzy razy w tygodniu, między szóstą a dziesiątą wieczorem.

Salon Herkulesa

Salon ten dziś łączący budynek
główny ze skrzydłem
północnym, początkowo był
miejscem, gdzie w latach 16821710 znajdowały się empory
czwartej tymczasowej kaplicy
wersalskiej. Dopiero po
przebudowie Roberta de Cotte,
od 1712 roku zaczął pełnić
funkcję salonu. Po śmierci
Ludwika XIV, prace dekoracyjne
zostały wznowione w 1725 za
rządów Ludwika XV. Barwne
marmury i pilastry z korynckimi
kapitelami z brązu złoconego
nawiązują do stylu Galerii
Zwierciadlanej. Jedynym
ustępstwem na rzecz stylu
Ludwika XV- rokoka, są
rzeźbione przez Jacques’a
Verbeckta ramy okalające dwa
obrazy Veroneza: Spotkanie
Eliezera i Rebeki oraz Ucztę u
Szymona.

Salon Wenus
Salon ten sąsiaduje za
Salonem Obfitości i
został utworzony przez
Mansarta z przodu
Wielkich Apartamentów.
Jego dekoracja była
zharmonizowana z
pozostałymi pokojami:
zdobiły go barwne
marmury i plafon ze
scenami ujętymi w ramy.
Na ścianach, płyciny z
prawdziwego marmuru
sąsiadują z malowanymi
jońskimi kolumnami i
kolumnami
namalowanymi- elementy
te tworzą pewną
odrębność dekoracyjną.
Na krótszych bokach Sali
malarz Jules Jean
Rousseau stworzył dwie
iluzjonistyczne
perspektywy
przedstawiające antyczne
galerie i portyki,
natomiast pomiędzy
oknami znalazły się
pozorne nisze z
malowanymi posągami.

Salon Diany

Do 1675 roku
salon ten był
pierwszym pokojem
Wielkich
Apartamentów,
mającym
bezpośrednie
połączenie ze
Schodami
Ambasadorów.
Nazwa salonu
pozwala rozpoznać
temat kompozycji
umieszczonych nad
drzwiami i
centralnego
malowidła na
plafonie- Diana
patronująca
żeglarzom i
myśliwym pędzla
Gabriela
Blancharda.

Salon Marsa
W centralnej części plafonu widnieje
scena Mars na rydwanie ciągniony przez
wilki, pędzla Claude’a Audrana, malowana
w skrócie perspektywicznym. Obok
znajduje się Zwycięstwo podtrzymywane
przez Herkulesa(Jean Baptiste’a
Jouveneta) oraz kompozycja Strach, lęk i
trwoga zwyciężająca moce ziemi(Rene
Antoine’a Houasse’a. Sześć malowanych
medalionów opiewa czyny wojenne
wielkich wodzów starożytnych- Cezara i
Cyrusa, Konstantyna Wielkiego i
Antoniusza, Demetriusza i Aleksandra
Sewera. A zatem, jeszcze raz został
przywołany świat antyczny, ale mimo to
szczegóły kompozycji nawiązują do
wydarzeń aktualnych- sztandary to
wspomnienie stanowiska Ludwika XIV
wobec zwycięstwa pod
Szentgotthard(Węgry), odniesionego nad
imperium otomańskim w 1664 roku, a
fragmenty statków przypominają o
handlowych przedsięwzięciach
Francuzów w Indiach.

Maria Leszczyńska-żona Ludwika XV

Salon Merkurego
Salon ten pełnił funkcję
przedpokoju Wielkich
Apartamentów, nazywano
go również „pokojem łoża”,
czyli sypialnią
reprezentacyjną, nad którą
rozpościerał się plafon
malowany przez Jean’a
Baptiste’a de
Champagine’a,
przedstawiający Merkurego
na rydwanie ciągnionym
przez koguty,
poprzedzanym przez
gwiazdę poranną i
towarzyszące jej sztuki i
nauki. W Salonie
Merkurego, podobnie jak w
sąsiednich pokojach,
odbywały się słynne
„wieczory apartamentowe”.
Każda sala miała swoje
przeznaczenie: rodzina
królewska bawiła się w
Salonie Merkurego, w
Salonie Marsa odbywały się
przeróżne gry, a po nich
koncert i bal, stół bilardowy
był ustawiony w Salonie
Diany, w Salonie Wenus
serwowano przekąski, a w
Salonie Obfitości gorące i
zimne napoje, Salon Apolla
natomiast zmieniał się w
salę muzyki i tańca.

Salon Apolla
Skoro Ludwik XIV
jako swój symbol
wybrał słońce,
musiał mieć salon
poświęcony
Apollinowi, bogu
słońca. W
środkowej partii
plafonu pędzla
Charles’a de La
Fosse,
podtrzymywanej
przez rzeźbione i
złocone figury
kobiece, ukazano
świetlistego Apolla
mknącego na
rydwanie w
otoczeniu czterech
pór roku. Salon
Apolla,
początkowo
sypialnia
reprezentacyjna(p
óźniej rolę tę pełnił
Salon Merkurego),
stał się po 1682
roku Salą
Tronową. Jednak
podczas
„wieczorów
apartamentowych”
był przekształcany
w salę muzyki i
tańca.

Salon Wojny
W okresie rozbudowy
pałacu wg projektu Le
Vau północno- zachodni
narożnik zajmował Salon
Jowisza, pełniący
wówczas rolę Wielkiego
Gabinetu. Po utworzeniu
Galerii Zwierciadlanej
zastąpił go Salon Wojny,
a jego nową dekorację
powierzono Le Brunowi i
Mansartowi. W trakcie
przekształcania Salonu
Jowisza w Salon Wojny
dekoracje o tematyce
mitologicznej musiały
ustąpić miejsca
historycznym- największy
nacisk położono na
wyeksponowanie
wojennych dokonań
Ludwika XIV.

Galeria Zwierciadlana
Galeria zwierciadlana to serce
wersalu i jego symbol. Najpierw
znajdowała się tu terasa włoska
wzniesiona przez Le Vau(1670).
Latem 1678 roku Mansart w
miejscu tarasu i dwóch salonów
które leżały na jego
krańcach(gabinet i sypialnia),
stworzył jedną długą, 73metrową salę. Dzięki temu
zewnętrzna bryła pałacu stała
się bardzo jednolita. Dekorację
wnętrz (1681 do 1686)
powierzono Le Brunowi, który
wykreował tutaj, na zlecenie
Colberta z 1671 roku, styl zwany
francuskim. Naprzeciwko
wielkich okien, półkolistych u
góry, biegnie siedemnaście
arkad z lustrami na całej
wysokości. Ten powtarzający się
motyw lustrzanej dekoracji
spowodował, ze galeria
wersalska stała się wyjątkowa i
oryginalna. W galerii
zwierciadlanej, podobnie jak w
Wielkich Apartamentach, Le
Brun zastosował dekorację
malarską sklepienia,
zachowując podział na
poszczególne kompozycje, co
było rozwiązaniem nieco
przestarzałym.

Salon Pokoju
Salon ten,
usytuowany w
południowozachodnim
narożniku
głównego
korpusu
Wersalu,
stanowi pendant
do Salonu
Wojny. Pokój
ten, podobnie
jak Salon Wojny,
otwiera się
wielką arkadą
na galerię;
wzorcem
takiego
rozwiązania był
najprawdopodob
niej pałac rodu
Colonna w
Rzymie.

Salon Wolego Oka

Sypialnia królowej

Sala Tronowa

Ogród wersalski
Ogród wersalskii jest uważany za pierwowzór ogrodu w stylu francuskim, ze względu na swe eleganckie
rozplanowanie i dekoracje, które nie są ani przesadne ani ubogie. Ogród zaprojektowany przez Le Notreà zajmuje
obszar o powierzchni 250 akrów. Stanowi on nie tylko integralną część pałacu, ale i jego dopełnienie

Ogród powstał na geometrycznym planie, jednak nie można mówić a jego monotonii. U stóp centralnego tarasu w basenie
Latony (Leto) znajduje się arcydzieło Maryègo ukazujące boginię z synem i córką, Apollonem i Dianą

Basen Apollina

Rzeźba góruje nad koncentrycznymi basenami w kształcie piramidy. Za basenem Latony rozciąga się długa Aleja Tapis-Vert (zielonych
dywanów), która prowadzi do basenu Apollina. Rydwan ciągniony przez cztery konie wynurza się władczo z wody, zaś Trytony
dmuchają w muszle oznajmiając nadejście boga. Ta dynamiczna i równocześnie majestatyczna grupa dłuta Turbyègo stanowi niejako
symbol okresu największej świetności Wersalu. Za basenem Apollina rozciąga się obszar zieleni z wielkim kanałem, którego bieg
przecina w połowie mały kanał.

Basen Apollina

Wioska Królowej
Od 1783 roku w północnej części posiadłości Królowej pojawiło się
osiemnaście chat krytych słomą. Wioska Marii Antoniny może stanowić
przykład bardzo szczegółowej koncepcji tego typu ogrodów, budzących
zachwyt w ostatnich latach ancien regime ‘u.

W skład założenia wchodzi staw wokół którego wznosi się dwanaście
domów, jest również mostek nad wodą, wieża i chaty kryte słomą.
Wioska Królowej stanowiła naturalne przedłużenie ogrodu angielskiego.
Kształtował się nowy modem życia-prywatnego i rodzinnego.

Latarnia

Młyn

Winnica

Świątynia Miłości

Świątynia Miłości

Opracowanie-Paweł Janowiak
[email protected]

Slide 8

Wersal
Chateau de Versailles

WERSAL

Charakterystyka

Wersal
Chateau de Versailles
Położenie
Versailles, Francja
Czas powstania
1661 - 1774
Typ
Pałac królewski
Styl architektoniczny
Barok
Materiały
Kamień, Cegła
Koszt budowy
Ok. 500 milionów marek
Powierzchnia
100 hektarów - ogrody Wersalu
Architekci
André Le Notre, Louis Le Vau, Jules HardouinMansart, Charles Le Brun, Robert de Cotte,
Ange-Janques Bagriel

Wersal Królów

Wersal Ludwika XIII
•Wstępując na tron miał 9 lat, a regencję
powierzono jego matce- Marii Medycejskiej,
•Stanowisko pierwszego ministra powierzył
kardynałowi Richelieu,
•W państwie panował kryzys finansowy- brak
pieniędzy na prowadzenie prac
architektonicznych,
•Ludwik XIII postanowił zbudować niewielką
budowlę na terenach wcześniej należących do
Gondich,

•W 1623 r. nadzór nad budową pawilonu
myśliwskiego powierzono Nicholasowi Huau,
•W latach 1631- 1634 przebudowę domku króla
powierzono Philibertowi Le Roy.

Wersal Ludwika XIV

•1661: śmierć kardynała Mazarina,
•w rządzeniu król korzystał z rad ministrów Le
Tellier’a, Fouquet i Lionne,
•dwadzieścia pierwszych lat panowania
Ludwika XIV upłynęło pod znakiem rozwoju
gospodarczego i kulturalnego,
•nastąpiła reorganizacja administracji,
sądownictwa i finansów; podjęto szereg
kroków przeciw arystokracji, ograniczono
uprawnienia gubernatorów prowincji,
•Ludwik XIV głosił niezależność władzy
świeckiej i wolność Kościoła francuskiego
wobec Watykanu; zwalczał działalność
jansenistów i protestantów,

•Król prowadził wojnę z Hiszpanią pod
pretekstem niespłacenia przez Hiszpanię
posagu Marii Teresy; w 1668 r. Ludwik XIV
podpisał w Akwizgranie traktat z Hiszpanią,

Wersal Ludwika XV

•W młodych latach króla
regencję powierzono księciu
Filipowi Orleańskiemu,
•W okresie tym nastąpiła
spłata ogromnego zadłużenia,
co pozwoliło ożywić
gospodarkę,
•Długie panowanie Ludwika
XV było okresem względnego
pokoju i dobrobytu,

Bassin trianon

Wersal Ludwika XVI

•Po całej serii nieudanych reform sytuacja
finansowa i polityczna znacznie się
pogorszyła, a opozycja i opinia publiczna
stawały w coraz większej opozycji wobec
króla,
•W sierpniu 1788 r. król zdecydował się
zwołać Stany Generalne niezwoływane od
1614 r.,
•Po obaleniu monarchii 10.08.1792 r. króla
uwięziono, a 21.01.1793 r. został stracony
•Zgromadzenie Ustawodawcze ustanowiło, że
wszystkie obrazy, meble i dzieła sztuki z
pałaców królewskich zostaną przeniesione do
Luwru,
•Po obaleniu monarchii w 1792 r. pałac
wersalski stał się własnością publiczną,
wyposażenie wnętrz wystawiono na sprzedaż,
•W 1793 r. Komitet Ocalenia Publicznego
zarządził, że w pałacu zorganizowane zostaną:
szkoła centralna, biblioteka, pracownia
historyczna oraz muzeum malarstwa i rzeźby
francuskiej.

Ewolucja Wersalu

Cztery Kampanie

Rozkład projektu i poszczególne etapy rozbudowy

Ewolucja Wersalu
Po śmierci Kardynała Mazzarina w 1661, który pełnił funkcję regenta w czasach wczesnej młodości Ludwika XIV, król
rozpoczął swoje własne rządy. Od tego momentu konstrukcja i ekspansja Wersalu stały się synonimem absolutystycznych
rządów młodego władcy. Król Ludwik XIV po konfiskacie nieruchomości Fouquet’a skorzystał z talentów architektów Louis
Le Vau i Andre Le Notre oraz malarza, a zarazem wprawnego dekoratora, Charlesa Le Bruna w swej kampanii przebudowy
Wersalu, który w swojej historii doświadczył czterech głównych prac budowlanych i każda z nich odpowiadała wojnom
prowadzonym w okresie rządów Ludwika XIV.

1 Kampania
Pierwsza kampania przebudowy Wersalu miała miejsce w latach 1664-1668 i rozpoczęła się od festynu baletowo-muzycznego
zatytułowanego „Plaisirs de I’lle enchantee”, które odbyło się w dniach od 7 do 13 maja 1664 roku. Przyjęcie było rzekomo wydane
by uczcić dwie królowe Francji: Annę Austryjaczkę, Królową Matkę i Marię Teresę - żonę Ludwika XIV, ale w rzeczywistości było
wydane na cześć królewskiej kochanki, Luizy de La Valliere. To przyjęcie jest często uważane za preludium tzw. wojny dewolucyjnej,
którą Ludwik XIV wypowiedział Hiszpanii(1667-68).
Ta pierwsza kampania miała na celu wprowadzenie poprawek umożliwiających pomieszczenie w zamku i ogrodach 600 gości
zaproszonych na przyjecie.

2 Kampania
Druga kampania mająca miejsce w latach 1669-1672 była zainaugurowana przez podpisanie Traktatu Aix-La-Chapelle, kończącego wojnę
dewolucyjną. Podczas kampanii pałac zaczął przybierać dzisiejsza formę. Najważniejszą zmianą była modyfikacja tzw. koperty domku
myśliwskiego Ludwika XIII, która została dokonana przez Louis Le Vau. „Koperta” otaczała domek króla od północy, południa i zachodu. Nowa
struktura zapewniła kwatery dla króla i członków jego rodziny. Główne piętro zamku zawierało dwa apartamenty: pierwszy dla monarchy, drugi
dla królowej. Wielki Apartament króla zajmował północną część zameczku, a Wielki apartament królowej znajdował się w południowej części.
Zachodnia część budowli przeznaczona była w większości na taras, który później został zniszczony by zbudować Salę Lustrzaną. Na parterze
północnej części zamku znajdowały się łaźnie, zawierające ukryte ośmiokątne wanny z bieżącą zimną i ciepłą wodą.

Brat króla i jego żona , książę i księżniczka z dynastii Orleańskiej, zajmowali apartamenty na parterze w południowej
części zamku. Wyższe piętra przeznaczone były na prywatne komnaty dla króla i jego dzieci. Istotny dla projektu i
konstrukcji powyższych apartamentów królewskich jest fakt, że oba pomieszczenia miały tę samą konfigurację i
rozmiary, co było dotychczas niespotykaną cechą we francuskich projektach pałaców.

Oba „wielkie” apartamenty
królewskie formowane były
na kształt 7 amfiladowych
pokoi. Każdy z nich
dedykowany był jednemu z
ówcześnie znanych boskich
ciał i był personifikowany do
odpowiedniego greckorzymskiego bóstwa.
Dekoracje pokoi( prace
prowadzone były pod
zarządem Charlesa Le Bruna)
przedstawiały „heroiczne
działania króla” i były
przedstawione w formie
alegorycznej przez czyny
historycznych postaci z
przeszłości antycznej, jak na
przykład Aleksandra
Wielkiego.

3 Kampania
Trzecia kampania(1678-1684) zapoczątkowana była przez podpisanie traktatu Nimegen, kończącego wojnę niemiecką
prowadzoną w latach 1672-1678. Trzecia przebudowa kierowana była przez architekta Julesa Hardoui Mansart’a .W tym
czasie powstał Wersal w formie znanej obecnie. Mansart zaprojektował północne i południowe skrzydło Galerii
Zwierciadlanej oraz Oranżerię .

Le Brun był zaangażowany nie tylko w dekorowanie wnętrz, lecz także współpracował z Andre Le Notre zajmującym się
projektowaniem ogrodów. W maju 1682 Ludwik XIV oficjalnie przeniósł swój dwór do Wersalu, który w tym okresie stał się
symbolem superpotęgi Francji.

4 Kampania
Wkrótce po zakończeniu wojny z Ligą Augsburską (1688-1697) Ludwik XIV podjął ostatnią kampanie mającą na celu
przebudowę Wersalu. Czwarta kampania (1701-1710) skoncentrowana była głownie na konstrukcji Królewskiej Kaplicy,
zaprojektowanej przez Manstarta i dokończonej przez Roberta de Cotte i jego zespół. Wystąpiły również pewne przeróbki
królewskiego Małego Apartamentu –mianowicie Salonu Wolego Oka(Salon de l’Oeil de Boeu) i królewskiego alkierza. Z
zakończeniem kaplicy w 1710 w zasadzie cała konstrukcja Wersalu została ustalona; budowla pozostała nienaruszona przez
około dwadzieścia lat rządów Ludwika XV.

Kaplica królewska
Na piętrze pałacu znajduje się kaplica zbudowana w latach 1698-1710 według projektu Hardouin-Mansarta. Posiada ona
trzy nawy i czworoboczne filary podtrzymujące łuki zwieńczone galerią ze żłobionymi kolumnami. Na tym samym, piętrze
można podziwiać sześć wielkich komnat Wielkich Apartamentów (Grand Appartement), gdzie władca przyjmował swych
dworzan trzy razy w tygodniu, między szóstą a dziesiątą wieczorem.

Salon Herkulesa

Salon ten dziś łączący budynek
główny ze skrzydłem
północnym, początkowo był
miejscem, gdzie w latach 16821710 znajdowały się empory
czwartej tymczasowej kaplicy
wersalskiej. Dopiero po
przebudowie Roberta de Cotte,
od 1712 roku zaczął pełnić
funkcję salonu. Po śmierci
Ludwika XIV, prace dekoracyjne
zostały wznowione w 1725 za
rządów Ludwika XV. Barwne
marmury i pilastry z korynckimi
kapitelami z brązu złoconego
nawiązują do stylu Galerii
Zwierciadlanej. Jedynym
ustępstwem na rzecz stylu
Ludwika XV- rokoka, są
rzeźbione przez Jacques’a
Verbeckta ramy okalające dwa
obrazy Veroneza: Spotkanie
Eliezera i Rebeki oraz Ucztę u
Szymona.

Salon Wenus
Salon ten sąsiaduje za
Salonem Obfitości i
został utworzony przez
Mansarta z przodu
Wielkich Apartamentów.
Jego dekoracja była
zharmonizowana z
pozostałymi pokojami:
zdobiły go barwne
marmury i plafon ze
scenami ujętymi w ramy.
Na ścianach, płyciny z
prawdziwego marmuru
sąsiadują z malowanymi
jońskimi kolumnami i
kolumnami
namalowanymi- elementy
te tworzą pewną
odrębność dekoracyjną.
Na krótszych bokach Sali
malarz Jules Jean
Rousseau stworzył dwie
iluzjonistyczne
perspektywy
przedstawiające antyczne
galerie i portyki,
natomiast pomiędzy
oknami znalazły się
pozorne nisze z
malowanymi posągami.

Salon Diany

Do 1675 roku
salon ten był
pierwszym pokojem
Wielkich
Apartamentów,
mającym
bezpośrednie
połączenie ze
Schodami
Ambasadorów.
Nazwa salonu
pozwala rozpoznać
temat kompozycji
umieszczonych nad
drzwiami i
centralnego
malowidła na
plafonie- Diana
patronująca
żeglarzom i
myśliwym pędzla
Gabriela
Blancharda.

Salon Marsa
W centralnej części plafonu widnieje
scena Mars na rydwanie ciągniony przez
wilki, pędzla Claude’a Audrana, malowana
w skrócie perspektywicznym. Obok
znajduje się Zwycięstwo podtrzymywane
przez Herkulesa(Jean Baptiste’a
Jouveneta) oraz kompozycja Strach, lęk i
trwoga zwyciężająca moce ziemi(Rene
Antoine’a Houasse’a. Sześć malowanych
medalionów opiewa czyny wojenne
wielkich wodzów starożytnych- Cezara i
Cyrusa, Konstantyna Wielkiego i
Antoniusza, Demetriusza i Aleksandra
Sewera. A zatem, jeszcze raz został
przywołany świat antyczny, ale mimo to
szczegóły kompozycji nawiązują do
wydarzeń aktualnych- sztandary to
wspomnienie stanowiska Ludwika XIV
wobec zwycięstwa pod
Szentgotthard(Węgry), odniesionego nad
imperium otomańskim w 1664 roku, a
fragmenty statków przypominają o
handlowych przedsięwzięciach
Francuzów w Indiach.

Maria Leszczyńska-żona Ludwika XV

Salon Merkurego
Salon ten pełnił funkcję
przedpokoju Wielkich
Apartamentów, nazywano
go również „pokojem łoża”,
czyli sypialnią
reprezentacyjną, nad którą
rozpościerał się plafon
malowany przez Jean’a
Baptiste’a de
Champagine’a,
przedstawiający Merkurego
na rydwanie ciągnionym
przez koguty,
poprzedzanym przez
gwiazdę poranną i
towarzyszące jej sztuki i
nauki. W Salonie
Merkurego, podobnie jak w
sąsiednich pokojach,
odbywały się słynne
„wieczory apartamentowe”.
Każda sala miała swoje
przeznaczenie: rodzina
królewska bawiła się w
Salonie Merkurego, w
Salonie Marsa odbywały się
przeróżne gry, a po nich
koncert i bal, stół bilardowy
był ustawiony w Salonie
Diany, w Salonie Wenus
serwowano przekąski, a w
Salonie Obfitości gorące i
zimne napoje, Salon Apolla
natomiast zmieniał się w
salę muzyki i tańca.

Salon Apolla
Skoro Ludwik XIV
jako swój symbol
wybrał słońce,
musiał mieć salon
poświęcony
Apollinowi, bogu
słońca. W
środkowej partii
plafonu pędzla
Charles’a de La
Fosse,
podtrzymywanej
przez rzeźbione i
złocone figury
kobiece, ukazano
świetlistego Apolla
mknącego na
rydwanie w
otoczeniu czterech
pór roku. Salon
Apolla,
początkowo
sypialnia
reprezentacyjna(p
óźniej rolę tę pełnił
Salon Merkurego),
stał się po 1682
roku Salą
Tronową. Jednak
podczas
„wieczorów
apartamentowych”
był przekształcany
w salę muzyki i
tańca.

Salon Wojny
W okresie rozbudowy
pałacu wg projektu Le
Vau północno- zachodni
narożnik zajmował Salon
Jowisza, pełniący
wówczas rolę Wielkiego
Gabinetu. Po utworzeniu
Galerii Zwierciadlanej
zastąpił go Salon Wojny,
a jego nową dekorację
powierzono Le Brunowi i
Mansartowi. W trakcie
przekształcania Salonu
Jowisza w Salon Wojny
dekoracje o tematyce
mitologicznej musiały
ustąpić miejsca
historycznym- największy
nacisk położono na
wyeksponowanie
wojennych dokonań
Ludwika XIV.

Galeria Zwierciadlana
Galeria zwierciadlana to serce
wersalu i jego symbol. Najpierw
znajdowała się tu terasa włoska
wzniesiona przez Le Vau(1670).
Latem 1678 roku Mansart w
miejscu tarasu i dwóch salonów
które leżały na jego
krańcach(gabinet i sypialnia),
stworzył jedną długą, 73metrową salę. Dzięki temu
zewnętrzna bryła pałacu stała
się bardzo jednolita. Dekorację
wnętrz (1681 do 1686)
powierzono Le Brunowi, który
wykreował tutaj, na zlecenie
Colberta z 1671 roku, styl zwany
francuskim. Naprzeciwko
wielkich okien, półkolistych u
góry, biegnie siedemnaście
arkad z lustrami na całej
wysokości. Ten powtarzający się
motyw lustrzanej dekoracji
spowodował, ze galeria
wersalska stała się wyjątkowa i
oryginalna. W galerii
zwierciadlanej, podobnie jak w
Wielkich Apartamentach, Le
Brun zastosował dekorację
malarską sklepienia,
zachowując podział na
poszczególne kompozycje, co
było rozwiązaniem nieco
przestarzałym.

Salon Pokoju
Salon ten,
usytuowany w
południowozachodnim
narożniku
głównego
korpusu
Wersalu,
stanowi pendant
do Salonu
Wojny. Pokój
ten, podobnie
jak Salon Wojny,
otwiera się
wielką arkadą
na galerię;
wzorcem
takiego
rozwiązania był
najprawdopodob
niej pałac rodu
Colonna w
Rzymie.

Salon Wolego Oka

Sypialnia królowej

Sala Tronowa

Ogród wersalski
Ogród wersalskii jest uważany za pierwowzór ogrodu w stylu francuskim, ze względu na swe eleganckie
rozplanowanie i dekoracje, które nie są ani przesadne ani ubogie. Ogród zaprojektowany przez Le Notreà zajmuje
obszar o powierzchni 250 akrów. Stanowi on nie tylko integralną część pałacu, ale i jego dopełnienie

Ogród powstał na geometrycznym planie, jednak nie można mówić a jego monotonii. U stóp centralnego tarasu w basenie
Latony (Leto) znajduje się arcydzieło Maryègo ukazujące boginię z synem i córką, Apollonem i Dianą

Basen Apollina

Rzeźba góruje nad koncentrycznymi basenami w kształcie piramidy. Za basenem Latony rozciąga się długa Aleja Tapis-Vert (zielonych
dywanów), która prowadzi do basenu Apollina. Rydwan ciągniony przez cztery konie wynurza się władczo z wody, zaś Trytony
dmuchają w muszle oznajmiając nadejście boga. Ta dynamiczna i równocześnie majestatyczna grupa dłuta Turbyègo stanowi niejako
symbol okresu największej świetności Wersalu. Za basenem Apollina rozciąga się obszar zieleni z wielkim kanałem, którego bieg
przecina w połowie mały kanał.

Basen Apollina

Wioska Królowej
Od 1783 roku w północnej części posiadłości Królowej pojawiło się
osiemnaście chat krytych słomą. Wioska Marii Antoniny może stanowić
przykład bardzo szczegółowej koncepcji tego typu ogrodów, budzących
zachwyt w ostatnich latach ancien regime ‘u.

W skład założenia wchodzi staw wokół którego wznosi się dwanaście
domów, jest również mostek nad wodą, wieża i chaty kryte słomą.
Wioska Królowej stanowiła naturalne przedłużenie ogrodu angielskiego.
Kształtował się nowy modem życia-prywatnego i rodzinnego.

Latarnia

Młyn

Winnica

Świątynia Miłości

Świątynia Miłości

Opracowanie-Paweł Janowiak
[email protected]

Slide 9

Wersal
Chateau de Versailles

WERSAL

Charakterystyka

Wersal
Chateau de Versailles
Położenie
Versailles, Francja
Czas powstania
1661 - 1774
Typ
Pałac królewski
Styl architektoniczny
Barok
Materiały
Kamień, Cegła
Koszt budowy
Ok. 500 milionów marek
Powierzchnia
100 hektarów - ogrody Wersalu
Architekci
André Le Notre, Louis Le Vau, Jules HardouinMansart, Charles Le Brun, Robert de Cotte,
Ange-Janques Bagriel

Wersal Królów

Wersal Ludwika XIII
•Wstępując na tron miał 9 lat, a regencję
powierzono jego matce- Marii Medycejskiej,
•Stanowisko pierwszego ministra powierzył
kardynałowi Richelieu,
•W państwie panował kryzys finansowy- brak
pieniędzy na prowadzenie prac
architektonicznych,
•Ludwik XIII postanowił zbudować niewielką
budowlę na terenach wcześniej należących do
Gondich,

•W 1623 r. nadzór nad budową pawilonu
myśliwskiego powierzono Nicholasowi Huau,
•W latach 1631- 1634 przebudowę domku króla
powierzono Philibertowi Le Roy.

Wersal Ludwika XIV

•1661: śmierć kardynała Mazarina,
•w rządzeniu król korzystał z rad ministrów Le
Tellier’a, Fouquet i Lionne,
•dwadzieścia pierwszych lat panowania
Ludwika XIV upłynęło pod znakiem rozwoju
gospodarczego i kulturalnego,
•nastąpiła reorganizacja administracji,
sądownictwa i finansów; podjęto szereg
kroków przeciw arystokracji, ograniczono
uprawnienia gubernatorów prowincji,
•Ludwik XIV głosił niezależność władzy
świeckiej i wolność Kościoła francuskiego
wobec Watykanu; zwalczał działalność
jansenistów i protestantów,

•Król prowadził wojnę z Hiszpanią pod
pretekstem niespłacenia przez Hiszpanię
posagu Marii Teresy; w 1668 r. Ludwik XIV
podpisał w Akwizgranie traktat z Hiszpanią,

Wersal Ludwika XV

•W młodych latach króla
regencję powierzono księciu
Filipowi Orleańskiemu,
•W okresie tym nastąpiła
spłata ogromnego zadłużenia,
co pozwoliło ożywić
gospodarkę,
•Długie panowanie Ludwika
XV było okresem względnego
pokoju i dobrobytu,

Bassin trianon

Wersal Ludwika XVI

•Po całej serii nieudanych reform sytuacja
finansowa i polityczna znacznie się
pogorszyła, a opozycja i opinia publiczna
stawały w coraz większej opozycji wobec
króla,
•W sierpniu 1788 r. król zdecydował się
zwołać Stany Generalne niezwoływane od
1614 r.,
•Po obaleniu monarchii 10.08.1792 r. króla
uwięziono, a 21.01.1793 r. został stracony
•Zgromadzenie Ustawodawcze ustanowiło, że
wszystkie obrazy, meble i dzieła sztuki z
pałaców królewskich zostaną przeniesione do
Luwru,
•Po obaleniu monarchii w 1792 r. pałac
wersalski stał się własnością publiczną,
wyposażenie wnętrz wystawiono na sprzedaż,
•W 1793 r. Komitet Ocalenia Publicznego
zarządził, że w pałacu zorganizowane zostaną:
szkoła centralna, biblioteka, pracownia
historyczna oraz muzeum malarstwa i rzeźby
francuskiej.

Ewolucja Wersalu

Cztery Kampanie

Rozkład projektu i poszczególne etapy rozbudowy

Ewolucja Wersalu
Po śmierci Kardynała Mazzarina w 1661, który pełnił funkcję regenta w czasach wczesnej młodości Ludwika XIV, król
rozpoczął swoje własne rządy. Od tego momentu konstrukcja i ekspansja Wersalu stały się synonimem absolutystycznych
rządów młodego władcy. Król Ludwik XIV po konfiskacie nieruchomości Fouquet’a skorzystał z talentów architektów Louis
Le Vau i Andre Le Notre oraz malarza, a zarazem wprawnego dekoratora, Charlesa Le Bruna w swej kampanii przebudowy
Wersalu, który w swojej historii doświadczył czterech głównych prac budowlanych i każda z nich odpowiadała wojnom
prowadzonym w okresie rządów Ludwika XIV.

1 Kampania
Pierwsza kampania przebudowy Wersalu miała miejsce w latach 1664-1668 i rozpoczęła się od festynu baletowo-muzycznego
zatytułowanego „Plaisirs de I’lle enchantee”, które odbyło się w dniach od 7 do 13 maja 1664 roku. Przyjęcie było rzekomo wydane
by uczcić dwie królowe Francji: Annę Austryjaczkę, Królową Matkę i Marię Teresę - żonę Ludwika XIV, ale w rzeczywistości było
wydane na cześć królewskiej kochanki, Luizy de La Valliere. To przyjęcie jest często uważane za preludium tzw. wojny dewolucyjnej,
którą Ludwik XIV wypowiedział Hiszpanii(1667-68).
Ta pierwsza kampania miała na celu wprowadzenie poprawek umożliwiających pomieszczenie w zamku i ogrodach 600 gości
zaproszonych na przyjecie.

2 Kampania
Druga kampania mająca miejsce w latach 1669-1672 była zainaugurowana przez podpisanie Traktatu Aix-La-Chapelle, kończącego wojnę
dewolucyjną. Podczas kampanii pałac zaczął przybierać dzisiejsza formę. Najważniejszą zmianą była modyfikacja tzw. koperty domku
myśliwskiego Ludwika XIII, która została dokonana przez Louis Le Vau. „Koperta” otaczała domek króla od północy, południa i zachodu. Nowa
struktura zapewniła kwatery dla króla i członków jego rodziny. Główne piętro zamku zawierało dwa apartamenty: pierwszy dla monarchy, drugi
dla królowej. Wielki Apartament króla zajmował północną część zameczku, a Wielki apartament królowej znajdował się w południowej części.
Zachodnia część budowli przeznaczona była w większości na taras, który później został zniszczony by zbudować Salę Lustrzaną. Na parterze
północnej części zamku znajdowały się łaźnie, zawierające ukryte ośmiokątne wanny z bieżącą zimną i ciepłą wodą.

Brat króla i jego żona , książę i księżniczka z dynastii Orleańskiej, zajmowali apartamenty na parterze w południowej
części zamku. Wyższe piętra przeznaczone były na prywatne komnaty dla króla i jego dzieci. Istotny dla projektu i
konstrukcji powyższych apartamentów królewskich jest fakt, że oba pomieszczenia miały tę samą konfigurację i
rozmiary, co było dotychczas niespotykaną cechą we francuskich projektach pałaców.

Oba „wielkie” apartamenty
królewskie formowane były
na kształt 7 amfiladowych
pokoi. Każdy z nich
dedykowany był jednemu z
ówcześnie znanych boskich
ciał i był personifikowany do
odpowiedniego greckorzymskiego bóstwa.
Dekoracje pokoi( prace
prowadzone były pod
zarządem Charlesa Le Bruna)
przedstawiały „heroiczne
działania króla” i były
przedstawione w formie
alegorycznej przez czyny
historycznych postaci z
przeszłości antycznej, jak na
przykład Aleksandra
Wielkiego.

3 Kampania
Trzecia kampania(1678-1684) zapoczątkowana była przez podpisanie traktatu Nimegen, kończącego wojnę niemiecką
prowadzoną w latach 1672-1678. Trzecia przebudowa kierowana była przez architekta Julesa Hardoui Mansart’a .W tym
czasie powstał Wersal w formie znanej obecnie. Mansart zaprojektował północne i południowe skrzydło Galerii
Zwierciadlanej oraz Oranżerię .

Le Brun był zaangażowany nie tylko w dekorowanie wnętrz, lecz także współpracował z Andre Le Notre zajmującym się
projektowaniem ogrodów. W maju 1682 Ludwik XIV oficjalnie przeniósł swój dwór do Wersalu, który w tym okresie stał się
symbolem superpotęgi Francji.

4 Kampania
Wkrótce po zakończeniu wojny z Ligą Augsburską (1688-1697) Ludwik XIV podjął ostatnią kampanie mającą na celu
przebudowę Wersalu. Czwarta kampania (1701-1710) skoncentrowana była głownie na konstrukcji Królewskiej Kaplicy,
zaprojektowanej przez Manstarta i dokończonej przez Roberta de Cotte i jego zespół. Wystąpiły również pewne przeróbki
królewskiego Małego Apartamentu –mianowicie Salonu Wolego Oka(Salon de l’Oeil de Boeu) i królewskiego alkierza. Z
zakończeniem kaplicy w 1710 w zasadzie cała konstrukcja Wersalu została ustalona; budowla pozostała nienaruszona przez
około dwadzieścia lat rządów Ludwika XV.

Kaplica królewska
Na piętrze pałacu znajduje się kaplica zbudowana w latach 1698-1710 według projektu Hardouin-Mansarta. Posiada ona
trzy nawy i czworoboczne filary podtrzymujące łuki zwieńczone galerią ze żłobionymi kolumnami. Na tym samym, piętrze
można podziwiać sześć wielkich komnat Wielkich Apartamentów (Grand Appartement), gdzie władca przyjmował swych
dworzan trzy razy w tygodniu, między szóstą a dziesiątą wieczorem.

Salon Herkulesa

Salon ten dziś łączący budynek
główny ze skrzydłem
północnym, początkowo był
miejscem, gdzie w latach 16821710 znajdowały się empory
czwartej tymczasowej kaplicy
wersalskiej. Dopiero po
przebudowie Roberta de Cotte,
od 1712 roku zaczął pełnić
funkcję salonu. Po śmierci
Ludwika XIV, prace dekoracyjne
zostały wznowione w 1725 za
rządów Ludwika XV. Barwne
marmury i pilastry z korynckimi
kapitelami z brązu złoconego
nawiązują do stylu Galerii
Zwierciadlanej. Jedynym
ustępstwem na rzecz stylu
Ludwika XV- rokoka, są
rzeźbione przez Jacques’a
Verbeckta ramy okalające dwa
obrazy Veroneza: Spotkanie
Eliezera i Rebeki oraz Ucztę u
Szymona.

Salon Wenus
Salon ten sąsiaduje za
Salonem Obfitości i
został utworzony przez
Mansarta z przodu
Wielkich Apartamentów.
Jego dekoracja była
zharmonizowana z
pozostałymi pokojami:
zdobiły go barwne
marmury i plafon ze
scenami ujętymi w ramy.
Na ścianach, płyciny z
prawdziwego marmuru
sąsiadują z malowanymi
jońskimi kolumnami i
kolumnami
namalowanymi- elementy
te tworzą pewną
odrębność dekoracyjną.
Na krótszych bokach Sali
malarz Jules Jean
Rousseau stworzył dwie
iluzjonistyczne
perspektywy
przedstawiające antyczne
galerie i portyki,
natomiast pomiędzy
oknami znalazły się
pozorne nisze z
malowanymi posągami.

Salon Diany

Do 1675 roku
salon ten był
pierwszym pokojem
Wielkich
Apartamentów,
mającym
bezpośrednie
połączenie ze
Schodami
Ambasadorów.
Nazwa salonu
pozwala rozpoznać
temat kompozycji
umieszczonych nad
drzwiami i
centralnego
malowidła na
plafonie- Diana
patronująca
żeglarzom i
myśliwym pędzla
Gabriela
Blancharda.

Salon Marsa
W centralnej części plafonu widnieje
scena Mars na rydwanie ciągniony przez
wilki, pędzla Claude’a Audrana, malowana
w skrócie perspektywicznym. Obok
znajduje się Zwycięstwo podtrzymywane
przez Herkulesa(Jean Baptiste’a
Jouveneta) oraz kompozycja Strach, lęk i
trwoga zwyciężająca moce ziemi(Rene
Antoine’a Houasse’a. Sześć malowanych
medalionów opiewa czyny wojenne
wielkich wodzów starożytnych- Cezara i
Cyrusa, Konstantyna Wielkiego i
Antoniusza, Demetriusza i Aleksandra
Sewera. A zatem, jeszcze raz został
przywołany świat antyczny, ale mimo to
szczegóły kompozycji nawiązują do
wydarzeń aktualnych- sztandary to
wspomnienie stanowiska Ludwika XIV
wobec zwycięstwa pod
Szentgotthard(Węgry), odniesionego nad
imperium otomańskim w 1664 roku, a
fragmenty statków przypominają o
handlowych przedsięwzięciach
Francuzów w Indiach.

Maria Leszczyńska-żona Ludwika XV

Salon Merkurego
Salon ten pełnił funkcję
przedpokoju Wielkich
Apartamentów, nazywano
go również „pokojem łoża”,
czyli sypialnią
reprezentacyjną, nad którą
rozpościerał się plafon
malowany przez Jean’a
Baptiste’a de
Champagine’a,
przedstawiający Merkurego
na rydwanie ciągnionym
przez koguty,
poprzedzanym przez
gwiazdę poranną i
towarzyszące jej sztuki i
nauki. W Salonie
Merkurego, podobnie jak w
sąsiednich pokojach,
odbywały się słynne
„wieczory apartamentowe”.
Każda sala miała swoje
przeznaczenie: rodzina
królewska bawiła się w
Salonie Merkurego, w
Salonie Marsa odbywały się
przeróżne gry, a po nich
koncert i bal, stół bilardowy
był ustawiony w Salonie
Diany, w Salonie Wenus
serwowano przekąski, a w
Salonie Obfitości gorące i
zimne napoje, Salon Apolla
natomiast zmieniał się w
salę muzyki i tańca.

Salon Apolla
Skoro Ludwik XIV
jako swój symbol
wybrał słońce,
musiał mieć salon
poświęcony
Apollinowi, bogu
słońca. W
środkowej partii
plafonu pędzla
Charles’a de La
Fosse,
podtrzymywanej
przez rzeźbione i
złocone figury
kobiece, ukazano
świetlistego Apolla
mknącego na
rydwanie w
otoczeniu czterech
pór roku. Salon
Apolla,
początkowo
sypialnia
reprezentacyjna(p
óźniej rolę tę pełnił
Salon Merkurego),
stał się po 1682
roku Salą
Tronową. Jednak
podczas
„wieczorów
apartamentowych”
był przekształcany
w salę muzyki i
tańca.

Salon Wojny
W okresie rozbudowy
pałacu wg projektu Le
Vau północno- zachodni
narożnik zajmował Salon
Jowisza, pełniący
wówczas rolę Wielkiego
Gabinetu. Po utworzeniu
Galerii Zwierciadlanej
zastąpił go Salon Wojny,
a jego nową dekorację
powierzono Le Brunowi i
Mansartowi. W trakcie
przekształcania Salonu
Jowisza w Salon Wojny
dekoracje o tematyce
mitologicznej musiały
ustąpić miejsca
historycznym- największy
nacisk położono na
wyeksponowanie
wojennych dokonań
Ludwika XIV.

Galeria Zwierciadlana
Galeria zwierciadlana to serce
wersalu i jego symbol. Najpierw
znajdowała się tu terasa włoska
wzniesiona przez Le Vau(1670).
Latem 1678 roku Mansart w
miejscu tarasu i dwóch salonów
które leżały na jego
krańcach(gabinet i sypialnia),
stworzył jedną długą, 73metrową salę. Dzięki temu
zewnętrzna bryła pałacu stała
się bardzo jednolita. Dekorację
wnętrz (1681 do 1686)
powierzono Le Brunowi, który
wykreował tutaj, na zlecenie
Colberta z 1671 roku, styl zwany
francuskim. Naprzeciwko
wielkich okien, półkolistych u
góry, biegnie siedemnaście
arkad z lustrami na całej
wysokości. Ten powtarzający się
motyw lustrzanej dekoracji
spowodował, ze galeria
wersalska stała się wyjątkowa i
oryginalna. W galerii
zwierciadlanej, podobnie jak w
Wielkich Apartamentach, Le
Brun zastosował dekorację
malarską sklepienia,
zachowując podział na
poszczególne kompozycje, co
było rozwiązaniem nieco
przestarzałym.

Salon Pokoju
Salon ten,
usytuowany w
południowozachodnim
narożniku
głównego
korpusu
Wersalu,
stanowi pendant
do Salonu
Wojny. Pokój
ten, podobnie
jak Salon Wojny,
otwiera się
wielką arkadą
na galerię;
wzorcem
takiego
rozwiązania był
najprawdopodob
niej pałac rodu
Colonna w
Rzymie.

Salon Wolego Oka

Sypialnia królowej

Sala Tronowa

Ogród wersalski
Ogród wersalskii jest uważany za pierwowzór ogrodu w stylu francuskim, ze względu na swe eleganckie
rozplanowanie i dekoracje, które nie są ani przesadne ani ubogie. Ogród zaprojektowany przez Le Notreà zajmuje
obszar o powierzchni 250 akrów. Stanowi on nie tylko integralną część pałacu, ale i jego dopełnienie

Ogród powstał na geometrycznym planie, jednak nie można mówić a jego monotonii. U stóp centralnego tarasu w basenie
Latony (Leto) znajduje się arcydzieło Maryègo ukazujące boginię z synem i córką, Apollonem i Dianą

Basen Apollina

Rzeźba góruje nad koncentrycznymi basenami w kształcie piramidy. Za basenem Latony rozciąga się długa Aleja Tapis-Vert (zielonych
dywanów), która prowadzi do basenu Apollina. Rydwan ciągniony przez cztery konie wynurza się władczo z wody, zaś Trytony
dmuchają w muszle oznajmiając nadejście boga. Ta dynamiczna i równocześnie majestatyczna grupa dłuta Turbyègo stanowi niejako
symbol okresu największej świetności Wersalu. Za basenem Apollina rozciąga się obszar zieleni z wielkim kanałem, którego bieg
przecina w połowie mały kanał.

Basen Apollina

Wioska Królowej
Od 1783 roku w północnej części posiadłości Królowej pojawiło się
osiemnaście chat krytych słomą. Wioska Marii Antoniny może stanowić
przykład bardzo szczegółowej koncepcji tego typu ogrodów, budzących
zachwyt w ostatnich latach ancien regime ‘u.

W skład założenia wchodzi staw wokół którego wznosi się dwanaście
domów, jest również mostek nad wodą, wieża i chaty kryte słomą.
Wioska Królowej stanowiła naturalne przedłużenie ogrodu angielskiego.
Kształtował się nowy modem życia-prywatnego i rodzinnego.

Latarnia

Młyn

Winnica

Świątynia Miłości

Świątynia Miłości

Opracowanie-Paweł Janowiak
[email protected]

Slide 10

Wersal
Chateau de Versailles

WERSAL

Charakterystyka

Wersal
Chateau de Versailles
Położenie
Versailles, Francja
Czas powstania
1661 - 1774
Typ
Pałac królewski
Styl architektoniczny
Barok
Materiały
Kamień, Cegła
Koszt budowy
Ok. 500 milionów marek
Powierzchnia
100 hektarów - ogrody Wersalu
Architekci
André Le Notre, Louis Le Vau, Jules HardouinMansart, Charles Le Brun, Robert de Cotte,
Ange-Janques Bagriel

Wersal Królów

Wersal Ludwika XIII
•Wstępując na tron miał 9 lat, a regencję
powierzono jego matce- Marii Medycejskiej,
•Stanowisko pierwszego ministra powierzył
kardynałowi Richelieu,
•W państwie panował kryzys finansowy- brak
pieniędzy na prowadzenie prac
architektonicznych,
•Ludwik XIII postanowił zbudować niewielką
budowlę na terenach wcześniej należących do
Gondich,

•W 1623 r. nadzór nad budową pawilonu
myśliwskiego powierzono Nicholasowi Huau,
•W latach 1631- 1634 przebudowę domku króla
powierzono Philibertowi Le Roy.

Wersal Ludwika XIV

•1661: śmierć kardynała Mazarina,
•w rządzeniu król korzystał z rad ministrów Le
Tellier’a, Fouquet i Lionne,
•dwadzieścia pierwszych lat panowania
Ludwika XIV upłynęło pod znakiem rozwoju
gospodarczego i kulturalnego,
•nastąpiła reorganizacja administracji,
sądownictwa i finansów; podjęto szereg
kroków przeciw arystokracji, ograniczono
uprawnienia gubernatorów prowincji,
•Ludwik XIV głosił niezależność władzy
świeckiej i wolność Kościoła francuskiego
wobec Watykanu; zwalczał działalność
jansenistów i protestantów,

•Król prowadził wojnę z Hiszpanią pod
pretekstem niespłacenia przez Hiszpanię
posagu Marii Teresy; w 1668 r. Ludwik XIV
podpisał w Akwizgranie traktat z Hiszpanią,

Wersal Ludwika XV

•W młodych latach króla
regencję powierzono księciu
Filipowi Orleańskiemu,
•W okresie tym nastąpiła
spłata ogromnego zadłużenia,
co pozwoliło ożywić
gospodarkę,
•Długie panowanie Ludwika
XV było okresem względnego
pokoju i dobrobytu,

Bassin trianon

Wersal Ludwika XVI

•Po całej serii nieudanych reform sytuacja
finansowa i polityczna znacznie się
pogorszyła, a opozycja i opinia publiczna
stawały w coraz większej opozycji wobec
króla,
•W sierpniu 1788 r. król zdecydował się
zwołać Stany Generalne niezwoływane od
1614 r.,
•Po obaleniu monarchii 10.08.1792 r. króla
uwięziono, a 21.01.1793 r. został stracony
•Zgromadzenie Ustawodawcze ustanowiło, że
wszystkie obrazy, meble i dzieła sztuki z
pałaców królewskich zostaną przeniesione do
Luwru,
•Po obaleniu monarchii w 1792 r. pałac
wersalski stał się własnością publiczną,
wyposażenie wnętrz wystawiono na sprzedaż,
•W 1793 r. Komitet Ocalenia Publicznego
zarządził, że w pałacu zorganizowane zostaną:
szkoła centralna, biblioteka, pracownia
historyczna oraz muzeum malarstwa i rzeźby
francuskiej.

Ewolucja Wersalu

Cztery Kampanie

Rozkład projektu i poszczególne etapy rozbudowy

Ewolucja Wersalu
Po śmierci Kardynała Mazzarina w 1661, który pełnił funkcję regenta w czasach wczesnej młodości Ludwika XIV, król
rozpoczął swoje własne rządy. Od tego momentu konstrukcja i ekspansja Wersalu stały się synonimem absolutystycznych
rządów młodego władcy. Król Ludwik XIV po konfiskacie nieruchomości Fouquet’a skorzystał z talentów architektów Louis
Le Vau i Andre Le Notre oraz malarza, a zarazem wprawnego dekoratora, Charlesa Le Bruna w swej kampanii przebudowy
Wersalu, który w swojej historii doświadczył czterech głównych prac budowlanych i każda z nich odpowiadała wojnom
prowadzonym w okresie rządów Ludwika XIV.

1 Kampania
Pierwsza kampania przebudowy Wersalu miała miejsce w latach 1664-1668 i rozpoczęła się od festynu baletowo-muzycznego
zatytułowanego „Plaisirs de I’lle enchantee”, które odbyło się w dniach od 7 do 13 maja 1664 roku. Przyjęcie było rzekomo wydane
by uczcić dwie królowe Francji: Annę Austryjaczkę, Królową Matkę i Marię Teresę - żonę Ludwika XIV, ale w rzeczywistości było
wydane na cześć królewskiej kochanki, Luizy de La Valliere. To przyjęcie jest często uważane za preludium tzw. wojny dewolucyjnej,
którą Ludwik XIV wypowiedział Hiszpanii(1667-68).
Ta pierwsza kampania miała na celu wprowadzenie poprawek umożliwiających pomieszczenie w zamku i ogrodach 600 gości
zaproszonych na przyjecie.

2 Kampania
Druga kampania mająca miejsce w latach 1669-1672 była zainaugurowana przez podpisanie Traktatu Aix-La-Chapelle, kończącego wojnę
dewolucyjną. Podczas kampanii pałac zaczął przybierać dzisiejsza formę. Najważniejszą zmianą była modyfikacja tzw. koperty domku
myśliwskiego Ludwika XIII, która została dokonana przez Louis Le Vau. „Koperta” otaczała domek króla od północy, południa i zachodu. Nowa
struktura zapewniła kwatery dla króla i członków jego rodziny. Główne piętro zamku zawierało dwa apartamenty: pierwszy dla monarchy, drugi
dla królowej. Wielki Apartament króla zajmował północną część zameczku, a Wielki apartament królowej znajdował się w południowej części.
Zachodnia część budowli przeznaczona była w większości na taras, który później został zniszczony by zbudować Salę Lustrzaną. Na parterze
północnej części zamku znajdowały się łaźnie, zawierające ukryte ośmiokątne wanny z bieżącą zimną i ciepłą wodą.

Brat króla i jego żona , książę i księżniczka z dynastii Orleańskiej, zajmowali apartamenty na parterze w południowej
części zamku. Wyższe piętra przeznaczone były na prywatne komnaty dla króla i jego dzieci. Istotny dla projektu i
konstrukcji powyższych apartamentów królewskich jest fakt, że oba pomieszczenia miały tę samą konfigurację i
rozmiary, co było dotychczas niespotykaną cechą we francuskich projektach pałaców.

Oba „wielkie” apartamenty
królewskie formowane były
na kształt 7 amfiladowych
pokoi. Każdy z nich
dedykowany był jednemu z
ówcześnie znanych boskich
ciał i był personifikowany do
odpowiedniego greckorzymskiego bóstwa.
Dekoracje pokoi( prace
prowadzone były pod
zarządem Charlesa Le Bruna)
przedstawiały „heroiczne
działania króla” i były
przedstawione w formie
alegorycznej przez czyny
historycznych postaci z
przeszłości antycznej, jak na
przykład Aleksandra
Wielkiego.

3 Kampania
Trzecia kampania(1678-1684) zapoczątkowana była przez podpisanie traktatu Nimegen, kończącego wojnę niemiecką
prowadzoną w latach 1672-1678. Trzecia przebudowa kierowana była przez architekta Julesa Hardoui Mansart’a .W tym
czasie powstał Wersal w formie znanej obecnie. Mansart zaprojektował północne i południowe skrzydło Galerii
Zwierciadlanej oraz Oranżerię .

Le Brun był zaangażowany nie tylko w dekorowanie wnętrz, lecz także współpracował z Andre Le Notre zajmującym się
projektowaniem ogrodów. W maju 1682 Ludwik XIV oficjalnie przeniósł swój dwór do Wersalu, który w tym okresie stał się
symbolem superpotęgi Francji.

4 Kampania
Wkrótce po zakończeniu wojny z Ligą Augsburską (1688-1697) Ludwik XIV podjął ostatnią kampanie mającą na celu
przebudowę Wersalu. Czwarta kampania (1701-1710) skoncentrowana była głownie na konstrukcji Królewskiej Kaplicy,
zaprojektowanej przez Manstarta i dokończonej przez Roberta de Cotte i jego zespół. Wystąpiły również pewne przeróbki
królewskiego Małego Apartamentu –mianowicie Salonu Wolego Oka(Salon de l’Oeil de Boeu) i królewskiego alkierza. Z
zakończeniem kaplicy w 1710 w zasadzie cała konstrukcja Wersalu została ustalona; budowla pozostała nienaruszona przez
około dwadzieścia lat rządów Ludwika XV.

Kaplica królewska
Na piętrze pałacu znajduje się kaplica zbudowana w latach 1698-1710 według projektu Hardouin-Mansarta. Posiada ona
trzy nawy i czworoboczne filary podtrzymujące łuki zwieńczone galerią ze żłobionymi kolumnami. Na tym samym, piętrze
można podziwiać sześć wielkich komnat Wielkich Apartamentów (Grand Appartement), gdzie władca przyjmował swych
dworzan trzy razy w tygodniu, między szóstą a dziesiątą wieczorem.

Salon Herkulesa

Salon ten dziś łączący budynek
główny ze skrzydłem
północnym, początkowo był
miejscem, gdzie w latach 16821710 znajdowały się empory
czwartej tymczasowej kaplicy
wersalskiej. Dopiero po
przebudowie Roberta de Cotte,
od 1712 roku zaczął pełnić
funkcję salonu. Po śmierci
Ludwika XIV, prace dekoracyjne
zostały wznowione w 1725 za
rządów Ludwika XV. Barwne
marmury i pilastry z korynckimi
kapitelami z brązu złoconego
nawiązują do stylu Galerii
Zwierciadlanej. Jedynym
ustępstwem na rzecz stylu
Ludwika XV- rokoka, są
rzeźbione przez Jacques’a
Verbeckta ramy okalające dwa
obrazy Veroneza: Spotkanie
Eliezera i Rebeki oraz Ucztę u
Szymona.

Salon Wenus
Salon ten sąsiaduje za
Salonem Obfitości i
został utworzony przez
Mansarta z przodu
Wielkich Apartamentów.
Jego dekoracja była
zharmonizowana z
pozostałymi pokojami:
zdobiły go barwne
marmury i plafon ze
scenami ujętymi w ramy.
Na ścianach, płyciny z
prawdziwego marmuru
sąsiadują z malowanymi
jońskimi kolumnami i
kolumnami
namalowanymi- elementy
te tworzą pewną
odrębność dekoracyjną.
Na krótszych bokach Sali
malarz Jules Jean
Rousseau stworzył dwie
iluzjonistyczne
perspektywy
przedstawiające antyczne
galerie i portyki,
natomiast pomiędzy
oknami znalazły się
pozorne nisze z
malowanymi posągami.

Salon Diany

Do 1675 roku
salon ten był
pierwszym pokojem
Wielkich
Apartamentów,
mającym
bezpośrednie
połączenie ze
Schodami
Ambasadorów.
Nazwa salonu
pozwala rozpoznać
temat kompozycji
umieszczonych nad
drzwiami i
centralnego
malowidła na
plafonie- Diana
patronująca
żeglarzom i
myśliwym pędzla
Gabriela
Blancharda.

Salon Marsa
W centralnej części plafonu widnieje
scena Mars na rydwanie ciągniony przez
wilki, pędzla Claude’a Audrana, malowana
w skrócie perspektywicznym. Obok
znajduje się Zwycięstwo podtrzymywane
przez Herkulesa(Jean Baptiste’a
Jouveneta) oraz kompozycja Strach, lęk i
trwoga zwyciężająca moce ziemi(Rene
Antoine’a Houasse’a. Sześć malowanych
medalionów opiewa czyny wojenne
wielkich wodzów starożytnych- Cezara i
Cyrusa, Konstantyna Wielkiego i
Antoniusza, Demetriusza i Aleksandra
Sewera. A zatem, jeszcze raz został
przywołany świat antyczny, ale mimo to
szczegóły kompozycji nawiązują do
wydarzeń aktualnych- sztandary to
wspomnienie stanowiska Ludwika XIV
wobec zwycięstwa pod
Szentgotthard(Węgry), odniesionego nad
imperium otomańskim w 1664 roku, a
fragmenty statków przypominają o
handlowych przedsięwzięciach
Francuzów w Indiach.

Maria Leszczyńska-żona Ludwika XV

Salon Merkurego
Salon ten pełnił funkcję
przedpokoju Wielkich
Apartamentów, nazywano
go również „pokojem łoża”,
czyli sypialnią
reprezentacyjną, nad którą
rozpościerał się plafon
malowany przez Jean’a
Baptiste’a de
Champagine’a,
przedstawiający Merkurego
na rydwanie ciągnionym
przez koguty,
poprzedzanym przez
gwiazdę poranną i
towarzyszące jej sztuki i
nauki. W Salonie
Merkurego, podobnie jak w
sąsiednich pokojach,
odbywały się słynne
„wieczory apartamentowe”.
Każda sala miała swoje
przeznaczenie: rodzina
królewska bawiła się w
Salonie Merkurego, w
Salonie Marsa odbywały się
przeróżne gry, a po nich
koncert i bal, stół bilardowy
był ustawiony w Salonie
Diany, w Salonie Wenus
serwowano przekąski, a w
Salonie Obfitości gorące i
zimne napoje, Salon Apolla
natomiast zmieniał się w
salę muzyki i tańca.

Salon Apolla
Skoro Ludwik XIV
jako swój symbol
wybrał słońce,
musiał mieć salon
poświęcony
Apollinowi, bogu
słońca. W
środkowej partii
plafonu pędzla
Charles’a de La
Fosse,
podtrzymywanej
przez rzeźbione i
złocone figury
kobiece, ukazano
świetlistego Apolla
mknącego na
rydwanie w
otoczeniu czterech
pór roku. Salon
Apolla,
początkowo
sypialnia
reprezentacyjna(p
óźniej rolę tę pełnił
Salon Merkurego),
stał się po 1682
roku Salą
Tronową. Jednak
podczas
„wieczorów
apartamentowych”
był przekształcany
w salę muzyki i
tańca.

Salon Wojny
W okresie rozbudowy
pałacu wg projektu Le
Vau północno- zachodni
narożnik zajmował Salon
Jowisza, pełniący
wówczas rolę Wielkiego
Gabinetu. Po utworzeniu
Galerii Zwierciadlanej
zastąpił go Salon Wojny,
a jego nową dekorację
powierzono Le Brunowi i
Mansartowi. W trakcie
przekształcania Salonu
Jowisza w Salon Wojny
dekoracje o tematyce
mitologicznej musiały
ustąpić miejsca
historycznym- największy
nacisk położono na
wyeksponowanie
wojennych dokonań
Ludwika XIV.

Galeria Zwierciadlana
Galeria zwierciadlana to serce
wersalu i jego symbol. Najpierw
znajdowała się tu terasa włoska
wzniesiona przez Le Vau(1670).
Latem 1678 roku Mansart w
miejscu tarasu i dwóch salonów
które leżały na jego
krańcach(gabinet i sypialnia),
stworzył jedną długą, 73metrową salę. Dzięki temu
zewnętrzna bryła pałacu stała
się bardzo jednolita. Dekorację
wnętrz (1681 do 1686)
powierzono Le Brunowi, który
wykreował tutaj, na zlecenie
Colberta z 1671 roku, styl zwany
francuskim. Naprzeciwko
wielkich okien, półkolistych u
góry, biegnie siedemnaście
arkad z lustrami na całej
wysokości. Ten powtarzający się
motyw lustrzanej dekoracji
spowodował, ze galeria
wersalska stała się wyjątkowa i
oryginalna. W galerii
zwierciadlanej, podobnie jak w
Wielkich Apartamentach, Le
Brun zastosował dekorację
malarską sklepienia,
zachowując podział na
poszczególne kompozycje, co
było rozwiązaniem nieco
przestarzałym.

Salon Pokoju
Salon ten,
usytuowany w
południowozachodnim
narożniku
głównego
korpusu
Wersalu,
stanowi pendant
do Salonu
Wojny. Pokój
ten, podobnie
jak Salon Wojny,
otwiera się
wielką arkadą
na galerię;
wzorcem
takiego
rozwiązania był
najprawdopodob
niej pałac rodu
Colonna w
Rzymie.

Salon Wolego Oka

Sypialnia królowej

Sala Tronowa

Ogród wersalski
Ogród wersalskii jest uważany za pierwowzór ogrodu w stylu francuskim, ze względu na swe eleganckie
rozplanowanie i dekoracje, które nie są ani przesadne ani ubogie. Ogród zaprojektowany przez Le Notreà zajmuje
obszar o powierzchni 250 akrów. Stanowi on nie tylko integralną część pałacu, ale i jego dopełnienie

Ogród powstał na geometrycznym planie, jednak nie można mówić a jego monotonii. U stóp centralnego tarasu w basenie
Latony (Leto) znajduje się arcydzieło Maryègo ukazujące boginię z synem i córką, Apollonem i Dianą

Basen Apollina

Rzeźba góruje nad koncentrycznymi basenami w kształcie piramidy. Za basenem Latony rozciąga się długa Aleja Tapis-Vert (zielonych
dywanów), która prowadzi do basenu Apollina. Rydwan ciągniony przez cztery konie wynurza się władczo z wody, zaś Trytony
dmuchają w muszle oznajmiając nadejście boga. Ta dynamiczna i równocześnie majestatyczna grupa dłuta Turbyègo stanowi niejako
symbol okresu największej świetności Wersalu. Za basenem Apollina rozciąga się obszar zieleni z wielkim kanałem, którego bieg
przecina w połowie mały kanał.

Basen Apollina

Wioska Królowej
Od 1783 roku w północnej części posiadłości Królowej pojawiło się
osiemnaście chat krytych słomą. Wioska Marii Antoniny może stanowić
przykład bardzo szczegółowej koncepcji tego typu ogrodów, budzących
zachwyt w ostatnich latach ancien regime ‘u.

W skład założenia wchodzi staw wokół którego wznosi się dwanaście
domów, jest również mostek nad wodą, wieża i chaty kryte słomą.
Wioska Królowej stanowiła naturalne przedłużenie ogrodu angielskiego.
Kształtował się nowy modem życia-prywatnego i rodzinnego.

Latarnia

Młyn

Winnica

Świątynia Miłości

Świątynia Miłości

Opracowanie-Paweł Janowiak
[email protected]

Slide 11

Wersal
Chateau de Versailles

WERSAL

Charakterystyka

Wersal
Chateau de Versailles
Położenie
Versailles, Francja
Czas powstania
1661 - 1774
Typ
Pałac królewski
Styl architektoniczny
Barok
Materiały
Kamień, Cegła
Koszt budowy
Ok. 500 milionów marek
Powierzchnia
100 hektarów - ogrody Wersalu
Architekci
André Le Notre, Louis Le Vau, Jules HardouinMansart, Charles Le Brun, Robert de Cotte,
Ange-Janques Bagriel

Wersal Królów

Wersal Ludwika XIII
•Wstępując na tron miał 9 lat, a regencję
powierzono jego matce- Marii Medycejskiej,
•Stanowisko pierwszego ministra powierzył
kardynałowi Richelieu,
•W państwie panował kryzys finansowy- brak
pieniędzy na prowadzenie prac
architektonicznych,
•Ludwik XIII postanowił zbudować niewielką
budowlę na terenach wcześniej należących do
Gondich,

•W 1623 r. nadzór nad budową pawilonu
myśliwskiego powierzono Nicholasowi Huau,
•W latach 1631- 1634 przebudowę domku króla
powierzono Philibertowi Le Roy.

Wersal Ludwika XIV

•1661: śmierć kardynała Mazarina,
•w rządzeniu król korzystał z rad ministrów Le
Tellier’a, Fouquet i Lionne,
•dwadzieścia pierwszych lat panowania
Ludwika XIV upłynęło pod znakiem rozwoju
gospodarczego i kulturalnego,
•nastąpiła reorganizacja administracji,
sądownictwa i finansów; podjęto szereg
kroków przeciw arystokracji, ograniczono
uprawnienia gubernatorów prowincji,
•Ludwik XIV głosił niezależność władzy
świeckiej i wolność Kościoła francuskiego
wobec Watykanu; zwalczał działalność
jansenistów i protestantów,

•Król prowadził wojnę z Hiszpanią pod
pretekstem niespłacenia przez Hiszpanię
posagu Marii Teresy; w 1668 r. Ludwik XIV
podpisał w Akwizgranie traktat z Hiszpanią,

Wersal Ludwika XV

•W młodych latach króla
regencję powierzono księciu
Filipowi Orleańskiemu,
•W okresie tym nastąpiła
spłata ogromnego zadłużenia,
co pozwoliło ożywić
gospodarkę,
•Długie panowanie Ludwika
XV było okresem względnego
pokoju i dobrobytu,

Bassin trianon

Wersal Ludwika XVI

•Po całej serii nieudanych reform sytuacja
finansowa i polityczna znacznie się
pogorszyła, a opozycja i opinia publiczna
stawały w coraz większej opozycji wobec
króla,
•W sierpniu 1788 r. król zdecydował się
zwołać Stany Generalne niezwoływane od
1614 r.,
•Po obaleniu monarchii 10.08.1792 r. króla
uwięziono, a 21.01.1793 r. został stracony
•Zgromadzenie Ustawodawcze ustanowiło, że
wszystkie obrazy, meble i dzieła sztuki z
pałaców królewskich zostaną przeniesione do
Luwru,
•Po obaleniu monarchii w 1792 r. pałac
wersalski stał się własnością publiczną,
wyposażenie wnętrz wystawiono na sprzedaż,
•W 1793 r. Komitet Ocalenia Publicznego
zarządził, że w pałacu zorganizowane zostaną:
szkoła centralna, biblioteka, pracownia
historyczna oraz muzeum malarstwa i rzeźby
francuskiej.

Ewolucja Wersalu

Cztery Kampanie

Rozkład projektu i poszczególne etapy rozbudowy

Ewolucja Wersalu
Po śmierci Kardynała Mazzarina w 1661, który pełnił funkcję regenta w czasach wczesnej młodości Ludwika XIV, król
rozpoczął swoje własne rządy. Od tego momentu konstrukcja i ekspansja Wersalu stały się synonimem absolutystycznych
rządów młodego władcy. Król Ludwik XIV po konfiskacie nieruchomości Fouquet’a skorzystał z talentów architektów Louis
Le Vau i Andre Le Notre oraz malarza, a zarazem wprawnego dekoratora, Charlesa Le Bruna w swej kampanii przebudowy
Wersalu, który w swojej historii doświadczył czterech głównych prac budowlanych i każda z nich odpowiadała wojnom
prowadzonym w okresie rządów Ludwika XIV.

1 Kampania
Pierwsza kampania przebudowy Wersalu miała miejsce w latach 1664-1668 i rozpoczęła się od festynu baletowo-muzycznego
zatytułowanego „Plaisirs de I’lle enchantee”, które odbyło się w dniach od 7 do 13 maja 1664 roku. Przyjęcie było rzekomo wydane
by uczcić dwie królowe Francji: Annę Austryjaczkę, Królową Matkę i Marię Teresę - żonę Ludwika XIV, ale w rzeczywistości było
wydane na cześć królewskiej kochanki, Luizy de La Valliere. To przyjęcie jest często uważane za preludium tzw. wojny dewolucyjnej,
którą Ludwik XIV wypowiedział Hiszpanii(1667-68).
Ta pierwsza kampania miała na celu wprowadzenie poprawek umożliwiających pomieszczenie w zamku i ogrodach 600 gości
zaproszonych na przyjecie.

2 Kampania
Druga kampania mająca miejsce w latach 1669-1672 była zainaugurowana przez podpisanie Traktatu Aix-La-Chapelle, kończącego wojnę
dewolucyjną. Podczas kampanii pałac zaczął przybierać dzisiejsza formę. Najważniejszą zmianą była modyfikacja tzw. koperty domku
myśliwskiego Ludwika XIII, która została dokonana przez Louis Le Vau. „Koperta” otaczała domek króla od północy, południa i zachodu. Nowa
struktura zapewniła kwatery dla króla i członków jego rodziny. Główne piętro zamku zawierało dwa apartamenty: pierwszy dla monarchy, drugi
dla królowej. Wielki Apartament króla zajmował północną część zameczku, a Wielki apartament królowej znajdował się w południowej części.
Zachodnia część budowli przeznaczona była w większości na taras, który później został zniszczony by zbudować Salę Lustrzaną. Na parterze
północnej części zamku znajdowały się łaźnie, zawierające ukryte ośmiokątne wanny z bieżącą zimną i ciepłą wodą.

Brat króla i jego żona , książę i księżniczka z dynastii Orleańskiej, zajmowali apartamenty na parterze w południowej
części zamku. Wyższe piętra przeznaczone były na prywatne komnaty dla króla i jego dzieci. Istotny dla projektu i
konstrukcji powyższych apartamentów królewskich jest fakt, że oba pomieszczenia miały tę samą konfigurację i
rozmiary, co było dotychczas niespotykaną cechą we francuskich projektach pałaców.

Oba „wielkie” apartamenty
królewskie formowane były
na kształt 7 amfiladowych
pokoi. Każdy z nich
dedykowany był jednemu z
ówcześnie znanych boskich
ciał i był personifikowany do
odpowiedniego greckorzymskiego bóstwa.
Dekoracje pokoi( prace
prowadzone były pod
zarządem Charlesa Le Bruna)
przedstawiały „heroiczne
działania króla” i były
przedstawione w formie
alegorycznej przez czyny
historycznych postaci z
przeszłości antycznej, jak na
przykład Aleksandra
Wielkiego.

3 Kampania
Trzecia kampania(1678-1684) zapoczątkowana była przez podpisanie traktatu Nimegen, kończącego wojnę niemiecką
prowadzoną w latach 1672-1678. Trzecia przebudowa kierowana była przez architekta Julesa Hardoui Mansart’a .W tym
czasie powstał Wersal w formie znanej obecnie. Mansart zaprojektował północne i południowe skrzydło Galerii
Zwierciadlanej oraz Oranżerię .

Le Brun był zaangażowany nie tylko w dekorowanie wnętrz, lecz także współpracował z Andre Le Notre zajmującym się
projektowaniem ogrodów. W maju 1682 Ludwik XIV oficjalnie przeniósł swój dwór do Wersalu, który w tym okresie stał się
symbolem superpotęgi Francji.

4 Kampania
Wkrótce po zakończeniu wojny z Ligą Augsburską (1688-1697) Ludwik XIV podjął ostatnią kampanie mającą na celu
przebudowę Wersalu. Czwarta kampania (1701-1710) skoncentrowana była głownie na konstrukcji Królewskiej Kaplicy,
zaprojektowanej przez Manstarta i dokończonej przez Roberta de Cotte i jego zespół. Wystąpiły również pewne przeróbki
królewskiego Małego Apartamentu –mianowicie Salonu Wolego Oka(Salon de l’Oeil de Boeu) i królewskiego alkierza. Z
zakończeniem kaplicy w 1710 w zasadzie cała konstrukcja Wersalu została ustalona; budowla pozostała nienaruszona przez
około dwadzieścia lat rządów Ludwika XV.

Kaplica królewska
Na piętrze pałacu znajduje się kaplica zbudowana w latach 1698-1710 według projektu Hardouin-Mansarta. Posiada ona
trzy nawy i czworoboczne filary podtrzymujące łuki zwieńczone galerią ze żłobionymi kolumnami. Na tym samym, piętrze
można podziwiać sześć wielkich komnat Wielkich Apartamentów (Grand Appartement), gdzie władca przyjmował swych
dworzan trzy razy w tygodniu, między szóstą a dziesiątą wieczorem.

Salon Herkulesa

Salon ten dziś łączący budynek
główny ze skrzydłem
północnym, początkowo był
miejscem, gdzie w latach 16821710 znajdowały się empory
czwartej tymczasowej kaplicy
wersalskiej. Dopiero po
przebudowie Roberta de Cotte,
od 1712 roku zaczął pełnić
funkcję salonu. Po śmierci
Ludwika XIV, prace dekoracyjne
zostały wznowione w 1725 za
rządów Ludwika XV. Barwne
marmury i pilastry z korynckimi
kapitelami z brązu złoconego
nawiązują do stylu Galerii
Zwierciadlanej. Jedynym
ustępstwem na rzecz stylu
Ludwika XV- rokoka, są
rzeźbione przez Jacques’a
Verbeckta ramy okalające dwa
obrazy Veroneza: Spotkanie
Eliezera i Rebeki oraz Ucztę u
Szymona.

Salon Wenus
Salon ten sąsiaduje za
Salonem Obfitości i
został utworzony przez
Mansarta z przodu
Wielkich Apartamentów.
Jego dekoracja była
zharmonizowana z
pozostałymi pokojami:
zdobiły go barwne
marmury i plafon ze
scenami ujętymi w ramy.
Na ścianach, płyciny z
prawdziwego marmuru
sąsiadują z malowanymi
jońskimi kolumnami i
kolumnami
namalowanymi- elementy
te tworzą pewną
odrębność dekoracyjną.
Na krótszych bokach Sali
malarz Jules Jean
Rousseau stworzył dwie
iluzjonistyczne
perspektywy
przedstawiające antyczne
galerie i portyki,
natomiast pomiędzy
oknami znalazły się
pozorne nisze z
malowanymi posągami.

Salon Diany

Do 1675 roku
salon ten był
pierwszym pokojem
Wielkich
Apartamentów,
mającym
bezpośrednie
połączenie ze
Schodami
Ambasadorów.
Nazwa salonu
pozwala rozpoznać
temat kompozycji
umieszczonych nad
drzwiami i
centralnego
malowidła na
plafonie- Diana
patronująca
żeglarzom i
myśliwym pędzla
Gabriela
Blancharda.

Salon Marsa
W centralnej części plafonu widnieje
scena Mars na rydwanie ciągniony przez
wilki, pędzla Claude’a Audrana, malowana
w skrócie perspektywicznym. Obok
znajduje się Zwycięstwo podtrzymywane
przez Herkulesa(Jean Baptiste’a
Jouveneta) oraz kompozycja Strach, lęk i
trwoga zwyciężająca moce ziemi(Rene
Antoine’a Houasse’a. Sześć malowanych
medalionów opiewa czyny wojenne
wielkich wodzów starożytnych- Cezara i
Cyrusa, Konstantyna Wielkiego i
Antoniusza, Demetriusza i Aleksandra
Sewera. A zatem, jeszcze raz został
przywołany świat antyczny, ale mimo to
szczegóły kompozycji nawiązują do
wydarzeń aktualnych- sztandary to
wspomnienie stanowiska Ludwika XIV
wobec zwycięstwa pod
Szentgotthard(Węgry), odniesionego nad
imperium otomańskim w 1664 roku, a
fragmenty statków przypominają o
handlowych przedsięwzięciach
Francuzów w Indiach.

Maria Leszczyńska-żona Ludwika XV

Salon Merkurego
Salon ten pełnił funkcję
przedpokoju Wielkich
Apartamentów, nazywano
go również „pokojem łoża”,
czyli sypialnią
reprezentacyjną, nad którą
rozpościerał się plafon
malowany przez Jean’a
Baptiste’a de
Champagine’a,
przedstawiający Merkurego
na rydwanie ciągnionym
przez koguty,
poprzedzanym przez
gwiazdę poranną i
towarzyszące jej sztuki i
nauki. W Salonie
Merkurego, podobnie jak w
sąsiednich pokojach,
odbywały się słynne
„wieczory apartamentowe”.
Każda sala miała swoje
przeznaczenie: rodzina
królewska bawiła się w
Salonie Merkurego, w
Salonie Marsa odbywały się
przeróżne gry, a po nich
koncert i bal, stół bilardowy
był ustawiony w Salonie
Diany, w Salonie Wenus
serwowano przekąski, a w
Salonie Obfitości gorące i
zimne napoje, Salon Apolla
natomiast zmieniał się w
salę muzyki i tańca.

Salon Apolla
Skoro Ludwik XIV
jako swój symbol
wybrał słońce,
musiał mieć salon
poświęcony
Apollinowi, bogu
słońca. W
środkowej partii
plafonu pędzla
Charles’a de La
Fosse,
podtrzymywanej
przez rzeźbione i
złocone figury
kobiece, ukazano
świetlistego Apolla
mknącego na
rydwanie w
otoczeniu czterech
pór roku. Salon
Apolla,
początkowo
sypialnia
reprezentacyjna(p
óźniej rolę tę pełnił
Salon Merkurego),
stał się po 1682
roku Salą
Tronową. Jednak
podczas
„wieczorów
apartamentowych”
był przekształcany
w salę muzyki i
tańca.

Salon Wojny
W okresie rozbudowy
pałacu wg projektu Le
Vau północno- zachodni
narożnik zajmował Salon
Jowisza, pełniący
wówczas rolę Wielkiego
Gabinetu. Po utworzeniu
Galerii Zwierciadlanej
zastąpił go Salon Wojny,
a jego nową dekorację
powierzono Le Brunowi i
Mansartowi. W trakcie
przekształcania Salonu
Jowisza w Salon Wojny
dekoracje o tematyce
mitologicznej musiały
ustąpić miejsca
historycznym- największy
nacisk położono na
wyeksponowanie
wojennych dokonań
Ludwika XIV.

Galeria Zwierciadlana
Galeria zwierciadlana to serce
wersalu i jego symbol. Najpierw
znajdowała się tu terasa włoska
wzniesiona przez Le Vau(1670).
Latem 1678 roku Mansart w
miejscu tarasu i dwóch salonów
które leżały na jego
krańcach(gabinet i sypialnia),
stworzył jedną długą, 73metrową salę. Dzięki temu
zewnętrzna bryła pałacu stała
się bardzo jednolita. Dekorację
wnętrz (1681 do 1686)
powierzono Le Brunowi, który
wykreował tutaj, na zlecenie
Colberta z 1671 roku, styl zwany
francuskim. Naprzeciwko
wielkich okien, półkolistych u
góry, biegnie siedemnaście
arkad z lustrami na całej
wysokości. Ten powtarzający się
motyw lustrzanej dekoracji
spowodował, ze galeria
wersalska stała się wyjątkowa i
oryginalna. W galerii
zwierciadlanej, podobnie jak w
Wielkich Apartamentach, Le
Brun zastosował dekorację
malarską sklepienia,
zachowując podział na
poszczególne kompozycje, co
było rozwiązaniem nieco
przestarzałym.

Salon Pokoju
Salon ten,
usytuowany w
południowozachodnim
narożniku
głównego
korpusu
Wersalu,
stanowi pendant
do Salonu
Wojny. Pokój
ten, podobnie
jak Salon Wojny,
otwiera się
wielką arkadą
na galerię;
wzorcem
takiego
rozwiązania był
najprawdopodob
niej pałac rodu
Colonna w
Rzymie.

Salon Wolego Oka

Sypialnia królowej

Sala Tronowa

Ogród wersalski
Ogród wersalskii jest uważany za pierwowzór ogrodu w stylu francuskim, ze względu na swe eleganckie
rozplanowanie i dekoracje, które nie są ani przesadne ani ubogie. Ogród zaprojektowany przez Le Notreà zajmuje
obszar o powierzchni 250 akrów. Stanowi on nie tylko integralną część pałacu, ale i jego dopełnienie

Ogród powstał na geometrycznym planie, jednak nie można mówić a jego monotonii. U stóp centralnego tarasu w basenie
Latony (Leto) znajduje się arcydzieło Maryègo ukazujące boginię z synem i córką, Apollonem i Dianą

Basen Apollina

Rzeźba góruje nad koncentrycznymi basenami w kształcie piramidy. Za basenem Latony rozciąga się długa Aleja Tapis-Vert (zielonych
dywanów), która prowadzi do basenu Apollina. Rydwan ciągniony przez cztery konie wynurza się władczo z wody, zaś Trytony
dmuchają w muszle oznajmiając nadejście boga. Ta dynamiczna i równocześnie majestatyczna grupa dłuta Turbyègo stanowi niejako
symbol okresu największej świetności Wersalu. Za basenem Apollina rozciąga się obszar zieleni z wielkim kanałem, którego bieg
przecina w połowie mały kanał.

Basen Apollina

Wioska Królowej
Od 1783 roku w północnej części posiadłości Królowej pojawiło się
osiemnaście chat krytych słomą. Wioska Marii Antoniny może stanowić
przykład bardzo szczegółowej koncepcji tego typu ogrodów, budzących
zachwyt w ostatnich latach ancien regime ‘u.

W skład założenia wchodzi staw wokół którego wznosi się dwanaście
domów, jest również mostek nad wodą, wieża i chaty kryte słomą.
Wioska Królowej stanowiła naturalne przedłużenie ogrodu angielskiego.
Kształtował się nowy modem życia-prywatnego i rodzinnego.

Latarnia

Młyn

Winnica

Świątynia Miłości

Świątynia Miłości

Opracowanie-Paweł Janowiak
[email protected]

Slide 12

Wersal
Chateau de Versailles

WERSAL

Charakterystyka

Wersal
Chateau de Versailles
Położenie
Versailles, Francja
Czas powstania
1661 - 1774
Typ
Pałac królewski
Styl architektoniczny
Barok
Materiały
Kamień, Cegła
Koszt budowy
Ok. 500 milionów marek
Powierzchnia
100 hektarów - ogrody Wersalu
Architekci
André Le Notre, Louis Le Vau, Jules HardouinMansart, Charles Le Brun, Robert de Cotte,
Ange-Janques Bagriel

Wersal Królów

Wersal Ludwika XIII
•Wstępując na tron miał 9 lat, a regencję
powierzono jego matce- Marii Medycejskiej,
•Stanowisko pierwszego ministra powierzył
kardynałowi Richelieu,
•W państwie panował kryzys finansowy- brak
pieniędzy na prowadzenie prac
architektonicznych,
•Ludwik XIII postanowił zbudować niewielką
budowlę na terenach wcześniej należących do
Gondich,

•W 1623 r. nadzór nad budową pawilonu
myśliwskiego powierzono Nicholasowi Huau,
•W latach 1631- 1634 przebudowę domku króla
powierzono Philibertowi Le Roy.

Wersal Ludwika XIV

•1661: śmierć kardynała Mazarina,
•w rządzeniu król korzystał z rad ministrów Le
Tellier’a, Fouquet i Lionne,
•dwadzieścia pierwszych lat panowania
Ludwika XIV upłynęło pod znakiem rozwoju
gospodarczego i kulturalnego,
•nastąpiła reorganizacja administracji,
sądownictwa i finansów; podjęto szereg
kroków przeciw arystokracji, ograniczono
uprawnienia gubernatorów prowincji,
•Ludwik XIV głosił niezależność władzy
świeckiej i wolność Kościoła francuskiego
wobec Watykanu; zwalczał działalność
jansenistów i protestantów,

•Król prowadził wojnę z Hiszpanią pod
pretekstem niespłacenia przez Hiszpanię
posagu Marii Teresy; w 1668 r. Ludwik XIV
podpisał w Akwizgranie traktat z Hiszpanią,

Wersal Ludwika XV

•W młodych latach króla
regencję powierzono księciu
Filipowi Orleańskiemu,
•W okresie tym nastąpiła
spłata ogromnego zadłużenia,
co pozwoliło ożywić
gospodarkę,
•Długie panowanie Ludwika
XV było okresem względnego
pokoju i dobrobytu,

Bassin trianon

Wersal Ludwika XVI

•Po całej serii nieudanych reform sytuacja
finansowa i polityczna znacznie się
pogorszyła, a opozycja i opinia publiczna
stawały w coraz większej opozycji wobec
króla,
•W sierpniu 1788 r. król zdecydował się
zwołać Stany Generalne niezwoływane od
1614 r.,
•Po obaleniu monarchii 10.08.1792 r. króla
uwięziono, a 21.01.1793 r. został stracony
•Zgromadzenie Ustawodawcze ustanowiło, że
wszystkie obrazy, meble i dzieła sztuki z
pałaców królewskich zostaną przeniesione do
Luwru,
•Po obaleniu monarchii w 1792 r. pałac
wersalski stał się własnością publiczną,
wyposażenie wnętrz wystawiono na sprzedaż,
•W 1793 r. Komitet Ocalenia Publicznego
zarządził, że w pałacu zorganizowane zostaną:
szkoła centralna, biblioteka, pracownia
historyczna oraz muzeum malarstwa i rzeźby
francuskiej.

Ewolucja Wersalu

Cztery Kampanie

Rozkład projektu i poszczególne etapy rozbudowy

Ewolucja Wersalu
Po śmierci Kardynała Mazzarina w 1661, który pełnił funkcję regenta w czasach wczesnej młodości Ludwika XIV, król
rozpoczął swoje własne rządy. Od tego momentu konstrukcja i ekspansja Wersalu stały się synonimem absolutystycznych
rządów młodego władcy. Król Ludwik XIV po konfiskacie nieruchomości Fouquet’a skorzystał z talentów architektów Louis
Le Vau i Andre Le Notre oraz malarza, a zarazem wprawnego dekoratora, Charlesa Le Bruna w swej kampanii przebudowy
Wersalu, który w swojej historii doświadczył czterech głównych prac budowlanych i każda z nich odpowiadała wojnom
prowadzonym w okresie rządów Ludwika XIV.

1 Kampania
Pierwsza kampania przebudowy Wersalu miała miejsce w latach 1664-1668 i rozpoczęła się od festynu baletowo-muzycznego
zatytułowanego „Plaisirs de I’lle enchantee”, które odbyło się w dniach od 7 do 13 maja 1664 roku. Przyjęcie było rzekomo wydane
by uczcić dwie królowe Francji: Annę Austryjaczkę, Królową Matkę i Marię Teresę - żonę Ludwika XIV, ale w rzeczywistości było
wydane na cześć królewskiej kochanki, Luizy de La Valliere. To przyjęcie jest często uważane za preludium tzw. wojny dewolucyjnej,
którą Ludwik XIV wypowiedział Hiszpanii(1667-68).
Ta pierwsza kampania miała na celu wprowadzenie poprawek umożliwiających pomieszczenie w zamku i ogrodach 600 gości
zaproszonych na przyjecie.

2 Kampania
Druga kampania mająca miejsce w latach 1669-1672 była zainaugurowana przez podpisanie Traktatu Aix-La-Chapelle, kończącego wojnę
dewolucyjną. Podczas kampanii pałac zaczął przybierać dzisiejsza formę. Najważniejszą zmianą była modyfikacja tzw. koperty domku
myśliwskiego Ludwika XIII, która została dokonana przez Louis Le Vau. „Koperta” otaczała domek króla od północy, południa i zachodu. Nowa
struktura zapewniła kwatery dla króla i członków jego rodziny. Główne piętro zamku zawierało dwa apartamenty: pierwszy dla monarchy, drugi
dla królowej. Wielki Apartament króla zajmował północną część zameczku, a Wielki apartament królowej znajdował się w południowej części.
Zachodnia część budowli przeznaczona była w większości na taras, który później został zniszczony by zbudować Salę Lustrzaną. Na parterze
północnej części zamku znajdowały się łaźnie, zawierające ukryte ośmiokątne wanny z bieżącą zimną i ciepłą wodą.

Brat króla i jego żona , książę i księżniczka z dynastii Orleańskiej, zajmowali apartamenty na parterze w południowej
części zamku. Wyższe piętra przeznaczone były na prywatne komnaty dla króla i jego dzieci. Istotny dla projektu i
konstrukcji powyższych apartamentów królewskich jest fakt, że oba pomieszczenia miały tę samą konfigurację i
rozmiary, co było dotychczas niespotykaną cechą we francuskich projektach pałaców.

Oba „wielkie” apartamenty
królewskie formowane były
na kształt 7 amfiladowych
pokoi. Każdy z nich
dedykowany był jednemu z
ówcześnie znanych boskich
ciał i był personifikowany do
odpowiedniego greckorzymskiego bóstwa.
Dekoracje pokoi( prace
prowadzone były pod
zarządem Charlesa Le Bruna)
przedstawiały „heroiczne
działania króla” i były
przedstawione w formie
alegorycznej przez czyny
historycznych postaci z
przeszłości antycznej, jak na
przykład Aleksandra
Wielkiego.

3 Kampania
Trzecia kampania(1678-1684) zapoczątkowana była przez podpisanie traktatu Nimegen, kończącego wojnę niemiecką
prowadzoną w latach 1672-1678. Trzecia przebudowa kierowana była przez architekta Julesa Hardoui Mansart’a .W tym
czasie powstał Wersal w formie znanej obecnie. Mansart zaprojektował północne i południowe skrzydło Galerii
Zwierciadlanej oraz Oranżerię .

Le Brun był zaangażowany nie tylko w dekorowanie wnętrz, lecz także współpracował z Andre Le Notre zajmującym się
projektowaniem ogrodów. W maju 1682 Ludwik XIV oficjalnie przeniósł swój dwór do Wersalu, który w tym okresie stał się
symbolem superpotęgi Francji.

4 Kampania
Wkrótce po zakończeniu wojny z Ligą Augsburską (1688-1697) Ludwik XIV podjął ostatnią kampanie mającą na celu
przebudowę Wersalu. Czwarta kampania (1701-1710) skoncentrowana była głownie na konstrukcji Królewskiej Kaplicy,
zaprojektowanej przez Manstarta i dokończonej przez Roberta de Cotte i jego zespół. Wystąpiły również pewne przeróbki
królewskiego Małego Apartamentu –mianowicie Salonu Wolego Oka(Salon de l’Oeil de Boeu) i królewskiego alkierza. Z
zakończeniem kaplicy w 1710 w zasadzie cała konstrukcja Wersalu została ustalona; budowla pozostała nienaruszona przez
około dwadzieścia lat rządów Ludwika XV.

Kaplica królewska
Na piętrze pałacu znajduje się kaplica zbudowana w latach 1698-1710 według projektu Hardouin-Mansarta. Posiada ona
trzy nawy i czworoboczne filary podtrzymujące łuki zwieńczone galerią ze żłobionymi kolumnami. Na tym samym, piętrze
można podziwiać sześć wielkich komnat Wielkich Apartamentów (Grand Appartement), gdzie władca przyjmował swych
dworzan trzy razy w tygodniu, między szóstą a dziesiątą wieczorem.

Salon Herkulesa

Salon ten dziś łączący budynek
główny ze skrzydłem
północnym, początkowo był
miejscem, gdzie w latach 16821710 znajdowały się empory
czwartej tymczasowej kaplicy
wersalskiej. Dopiero po
przebudowie Roberta de Cotte,
od 1712 roku zaczął pełnić
funkcję salonu. Po śmierci
Ludwika XIV, prace dekoracyjne
zostały wznowione w 1725 za
rządów Ludwika XV. Barwne
marmury i pilastry z korynckimi
kapitelami z brązu złoconego
nawiązują do stylu Galerii
Zwierciadlanej. Jedynym
ustępstwem na rzecz stylu
Ludwika XV- rokoka, są
rzeźbione przez Jacques’a
Verbeckta ramy okalające dwa
obrazy Veroneza: Spotkanie
Eliezera i Rebeki oraz Ucztę u
Szymona.

Salon Wenus
Salon ten sąsiaduje za
Salonem Obfitości i
został utworzony przez
Mansarta z przodu
Wielkich Apartamentów.
Jego dekoracja była
zharmonizowana z
pozostałymi pokojami:
zdobiły go barwne
marmury i plafon ze
scenami ujętymi w ramy.
Na ścianach, płyciny z
prawdziwego marmuru
sąsiadują z malowanymi
jońskimi kolumnami i
kolumnami
namalowanymi- elementy
te tworzą pewną
odrębność dekoracyjną.
Na krótszych bokach Sali
malarz Jules Jean
Rousseau stworzył dwie
iluzjonistyczne
perspektywy
przedstawiające antyczne
galerie i portyki,
natomiast pomiędzy
oknami znalazły się
pozorne nisze z
malowanymi posągami.

Salon Diany

Do 1675 roku
salon ten był
pierwszym pokojem
Wielkich
Apartamentów,
mającym
bezpośrednie
połączenie ze
Schodami
Ambasadorów.
Nazwa salonu
pozwala rozpoznać
temat kompozycji
umieszczonych nad
drzwiami i
centralnego
malowidła na
plafonie- Diana
patronująca
żeglarzom i
myśliwym pędzla
Gabriela
Blancharda.

Salon Marsa
W centralnej części plafonu widnieje
scena Mars na rydwanie ciągniony przez
wilki, pędzla Claude’a Audrana, malowana
w skrócie perspektywicznym. Obok
znajduje się Zwycięstwo podtrzymywane
przez Herkulesa(Jean Baptiste’a
Jouveneta) oraz kompozycja Strach, lęk i
trwoga zwyciężająca moce ziemi(Rene
Antoine’a Houasse’a. Sześć malowanych
medalionów opiewa czyny wojenne
wielkich wodzów starożytnych- Cezara i
Cyrusa, Konstantyna Wielkiego i
Antoniusza, Demetriusza i Aleksandra
Sewera. A zatem, jeszcze raz został
przywołany świat antyczny, ale mimo to
szczegóły kompozycji nawiązują do
wydarzeń aktualnych- sztandary to
wspomnienie stanowiska Ludwika XIV
wobec zwycięstwa pod
Szentgotthard(Węgry), odniesionego nad
imperium otomańskim w 1664 roku, a
fragmenty statków przypominają o
handlowych przedsięwzięciach
Francuzów w Indiach.

Maria Leszczyńska-żona Ludwika XV

Salon Merkurego
Salon ten pełnił funkcję
przedpokoju Wielkich
Apartamentów, nazywano
go również „pokojem łoża”,
czyli sypialnią
reprezentacyjną, nad którą
rozpościerał się plafon
malowany przez Jean’a
Baptiste’a de
Champagine’a,
przedstawiający Merkurego
na rydwanie ciągnionym
przez koguty,
poprzedzanym przez
gwiazdę poranną i
towarzyszące jej sztuki i
nauki. W Salonie
Merkurego, podobnie jak w
sąsiednich pokojach,
odbywały się słynne
„wieczory apartamentowe”.
Każda sala miała swoje
przeznaczenie: rodzina
królewska bawiła się w
Salonie Merkurego, w
Salonie Marsa odbywały się
przeróżne gry, a po nich
koncert i bal, stół bilardowy
był ustawiony w Salonie
Diany, w Salonie Wenus
serwowano przekąski, a w
Salonie Obfitości gorące i
zimne napoje, Salon Apolla
natomiast zmieniał się w
salę muzyki i tańca.

Salon Apolla
Skoro Ludwik XIV
jako swój symbol
wybrał słońce,
musiał mieć salon
poświęcony
Apollinowi, bogu
słońca. W
środkowej partii
plafonu pędzla
Charles’a de La
Fosse,
podtrzymywanej
przez rzeźbione i
złocone figury
kobiece, ukazano
świetlistego Apolla
mknącego na
rydwanie w
otoczeniu czterech
pór roku. Salon
Apolla,
początkowo
sypialnia
reprezentacyjna(p
óźniej rolę tę pełnił
Salon Merkurego),
stał się po 1682
roku Salą
Tronową. Jednak
podczas
„wieczorów
apartamentowych”
był przekształcany
w salę muzyki i
tańca.

Salon Wojny
W okresie rozbudowy
pałacu wg projektu Le
Vau północno- zachodni
narożnik zajmował Salon
Jowisza, pełniący
wówczas rolę Wielkiego
Gabinetu. Po utworzeniu
Galerii Zwierciadlanej
zastąpił go Salon Wojny,
a jego nową dekorację
powierzono Le Brunowi i
Mansartowi. W trakcie
przekształcania Salonu
Jowisza w Salon Wojny
dekoracje o tematyce
mitologicznej musiały
ustąpić miejsca
historycznym- największy
nacisk położono na
wyeksponowanie
wojennych dokonań
Ludwika XIV.

Galeria Zwierciadlana
Galeria zwierciadlana to serce
wersalu i jego symbol. Najpierw
znajdowała się tu terasa włoska
wzniesiona przez Le Vau(1670).
Latem 1678 roku Mansart w
miejscu tarasu i dwóch salonów
które leżały na jego
krańcach(gabinet i sypialnia),
stworzył jedną długą, 73metrową salę. Dzięki temu
zewnętrzna bryła pałacu stała
się bardzo jednolita. Dekorację
wnętrz (1681 do 1686)
powierzono Le Brunowi, który
wykreował tutaj, na zlecenie
Colberta z 1671 roku, styl zwany
francuskim. Naprzeciwko
wielkich okien, półkolistych u
góry, biegnie siedemnaście
arkad z lustrami na całej
wysokości. Ten powtarzający się
motyw lustrzanej dekoracji
spowodował, ze galeria
wersalska stała się wyjątkowa i
oryginalna. W galerii
zwierciadlanej, podobnie jak w
Wielkich Apartamentach, Le
Brun zastosował dekorację
malarską sklepienia,
zachowując podział na
poszczególne kompozycje, co
było rozwiązaniem nieco
przestarzałym.

Salon Pokoju
Salon ten,
usytuowany w
południowozachodnim
narożniku
głównego
korpusu
Wersalu,
stanowi pendant
do Salonu
Wojny. Pokój
ten, podobnie
jak Salon Wojny,
otwiera się
wielką arkadą
na galerię;
wzorcem
takiego
rozwiązania był
najprawdopodob
niej pałac rodu
Colonna w
Rzymie.

Salon Wolego Oka

Sypialnia królowej

Sala Tronowa

Ogród wersalski
Ogród wersalskii jest uważany za pierwowzór ogrodu w stylu francuskim, ze względu na swe eleganckie
rozplanowanie i dekoracje, które nie są ani przesadne ani ubogie. Ogród zaprojektowany przez Le Notreà zajmuje
obszar o powierzchni 250 akrów. Stanowi on nie tylko integralną część pałacu, ale i jego dopełnienie

Ogród powstał na geometrycznym planie, jednak nie można mówić a jego monotonii. U stóp centralnego tarasu w basenie
Latony (Leto) znajduje się arcydzieło Maryègo ukazujące boginię z synem i córką, Apollonem i Dianą

Basen Apollina

Rzeźba góruje nad koncentrycznymi basenami w kształcie piramidy. Za basenem Latony rozciąga się długa Aleja Tapis-Vert (zielonych
dywanów), która prowadzi do basenu Apollina. Rydwan ciągniony przez cztery konie wynurza się władczo z wody, zaś Trytony
dmuchają w muszle oznajmiając nadejście boga. Ta dynamiczna i równocześnie majestatyczna grupa dłuta Turbyègo stanowi niejako
symbol okresu największej świetności Wersalu. Za basenem Apollina rozciąga się obszar zieleni z wielkim kanałem, którego bieg
przecina w połowie mały kanał.

Basen Apollina

Wioska Królowej
Od 1783 roku w północnej części posiadłości Królowej pojawiło się
osiemnaście chat krytych słomą. Wioska Marii Antoniny może stanowić
przykład bardzo szczegółowej koncepcji tego typu ogrodów, budzących
zachwyt w ostatnich latach ancien regime ‘u.

W skład założenia wchodzi staw wokół którego wznosi się dwanaście
domów, jest również mostek nad wodą, wieża i chaty kryte słomą.
Wioska Królowej stanowiła naturalne przedłużenie ogrodu angielskiego.
Kształtował się nowy modem życia-prywatnego i rodzinnego.

Latarnia

Młyn

Winnica

Świątynia Miłości

Świątynia Miłości

Opracowanie-Paweł Janowiak
[email protected]

Slide 13

Wersal
Chateau de Versailles

WERSAL

Charakterystyka

Wersal
Chateau de Versailles
Położenie
Versailles, Francja
Czas powstania
1661 - 1774
Typ
Pałac królewski
Styl architektoniczny
Barok
Materiały
Kamień, Cegła
Koszt budowy
Ok. 500 milionów marek
Powierzchnia
100 hektarów - ogrody Wersalu
Architekci
André Le Notre, Louis Le Vau, Jules HardouinMansart, Charles Le Brun, Robert de Cotte,
Ange-Janques Bagriel

Wersal Królów

Wersal Ludwika XIII
•Wstępując na tron miał 9 lat, a regencję
powierzono jego matce- Marii Medycejskiej,
•Stanowisko pierwszego ministra powierzył
kardynałowi Richelieu,
•W państwie panował kryzys finansowy- brak
pieniędzy na prowadzenie prac
architektonicznych,
•Ludwik XIII postanowił zbudować niewielką
budowlę na terenach wcześniej należących do
Gondich,

•W 1623 r. nadzór nad budową pawilonu
myśliwskiego powierzono Nicholasowi Huau,
•W latach 1631- 1634 przebudowę domku króla
powierzono Philibertowi Le Roy.

Wersal Ludwika XIV

•1661: śmierć kardynała Mazarina,
•w rządzeniu król korzystał z rad ministrów Le
Tellier’a, Fouquet i Lionne,
•dwadzieścia pierwszych lat panowania
Ludwika XIV upłynęło pod znakiem rozwoju
gospodarczego i kulturalnego,
•nastąpiła reorganizacja administracji,
sądownictwa i finansów; podjęto szereg
kroków przeciw arystokracji, ograniczono
uprawnienia gubernatorów prowincji,
•Ludwik XIV głosił niezależność władzy
świeckiej i wolność Kościoła francuskiego
wobec Watykanu; zwalczał działalność
jansenistów i protestantów,

•Król prowadził wojnę z Hiszpanią pod
pretekstem niespłacenia przez Hiszpanię
posagu Marii Teresy; w 1668 r. Ludwik XIV
podpisał w Akwizgranie traktat z Hiszpanią,

Wersal Ludwika XV

•W młodych latach króla
regencję powierzono księciu
Filipowi Orleańskiemu,
•W okresie tym nastąpiła
spłata ogromnego zadłużenia,
co pozwoliło ożywić
gospodarkę,
•Długie panowanie Ludwika
XV było okresem względnego
pokoju i dobrobytu,

Bassin trianon

Wersal Ludwika XVI

•Po całej serii nieudanych reform sytuacja
finansowa i polityczna znacznie się
pogorszyła, a opozycja i opinia publiczna
stawały w coraz większej opozycji wobec
króla,
•W sierpniu 1788 r. król zdecydował się
zwołać Stany Generalne niezwoływane od
1614 r.,
•Po obaleniu monarchii 10.08.1792 r. króla
uwięziono, a 21.01.1793 r. został stracony
•Zgromadzenie Ustawodawcze ustanowiło, że
wszystkie obrazy, meble i dzieła sztuki z
pałaców królewskich zostaną przeniesione do
Luwru,
•Po obaleniu monarchii w 1792 r. pałac
wersalski stał się własnością publiczną,
wyposażenie wnętrz wystawiono na sprzedaż,
•W 1793 r. Komitet Ocalenia Publicznego
zarządził, że w pałacu zorganizowane zostaną:
szkoła centralna, biblioteka, pracownia
historyczna oraz muzeum malarstwa i rzeźby
francuskiej.

Ewolucja Wersalu

Cztery Kampanie

Rozkład projektu i poszczególne etapy rozbudowy

Ewolucja Wersalu
Po śmierci Kardynała Mazzarina w 1661, który pełnił funkcję regenta w czasach wczesnej młodości Ludwika XIV, król
rozpoczął swoje własne rządy. Od tego momentu konstrukcja i ekspansja Wersalu stały się synonimem absolutystycznych
rządów młodego władcy. Król Ludwik XIV po konfiskacie nieruchomości Fouquet’a skorzystał z talentów architektów Louis
Le Vau i Andre Le Notre oraz malarza, a zarazem wprawnego dekoratora, Charlesa Le Bruna w swej kampanii przebudowy
Wersalu, który w swojej historii doświadczył czterech głównych prac budowlanych i każda z nich odpowiadała wojnom
prowadzonym w okresie rządów Ludwika XIV.

1 Kampania
Pierwsza kampania przebudowy Wersalu miała miejsce w latach 1664-1668 i rozpoczęła się od festynu baletowo-muzycznego
zatytułowanego „Plaisirs de I’lle enchantee”, które odbyło się w dniach od 7 do 13 maja 1664 roku. Przyjęcie było rzekomo wydane
by uczcić dwie królowe Francji: Annę Austryjaczkę, Królową Matkę i Marię Teresę - żonę Ludwika XIV, ale w rzeczywistości było
wydane na cześć królewskiej kochanki, Luizy de La Valliere. To przyjęcie jest często uważane za preludium tzw. wojny dewolucyjnej,
którą Ludwik XIV wypowiedział Hiszpanii(1667-68).
Ta pierwsza kampania miała na celu wprowadzenie poprawek umożliwiających pomieszczenie w zamku i ogrodach 600 gości
zaproszonych na przyjecie.

2 Kampania
Druga kampania mająca miejsce w latach 1669-1672 była zainaugurowana przez podpisanie Traktatu Aix-La-Chapelle, kończącego wojnę
dewolucyjną. Podczas kampanii pałac zaczął przybierać dzisiejsza formę. Najważniejszą zmianą była modyfikacja tzw. koperty domku
myśliwskiego Ludwika XIII, która została dokonana przez Louis Le Vau. „Koperta” otaczała domek króla od północy, południa i zachodu. Nowa
struktura zapewniła kwatery dla króla i członków jego rodziny. Główne piętro zamku zawierało dwa apartamenty: pierwszy dla monarchy, drugi
dla królowej. Wielki Apartament króla zajmował północną część zameczku, a Wielki apartament królowej znajdował się w południowej części.
Zachodnia część budowli przeznaczona była w większości na taras, który później został zniszczony by zbudować Salę Lustrzaną. Na parterze
północnej części zamku znajdowały się łaźnie, zawierające ukryte ośmiokątne wanny z bieżącą zimną i ciepłą wodą.

Brat króla i jego żona , książę i księżniczka z dynastii Orleańskiej, zajmowali apartamenty na parterze w południowej
części zamku. Wyższe piętra przeznaczone były na prywatne komnaty dla króla i jego dzieci. Istotny dla projektu i
konstrukcji powyższych apartamentów królewskich jest fakt, że oba pomieszczenia miały tę samą konfigurację i
rozmiary, co było dotychczas niespotykaną cechą we francuskich projektach pałaców.

Oba „wielkie” apartamenty
królewskie formowane były
na kształt 7 amfiladowych
pokoi. Każdy z nich
dedykowany był jednemu z
ówcześnie znanych boskich
ciał i był personifikowany do
odpowiedniego greckorzymskiego bóstwa.
Dekoracje pokoi( prace
prowadzone były pod
zarządem Charlesa Le Bruna)
przedstawiały „heroiczne
działania króla” i były
przedstawione w formie
alegorycznej przez czyny
historycznych postaci z
przeszłości antycznej, jak na
przykład Aleksandra
Wielkiego.

3 Kampania
Trzecia kampania(1678-1684) zapoczątkowana była przez podpisanie traktatu Nimegen, kończącego wojnę niemiecką
prowadzoną w latach 1672-1678. Trzecia przebudowa kierowana była przez architekta Julesa Hardoui Mansart’a .W tym
czasie powstał Wersal w formie znanej obecnie. Mansart zaprojektował północne i południowe skrzydło Galerii
Zwierciadlanej oraz Oranżerię .

Le Brun był zaangażowany nie tylko w dekorowanie wnętrz, lecz także współpracował z Andre Le Notre zajmującym się
projektowaniem ogrodów. W maju 1682 Ludwik XIV oficjalnie przeniósł swój dwór do Wersalu, który w tym okresie stał się
symbolem superpotęgi Francji.

4 Kampania
Wkrótce po zakończeniu wojny z Ligą Augsburską (1688-1697) Ludwik XIV podjął ostatnią kampanie mającą na celu
przebudowę Wersalu. Czwarta kampania (1701-1710) skoncentrowana była głownie na konstrukcji Królewskiej Kaplicy,
zaprojektowanej przez Manstarta i dokończonej przez Roberta de Cotte i jego zespół. Wystąpiły również pewne przeróbki
królewskiego Małego Apartamentu –mianowicie Salonu Wolego Oka(Salon de l’Oeil de Boeu) i królewskiego alkierza. Z
zakończeniem kaplicy w 1710 w zasadzie cała konstrukcja Wersalu została ustalona; budowla pozostała nienaruszona przez
około dwadzieścia lat rządów Ludwika XV.

Kaplica królewska
Na piętrze pałacu znajduje się kaplica zbudowana w latach 1698-1710 według projektu Hardouin-Mansarta. Posiada ona
trzy nawy i czworoboczne filary podtrzymujące łuki zwieńczone galerią ze żłobionymi kolumnami. Na tym samym, piętrze
można podziwiać sześć wielkich komnat Wielkich Apartamentów (Grand Appartement), gdzie władca przyjmował swych
dworzan trzy razy w tygodniu, między szóstą a dziesiątą wieczorem.

Salon Herkulesa

Salon ten dziś łączący budynek
główny ze skrzydłem
północnym, początkowo był
miejscem, gdzie w latach 16821710 znajdowały się empory
czwartej tymczasowej kaplicy
wersalskiej. Dopiero po
przebudowie Roberta de Cotte,
od 1712 roku zaczął pełnić
funkcję salonu. Po śmierci
Ludwika XIV, prace dekoracyjne
zostały wznowione w 1725 za
rządów Ludwika XV. Barwne
marmury i pilastry z korynckimi
kapitelami z brązu złoconego
nawiązują do stylu Galerii
Zwierciadlanej. Jedynym
ustępstwem na rzecz stylu
Ludwika XV- rokoka, są
rzeźbione przez Jacques’a
Verbeckta ramy okalające dwa
obrazy Veroneza: Spotkanie
Eliezera i Rebeki oraz Ucztę u
Szymona.

Salon Wenus
Salon ten sąsiaduje za
Salonem Obfitości i
został utworzony przez
Mansarta z przodu
Wielkich Apartamentów.
Jego dekoracja była
zharmonizowana z
pozostałymi pokojami:
zdobiły go barwne
marmury i plafon ze
scenami ujętymi w ramy.
Na ścianach, płyciny z
prawdziwego marmuru
sąsiadują z malowanymi
jońskimi kolumnami i
kolumnami
namalowanymi- elementy
te tworzą pewną
odrębność dekoracyjną.
Na krótszych bokach Sali
malarz Jules Jean
Rousseau stworzył dwie
iluzjonistyczne
perspektywy
przedstawiające antyczne
galerie i portyki,
natomiast pomiędzy
oknami znalazły się
pozorne nisze z
malowanymi posągami.

Salon Diany

Do 1675 roku
salon ten był
pierwszym pokojem
Wielkich
Apartamentów,
mającym
bezpośrednie
połączenie ze
Schodami
Ambasadorów.
Nazwa salonu
pozwala rozpoznać
temat kompozycji
umieszczonych nad
drzwiami i
centralnego
malowidła na
plafonie- Diana
patronująca
żeglarzom i
myśliwym pędzla
Gabriela
Blancharda.

Salon Marsa
W centralnej części plafonu widnieje
scena Mars na rydwanie ciągniony przez
wilki, pędzla Claude’a Audrana, malowana
w skrócie perspektywicznym. Obok
znajduje się Zwycięstwo podtrzymywane
przez Herkulesa(Jean Baptiste’a
Jouveneta) oraz kompozycja Strach, lęk i
trwoga zwyciężająca moce ziemi(Rene
Antoine’a Houasse’a. Sześć malowanych
medalionów opiewa czyny wojenne
wielkich wodzów starożytnych- Cezara i
Cyrusa, Konstantyna Wielkiego i
Antoniusza, Demetriusza i Aleksandra
Sewera. A zatem, jeszcze raz został
przywołany świat antyczny, ale mimo to
szczegóły kompozycji nawiązują do
wydarzeń aktualnych- sztandary to
wspomnienie stanowiska Ludwika XIV
wobec zwycięstwa pod
Szentgotthard(Węgry), odniesionego nad
imperium otomańskim w 1664 roku, a
fragmenty statków przypominają o
handlowych przedsięwzięciach
Francuzów w Indiach.

Maria Leszczyńska-żona Ludwika XV

Salon Merkurego
Salon ten pełnił funkcję
przedpokoju Wielkich
Apartamentów, nazywano
go również „pokojem łoża”,
czyli sypialnią
reprezentacyjną, nad którą
rozpościerał się plafon
malowany przez Jean’a
Baptiste’a de
Champagine’a,
przedstawiający Merkurego
na rydwanie ciągnionym
przez koguty,
poprzedzanym przez
gwiazdę poranną i
towarzyszące jej sztuki i
nauki. W Salonie
Merkurego, podobnie jak w
sąsiednich pokojach,
odbywały się słynne
„wieczory apartamentowe”.
Każda sala miała swoje
przeznaczenie: rodzina
królewska bawiła się w
Salonie Merkurego, w
Salonie Marsa odbywały się
przeróżne gry, a po nich
koncert i bal, stół bilardowy
był ustawiony w Salonie
Diany, w Salonie Wenus
serwowano przekąski, a w
Salonie Obfitości gorące i
zimne napoje, Salon Apolla
natomiast zmieniał się w
salę muzyki i tańca.

Salon Apolla
Skoro Ludwik XIV
jako swój symbol
wybrał słońce,
musiał mieć salon
poświęcony
Apollinowi, bogu
słońca. W
środkowej partii
plafonu pędzla
Charles’a de La
Fosse,
podtrzymywanej
przez rzeźbione i
złocone figury
kobiece, ukazano
świetlistego Apolla
mknącego na
rydwanie w
otoczeniu czterech
pór roku. Salon
Apolla,
początkowo
sypialnia
reprezentacyjna(p
óźniej rolę tę pełnił
Salon Merkurego),
stał się po 1682
roku Salą
Tronową. Jednak
podczas
„wieczorów
apartamentowych”
był przekształcany
w salę muzyki i
tańca.

Salon Wojny
W okresie rozbudowy
pałacu wg projektu Le
Vau północno- zachodni
narożnik zajmował Salon
Jowisza, pełniący
wówczas rolę Wielkiego
Gabinetu. Po utworzeniu
Galerii Zwierciadlanej
zastąpił go Salon Wojny,
a jego nową dekorację
powierzono Le Brunowi i
Mansartowi. W trakcie
przekształcania Salonu
Jowisza w Salon Wojny
dekoracje o tematyce
mitologicznej musiały
ustąpić miejsca
historycznym- największy
nacisk położono na
wyeksponowanie
wojennych dokonań
Ludwika XIV.

Galeria Zwierciadlana
Galeria zwierciadlana to serce
wersalu i jego symbol. Najpierw
znajdowała się tu terasa włoska
wzniesiona przez Le Vau(1670).
Latem 1678 roku Mansart w
miejscu tarasu i dwóch salonów
które leżały na jego
krańcach(gabinet i sypialnia),
stworzył jedną długą, 73metrową salę. Dzięki temu
zewnętrzna bryła pałacu stała
się bardzo jednolita. Dekorację
wnętrz (1681 do 1686)
powierzono Le Brunowi, który
wykreował tutaj, na zlecenie
Colberta z 1671 roku, styl zwany
francuskim. Naprzeciwko
wielkich okien, półkolistych u
góry, biegnie siedemnaście
arkad z lustrami na całej
wysokości. Ten powtarzający się
motyw lustrzanej dekoracji
spowodował, ze galeria
wersalska stała się wyjątkowa i
oryginalna. W galerii
zwierciadlanej, podobnie jak w
Wielkich Apartamentach, Le
Brun zastosował dekorację
malarską sklepienia,
zachowując podział na
poszczególne kompozycje, co
było rozwiązaniem nieco
przestarzałym.

Salon Pokoju
Salon ten,
usytuowany w
południowozachodnim
narożniku
głównego
korpusu
Wersalu,
stanowi pendant
do Salonu
Wojny. Pokój
ten, podobnie
jak Salon Wojny,
otwiera się
wielką arkadą
na galerię;
wzorcem
takiego
rozwiązania był
najprawdopodob
niej pałac rodu
Colonna w
Rzymie.

Salon Wolego Oka

Sypialnia królowej

Sala Tronowa

Ogród wersalski
Ogród wersalskii jest uważany za pierwowzór ogrodu w stylu francuskim, ze względu na swe eleganckie
rozplanowanie i dekoracje, które nie są ani przesadne ani ubogie. Ogród zaprojektowany przez Le Notreà zajmuje
obszar o powierzchni 250 akrów. Stanowi on nie tylko integralną część pałacu, ale i jego dopełnienie

Ogród powstał na geometrycznym planie, jednak nie można mówić a jego monotonii. U stóp centralnego tarasu w basenie
Latony (Leto) znajduje się arcydzieło Maryègo ukazujące boginię z synem i córką, Apollonem i Dianą

Basen Apollina

Rzeźba góruje nad koncentrycznymi basenami w kształcie piramidy. Za basenem Latony rozciąga się długa Aleja Tapis-Vert (zielonych
dywanów), która prowadzi do basenu Apollina. Rydwan ciągniony przez cztery konie wynurza się władczo z wody, zaś Trytony
dmuchają w muszle oznajmiając nadejście boga. Ta dynamiczna i równocześnie majestatyczna grupa dłuta Turbyègo stanowi niejako
symbol okresu największej świetności Wersalu. Za basenem Apollina rozciąga się obszar zieleni z wielkim kanałem, którego bieg
przecina w połowie mały kanał.

Basen Apollina

Wioska Królowej
Od 1783 roku w północnej części posiadłości Królowej pojawiło się
osiemnaście chat krytych słomą. Wioska Marii Antoniny może stanowić
przykład bardzo szczegółowej koncepcji tego typu ogrodów, budzących
zachwyt w ostatnich latach ancien regime ‘u.

W skład założenia wchodzi staw wokół którego wznosi się dwanaście
domów, jest również mostek nad wodą, wieża i chaty kryte słomą.
Wioska Królowej stanowiła naturalne przedłużenie ogrodu angielskiego.
Kształtował się nowy modem życia-prywatnego i rodzinnego.

Latarnia

Młyn

Winnica

Świątynia Miłości

Świątynia Miłości

Opracowanie-Paweł Janowiak
[email protected]

Slide 14

Wersal
Chateau de Versailles

WERSAL

Charakterystyka

Wersal
Chateau de Versailles
Położenie
Versailles, Francja
Czas powstania
1661 - 1774
Typ
Pałac królewski
Styl architektoniczny
Barok
Materiały
Kamień, Cegła
Koszt budowy
Ok. 500 milionów marek
Powierzchnia
100 hektarów - ogrody Wersalu
Architekci
André Le Notre, Louis Le Vau, Jules HardouinMansart, Charles Le Brun, Robert de Cotte,
Ange-Janques Bagriel

Wersal Królów

Wersal Ludwika XIII
•Wstępując na tron miał 9 lat, a regencję
powierzono jego matce- Marii Medycejskiej,
•Stanowisko pierwszego ministra powierzył
kardynałowi Richelieu,
•W państwie panował kryzys finansowy- brak
pieniędzy na prowadzenie prac
architektonicznych,
•Ludwik XIII postanowił zbudować niewielką
budowlę na terenach wcześniej należących do
Gondich,

•W 1623 r. nadzór nad budową pawilonu
myśliwskiego powierzono Nicholasowi Huau,
•W latach 1631- 1634 przebudowę domku króla
powierzono Philibertowi Le Roy.

Wersal Ludwika XIV

•1661: śmierć kardynała Mazarina,
•w rządzeniu król korzystał z rad ministrów Le
Tellier’a, Fouquet i Lionne,
•dwadzieścia pierwszych lat panowania
Ludwika XIV upłynęło pod znakiem rozwoju
gospodarczego i kulturalnego,
•nastąpiła reorganizacja administracji,
sądownictwa i finansów; podjęto szereg
kroków przeciw arystokracji, ograniczono
uprawnienia gubernatorów prowincji,
•Ludwik XIV głosił niezależność władzy
świeckiej i wolność Kościoła francuskiego
wobec Watykanu; zwalczał działalność
jansenistów i protestantów,

•Król prowadził wojnę z Hiszpanią pod
pretekstem niespłacenia przez Hiszpanię
posagu Marii Teresy; w 1668 r. Ludwik XIV
podpisał w Akwizgranie traktat z Hiszpanią,

Wersal Ludwika XV

•W młodych latach króla
regencję powierzono księciu
Filipowi Orleańskiemu,
•W okresie tym nastąpiła
spłata ogromnego zadłużenia,
co pozwoliło ożywić
gospodarkę,
•Długie panowanie Ludwika
XV było okresem względnego
pokoju i dobrobytu,

Bassin trianon

Wersal Ludwika XVI

•Po całej serii nieudanych reform sytuacja
finansowa i polityczna znacznie się
pogorszyła, a opozycja i opinia publiczna
stawały w coraz większej opozycji wobec
króla,
•W sierpniu 1788 r. król zdecydował się
zwołać Stany Generalne niezwoływane od
1614 r.,
•Po obaleniu monarchii 10.08.1792 r. króla
uwięziono, a 21.01.1793 r. został stracony
•Zgromadzenie Ustawodawcze ustanowiło, że
wszystkie obrazy, meble i dzieła sztuki z
pałaców królewskich zostaną przeniesione do
Luwru,
•Po obaleniu monarchii w 1792 r. pałac
wersalski stał się własnością publiczną,
wyposażenie wnętrz wystawiono na sprzedaż,
•W 1793 r. Komitet Ocalenia Publicznego
zarządził, że w pałacu zorganizowane zostaną:
szkoła centralna, biblioteka, pracownia
historyczna oraz muzeum malarstwa i rzeźby
francuskiej.

Ewolucja Wersalu

Cztery Kampanie

Rozkład projektu i poszczególne etapy rozbudowy

Ewolucja Wersalu
Po śmierci Kardynała Mazzarina w 1661, który pełnił funkcję regenta w czasach wczesnej młodości Ludwika XIV, król
rozpoczął swoje własne rządy. Od tego momentu konstrukcja i ekspansja Wersalu stały się synonimem absolutystycznych
rządów młodego władcy. Król Ludwik XIV po konfiskacie nieruchomości Fouquet’a skorzystał z talentów architektów Louis
Le Vau i Andre Le Notre oraz malarza, a zarazem wprawnego dekoratora, Charlesa Le Bruna w swej kampanii przebudowy
Wersalu, który w swojej historii doświadczył czterech głównych prac budowlanych i każda z nich odpowiadała wojnom
prowadzonym w okresie rządów Ludwika XIV.

1 Kampania
Pierwsza kampania przebudowy Wersalu miała miejsce w latach 1664-1668 i rozpoczęła się od festynu baletowo-muzycznego
zatytułowanego „Plaisirs de I’lle enchantee”, które odbyło się w dniach od 7 do 13 maja 1664 roku. Przyjęcie było rzekomo wydane
by uczcić dwie królowe Francji: Annę Austryjaczkę, Królową Matkę i Marię Teresę - żonę Ludwika XIV, ale w rzeczywistości było
wydane na cześć królewskiej kochanki, Luizy de La Valliere. To przyjęcie jest często uważane za preludium tzw. wojny dewolucyjnej,
którą Ludwik XIV wypowiedział Hiszpanii(1667-68).
Ta pierwsza kampania miała na celu wprowadzenie poprawek umożliwiających pomieszczenie w zamku i ogrodach 600 gości
zaproszonych na przyjecie.

2 Kampania
Druga kampania mająca miejsce w latach 1669-1672 była zainaugurowana przez podpisanie Traktatu Aix-La-Chapelle, kończącego wojnę
dewolucyjną. Podczas kampanii pałac zaczął przybierać dzisiejsza formę. Najważniejszą zmianą była modyfikacja tzw. koperty domku
myśliwskiego Ludwika XIII, która została dokonana przez Louis Le Vau. „Koperta” otaczała domek króla od północy, południa i zachodu. Nowa
struktura zapewniła kwatery dla króla i członków jego rodziny. Główne piętro zamku zawierało dwa apartamenty: pierwszy dla monarchy, drugi
dla królowej. Wielki Apartament króla zajmował północną część zameczku, a Wielki apartament królowej znajdował się w południowej części.
Zachodnia część budowli przeznaczona była w większości na taras, który później został zniszczony by zbudować Salę Lustrzaną. Na parterze
północnej części zamku znajdowały się łaźnie, zawierające ukryte ośmiokątne wanny z bieżącą zimną i ciepłą wodą.

Brat króla i jego żona , książę i księżniczka z dynastii Orleańskiej, zajmowali apartamenty na parterze w południowej
części zamku. Wyższe piętra przeznaczone były na prywatne komnaty dla króla i jego dzieci. Istotny dla projektu i
konstrukcji powyższych apartamentów królewskich jest fakt, że oba pomieszczenia miały tę samą konfigurację i
rozmiary, co było dotychczas niespotykaną cechą we francuskich projektach pałaców.

Oba „wielkie” apartamenty
królewskie formowane były
na kształt 7 amfiladowych
pokoi. Każdy z nich
dedykowany był jednemu z
ówcześnie znanych boskich
ciał i był personifikowany do
odpowiedniego greckorzymskiego bóstwa.
Dekoracje pokoi( prace
prowadzone były pod
zarządem Charlesa Le Bruna)
przedstawiały „heroiczne
działania króla” i były
przedstawione w formie
alegorycznej przez czyny
historycznych postaci z
przeszłości antycznej, jak na
przykład Aleksandra
Wielkiego.

3 Kampania
Trzecia kampania(1678-1684) zapoczątkowana była przez podpisanie traktatu Nimegen, kończącego wojnę niemiecką
prowadzoną w latach 1672-1678. Trzecia przebudowa kierowana była przez architekta Julesa Hardoui Mansart’a .W tym
czasie powstał Wersal w formie znanej obecnie. Mansart zaprojektował północne i południowe skrzydło Galerii
Zwierciadlanej oraz Oranżerię .

Le Brun był zaangażowany nie tylko w dekorowanie wnętrz, lecz także współpracował z Andre Le Notre zajmującym się
projektowaniem ogrodów. W maju 1682 Ludwik XIV oficjalnie przeniósł swój dwór do Wersalu, który w tym okresie stał się
symbolem superpotęgi Francji.

4 Kampania
Wkrótce po zakończeniu wojny z Ligą Augsburską (1688-1697) Ludwik XIV podjął ostatnią kampanie mającą na celu
przebudowę Wersalu. Czwarta kampania (1701-1710) skoncentrowana była głownie na konstrukcji Królewskiej Kaplicy,
zaprojektowanej przez Manstarta i dokończonej przez Roberta de Cotte i jego zespół. Wystąpiły również pewne przeróbki
królewskiego Małego Apartamentu –mianowicie Salonu Wolego Oka(Salon de l’Oeil de Boeu) i królewskiego alkierza. Z
zakończeniem kaplicy w 1710 w zasadzie cała konstrukcja Wersalu została ustalona; budowla pozostała nienaruszona przez
około dwadzieścia lat rządów Ludwika XV.

Kaplica królewska
Na piętrze pałacu znajduje się kaplica zbudowana w latach 1698-1710 według projektu Hardouin-Mansarta. Posiada ona
trzy nawy i czworoboczne filary podtrzymujące łuki zwieńczone galerią ze żłobionymi kolumnami. Na tym samym, piętrze
można podziwiać sześć wielkich komnat Wielkich Apartamentów (Grand Appartement), gdzie władca przyjmował swych
dworzan trzy razy w tygodniu, między szóstą a dziesiątą wieczorem.

Salon Herkulesa

Salon ten dziś łączący budynek
główny ze skrzydłem
północnym, początkowo był
miejscem, gdzie w latach 16821710 znajdowały się empory
czwartej tymczasowej kaplicy
wersalskiej. Dopiero po
przebudowie Roberta de Cotte,
od 1712 roku zaczął pełnić
funkcję salonu. Po śmierci
Ludwika XIV, prace dekoracyjne
zostały wznowione w 1725 za
rządów Ludwika XV. Barwne
marmury i pilastry z korynckimi
kapitelami z brązu złoconego
nawiązują do stylu Galerii
Zwierciadlanej. Jedynym
ustępstwem na rzecz stylu
Ludwika XV- rokoka, są
rzeźbione przez Jacques’a
Verbeckta ramy okalające dwa
obrazy Veroneza: Spotkanie
Eliezera i Rebeki oraz Ucztę u
Szymona.

Salon Wenus
Salon ten sąsiaduje za
Salonem Obfitości i
został utworzony przez
Mansarta z przodu
Wielkich Apartamentów.
Jego dekoracja była
zharmonizowana z
pozostałymi pokojami:
zdobiły go barwne
marmury i plafon ze
scenami ujętymi w ramy.
Na ścianach, płyciny z
prawdziwego marmuru
sąsiadują z malowanymi
jońskimi kolumnami i
kolumnami
namalowanymi- elementy
te tworzą pewną
odrębność dekoracyjną.
Na krótszych bokach Sali
malarz Jules Jean
Rousseau stworzył dwie
iluzjonistyczne
perspektywy
przedstawiające antyczne
galerie i portyki,
natomiast pomiędzy
oknami znalazły się
pozorne nisze z
malowanymi posągami.

Salon Diany

Do 1675 roku
salon ten był
pierwszym pokojem
Wielkich
Apartamentów,
mającym
bezpośrednie
połączenie ze
Schodami
Ambasadorów.
Nazwa salonu
pozwala rozpoznać
temat kompozycji
umieszczonych nad
drzwiami i
centralnego
malowidła na
plafonie- Diana
patronująca
żeglarzom i
myśliwym pędzla
Gabriela
Blancharda.

Salon Marsa
W centralnej części plafonu widnieje
scena Mars na rydwanie ciągniony przez
wilki, pędzla Claude’a Audrana, malowana
w skrócie perspektywicznym. Obok
znajduje się Zwycięstwo podtrzymywane
przez Herkulesa(Jean Baptiste’a
Jouveneta) oraz kompozycja Strach, lęk i
trwoga zwyciężająca moce ziemi(Rene
Antoine’a Houasse’a. Sześć malowanych
medalionów opiewa czyny wojenne
wielkich wodzów starożytnych- Cezara i
Cyrusa, Konstantyna Wielkiego i
Antoniusza, Demetriusza i Aleksandra
Sewera. A zatem, jeszcze raz został
przywołany świat antyczny, ale mimo to
szczegóły kompozycji nawiązują do
wydarzeń aktualnych- sztandary to
wspomnienie stanowiska Ludwika XIV
wobec zwycięstwa pod
Szentgotthard(Węgry), odniesionego nad
imperium otomańskim w 1664 roku, a
fragmenty statków przypominają o
handlowych przedsięwzięciach
Francuzów w Indiach.

Maria Leszczyńska-żona Ludwika XV

Salon Merkurego
Salon ten pełnił funkcję
przedpokoju Wielkich
Apartamentów, nazywano
go również „pokojem łoża”,
czyli sypialnią
reprezentacyjną, nad którą
rozpościerał się plafon
malowany przez Jean’a
Baptiste’a de
Champagine’a,
przedstawiający Merkurego
na rydwanie ciągnionym
przez koguty,
poprzedzanym przez
gwiazdę poranną i
towarzyszące jej sztuki i
nauki. W Salonie
Merkurego, podobnie jak w
sąsiednich pokojach,
odbywały się słynne
„wieczory apartamentowe”.
Każda sala miała swoje
przeznaczenie: rodzina
królewska bawiła się w
Salonie Merkurego, w
Salonie Marsa odbywały się
przeróżne gry, a po nich
koncert i bal, stół bilardowy
był ustawiony w Salonie
Diany, w Salonie Wenus
serwowano przekąski, a w
Salonie Obfitości gorące i
zimne napoje, Salon Apolla
natomiast zmieniał się w
salę muzyki i tańca.

Salon Apolla
Skoro Ludwik XIV
jako swój symbol
wybrał słońce,
musiał mieć salon
poświęcony
Apollinowi, bogu
słońca. W
środkowej partii
plafonu pędzla
Charles’a de La
Fosse,
podtrzymywanej
przez rzeźbione i
złocone figury
kobiece, ukazano
świetlistego Apolla
mknącego na
rydwanie w
otoczeniu czterech
pór roku. Salon
Apolla,
początkowo
sypialnia
reprezentacyjna(p
óźniej rolę tę pełnił
Salon Merkurego),
stał się po 1682
roku Salą
Tronową. Jednak
podczas
„wieczorów
apartamentowych”
był przekształcany
w salę muzyki i
tańca.

Salon Wojny
W okresie rozbudowy
pałacu wg projektu Le
Vau północno- zachodni
narożnik zajmował Salon
Jowisza, pełniący
wówczas rolę Wielkiego
Gabinetu. Po utworzeniu
Galerii Zwierciadlanej
zastąpił go Salon Wojny,
a jego nową dekorację
powierzono Le Brunowi i
Mansartowi. W trakcie
przekształcania Salonu
Jowisza w Salon Wojny
dekoracje o tematyce
mitologicznej musiały
ustąpić miejsca
historycznym- największy
nacisk położono na
wyeksponowanie
wojennych dokonań
Ludwika XIV.

Galeria Zwierciadlana
Galeria zwierciadlana to serce
wersalu i jego symbol. Najpierw
znajdowała się tu terasa włoska
wzniesiona przez Le Vau(1670).
Latem 1678 roku Mansart w
miejscu tarasu i dwóch salonów
które leżały na jego
krańcach(gabinet i sypialnia),
stworzył jedną długą, 73metrową salę. Dzięki temu
zewnętrzna bryła pałacu stała
się bardzo jednolita. Dekorację
wnętrz (1681 do 1686)
powierzono Le Brunowi, który
wykreował tutaj, na zlecenie
Colberta z 1671 roku, styl zwany
francuskim. Naprzeciwko
wielkich okien, półkolistych u
góry, biegnie siedemnaście
arkad z lustrami na całej
wysokości. Ten powtarzający się
motyw lustrzanej dekoracji
spowodował, ze galeria
wersalska stała się wyjątkowa i
oryginalna. W galerii
zwierciadlanej, podobnie jak w
Wielkich Apartamentach, Le
Brun zastosował dekorację
malarską sklepienia,
zachowując podział na
poszczególne kompozycje, co
było rozwiązaniem nieco
przestarzałym.

Salon Pokoju
Salon ten,
usytuowany w
południowozachodnim
narożniku
głównego
korpusu
Wersalu,
stanowi pendant
do Salonu
Wojny. Pokój
ten, podobnie
jak Salon Wojny,
otwiera się
wielką arkadą
na galerię;
wzorcem
takiego
rozwiązania był
najprawdopodob
niej pałac rodu
Colonna w
Rzymie.

Salon Wolego Oka

Sypialnia królowej

Sala Tronowa

Ogród wersalski
Ogród wersalskii jest uważany za pierwowzór ogrodu w stylu francuskim, ze względu na swe eleganckie
rozplanowanie i dekoracje, które nie są ani przesadne ani ubogie. Ogród zaprojektowany przez Le Notreà zajmuje
obszar o powierzchni 250 akrów. Stanowi on nie tylko integralną część pałacu, ale i jego dopełnienie

Ogród powstał na geometrycznym planie, jednak nie można mówić a jego monotonii. U stóp centralnego tarasu w basenie
Latony (Leto) znajduje się arcydzieło Maryègo ukazujące boginię z synem i córką, Apollonem i Dianą

Basen Apollina

Rzeźba góruje nad koncentrycznymi basenami w kształcie piramidy. Za basenem Latony rozciąga się długa Aleja Tapis-Vert (zielonych
dywanów), która prowadzi do basenu Apollina. Rydwan ciągniony przez cztery konie wynurza się władczo z wody, zaś Trytony
dmuchają w muszle oznajmiając nadejście boga. Ta dynamiczna i równocześnie majestatyczna grupa dłuta Turbyègo stanowi niejako
symbol okresu największej świetności Wersalu. Za basenem Apollina rozciąga się obszar zieleni z wielkim kanałem, którego bieg
przecina w połowie mały kanał.

Basen Apollina

Wioska Królowej
Od 1783 roku w północnej części posiadłości Królowej pojawiło się
osiemnaście chat krytych słomą. Wioska Marii Antoniny może stanowić
przykład bardzo szczegółowej koncepcji tego typu ogrodów, budzących
zachwyt w ostatnich latach ancien regime ‘u.

W skład założenia wchodzi staw wokół którego wznosi się dwanaście
domów, jest również mostek nad wodą, wieża i chaty kryte słomą.
Wioska Królowej stanowiła naturalne przedłużenie ogrodu angielskiego.
Kształtował się nowy modem życia-prywatnego i rodzinnego.

Latarnia

Młyn

Winnica

Świątynia Miłości

Świątynia Miłości

Opracowanie-Paweł Janowiak
[email protected]

Slide 15

Wersal
Chateau de Versailles

WERSAL

Charakterystyka

Wersal
Chateau de Versailles
Położenie
Versailles, Francja
Czas powstania
1661 - 1774
Typ
Pałac królewski
Styl architektoniczny
Barok
Materiały
Kamień, Cegła
Koszt budowy
Ok. 500 milionów marek
Powierzchnia
100 hektarów - ogrody Wersalu
Architekci
André Le Notre, Louis Le Vau, Jules HardouinMansart, Charles Le Brun, Robert de Cotte,
Ange-Janques Bagriel

Wersal Królów

Wersal Ludwika XIII
•Wstępując na tron miał 9 lat, a regencję
powierzono jego matce- Marii Medycejskiej,
•Stanowisko pierwszego ministra powierzył
kardynałowi Richelieu,
•W państwie panował kryzys finansowy- brak
pieniędzy na prowadzenie prac
architektonicznych,
•Ludwik XIII postanowił zbudować niewielką
budowlę na terenach wcześniej należących do
Gondich,

•W 1623 r. nadzór nad budową pawilonu
myśliwskiego powierzono Nicholasowi Huau,
•W latach 1631- 1634 przebudowę domku króla
powierzono Philibertowi Le Roy.

Wersal Ludwika XIV

•1661: śmierć kardynała Mazarina,
•w rządzeniu król korzystał z rad ministrów Le
Tellier’a, Fouquet i Lionne,
•dwadzieścia pierwszych lat panowania
Ludwika XIV upłynęło pod znakiem rozwoju
gospodarczego i kulturalnego,
•nastąpiła reorganizacja administracji,
sądownictwa i finansów; podjęto szereg
kroków przeciw arystokracji, ograniczono
uprawnienia gubernatorów prowincji,
•Ludwik XIV głosił niezależność władzy
świeckiej i wolność Kościoła francuskiego
wobec Watykanu; zwalczał działalność
jansenistów i protestantów,

•Król prowadził wojnę z Hiszpanią pod
pretekstem niespłacenia przez Hiszpanię
posagu Marii Teresy; w 1668 r. Ludwik XIV
podpisał w Akwizgranie traktat z Hiszpanią,

Wersal Ludwika XV

•W młodych latach króla
regencję powierzono księciu
Filipowi Orleańskiemu,
•W okresie tym nastąpiła
spłata ogromnego zadłużenia,
co pozwoliło ożywić
gospodarkę,
•Długie panowanie Ludwika
XV było okresem względnego
pokoju i dobrobytu,

Bassin trianon

Wersal Ludwika XVI

•Po całej serii nieudanych reform sytuacja
finansowa i polityczna znacznie się
pogorszyła, a opozycja i opinia publiczna
stawały w coraz większej opozycji wobec
króla,
•W sierpniu 1788 r. król zdecydował się
zwołać Stany Generalne niezwoływane od
1614 r.,
•Po obaleniu monarchii 10.08.1792 r. króla
uwięziono, a 21.01.1793 r. został stracony
•Zgromadzenie Ustawodawcze ustanowiło, że
wszystkie obrazy, meble i dzieła sztuki z
pałaców królewskich zostaną przeniesione do
Luwru,
•Po obaleniu monarchii w 1792 r. pałac
wersalski stał się własnością publiczną,
wyposażenie wnętrz wystawiono na sprzedaż,
•W 1793 r. Komitet Ocalenia Publicznego
zarządził, że w pałacu zorganizowane zostaną:
szkoła centralna, biblioteka, pracownia
historyczna oraz muzeum malarstwa i rzeźby
francuskiej.

Ewolucja Wersalu

Cztery Kampanie

Rozkład projektu i poszczególne etapy rozbudowy

Ewolucja Wersalu
Po śmierci Kardynała Mazzarina w 1661, który pełnił funkcję regenta w czasach wczesnej młodości Ludwika XIV, król
rozpoczął swoje własne rządy. Od tego momentu konstrukcja i ekspansja Wersalu stały się synonimem absolutystycznych
rządów młodego władcy. Król Ludwik XIV po konfiskacie nieruchomości Fouquet’a skorzystał z talentów architektów Louis
Le Vau i Andre Le Notre oraz malarza, a zarazem wprawnego dekoratora, Charlesa Le Bruna w swej kampanii przebudowy
Wersalu, który w swojej historii doświadczył czterech głównych prac budowlanych i każda z nich odpowiadała wojnom
prowadzonym w okresie rządów Ludwika XIV.

1 Kampania
Pierwsza kampania przebudowy Wersalu miała miejsce w latach 1664-1668 i rozpoczęła się od festynu baletowo-muzycznego
zatytułowanego „Plaisirs de I’lle enchantee”, które odbyło się w dniach od 7 do 13 maja 1664 roku. Przyjęcie było rzekomo wydane
by uczcić dwie królowe Francji: Annę Austryjaczkę, Królową Matkę i Marię Teresę - żonę Ludwika XIV, ale w rzeczywistości było
wydane na cześć królewskiej kochanki, Luizy de La Valliere. To przyjęcie jest często uważane za preludium tzw. wojny dewolucyjnej,
którą Ludwik XIV wypowiedział Hiszpanii(1667-68).
Ta pierwsza kampania miała na celu wprowadzenie poprawek umożliwiających pomieszczenie w zamku i ogrodach 600 gości
zaproszonych na przyjecie.

2 Kampania
Druga kampania mająca miejsce w latach 1669-1672 była zainaugurowana przez podpisanie Traktatu Aix-La-Chapelle, kończącego wojnę
dewolucyjną. Podczas kampanii pałac zaczął przybierać dzisiejsza formę. Najważniejszą zmianą była modyfikacja tzw. koperty domku
myśliwskiego Ludwika XIII, która została dokonana przez Louis Le Vau. „Koperta” otaczała domek króla od północy, południa i zachodu. Nowa
struktura zapewniła kwatery dla króla i członków jego rodziny. Główne piętro zamku zawierało dwa apartamenty: pierwszy dla monarchy, drugi
dla królowej. Wielki Apartament króla zajmował północną część zameczku, a Wielki apartament królowej znajdował się w południowej części.
Zachodnia część budowli przeznaczona była w większości na taras, który później został zniszczony by zbudować Salę Lustrzaną. Na parterze
północnej części zamku znajdowały się łaźnie, zawierające ukryte ośmiokątne wanny z bieżącą zimną i ciepłą wodą.

Brat króla i jego żona , książę i księżniczka z dynastii Orleańskiej, zajmowali apartamenty na parterze w południowej
części zamku. Wyższe piętra przeznaczone były na prywatne komnaty dla króla i jego dzieci. Istotny dla projektu i
konstrukcji powyższych apartamentów królewskich jest fakt, że oba pomieszczenia miały tę samą konfigurację i
rozmiary, co było dotychczas niespotykaną cechą we francuskich projektach pałaców.

Oba „wielkie” apartamenty
królewskie formowane były
na kształt 7 amfiladowych
pokoi. Każdy z nich
dedykowany był jednemu z
ówcześnie znanych boskich
ciał i był personifikowany do
odpowiedniego greckorzymskiego bóstwa.
Dekoracje pokoi( prace
prowadzone były pod
zarządem Charlesa Le Bruna)
przedstawiały „heroiczne
działania króla” i były
przedstawione w formie
alegorycznej przez czyny
historycznych postaci z
przeszłości antycznej, jak na
przykład Aleksandra
Wielkiego.

3 Kampania
Trzecia kampania(1678-1684) zapoczątkowana była przez podpisanie traktatu Nimegen, kończącego wojnę niemiecką
prowadzoną w latach 1672-1678. Trzecia przebudowa kierowana była przez architekta Julesa Hardoui Mansart’a .W tym
czasie powstał Wersal w formie znanej obecnie. Mansart zaprojektował północne i południowe skrzydło Galerii
Zwierciadlanej oraz Oranżerię .

Le Brun był zaangażowany nie tylko w dekorowanie wnętrz, lecz także współpracował z Andre Le Notre zajmującym się
projektowaniem ogrodów. W maju 1682 Ludwik XIV oficjalnie przeniósł swój dwór do Wersalu, który w tym okresie stał się
symbolem superpotęgi Francji.

4 Kampania
Wkrótce po zakończeniu wojny z Ligą Augsburską (1688-1697) Ludwik XIV podjął ostatnią kampanie mającą na celu
przebudowę Wersalu. Czwarta kampania (1701-1710) skoncentrowana była głownie na konstrukcji Królewskiej Kaplicy,
zaprojektowanej przez Manstarta i dokończonej przez Roberta de Cotte i jego zespół. Wystąpiły również pewne przeróbki
królewskiego Małego Apartamentu –mianowicie Salonu Wolego Oka(Salon de l’Oeil de Boeu) i królewskiego alkierza. Z
zakończeniem kaplicy w 1710 w zasadzie cała konstrukcja Wersalu została ustalona; budowla pozostała nienaruszona przez
około dwadzieścia lat rządów Ludwika XV.

Kaplica królewska
Na piętrze pałacu znajduje się kaplica zbudowana w latach 1698-1710 według projektu Hardouin-Mansarta. Posiada ona
trzy nawy i czworoboczne filary podtrzymujące łuki zwieńczone galerią ze żłobionymi kolumnami. Na tym samym, piętrze
można podziwiać sześć wielkich komnat Wielkich Apartamentów (Grand Appartement), gdzie władca przyjmował swych
dworzan trzy razy w tygodniu, między szóstą a dziesiątą wieczorem.

Salon Herkulesa

Salon ten dziś łączący budynek
główny ze skrzydłem
północnym, początkowo był
miejscem, gdzie w latach 16821710 znajdowały się empory
czwartej tymczasowej kaplicy
wersalskiej. Dopiero po
przebudowie Roberta de Cotte,
od 1712 roku zaczął pełnić
funkcję salonu. Po śmierci
Ludwika XIV, prace dekoracyjne
zostały wznowione w 1725 za
rządów Ludwika XV. Barwne
marmury i pilastry z korynckimi
kapitelami z brązu złoconego
nawiązują do stylu Galerii
Zwierciadlanej. Jedynym
ustępstwem na rzecz stylu
Ludwika XV- rokoka, są
rzeźbione przez Jacques’a
Verbeckta ramy okalające dwa
obrazy Veroneza: Spotkanie
Eliezera i Rebeki oraz Ucztę u
Szymona.

Salon Wenus
Salon ten sąsiaduje za
Salonem Obfitości i
został utworzony przez
Mansarta z przodu
Wielkich Apartamentów.
Jego dekoracja była
zharmonizowana z
pozostałymi pokojami:
zdobiły go barwne
marmury i plafon ze
scenami ujętymi w ramy.
Na ścianach, płyciny z
prawdziwego marmuru
sąsiadują z malowanymi
jońskimi kolumnami i
kolumnami
namalowanymi- elementy
te tworzą pewną
odrębność dekoracyjną.
Na krótszych bokach Sali
malarz Jules Jean
Rousseau stworzył dwie
iluzjonistyczne
perspektywy
przedstawiające antyczne
galerie i portyki,
natomiast pomiędzy
oknami znalazły się
pozorne nisze z
malowanymi posągami.

Salon Diany

Do 1675 roku
salon ten był
pierwszym pokojem
Wielkich
Apartamentów,
mającym
bezpośrednie
połączenie ze
Schodami
Ambasadorów.
Nazwa salonu
pozwala rozpoznać
temat kompozycji
umieszczonych nad
drzwiami i
centralnego
malowidła na
plafonie- Diana
patronująca
żeglarzom i
myśliwym pędzla
Gabriela
Blancharda.

Salon Marsa
W centralnej części plafonu widnieje
scena Mars na rydwanie ciągniony przez
wilki, pędzla Claude’a Audrana, malowana
w skrócie perspektywicznym. Obok
znajduje się Zwycięstwo podtrzymywane
przez Herkulesa(Jean Baptiste’a
Jouveneta) oraz kompozycja Strach, lęk i
trwoga zwyciężająca moce ziemi(Rene
Antoine’a Houasse’a. Sześć malowanych
medalionów opiewa czyny wojenne
wielkich wodzów starożytnych- Cezara i
Cyrusa, Konstantyna Wielkiego i
Antoniusza, Demetriusza i Aleksandra
Sewera. A zatem, jeszcze raz został
przywołany świat antyczny, ale mimo to
szczegóły kompozycji nawiązują do
wydarzeń aktualnych- sztandary to
wspomnienie stanowiska Ludwika XIV
wobec zwycięstwa pod
Szentgotthard(Węgry), odniesionego nad
imperium otomańskim w 1664 roku, a
fragmenty statków przypominają o
handlowych przedsięwzięciach
Francuzów w Indiach.

Maria Leszczyńska-żona Ludwika XV

Salon Merkurego
Salon ten pełnił funkcję
przedpokoju Wielkich
Apartamentów, nazywano
go również „pokojem łoża”,
czyli sypialnią
reprezentacyjną, nad którą
rozpościerał się plafon
malowany przez Jean’a
Baptiste’a de
Champagine’a,
przedstawiający Merkurego
na rydwanie ciągnionym
przez koguty,
poprzedzanym przez
gwiazdę poranną i
towarzyszące jej sztuki i
nauki. W Salonie
Merkurego, podobnie jak w
sąsiednich pokojach,
odbywały się słynne
„wieczory apartamentowe”.
Każda sala miała swoje
przeznaczenie: rodzina
królewska bawiła się w
Salonie Merkurego, w
Salonie Marsa odbywały się
przeróżne gry, a po nich
koncert i bal, stół bilardowy
był ustawiony w Salonie
Diany, w Salonie Wenus
serwowano przekąski, a w
Salonie Obfitości gorące i
zimne napoje, Salon Apolla
natomiast zmieniał się w
salę muzyki i tańca.

Salon Apolla
Skoro Ludwik XIV
jako swój symbol
wybrał słońce,
musiał mieć salon
poświęcony
Apollinowi, bogu
słońca. W
środkowej partii
plafonu pędzla
Charles’a de La
Fosse,
podtrzymywanej
przez rzeźbione i
złocone figury
kobiece, ukazano
świetlistego Apolla
mknącego na
rydwanie w
otoczeniu czterech
pór roku. Salon
Apolla,
początkowo
sypialnia
reprezentacyjna(p
óźniej rolę tę pełnił
Salon Merkurego),
stał się po 1682
roku Salą
Tronową. Jednak
podczas
„wieczorów
apartamentowych”
był przekształcany
w salę muzyki i
tańca.

Salon Wojny
W okresie rozbudowy
pałacu wg projektu Le
Vau północno- zachodni
narożnik zajmował Salon
Jowisza, pełniący
wówczas rolę Wielkiego
Gabinetu. Po utworzeniu
Galerii Zwierciadlanej
zastąpił go Salon Wojny,
a jego nową dekorację
powierzono Le Brunowi i
Mansartowi. W trakcie
przekształcania Salonu
Jowisza w Salon Wojny
dekoracje o tematyce
mitologicznej musiały
ustąpić miejsca
historycznym- największy
nacisk położono na
wyeksponowanie
wojennych dokonań
Ludwika XIV.

Galeria Zwierciadlana
Galeria zwierciadlana to serce
wersalu i jego symbol. Najpierw
znajdowała się tu terasa włoska
wzniesiona przez Le Vau(1670).
Latem 1678 roku Mansart w
miejscu tarasu i dwóch salonów
które leżały na jego
krańcach(gabinet i sypialnia),
stworzył jedną długą, 73metrową salę. Dzięki temu
zewnętrzna bryła pałacu stała
się bardzo jednolita. Dekorację
wnętrz (1681 do 1686)
powierzono Le Brunowi, który
wykreował tutaj, na zlecenie
Colberta z 1671 roku, styl zwany
francuskim. Naprzeciwko
wielkich okien, półkolistych u
góry, biegnie siedemnaście
arkad z lustrami na całej
wysokości. Ten powtarzający się
motyw lustrzanej dekoracji
spowodował, ze galeria
wersalska stała się wyjątkowa i
oryginalna. W galerii
zwierciadlanej, podobnie jak w
Wielkich Apartamentach, Le
Brun zastosował dekorację
malarską sklepienia,
zachowując podział na
poszczególne kompozycje, co
było rozwiązaniem nieco
przestarzałym.

Salon Pokoju
Salon ten,
usytuowany w
południowozachodnim
narożniku
głównego
korpusu
Wersalu,
stanowi pendant
do Salonu
Wojny. Pokój
ten, podobnie
jak Salon Wojny,
otwiera się
wielką arkadą
na galerię;
wzorcem
takiego
rozwiązania był
najprawdopodob
niej pałac rodu
Colonna w
Rzymie.

Salon Wolego Oka

Sypialnia królowej

Sala Tronowa

Ogród wersalski
Ogród wersalskii jest uważany za pierwowzór ogrodu w stylu francuskim, ze względu na swe eleganckie
rozplanowanie i dekoracje, które nie są ani przesadne ani ubogie. Ogród zaprojektowany przez Le Notreà zajmuje
obszar o powierzchni 250 akrów. Stanowi on nie tylko integralną część pałacu, ale i jego dopełnienie

Ogród powstał na geometrycznym planie, jednak nie można mówić a jego monotonii. U stóp centralnego tarasu w basenie
Latony (Leto) znajduje się arcydzieło Maryègo ukazujące boginię z synem i córką, Apollonem i Dianą

Basen Apollina

Rzeźba góruje nad koncentrycznymi basenami w kształcie piramidy. Za basenem Latony rozciąga się długa Aleja Tapis-Vert (zielonych
dywanów), która prowadzi do basenu Apollina. Rydwan ciągniony przez cztery konie wynurza się władczo z wody, zaś Trytony
dmuchają w muszle oznajmiając nadejście boga. Ta dynamiczna i równocześnie majestatyczna grupa dłuta Turbyègo stanowi niejako
symbol okresu największej świetności Wersalu. Za basenem Apollina rozciąga się obszar zieleni z wielkim kanałem, którego bieg
przecina w połowie mały kanał.

Basen Apollina

Wioska Królowej
Od 1783 roku w północnej części posiadłości Królowej pojawiło się
osiemnaście chat krytych słomą. Wioska Marii Antoniny może stanowić
przykład bardzo szczegółowej koncepcji tego typu ogrodów, budzących
zachwyt w ostatnich latach ancien regime ‘u.

W skład założenia wchodzi staw wokół którego wznosi się dwanaście
domów, jest również mostek nad wodą, wieża i chaty kryte słomą.
Wioska Królowej stanowiła naturalne przedłużenie ogrodu angielskiego.
Kształtował się nowy modem życia-prywatnego i rodzinnego.

Latarnia

Młyn

Winnica

Świątynia Miłości

Świątynia Miłości

Opracowanie-Paweł Janowiak
[email protected]

Slide 16

Wersal
Chateau de Versailles

WERSAL

Charakterystyka

Wersal
Chateau de Versailles
Położenie
Versailles, Francja
Czas powstania
1661 - 1774
Typ
Pałac królewski
Styl architektoniczny
Barok
Materiały
Kamień, Cegła
Koszt budowy
Ok. 500 milionów marek
Powierzchnia
100 hektarów - ogrody Wersalu
Architekci
André Le Notre, Louis Le Vau, Jules HardouinMansart, Charles Le Brun, Robert de Cotte,
Ange-Janques Bagriel

Wersal Królów

Wersal Ludwika XIII
•Wstępując na tron miał 9 lat, a regencję
powierzono jego matce- Marii Medycejskiej,
•Stanowisko pierwszego ministra powierzył
kardynałowi Richelieu,
•W państwie panował kryzys finansowy- brak
pieniędzy na prowadzenie prac
architektonicznych,
•Ludwik XIII postanowił zbudować niewielką
budowlę na terenach wcześniej należących do
Gondich,

•W 1623 r. nadzór nad budową pawilonu
myśliwskiego powierzono Nicholasowi Huau,
•W latach 1631- 1634 przebudowę domku króla
powierzono Philibertowi Le Roy.

Wersal Ludwika XIV

•1661: śmierć kardynała Mazarina,
•w rządzeniu król korzystał z rad ministrów Le
Tellier’a, Fouquet i Lionne,
•dwadzieścia pierwszych lat panowania
Ludwika XIV upłynęło pod znakiem rozwoju
gospodarczego i kulturalnego,
•nastąpiła reorganizacja administracji,
sądownictwa i finansów; podjęto szereg
kroków przeciw arystokracji, ograniczono
uprawnienia gubernatorów prowincji,
•Ludwik XIV głosił niezależność władzy
świeckiej i wolność Kościoła francuskiego
wobec Watykanu; zwalczał działalność
jansenistów i protestantów,

•Król prowadził wojnę z Hiszpanią pod
pretekstem niespłacenia przez Hiszpanię
posagu Marii Teresy; w 1668 r. Ludwik XIV
podpisał w Akwizgranie traktat z Hiszpanią,

Wersal Ludwika XV

•W młodych latach króla
regencję powierzono księciu
Filipowi Orleańskiemu,
•W okresie tym nastąpiła
spłata ogromnego zadłużenia,
co pozwoliło ożywić
gospodarkę,
•Długie panowanie Ludwika
XV było okresem względnego
pokoju i dobrobytu,

Bassin trianon

Wersal Ludwika XVI

•Po całej serii nieudanych reform sytuacja
finansowa i polityczna znacznie się
pogorszyła, a opozycja i opinia publiczna
stawały w coraz większej opozycji wobec
króla,
•W sierpniu 1788 r. król zdecydował się
zwołać Stany Generalne niezwoływane od
1614 r.,
•Po obaleniu monarchii 10.08.1792 r. króla
uwięziono, a 21.01.1793 r. został stracony
•Zgromadzenie Ustawodawcze ustanowiło, że
wszystkie obrazy, meble i dzieła sztuki z
pałaców królewskich zostaną przeniesione do
Luwru,
•Po obaleniu monarchii w 1792 r. pałac
wersalski stał się własnością publiczną,
wyposażenie wnętrz wystawiono na sprzedaż,
•W 1793 r. Komitet Ocalenia Publicznego
zarządził, że w pałacu zorganizowane zostaną:
szkoła centralna, biblioteka, pracownia
historyczna oraz muzeum malarstwa i rzeźby
francuskiej.

Ewolucja Wersalu

Cztery Kampanie

Rozkład projektu i poszczególne etapy rozbudowy

Ewolucja Wersalu
Po śmierci Kardynała Mazzarina w 1661, który pełnił funkcję regenta w czasach wczesnej młodości Ludwika XIV, król
rozpoczął swoje własne rządy. Od tego momentu konstrukcja i ekspansja Wersalu stały się synonimem absolutystycznych
rządów młodego władcy. Król Ludwik XIV po konfiskacie nieruchomości Fouquet’a skorzystał z talentów architektów Louis
Le Vau i Andre Le Notre oraz malarza, a zarazem wprawnego dekoratora, Charlesa Le Bruna w swej kampanii przebudowy
Wersalu, który w swojej historii doświadczył czterech głównych prac budowlanych i każda z nich odpowiadała wojnom
prowadzonym w okresie rządów Ludwika XIV.

1 Kampania
Pierwsza kampania przebudowy Wersalu miała miejsce w latach 1664-1668 i rozpoczęła się od festynu baletowo-muzycznego
zatytułowanego „Plaisirs de I’lle enchantee”, które odbyło się w dniach od 7 do 13 maja 1664 roku. Przyjęcie było rzekomo wydane
by uczcić dwie królowe Francji: Annę Austryjaczkę, Królową Matkę i Marię Teresę - żonę Ludwika XIV, ale w rzeczywistości było
wydane na cześć królewskiej kochanki, Luizy de La Valliere. To przyjęcie jest często uważane za preludium tzw. wojny dewolucyjnej,
którą Ludwik XIV wypowiedział Hiszpanii(1667-68).
Ta pierwsza kampania miała na celu wprowadzenie poprawek umożliwiających pomieszczenie w zamku i ogrodach 600 gości
zaproszonych na przyjecie.

2 Kampania
Druga kampania mająca miejsce w latach 1669-1672 była zainaugurowana przez podpisanie Traktatu Aix-La-Chapelle, kończącego wojnę
dewolucyjną. Podczas kampanii pałac zaczął przybierać dzisiejsza formę. Najważniejszą zmianą była modyfikacja tzw. koperty domku
myśliwskiego Ludwika XIII, która została dokonana przez Louis Le Vau. „Koperta” otaczała domek króla od północy, południa i zachodu. Nowa
struktura zapewniła kwatery dla króla i członków jego rodziny. Główne piętro zamku zawierało dwa apartamenty: pierwszy dla monarchy, drugi
dla królowej. Wielki Apartament króla zajmował północną część zameczku, a Wielki apartament królowej znajdował się w południowej części.
Zachodnia część budowli przeznaczona była w większości na taras, który później został zniszczony by zbudować Salę Lustrzaną. Na parterze
północnej części zamku znajdowały się łaźnie, zawierające ukryte ośmiokątne wanny z bieżącą zimną i ciepłą wodą.

Brat króla i jego żona , książę i księżniczka z dynastii Orleańskiej, zajmowali apartamenty na parterze w południowej
części zamku. Wyższe piętra przeznaczone były na prywatne komnaty dla króla i jego dzieci. Istotny dla projektu i
konstrukcji powyższych apartamentów królewskich jest fakt, że oba pomieszczenia miały tę samą konfigurację i
rozmiary, co było dotychczas niespotykaną cechą we francuskich projektach pałaców.

Oba „wielkie” apartamenty
królewskie formowane były
na kształt 7 amfiladowych
pokoi. Każdy z nich
dedykowany był jednemu z
ówcześnie znanych boskich
ciał i był personifikowany do
odpowiedniego greckorzymskiego bóstwa.
Dekoracje pokoi( prace
prowadzone były pod
zarządem Charlesa Le Bruna)
przedstawiały „heroiczne
działania króla” i były
przedstawione w formie
alegorycznej przez czyny
historycznych postaci z
przeszłości antycznej, jak na
przykład Aleksandra
Wielkiego.

3 Kampania
Trzecia kampania(1678-1684) zapoczątkowana była przez podpisanie traktatu Nimegen, kończącego wojnę niemiecką
prowadzoną w latach 1672-1678. Trzecia przebudowa kierowana była przez architekta Julesa Hardoui Mansart’a .W tym
czasie powstał Wersal w formie znanej obecnie. Mansart zaprojektował północne i południowe skrzydło Galerii
Zwierciadlanej oraz Oranżerię .

Le Brun był zaangażowany nie tylko w dekorowanie wnętrz, lecz także współpracował z Andre Le Notre zajmującym się
projektowaniem ogrodów. W maju 1682 Ludwik XIV oficjalnie przeniósł swój dwór do Wersalu, który w tym okresie stał się
symbolem superpotęgi Francji.

4 Kampania
Wkrótce po zakończeniu wojny z Ligą Augsburską (1688-1697) Ludwik XIV podjął ostatnią kampanie mającą na celu
przebudowę Wersalu. Czwarta kampania (1701-1710) skoncentrowana była głownie na konstrukcji Królewskiej Kaplicy,
zaprojektowanej przez Manstarta i dokończonej przez Roberta de Cotte i jego zespół. Wystąpiły również pewne przeróbki
królewskiego Małego Apartamentu –mianowicie Salonu Wolego Oka(Salon de l’Oeil de Boeu) i królewskiego alkierza. Z
zakończeniem kaplicy w 1710 w zasadzie cała konstrukcja Wersalu została ustalona; budowla pozostała nienaruszona przez
około dwadzieścia lat rządów Ludwika XV.

Kaplica królewska
Na piętrze pałacu znajduje się kaplica zbudowana w latach 1698-1710 według projektu Hardouin-Mansarta. Posiada ona
trzy nawy i czworoboczne filary podtrzymujące łuki zwieńczone galerią ze żłobionymi kolumnami. Na tym samym, piętrze
można podziwiać sześć wielkich komnat Wielkich Apartamentów (Grand Appartement), gdzie władca przyjmował swych
dworzan trzy razy w tygodniu, między szóstą a dziesiątą wieczorem.

Salon Herkulesa

Salon ten dziś łączący budynek
główny ze skrzydłem
północnym, początkowo był
miejscem, gdzie w latach 16821710 znajdowały się empory
czwartej tymczasowej kaplicy
wersalskiej. Dopiero po
przebudowie Roberta de Cotte,
od 1712 roku zaczął pełnić
funkcję salonu. Po śmierci
Ludwika XIV, prace dekoracyjne
zostały wznowione w 1725 za
rządów Ludwika XV. Barwne
marmury i pilastry z korynckimi
kapitelami z brązu złoconego
nawiązują do stylu Galerii
Zwierciadlanej. Jedynym
ustępstwem na rzecz stylu
Ludwika XV- rokoka, są
rzeźbione przez Jacques’a
Verbeckta ramy okalające dwa
obrazy Veroneza: Spotkanie
Eliezera i Rebeki oraz Ucztę u
Szymona.

Salon Wenus
Salon ten sąsiaduje za
Salonem Obfitości i
został utworzony przez
Mansarta z przodu
Wielkich Apartamentów.
Jego dekoracja była
zharmonizowana z
pozostałymi pokojami:
zdobiły go barwne
marmury i plafon ze
scenami ujętymi w ramy.
Na ścianach, płyciny z
prawdziwego marmuru
sąsiadują z malowanymi
jońskimi kolumnami i
kolumnami
namalowanymi- elementy
te tworzą pewną
odrębność dekoracyjną.
Na krótszych bokach Sali
malarz Jules Jean
Rousseau stworzył dwie
iluzjonistyczne
perspektywy
przedstawiające antyczne
galerie i portyki,
natomiast pomiędzy
oknami znalazły się
pozorne nisze z
malowanymi posągami.

Salon Diany

Do 1675 roku
salon ten był
pierwszym pokojem
Wielkich
Apartamentów,
mającym
bezpośrednie
połączenie ze
Schodami
Ambasadorów.
Nazwa salonu
pozwala rozpoznać
temat kompozycji
umieszczonych nad
drzwiami i
centralnego
malowidła na
plafonie- Diana
patronująca
żeglarzom i
myśliwym pędzla
Gabriela
Blancharda.

Salon Marsa
W centralnej części plafonu widnieje
scena Mars na rydwanie ciągniony przez
wilki, pędzla Claude’a Audrana, malowana
w skrócie perspektywicznym. Obok
znajduje się Zwycięstwo podtrzymywane
przez Herkulesa(Jean Baptiste’a
Jouveneta) oraz kompozycja Strach, lęk i
trwoga zwyciężająca moce ziemi(Rene
Antoine’a Houasse’a. Sześć malowanych
medalionów opiewa czyny wojenne
wielkich wodzów starożytnych- Cezara i
Cyrusa, Konstantyna Wielkiego i
Antoniusza, Demetriusza i Aleksandra
Sewera. A zatem, jeszcze raz został
przywołany świat antyczny, ale mimo to
szczegóły kompozycji nawiązują do
wydarzeń aktualnych- sztandary to
wspomnienie stanowiska Ludwika XIV
wobec zwycięstwa pod
Szentgotthard(Węgry), odniesionego nad
imperium otomańskim w 1664 roku, a
fragmenty statków przypominają o
handlowych przedsięwzięciach
Francuzów w Indiach.

Maria Leszczyńska-żona Ludwika XV

Salon Merkurego
Salon ten pełnił funkcję
przedpokoju Wielkich
Apartamentów, nazywano
go również „pokojem łoża”,
czyli sypialnią
reprezentacyjną, nad którą
rozpościerał się plafon
malowany przez Jean’a
Baptiste’a de
Champagine’a,
przedstawiający Merkurego
na rydwanie ciągnionym
przez koguty,
poprzedzanym przez
gwiazdę poranną i
towarzyszące jej sztuki i
nauki. W Salonie
Merkurego, podobnie jak w
sąsiednich pokojach,
odbywały się słynne
„wieczory apartamentowe”.
Każda sala miała swoje
przeznaczenie: rodzina
królewska bawiła się w
Salonie Merkurego, w
Salonie Marsa odbywały się
przeróżne gry, a po nich
koncert i bal, stół bilardowy
był ustawiony w Salonie
Diany, w Salonie Wenus
serwowano przekąski, a w
Salonie Obfitości gorące i
zimne napoje, Salon Apolla
natomiast zmieniał się w
salę muzyki i tańca.

Salon Apolla
Skoro Ludwik XIV
jako swój symbol
wybrał słońce,
musiał mieć salon
poświęcony
Apollinowi, bogu
słońca. W
środkowej partii
plafonu pędzla
Charles’a de La
Fosse,
podtrzymywanej
przez rzeźbione i
złocone figury
kobiece, ukazano
świetlistego Apolla
mknącego na
rydwanie w
otoczeniu czterech
pór roku. Salon
Apolla,
początkowo
sypialnia
reprezentacyjna(p
óźniej rolę tę pełnił
Salon Merkurego),
stał się po 1682
roku Salą
Tronową. Jednak
podczas
„wieczorów
apartamentowych”
był przekształcany
w salę muzyki i
tańca.

Salon Wojny
W okresie rozbudowy
pałacu wg projektu Le
Vau północno- zachodni
narożnik zajmował Salon
Jowisza, pełniący
wówczas rolę Wielkiego
Gabinetu. Po utworzeniu
Galerii Zwierciadlanej
zastąpił go Salon Wojny,
a jego nową dekorację
powierzono Le Brunowi i
Mansartowi. W trakcie
przekształcania Salonu
Jowisza w Salon Wojny
dekoracje o tematyce
mitologicznej musiały
ustąpić miejsca
historycznym- największy
nacisk położono na
wyeksponowanie
wojennych dokonań
Ludwika XIV.

Galeria Zwierciadlana
Galeria zwierciadlana to serce
wersalu i jego symbol. Najpierw
znajdowała się tu terasa włoska
wzniesiona przez Le Vau(1670).
Latem 1678 roku Mansart w
miejscu tarasu i dwóch salonów
które leżały na jego
krańcach(gabinet i sypialnia),
stworzył jedną długą, 73metrową salę. Dzięki temu
zewnętrzna bryła pałacu stała
się bardzo jednolita. Dekorację
wnętrz (1681 do 1686)
powierzono Le Brunowi, który
wykreował tutaj, na zlecenie
Colberta z 1671 roku, styl zwany
francuskim. Naprzeciwko
wielkich okien, półkolistych u
góry, biegnie siedemnaście
arkad z lustrami na całej
wysokości. Ten powtarzający się
motyw lustrzanej dekoracji
spowodował, ze galeria
wersalska stała się wyjątkowa i
oryginalna. W galerii
zwierciadlanej, podobnie jak w
Wielkich Apartamentach, Le
Brun zastosował dekorację
malarską sklepienia,
zachowując podział na
poszczególne kompozycje, co
było rozwiązaniem nieco
przestarzałym.

Salon Pokoju
Salon ten,
usytuowany w
południowozachodnim
narożniku
głównego
korpusu
Wersalu,
stanowi pendant
do Salonu
Wojny. Pokój
ten, podobnie
jak Salon Wojny,
otwiera się
wielką arkadą
na galerię;
wzorcem
takiego
rozwiązania był
najprawdopodob
niej pałac rodu
Colonna w
Rzymie.

Salon Wolego Oka

Sypialnia królowej

Sala Tronowa

Ogród wersalski
Ogród wersalskii jest uważany za pierwowzór ogrodu w stylu francuskim, ze względu na swe eleganckie
rozplanowanie i dekoracje, które nie są ani przesadne ani ubogie. Ogród zaprojektowany przez Le Notreà zajmuje
obszar o powierzchni 250 akrów. Stanowi on nie tylko integralną część pałacu, ale i jego dopełnienie

Ogród powstał na geometrycznym planie, jednak nie można mówić a jego monotonii. U stóp centralnego tarasu w basenie
Latony (Leto) znajduje się arcydzieło Maryègo ukazujące boginię z synem i córką, Apollonem i Dianą

Basen Apollina

Rzeźba góruje nad koncentrycznymi basenami w kształcie piramidy. Za basenem Latony rozciąga się długa Aleja Tapis-Vert (zielonych
dywanów), która prowadzi do basenu Apollina. Rydwan ciągniony przez cztery konie wynurza się władczo z wody, zaś Trytony
dmuchają w muszle oznajmiając nadejście boga. Ta dynamiczna i równocześnie majestatyczna grupa dłuta Turbyègo stanowi niejako
symbol okresu największej świetności Wersalu. Za basenem Apollina rozciąga się obszar zieleni z wielkim kanałem, którego bieg
przecina w połowie mały kanał.

Basen Apollina

Wioska Królowej
Od 1783 roku w północnej części posiadłości Królowej pojawiło się
osiemnaście chat krytych słomą. Wioska Marii Antoniny może stanowić
przykład bardzo szczegółowej koncepcji tego typu ogrodów, budzących
zachwyt w ostatnich latach ancien regime ‘u.

W skład założenia wchodzi staw wokół którego wznosi się dwanaście
domów, jest również mostek nad wodą, wieża i chaty kryte słomą.
Wioska Królowej stanowiła naturalne przedłużenie ogrodu angielskiego.
Kształtował się nowy modem życia-prywatnego i rodzinnego.

Latarnia

Młyn

Winnica

Świątynia Miłości

Świątynia Miłości

Opracowanie-Paweł Janowiak
[email protected]

Slide 17

Wersal
Chateau de Versailles

WERSAL

Charakterystyka

Wersal
Chateau de Versailles
Położenie
Versailles, Francja
Czas powstania
1661 - 1774
Typ
Pałac królewski
Styl architektoniczny
Barok
Materiały
Kamień, Cegła
Koszt budowy
Ok. 500 milionów marek
Powierzchnia
100 hektarów - ogrody Wersalu
Architekci
André Le Notre, Louis Le Vau, Jules HardouinMansart, Charles Le Brun, Robert de Cotte,
Ange-Janques Bagriel

Wersal Królów

Wersal Ludwika XIII
•Wstępując na tron miał 9 lat, a regencję
powierzono jego matce- Marii Medycejskiej,
•Stanowisko pierwszego ministra powierzył
kardynałowi Richelieu,
•W państwie panował kryzys finansowy- brak
pieniędzy na prowadzenie prac
architektonicznych,
•Ludwik XIII postanowił zbudować niewielką
budowlę na terenach wcześniej należących do
Gondich,

•W 1623 r. nadzór nad budową pawilonu
myśliwskiego powierzono Nicholasowi Huau,
•W latach 1631- 1634 przebudowę domku króla
powierzono Philibertowi Le Roy.

Wersal Ludwika XIV

•1661: śmierć kardynała Mazarina,
•w rządzeniu król korzystał z rad ministrów Le
Tellier’a, Fouquet i Lionne,
•dwadzieścia pierwszych lat panowania
Ludwika XIV upłynęło pod znakiem rozwoju
gospodarczego i kulturalnego,
•nastąpiła reorganizacja administracji,
sądownictwa i finansów; podjęto szereg
kroków przeciw arystokracji, ograniczono
uprawnienia gubernatorów prowincji,
•Ludwik XIV głosił niezależność władzy
świeckiej i wolność Kościoła francuskiego
wobec Watykanu; zwalczał działalność
jansenistów i protestantów,

•Król prowadził wojnę z Hiszpanią pod
pretekstem niespłacenia przez Hiszpanię
posagu Marii Teresy; w 1668 r. Ludwik XIV
podpisał w Akwizgranie traktat z Hiszpanią,

Wersal Ludwika XV

•W młodych latach króla
regencję powierzono księciu
Filipowi Orleańskiemu,
•W okresie tym nastąpiła
spłata ogromnego zadłużenia,
co pozwoliło ożywić
gospodarkę,
•Długie panowanie Ludwika
XV było okresem względnego
pokoju i dobrobytu,

Bassin trianon

Wersal Ludwika XVI

•Po całej serii nieudanych reform sytuacja
finansowa i polityczna znacznie się
pogorszyła, a opozycja i opinia publiczna
stawały w coraz większej opozycji wobec
króla,
•W sierpniu 1788 r. król zdecydował się
zwołać Stany Generalne niezwoływane od
1614 r.,
•Po obaleniu monarchii 10.08.1792 r. króla
uwięziono, a 21.01.1793 r. został stracony
•Zgromadzenie Ustawodawcze ustanowiło, że
wszystkie obrazy, meble i dzieła sztuki z
pałaców królewskich zostaną przeniesione do
Luwru,
•Po obaleniu monarchii w 1792 r. pałac
wersalski stał się własnością publiczną,
wyposażenie wnętrz wystawiono na sprzedaż,
•W 1793 r. Komitet Ocalenia Publicznego
zarządził, że w pałacu zorganizowane zostaną:
szkoła centralna, biblioteka, pracownia
historyczna oraz muzeum malarstwa i rzeźby
francuskiej.

Ewolucja Wersalu

Cztery Kampanie

Rozkład projektu i poszczególne etapy rozbudowy

Ewolucja Wersalu
Po śmierci Kardynała Mazzarina w 1661, który pełnił funkcję regenta w czasach wczesnej młodości Ludwika XIV, król
rozpoczął swoje własne rządy. Od tego momentu konstrukcja i ekspansja Wersalu stały się synonimem absolutystycznych
rządów młodego władcy. Król Ludwik XIV po konfiskacie nieruchomości Fouquet’a skorzystał z talentów architektów Louis
Le Vau i Andre Le Notre oraz malarza, a zarazem wprawnego dekoratora, Charlesa Le Bruna w swej kampanii przebudowy
Wersalu, który w swojej historii doświadczył czterech głównych prac budowlanych i każda z nich odpowiadała wojnom
prowadzonym w okresie rządów Ludwika XIV.

1 Kampania
Pierwsza kampania przebudowy Wersalu miała miejsce w latach 1664-1668 i rozpoczęła się od festynu baletowo-muzycznego
zatytułowanego „Plaisirs de I’lle enchantee”, które odbyło się w dniach od 7 do 13 maja 1664 roku. Przyjęcie było rzekomo wydane
by uczcić dwie królowe Francji: Annę Austryjaczkę, Królową Matkę i Marię Teresę - żonę Ludwika XIV, ale w rzeczywistości było
wydane na cześć królewskiej kochanki, Luizy de La Valliere. To przyjęcie jest często uważane za preludium tzw. wojny dewolucyjnej,
którą Ludwik XIV wypowiedział Hiszpanii(1667-68).
Ta pierwsza kampania miała na celu wprowadzenie poprawek umożliwiających pomieszczenie w zamku i ogrodach 600 gości
zaproszonych na przyjecie.

2 Kampania
Druga kampania mająca miejsce w latach 1669-1672 była zainaugurowana przez podpisanie Traktatu Aix-La-Chapelle, kończącego wojnę
dewolucyjną. Podczas kampanii pałac zaczął przybierać dzisiejsza formę. Najważniejszą zmianą była modyfikacja tzw. koperty domku
myśliwskiego Ludwika XIII, która została dokonana przez Louis Le Vau. „Koperta” otaczała domek króla od północy, południa i zachodu. Nowa
struktura zapewniła kwatery dla króla i członków jego rodziny. Główne piętro zamku zawierało dwa apartamenty: pierwszy dla monarchy, drugi
dla królowej. Wielki Apartament króla zajmował północną część zameczku, a Wielki apartament królowej znajdował się w południowej części.
Zachodnia część budowli przeznaczona była w większości na taras, który później został zniszczony by zbudować Salę Lustrzaną. Na parterze
północnej części zamku znajdowały się łaźnie, zawierające ukryte ośmiokątne wanny z bieżącą zimną i ciepłą wodą.

Brat króla i jego żona , książę i księżniczka z dynastii Orleańskiej, zajmowali apartamenty na parterze w południowej
części zamku. Wyższe piętra przeznaczone były na prywatne komnaty dla króla i jego dzieci. Istotny dla projektu i
konstrukcji powyższych apartamentów królewskich jest fakt, że oba pomieszczenia miały tę samą konfigurację i
rozmiary, co było dotychczas niespotykaną cechą we francuskich projektach pałaców.

Oba „wielkie” apartamenty
królewskie formowane były
na kształt 7 amfiladowych
pokoi. Każdy z nich
dedykowany był jednemu z
ówcześnie znanych boskich
ciał i był personifikowany do
odpowiedniego greckorzymskiego bóstwa.
Dekoracje pokoi( prace
prowadzone były pod
zarządem Charlesa Le Bruna)
przedstawiały „heroiczne
działania króla” i były
przedstawione w formie
alegorycznej przez czyny
historycznych postaci z
przeszłości antycznej, jak na
przykład Aleksandra
Wielkiego.

3 Kampania
Trzecia kampania(1678-1684) zapoczątkowana była przez podpisanie traktatu Nimegen, kończącego wojnę niemiecką
prowadzoną w latach 1672-1678. Trzecia przebudowa kierowana była przez architekta Julesa Hardoui Mansart’a .W tym
czasie powstał Wersal w formie znanej obecnie. Mansart zaprojektował północne i południowe skrzydło Galerii
Zwierciadlanej oraz Oranżerię .

Le Brun był zaangażowany nie tylko w dekorowanie wnętrz, lecz także współpracował z Andre Le Notre zajmującym się
projektowaniem ogrodów. W maju 1682 Ludwik XIV oficjalnie przeniósł swój dwór do Wersalu, który w tym okresie stał się
symbolem superpotęgi Francji.

4 Kampania
Wkrótce po zakończeniu wojny z Ligą Augsburską (1688-1697) Ludwik XIV podjął ostatnią kampanie mającą na celu
przebudowę Wersalu. Czwarta kampania (1701-1710) skoncentrowana była głownie na konstrukcji Królewskiej Kaplicy,
zaprojektowanej przez Manstarta i dokończonej przez Roberta de Cotte i jego zespół. Wystąpiły również pewne przeróbki
królewskiego Małego Apartamentu –mianowicie Salonu Wolego Oka(Salon de l’Oeil de Boeu) i królewskiego alkierza. Z
zakończeniem kaplicy w 1710 w zasadzie cała konstrukcja Wersalu została ustalona; budowla pozostała nienaruszona przez
około dwadzieścia lat rządów Ludwika XV.

Kaplica królewska
Na piętrze pałacu znajduje się kaplica zbudowana w latach 1698-1710 według projektu Hardouin-Mansarta. Posiada ona
trzy nawy i czworoboczne filary podtrzymujące łuki zwieńczone galerią ze żłobionymi kolumnami. Na tym samym, piętrze
można podziwiać sześć wielkich komnat Wielkich Apartamentów (Grand Appartement), gdzie władca przyjmował swych
dworzan trzy razy w tygodniu, między szóstą a dziesiątą wieczorem.

Salon Herkulesa

Salon ten dziś łączący budynek
główny ze skrzydłem
północnym, początkowo był
miejscem, gdzie w latach 16821710 znajdowały się empory
czwartej tymczasowej kaplicy
wersalskiej. Dopiero po
przebudowie Roberta de Cotte,
od 1712 roku zaczął pełnić
funkcję salonu. Po śmierci
Ludwika XIV, prace dekoracyjne
zostały wznowione w 1725 za
rządów Ludwika XV. Barwne
marmury i pilastry z korynckimi
kapitelami z brązu złoconego
nawiązują do stylu Galerii
Zwierciadlanej. Jedynym
ustępstwem na rzecz stylu
Ludwika XV- rokoka, są
rzeźbione przez Jacques’a
Verbeckta ramy okalające dwa
obrazy Veroneza: Spotkanie
Eliezera i Rebeki oraz Ucztę u
Szymona.

Salon Wenus
Salon ten sąsiaduje za
Salonem Obfitości i
został utworzony przez
Mansarta z przodu
Wielkich Apartamentów.
Jego dekoracja była
zharmonizowana z
pozostałymi pokojami:
zdobiły go barwne
marmury i plafon ze
scenami ujętymi w ramy.
Na ścianach, płyciny z
prawdziwego marmuru
sąsiadują z malowanymi
jońskimi kolumnami i
kolumnami
namalowanymi- elementy
te tworzą pewną
odrębność dekoracyjną.
Na krótszych bokach Sali
malarz Jules Jean
Rousseau stworzył dwie
iluzjonistyczne
perspektywy
przedstawiające antyczne
galerie i portyki,
natomiast pomiędzy
oknami znalazły się
pozorne nisze z
malowanymi posągami.

Salon Diany

Do 1675 roku
salon ten był
pierwszym pokojem
Wielkich
Apartamentów,
mającym
bezpośrednie
połączenie ze
Schodami
Ambasadorów.
Nazwa salonu
pozwala rozpoznać
temat kompozycji
umieszczonych nad
drzwiami i
centralnego
malowidła na
plafonie- Diana
patronująca
żeglarzom i
myśliwym pędzla
Gabriela
Blancharda.

Salon Marsa
W centralnej części plafonu widnieje
scena Mars na rydwanie ciągniony przez
wilki, pędzla Claude’a Audrana, malowana
w skrócie perspektywicznym. Obok
znajduje się Zwycięstwo podtrzymywane
przez Herkulesa(Jean Baptiste’a
Jouveneta) oraz kompozycja Strach, lęk i
trwoga zwyciężająca moce ziemi(Rene
Antoine’a Houasse’a. Sześć malowanych
medalionów opiewa czyny wojenne
wielkich wodzów starożytnych- Cezara i
Cyrusa, Konstantyna Wielkiego i
Antoniusza, Demetriusza i Aleksandra
Sewera. A zatem, jeszcze raz został
przywołany świat antyczny, ale mimo to
szczegóły kompozycji nawiązują do
wydarzeń aktualnych- sztandary to
wspomnienie stanowiska Ludwika XIV
wobec zwycięstwa pod
Szentgotthard(Węgry), odniesionego nad
imperium otomańskim w 1664 roku, a
fragmenty statków przypominają o
handlowych przedsięwzięciach
Francuzów w Indiach.

Maria Leszczyńska-żona Ludwika XV

Salon Merkurego
Salon ten pełnił funkcję
przedpokoju Wielkich
Apartamentów, nazywano
go również „pokojem łoża”,
czyli sypialnią
reprezentacyjną, nad którą
rozpościerał się plafon
malowany przez Jean’a
Baptiste’a de
Champagine’a,
przedstawiający Merkurego
na rydwanie ciągnionym
przez koguty,
poprzedzanym przez
gwiazdę poranną i
towarzyszące jej sztuki i
nauki. W Salonie
Merkurego, podobnie jak w
sąsiednich pokojach,
odbywały się słynne
„wieczory apartamentowe”.
Każda sala miała swoje
przeznaczenie: rodzina
królewska bawiła się w
Salonie Merkurego, w
Salonie Marsa odbywały się
przeróżne gry, a po nich
koncert i bal, stół bilardowy
był ustawiony w Salonie
Diany, w Salonie Wenus
serwowano przekąski, a w
Salonie Obfitości gorące i
zimne napoje, Salon Apolla
natomiast zmieniał się w
salę muzyki i tańca.

Salon Apolla
Skoro Ludwik XIV
jako swój symbol
wybrał słońce,
musiał mieć salon
poświęcony
Apollinowi, bogu
słońca. W
środkowej partii
plafonu pędzla
Charles’a de La
Fosse,
podtrzymywanej
przez rzeźbione i
złocone figury
kobiece, ukazano
świetlistego Apolla
mknącego na
rydwanie w
otoczeniu czterech
pór roku. Salon
Apolla,
początkowo
sypialnia
reprezentacyjna(p
óźniej rolę tę pełnił
Salon Merkurego),
stał się po 1682
roku Salą
Tronową. Jednak
podczas
„wieczorów
apartamentowych”
był przekształcany
w salę muzyki i
tańca.

Salon Wojny
W okresie rozbudowy
pałacu wg projektu Le
Vau północno- zachodni
narożnik zajmował Salon
Jowisza, pełniący
wówczas rolę Wielkiego
Gabinetu. Po utworzeniu
Galerii Zwierciadlanej
zastąpił go Salon Wojny,
a jego nową dekorację
powierzono Le Brunowi i
Mansartowi. W trakcie
przekształcania Salonu
Jowisza w Salon Wojny
dekoracje o tematyce
mitologicznej musiały
ustąpić miejsca
historycznym- największy
nacisk położono na
wyeksponowanie
wojennych dokonań
Ludwika XIV.

Galeria Zwierciadlana
Galeria zwierciadlana to serce
wersalu i jego symbol. Najpierw
znajdowała się tu terasa włoska
wzniesiona przez Le Vau(1670).
Latem 1678 roku Mansart w
miejscu tarasu i dwóch salonów
które leżały na jego
krańcach(gabinet i sypialnia),
stworzył jedną długą, 73metrową salę. Dzięki temu
zewnętrzna bryła pałacu stała
się bardzo jednolita. Dekorację
wnętrz (1681 do 1686)
powierzono Le Brunowi, który
wykreował tutaj, na zlecenie
Colberta z 1671 roku, styl zwany
francuskim. Naprzeciwko
wielkich okien, półkolistych u
góry, biegnie siedemnaście
arkad z lustrami na całej
wysokości. Ten powtarzający się
motyw lustrzanej dekoracji
spowodował, ze galeria
wersalska stała się wyjątkowa i
oryginalna. W galerii
zwierciadlanej, podobnie jak w
Wielkich Apartamentach, Le
Brun zastosował dekorację
malarską sklepienia,
zachowując podział na
poszczególne kompozycje, co
było rozwiązaniem nieco
przestarzałym.

Salon Pokoju
Salon ten,
usytuowany w
południowozachodnim
narożniku
głównego
korpusu
Wersalu,
stanowi pendant
do Salonu
Wojny. Pokój
ten, podobnie
jak Salon Wojny,
otwiera się
wielką arkadą
na galerię;
wzorcem
takiego
rozwiązania był
najprawdopodob
niej pałac rodu
Colonna w
Rzymie.

Salon Wolego Oka

Sypialnia królowej

Sala Tronowa

Ogród wersalski
Ogród wersalskii jest uważany za pierwowzór ogrodu w stylu francuskim, ze względu na swe eleganckie
rozplanowanie i dekoracje, które nie są ani przesadne ani ubogie. Ogród zaprojektowany przez Le Notreà zajmuje
obszar o powierzchni 250 akrów. Stanowi on nie tylko integralną część pałacu, ale i jego dopełnienie

Ogród powstał na geometrycznym planie, jednak nie można mówić a jego monotonii. U stóp centralnego tarasu w basenie
Latony (Leto) znajduje się arcydzieło Maryègo ukazujące boginię z synem i córką, Apollonem i Dianą

Basen Apollina

Rzeźba góruje nad koncentrycznymi basenami w kształcie piramidy. Za basenem Latony rozciąga się długa Aleja Tapis-Vert (zielonych
dywanów), która prowadzi do basenu Apollina. Rydwan ciągniony przez cztery konie wynurza się władczo z wody, zaś Trytony
dmuchają w muszle oznajmiając nadejście boga. Ta dynamiczna i równocześnie majestatyczna grupa dłuta Turbyègo stanowi niejako
symbol okresu największej świetności Wersalu. Za basenem Apollina rozciąga się obszar zieleni z wielkim kanałem, którego bieg
przecina w połowie mały kanał.

Basen Apollina

Wioska Królowej
Od 1783 roku w północnej części posiadłości Królowej pojawiło się
osiemnaście chat krytych słomą. Wioska Marii Antoniny może stanowić
przykład bardzo szczegółowej koncepcji tego typu ogrodów, budzących
zachwyt w ostatnich latach ancien regime ‘u.

W skład założenia wchodzi staw wokół którego wznosi się dwanaście
domów, jest również mostek nad wodą, wieża i chaty kryte słomą.
Wioska Królowej stanowiła naturalne przedłużenie ogrodu angielskiego.
Kształtował się nowy modem życia-prywatnego i rodzinnego.

Latarnia

Młyn

Winnica

Świątynia Miłości

Świątynia Miłości

Opracowanie-Paweł Janowiak
[email protected]

Slide 18

Wersal
Chateau de Versailles

WERSAL

Charakterystyka

Wersal
Chateau de Versailles
Położenie
Versailles, Francja
Czas powstania
1661 - 1774
Typ
Pałac królewski
Styl architektoniczny
Barok
Materiały
Kamień, Cegła
Koszt budowy
Ok. 500 milionów marek
Powierzchnia
100 hektarów - ogrody Wersalu
Architekci
André Le Notre, Louis Le Vau, Jules HardouinMansart, Charles Le Brun, Robert de Cotte,
Ange-Janques Bagriel

Wersal Królów

Wersal Ludwika XIII
•Wstępując na tron miał 9 lat, a regencję
powierzono jego matce- Marii Medycejskiej,
•Stanowisko pierwszego ministra powierzył
kardynałowi Richelieu,
•W państwie panował kryzys finansowy- brak
pieniędzy na prowadzenie prac
architektonicznych,
•Ludwik XIII postanowił zbudować niewielką
budowlę na terenach wcześniej należących do
Gondich,

•W 1623 r. nadzór nad budową pawilonu
myśliwskiego powierzono Nicholasowi Huau,
•W latach 1631- 1634 przebudowę domku króla
powierzono Philibertowi Le Roy.

Wersal Ludwika XIV

•1661: śmierć kardynała Mazarina,
•w rządzeniu król korzystał z rad ministrów Le
Tellier’a, Fouquet i Lionne,
•dwadzieścia pierwszych lat panowania
Ludwika XIV upłynęło pod znakiem rozwoju
gospodarczego i kulturalnego,
•nastąpiła reorganizacja administracji,
sądownictwa i finansów; podjęto szereg
kroków przeciw arystokracji, ograniczono
uprawnienia gubernatorów prowincji,
•Ludwik XIV głosił niezależność władzy
świeckiej i wolność Kościoła francuskiego
wobec Watykanu; zwalczał działalność
jansenistów i protestantów,

•Król prowadził wojnę z Hiszpanią pod
pretekstem niespłacenia przez Hiszpanię
posagu Marii Teresy; w 1668 r. Ludwik XIV
podpisał w Akwizgranie traktat z Hiszpanią,

Wersal Ludwika XV

•W młodych latach króla
regencję powierzono księciu
Filipowi Orleańskiemu,
•W okresie tym nastąpiła
spłata ogromnego zadłużenia,
co pozwoliło ożywić
gospodarkę,
•Długie panowanie Ludwika
XV było okresem względnego
pokoju i dobrobytu,

Bassin trianon

Wersal Ludwika XVI

•Po całej serii nieudanych reform sytuacja
finansowa i polityczna znacznie się
pogorszyła, a opozycja i opinia publiczna
stawały w coraz większej opozycji wobec
króla,
•W sierpniu 1788 r. król zdecydował się
zwołać Stany Generalne niezwoływane od
1614 r.,
•Po obaleniu monarchii 10.08.1792 r. króla
uwięziono, a 21.01.1793 r. został stracony
•Zgromadzenie Ustawodawcze ustanowiło, że
wszystkie obrazy, meble i dzieła sztuki z
pałaców królewskich zostaną przeniesione do
Luwru,
•Po obaleniu monarchii w 1792 r. pałac
wersalski stał się własnością publiczną,
wyposażenie wnętrz wystawiono na sprzedaż,
•W 1793 r. Komitet Ocalenia Publicznego
zarządził, że w pałacu zorganizowane zostaną:
szkoła centralna, biblioteka, pracownia
historyczna oraz muzeum malarstwa i rzeźby
francuskiej.

Ewolucja Wersalu

Cztery Kampanie

Rozkład projektu i poszczególne etapy rozbudowy

Ewolucja Wersalu
Po śmierci Kardynała Mazzarina w 1661, który pełnił funkcję regenta w czasach wczesnej młodości Ludwika XIV, król
rozpoczął swoje własne rządy. Od tego momentu konstrukcja i ekspansja Wersalu stały się synonimem absolutystycznych
rządów młodego władcy. Król Ludwik XIV po konfiskacie nieruchomości Fouquet’a skorzystał z talentów architektów Louis
Le Vau i Andre Le Notre oraz malarza, a zarazem wprawnego dekoratora, Charlesa Le Bruna w swej kampanii przebudowy
Wersalu, który w swojej historii doświadczył czterech głównych prac budowlanych i każda z nich odpowiadała wojnom
prowadzonym w okresie rządów Ludwika XIV.

1 Kampania
Pierwsza kampania przebudowy Wersalu miała miejsce w latach 1664-1668 i rozpoczęła się od festynu baletowo-muzycznego
zatytułowanego „Plaisirs de I’lle enchantee”, które odbyło się w dniach od 7 do 13 maja 1664 roku. Przyjęcie było rzekomo wydane
by uczcić dwie królowe Francji: Annę Austryjaczkę, Królową Matkę i Marię Teresę - żonę Ludwika XIV, ale w rzeczywistości było
wydane na cześć królewskiej kochanki, Luizy de La Valliere. To przyjęcie jest często uważane za preludium tzw. wojny dewolucyjnej,
którą Ludwik XIV wypowiedział Hiszpanii(1667-68).
Ta pierwsza kampania miała na celu wprowadzenie poprawek umożliwiających pomieszczenie w zamku i ogrodach 600 gości
zaproszonych na przyjecie.

2 Kampania
Druga kampania mająca miejsce w latach 1669-1672 była zainaugurowana przez podpisanie Traktatu Aix-La-Chapelle, kończącego wojnę
dewolucyjną. Podczas kampanii pałac zaczął przybierać dzisiejsza formę. Najważniejszą zmianą była modyfikacja tzw. koperty domku
myśliwskiego Ludwika XIII, która została dokonana przez Louis Le Vau. „Koperta” otaczała domek króla od północy, południa i zachodu. Nowa
struktura zapewniła kwatery dla króla i członków jego rodziny. Główne piętro zamku zawierało dwa apartamenty: pierwszy dla monarchy, drugi
dla królowej. Wielki Apartament króla zajmował północną część zameczku, a Wielki apartament królowej znajdował się w południowej części.
Zachodnia część budowli przeznaczona była w większości na taras, który później został zniszczony by zbudować Salę Lustrzaną. Na parterze
północnej części zamku znajdowały się łaźnie, zawierające ukryte ośmiokątne wanny z bieżącą zimną i ciepłą wodą.

Brat króla i jego żona , książę i księżniczka z dynastii Orleańskiej, zajmowali apartamenty na parterze w południowej
części zamku. Wyższe piętra przeznaczone były na prywatne komnaty dla króla i jego dzieci. Istotny dla projektu i
konstrukcji powyższych apartamentów królewskich jest fakt, że oba pomieszczenia miały tę samą konfigurację i
rozmiary, co było dotychczas niespotykaną cechą we francuskich projektach pałaców.

Oba „wielkie” apartamenty
królewskie formowane były
na kształt 7 amfiladowych
pokoi. Każdy z nich
dedykowany był jednemu z
ówcześnie znanych boskich
ciał i był personifikowany do
odpowiedniego greckorzymskiego bóstwa.
Dekoracje pokoi( prace
prowadzone były pod
zarządem Charlesa Le Bruna)
przedstawiały „heroiczne
działania króla” i były
przedstawione w formie
alegorycznej przez czyny
historycznych postaci z
przeszłości antycznej, jak na
przykład Aleksandra
Wielkiego.

3 Kampania
Trzecia kampania(1678-1684) zapoczątkowana była przez podpisanie traktatu Nimegen, kończącego wojnę niemiecką
prowadzoną w latach 1672-1678. Trzecia przebudowa kierowana była przez architekta Julesa Hardoui Mansart’a .W tym
czasie powstał Wersal w formie znanej obecnie. Mansart zaprojektował północne i południowe skrzydło Galerii
Zwierciadlanej oraz Oranżerię .

Le Brun był zaangażowany nie tylko w dekorowanie wnętrz, lecz także współpracował z Andre Le Notre zajmującym się
projektowaniem ogrodów. W maju 1682 Ludwik XIV oficjalnie przeniósł swój dwór do Wersalu, który w tym okresie stał się
symbolem superpotęgi Francji.

4 Kampania
Wkrótce po zakończeniu wojny z Ligą Augsburską (1688-1697) Ludwik XIV podjął ostatnią kampanie mającą na celu
przebudowę Wersalu. Czwarta kampania (1701-1710) skoncentrowana była głownie na konstrukcji Królewskiej Kaplicy,
zaprojektowanej przez Manstarta i dokończonej przez Roberta de Cotte i jego zespół. Wystąpiły również pewne przeróbki
królewskiego Małego Apartamentu –mianowicie Salonu Wolego Oka(Salon de l’Oeil de Boeu) i królewskiego alkierza. Z
zakończeniem kaplicy w 1710 w zasadzie cała konstrukcja Wersalu została ustalona; budowla pozostała nienaruszona przez
około dwadzieścia lat rządów Ludwika XV.

Kaplica królewska
Na piętrze pałacu znajduje się kaplica zbudowana w latach 1698-1710 według projektu Hardouin-Mansarta. Posiada ona
trzy nawy i czworoboczne filary podtrzymujące łuki zwieńczone galerią ze żłobionymi kolumnami. Na tym samym, piętrze
można podziwiać sześć wielkich komnat Wielkich Apartamentów (Grand Appartement), gdzie władca przyjmował swych
dworzan trzy razy w tygodniu, między szóstą a dziesiątą wieczorem.

Salon Herkulesa

Salon ten dziś łączący budynek
główny ze skrzydłem
północnym, początkowo był
miejscem, gdzie w latach 16821710 znajdowały się empory
czwartej tymczasowej kaplicy
wersalskiej. Dopiero po
przebudowie Roberta de Cotte,
od 1712 roku zaczął pełnić
funkcję salonu. Po śmierci
Ludwika XIV, prace dekoracyjne
zostały wznowione w 1725 za
rządów Ludwika XV. Barwne
marmury i pilastry z korynckimi
kapitelami z brązu złoconego
nawiązują do stylu Galerii
Zwierciadlanej. Jedynym
ustępstwem na rzecz stylu
Ludwika XV- rokoka, są
rzeźbione przez Jacques’a
Verbeckta ramy okalające dwa
obrazy Veroneza: Spotkanie
Eliezera i Rebeki oraz Ucztę u
Szymona.

Salon Wenus
Salon ten sąsiaduje za
Salonem Obfitości i
został utworzony przez
Mansarta z przodu
Wielkich Apartamentów.
Jego dekoracja była
zharmonizowana z
pozostałymi pokojami:
zdobiły go barwne
marmury i plafon ze
scenami ujętymi w ramy.
Na ścianach, płyciny z
prawdziwego marmuru
sąsiadują z malowanymi
jońskimi kolumnami i
kolumnami
namalowanymi- elementy
te tworzą pewną
odrębność dekoracyjną.
Na krótszych bokach Sali
malarz Jules Jean
Rousseau stworzył dwie
iluzjonistyczne
perspektywy
przedstawiające antyczne
galerie i portyki,
natomiast pomiędzy
oknami znalazły się
pozorne nisze z
malowanymi posągami.

Salon Diany

Do 1675 roku
salon ten był
pierwszym pokojem
Wielkich
Apartamentów,
mającym
bezpośrednie
połączenie ze
Schodami
Ambasadorów.
Nazwa salonu
pozwala rozpoznać
temat kompozycji
umieszczonych nad
drzwiami i
centralnego
malowidła na
plafonie- Diana
patronująca
żeglarzom i
myśliwym pędzla
Gabriela
Blancharda.

Salon Marsa
W centralnej części plafonu widnieje
scena Mars na rydwanie ciągniony przez
wilki, pędzla Claude’a Audrana, malowana
w skrócie perspektywicznym. Obok
znajduje się Zwycięstwo podtrzymywane
przez Herkulesa(Jean Baptiste’a
Jouveneta) oraz kompozycja Strach, lęk i
trwoga zwyciężająca moce ziemi(Rene
Antoine’a Houasse’a. Sześć malowanych
medalionów opiewa czyny wojenne
wielkich wodzów starożytnych- Cezara i
Cyrusa, Konstantyna Wielkiego i
Antoniusza, Demetriusza i Aleksandra
Sewera. A zatem, jeszcze raz został
przywołany świat antyczny, ale mimo to
szczegóły kompozycji nawiązują do
wydarzeń aktualnych- sztandary to
wspomnienie stanowiska Ludwika XIV
wobec zwycięstwa pod
Szentgotthard(Węgry), odniesionego nad
imperium otomańskim w 1664 roku, a
fragmenty statków przypominają o
handlowych przedsięwzięciach
Francuzów w Indiach.

Maria Leszczyńska-żona Ludwika XV

Salon Merkurego
Salon ten pełnił funkcję
przedpokoju Wielkich
Apartamentów, nazywano
go również „pokojem łoża”,
czyli sypialnią
reprezentacyjną, nad którą
rozpościerał się plafon
malowany przez Jean’a
Baptiste’a de
Champagine’a,
przedstawiający Merkurego
na rydwanie ciągnionym
przez koguty,
poprzedzanym przez
gwiazdę poranną i
towarzyszące jej sztuki i
nauki. W Salonie
Merkurego, podobnie jak w
sąsiednich pokojach,
odbywały się słynne
„wieczory apartamentowe”.
Każda sala miała swoje
przeznaczenie: rodzina
królewska bawiła się w
Salonie Merkurego, w
Salonie Marsa odbywały się
przeróżne gry, a po nich
koncert i bal, stół bilardowy
był ustawiony w Salonie
Diany, w Salonie Wenus
serwowano przekąski, a w
Salonie Obfitości gorące i
zimne napoje, Salon Apolla
natomiast zmieniał się w
salę muzyki i tańca.

Salon Apolla
Skoro Ludwik XIV
jako swój symbol
wybrał słońce,
musiał mieć salon
poświęcony
Apollinowi, bogu
słońca. W
środkowej partii
plafonu pędzla
Charles’a de La
Fosse,
podtrzymywanej
przez rzeźbione i
złocone figury
kobiece, ukazano
świetlistego Apolla
mknącego na
rydwanie w
otoczeniu czterech
pór roku. Salon
Apolla,
początkowo
sypialnia
reprezentacyjna(p
óźniej rolę tę pełnił
Salon Merkurego),
stał się po 1682
roku Salą
Tronową. Jednak
podczas
„wieczorów
apartamentowych”
był przekształcany
w salę muzyki i
tańca.

Salon Wojny
W okresie rozbudowy
pałacu wg projektu Le
Vau północno- zachodni
narożnik zajmował Salon
Jowisza, pełniący
wówczas rolę Wielkiego
Gabinetu. Po utworzeniu
Galerii Zwierciadlanej
zastąpił go Salon Wojny,
a jego nową dekorację
powierzono Le Brunowi i
Mansartowi. W trakcie
przekształcania Salonu
Jowisza w Salon Wojny
dekoracje o tematyce
mitologicznej musiały
ustąpić miejsca
historycznym- największy
nacisk położono na
wyeksponowanie
wojennych dokonań
Ludwika XIV.

Galeria Zwierciadlana
Galeria zwierciadlana to serce
wersalu i jego symbol. Najpierw
znajdowała się tu terasa włoska
wzniesiona przez Le Vau(1670).
Latem 1678 roku Mansart w
miejscu tarasu i dwóch salonów
które leżały na jego
krańcach(gabinet i sypialnia),
stworzył jedną długą, 73metrową salę. Dzięki temu
zewnętrzna bryła pałacu stała
się bardzo jednolita. Dekorację
wnętrz (1681 do 1686)
powierzono Le Brunowi, który
wykreował tutaj, na zlecenie
Colberta z 1671 roku, styl zwany
francuskim. Naprzeciwko
wielkich okien, półkolistych u
góry, biegnie siedemnaście
arkad z lustrami na całej
wysokości. Ten powtarzający się
motyw lustrzanej dekoracji
spowodował, ze galeria
wersalska stała się wyjątkowa i
oryginalna. W galerii
zwierciadlanej, podobnie jak w
Wielkich Apartamentach, Le
Brun zastosował dekorację
malarską sklepienia,
zachowując podział na
poszczególne kompozycje, co
było rozwiązaniem nieco
przestarzałym.

Salon Pokoju
Salon ten,
usytuowany w
południowozachodnim
narożniku
głównego
korpusu
Wersalu,
stanowi pendant
do Salonu
Wojny. Pokój
ten, podobnie
jak Salon Wojny,
otwiera się
wielką arkadą
na galerię;
wzorcem
takiego
rozwiązania był
najprawdopodob
niej pałac rodu
Colonna w
Rzymie.

Salon Wolego Oka

Sypialnia królowej

Sala Tronowa

Ogród wersalski
Ogród wersalskii jest uważany za pierwowzór ogrodu w stylu francuskim, ze względu na swe eleganckie
rozplanowanie i dekoracje, które nie są ani przesadne ani ubogie. Ogród zaprojektowany przez Le Notreà zajmuje
obszar o powierzchni 250 akrów. Stanowi on nie tylko integralną część pałacu, ale i jego dopełnienie

Ogród powstał na geometrycznym planie, jednak nie można mówić a jego monotonii. U stóp centralnego tarasu w basenie
Latony (Leto) znajduje się arcydzieło Maryègo ukazujące boginię z synem i córką, Apollonem i Dianą

Basen Apollina

Rzeźba góruje nad koncentrycznymi basenami w kształcie piramidy. Za basenem Latony rozciąga się długa Aleja Tapis-Vert (zielonych
dywanów), która prowadzi do basenu Apollina. Rydwan ciągniony przez cztery konie wynurza się władczo z wody, zaś Trytony
dmuchają w muszle oznajmiając nadejście boga. Ta dynamiczna i równocześnie majestatyczna grupa dłuta Turbyègo stanowi niejako
symbol okresu największej świetności Wersalu. Za basenem Apollina rozciąga się obszar zieleni z wielkim kanałem, którego bieg
przecina w połowie mały kanał.

Basen Apollina

Wioska Królowej
Od 1783 roku w północnej części posiadłości Królowej pojawiło się
osiemnaście chat krytych słomą. Wioska Marii Antoniny może stanowić
przykład bardzo szczegółowej koncepcji tego typu ogrodów, budzących
zachwyt w ostatnich latach ancien regime ‘u.

W skład założenia wchodzi staw wokół którego wznosi się dwanaście
domów, jest również mostek nad wodą, wieża i chaty kryte słomą.
Wioska Królowej stanowiła naturalne przedłużenie ogrodu angielskiego.
Kształtował się nowy modem życia-prywatnego i rodzinnego.

Latarnia

Młyn

Winnica

Świątynia Miłości

Świątynia Miłości

Opracowanie-Paweł Janowiak
[email protected]

Slide 19

Wersal
Chateau de Versailles

WERSAL

Charakterystyka

Wersal
Chateau de Versailles
Położenie
Versailles, Francja
Czas powstania
1661 - 1774
Typ
Pałac królewski
Styl architektoniczny
Barok
Materiały
Kamień, Cegła
Koszt budowy
Ok. 500 milionów marek
Powierzchnia
100 hektarów - ogrody Wersalu
Architekci
André Le Notre, Louis Le Vau, Jules HardouinMansart, Charles Le Brun, Robert de Cotte,
Ange-Janques Bagriel

Wersal Królów

Wersal Ludwika XIII
•Wstępując na tron miał 9 lat, a regencję
powierzono jego matce- Marii Medycejskiej,
•Stanowisko pierwszego ministra powierzył
kardynałowi Richelieu,
•W państwie panował kryzys finansowy- brak
pieniędzy na prowadzenie prac
architektonicznych,
•Ludwik XIII postanowił zbudować niewielką
budowlę na terenach wcześniej należących do
Gondich,

•W 1623 r. nadzór nad budową pawilonu
myśliwskiego powierzono Nicholasowi Huau,
•W latach 1631- 1634 przebudowę domku króla
powierzono Philibertowi Le Roy.

Wersal Ludwika XIV

•1661: śmierć kardynała Mazarina,
•w rządzeniu król korzystał z rad ministrów Le
Tellier’a, Fouquet i Lionne,
•dwadzieścia pierwszych lat panowania
Ludwika XIV upłynęło pod znakiem rozwoju
gospodarczego i kulturalnego,
•nastąpiła reorganizacja administracji,
sądownictwa i finansów; podjęto szereg
kroków przeciw arystokracji, ograniczono
uprawnienia gubernatorów prowincji,
•Ludwik XIV głosił niezależność władzy
świeckiej i wolność Kościoła francuskiego
wobec Watykanu; zwalczał działalność
jansenistów i protestantów,

•Król prowadził wojnę z Hiszpanią pod
pretekstem niespłacenia przez Hiszpanię
posagu Marii Teresy; w 1668 r. Ludwik XIV
podpisał w Akwizgranie traktat z Hiszpanią,

Wersal Ludwika XV

•W młodych latach króla
regencję powierzono księciu
Filipowi Orleańskiemu,
•W okresie tym nastąpiła
spłata ogromnego zadłużenia,
co pozwoliło ożywić
gospodarkę,
•Długie panowanie Ludwika
XV było okresem względnego
pokoju i dobrobytu,

Bassin trianon

Wersal Ludwika XVI

•Po całej serii nieudanych reform sytuacja
finansowa i polityczna znacznie się
pogorszyła, a opozycja i opinia publiczna
stawały w coraz większej opozycji wobec
króla,
•W sierpniu 1788 r. król zdecydował się
zwołać Stany Generalne niezwoływane od
1614 r.,
•Po obaleniu monarchii 10.08.1792 r. króla
uwięziono, a 21.01.1793 r. został stracony
•Zgromadzenie Ustawodawcze ustanowiło, że
wszystkie obrazy, meble i dzieła sztuki z
pałaców królewskich zostaną przeniesione do
Luwru,
•Po obaleniu monarchii w 1792 r. pałac
wersalski stał się własnością publiczną,
wyposażenie wnętrz wystawiono na sprzedaż,
•W 1793 r. Komitet Ocalenia Publicznego
zarządził, że w pałacu zorganizowane zostaną:
szkoła centralna, biblioteka, pracownia
historyczna oraz muzeum malarstwa i rzeźby
francuskiej.

Ewolucja Wersalu

Cztery Kampanie

Rozkład projektu i poszczególne etapy rozbudowy

Ewolucja Wersalu
Po śmierci Kardynała Mazzarina w 1661, który pełnił funkcję regenta w czasach wczesnej młodości Ludwika XIV, król
rozpoczął swoje własne rządy. Od tego momentu konstrukcja i ekspansja Wersalu stały się synonimem absolutystycznych
rządów młodego władcy. Król Ludwik XIV po konfiskacie nieruchomości Fouquet’a skorzystał z talentów architektów Louis
Le Vau i Andre Le Notre oraz malarza, a zarazem wprawnego dekoratora, Charlesa Le Bruna w swej kampanii przebudowy
Wersalu, który w swojej historii doświadczył czterech głównych prac budowlanych i każda z nich odpowiadała wojnom
prowadzonym w okresie rządów Ludwika XIV.

1 Kampania
Pierwsza kampania przebudowy Wersalu miała miejsce w latach 1664-1668 i rozpoczęła się od festynu baletowo-muzycznego
zatytułowanego „Plaisirs de I’lle enchantee”, które odbyło się w dniach od 7 do 13 maja 1664 roku. Przyjęcie było rzekomo wydane
by uczcić dwie królowe Francji: Annę Austryjaczkę, Królową Matkę i Marię Teresę - żonę Ludwika XIV, ale w rzeczywistości było
wydane na cześć królewskiej kochanki, Luizy de La Valliere. To przyjęcie jest często uważane za preludium tzw. wojny dewolucyjnej,
którą Ludwik XIV wypowiedział Hiszpanii(1667-68).
Ta pierwsza kampania miała na celu wprowadzenie poprawek umożliwiających pomieszczenie w zamku i ogrodach 600 gości
zaproszonych na przyjecie.

2 Kampania
Druga kampania mająca miejsce w latach 1669-1672 była zainaugurowana przez podpisanie Traktatu Aix-La-Chapelle, kończącego wojnę
dewolucyjną. Podczas kampanii pałac zaczął przybierać dzisiejsza formę. Najważniejszą zmianą była modyfikacja tzw. koperty domku
myśliwskiego Ludwika XIII, która została dokonana przez Louis Le Vau. „Koperta” otaczała domek króla od północy, południa i zachodu. Nowa
struktura zapewniła kwatery dla króla i członków jego rodziny. Główne piętro zamku zawierało dwa apartamenty: pierwszy dla monarchy, drugi
dla królowej. Wielki Apartament króla zajmował północną część zameczku, a Wielki apartament królowej znajdował się w południowej części.
Zachodnia część budowli przeznaczona była w większości na taras, który później został zniszczony by zbudować Salę Lustrzaną. Na parterze
północnej części zamku znajdowały się łaźnie, zawierające ukryte ośmiokątne wanny z bieżącą zimną i ciepłą wodą.

Brat króla i jego żona , książę i księżniczka z dynastii Orleańskiej, zajmowali apartamenty na parterze w południowej
części zamku. Wyższe piętra przeznaczone były na prywatne komnaty dla króla i jego dzieci. Istotny dla projektu i
konstrukcji powyższych apartamentów królewskich jest fakt, że oba pomieszczenia miały tę samą konfigurację i
rozmiary, co było dotychczas niespotykaną cechą we francuskich projektach pałaców.

Oba „wielkie” apartamenty
królewskie formowane były
na kształt 7 amfiladowych
pokoi. Każdy z nich
dedykowany był jednemu z
ówcześnie znanych boskich
ciał i był personifikowany do
odpowiedniego greckorzymskiego bóstwa.
Dekoracje pokoi( prace
prowadzone były pod
zarządem Charlesa Le Bruna)
przedstawiały „heroiczne
działania króla” i były
przedstawione w formie
alegorycznej przez czyny
historycznych postaci z
przeszłości antycznej, jak na
przykład Aleksandra
Wielkiego.

3 Kampania
Trzecia kampania(1678-1684) zapoczątkowana była przez podpisanie traktatu Nimegen, kończącego wojnę niemiecką
prowadzoną w latach 1672-1678. Trzecia przebudowa kierowana była przez architekta Julesa Hardoui Mansart’a .W tym
czasie powstał Wersal w formie znanej obecnie. Mansart zaprojektował północne i południowe skrzydło Galerii
Zwierciadlanej oraz Oranżerię .

Le Brun był zaangażowany nie tylko w dekorowanie wnętrz, lecz także współpracował z Andre Le Notre zajmującym się
projektowaniem ogrodów. W maju 1682 Ludwik XIV oficjalnie przeniósł swój dwór do Wersalu, który w tym okresie stał się
symbolem superpotęgi Francji.

4 Kampania
Wkrótce po zakończeniu wojny z Ligą Augsburską (1688-1697) Ludwik XIV podjął ostatnią kampanie mającą na celu
przebudowę Wersalu. Czwarta kampania (1701-1710) skoncentrowana była głownie na konstrukcji Królewskiej Kaplicy,
zaprojektowanej przez Manstarta i dokończonej przez Roberta de Cotte i jego zespół. Wystąpiły również pewne przeróbki
królewskiego Małego Apartamentu –mianowicie Salonu Wolego Oka(Salon de l’Oeil de Boeu) i królewskiego alkierza. Z
zakończeniem kaplicy w 1710 w zasadzie cała konstrukcja Wersalu została ustalona; budowla pozostała nienaruszona przez
około dwadzieścia lat rządów Ludwika XV.

Kaplica królewska
Na piętrze pałacu znajduje się kaplica zbudowana w latach 1698-1710 według projektu Hardouin-Mansarta. Posiada ona
trzy nawy i czworoboczne filary podtrzymujące łuki zwieńczone galerią ze żłobionymi kolumnami. Na tym samym, piętrze
można podziwiać sześć wielkich komnat Wielkich Apartamentów (Grand Appartement), gdzie władca przyjmował swych
dworzan trzy razy w tygodniu, między szóstą a dziesiątą wieczorem.

Salon Herkulesa

Salon ten dziś łączący budynek
główny ze skrzydłem
północnym, początkowo był
miejscem, gdzie w latach 16821710 znajdowały się empory
czwartej tymczasowej kaplicy
wersalskiej. Dopiero po
przebudowie Roberta de Cotte,
od 1712 roku zaczął pełnić
funkcję salonu. Po śmierci
Ludwika XIV, prace dekoracyjne
zostały wznowione w 1725 za
rządów Ludwika XV. Barwne
marmury i pilastry z korynckimi
kapitelami z brązu złoconego
nawiązują do stylu Galerii
Zwierciadlanej. Jedynym
ustępstwem na rzecz stylu
Ludwika XV- rokoka, są
rzeźbione przez Jacques’a
Verbeckta ramy okalające dwa
obrazy Veroneza: Spotkanie
Eliezera i Rebeki oraz Ucztę u
Szymona.

Salon Wenus
Salon ten sąsiaduje za
Salonem Obfitości i
został utworzony przez
Mansarta z przodu
Wielkich Apartamentów.
Jego dekoracja była
zharmonizowana z
pozostałymi pokojami:
zdobiły go barwne
marmury i plafon ze
scenami ujętymi w ramy.
Na ścianach, płyciny z
prawdziwego marmuru
sąsiadują z malowanymi
jońskimi kolumnami i
kolumnami
namalowanymi- elementy
te tworzą pewną
odrębność dekoracyjną.
Na krótszych bokach Sali
malarz Jules Jean
Rousseau stworzył dwie
iluzjonistyczne
perspektywy
przedstawiające antyczne
galerie i portyki,
natomiast pomiędzy
oknami znalazły się
pozorne nisze z
malowanymi posągami.

Salon Diany

Do 1675 roku
salon ten był
pierwszym pokojem
Wielkich
Apartamentów,
mającym
bezpośrednie
połączenie ze
Schodami
Ambasadorów.
Nazwa salonu
pozwala rozpoznać
temat kompozycji
umieszczonych nad
drzwiami i
centralnego
malowidła na
plafonie- Diana
patronująca
żeglarzom i
myśliwym pędzla
Gabriela
Blancharda.

Salon Marsa
W centralnej części plafonu widnieje
scena Mars na rydwanie ciągniony przez
wilki, pędzla Claude’a Audrana, malowana
w skrócie perspektywicznym. Obok
znajduje się Zwycięstwo podtrzymywane
przez Herkulesa(Jean Baptiste’a
Jouveneta) oraz kompozycja Strach, lęk i
trwoga zwyciężająca moce ziemi(Rene
Antoine’a Houasse’a. Sześć malowanych
medalionów opiewa czyny wojenne
wielkich wodzów starożytnych- Cezara i
Cyrusa, Konstantyna Wielkiego i
Antoniusza, Demetriusza i Aleksandra
Sewera. A zatem, jeszcze raz został
przywołany świat antyczny, ale mimo to
szczegóły kompozycji nawiązują do
wydarzeń aktualnych- sztandary to
wspomnienie stanowiska Ludwika XIV
wobec zwycięstwa pod
Szentgotthard(Węgry), odniesionego nad
imperium otomańskim w 1664 roku, a
fragmenty statków przypominają o
handlowych przedsięwzięciach
Francuzów w Indiach.

Maria Leszczyńska-żona Ludwika XV

Salon Merkurego
Salon ten pełnił funkcję
przedpokoju Wielkich
Apartamentów, nazywano
go również „pokojem łoża”,
czyli sypialnią
reprezentacyjną, nad którą
rozpościerał się plafon
malowany przez Jean’a
Baptiste’a de
Champagine’a,
przedstawiający Merkurego
na rydwanie ciągnionym
przez koguty,
poprzedzanym przez
gwiazdę poranną i
towarzyszące jej sztuki i
nauki. W Salonie
Merkurego, podobnie jak w
sąsiednich pokojach,
odbywały się słynne
„wieczory apartamentowe”.
Każda sala miała swoje
przeznaczenie: rodzina
królewska bawiła się w
Salonie Merkurego, w
Salonie Marsa odbywały się
przeróżne gry, a po nich
koncert i bal, stół bilardowy
był ustawiony w Salonie
Diany, w Salonie Wenus
serwowano przekąski, a w
Salonie Obfitości gorące i
zimne napoje, Salon Apolla
natomiast zmieniał się w
salę muzyki i tańca.

Salon Apolla
Skoro Ludwik XIV
jako swój symbol
wybrał słońce,
musiał mieć salon
poświęcony
Apollinowi, bogu
słońca. W
środkowej partii
plafonu pędzla
Charles’a de La
Fosse,
podtrzymywanej
przez rzeźbione i
złocone figury
kobiece, ukazano
świetlistego Apolla
mknącego na
rydwanie w
otoczeniu czterech
pór roku. Salon
Apolla,
początkowo
sypialnia
reprezentacyjna(p
óźniej rolę tę pełnił
Salon Merkurego),
stał się po 1682
roku Salą
Tronową. Jednak
podczas
„wieczorów
apartamentowych”
był przekształcany
w salę muzyki i
tańca.

Salon Wojny
W okresie rozbudowy
pałacu wg projektu Le
Vau północno- zachodni
narożnik zajmował Salon
Jowisza, pełniący
wówczas rolę Wielkiego
Gabinetu. Po utworzeniu
Galerii Zwierciadlanej
zastąpił go Salon Wojny,
a jego nową dekorację
powierzono Le Brunowi i
Mansartowi. W trakcie
przekształcania Salonu
Jowisza w Salon Wojny
dekoracje o tematyce
mitologicznej musiały
ustąpić miejsca
historycznym- największy
nacisk położono na
wyeksponowanie
wojennych dokonań
Ludwika XIV.

Galeria Zwierciadlana
Galeria zwierciadlana to serce
wersalu i jego symbol. Najpierw
znajdowała się tu terasa włoska
wzniesiona przez Le Vau(1670).
Latem 1678 roku Mansart w
miejscu tarasu i dwóch salonów
które leżały na jego
krańcach(gabinet i sypialnia),
stworzył jedną długą, 73metrową salę. Dzięki temu
zewnętrzna bryła pałacu stała
się bardzo jednolita. Dekorację
wnętrz (1681 do 1686)
powierzono Le Brunowi, który
wykreował tutaj, na zlecenie
Colberta z 1671 roku, styl zwany
francuskim. Naprzeciwko
wielkich okien, półkolistych u
góry, biegnie siedemnaście
arkad z lustrami na całej
wysokości. Ten powtarzający się
motyw lustrzanej dekoracji
spowodował, ze galeria
wersalska stała się wyjątkowa i
oryginalna. W galerii
zwierciadlanej, podobnie jak w
Wielkich Apartamentach, Le
Brun zastosował dekorację
malarską sklepienia,
zachowując podział na
poszczególne kompozycje, co
było rozwiązaniem nieco
przestarzałym.

Salon Pokoju
Salon ten,
usytuowany w
południowozachodnim
narożniku
głównego
korpusu
Wersalu,
stanowi pendant
do Salonu
Wojny. Pokój
ten, podobnie
jak Salon Wojny,
otwiera się
wielką arkadą
na galerię;
wzorcem
takiego
rozwiązania był
najprawdopodob
niej pałac rodu
Colonna w
Rzymie.

Salon Wolego Oka

Sypialnia królowej

Sala Tronowa

Ogród wersalski
Ogród wersalskii jest uważany za pierwowzór ogrodu w stylu francuskim, ze względu na swe eleganckie
rozplanowanie i dekoracje, które nie są ani przesadne ani ubogie. Ogród zaprojektowany przez Le Notreà zajmuje
obszar o powierzchni 250 akrów. Stanowi on nie tylko integralną część pałacu, ale i jego dopełnienie

Ogród powstał na geometrycznym planie, jednak nie można mówić a jego monotonii. U stóp centralnego tarasu w basenie
Latony (Leto) znajduje się arcydzieło Maryègo ukazujące boginię z synem i córką, Apollonem i Dianą

Basen Apollina

Rzeźba góruje nad koncentrycznymi basenami w kształcie piramidy. Za basenem Latony rozciąga się długa Aleja Tapis-Vert (zielonych
dywanów), która prowadzi do basenu Apollina. Rydwan ciągniony przez cztery konie wynurza się władczo z wody, zaś Trytony
dmuchają w muszle oznajmiając nadejście boga. Ta dynamiczna i równocześnie majestatyczna grupa dłuta Turbyègo stanowi niejako
symbol okresu największej świetności Wersalu. Za basenem Apollina rozciąga się obszar zieleni z wielkim kanałem, którego bieg
przecina w połowie mały kanał.

Basen Apollina

Wioska Królowej
Od 1783 roku w północnej części posiadłości Królowej pojawiło się
osiemnaście chat krytych słomą. Wioska Marii Antoniny może stanowić
przykład bardzo szczegółowej koncepcji tego typu ogrodów, budzących
zachwyt w ostatnich latach ancien regime ‘u.

W skład założenia wchodzi staw wokół którego wznosi się dwanaście
domów, jest również mostek nad wodą, wieża i chaty kryte słomą.
Wioska Królowej stanowiła naturalne przedłużenie ogrodu angielskiego.
Kształtował się nowy modem życia-prywatnego i rodzinnego.

Latarnia

Młyn

Winnica

Świątynia Miłości

Świątynia Miłości

Opracowanie-Paweł Janowiak
[email protected]

Slide 20

Wersal
Chateau de Versailles

WERSAL

Charakterystyka

Wersal
Chateau de Versailles
Położenie
Versailles, Francja
Czas powstania
1661 - 1774
Typ
Pałac królewski
Styl architektoniczny
Barok
Materiały
Kamień, Cegła
Koszt budowy
Ok. 500 milionów marek
Powierzchnia
100 hektarów - ogrody Wersalu
Architekci
André Le Notre, Louis Le Vau, Jules HardouinMansart, Charles Le Brun, Robert de Cotte,
Ange-Janques Bagriel

Wersal Królów

Wersal Ludwika XIII
•Wstępując na tron miał 9 lat, a regencję
powierzono jego matce- Marii Medycejskiej,
•Stanowisko pierwszego ministra powierzył
kardynałowi Richelieu,
•W państwie panował kryzys finansowy- brak
pieniędzy na prowadzenie prac
architektonicznych,
•Ludwik XIII postanowił zbudować niewielką
budowlę na terenach wcześniej należących do
Gondich,

•W 1623 r. nadzór nad budową pawilonu
myśliwskiego powierzono Nicholasowi Huau,
•W latach 1631- 1634 przebudowę domku króla
powierzono Philibertowi Le Roy.

Wersal Ludwika XIV

•1661: śmierć kardynała Mazarina,
•w rządzeniu król korzystał z rad ministrów Le
Tellier’a, Fouquet i Lionne,
•dwadzieścia pierwszych lat panowania
Ludwika XIV upłynęło pod znakiem rozwoju
gospodarczego i kulturalnego,
•nastąpiła reorganizacja administracji,
sądownictwa i finansów; podjęto szereg
kroków przeciw arystokracji, ograniczono
uprawnienia gubernatorów prowincji,
•Ludwik XIV głosił niezależność władzy
świeckiej i wolność Kościoła francuskiego
wobec Watykanu; zwalczał działalność
jansenistów i protestantów,

•Król prowadził wojnę z Hiszpanią pod
pretekstem niespłacenia przez Hiszpanię
posagu Marii Teresy; w 1668 r. Ludwik XIV
podpisał w Akwizgranie traktat z Hiszpanią,

Wersal Ludwika XV

•W młodych latach króla
regencję powierzono księciu
Filipowi Orleańskiemu,
•W okresie tym nastąpiła
spłata ogromnego zadłużenia,
co pozwoliło ożywić
gospodarkę,
•Długie panowanie Ludwika
XV było okresem względnego
pokoju i dobrobytu,

Bassin trianon

Wersal Ludwika XVI

•Po całej serii nieudanych reform sytuacja
finansowa i polityczna znacznie się
pogorszyła, a opozycja i opinia publiczna
stawały w coraz większej opozycji wobec
króla,
•W sierpniu 1788 r. król zdecydował się
zwołać Stany Generalne niezwoływane od
1614 r.,
•Po obaleniu monarchii 10.08.1792 r. króla
uwięziono, a 21.01.1793 r. został stracony
•Zgromadzenie Ustawodawcze ustanowiło, że
wszystkie obrazy, meble i dzieła sztuki z
pałaców królewskich zostaną przeniesione do
Luwru,
•Po obaleniu monarchii w 1792 r. pałac
wersalski stał się własnością publiczną,
wyposażenie wnętrz wystawiono na sprzedaż,
•W 1793 r. Komitet Ocalenia Publicznego
zarządził, że w pałacu zorganizowane zostaną:
szkoła centralna, biblioteka, pracownia
historyczna oraz muzeum malarstwa i rzeźby
francuskiej.

Ewolucja Wersalu

Cztery Kampanie

Rozkład projektu i poszczególne etapy rozbudowy

Ewolucja Wersalu
Po śmierci Kardynała Mazzarina w 1661, który pełnił funkcję regenta w czasach wczesnej młodości Ludwika XIV, król
rozpoczął swoje własne rządy. Od tego momentu konstrukcja i ekspansja Wersalu stały się synonimem absolutystycznych
rządów młodego władcy. Król Ludwik XIV po konfiskacie nieruchomości Fouquet’a skorzystał z talentów architektów Louis
Le Vau i Andre Le Notre oraz malarza, a zarazem wprawnego dekoratora, Charlesa Le Bruna w swej kampanii przebudowy
Wersalu, który w swojej historii doświadczył czterech głównych prac budowlanych i każda z nich odpowiadała wojnom
prowadzonym w okresie rządów Ludwika XIV.

1 Kampania
Pierwsza kampania przebudowy Wersalu miała miejsce w latach 1664-1668 i rozpoczęła się od festynu baletowo-muzycznego
zatytułowanego „Plaisirs de I’lle enchantee”, które odbyło się w dniach od 7 do 13 maja 1664 roku. Przyjęcie było rzekomo wydane
by uczcić dwie królowe Francji: Annę Austryjaczkę, Królową Matkę i Marię Teresę - żonę Ludwika XIV, ale w rzeczywistości było
wydane na cześć królewskiej kochanki, Luizy de La Valliere. To przyjęcie jest często uważane za preludium tzw. wojny dewolucyjnej,
którą Ludwik XIV wypowiedział Hiszpanii(1667-68).
Ta pierwsza kampania miała na celu wprowadzenie poprawek umożliwiających pomieszczenie w zamku i ogrodach 600 gości
zaproszonych na przyjecie.

2 Kampania
Druga kampania mająca miejsce w latach 1669-1672 była zainaugurowana przez podpisanie Traktatu Aix-La-Chapelle, kończącego wojnę
dewolucyjną. Podczas kampanii pałac zaczął przybierać dzisiejsza formę. Najważniejszą zmianą była modyfikacja tzw. koperty domku
myśliwskiego Ludwika XIII, która została dokonana przez Louis Le Vau. „Koperta” otaczała domek króla od północy, południa i zachodu. Nowa
struktura zapewniła kwatery dla króla i członków jego rodziny. Główne piętro zamku zawierało dwa apartamenty: pierwszy dla monarchy, drugi
dla królowej. Wielki Apartament króla zajmował północną część zameczku, a Wielki apartament królowej znajdował się w południowej części.
Zachodnia część budowli przeznaczona była w większości na taras, który później został zniszczony by zbudować Salę Lustrzaną. Na parterze
północnej części zamku znajdowały się łaźnie, zawierające ukryte ośmiokątne wanny z bieżącą zimną i ciepłą wodą.

Brat króla i jego żona , książę i księżniczka z dynastii Orleańskiej, zajmowali apartamenty na parterze w południowej
części zamku. Wyższe piętra przeznaczone były na prywatne komnaty dla króla i jego dzieci. Istotny dla projektu i
konstrukcji powyższych apartamentów królewskich jest fakt, że oba pomieszczenia miały tę samą konfigurację i
rozmiary, co było dotychczas niespotykaną cechą we francuskich projektach pałaców.

Oba „wielkie” apartamenty
królewskie formowane były
na kształt 7 amfiladowych
pokoi. Każdy z nich
dedykowany był jednemu z
ówcześnie znanych boskich
ciał i był personifikowany do
odpowiedniego greckorzymskiego bóstwa.
Dekoracje pokoi( prace
prowadzone były pod
zarządem Charlesa Le Bruna)
przedstawiały „heroiczne
działania króla” i były
przedstawione w formie
alegorycznej przez czyny
historycznych postaci z
przeszłości antycznej, jak na
przykład Aleksandra
Wielkiego.

3 Kampania
Trzecia kampania(1678-1684) zapoczątkowana była przez podpisanie traktatu Nimegen, kończącego wojnę niemiecką
prowadzoną w latach 1672-1678. Trzecia przebudowa kierowana była przez architekta Julesa Hardoui Mansart’a .W tym
czasie powstał Wersal w formie znanej obecnie. Mansart zaprojektował północne i południowe skrzydło Galerii
Zwierciadlanej oraz Oranżerię .

Le Brun był zaangażowany nie tylko w dekorowanie wnętrz, lecz także współpracował z Andre Le Notre zajmującym się
projektowaniem ogrodów. W maju 1682 Ludwik XIV oficjalnie przeniósł swój dwór do Wersalu, który w tym okresie stał się
symbolem superpotęgi Francji.

4 Kampania
Wkrótce po zakończeniu wojny z Ligą Augsburską (1688-1697) Ludwik XIV podjął ostatnią kampanie mającą na celu
przebudowę Wersalu. Czwarta kampania (1701-1710) skoncentrowana była głownie na konstrukcji Królewskiej Kaplicy,
zaprojektowanej przez Manstarta i dokończonej przez Roberta de Cotte i jego zespół. Wystąpiły również pewne przeróbki
królewskiego Małego Apartamentu –mianowicie Salonu Wolego Oka(Salon de l’Oeil de Boeu) i królewskiego alkierza. Z
zakończeniem kaplicy w 1710 w zasadzie cała konstrukcja Wersalu została ustalona; budowla pozostała nienaruszona przez
około dwadzieścia lat rządów Ludwika XV.

Kaplica królewska
Na piętrze pałacu znajduje się kaplica zbudowana w latach 1698-1710 według projektu Hardouin-Mansarta. Posiada ona
trzy nawy i czworoboczne filary podtrzymujące łuki zwieńczone galerią ze żłobionymi kolumnami. Na tym samym, piętrze
można podziwiać sześć wielkich komnat Wielkich Apartamentów (Grand Appartement), gdzie władca przyjmował swych
dworzan trzy razy w tygodniu, między szóstą a dziesiątą wieczorem.

Salon Herkulesa

Salon ten dziś łączący budynek
główny ze skrzydłem
północnym, początkowo był
miejscem, gdzie w latach 16821710 znajdowały się empory
czwartej tymczasowej kaplicy
wersalskiej. Dopiero po
przebudowie Roberta de Cotte,
od 1712 roku zaczął pełnić
funkcję salonu. Po śmierci
Ludwika XIV, prace dekoracyjne
zostały wznowione w 1725 za
rządów Ludwika XV. Barwne
marmury i pilastry z korynckimi
kapitelami z brązu złoconego
nawiązują do stylu Galerii
Zwierciadlanej. Jedynym
ustępstwem na rzecz stylu
Ludwika XV- rokoka, są
rzeźbione przez Jacques’a
Verbeckta ramy okalające dwa
obrazy Veroneza: Spotkanie
Eliezera i Rebeki oraz Ucztę u
Szymona.

Salon Wenus
Salon ten sąsiaduje za
Salonem Obfitości i
został utworzony przez
Mansarta z przodu
Wielkich Apartamentów.
Jego dekoracja była
zharmonizowana z
pozostałymi pokojami:
zdobiły go barwne
marmury i plafon ze
scenami ujętymi w ramy.
Na ścianach, płyciny z
prawdziwego marmuru
sąsiadują z malowanymi
jońskimi kolumnami i
kolumnami
namalowanymi- elementy
te tworzą pewną
odrębność dekoracyjną.
Na krótszych bokach Sali
malarz Jules Jean
Rousseau stworzył dwie
iluzjonistyczne
perspektywy
przedstawiające antyczne
galerie i portyki,
natomiast pomiędzy
oknami znalazły się
pozorne nisze z
malowanymi posągami.

Salon Diany

Do 1675 roku
salon ten był
pierwszym pokojem
Wielkich
Apartamentów,
mającym
bezpośrednie
połączenie ze
Schodami
Ambasadorów.
Nazwa salonu
pozwala rozpoznać
temat kompozycji
umieszczonych nad
drzwiami i
centralnego
malowidła na
plafonie- Diana
patronująca
żeglarzom i
myśliwym pędzla
Gabriela
Blancharda.

Salon Marsa
W centralnej części plafonu widnieje
scena Mars na rydwanie ciągniony przez
wilki, pędzla Claude’a Audrana, malowana
w skrócie perspektywicznym. Obok
znajduje się Zwycięstwo podtrzymywane
przez Herkulesa(Jean Baptiste’a
Jouveneta) oraz kompozycja Strach, lęk i
trwoga zwyciężająca moce ziemi(Rene
Antoine’a Houasse’a. Sześć malowanych
medalionów opiewa czyny wojenne
wielkich wodzów starożytnych- Cezara i
Cyrusa, Konstantyna Wielkiego i
Antoniusza, Demetriusza i Aleksandra
Sewera. A zatem, jeszcze raz został
przywołany świat antyczny, ale mimo to
szczegóły kompozycji nawiązują do
wydarzeń aktualnych- sztandary to
wspomnienie stanowiska Ludwika XIV
wobec zwycięstwa pod
Szentgotthard(Węgry), odniesionego nad
imperium otomańskim w 1664 roku, a
fragmenty statków przypominają o
handlowych przedsięwzięciach
Francuzów w Indiach.

Maria Leszczyńska-żona Ludwika XV

Salon Merkurego
Salon ten pełnił funkcję
przedpokoju Wielkich
Apartamentów, nazywano
go również „pokojem łoża”,
czyli sypialnią
reprezentacyjną, nad którą
rozpościerał się plafon
malowany przez Jean’a
Baptiste’a de
Champagine’a,
przedstawiający Merkurego
na rydwanie ciągnionym
przez koguty,
poprzedzanym przez
gwiazdę poranną i
towarzyszące jej sztuki i
nauki. W Salonie
Merkurego, podobnie jak w
sąsiednich pokojach,
odbywały się słynne
„wieczory apartamentowe”.
Każda sala miała swoje
przeznaczenie: rodzina
królewska bawiła się w
Salonie Merkurego, w
Salonie Marsa odbywały się
przeróżne gry, a po nich
koncert i bal, stół bilardowy
był ustawiony w Salonie
Diany, w Salonie Wenus
serwowano przekąski, a w
Salonie Obfitości gorące i
zimne napoje, Salon Apolla
natomiast zmieniał się w
salę muzyki i tańca.

Salon Apolla
Skoro Ludwik XIV
jako swój symbol
wybrał słońce,
musiał mieć salon
poświęcony
Apollinowi, bogu
słońca. W
środkowej partii
plafonu pędzla
Charles’a de La
Fosse,
podtrzymywanej
przez rzeźbione i
złocone figury
kobiece, ukazano
świetlistego Apolla
mknącego na
rydwanie w
otoczeniu czterech
pór roku. Salon
Apolla,
początkowo
sypialnia
reprezentacyjna(p
óźniej rolę tę pełnił
Salon Merkurego),
stał się po 1682
roku Salą
Tronową. Jednak
podczas
„wieczorów
apartamentowych”
był przekształcany
w salę muzyki i
tańca.

Salon Wojny
W okresie rozbudowy
pałacu wg projektu Le
Vau północno- zachodni
narożnik zajmował Salon
Jowisza, pełniący
wówczas rolę Wielkiego
Gabinetu. Po utworzeniu
Galerii Zwierciadlanej
zastąpił go Salon Wojny,
a jego nową dekorację
powierzono Le Brunowi i
Mansartowi. W trakcie
przekształcania Salonu
Jowisza w Salon Wojny
dekoracje o tematyce
mitologicznej musiały
ustąpić miejsca
historycznym- największy
nacisk położono na
wyeksponowanie
wojennych dokonań
Ludwika XIV.

Galeria Zwierciadlana
Galeria zwierciadlana to serce
wersalu i jego symbol. Najpierw
znajdowała się tu terasa włoska
wzniesiona przez Le Vau(1670).
Latem 1678 roku Mansart w
miejscu tarasu i dwóch salonów
które leżały na jego
krańcach(gabinet i sypialnia),
stworzył jedną długą, 73metrową salę. Dzięki temu
zewnętrzna bryła pałacu stała
się bardzo jednolita. Dekorację
wnętrz (1681 do 1686)
powierzono Le Brunowi, który
wykreował tutaj, na zlecenie
Colberta z 1671 roku, styl zwany
francuskim. Naprzeciwko
wielkich okien, półkolistych u
góry, biegnie siedemnaście
arkad z lustrami na całej
wysokości. Ten powtarzający się
motyw lustrzanej dekoracji
spowodował, ze galeria
wersalska stała się wyjątkowa i
oryginalna. W galerii
zwierciadlanej, podobnie jak w
Wielkich Apartamentach, Le
Brun zastosował dekorację
malarską sklepienia,
zachowując podział na
poszczególne kompozycje, co
było rozwiązaniem nieco
przestarzałym.

Salon Pokoju
Salon ten,
usytuowany w
południowozachodnim
narożniku
głównego
korpusu
Wersalu,
stanowi pendant
do Salonu
Wojny. Pokój
ten, podobnie
jak Salon Wojny,
otwiera się
wielką arkadą
na galerię;
wzorcem
takiego
rozwiązania był
najprawdopodob
niej pałac rodu
Colonna w
Rzymie.

Salon Wolego Oka

Sypialnia królowej

Sala Tronowa

Ogród wersalski
Ogród wersalskii jest uważany za pierwowzór ogrodu w stylu francuskim, ze względu na swe eleganckie
rozplanowanie i dekoracje, które nie są ani przesadne ani ubogie. Ogród zaprojektowany przez Le Notreà zajmuje
obszar o powierzchni 250 akrów. Stanowi on nie tylko integralną część pałacu, ale i jego dopełnienie

Ogród powstał na geometrycznym planie, jednak nie można mówić a jego monotonii. U stóp centralnego tarasu w basenie
Latony (Leto) znajduje się arcydzieło Maryègo ukazujące boginię z synem i córką, Apollonem i Dianą

Basen Apollina

Rzeźba góruje nad koncentrycznymi basenami w kształcie piramidy. Za basenem Latony rozciąga się długa Aleja Tapis-Vert (zielonych
dywanów), która prowadzi do basenu Apollina. Rydwan ciągniony przez cztery konie wynurza się władczo z wody, zaś Trytony
dmuchają w muszle oznajmiając nadejście boga. Ta dynamiczna i równocześnie majestatyczna grupa dłuta Turbyègo stanowi niejako
symbol okresu największej świetności Wersalu. Za basenem Apollina rozciąga się obszar zieleni z wielkim kanałem, którego bieg
przecina w połowie mały kanał.

Basen Apollina

Wioska Królowej
Od 1783 roku w północnej części posiadłości Królowej pojawiło się
osiemnaście chat krytych słomą. Wioska Marii Antoniny może stanowić
przykład bardzo szczegółowej koncepcji tego typu ogrodów, budzących
zachwyt w ostatnich latach ancien regime ‘u.

W skład założenia wchodzi staw wokół którego wznosi się dwanaście
domów, jest również mostek nad wodą, wieża i chaty kryte słomą.
Wioska Królowej stanowiła naturalne przedłużenie ogrodu angielskiego.
Kształtował się nowy modem życia-prywatnego i rodzinnego.

Latarnia

Młyn

Winnica

Świątynia Miłości

Świątynia Miłości

Opracowanie-Paweł Janowiak
[email protected]

Slide 21

Wersal
Chateau de Versailles

WERSAL

Charakterystyka

Wersal
Chateau de Versailles
Położenie
Versailles, Francja
Czas powstania
1661 - 1774
Typ
Pałac królewski
Styl architektoniczny
Barok
Materiały
Kamień, Cegła
Koszt budowy
Ok. 500 milionów marek
Powierzchnia
100 hektarów - ogrody Wersalu
Architekci
André Le Notre, Louis Le Vau, Jules HardouinMansart, Charles Le Brun, Robert de Cotte,
Ange-Janques Bagriel

Wersal Królów

Wersal Ludwika XIII
•Wstępując na tron miał 9 lat, a regencję
powierzono jego matce- Marii Medycejskiej,
•Stanowisko pierwszego ministra powierzył
kardynałowi Richelieu,
•W państwie panował kryzys finansowy- brak
pieniędzy na prowadzenie prac
architektonicznych,
•Ludwik XIII postanowił zbudować niewielką
budowlę na terenach wcześniej należących do
Gondich,

•W 1623 r. nadzór nad budową pawilonu
myśliwskiego powierzono Nicholasowi Huau,
•W latach 1631- 1634 przebudowę domku króla
powierzono Philibertowi Le Roy.

Wersal Ludwika XIV

•1661: śmierć kardynała Mazarina,
•w rządzeniu król korzystał z rad ministrów Le
Tellier’a, Fouquet i Lionne,
•dwadzieścia pierwszych lat panowania
Ludwika XIV upłynęło pod znakiem rozwoju
gospodarczego i kulturalnego,
•nastąpiła reorganizacja administracji,
sądownictwa i finansów; podjęto szereg
kroków przeciw arystokracji, ograniczono
uprawnienia gubernatorów prowincji,
•Ludwik XIV głosił niezależność władzy
świeckiej i wolność Kościoła francuskiego
wobec Watykanu; zwalczał działalność
jansenistów i protestantów,

•Król prowadził wojnę z Hiszpanią pod
pretekstem niespłacenia przez Hiszpanię
posagu Marii Teresy; w 1668 r. Ludwik XIV
podpisał w Akwizgranie traktat z Hiszpanią,

Wersal Ludwika XV

•W młodych latach króla
regencję powierzono księciu
Filipowi Orleańskiemu,
•W okresie tym nastąpiła
spłata ogromnego zadłużenia,
co pozwoliło ożywić
gospodarkę,
•Długie panowanie Ludwika
XV było okresem względnego
pokoju i dobrobytu,

Bassin trianon

Wersal Ludwika XVI

•Po całej serii nieudanych reform sytuacja
finansowa i polityczna znacznie się
pogorszyła, a opozycja i opinia publiczna
stawały w coraz większej opozycji wobec
króla,
•W sierpniu 1788 r. król zdecydował się
zwołać Stany Generalne niezwoływane od
1614 r.,
•Po obaleniu monarchii 10.08.1792 r. króla
uwięziono, a 21.01.1793 r. został stracony
•Zgromadzenie Ustawodawcze ustanowiło, że
wszystkie obrazy, meble i dzieła sztuki z
pałaców królewskich zostaną przeniesione do
Luwru,
•Po obaleniu monarchii w 1792 r. pałac
wersalski stał się własnością publiczną,
wyposażenie wnętrz wystawiono na sprzedaż,
•W 1793 r. Komitet Ocalenia Publicznego
zarządził, że w pałacu zorganizowane zostaną:
szkoła centralna, biblioteka, pracownia
historyczna oraz muzeum malarstwa i rzeźby
francuskiej.

Ewolucja Wersalu

Cztery Kampanie

Rozkład projektu i poszczególne etapy rozbudowy

Ewolucja Wersalu
Po śmierci Kardynała Mazzarina w 1661, który pełnił funkcję regenta w czasach wczesnej młodości Ludwika XIV, król
rozpoczął swoje własne rządy. Od tego momentu konstrukcja i ekspansja Wersalu stały się synonimem absolutystycznych
rządów młodego władcy. Król Ludwik XIV po konfiskacie nieruchomości Fouquet’a skorzystał z talentów architektów Louis
Le Vau i Andre Le Notre oraz malarza, a zarazem wprawnego dekoratora, Charlesa Le Bruna w swej kampanii przebudowy
Wersalu, który w swojej historii doświadczył czterech głównych prac budowlanych i każda z nich odpowiadała wojnom
prowadzonym w okresie rządów Ludwika XIV.

1 Kampania
Pierwsza kampania przebudowy Wersalu miała miejsce w latach 1664-1668 i rozpoczęła się od festynu baletowo-muzycznego
zatytułowanego „Plaisirs de I’lle enchantee”, które odbyło się w dniach od 7 do 13 maja 1664 roku. Przyjęcie było rzekomo wydane
by uczcić dwie królowe Francji: Annę Austryjaczkę, Królową Matkę i Marię Teresę - żonę Ludwika XIV, ale w rzeczywistości było
wydane na cześć królewskiej kochanki, Luizy de La Valliere. To przyjęcie jest często uważane za preludium tzw. wojny dewolucyjnej,
którą Ludwik XIV wypowiedział Hiszpanii(1667-68).
Ta pierwsza kampania miała na celu wprowadzenie poprawek umożliwiających pomieszczenie w zamku i ogrodach 600 gości
zaproszonych na przyjecie.

2 Kampania
Druga kampania mająca miejsce w latach 1669-1672 była zainaugurowana przez podpisanie Traktatu Aix-La-Chapelle, kończącego wojnę
dewolucyjną. Podczas kampanii pałac zaczął przybierać dzisiejsza formę. Najważniejszą zmianą była modyfikacja tzw. koperty domku
myśliwskiego Ludwika XIII, która została dokonana przez Louis Le Vau. „Koperta” otaczała domek króla od północy, południa i zachodu. Nowa
struktura zapewniła kwatery dla króla i członków jego rodziny. Główne piętro zamku zawierało dwa apartamenty: pierwszy dla monarchy, drugi
dla królowej. Wielki Apartament króla zajmował północną część zameczku, a Wielki apartament królowej znajdował się w południowej części.
Zachodnia część budowli przeznaczona była w większości na taras, który później został zniszczony by zbudować Salę Lustrzaną. Na parterze
północnej części zamku znajdowały się łaźnie, zawierające ukryte ośmiokątne wanny z bieżącą zimną i ciepłą wodą.

Brat króla i jego żona , książę i księżniczka z dynastii Orleańskiej, zajmowali apartamenty na parterze w południowej
części zamku. Wyższe piętra przeznaczone były na prywatne komnaty dla króla i jego dzieci. Istotny dla projektu i
konstrukcji powyższych apartamentów królewskich jest fakt, że oba pomieszczenia miały tę samą konfigurację i
rozmiary, co było dotychczas niespotykaną cechą we francuskich projektach pałaców.

Oba „wielkie” apartamenty
królewskie formowane były
na kształt 7 amfiladowych
pokoi. Każdy z nich
dedykowany był jednemu z
ówcześnie znanych boskich
ciał i był personifikowany do
odpowiedniego greckorzymskiego bóstwa.
Dekoracje pokoi( prace
prowadzone były pod
zarządem Charlesa Le Bruna)
przedstawiały „heroiczne
działania króla” i były
przedstawione w formie
alegorycznej przez czyny
historycznych postaci z
przeszłości antycznej, jak na
przykład Aleksandra
Wielkiego.

3 Kampania
Trzecia kampania(1678-1684) zapoczątkowana była przez podpisanie traktatu Nimegen, kończącego wojnę niemiecką
prowadzoną w latach 1672-1678. Trzecia przebudowa kierowana była przez architekta Julesa Hardoui Mansart’a .W tym
czasie powstał Wersal w formie znanej obecnie. Mansart zaprojektował północne i południowe skrzydło Galerii
Zwierciadlanej oraz Oranżerię .

Le Brun był zaangażowany nie tylko w dekorowanie wnętrz, lecz także współpracował z Andre Le Notre zajmującym się
projektowaniem ogrodów. W maju 1682 Ludwik XIV oficjalnie przeniósł swój dwór do Wersalu, który w tym okresie stał się
symbolem superpotęgi Francji.

4 Kampania
Wkrótce po zakończeniu wojny z Ligą Augsburską (1688-1697) Ludwik XIV podjął ostatnią kampanie mającą na celu
przebudowę Wersalu. Czwarta kampania (1701-1710) skoncentrowana była głownie na konstrukcji Królewskiej Kaplicy,
zaprojektowanej przez Manstarta i dokończonej przez Roberta de Cotte i jego zespół. Wystąpiły również pewne przeróbki
królewskiego Małego Apartamentu –mianowicie Salonu Wolego Oka(Salon de l’Oeil de Boeu) i królewskiego alkierza. Z
zakończeniem kaplicy w 1710 w zasadzie cała konstrukcja Wersalu została ustalona; budowla pozostała nienaruszona przez
około dwadzieścia lat rządów Ludwika XV.

Kaplica królewska
Na piętrze pałacu znajduje się kaplica zbudowana w latach 1698-1710 według projektu Hardouin-Mansarta. Posiada ona
trzy nawy i czworoboczne filary podtrzymujące łuki zwieńczone galerią ze żłobionymi kolumnami. Na tym samym, piętrze
można podziwiać sześć wielkich komnat Wielkich Apartamentów (Grand Appartement), gdzie władca przyjmował swych
dworzan trzy razy w tygodniu, między szóstą a dziesiątą wieczorem.

Salon Herkulesa

Salon ten dziś łączący budynek
główny ze skrzydłem
północnym, początkowo był
miejscem, gdzie w latach 16821710 znajdowały się empory
czwartej tymczasowej kaplicy
wersalskiej. Dopiero po
przebudowie Roberta de Cotte,
od 1712 roku zaczął pełnić
funkcję salonu. Po śmierci
Ludwika XIV, prace dekoracyjne
zostały wznowione w 1725 za
rządów Ludwika XV. Barwne
marmury i pilastry z korynckimi
kapitelami z brązu złoconego
nawiązują do stylu Galerii
Zwierciadlanej. Jedynym
ustępstwem na rzecz stylu
Ludwika XV- rokoka, są
rzeźbione przez Jacques’a
Verbeckta ramy okalające dwa
obrazy Veroneza: Spotkanie
Eliezera i Rebeki oraz Ucztę u
Szymona.

Salon Wenus
Salon ten sąsiaduje za
Salonem Obfitości i
został utworzony przez
Mansarta z przodu
Wielkich Apartamentów.
Jego dekoracja była
zharmonizowana z
pozostałymi pokojami:
zdobiły go barwne
marmury i plafon ze
scenami ujętymi w ramy.
Na ścianach, płyciny z
prawdziwego marmuru
sąsiadują z malowanymi
jońskimi kolumnami i
kolumnami
namalowanymi- elementy
te tworzą pewną
odrębność dekoracyjną.
Na krótszych bokach Sali
malarz Jules Jean
Rousseau stworzył dwie
iluzjonistyczne
perspektywy
przedstawiające antyczne
galerie i portyki,
natomiast pomiędzy
oknami znalazły się
pozorne nisze z
malowanymi posągami.

Salon Diany

Do 1675 roku
salon ten był
pierwszym pokojem
Wielkich
Apartamentów,
mającym
bezpośrednie
połączenie ze
Schodami
Ambasadorów.
Nazwa salonu
pozwala rozpoznać
temat kompozycji
umieszczonych nad
drzwiami i
centralnego
malowidła na
plafonie- Diana
patronująca
żeglarzom i
myśliwym pędzla
Gabriela
Blancharda.

Salon Marsa
W centralnej części plafonu widnieje
scena Mars na rydwanie ciągniony przez
wilki, pędzla Claude’a Audrana, malowana
w skrócie perspektywicznym. Obok
znajduje się Zwycięstwo podtrzymywane
przez Herkulesa(Jean Baptiste’a
Jouveneta) oraz kompozycja Strach, lęk i
trwoga zwyciężająca moce ziemi(Rene
Antoine’a Houasse’a. Sześć malowanych
medalionów opiewa czyny wojenne
wielkich wodzów starożytnych- Cezara i
Cyrusa, Konstantyna Wielkiego i
Antoniusza, Demetriusza i Aleksandra
Sewera. A zatem, jeszcze raz został
przywołany świat antyczny, ale mimo to
szczegóły kompozycji nawiązują do
wydarzeń aktualnych- sztandary to
wspomnienie stanowiska Ludwika XIV
wobec zwycięstwa pod
Szentgotthard(Węgry), odniesionego nad
imperium otomańskim w 1664 roku, a
fragmenty statków przypominają o
handlowych przedsięwzięciach
Francuzów w Indiach.

Maria Leszczyńska-żona Ludwika XV

Salon Merkurego
Salon ten pełnił funkcję
przedpokoju Wielkich
Apartamentów, nazywano
go również „pokojem łoża”,
czyli sypialnią
reprezentacyjną, nad którą
rozpościerał się plafon
malowany przez Jean’a
Baptiste’a de
Champagine’a,
przedstawiający Merkurego
na rydwanie ciągnionym
przez koguty,
poprzedzanym przez
gwiazdę poranną i
towarzyszące jej sztuki i
nauki. W Salonie
Merkurego, podobnie jak w
sąsiednich pokojach,
odbywały się słynne
„wieczory apartamentowe”.
Każda sala miała swoje
przeznaczenie: rodzina
królewska bawiła się w
Salonie Merkurego, w
Salonie Marsa odbywały się
przeróżne gry, a po nich
koncert i bal, stół bilardowy
był ustawiony w Salonie
Diany, w Salonie Wenus
serwowano przekąski, a w
Salonie Obfitości gorące i
zimne napoje, Salon Apolla
natomiast zmieniał się w
salę muzyki i tańca.

Salon Apolla
Skoro Ludwik XIV
jako swój symbol
wybrał słońce,
musiał mieć salon
poświęcony
Apollinowi, bogu
słońca. W
środkowej partii
plafonu pędzla
Charles’a de La
Fosse,
podtrzymywanej
przez rzeźbione i
złocone figury
kobiece, ukazano
świetlistego Apolla
mknącego na
rydwanie w
otoczeniu czterech
pór roku. Salon
Apolla,
początkowo
sypialnia
reprezentacyjna(p
óźniej rolę tę pełnił
Salon Merkurego),
stał się po 1682
roku Salą
Tronową. Jednak
podczas
„wieczorów
apartamentowych”
był przekształcany
w salę muzyki i
tańca.

Salon Wojny
W okresie rozbudowy
pałacu wg projektu Le
Vau północno- zachodni
narożnik zajmował Salon
Jowisza, pełniący
wówczas rolę Wielkiego
Gabinetu. Po utworzeniu
Galerii Zwierciadlanej
zastąpił go Salon Wojny,
a jego nową dekorację
powierzono Le Brunowi i
Mansartowi. W trakcie
przekształcania Salonu
Jowisza w Salon Wojny
dekoracje o tematyce
mitologicznej musiały
ustąpić miejsca
historycznym- największy
nacisk położono na
wyeksponowanie
wojennych dokonań
Ludwika XIV.

Galeria Zwierciadlana
Galeria zwierciadlana to serce
wersalu i jego symbol. Najpierw
znajdowała się tu terasa włoska
wzniesiona przez Le Vau(1670).
Latem 1678 roku Mansart w
miejscu tarasu i dwóch salonów
które leżały na jego
krańcach(gabinet i sypialnia),
stworzył jedną długą, 73metrową salę. Dzięki temu
zewnętrzna bryła pałacu stała
się bardzo jednolita. Dekorację
wnętrz (1681 do 1686)
powierzono Le Brunowi, który
wykreował tutaj, na zlecenie
Colberta z 1671 roku, styl zwany
francuskim. Naprzeciwko
wielkich okien, półkolistych u
góry, biegnie siedemnaście
arkad z lustrami na całej
wysokości. Ten powtarzający się
motyw lustrzanej dekoracji
spowodował, ze galeria
wersalska stała się wyjątkowa i
oryginalna. W galerii
zwierciadlanej, podobnie jak w
Wielkich Apartamentach, Le
Brun zastosował dekorację
malarską sklepienia,
zachowując podział na
poszczególne kompozycje, co
było rozwiązaniem nieco
przestarzałym.

Salon Pokoju
Salon ten,
usytuowany w
południowozachodnim
narożniku
głównego
korpusu
Wersalu,
stanowi pendant
do Salonu
Wojny. Pokój
ten, podobnie
jak Salon Wojny,
otwiera się
wielką arkadą
na galerię;
wzorcem
takiego
rozwiązania był
najprawdopodob
niej pałac rodu
Colonna w
Rzymie.

Salon Wolego Oka

Sypialnia królowej

Sala Tronowa

Ogród wersalski
Ogród wersalskii jest uważany za pierwowzór ogrodu w stylu francuskim, ze względu na swe eleganckie
rozplanowanie i dekoracje, które nie są ani przesadne ani ubogie. Ogród zaprojektowany przez Le Notreà zajmuje
obszar o powierzchni 250 akrów. Stanowi on nie tylko integralną część pałacu, ale i jego dopełnienie

Ogród powstał na geometrycznym planie, jednak nie można mówić a jego monotonii. U stóp centralnego tarasu w basenie
Latony (Leto) znajduje się arcydzieło Maryègo ukazujące boginię z synem i córką, Apollonem i Dianą

Basen Apollina

Rzeźba góruje nad koncentrycznymi basenami w kształcie piramidy. Za basenem Latony rozciąga się długa Aleja Tapis-Vert (zielonych
dywanów), która prowadzi do basenu Apollina. Rydwan ciągniony przez cztery konie wynurza się władczo z wody, zaś Trytony
dmuchają w muszle oznajmiając nadejście boga. Ta dynamiczna i równocześnie majestatyczna grupa dłuta Turbyègo stanowi niejako
symbol okresu największej świetności Wersalu. Za basenem Apollina rozciąga się obszar zieleni z wielkim kanałem, którego bieg
przecina w połowie mały kanał.

Basen Apollina

Wioska Królowej
Od 1783 roku w północnej części posiadłości Królowej pojawiło się
osiemnaście chat krytych słomą. Wioska Marii Antoniny może stanowić
przykład bardzo szczegółowej koncepcji tego typu ogrodów, budzących
zachwyt w ostatnich latach ancien regime ‘u.

W skład założenia wchodzi staw wokół którego wznosi się dwanaście
domów, jest również mostek nad wodą, wieża i chaty kryte słomą.
Wioska Królowej stanowiła naturalne przedłużenie ogrodu angielskiego.
Kształtował się nowy modem życia-prywatnego i rodzinnego.

Latarnia

Młyn

Winnica

Świątynia Miłości

Świątynia Miłości

Opracowanie-Paweł Janowiak
[email protected]

Slide 22

Wersal
Chateau de Versailles

WERSAL

Charakterystyka

Wersal
Chateau de Versailles
Położenie
Versailles, Francja
Czas powstania
1661 - 1774
Typ
Pałac królewski
Styl architektoniczny
Barok
Materiały
Kamień, Cegła
Koszt budowy
Ok. 500 milionów marek
Powierzchnia
100 hektarów - ogrody Wersalu
Architekci
André Le Notre, Louis Le Vau, Jules HardouinMansart, Charles Le Brun, Robert de Cotte,
Ange-Janques Bagriel

Wersal Królów

Wersal Ludwika XIII
•Wstępując na tron miał 9 lat, a regencję
powierzono jego matce- Marii Medycejskiej,
•Stanowisko pierwszego ministra powierzył
kardynałowi Richelieu,
•W państwie panował kryzys finansowy- brak
pieniędzy na prowadzenie prac
architektonicznych,
•Ludwik XIII postanowił zbudować niewielką
budowlę na terenach wcześniej należących do
Gondich,

•W 1623 r. nadzór nad budową pawilonu
myśliwskiego powierzono Nicholasowi Huau,
•W latach 1631- 1634 przebudowę domku króla
powierzono Philibertowi Le Roy.

Wersal Ludwika XIV

•1661: śmierć kardynała Mazarina,
•w rządzeniu król korzystał z rad ministrów Le
Tellier’a, Fouquet i Lionne,
•dwadzieścia pierwszych lat panowania
Ludwika XIV upłynęło pod znakiem rozwoju
gospodarczego i kulturalnego,
•nastąpiła reorganizacja administracji,
sądownictwa i finansów; podjęto szereg
kroków przeciw arystokracji, ograniczono
uprawnienia gubernatorów prowincji,
•Ludwik XIV głosił niezależność władzy
świeckiej i wolność Kościoła francuskiego
wobec Watykanu; zwalczał działalność
jansenistów i protestantów,

•Król prowadził wojnę z Hiszpanią pod
pretekstem niespłacenia przez Hiszpanię
posagu Marii Teresy; w 1668 r. Ludwik XIV
podpisał w Akwizgranie traktat z Hiszpanią,

Wersal Ludwika XV

•W młodych latach króla
regencję powierzono księciu
Filipowi Orleańskiemu,
•W okresie tym nastąpiła
spłata ogromnego zadłużenia,
co pozwoliło ożywić
gospodarkę,
•Długie panowanie Ludwika
XV było okresem względnego
pokoju i dobrobytu,

Bassin trianon

Wersal Ludwika XVI

•Po całej serii nieudanych reform sytuacja
finansowa i polityczna znacznie się
pogorszyła, a opozycja i opinia publiczna
stawały w coraz większej opozycji wobec
króla,
•W sierpniu 1788 r. król zdecydował się
zwołać Stany Generalne niezwoływane od
1614 r.,
•Po obaleniu monarchii 10.08.1792 r. króla
uwięziono, a 21.01.1793 r. został stracony
•Zgromadzenie Ustawodawcze ustanowiło, że
wszystkie obrazy, meble i dzieła sztuki z
pałaców królewskich zostaną przeniesione do
Luwru,
•Po obaleniu monarchii w 1792 r. pałac
wersalski stał się własnością publiczną,
wyposażenie wnętrz wystawiono na sprzedaż,
•W 1793 r. Komitet Ocalenia Publicznego
zarządził, że w pałacu zorganizowane zostaną:
szkoła centralna, biblioteka, pracownia
historyczna oraz muzeum malarstwa i rzeźby
francuskiej.

Ewolucja Wersalu

Cztery Kampanie

Rozkład projektu i poszczególne etapy rozbudowy

Ewolucja Wersalu
Po śmierci Kardynała Mazzarina w 1661, który pełnił funkcję regenta w czasach wczesnej młodości Ludwika XIV, król
rozpoczął swoje własne rządy. Od tego momentu konstrukcja i ekspansja Wersalu stały się synonimem absolutystycznych
rządów młodego władcy. Król Ludwik XIV po konfiskacie nieruchomości Fouquet’a skorzystał z talentów architektów Louis
Le Vau i Andre Le Notre oraz malarza, a zarazem wprawnego dekoratora, Charlesa Le Bruna w swej kampanii przebudowy
Wersalu, który w swojej historii doświadczył czterech głównych prac budowlanych i każda z nich odpowiadała wojnom
prowadzonym w okresie rządów Ludwika XIV.

1 Kampania
Pierwsza kampania przebudowy Wersalu miała miejsce w latach 1664-1668 i rozpoczęła się od festynu baletowo-muzycznego
zatytułowanego „Plaisirs de I’lle enchantee”, które odbyło się w dniach od 7 do 13 maja 1664 roku. Przyjęcie było rzekomo wydane
by uczcić dwie królowe Francji: Annę Austryjaczkę, Królową Matkę i Marię Teresę - żonę Ludwika XIV, ale w rzeczywistości było
wydane na cześć królewskiej kochanki, Luizy de La Valliere. To przyjęcie jest często uważane za preludium tzw. wojny dewolucyjnej,
którą Ludwik XIV wypowiedział Hiszpanii(1667-68).
Ta pierwsza kampania miała na celu wprowadzenie poprawek umożliwiających pomieszczenie w zamku i ogrodach 600 gości
zaproszonych na przyjecie.

2 Kampania
Druga kampania mająca miejsce w latach 1669-1672 była zainaugurowana przez podpisanie Traktatu Aix-La-Chapelle, kończącego wojnę
dewolucyjną. Podczas kampanii pałac zaczął przybierać dzisiejsza formę. Najważniejszą zmianą była modyfikacja tzw. koperty domku
myśliwskiego Ludwika XIII, która została dokonana przez Louis Le Vau. „Koperta” otaczała domek króla od północy, południa i zachodu. Nowa
struktura zapewniła kwatery dla króla i członków jego rodziny. Główne piętro zamku zawierało dwa apartamenty: pierwszy dla monarchy, drugi
dla królowej. Wielki Apartament króla zajmował północną część zameczku, a Wielki apartament królowej znajdował się w południowej części.
Zachodnia część budowli przeznaczona była w większości na taras, który później został zniszczony by zbudować Salę Lustrzaną. Na parterze
północnej części zamku znajdowały się łaźnie, zawierające ukryte ośmiokątne wanny z bieżącą zimną i ciepłą wodą.

Brat króla i jego żona , książę i księżniczka z dynastii Orleańskiej, zajmowali apartamenty na parterze w południowej
części zamku. Wyższe piętra przeznaczone były na prywatne komnaty dla króla i jego dzieci. Istotny dla projektu i
konstrukcji powyższych apartamentów królewskich jest fakt, że oba pomieszczenia miały tę samą konfigurację i
rozmiary, co było dotychczas niespotykaną cechą we francuskich projektach pałaców.

Oba „wielkie” apartamenty
królewskie formowane były
na kształt 7 amfiladowych
pokoi. Każdy z nich
dedykowany był jednemu z
ówcześnie znanych boskich
ciał i był personifikowany do
odpowiedniego greckorzymskiego bóstwa.
Dekoracje pokoi( prace
prowadzone były pod
zarządem Charlesa Le Bruna)
przedstawiały „heroiczne
działania króla” i były
przedstawione w formie
alegorycznej przez czyny
historycznych postaci z
przeszłości antycznej, jak na
przykład Aleksandra
Wielkiego.

3 Kampania
Trzecia kampania(1678-1684) zapoczątkowana była przez podpisanie traktatu Nimegen, kończącego wojnę niemiecką
prowadzoną w latach 1672-1678. Trzecia przebudowa kierowana była przez architekta Julesa Hardoui Mansart’a .W tym
czasie powstał Wersal w formie znanej obecnie. Mansart zaprojektował północne i południowe skrzydło Galerii
Zwierciadlanej oraz Oranżerię .

Le Brun był zaangażowany nie tylko w dekorowanie wnętrz, lecz także współpracował z Andre Le Notre zajmującym się
projektowaniem ogrodów. W maju 1682 Ludwik XIV oficjalnie przeniósł swój dwór do Wersalu, który w tym okresie stał się
symbolem superpotęgi Francji.

4 Kampania
Wkrótce po zakończeniu wojny z Ligą Augsburską (1688-1697) Ludwik XIV podjął ostatnią kampanie mającą na celu
przebudowę Wersalu. Czwarta kampania (1701-1710) skoncentrowana była głownie na konstrukcji Królewskiej Kaplicy,
zaprojektowanej przez Manstarta i dokończonej przez Roberta de Cotte i jego zespół. Wystąpiły również pewne przeróbki
królewskiego Małego Apartamentu –mianowicie Salonu Wolego Oka(Salon de l’Oeil de Boeu) i królewskiego alkierza. Z
zakończeniem kaplicy w 1710 w zasadzie cała konstrukcja Wersalu została ustalona; budowla pozostała nienaruszona przez
około dwadzieścia lat rządów Ludwika XV.

Kaplica królewska
Na piętrze pałacu znajduje się kaplica zbudowana w latach 1698-1710 według projektu Hardouin-Mansarta. Posiada ona
trzy nawy i czworoboczne filary podtrzymujące łuki zwieńczone galerią ze żłobionymi kolumnami. Na tym samym, piętrze
można podziwiać sześć wielkich komnat Wielkich Apartamentów (Grand Appartement), gdzie władca przyjmował swych
dworzan trzy razy w tygodniu, między szóstą a dziesiątą wieczorem.

Salon Herkulesa

Salon ten dziś łączący budynek
główny ze skrzydłem
północnym, początkowo był
miejscem, gdzie w latach 16821710 znajdowały się empory
czwartej tymczasowej kaplicy
wersalskiej. Dopiero po
przebudowie Roberta de Cotte,
od 1712 roku zaczął pełnić
funkcję salonu. Po śmierci
Ludwika XIV, prace dekoracyjne
zostały wznowione w 1725 za
rządów Ludwika XV. Barwne
marmury i pilastry z korynckimi
kapitelami z brązu złoconego
nawiązują do stylu Galerii
Zwierciadlanej. Jedynym
ustępstwem na rzecz stylu
Ludwika XV- rokoka, są
rzeźbione przez Jacques’a
Verbeckta ramy okalające dwa
obrazy Veroneza: Spotkanie
Eliezera i Rebeki oraz Ucztę u
Szymona.

Salon Wenus
Salon ten sąsiaduje za
Salonem Obfitości i
został utworzony przez
Mansarta z przodu
Wielkich Apartamentów.
Jego dekoracja była
zharmonizowana z
pozostałymi pokojami:
zdobiły go barwne
marmury i plafon ze
scenami ujętymi w ramy.
Na ścianach, płyciny z
prawdziwego marmuru
sąsiadują z malowanymi
jońskimi kolumnami i
kolumnami
namalowanymi- elementy
te tworzą pewną
odrębność dekoracyjną.
Na krótszych bokach Sali
malarz Jules Jean
Rousseau stworzył dwie
iluzjonistyczne
perspektywy
przedstawiające antyczne
galerie i portyki,
natomiast pomiędzy
oknami znalazły się
pozorne nisze z
malowanymi posągami.

Salon Diany

Do 1675 roku
salon ten był
pierwszym pokojem
Wielkich
Apartamentów,
mającym
bezpośrednie
połączenie ze
Schodami
Ambasadorów.
Nazwa salonu
pozwala rozpoznać
temat kompozycji
umieszczonych nad
drzwiami i
centralnego
malowidła na
plafonie- Diana
patronująca
żeglarzom i
myśliwym pędzla
Gabriela
Blancharda.

Salon Marsa
W centralnej części plafonu widnieje
scena Mars na rydwanie ciągniony przez
wilki, pędzla Claude’a Audrana, malowana
w skrócie perspektywicznym. Obok
znajduje się Zwycięstwo podtrzymywane
przez Herkulesa(Jean Baptiste’a
Jouveneta) oraz kompozycja Strach, lęk i
trwoga zwyciężająca moce ziemi(Rene
Antoine’a Houasse’a. Sześć malowanych
medalionów opiewa czyny wojenne
wielkich wodzów starożytnych- Cezara i
Cyrusa, Konstantyna Wielkiego i
Antoniusza, Demetriusza i Aleksandra
Sewera. A zatem, jeszcze raz został
przywołany świat antyczny, ale mimo to
szczegóły kompozycji nawiązują do
wydarzeń aktualnych- sztandary to
wspomnienie stanowiska Ludwika XIV
wobec zwycięstwa pod
Szentgotthard(Węgry), odniesionego nad
imperium otomańskim w 1664 roku, a
fragmenty statków przypominają o
handlowych przedsięwzięciach
Francuzów w Indiach.

Maria Leszczyńska-żona Ludwika XV

Salon Merkurego
Salon ten pełnił funkcję
przedpokoju Wielkich
Apartamentów, nazywano
go również „pokojem łoża”,
czyli sypialnią
reprezentacyjną, nad którą
rozpościerał się plafon
malowany przez Jean’a
Baptiste’a de
Champagine’a,
przedstawiający Merkurego
na rydwanie ciągnionym
przez koguty,
poprzedzanym przez
gwiazdę poranną i
towarzyszące jej sztuki i
nauki. W Salonie
Merkurego, podobnie jak w
sąsiednich pokojach,
odbywały się słynne
„wieczory apartamentowe”.
Każda sala miała swoje
przeznaczenie: rodzina
królewska bawiła się w
Salonie Merkurego, w
Salonie Marsa odbywały się
przeróżne gry, a po nich
koncert i bal, stół bilardowy
był ustawiony w Salonie
Diany, w Salonie Wenus
serwowano przekąski, a w
Salonie Obfitości gorące i
zimne napoje, Salon Apolla
natomiast zmieniał się w
salę muzyki i tańca.

Salon Apolla
Skoro Ludwik XIV
jako swój symbol
wybrał słońce,
musiał mieć salon
poświęcony
Apollinowi, bogu
słońca. W
środkowej partii
plafonu pędzla
Charles’a de La
Fosse,
podtrzymywanej
przez rzeźbione i
złocone figury
kobiece, ukazano
świetlistego Apolla
mknącego na
rydwanie w
otoczeniu czterech
pór roku. Salon
Apolla,
początkowo
sypialnia
reprezentacyjna(p
óźniej rolę tę pełnił
Salon Merkurego),
stał się po 1682
roku Salą
Tronową. Jednak
podczas
„wieczorów
apartamentowych”
był przekształcany
w salę muzyki i
tańca.

Salon Wojny
W okresie rozbudowy
pałacu wg projektu Le
Vau północno- zachodni
narożnik zajmował Salon
Jowisza, pełniący
wówczas rolę Wielkiego
Gabinetu. Po utworzeniu
Galerii Zwierciadlanej
zastąpił go Salon Wojny,
a jego nową dekorację
powierzono Le Brunowi i
Mansartowi. W trakcie
przekształcania Salonu
Jowisza w Salon Wojny
dekoracje o tematyce
mitologicznej musiały
ustąpić miejsca
historycznym- największy
nacisk położono na
wyeksponowanie
wojennych dokonań
Ludwika XIV.

Galeria Zwierciadlana
Galeria zwierciadlana to serce
wersalu i jego symbol. Najpierw
znajdowała się tu terasa włoska
wzniesiona przez Le Vau(1670).
Latem 1678 roku Mansart w
miejscu tarasu i dwóch salonów
które leżały na jego
krańcach(gabinet i sypialnia),
stworzył jedną długą, 73metrową salę. Dzięki temu
zewnętrzna bryła pałacu stała
się bardzo jednolita. Dekorację
wnętrz (1681 do 1686)
powierzono Le Brunowi, który
wykreował tutaj, na zlecenie
Colberta z 1671 roku, styl zwany
francuskim. Naprzeciwko
wielkich okien, półkolistych u
góry, biegnie siedemnaście
arkad z lustrami na całej
wysokości. Ten powtarzający się
motyw lustrzanej dekoracji
spowodował, ze galeria
wersalska stała się wyjątkowa i
oryginalna. W galerii
zwierciadlanej, podobnie jak w
Wielkich Apartamentach, Le
Brun zastosował dekorację
malarską sklepienia,
zachowując podział na
poszczególne kompozycje, co
było rozwiązaniem nieco
przestarzałym.

Salon Pokoju
Salon ten,
usytuowany w
południowozachodnim
narożniku
głównego
korpusu
Wersalu,
stanowi pendant
do Salonu
Wojny. Pokój
ten, podobnie
jak Salon Wojny,
otwiera się
wielką arkadą
na galerię;
wzorcem
takiego
rozwiązania był
najprawdopodob
niej pałac rodu
Colonna w
Rzymie.

Salon Wolego Oka

Sypialnia królowej

Sala Tronowa

Ogród wersalski
Ogród wersalskii jest uważany za pierwowzór ogrodu w stylu francuskim, ze względu na swe eleganckie
rozplanowanie i dekoracje, które nie są ani przesadne ani ubogie. Ogród zaprojektowany przez Le Notreà zajmuje
obszar o powierzchni 250 akrów. Stanowi on nie tylko integralną część pałacu, ale i jego dopełnienie

Ogród powstał na geometrycznym planie, jednak nie można mówić a jego monotonii. U stóp centralnego tarasu w basenie
Latony (Leto) znajduje się arcydzieło Maryègo ukazujące boginię z synem i córką, Apollonem i Dianą

Basen Apollina

Rzeźba góruje nad koncentrycznymi basenami w kształcie piramidy. Za basenem Latony rozciąga się długa Aleja Tapis-Vert (zielonych
dywanów), która prowadzi do basenu Apollina. Rydwan ciągniony przez cztery konie wynurza się władczo z wody, zaś Trytony
dmuchają w muszle oznajmiając nadejście boga. Ta dynamiczna i równocześnie majestatyczna grupa dłuta Turbyègo stanowi niejako
symbol okresu największej świetności Wersalu. Za basenem Apollina rozciąga się obszar zieleni z wielkim kanałem, którego bieg
przecina w połowie mały kanał.

Basen Apollina

Wioska Królowej
Od 1783 roku w północnej części posiadłości Królowej pojawiło się
osiemnaście chat krytych słomą. Wioska Marii Antoniny może stanowić
przykład bardzo szczegółowej koncepcji tego typu ogrodów, budzących
zachwyt w ostatnich latach ancien regime ‘u.

W skład założenia wchodzi staw wokół którego wznosi się dwanaście
domów, jest również mostek nad wodą, wieża i chaty kryte słomą.
Wioska Królowej stanowiła naturalne przedłużenie ogrodu angielskiego.
Kształtował się nowy modem życia-prywatnego i rodzinnego.

Latarnia

Młyn

Winnica

Świątynia Miłości

Świątynia Miłości

Opracowanie-Paweł Janowiak
[email protected]

Slide 23

Wersal
Chateau de Versailles

WERSAL

Charakterystyka

Wersal
Chateau de Versailles
Położenie
Versailles, Francja
Czas powstania
1661 - 1774
Typ
Pałac królewski
Styl architektoniczny
Barok
Materiały
Kamień, Cegła
Koszt budowy
Ok. 500 milionów marek
Powierzchnia
100 hektarów - ogrody Wersalu
Architekci
André Le Notre, Louis Le Vau, Jules HardouinMansart, Charles Le Brun, Robert de Cotte,
Ange-Janques Bagriel

Wersal Królów

Wersal Ludwika XIII
•Wstępując na tron miał 9 lat, a regencję
powierzono jego matce- Marii Medycejskiej,
•Stanowisko pierwszego ministra powierzył
kardynałowi Richelieu,
•W państwie panował kryzys finansowy- brak
pieniędzy na prowadzenie prac
architektonicznych,
•Ludwik XIII postanowił zbudować niewielką
budowlę na terenach wcześniej należących do
Gondich,

•W 1623 r. nadzór nad budową pawilonu
myśliwskiego powierzono Nicholasowi Huau,
•W latach 1631- 1634 przebudowę domku króla
powierzono Philibertowi Le Roy.

Wersal Ludwika XIV

•1661: śmierć kardynała Mazarina,
•w rządzeniu król korzystał z rad ministrów Le
Tellier’a, Fouquet i Lionne,
•dwadzieścia pierwszych lat panowania
Ludwika XIV upłynęło pod znakiem rozwoju
gospodarczego i kulturalnego,
•nastąpiła reorganizacja administracji,
sądownictwa i finansów; podjęto szereg
kroków przeciw arystokracji, ograniczono
uprawnienia gubernatorów prowincji,
•Ludwik XIV głosił niezależność władzy
świeckiej i wolność Kościoła francuskiego
wobec Watykanu; zwalczał działalność
jansenistów i protestantów,

•Król prowadził wojnę z Hiszpanią pod
pretekstem niespłacenia przez Hiszpanię
posagu Marii Teresy; w 1668 r. Ludwik XIV
podpisał w Akwizgranie traktat z Hiszpanią,

Wersal Ludwika XV

•W młodych latach króla
regencję powierzono księciu
Filipowi Orleańskiemu,
•W okresie tym nastąpiła
spłata ogromnego zadłużenia,
co pozwoliło ożywić
gospodarkę,
•Długie panowanie Ludwika
XV było okresem względnego
pokoju i dobrobytu,

Bassin trianon

Wersal Ludwika XVI

•Po całej serii nieudanych reform sytuacja
finansowa i polityczna znacznie się
pogorszyła, a opozycja i opinia publiczna
stawały w coraz większej opozycji wobec
króla,
•W sierpniu 1788 r. król zdecydował się
zwołać Stany Generalne niezwoływane od
1614 r.,
•Po obaleniu monarchii 10.08.1792 r. króla
uwięziono, a 21.01.1793 r. został stracony
•Zgromadzenie Ustawodawcze ustanowiło, że
wszystkie obrazy, meble i dzieła sztuki z
pałaców królewskich zostaną przeniesione do
Luwru,
•Po obaleniu monarchii w 1792 r. pałac
wersalski stał się własnością publiczną,
wyposażenie wnętrz wystawiono na sprzedaż,
•W 1793 r. Komitet Ocalenia Publicznego
zarządził, że w pałacu zorganizowane zostaną:
szkoła centralna, biblioteka, pracownia
historyczna oraz muzeum malarstwa i rzeźby
francuskiej.

Ewolucja Wersalu

Cztery Kampanie

Rozkład projektu i poszczególne etapy rozbudowy

Ewolucja Wersalu
Po śmierci Kardynała Mazzarina w 1661, który pełnił funkcję regenta w czasach wczesnej młodości Ludwika XIV, król
rozpoczął swoje własne rządy. Od tego momentu konstrukcja i ekspansja Wersalu stały się synonimem absolutystycznych
rządów młodego władcy. Król Ludwik XIV po konfiskacie nieruchomości Fouquet’a skorzystał z talentów architektów Louis
Le Vau i Andre Le Notre oraz malarza, a zarazem wprawnego dekoratora, Charlesa Le Bruna w swej kampanii przebudowy
Wersalu, który w swojej historii doświadczył czterech głównych prac budowlanych i każda z nich odpowiadała wojnom
prowadzonym w okresie rządów Ludwika XIV.

1 Kampania
Pierwsza kampania przebudowy Wersalu miała miejsce w latach 1664-1668 i rozpoczęła się od festynu baletowo-muzycznego
zatytułowanego „Plaisirs de I’lle enchantee”, które odbyło się w dniach od 7 do 13 maja 1664 roku. Przyjęcie było rzekomo wydane
by uczcić dwie królowe Francji: Annę Austryjaczkę, Królową Matkę i Marię Teresę - żonę Ludwika XIV, ale w rzeczywistości było
wydane na cześć królewskiej kochanki, Luizy de La Valliere. To przyjęcie jest często uważane za preludium tzw. wojny dewolucyjnej,
którą Ludwik XIV wypowiedział Hiszpanii(1667-68).
Ta pierwsza kampania miała na celu wprowadzenie poprawek umożliwiających pomieszczenie w zamku i ogrodach 600 gości
zaproszonych na przyjecie.

2 Kampania
Druga kampania mająca miejsce w latach 1669-1672 była zainaugurowana przez podpisanie Traktatu Aix-La-Chapelle, kończącego wojnę
dewolucyjną. Podczas kampanii pałac zaczął przybierać dzisiejsza formę. Najważniejszą zmianą była modyfikacja tzw. koperty domku
myśliwskiego Ludwika XIII, która została dokonana przez Louis Le Vau. „Koperta” otaczała domek króla od północy, południa i zachodu. Nowa
struktura zapewniła kwatery dla króla i członków jego rodziny. Główne piętro zamku zawierało dwa apartamenty: pierwszy dla monarchy, drugi
dla królowej. Wielki Apartament króla zajmował północną część zameczku, a Wielki apartament królowej znajdował się w południowej części.
Zachodnia część budowli przeznaczona była w większości na taras, który później został zniszczony by zbudować Salę Lustrzaną. Na parterze
północnej części zamku znajdowały się łaźnie, zawierające ukryte ośmiokątne wanny z bieżącą zimną i ciepłą wodą.

Brat króla i jego żona , książę i księżniczka z dynastii Orleańskiej, zajmowali apartamenty na parterze w południowej
części zamku. Wyższe piętra przeznaczone były na prywatne komnaty dla króla i jego dzieci. Istotny dla projektu i
konstrukcji powyższych apartamentów królewskich jest fakt, że oba pomieszczenia miały tę samą konfigurację i
rozmiary, co było dotychczas niespotykaną cechą we francuskich projektach pałaców.

Oba „wielkie” apartamenty
królewskie formowane były
na kształt 7 amfiladowych
pokoi. Każdy z nich
dedykowany był jednemu z
ówcześnie znanych boskich
ciał i był personifikowany do
odpowiedniego greckorzymskiego bóstwa.
Dekoracje pokoi( prace
prowadzone były pod
zarządem Charlesa Le Bruna)
przedstawiały „heroiczne
działania króla” i były
przedstawione w formie
alegorycznej przez czyny
historycznych postaci z
przeszłości antycznej, jak na
przykład Aleksandra
Wielkiego.

3 Kampania
Trzecia kampania(1678-1684) zapoczątkowana była przez podpisanie traktatu Nimegen, kończącego wojnę niemiecką
prowadzoną w latach 1672-1678. Trzecia przebudowa kierowana była przez architekta Julesa Hardoui Mansart’a .W tym
czasie powstał Wersal w formie znanej obecnie. Mansart zaprojektował północne i południowe skrzydło Galerii
Zwierciadlanej oraz Oranżerię .

Le Brun był zaangażowany nie tylko w dekorowanie wnętrz, lecz także współpracował z Andre Le Notre zajmującym się
projektowaniem ogrodów. W maju 1682 Ludwik XIV oficjalnie przeniósł swój dwór do Wersalu, który w tym okresie stał się
symbolem superpotęgi Francji.

4 Kampania
Wkrótce po zakończeniu wojny z Ligą Augsburską (1688-1697) Ludwik XIV podjął ostatnią kampanie mającą na celu
przebudowę Wersalu. Czwarta kampania (1701-1710) skoncentrowana była głownie na konstrukcji Królewskiej Kaplicy,
zaprojektowanej przez Manstarta i dokończonej przez Roberta de Cotte i jego zespół. Wystąpiły również pewne przeróbki
królewskiego Małego Apartamentu –mianowicie Salonu Wolego Oka(Salon de l’Oeil de Boeu) i królewskiego alkierza. Z
zakończeniem kaplicy w 1710 w zasadzie cała konstrukcja Wersalu została ustalona; budowla pozostała nienaruszona przez
około dwadzieścia lat rządów Ludwika XV.

Kaplica królewska
Na piętrze pałacu znajduje się kaplica zbudowana w latach 1698-1710 według projektu Hardouin-Mansarta. Posiada ona
trzy nawy i czworoboczne filary podtrzymujące łuki zwieńczone galerią ze żłobionymi kolumnami. Na tym samym, piętrze
można podziwiać sześć wielkich komnat Wielkich Apartamentów (Grand Appartement), gdzie władca przyjmował swych
dworzan trzy razy w tygodniu, między szóstą a dziesiątą wieczorem.

Salon Herkulesa

Salon ten dziś łączący budynek
główny ze skrzydłem
północnym, początkowo był
miejscem, gdzie w latach 16821710 znajdowały się empory
czwartej tymczasowej kaplicy
wersalskiej. Dopiero po
przebudowie Roberta de Cotte,
od 1712 roku zaczął pełnić
funkcję salonu. Po śmierci
Ludwika XIV, prace dekoracyjne
zostały wznowione w 1725 za
rządów Ludwika XV. Barwne
marmury i pilastry z korynckimi
kapitelami z brązu złoconego
nawiązują do stylu Galerii
Zwierciadlanej. Jedynym
ustępstwem na rzecz stylu
Ludwika XV- rokoka, są
rzeźbione przez Jacques’a
Verbeckta ramy okalające dwa
obrazy Veroneza: Spotkanie
Eliezera i Rebeki oraz Ucztę u
Szymona.

Salon Wenus
Salon ten sąsiaduje za
Salonem Obfitości i
został utworzony przez
Mansarta z przodu
Wielkich Apartamentów.
Jego dekoracja była
zharmonizowana z
pozostałymi pokojami:
zdobiły go barwne
marmury i plafon ze
scenami ujętymi w ramy.
Na ścianach, płyciny z
prawdziwego marmuru
sąsiadują z malowanymi
jońskimi kolumnami i
kolumnami
namalowanymi- elementy
te tworzą pewną
odrębność dekoracyjną.
Na krótszych bokach Sali
malarz Jules Jean
Rousseau stworzył dwie
iluzjonistyczne
perspektywy
przedstawiające antyczne
galerie i portyki,
natomiast pomiędzy
oknami znalazły się
pozorne nisze z
malowanymi posągami.

Salon Diany

Do 1675 roku
salon ten był
pierwszym pokojem
Wielkich
Apartamentów,
mającym
bezpośrednie
połączenie ze
Schodami
Ambasadorów.
Nazwa salonu
pozwala rozpoznać
temat kompozycji
umieszczonych nad
drzwiami i
centralnego
malowidła na
plafonie- Diana
patronująca
żeglarzom i
myśliwym pędzla
Gabriela
Blancharda.

Salon Marsa
W centralnej części plafonu widnieje
scena Mars na rydwanie ciągniony przez
wilki, pędzla Claude’a Audrana, malowana
w skrócie perspektywicznym. Obok
znajduje się Zwycięstwo podtrzymywane
przez Herkulesa(Jean Baptiste’a
Jouveneta) oraz kompozycja Strach, lęk i
trwoga zwyciężająca moce ziemi(Rene
Antoine’a Houasse’a. Sześć malowanych
medalionów opiewa czyny wojenne
wielkich wodzów starożytnych- Cezara i
Cyrusa, Konstantyna Wielkiego i
Antoniusza, Demetriusza i Aleksandra
Sewera. A zatem, jeszcze raz został
przywołany świat antyczny, ale mimo to
szczegóły kompozycji nawiązują do
wydarzeń aktualnych- sztandary to
wspomnienie stanowiska Ludwika XIV
wobec zwycięstwa pod
Szentgotthard(Węgry), odniesionego nad
imperium otomańskim w 1664 roku, a
fragmenty statków przypominają o
handlowych przedsięwzięciach
Francuzów w Indiach.

Maria Leszczyńska-żona Ludwika XV

Salon Merkurego
Salon ten pełnił funkcję
przedpokoju Wielkich
Apartamentów, nazywano
go również „pokojem łoża”,
czyli sypialnią
reprezentacyjną, nad którą
rozpościerał się plafon
malowany przez Jean’a
Baptiste’a de
Champagine’a,
przedstawiający Merkurego
na rydwanie ciągnionym
przez koguty,
poprzedzanym przez
gwiazdę poranną i
towarzyszące jej sztuki i
nauki. W Salonie
Merkurego, podobnie jak w
sąsiednich pokojach,
odbywały się słynne
„wieczory apartamentowe”.
Każda sala miała swoje
przeznaczenie: rodzina
królewska bawiła się w
Salonie Merkurego, w
Salonie Marsa odbywały się
przeróżne gry, a po nich
koncert i bal, stół bilardowy
był ustawiony w Salonie
Diany, w Salonie Wenus
serwowano przekąski, a w
Salonie Obfitości gorące i
zimne napoje, Salon Apolla
natomiast zmieniał się w
salę muzyki i tańca.

Salon Apolla
Skoro Ludwik XIV
jako swój symbol
wybrał słońce,
musiał mieć salon
poświęcony
Apollinowi, bogu
słońca. W
środkowej partii
plafonu pędzla
Charles’a de La
Fosse,
podtrzymywanej
przez rzeźbione i
złocone figury
kobiece, ukazano
świetlistego Apolla
mknącego na
rydwanie w
otoczeniu czterech
pór roku. Salon
Apolla,
początkowo
sypialnia
reprezentacyjna(p
óźniej rolę tę pełnił
Salon Merkurego),
stał się po 1682
roku Salą
Tronową. Jednak
podczas
„wieczorów
apartamentowych”
był przekształcany
w salę muzyki i
tańca.

Salon Wojny
W okresie rozbudowy
pałacu wg projektu Le
Vau północno- zachodni
narożnik zajmował Salon
Jowisza, pełniący
wówczas rolę Wielkiego
Gabinetu. Po utworzeniu
Galerii Zwierciadlanej
zastąpił go Salon Wojny,
a jego nową dekorację
powierzono Le Brunowi i
Mansartowi. W trakcie
przekształcania Salonu
Jowisza w Salon Wojny
dekoracje o tematyce
mitologicznej musiały
ustąpić miejsca
historycznym- największy
nacisk położono na
wyeksponowanie
wojennych dokonań
Ludwika XIV.

Galeria Zwierciadlana
Galeria zwierciadlana to serce
wersalu i jego symbol. Najpierw
znajdowała się tu terasa włoska
wzniesiona przez Le Vau(1670).
Latem 1678 roku Mansart w
miejscu tarasu i dwóch salonów
które leżały na jego
krańcach(gabinet i sypialnia),
stworzył jedną długą, 73metrową salę. Dzięki temu
zewnętrzna bryła pałacu stała
się bardzo jednolita. Dekorację
wnętrz (1681 do 1686)
powierzono Le Brunowi, który
wykreował tutaj, na zlecenie
Colberta z 1671 roku, styl zwany
francuskim. Naprzeciwko
wielkich okien, półkolistych u
góry, biegnie siedemnaście
arkad z lustrami na całej
wysokości. Ten powtarzający się
motyw lustrzanej dekoracji
spowodował, ze galeria
wersalska stała się wyjątkowa i
oryginalna. W galerii
zwierciadlanej, podobnie jak w
Wielkich Apartamentach, Le
Brun zastosował dekorację
malarską sklepienia,
zachowując podział na
poszczególne kompozycje, co
było rozwiązaniem nieco
przestarzałym.

Salon Pokoju
Salon ten,
usytuowany w
południowozachodnim
narożniku
głównego
korpusu
Wersalu,
stanowi pendant
do Salonu
Wojny. Pokój
ten, podobnie
jak Salon Wojny,
otwiera się
wielką arkadą
na galerię;
wzorcem
takiego
rozwiązania był
najprawdopodob
niej pałac rodu
Colonna w
Rzymie.

Salon Wolego Oka

Sypialnia królowej

Sala Tronowa

Ogród wersalski
Ogród wersalskii jest uważany za pierwowzór ogrodu w stylu francuskim, ze względu na swe eleganckie
rozplanowanie i dekoracje, które nie są ani przesadne ani ubogie. Ogród zaprojektowany przez Le Notreà zajmuje
obszar o powierzchni 250 akrów. Stanowi on nie tylko integralną część pałacu, ale i jego dopełnienie

Ogród powstał na geometrycznym planie, jednak nie można mówić a jego monotonii. U stóp centralnego tarasu w basenie
Latony (Leto) znajduje się arcydzieło Maryègo ukazujące boginię z synem i córką, Apollonem i Dianą

Basen Apollina

Rzeźba góruje nad koncentrycznymi basenami w kształcie piramidy. Za basenem Latony rozciąga się długa Aleja Tapis-Vert (zielonych
dywanów), która prowadzi do basenu Apollina. Rydwan ciągniony przez cztery konie wynurza się władczo z wody, zaś Trytony
dmuchają w muszle oznajmiając nadejście boga. Ta dynamiczna i równocześnie majestatyczna grupa dłuta Turbyègo stanowi niejako
symbol okresu największej świetności Wersalu. Za basenem Apollina rozciąga się obszar zieleni z wielkim kanałem, którego bieg
przecina w połowie mały kanał.

Basen Apollina

Wioska Królowej
Od 1783 roku w północnej części posiadłości Królowej pojawiło się
osiemnaście chat krytych słomą. Wioska Marii Antoniny może stanowić
przykład bardzo szczegółowej koncepcji tego typu ogrodów, budzących
zachwyt w ostatnich latach ancien regime ‘u.

W skład założenia wchodzi staw wokół którego wznosi się dwanaście
domów, jest również mostek nad wodą, wieża i chaty kryte słomą.
Wioska Królowej stanowiła naturalne przedłużenie ogrodu angielskiego.
Kształtował się nowy modem życia-prywatnego i rodzinnego.

Latarnia

Młyn

Winnica

Świątynia Miłości

Świątynia Miłości

Opracowanie-Paweł Janowiak
[email protected]

Slide 24

Wersal
Chateau de Versailles

WERSAL

Charakterystyka

Wersal
Chateau de Versailles
Położenie
Versailles, Francja
Czas powstania
1661 - 1774
Typ
Pałac królewski
Styl architektoniczny
Barok
Materiały
Kamień, Cegła
Koszt budowy
Ok. 500 milionów marek
Powierzchnia
100 hektarów - ogrody Wersalu
Architekci
André Le Notre, Louis Le Vau, Jules HardouinMansart, Charles Le Brun, Robert de Cotte,
Ange-Janques Bagriel

Wersal Królów

Wersal Ludwika XIII
•Wstępując na tron miał 9 lat, a regencję
powierzono jego matce- Marii Medycejskiej,
•Stanowisko pierwszego ministra powierzył
kardynałowi Richelieu,
•W państwie panował kryzys finansowy- brak
pieniędzy na prowadzenie prac
architektonicznych,
•Ludwik XIII postanowił zbudować niewielką
budowlę na terenach wcześniej należących do
Gondich,

•W 1623 r. nadzór nad budową pawilonu
myśliwskiego powierzono Nicholasowi Huau,
•W latach 1631- 1634 przebudowę domku króla
powierzono Philibertowi Le Roy.

Wersal Ludwika XIV

•1661: śmierć kardynała Mazarina,
•w rządzeniu król korzystał z rad ministrów Le
Tellier’a, Fouquet i Lionne,
•dwadzieścia pierwszych lat panowania
Ludwika XIV upłynęło pod znakiem rozwoju
gospodarczego i kulturalnego,
•nastąpiła reorganizacja administracji,
sądownictwa i finansów; podjęto szereg
kroków przeciw arystokracji, ograniczono
uprawnienia gubernatorów prowincji,
•Ludwik XIV głosił niezależność władzy
świeckiej i wolność Kościoła francuskiego
wobec Watykanu; zwalczał działalność
jansenistów i protestantów,

•Król prowadził wojnę z Hiszpanią pod
pretekstem niespłacenia przez Hiszpanię
posagu Marii Teresy; w 1668 r. Ludwik XIV
podpisał w Akwizgranie traktat z Hiszpanią,

Wersal Ludwika XV

•W młodych latach króla
regencję powierzono księciu
Filipowi Orleańskiemu,
•W okresie tym nastąpiła
spłata ogromnego zadłużenia,
co pozwoliło ożywić
gospodarkę,
•Długie panowanie Ludwika
XV było okresem względnego
pokoju i dobrobytu,

Bassin trianon

Wersal Ludwika XVI

•Po całej serii nieudanych reform sytuacja
finansowa i polityczna znacznie się
pogorszyła, a opozycja i opinia publiczna
stawały w coraz większej opozycji wobec
króla,
•W sierpniu 1788 r. król zdecydował się
zwołać Stany Generalne niezwoływane od
1614 r.,
•Po obaleniu monarchii 10.08.1792 r. króla
uwięziono, a 21.01.1793 r. został stracony
•Zgromadzenie Ustawodawcze ustanowiło, że
wszystkie obrazy, meble i dzieła sztuki z
pałaców królewskich zostaną przeniesione do
Luwru,
•Po obaleniu monarchii w 1792 r. pałac
wersalski stał się własnością publiczną,
wyposażenie wnętrz wystawiono na sprzedaż,
•W 1793 r. Komitet Ocalenia Publicznego
zarządził, że w pałacu zorganizowane zostaną:
szkoła centralna, biblioteka, pracownia
historyczna oraz muzeum malarstwa i rzeźby
francuskiej.

Ewolucja Wersalu

Cztery Kampanie

Rozkład projektu i poszczególne etapy rozbudowy

Ewolucja Wersalu
Po śmierci Kardynała Mazzarina w 1661, który pełnił funkcję regenta w czasach wczesnej młodości Ludwika XIV, król
rozpoczął swoje własne rządy. Od tego momentu konstrukcja i ekspansja Wersalu stały się synonimem absolutystycznych
rządów młodego władcy. Król Ludwik XIV po konfiskacie nieruchomości Fouquet’a skorzystał z talentów architektów Louis
Le Vau i Andre Le Notre oraz malarza, a zarazem wprawnego dekoratora, Charlesa Le Bruna w swej kampanii przebudowy
Wersalu, który w swojej historii doświadczył czterech głównych prac budowlanych i każda z nich odpowiadała wojnom
prowadzonym w okresie rządów Ludwika XIV.

1 Kampania
Pierwsza kampania przebudowy Wersalu miała miejsce w latach 1664-1668 i rozpoczęła się od festynu baletowo-muzycznego
zatytułowanego „Plaisirs de I’lle enchantee”, które odbyło się w dniach od 7 do 13 maja 1664 roku. Przyjęcie było rzekomo wydane
by uczcić dwie królowe Francji: Annę Austryjaczkę, Królową Matkę i Marię Teresę - żonę Ludwika XIV, ale w rzeczywistości było
wydane na cześć królewskiej kochanki, Luizy de La Valliere. To przyjęcie jest często uważane za preludium tzw. wojny dewolucyjnej,
którą Ludwik XIV wypowiedział Hiszpanii(1667-68).
Ta pierwsza kampania miała na celu wprowadzenie poprawek umożliwiających pomieszczenie w zamku i ogrodach 600 gości
zaproszonych na przyjecie.

2 Kampania
Druga kampania mająca miejsce w latach 1669-1672 była zainaugurowana przez podpisanie Traktatu Aix-La-Chapelle, kończącego wojnę
dewolucyjną. Podczas kampanii pałac zaczął przybierać dzisiejsza formę. Najważniejszą zmianą była modyfikacja tzw. koperty domku
myśliwskiego Ludwika XIII, która została dokonana przez Louis Le Vau. „Koperta” otaczała domek króla od północy, południa i zachodu. Nowa
struktura zapewniła kwatery dla króla i członków jego rodziny. Główne piętro zamku zawierało dwa apartamenty: pierwszy dla monarchy, drugi
dla królowej. Wielki Apartament króla zajmował północną część zameczku, a Wielki apartament królowej znajdował się w południowej części.
Zachodnia część budowli przeznaczona była w większości na taras, który później został zniszczony by zbudować Salę Lustrzaną. Na parterze
północnej części zamku znajdowały się łaźnie, zawierające ukryte ośmiokątne wanny z bieżącą zimną i ciepłą wodą.

Brat króla i jego żona , książę i księżniczka z dynastii Orleańskiej, zajmowali apartamenty na parterze w południowej
części zamku. Wyższe piętra przeznaczone były na prywatne komnaty dla króla i jego dzieci. Istotny dla projektu i
konstrukcji powyższych apartamentów królewskich jest fakt, że oba pomieszczenia miały tę samą konfigurację i
rozmiary, co było dotychczas niespotykaną cechą we francuskich projektach pałaców.

Oba „wielkie” apartamenty
królewskie formowane były
na kształt 7 amfiladowych
pokoi. Każdy z nich
dedykowany był jednemu z
ówcześnie znanych boskich
ciał i był personifikowany do
odpowiedniego greckorzymskiego bóstwa.
Dekoracje pokoi( prace
prowadzone były pod
zarządem Charlesa Le Bruna)
przedstawiały „heroiczne
działania króla” i były
przedstawione w formie
alegorycznej przez czyny
historycznych postaci z
przeszłości antycznej, jak na
przykład Aleksandra
Wielkiego.

3 Kampania
Trzecia kampania(1678-1684) zapoczątkowana była przez podpisanie traktatu Nimegen, kończącego wojnę niemiecką
prowadzoną w latach 1672-1678. Trzecia przebudowa kierowana była przez architekta Julesa Hardoui Mansart’a .W tym
czasie powstał Wersal w formie znanej obecnie. Mansart zaprojektował północne i południowe skrzydło Galerii
Zwierciadlanej oraz Oranżerię .

Le Brun był zaangażowany nie tylko w dekorowanie wnętrz, lecz także współpracował z Andre Le Notre zajmującym się
projektowaniem ogrodów. W maju 1682 Ludwik XIV oficjalnie przeniósł swój dwór do Wersalu, który w tym okresie stał się
symbolem superpotęgi Francji.

4 Kampania
Wkrótce po zakończeniu wojny z Ligą Augsburską (1688-1697) Ludwik XIV podjął ostatnią kampanie mającą na celu
przebudowę Wersalu. Czwarta kampania (1701-1710) skoncentrowana była głownie na konstrukcji Królewskiej Kaplicy,
zaprojektowanej przez Manstarta i dokończonej przez Roberta de Cotte i jego zespół. Wystąpiły również pewne przeróbki
królewskiego Małego Apartamentu –mianowicie Salonu Wolego Oka(Salon de l’Oeil de Boeu) i królewskiego alkierza. Z
zakończeniem kaplicy w 1710 w zasadzie cała konstrukcja Wersalu została ustalona; budowla pozostała nienaruszona przez
około dwadzieścia lat rządów Ludwika XV.

Kaplica królewska
Na piętrze pałacu znajduje się kaplica zbudowana w latach 1698-1710 według projektu Hardouin-Mansarta. Posiada ona
trzy nawy i czworoboczne filary podtrzymujące łuki zwieńczone galerią ze żłobionymi kolumnami. Na tym samym, piętrze
można podziwiać sześć wielkich komnat Wielkich Apartamentów (Grand Appartement), gdzie władca przyjmował swych
dworzan trzy razy w tygodniu, między szóstą a dziesiątą wieczorem.

Salon Herkulesa

Salon ten dziś łączący budynek
główny ze skrzydłem
północnym, początkowo był
miejscem, gdzie w latach 16821710 znajdowały się empory
czwartej tymczasowej kaplicy
wersalskiej. Dopiero po
przebudowie Roberta de Cotte,
od 1712 roku zaczął pełnić
funkcję salonu. Po śmierci
Ludwika XIV, prace dekoracyjne
zostały wznowione w 1725 za
rządów Ludwika XV. Barwne
marmury i pilastry z korynckimi
kapitelami z brązu złoconego
nawiązują do stylu Galerii
Zwierciadlanej. Jedynym
ustępstwem na rzecz stylu
Ludwika XV- rokoka, są
rzeźbione przez Jacques’a
Verbeckta ramy okalające dwa
obrazy Veroneza: Spotkanie
Eliezera i Rebeki oraz Ucztę u
Szymona.

Salon Wenus
Salon ten sąsiaduje za
Salonem Obfitości i
został utworzony przez
Mansarta z przodu
Wielkich Apartamentów.
Jego dekoracja była
zharmonizowana z
pozostałymi pokojami:
zdobiły go barwne
marmury i plafon ze
scenami ujętymi w ramy.
Na ścianach, płyciny z
prawdziwego marmuru
sąsiadują z malowanymi
jońskimi kolumnami i
kolumnami
namalowanymi- elementy
te tworzą pewną
odrębność dekoracyjną.
Na krótszych bokach Sali
malarz Jules Jean
Rousseau stworzył dwie
iluzjonistyczne
perspektywy
przedstawiające antyczne
galerie i portyki,
natomiast pomiędzy
oknami znalazły się
pozorne nisze z
malowanymi posągami.

Salon Diany

Do 1675 roku
salon ten był
pierwszym pokojem
Wielkich
Apartamentów,
mającym
bezpośrednie
połączenie ze
Schodami
Ambasadorów.
Nazwa salonu
pozwala rozpoznać
temat kompozycji
umieszczonych nad
drzwiami i
centralnego
malowidła na
plafonie- Diana
patronująca
żeglarzom i
myśliwym pędzla
Gabriela
Blancharda.

Salon Marsa
W centralnej części plafonu widnieje
scena Mars na rydwanie ciągniony przez
wilki, pędzla Claude’a Audrana, malowana
w skrócie perspektywicznym. Obok
znajduje się Zwycięstwo podtrzymywane
przez Herkulesa(Jean Baptiste’a
Jouveneta) oraz kompozycja Strach, lęk i
trwoga zwyciężająca moce ziemi(Rene
Antoine’a Houasse’a. Sześć malowanych
medalionów opiewa czyny wojenne
wielkich wodzów starożytnych- Cezara i
Cyrusa, Konstantyna Wielkiego i
Antoniusza, Demetriusza i Aleksandra
Sewera. A zatem, jeszcze raz został
przywołany świat antyczny, ale mimo to
szczegóły kompozycji nawiązują do
wydarzeń aktualnych- sztandary to
wspomnienie stanowiska Ludwika XIV
wobec zwycięstwa pod
Szentgotthard(Węgry), odniesionego nad
imperium otomańskim w 1664 roku, a
fragmenty statków przypominają o
handlowych przedsięwzięciach
Francuzów w Indiach.

Maria Leszczyńska-żona Ludwika XV

Salon Merkurego
Salon ten pełnił funkcję
przedpokoju Wielkich
Apartamentów, nazywano
go również „pokojem łoża”,
czyli sypialnią
reprezentacyjną, nad którą
rozpościerał się plafon
malowany przez Jean’a
Baptiste’a de
Champagine’a,
przedstawiający Merkurego
na rydwanie ciągnionym
przez koguty,
poprzedzanym przez
gwiazdę poranną i
towarzyszące jej sztuki i
nauki. W Salonie
Merkurego, podobnie jak w
sąsiednich pokojach,
odbywały się słynne
„wieczory apartamentowe”.
Każda sala miała swoje
przeznaczenie: rodzina
królewska bawiła się w
Salonie Merkurego, w
Salonie Marsa odbywały się
przeróżne gry, a po nich
koncert i bal, stół bilardowy
był ustawiony w Salonie
Diany, w Salonie Wenus
serwowano przekąski, a w
Salonie Obfitości gorące i
zimne napoje, Salon Apolla
natomiast zmieniał się w
salę muzyki i tańca.

Salon Apolla
Skoro Ludwik XIV
jako swój symbol
wybrał słońce,
musiał mieć salon
poświęcony
Apollinowi, bogu
słońca. W
środkowej partii
plafonu pędzla
Charles’a de La
Fosse,
podtrzymywanej
przez rzeźbione i
złocone figury
kobiece, ukazano
świetlistego Apolla
mknącego na
rydwanie w
otoczeniu czterech
pór roku. Salon
Apolla,
początkowo
sypialnia
reprezentacyjna(p
óźniej rolę tę pełnił
Salon Merkurego),
stał się po 1682
roku Salą
Tronową. Jednak
podczas
„wieczorów
apartamentowych”
był przekształcany
w salę muzyki i
tańca.

Salon Wojny
W okresie rozbudowy
pałacu wg projektu Le
Vau północno- zachodni
narożnik zajmował Salon
Jowisza, pełniący
wówczas rolę Wielkiego
Gabinetu. Po utworzeniu
Galerii Zwierciadlanej
zastąpił go Salon Wojny,
a jego nową dekorację
powierzono Le Brunowi i
Mansartowi. W trakcie
przekształcania Salonu
Jowisza w Salon Wojny
dekoracje o tematyce
mitologicznej musiały
ustąpić miejsca
historycznym- największy
nacisk położono na
wyeksponowanie
wojennych dokonań
Ludwika XIV.

Galeria Zwierciadlana
Galeria zwierciadlana to serce
wersalu i jego symbol. Najpierw
znajdowała się tu terasa włoska
wzniesiona przez Le Vau(1670).
Latem 1678 roku Mansart w
miejscu tarasu i dwóch salonów
które leżały na jego
krańcach(gabinet i sypialnia),
stworzył jedną długą, 73metrową salę. Dzięki temu
zewnętrzna bryła pałacu stała
się bardzo jednolita. Dekorację
wnętrz (1681 do 1686)
powierzono Le Brunowi, który
wykreował tutaj, na zlecenie
Colberta z 1671 roku, styl zwany
francuskim. Naprzeciwko
wielkich okien, półkolistych u
góry, biegnie siedemnaście
arkad z lustrami na całej
wysokości. Ten powtarzający się
motyw lustrzanej dekoracji
spowodował, ze galeria
wersalska stała się wyjątkowa i
oryginalna. W galerii
zwierciadlanej, podobnie jak w
Wielkich Apartamentach, Le
Brun zastosował dekorację
malarską sklepienia,
zachowując podział na
poszczególne kompozycje, co
było rozwiązaniem nieco
przestarzałym.

Salon Pokoju
Salon ten,
usytuowany w
południowozachodnim
narożniku
głównego
korpusu
Wersalu,
stanowi pendant
do Salonu
Wojny. Pokój
ten, podobnie
jak Salon Wojny,
otwiera się
wielką arkadą
na galerię;
wzorcem
takiego
rozwiązania był
najprawdopodob
niej pałac rodu
Colonna w
Rzymie.

Salon Wolego Oka

Sypialnia królowej

Sala Tronowa

Ogród wersalski
Ogród wersalskii jest uważany za pierwowzór ogrodu w stylu francuskim, ze względu na swe eleganckie
rozplanowanie i dekoracje, które nie są ani przesadne ani ubogie. Ogród zaprojektowany przez Le Notreà zajmuje
obszar o powierzchni 250 akrów. Stanowi on nie tylko integralną część pałacu, ale i jego dopełnienie

Ogród powstał na geometrycznym planie, jednak nie można mówić a jego monotonii. U stóp centralnego tarasu w basenie
Latony (Leto) znajduje się arcydzieło Maryègo ukazujące boginię z synem i córką, Apollonem i Dianą

Basen Apollina

Rzeźba góruje nad koncentrycznymi basenami w kształcie piramidy. Za basenem Latony rozciąga się długa Aleja Tapis-Vert (zielonych
dywanów), która prowadzi do basenu Apollina. Rydwan ciągniony przez cztery konie wynurza się władczo z wody, zaś Trytony
dmuchają w muszle oznajmiając nadejście boga. Ta dynamiczna i równocześnie majestatyczna grupa dłuta Turbyègo stanowi niejako
symbol okresu największej świetności Wersalu. Za basenem Apollina rozciąga się obszar zieleni z wielkim kanałem, którego bieg
przecina w połowie mały kanał.

Basen Apollina

Wioska Królowej
Od 1783 roku w północnej części posiadłości Królowej pojawiło się
osiemnaście chat krytych słomą. Wioska Marii Antoniny może stanowić
przykład bardzo szczegółowej koncepcji tego typu ogrodów, budzących
zachwyt w ostatnich latach ancien regime ‘u.

W skład założenia wchodzi staw wokół którego wznosi się dwanaście
domów, jest również mostek nad wodą, wieża i chaty kryte słomą.
Wioska Królowej stanowiła naturalne przedłużenie ogrodu angielskiego.
Kształtował się nowy modem życia-prywatnego i rodzinnego.

Latarnia

Młyn

Winnica

Świątynia Miłości

Świątynia Miłości

Opracowanie-Paweł Janowiak
[email protected]

Slide 25

Wersal
Chateau de Versailles

WERSAL

Charakterystyka

Wersal
Chateau de Versailles
Położenie
Versailles, Francja
Czas powstania
1661 - 1774
Typ
Pałac królewski
Styl architektoniczny
Barok
Materiały
Kamień, Cegła
Koszt budowy
Ok. 500 milionów marek
Powierzchnia
100 hektarów - ogrody Wersalu
Architekci
André Le Notre, Louis Le Vau, Jules HardouinMansart, Charles Le Brun, Robert de Cotte,
Ange-Janques Bagriel

Wersal Królów

Wersal Ludwika XIII
•Wstępując na tron miał 9 lat, a regencję
powierzono jego matce- Marii Medycejskiej,
•Stanowisko pierwszego ministra powierzył
kardynałowi Richelieu,
•W państwie panował kryzys finansowy- brak
pieniędzy na prowadzenie prac
architektonicznych,
•Ludwik XIII postanowił zbudować niewielką
budowlę na terenach wcześniej należących do
Gondich,

•W 1623 r. nadzór nad budową pawilonu
myśliwskiego powierzono Nicholasowi Huau,
•W latach 1631- 1634 przebudowę domku króla
powierzono Philibertowi Le Roy.

Wersal Ludwika XIV

•1661: śmierć kardynała Mazarina,
•w rządzeniu król korzystał z rad ministrów Le
Tellier’a, Fouquet i Lionne,
•dwadzieścia pierwszych lat panowania
Ludwika XIV upłynęło pod znakiem rozwoju
gospodarczego i kulturalnego,
•nastąpiła reorganizacja administracji,
sądownictwa i finansów; podjęto szereg
kroków przeciw arystokracji, ograniczono
uprawnienia gubernatorów prowincji,
•Ludwik XIV głosił niezależność władzy
świeckiej i wolność Kościoła francuskiego
wobec Watykanu; zwalczał działalność
jansenistów i protestantów,

•Król prowadził wojnę z Hiszpanią pod
pretekstem niespłacenia przez Hiszpanię
posagu Marii Teresy; w 1668 r. Ludwik XIV
podpisał w Akwizgranie traktat z Hiszpanią,

Wersal Ludwika XV

•W młodych latach króla
regencję powierzono księciu
Filipowi Orleańskiemu,
•W okresie tym nastąpiła
spłata ogromnego zadłużenia,
co pozwoliło ożywić
gospodarkę,
•Długie panowanie Ludwika
XV było okresem względnego
pokoju i dobrobytu,

Bassin trianon

Wersal Ludwika XVI

•Po całej serii nieudanych reform sytuacja
finansowa i polityczna znacznie się
pogorszyła, a opozycja i opinia publiczna
stawały w coraz większej opozycji wobec
króla,
•W sierpniu 1788 r. król zdecydował się
zwołać Stany Generalne niezwoływane od
1614 r.,
•Po obaleniu monarchii 10.08.1792 r. króla
uwięziono, a 21.01.1793 r. został stracony
•Zgromadzenie Ustawodawcze ustanowiło, że
wszystkie obrazy, meble i dzieła sztuki z
pałaców królewskich zostaną przeniesione do
Luwru,
•Po obaleniu monarchii w 1792 r. pałac
wersalski stał się własnością publiczną,
wyposażenie wnętrz wystawiono na sprzedaż,
•W 1793 r. Komitet Ocalenia Publicznego
zarządził, że w pałacu zorganizowane zostaną:
szkoła centralna, biblioteka, pracownia
historyczna oraz muzeum malarstwa i rzeźby
francuskiej.

Ewolucja Wersalu

Cztery Kampanie

Rozkład projektu i poszczególne etapy rozbudowy

Ewolucja Wersalu
Po śmierci Kardynała Mazzarina w 1661, który pełnił funkcję regenta w czasach wczesnej młodości Ludwika XIV, król
rozpoczął swoje własne rządy. Od tego momentu konstrukcja i ekspansja Wersalu stały się synonimem absolutystycznych
rządów młodego władcy. Król Ludwik XIV po konfiskacie nieruchomości Fouquet’a skorzystał z talentów architektów Louis
Le Vau i Andre Le Notre oraz malarza, a zarazem wprawnego dekoratora, Charlesa Le Bruna w swej kampanii przebudowy
Wersalu, który w swojej historii doświadczył czterech głównych prac budowlanych i każda z nich odpowiadała wojnom
prowadzonym w okresie rządów Ludwika XIV.

1 Kampania
Pierwsza kampania przebudowy Wersalu miała miejsce w latach 1664-1668 i rozpoczęła się od festynu baletowo-muzycznego
zatytułowanego „Plaisirs de I’lle enchantee”, które odbyło się w dniach od 7 do 13 maja 1664 roku. Przyjęcie było rzekomo wydane
by uczcić dwie królowe Francji: Annę Austryjaczkę, Królową Matkę i Marię Teresę - żonę Ludwika XIV, ale w rzeczywistości było
wydane na cześć królewskiej kochanki, Luizy de La Valliere. To przyjęcie jest często uważane za preludium tzw. wojny dewolucyjnej,
którą Ludwik XIV wypowiedział Hiszpanii(1667-68).
Ta pierwsza kampania miała na celu wprowadzenie poprawek umożliwiających pomieszczenie w zamku i ogrodach 600 gości
zaproszonych na przyjecie.

2 Kampania
Druga kampania mająca miejsce w latach 1669-1672 była zainaugurowana przez podpisanie Traktatu Aix-La-Chapelle, kończącego wojnę
dewolucyjną. Podczas kampanii pałac zaczął przybierać dzisiejsza formę. Najważniejszą zmianą była modyfikacja tzw. koperty domku
myśliwskiego Ludwika XIII, która została dokonana przez Louis Le Vau. „Koperta” otaczała domek króla od północy, południa i zachodu. Nowa
struktura zapewniła kwatery dla króla i członków jego rodziny. Główne piętro zamku zawierało dwa apartamenty: pierwszy dla monarchy, drugi
dla królowej. Wielki Apartament króla zajmował północną część zameczku, a Wielki apartament królowej znajdował się w południowej części.
Zachodnia część budowli przeznaczona była w większości na taras, który później został zniszczony by zbudować Salę Lustrzaną. Na parterze
północnej części zamku znajdowały się łaźnie, zawierające ukryte ośmiokątne wanny z bieżącą zimną i ciepłą wodą.

Brat króla i jego żona , książę i księżniczka z dynastii Orleańskiej, zajmowali apartamenty na parterze w południowej
części zamku. Wyższe piętra przeznaczone były na prywatne komnaty dla króla i jego dzieci. Istotny dla projektu i
konstrukcji powyższych apartamentów królewskich jest fakt, że oba pomieszczenia miały tę samą konfigurację i
rozmiary, co było dotychczas niespotykaną cechą we francuskich projektach pałaców.

Oba „wielkie” apartamenty
królewskie formowane były
na kształt 7 amfiladowych
pokoi. Każdy z nich
dedykowany był jednemu z
ówcześnie znanych boskich
ciał i był personifikowany do
odpowiedniego greckorzymskiego bóstwa.
Dekoracje pokoi( prace
prowadzone były pod
zarządem Charlesa Le Bruna)
przedstawiały „heroiczne
działania króla” i były
przedstawione w formie
alegorycznej przez czyny
historycznych postaci z
przeszłości antycznej, jak na
przykład Aleksandra
Wielkiego.

3 Kampania
Trzecia kampania(1678-1684) zapoczątkowana była przez podpisanie traktatu Nimegen, kończącego wojnę niemiecką
prowadzoną w latach 1672-1678. Trzecia przebudowa kierowana była przez architekta Julesa Hardoui Mansart’a .W tym
czasie powstał Wersal w formie znanej obecnie. Mansart zaprojektował północne i południowe skrzydło Galerii
Zwierciadlanej oraz Oranżerię .

Le Brun był zaangażowany nie tylko w dekorowanie wnętrz, lecz także współpracował z Andre Le Notre zajmującym się
projektowaniem ogrodów. W maju 1682 Ludwik XIV oficjalnie przeniósł swój dwór do Wersalu, który w tym okresie stał się
symbolem superpotęgi Francji.

4 Kampania
Wkrótce po zakończeniu wojny z Ligą Augsburską (1688-1697) Ludwik XIV podjął ostatnią kampanie mającą na celu
przebudowę Wersalu. Czwarta kampania (1701-1710) skoncentrowana była głownie na konstrukcji Królewskiej Kaplicy,
zaprojektowanej przez Manstarta i dokończonej przez Roberta de Cotte i jego zespół. Wystąpiły również pewne przeróbki
królewskiego Małego Apartamentu –mianowicie Salonu Wolego Oka(Salon de l’Oeil de Boeu) i królewskiego alkierza. Z
zakończeniem kaplicy w 1710 w zasadzie cała konstrukcja Wersalu została ustalona; budowla pozostała nienaruszona przez
około dwadzieścia lat rządów Ludwika XV.

Kaplica królewska
Na piętrze pałacu znajduje się kaplica zbudowana w latach 1698-1710 według projektu Hardouin-Mansarta. Posiada ona
trzy nawy i czworoboczne filary podtrzymujące łuki zwieńczone galerią ze żłobionymi kolumnami. Na tym samym, piętrze
można podziwiać sześć wielkich komnat Wielkich Apartamentów (Grand Appartement), gdzie władca przyjmował swych
dworzan trzy razy w tygodniu, między szóstą a dziesiątą wieczorem.

Salon Herkulesa

Salon ten dziś łączący budynek
główny ze skrzydłem
północnym, początkowo był
miejscem, gdzie w latach 16821710 znajdowały się empory
czwartej tymczasowej kaplicy
wersalskiej. Dopiero po
przebudowie Roberta de Cotte,
od 1712 roku zaczął pełnić
funkcję salonu. Po śmierci
Ludwika XIV, prace dekoracyjne
zostały wznowione w 1725 za
rządów Ludwika XV. Barwne
marmury i pilastry z korynckimi
kapitelami z brązu złoconego
nawiązują do stylu Galerii
Zwierciadlanej. Jedynym
ustępstwem na rzecz stylu
Ludwika XV- rokoka, są
rzeźbione przez Jacques’a
Verbeckta ramy okalające dwa
obrazy Veroneza: Spotkanie
Eliezera i Rebeki oraz Ucztę u
Szymona.

Salon Wenus
Salon ten sąsiaduje za
Salonem Obfitości i
został utworzony przez
Mansarta z przodu
Wielkich Apartamentów.
Jego dekoracja była
zharmonizowana z
pozostałymi pokojami:
zdobiły go barwne
marmury i plafon ze
scenami ujętymi w ramy.
Na ścianach, płyciny z
prawdziwego marmuru
sąsiadują z malowanymi
jońskimi kolumnami i
kolumnami
namalowanymi- elementy
te tworzą pewną
odrębność dekoracyjną.
Na krótszych bokach Sali
malarz Jules Jean
Rousseau stworzył dwie
iluzjonistyczne
perspektywy
przedstawiające antyczne
galerie i portyki,
natomiast pomiędzy
oknami znalazły się
pozorne nisze z
malowanymi posągami.

Salon Diany

Do 1675 roku
salon ten był
pierwszym pokojem
Wielkich
Apartamentów,
mającym
bezpośrednie
połączenie ze
Schodami
Ambasadorów.
Nazwa salonu
pozwala rozpoznać
temat kompozycji
umieszczonych nad
drzwiami i
centralnego
malowidła na
plafonie- Diana
patronująca
żeglarzom i
myśliwym pędzla
Gabriela
Blancharda.

Salon Marsa
W centralnej części plafonu widnieje
scena Mars na rydwanie ciągniony przez
wilki, pędzla Claude’a Audrana, malowana
w skrócie perspektywicznym. Obok
znajduje się Zwycięstwo podtrzymywane
przez Herkulesa(Jean Baptiste’a
Jouveneta) oraz kompozycja Strach, lęk i
trwoga zwyciężająca moce ziemi(Rene
Antoine’a Houasse’a. Sześć malowanych
medalionów opiewa czyny wojenne
wielkich wodzów starożytnych- Cezara i
Cyrusa, Konstantyna Wielkiego i
Antoniusza, Demetriusza i Aleksandra
Sewera. A zatem, jeszcze raz został
przywołany świat antyczny, ale mimo to
szczegóły kompozycji nawiązują do
wydarzeń aktualnych- sztandary to
wspomnienie stanowiska Ludwika XIV
wobec zwycięstwa pod
Szentgotthard(Węgry), odniesionego nad
imperium otomańskim w 1664 roku, a
fragmenty statków przypominają o
handlowych przedsięwzięciach
Francuzów w Indiach.

Maria Leszczyńska-żona Ludwika XV

Salon Merkurego
Salon ten pełnił funkcję
przedpokoju Wielkich
Apartamentów, nazywano
go również „pokojem łoża”,
czyli sypialnią
reprezentacyjną, nad którą
rozpościerał się plafon
malowany przez Jean’a
Baptiste’a de
Champagine’a,
przedstawiający Merkurego
na rydwanie ciągnionym
przez koguty,
poprzedzanym przez
gwiazdę poranną i
towarzyszące jej sztuki i
nauki. W Salonie
Merkurego, podobnie jak w
sąsiednich pokojach,
odbywały się słynne
„wieczory apartamentowe”.
Każda sala miała swoje
przeznaczenie: rodzina
królewska bawiła się w
Salonie Merkurego, w
Salonie Marsa odbywały się
przeróżne gry, a po nich
koncert i bal, stół bilardowy
był ustawiony w Salonie
Diany, w Salonie Wenus
serwowano przekąski, a w
Salonie Obfitości gorące i
zimne napoje, Salon Apolla
natomiast zmieniał się w
salę muzyki i tańca.

Salon Apolla
Skoro Ludwik XIV
jako swój symbol
wybrał słońce,
musiał mieć salon
poświęcony
Apollinowi, bogu
słońca. W
środkowej partii
plafonu pędzla
Charles’a de La
Fosse,
podtrzymywanej
przez rzeźbione i
złocone figury
kobiece, ukazano
świetlistego Apolla
mknącego na
rydwanie w
otoczeniu czterech
pór roku. Salon
Apolla,
początkowo
sypialnia
reprezentacyjna(p
óźniej rolę tę pełnił
Salon Merkurego),
stał się po 1682
roku Salą
Tronową. Jednak
podczas
„wieczorów
apartamentowych”
był przekształcany
w salę muzyki i
tańca.

Salon Wojny
W okresie rozbudowy
pałacu wg projektu Le
Vau północno- zachodni
narożnik zajmował Salon
Jowisza, pełniący
wówczas rolę Wielkiego
Gabinetu. Po utworzeniu
Galerii Zwierciadlanej
zastąpił go Salon Wojny,
a jego nową dekorację
powierzono Le Brunowi i
Mansartowi. W trakcie
przekształcania Salonu
Jowisza w Salon Wojny
dekoracje o tematyce
mitologicznej musiały
ustąpić miejsca
historycznym- największy
nacisk położono na
wyeksponowanie
wojennych dokonań
Ludwika XIV.

Galeria Zwierciadlana
Galeria zwierciadlana to serce
wersalu i jego symbol. Najpierw
znajdowała się tu terasa włoska
wzniesiona przez Le Vau(1670).
Latem 1678 roku Mansart w
miejscu tarasu i dwóch salonów
które leżały na jego
krańcach(gabinet i sypialnia),
stworzył jedną długą, 73metrową salę. Dzięki temu
zewnętrzna bryła pałacu stała
się bardzo jednolita. Dekorację
wnętrz (1681 do 1686)
powierzono Le Brunowi, który
wykreował tutaj, na zlecenie
Colberta z 1671 roku, styl zwany
francuskim. Naprzeciwko
wielkich okien, półkolistych u
góry, biegnie siedemnaście
arkad z lustrami na całej
wysokości. Ten powtarzający się
motyw lustrzanej dekoracji
spowodował, ze galeria
wersalska stała się wyjątkowa i
oryginalna. W galerii
zwierciadlanej, podobnie jak w
Wielkich Apartamentach, Le
Brun zastosował dekorację
malarską sklepienia,
zachowując podział na
poszczególne kompozycje, co
było rozwiązaniem nieco
przestarzałym.

Salon Pokoju
Salon ten,
usytuowany w
południowozachodnim
narożniku
głównego
korpusu
Wersalu,
stanowi pendant
do Salonu
Wojny. Pokój
ten, podobnie
jak Salon Wojny,
otwiera się
wielką arkadą
na galerię;
wzorcem
takiego
rozwiązania był
najprawdopodob
niej pałac rodu
Colonna w
Rzymie.

Salon Wolego Oka

Sypialnia królowej

Sala Tronowa

Ogród wersalski
Ogród wersalskii jest uważany za pierwowzór ogrodu w stylu francuskim, ze względu na swe eleganckie
rozplanowanie i dekoracje, które nie są ani przesadne ani ubogie. Ogród zaprojektowany przez Le Notreà zajmuje
obszar o powierzchni 250 akrów. Stanowi on nie tylko integralną część pałacu, ale i jego dopełnienie

Ogród powstał na geometrycznym planie, jednak nie można mówić a jego monotonii. U stóp centralnego tarasu w basenie
Latony (Leto) znajduje się arcydzieło Maryègo ukazujące boginię z synem i córką, Apollonem i Dianą

Basen Apollina

Rzeźba góruje nad koncentrycznymi basenami w kształcie piramidy. Za basenem Latony rozciąga się długa Aleja Tapis-Vert (zielonych
dywanów), która prowadzi do basenu Apollina. Rydwan ciągniony przez cztery konie wynurza się władczo z wody, zaś Trytony
dmuchają w muszle oznajmiając nadejście boga. Ta dynamiczna i równocześnie majestatyczna grupa dłuta Turbyègo stanowi niejako
symbol okresu największej świetności Wersalu. Za basenem Apollina rozciąga się obszar zieleni z wielkim kanałem, którego bieg
przecina w połowie mały kanał.

Basen Apollina

Wioska Królowej
Od 1783 roku w północnej części posiadłości Królowej pojawiło się
osiemnaście chat krytych słomą. Wioska Marii Antoniny może stanowić
przykład bardzo szczegółowej koncepcji tego typu ogrodów, budzących
zachwyt w ostatnich latach ancien regime ‘u.

W skład założenia wchodzi staw wokół którego wznosi się dwanaście
domów, jest również mostek nad wodą, wieża i chaty kryte słomą.
Wioska Królowej stanowiła naturalne przedłużenie ogrodu angielskiego.
Kształtował się nowy modem życia-prywatnego i rodzinnego.

Latarnia

Młyn

Winnica

Świątynia Miłości

Świątynia Miłości

Opracowanie-Paweł Janowiak
[email protected]

Slide 26

Wersal
Chateau de Versailles

WERSAL

Charakterystyka

Wersal
Chateau de Versailles
Położenie
Versailles, Francja
Czas powstania
1661 - 1774
Typ
Pałac królewski
Styl architektoniczny
Barok
Materiały
Kamień, Cegła
Koszt budowy
Ok. 500 milionów marek
Powierzchnia
100 hektarów - ogrody Wersalu
Architekci
André Le Notre, Louis Le Vau, Jules HardouinMansart, Charles Le Brun, Robert de Cotte,
Ange-Janques Bagriel

Wersal Królów

Wersal Ludwika XIII
•Wstępując na tron miał 9 lat, a regencję
powierzono jego matce- Marii Medycejskiej,
•Stanowisko pierwszego ministra powierzył
kardynałowi Richelieu,
•W państwie panował kryzys finansowy- brak
pieniędzy na prowadzenie prac
architektonicznych,
•Ludwik XIII postanowił zbudować niewielką
budowlę na terenach wcześniej należących do
Gondich,

•W 1623 r. nadzór nad budową pawilonu
myśliwskiego powierzono Nicholasowi Huau,
•W latach 1631- 1634 przebudowę domku króla
powierzono Philibertowi Le Roy.

Wersal Ludwika XIV

•1661: śmierć kardynała Mazarina,
•w rządzeniu król korzystał z rad ministrów Le
Tellier’a, Fouquet i Lionne,
•dwadzieścia pierwszych lat panowania
Ludwika XIV upłynęło pod znakiem rozwoju
gospodarczego i kulturalnego,
•nastąpiła reorganizacja administracji,
sądownictwa i finansów; podjęto szereg
kroków przeciw arystokracji, ograniczono
uprawnienia gubernatorów prowincji,
•Ludwik XIV głosił niezależność władzy
świeckiej i wolność Kościoła francuskiego
wobec Watykanu; zwalczał działalność
jansenistów i protestantów,

•Król prowadził wojnę z Hiszpanią pod
pretekstem niespłacenia przez Hiszpanię
posagu Marii Teresy; w 1668 r. Ludwik XIV
podpisał w Akwizgranie traktat z Hiszpanią,

Wersal Ludwika XV

•W młodych latach króla
regencję powierzono księciu
Filipowi Orleańskiemu,
•W okresie tym nastąpiła
spłata ogromnego zadłużenia,
co pozwoliło ożywić
gospodarkę,
•Długie panowanie Ludwika
XV było okresem względnego
pokoju i dobrobytu,

Bassin trianon

Wersal Ludwika XVI

•Po całej serii nieudanych reform sytuacja
finansowa i polityczna znacznie się
pogorszyła, a opozycja i opinia publiczna
stawały w coraz większej opozycji wobec
króla,
•W sierpniu 1788 r. król zdecydował się
zwołać Stany Generalne niezwoływane od
1614 r.,
•Po obaleniu monarchii 10.08.1792 r. króla
uwięziono, a 21.01.1793 r. został stracony
•Zgromadzenie Ustawodawcze ustanowiło, że
wszystkie obrazy, meble i dzieła sztuki z
pałaców królewskich zostaną przeniesione do
Luwru,
•Po obaleniu monarchii w 1792 r. pałac
wersalski stał się własnością publiczną,
wyposażenie wnętrz wystawiono na sprzedaż,
•W 1793 r. Komitet Ocalenia Publicznego
zarządził, że w pałacu zorganizowane zostaną:
szkoła centralna, biblioteka, pracownia
historyczna oraz muzeum malarstwa i rzeźby
francuskiej.

Ewolucja Wersalu

Cztery Kampanie

Rozkład projektu i poszczególne etapy rozbudowy

Ewolucja Wersalu
Po śmierci Kardynała Mazzarina w 1661, który pełnił funkcję regenta w czasach wczesnej młodości Ludwika XIV, król
rozpoczął swoje własne rządy. Od tego momentu konstrukcja i ekspansja Wersalu stały się synonimem absolutystycznych
rządów młodego władcy. Król Ludwik XIV po konfiskacie nieruchomości Fouquet’a skorzystał z talentów architektów Louis
Le Vau i Andre Le Notre oraz malarza, a zarazem wprawnego dekoratora, Charlesa Le Bruna w swej kampanii przebudowy
Wersalu, który w swojej historii doświadczył czterech głównych prac budowlanych i każda z nich odpowiadała wojnom
prowadzonym w okresie rządów Ludwika XIV.

1 Kampania
Pierwsza kampania przebudowy Wersalu miała miejsce w latach 1664-1668 i rozpoczęła się od festynu baletowo-muzycznego
zatytułowanego „Plaisirs de I’lle enchantee”, które odbyło się w dniach od 7 do 13 maja 1664 roku. Przyjęcie było rzekomo wydane
by uczcić dwie królowe Francji: Annę Austryjaczkę, Królową Matkę i Marię Teresę - żonę Ludwika XIV, ale w rzeczywistości było
wydane na cześć królewskiej kochanki, Luizy de La Valliere. To przyjęcie jest często uważane za preludium tzw. wojny dewolucyjnej,
którą Ludwik XIV wypowiedział Hiszpanii(1667-68).
Ta pierwsza kampania miała na celu wprowadzenie poprawek umożliwiających pomieszczenie w zamku i ogrodach 600 gości
zaproszonych na przyjecie.

2 Kampania
Druga kampania mająca miejsce w latach 1669-1672 była zainaugurowana przez podpisanie Traktatu Aix-La-Chapelle, kończącego wojnę
dewolucyjną. Podczas kampanii pałac zaczął przybierać dzisiejsza formę. Najważniejszą zmianą była modyfikacja tzw. koperty domku
myśliwskiego Ludwika XIII, która została dokonana przez Louis Le Vau. „Koperta” otaczała domek króla od północy, południa i zachodu. Nowa
struktura zapewniła kwatery dla króla i członków jego rodziny. Główne piętro zamku zawierało dwa apartamenty: pierwszy dla monarchy, drugi
dla królowej. Wielki Apartament króla zajmował północną część zameczku, a Wielki apartament królowej znajdował się w południowej części.
Zachodnia część budowli przeznaczona była w większości na taras, który później został zniszczony by zbudować Salę Lustrzaną. Na parterze
północnej części zamku znajdowały się łaźnie, zawierające ukryte ośmiokątne wanny z bieżącą zimną i ciepłą wodą.

Brat króla i jego żona , książę i księżniczka z dynastii Orleańskiej, zajmowali apartamenty na parterze w południowej
części zamku. Wyższe piętra przeznaczone były na prywatne komnaty dla króla i jego dzieci. Istotny dla projektu i
konstrukcji powyższych apartamentów królewskich jest fakt, że oba pomieszczenia miały tę samą konfigurację i
rozmiary, co było dotychczas niespotykaną cechą we francuskich projektach pałaców.

Oba „wielkie” apartamenty
królewskie formowane były
na kształt 7 amfiladowych
pokoi. Każdy z nich
dedykowany był jednemu z
ówcześnie znanych boskich
ciał i był personifikowany do
odpowiedniego greckorzymskiego bóstwa.
Dekoracje pokoi( prace
prowadzone były pod
zarządem Charlesa Le Bruna)
przedstawiały „heroiczne
działania króla” i były
przedstawione w formie
alegorycznej przez czyny
historycznych postaci z
przeszłości antycznej, jak na
przykład Aleksandra
Wielkiego.

3 Kampania
Trzecia kampania(1678-1684) zapoczątkowana była przez podpisanie traktatu Nimegen, kończącego wojnę niemiecką
prowadzoną w latach 1672-1678. Trzecia przebudowa kierowana była przez architekta Julesa Hardoui Mansart’a .W tym
czasie powstał Wersal w formie znanej obecnie. Mansart zaprojektował północne i południowe skrzydło Galerii
Zwierciadlanej oraz Oranżerię .

Le Brun był zaangażowany nie tylko w dekorowanie wnętrz, lecz także współpracował z Andre Le Notre zajmującym się
projektowaniem ogrodów. W maju 1682 Ludwik XIV oficjalnie przeniósł swój dwór do Wersalu, który w tym okresie stał się
symbolem superpotęgi Francji.

4 Kampania
Wkrótce po zakończeniu wojny z Ligą Augsburską (1688-1697) Ludwik XIV podjął ostatnią kampanie mającą na celu
przebudowę Wersalu. Czwarta kampania (1701-1710) skoncentrowana była głownie na konstrukcji Królewskiej Kaplicy,
zaprojektowanej przez Manstarta i dokończonej przez Roberta de Cotte i jego zespół. Wystąpiły również pewne przeróbki
królewskiego Małego Apartamentu –mianowicie Salonu Wolego Oka(Salon de l’Oeil de Boeu) i królewskiego alkierza. Z
zakończeniem kaplicy w 1710 w zasadzie cała konstrukcja Wersalu została ustalona; budowla pozostała nienaruszona przez
około dwadzieścia lat rządów Ludwika XV.

Kaplica królewska
Na piętrze pałacu znajduje się kaplica zbudowana w latach 1698-1710 według projektu Hardouin-Mansarta. Posiada ona
trzy nawy i czworoboczne filary podtrzymujące łuki zwieńczone galerią ze żłobionymi kolumnami. Na tym samym, piętrze
można podziwiać sześć wielkich komnat Wielkich Apartamentów (Grand Appartement), gdzie władca przyjmował swych
dworzan trzy razy w tygodniu, między szóstą a dziesiątą wieczorem.

Salon Herkulesa

Salon ten dziś łączący budynek
główny ze skrzydłem
północnym, początkowo był
miejscem, gdzie w latach 16821710 znajdowały się empory
czwartej tymczasowej kaplicy
wersalskiej. Dopiero po
przebudowie Roberta de Cotte,
od 1712 roku zaczął pełnić
funkcję salonu. Po śmierci
Ludwika XIV, prace dekoracyjne
zostały wznowione w 1725 za
rządów Ludwika XV. Barwne
marmury i pilastry z korynckimi
kapitelami z brązu złoconego
nawiązują do stylu Galerii
Zwierciadlanej. Jedynym
ustępstwem na rzecz stylu
Ludwika XV- rokoka, są
rzeźbione przez Jacques’a
Verbeckta ramy okalające dwa
obrazy Veroneza: Spotkanie
Eliezera i Rebeki oraz Ucztę u
Szymona.

Salon Wenus
Salon ten sąsiaduje za
Salonem Obfitości i
został utworzony przez
Mansarta z przodu
Wielkich Apartamentów.
Jego dekoracja była
zharmonizowana z
pozostałymi pokojami:
zdobiły go barwne
marmury i plafon ze
scenami ujętymi w ramy.
Na ścianach, płyciny z
prawdziwego marmuru
sąsiadują z malowanymi
jońskimi kolumnami i
kolumnami
namalowanymi- elementy
te tworzą pewną
odrębność dekoracyjną.
Na krótszych bokach Sali
malarz Jules Jean
Rousseau stworzył dwie
iluzjonistyczne
perspektywy
przedstawiające antyczne
galerie i portyki,
natomiast pomiędzy
oknami znalazły się
pozorne nisze z
malowanymi posągami.

Salon Diany

Do 1675 roku
salon ten był
pierwszym pokojem
Wielkich
Apartamentów,
mającym
bezpośrednie
połączenie ze
Schodami
Ambasadorów.
Nazwa salonu
pozwala rozpoznać
temat kompozycji
umieszczonych nad
drzwiami i
centralnego
malowidła na
plafonie- Diana
patronująca
żeglarzom i
myśliwym pędzla
Gabriela
Blancharda.

Salon Marsa
W centralnej części plafonu widnieje
scena Mars na rydwanie ciągniony przez
wilki, pędzla Claude’a Audrana, malowana
w skrócie perspektywicznym. Obok
znajduje się Zwycięstwo podtrzymywane
przez Herkulesa(Jean Baptiste’a
Jouveneta) oraz kompozycja Strach, lęk i
trwoga zwyciężająca moce ziemi(Rene
Antoine’a Houasse’a. Sześć malowanych
medalionów opiewa czyny wojenne
wielkich wodzów starożytnych- Cezara i
Cyrusa, Konstantyna Wielkiego i
Antoniusza, Demetriusza i Aleksandra
Sewera. A zatem, jeszcze raz został
przywołany świat antyczny, ale mimo to
szczegóły kompozycji nawiązują do
wydarzeń aktualnych- sztandary to
wspomnienie stanowiska Ludwika XIV
wobec zwycięstwa pod
Szentgotthard(Węgry), odniesionego nad
imperium otomańskim w 1664 roku, a
fragmenty statków przypominają o
handlowych przedsięwzięciach
Francuzów w Indiach.

Maria Leszczyńska-żona Ludwika XV

Salon Merkurego
Salon ten pełnił funkcję
przedpokoju Wielkich
Apartamentów, nazywano
go również „pokojem łoża”,
czyli sypialnią
reprezentacyjną, nad którą
rozpościerał się plafon
malowany przez Jean’a
Baptiste’a de
Champagine’a,
przedstawiający Merkurego
na rydwanie ciągnionym
przez koguty,
poprzedzanym przez
gwiazdę poranną i
towarzyszące jej sztuki i
nauki. W Salonie
Merkurego, podobnie jak w
sąsiednich pokojach,
odbywały się słynne
„wieczory apartamentowe”.
Każda sala miała swoje
przeznaczenie: rodzina
królewska bawiła się w
Salonie Merkurego, w
Salonie Marsa odbywały się
przeróżne gry, a po nich
koncert i bal, stół bilardowy
był ustawiony w Salonie
Diany, w Salonie Wenus
serwowano przekąski, a w
Salonie Obfitości gorące i
zimne napoje, Salon Apolla
natomiast zmieniał się w
salę muzyki i tańca.

Salon Apolla
Skoro Ludwik XIV
jako swój symbol
wybrał słońce,
musiał mieć salon
poświęcony
Apollinowi, bogu
słońca. W
środkowej partii
plafonu pędzla
Charles’a de La
Fosse,
podtrzymywanej
przez rzeźbione i
złocone figury
kobiece, ukazano
świetlistego Apolla
mknącego na
rydwanie w
otoczeniu czterech
pór roku. Salon
Apolla,
początkowo
sypialnia
reprezentacyjna(p
óźniej rolę tę pełnił
Salon Merkurego),
stał się po 1682
roku Salą
Tronową. Jednak
podczas
„wieczorów
apartamentowych”
był przekształcany
w salę muzyki i
tańca.

Salon Wojny
W okresie rozbudowy
pałacu wg projektu Le
Vau północno- zachodni
narożnik zajmował Salon
Jowisza, pełniący
wówczas rolę Wielkiego
Gabinetu. Po utworzeniu
Galerii Zwierciadlanej
zastąpił go Salon Wojny,
a jego nową dekorację
powierzono Le Brunowi i
Mansartowi. W trakcie
przekształcania Salonu
Jowisza w Salon Wojny
dekoracje o tematyce
mitologicznej musiały
ustąpić miejsca
historycznym- największy
nacisk położono na
wyeksponowanie
wojennych dokonań
Ludwika XIV.

Galeria Zwierciadlana
Galeria zwierciadlana to serce
wersalu i jego symbol. Najpierw
znajdowała się tu terasa włoska
wzniesiona przez Le Vau(1670).
Latem 1678 roku Mansart w
miejscu tarasu i dwóch salonów
które leżały na jego
krańcach(gabinet i sypialnia),
stworzył jedną długą, 73metrową salę. Dzięki temu
zewnętrzna bryła pałacu stała
się bardzo jednolita. Dekorację
wnętrz (1681 do 1686)
powierzono Le Brunowi, który
wykreował tutaj, na zlecenie
Colberta z 1671 roku, styl zwany
francuskim. Naprzeciwko
wielkich okien, półkolistych u
góry, biegnie siedemnaście
arkad z lustrami na całej
wysokości. Ten powtarzający się
motyw lustrzanej dekoracji
spowodował, ze galeria
wersalska stała się wyjątkowa i
oryginalna. W galerii
zwierciadlanej, podobnie jak w
Wielkich Apartamentach, Le
Brun zastosował dekorację
malarską sklepienia,
zachowując podział na
poszczególne kompozycje, co
było rozwiązaniem nieco
przestarzałym.

Salon Pokoju
Salon ten,
usytuowany w
południowozachodnim
narożniku
głównego
korpusu
Wersalu,
stanowi pendant
do Salonu
Wojny. Pokój
ten, podobnie
jak Salon Wojny,
otwiera się
wielką arkadą
na galerię;
wzorcem
takiego
rozwiązania był
najprawdopodob
niej pałac rodu
Colonna w
Rzymie.

Salon Wolego Oka

Sypialnia królowej

Sala Tronowa

Ogród wersalski
Ogród wersalskii jest uważany za pierwowzór ogrodu w stylu francuskim, ze względu na swe eleganckie
rozplanowanie i dekoracje, które nie są ani przesadne ani ubogie. Ogród zaprojektowany przez Le Notreà zajmuje
obszar o powierzchni 250 akrów. Stanowi on nie tylko integralną część pałacu, ale i jego dopełnienie

Ogród powstał na geometrycznym planie, jednak nie można mówić a jego monotonii. U stóp centralnego tarasu w basenie
Latony (Leto) znajduje się arcydzieło Maryègo ukazujące boginię z synem i córką, Apollonem i Dianą

Basen Apollina

Rzeźba góruje nad koncentrycznymi basenami w kształcie piramidy. Za basenem Latony rozciąga się długa Aleja Tapis-Vert (zielonych
dywanów), która prowadzi do basenu Apollina. Rydwan ciągniony przez cztery konie wynurza się władczo z wody, zaś Trytony
dmuchają w muszle oznajmiając nadejście boga. Ta dynamiczna i równocześnie majestatyczna grupa dłuta Turbyègo stanowi niejako
symbol okresu największej świetności Wersalu. Za basenem Apollina rozciąga się obszar zieleni z wielkim kanałem, którego bieg
przecina w połowie mały kanał.

Basen Apollina

Wioska Królowej
Od 1783 roku w północnej części posiadłości Królowej pojawiło się
osiemnaście chat krytych słomą. Wioska Marii Antoniny może stanowić
przykład bardzo szczegółowej koncepcji tego typu ogrodów, budzących
zachwyt w ostatnich latach ancien regime ‘u.

W skład założenia wchodzi staw wokół którego wznosi się dwanaście
domów, jest również mostek nad wodą, wieża i chaty kryte słomą.
Wioska Królowej stanowiła naturalne przedłużenie ogrodu angielskiego.
Kształtował się nowy modem życia-prywatnego i rodzinnego.

Latarnia

Młyn

Winnica

Świątynia Miłości

Świątynia Miłości

Opracowanie-Paweł Janowiak
[email protected]

Slide 27

Wersal
Chateau de Versailles

WERSAL

Charakterystyka

Wersal
Chateau de Versailles
Położenie
Versailles, Francja
Czas powstania
1661 - 1774
Typ
Pałac królewski
Styl architektoniczny
Barok
Materiały
Kamień, Cegła
Koszt budowy
Ok. 500 milionów marek
Powierzchnia
100 hektarów - ogrody Wersalu
Architekci
André Le Notre, Louis Le Vau, Jules HardouinMansart, Charles Le Brun, Robert de Cotte,
Ange-Janques Bagriel

Wersal Królów

Wersal Ludwika XIII
•Wstępując na tron miał 9 lat, a regencję
powierzono jego matce- Marii Medycejskiej,
•Stanowisko pierwszego ministra powierzył
kardynałowi Richelieu,
•W państwie panował kryzys finansowy- brak
pieniędzy na prowadzenie prac
architektonicznych,
•Ludwik XIII postanowił zbudować niewielką
budowlę na terenach wcześniej należących do
Gondich,

•W 1623 r. nadzór nad budową pawilonu
myśliwskiego powierzono Nicholasowi Huau,
•W latach 1631- 1634 przebudowę domku króla
powierzono Philibertowi Le Roy.

Wersal Ludwika XIV

•1661: śmierć kardynała Mazarina,
•w rządzeniu król korzystał z rad ministrów Le
Tellier’a, Fouquet i Lionne,
•dwadzieścia pierwszych lat panowania
Ludwika XIV upłynęło pod znakiem rozwoju
gospodarczego i kulturalnego,
•nastąpiła reorganizacja administracji,
sądownictwa i finansów; podjęto szereg
kroków przeciw arystokracji, ograniczono
uprawnienia gubernatorów prowincji,
•Ludwik XIV głosił niezależność władzy
świeckiej i wolność Kościoła francuskiego
wobec Watykanu; zwalczał działalność
jansenistów i protestantów,

•Król prowadził wojnę z Hiszpanią pod
pretekstem niespłacenia przez Hiszpanię
posagu Marii Teresy; w 1668 r. Ludwik XIV
podpisał w Akwizgranie traktat z Hiszpanią,

Wersal Ludwika XV

•W młodych latach króla
regencję powierzono księciu
Filipowi Orleańskiemu,
•W okresie tym nastąpiła
spłata ogromnego zadłużenia,
co pozwoliło ożywić
gospodarkę,
•Długie panowanie Ludwika
XV było okresem względnego
pokoju i dobrobytu,

Bassin trianon

Wersal Ludwika XVI

•Po całej serii nieudanych reform sytuacja
finansowa i polityczna znacznie się
pogorszyła, a opozycja i opinia publiczna
stawały w coraz większej opozycji wobec
króla,
•W sierpniu 1788 r. król zdecydował się
zwołać Stany Generalne niezwoływane od
1614 r.,
•Po obaleniu monarchii 10.08.1792 r. króla
uwięziono, a 21.01.1793 r. został stracony
•Zgromadzenie Ustawodawcze ustanowiło, że
wszystkie obrazy, meble i dzieła sztuki z
pałaców królewskich zostaną przeniesione do
Luwru,
•Po obaleniu monarchii w 1792 r. pałac
wersalski stał się własnością publiczną,
wyposażenie wnętrz wystawiono na sprzedaż,
•W 1793 r. Komitet Ocalenia Publicznego
zarządził, że w pałacu zorganizowane zostaną:
szkoła centralna, biblioteka, pracownia
historyczna oraz muzeum malarstwa i rzeźby
francuskiej.

Ewolucja Wersalu

Cztery Kampanie

Rozkład projektu i poszczególne etapy rozbudowy

Ewolucja Wersalu
Po śmierci Kardynała Mazzarina w 1661, który pełnił funkcję regenta w czasach wczesnej młodości Ludwika XIV, król
rozpoczął swoje własne rządy. Od tego momentu konstrukcja i ekspansja Wersalu stały się synonimem absolutystycznych
rządów młodego władcy. Król Ludwik XIV po konfiskacie nieruchomości Fouquet’a skorzystał z talentów architektów Louis
Le Vau i Andre Le Notre oraz malarza, a zarazem wprawnego dekoratora, Charlesa Le Bruna w swej kampanii przebudowy
Wersalu, który w swojej historii doświadczył czterech głównych prac budowlanych i każda z nich odpowiadała wojnom
prowadzonym w okresie rządów Ludwika XIV.

1 Kampania
Pierwsza kampania przebudowy Wersalu miała miejsce w latach 1664-1668 i rozpoczęła się od festynu baletowo-muzycznego
zatytułowanego „Plaisirs de I’lle enchantee”, które odbyło się w dniach od 7 do 13 maja 1664 roku. Przyjęcie było rzekomo wydane
by uczcić dwie królowe Francji: Annę Austryjaczkę, Królową Matkę i Marię Teresę - żonę Ludwika XIV, ale w rzeczywistości było
wydane na cześć królewskiej kochanki, Luizy de La Valliere. To przyjęcie jest często uważane za preludium tzw. wojny dewolucyjnej,
którą Ludwik XIV wypowiedział Hiszpanii(1667-68).
Ta pierwsza kampania miała na celu wprowadzenie poprawek umożliwiających pomieszczenie w zamku i ogrodach 600 gości
zaproszonych na przyjecie.

2 Kampania
Druga kampania mająca miejsce w latach 1669-1672 była zainaugurowana przez podpisanie Traktatu Aix-La-Chapelle, kończącego wojnę
dewolucyjną. Podczas kampanii pałac zaczął przybierać dzisiejsza formę. Najważniejszą zmianą była modyfikacja tzw. koperty domku
myśliwskiego Ludwika XIII, która została dokonana przez Louis Le Vau. „Koperta” otaczała domek króla od północy, południa i zachodu. Nowa
struktura zapewniła kwatery dla króla i członków jego rodziny. Główne piętro zamku zawierało dwa apartamenty: pierwszy dla monarchy, drugi
dla królowej. Wielki Apartament króla zajmował północną część zameczku, a Wielki apartament królowej znajdował się w południowej części.
Zachodnia część budowli przeznaczona była w większości na taras, który później został zniszczony by zbudować Salę Lustrzaną. Na parterze
północnej części zamku znajdowały się łaźnie, zawierające ukryte ośmiokątne wanny z bieżącą zimną i ciepłą wodą.

Brat króla i jego żona , książę i księżniczka z dynastii Orleańskiej, zajmowali apartamenty na parterze w południowej
części zamku. Wyższe piętra przeznaczone były na prywatne komnaty dla króla i jego dzieci. Istotny dla projektu i
konstrukcji powyższych apartamentów królewskich jest fakt, że oba pomieszczenia miały tę samą konfigurację i
rozmiary, co było dotychczas niespotykaną cechą we francuskich projektach pałaców.

Oba „wielkie” apartamenty
królewskie formowane były
na kształt 7 amfiladowych
pokoi. Każdy z nich
dedykowany był jednemu z
ówcześnie znanych boskich
ciał i był personifikowany do
odpowiedniego greckorzymskiego bóstwa.
Dekoracje pokoi( prace
prowadzone były pod
zarządem Charlesa Le Bruna)
przedstawiały „heroiczne
działania króla” i były
przedstawione w formie
alegorycznej przez czyny
historycznych postaci z
przeszłości antycznej, jak na
przykład Aleksandra
Wielkiego.

3 Kampania
Trzecia kampania(1678-1684) zapoczątkowana była przez podpisanie traktatu Nimegen, kończącego wojnę niemiecką
prowadzoną w latach 1672-1678. Trzecia przebudowa kierowana była przez architekta Julesa Hardoui Mansart’a .W tym
czasie powstał Wersal w formie znanej obecnie. Mansart zaprojektował północne i południowe skrzydło Galerii
Zwierciadlanej oraz Oranżerię .

Le Brun był zaangażowany nie tylko w dekorowanie wnętrz, lecz także współpracował z Andre Le Notre zajmującym się
projektowaniem ogrodów. W maju 1682 Ludwik XIV oficjalnie przeniósł swój dwór do Wersalu, który w tym okresie stał się
symbolem superpotęgi Francji.

4 Kampania
Wkrótce po zakończeniu wojny z Ligą Augsburską (1688-1697) Ludwik XIV podjął ostatnią kampanie mającą na celu
przebudowę Wersalu. Czwarta kampania (1701-1710) skoncentrowana była głownie na konstrukcji Królewskiej Kaplicy,
zaprojektowanej przez Manstarta i dokończonej przez Roberta de Cotte i jego zespół. Wystąpiły również pewne przeróbki
królewskiego Małego Apartamentu –mianowicie Salonu Wolego Oka(Salon de l’Oeil de Boeu) i królewskiego alkierza. Z
zakończeniem kaplicy w 1710 w zasadzie cała konstrukcja Wersalu została ustalona; budowla pozostała nienaruszona przez
około dwadzieścia lat rządów Ludwika XV.

Kaplica królewska
Na piętrze pałacu znajduje się kaplica zbudowana w latach 1698-1710 według projektu Hardouin-Mansarta. Posiada ona
trzy nawy i czworoboczne filary podtrzymujące łuki zwieńczone galerią ze żłobionymi kolumnami. Na tym samym, piętrze
można podziwiać sześć wielkich komnat Wielkich Apartamentów (Grand Appartement), gdzie władca przyjmował swych
dworzan trzy razy w tygodniu, między szóstą a dziesiątą wieczorem.

Salon Herkulesa

Salon ten dziś łączący budynek
główny ze skrzydłem
północnym, początkowo był
miejscem, gdzie w latach 16821710 znajdowały się empory
czwartej tymczasowej kaplicy
wersalskiej. Dopiero po
przebudowie Roberta de Cotte,
od 1712 roku zaczął pełnić
funkcję salonu. Po śmierci
Ludwika XIV, prace dekoracyjne
zostały wznowione w 1725 za
rządów Ludwika XV. Barwne
marmury i pilastry z korynckimi
kapitelami z brązu złoconego
nawiązują do stylu Galerii
Zwierciadlanej. Jedynym
ustępstwem na rzecz stylu
Ludwika XV- rokoka, są
rzeźbione przez Jacques’a
Verbeckta ramy okalające dwa
obrazy Veroneza: Spotkanie
Eliezera i Rebeki oraz Ucztę u
Szymona.

Salon Wenus
Salon ten sąsiaduje za
Salonem Obfitości i
został utworzony przez
Mansarta z przodu
Wielkich Apartamentów.
Jego dekoracja była
zharmonizowana z
pozostałymi pokojami:
zdobiły go barwne
marmury i plafon ze
scenami ujętymi w ramy.
Na ścianach, płyciny z
prawdziwego marmuru
sąsiadują z malowanymi
jońskimi kolumnami i
kolumnami
namalowanymi- elementy
te tworzą pewną
odrębność dekoracyjną.
Na krótszych bokach Sali
malarz Jules Jean
Rousseau stworzył dwie
iluzjonistyczne
perspektywy
przedstawiające antyczne
galerie i portyki,
natomiast pomiędzy
oknami znalazły się
pozorne nisze z
malowanymi posągami.

Salon Diany

Do 1675 roku
salon ten był
pierwszym pokojem
Wielkich
Apartamentów,
mającym
bezpośrednie
połączenie ze
Schodami
Ambasadorów.
Nazwa salonu
pozwala rozpoznać
temat kompozycji
umieszczonych nad
drzwiami i
centralnego
malowidła na
plafonie- Diana
patronująca
żeglarzom i
myśliwym pędzla
Gabriela
Blancharda.

Salon Marsa
W centralnej części plafonu widnieje
scena Mars na rydwanie ciągniony przez
wilki, pędzla Claude’a Audrana, malowana
w skrócie perspektywicznym. Obok
znajduje się Zwycięstwo podtrzymywane
przez Herkulesa(Jean Baptiste’a
Jouveneta) oraz kompozycja Strach, lęk i
trwoga zwyciężająca moce ziemi(Rene
Antoine’a Houasse’a. Sześć malowanych
medalionów opiewa czyny wojenne
wielkich wodzów starożytnych- Cezara i
Cyrusa, Konstantyna Wielkiego i
Antoniusza, Demetriusza i Aleksandra
Sewera. A zatem, jeszcze raz został
przywołany świat antyczny, ale mimo to
szczegóły kompozycji nawiązują do
wydarzeń aktualnych- sztandary to
wspomnienie stanowiska Ludwika XIV
wobec zwycięstwa pod
Szentgotthard(Węgry), odniesionego nad
imperium otomańskim w 1664 roku, a
fragmenty statków przypominają o
handlowych przedsięwzięciach
Francuzów w Indiach.

Maria Leszczyńska-żona Ludwika XV

Salon Merkurego
Salon ten pełnił funkcję
przedpokoju Wielkich
Apartamentów, nazywano
go również „pokojem łoża”,
czyli sypialnią
reprezentacyjną, nad którą
rozpościerał się plafon
malowany przez Jean’a
Baptiste’a de
Champagine’a,
przedstawiający Merkurego
na rydwanie ciągnionym
przez koguty,
poprzedzanym przez
gwiazdę poranną i
towarzyszące jej sztuki i
nauki. W Salonie
Merkurego, podobnie jak w
sąsiednich pokojach,
odbywały się słynne
„wieczory apartamentowe”.
Każda sala miała swoje
przeznaczenie: rodzina
królewska bawiła się w
Salonie Merkurego, w
Salonie Marsa odbywały się
przeróżne gry, a po nich
koncert i bal, stół bilardowy
był ustawiony w Salonie
Diany, w Salonie Wenus
serwowano przekąski, a w
Salonie Obfitości gorące i
zimne napoje, Salon Apolla
natomiast zmieniał się w
salę muzyki i tańca.

Salon Apolla
Skoro Ludwik XIV
jako swój symbol
wybrał słońce,
musiał mieć salon
poświęcony
Apollinowi, bogu
słońca. W
środkowej partii
plafonu pędzla
Charles’a de La
Fosse,
podtrzymywanej
przez rzeźbione i
złocone figury
kobiece, ukazano
świetlistego Apolla
mknącego na
rydwanie w
otoczeniu czterech
pór roku. Salon
Apolla,
początkowo
sypialnia
reprezentacyjna(p
óźniej rolę tę pełnił
Salon Merkurego),
stał się po 1682
roku Salą
Tronową. Jednak
podczas
„wieczorów
apartamentowych”
był przekształcany
w salę muzyki i
tańca.

Salon Wojny
W okresie rozbudowy
pałacu wg projektu Le
Vau północno- zachodni
narożnik zajmował Salon
Jowisza, pełniący
wówczas rolę Wielkiego
Gabinetu. Po utworzeniu
Galerii Zwierciadlanej
zastąpił go Salon Wojny,
a jego nową dekorację
powierzono Le Brunowi i
Mansartowi. W trakcie
przekształcania Salonu
Jowisza w Salon Wojny
dekoracje o tematyce
mitologicznej musiały
ustąpić miejsca
historycznym- największy
nacisk położono na
wyeksponowanie
wojennych dokonań
Ludwika XIV.

Galeria Zwierciadlana
Galeria zwierciadlana to serce
wersalu i jego symbol. Najpierw
znajdowała się tu terasa włoska
wzniesiona przez Le Vau(1670).
Latem 1678 roku Mansart w
miejscu tarasu i dwóch salonów
które leżały na jego
krańcach(gabinet i sypialnia),
stworzył jedną długą, 73metrową salę. Dzięki temu
zewnętrzna bryła pałacu stała
się bardzo jednolita. Dekorację
wnętrz (1681 do 1686)
powierzono Le Brunowi, który
wykreował tutaj, na zlecenie
Colberta z 1671 roku, styl zwany
francuskim. Naprzeciwko
wielkich okien, półkolistych u
góry, biegnie siedemnaście
arkad z lustrami na całej
wysokości. Ten powtarzający się
motyw lustrzanej dekoracji
spowodował, ze galeria
wersalska stała się wyjątkowa i
oryginalna. W galerii
zwierciadlanej, podobnie jak w
Wielkich Apartamentach, Le
Brun zastosował dekorację
malarską sklepienia,
zachowując podział na
poszczególne kompozycje, co
było rozwiązaniem nieco
przestarzałym.

Salon Pokoju
Salon ten,
usytuowany w
południowozachodnim
narożniku
głównego
korpusu
Wersalu,
stanowi pendant
do Salonu
Wojny. Pokój
ten, podobnie
jak Salon Wojny,
otwiera się
wielką arkadą
na galerię;
wzorcem
takiego
rozwiązania był
najprawdopodob
niej pałac rodu
Colonna w
Rzymie.

Salon Wolego Oka

Sypialnia królowej

Sala Tronowa

Ogród wersalski
Ogród wersalskii jest uważany za pierwowzór ogrodu w stylu francuskim, ze względu na swe eleganckie
rozplanowanie i dekoracje, które nie są ani przesadne ani ubogie. Ogród zaprojektowany przez Le Notreà zajmuje
obszar o powierzchni 250 akrów. Stanowi on nie tylko integralną część pałacu, ale i jego dopełnienie

Ogród powstał na geometrycznym planie, jednak nie można mówić a jego monotonii. U stóp centralnego tarasu w basenie
Latony (Leto) znajduje się arcydzieło Maryègo ukazujące boginię z synem i córką, Apollonem i Dianą

Basen Apollina

Rzeźba góruje nad koncentrycznymi basenami w kształcie piramidy. Za basenem Latony rozciąga się długa Aleja Tapis-Vert (zielonych
dywanów), która prowadzi do basenu Apollina. Rydwan ciągniony przez cztery konie wynurza się władczo z wody, zaś Trytony
dmuchają w muszle oznajmiając nadejście boga. Ta dynamiczna i równocześnie majestatyczna grupa dłuta Turbyègo stanowi niejako
symbol okresu największej świetności Wersalu. Za basenem Apollina rozciąga się obszar zieleni z wielkim kanałem, którego bieg
przecina w połowie mały kanał.

Basen Apollina

Wioska Królowej
Od 1783 roku w północnej części posiadłości Królowej pojawiło się
osiemnaście chat krytych słomą. Wioska Marii Antoniny może stanowić
przykład bardzo szczegółowej koncepcji tego typu ogrodów, budzących
zachwyt w ostatnich latach ancien regime ‘u.

W skład założenia wchodzi staw wokół którego wznosi się dwanaście
domów, jest również mostek nad wodą, wieża i chaty kryte słomą.
Wioska Królowej stanowiła naturalne przedłużenie ogrodu angielskiego.
Kształtował się nowy modem życia-prywatnego i rodzinnego.

Latarnia

Młyn

Winnica

Świątynia Miłości

Świątynia Miłości

Opracowanie-Paweł Janowiak
[email protected]

Slide 28

Wersal
Chateau de Versailles

WERSAL

Charakterystyka

Wersal
Chateau de Versailles
Położenie
Versailles, Francja
Czas powstania
1661 - 1774
Typ
Pałac królewski
Styl architektoniczny
Barok
Materiały
Kamień, Cegła
Koszt budowy
Ok. 500 milionów marek
Powierzchnia
100 hektarów - ogrody Wersalu
Architekci
André Le Notre, Louis Le Vau, Jules HardouinMansart, Charles Le Brun, Robert de Cotte,
Ange-Janques Bagriel

Wersal Królów

Wersal Ludwika XIII
•Wstępując na tron miał 9 lat, a regencję
powierzono jego matce- Marii Medycejskiej,
•Stanowisko pierwszego ministra powierzył
kardynałowi Richelieu,
•W państwie panował kryzys finansowy- brak
pieniędzy na prowadzenie prac
architektonicznych,
•Ludwik XIII postanowił zbudować niewielką
budowlę na terenach wcześniej należących do
Gondich,

•W 1623 r. nadzór nad budową pawilonu
myśliwskiego powierzono Nicholasowi Huau,
•W latach 1631- 1634 przebudowę domku króla
powierzono Philibertowi Le Roy.

Wersal Ludwika XIV

•1661: śmierć kardynała Mazarina,
•w rządzeniu król korzystał z rad ministrów Le
Tellier’a, Fouquet i Lionne,
•dwadzieścia pierwszych lat panowania
Ludwika XIV upłynęło pod znakiem rozwoju
gospodarczego i kulturalnego,
•nastąpiła reorganizacja administracji,
sądownictwa i finansów; podjęto szereg
kroków przeciw arystokracji, ograniczono
uprawnienia gubernatorów prowincji,
•Ludwik XIV głosił niezależność władzy
świeckiej i wolność Kościoła francuskiego
wobec Watykanu; zwalczał działalność
jansenistów i protestantów,

•Król prowadził wojnę z Hiszpanią pod
pretekstem niespłacenia przez Hiszpanię
posagu Marii Teresy; w 1668 r. Ludwik XIV
podpisał w Akwizgranie traktat z Hiszpanią,

Wersal Ludwika XV

•W młodych latach króla
regencję powierzono księciu
Filipowi Orleańskiemu,
•W okresie tym nastąpiła
spłata ogromnego zadłużenia,
co pozwoliło ożywić
gospodarkę,
•Długie panowanie Ludwika
XV było okresem względnego
pokoju i dobrobytu,

Bassin trianon

Wersal Ludwika XVI

•Po całej serii nieudanych reform sytuacja
finansowa i polityczna znacznie się
pogorszyła, a opozycja i opinia publiczna
stawały w coraz większej opozycji wobec
króla,
•W sierpniu 1788 r. król zdecydował się
zwołać Stany Generalne niezwoływane od
1614 r.,
•Po obaleniu monarchii 10.08.1792 r. króla
uwięziono, a 21.01.1793 r. został stracony
•Zgromadzenie Ustawodawcze ustanowiło, że
wszystkie obrazy, meble i dzieła sztuki z
pałaców królewskich zostaną przeniesione do
Luwru,
•Po obaleniu monarchii w 1792 r. pałac
wersalski stał się własnością publiczną,
wyposażenie wnętrz wystawiono na sprzedaż,
•W 1793 r. Komitet Ocalenia Publicznego
zarządził, że w pałacu zorganizowane zostaną:
szkoła centralna, biblioteka, pracownia
historyczna oraz muzeum malarstwa i rzeźby
francuskiej.

Ewolucja Wersalu

Cztery Kampanie

Rozkład projektu i poszczególne etapy rozbudowy

Ewolucja Wersalu
Po śmierci Kardynała Mazzarina w 1661, który pełnił funkcję regenta w czasach wczesnej młodości Ludwika XIV, król
rozpoczął swoje własne rządy. Od tego momentu konstrukcja i ekspansja Wersalu stały się synonimem absolutystycznych
rządów młodego władcy. Król Ludwik XIV po konfiskacie nieruchomości Fouquet’a skorzystał z talentów architektów Louis
Le Vau i Andre Le Notre oraz malarza, a zarazem wprawnego dekoratora, Charlesa Le Bruna w swej kampanii przebudowy
Wersalu, który w swojej historii doświadczył czterech głównych prac budowlanych i każda z nich odpowiadała wojnom
prowadzonym w okresie rządów Ludwika XIV.

1 Kampania
Pierwsza kampania przebudowy Wersalu miała miejsce w latach 1664-1668 i rozpoczęła się od festynu baletowo-muzycznego
zatytułowanego „Plaisirs de I’lle enchantee”, które odbyło się w dniach od 7 do 13 maja 1664 roku. Przyjęcie było rzekomo wydane
by uczcić dwie królowe Francji: Annę Austryjaczkę, Królową Matkę i Marię Teresę - żonę Ludwika XIV, ale w rzeczywistości było
wydane na cześć królewskiej kochanki, Luizy de La Valliere. To przyjęcie jest często uważane za preludium tzw. wojny dewolucyjnej,
którą Ludwik XIV wypowiedział Hiszpanii(1667-68).
Ta pierwsza kampania miała na celu wprowadzenie poprawek umożliwiających pomieszczenie w zamku i ogrodach 600 gości
zaproszonych na przyjecie.

2 Kampania
Druga kampania mająca miejsce w latach 1669-1672 była zainaugurowana przez podpisanie Traktatu Aix-La-Chapelle, kończącego wojnę
dewolucyjną. Podczas kampanii pałac zaczął przybierać dzisiejsza formę. Najważniejszą zmianą była modyfikacja tzw. koperty domku
myśliwskiego Ludwika XIII, która została dokonana przez Louis Le Vau. „Koperta” otaczała domek króla od północy, południa i zachodu. Nowa
struktura zapewniła kwatery dla króla i członków jego rodziny. Główne piętro zamku zawierało dwa apartamenty: pierwszy dla monarchy, drugi
dla królowej. Wielki Apartament króla zajmował północną część zameczku, a Wielki apartament królowej znajdował się w południowej części.
Zachodnia część budowli przeznaczona była w większości na taras, który później został zniszczony by zbudować Salę Lustrzaną. Na parterze
północnej części zamku znajdowały się łaźnie, zawierające ukryte ośmiokątne wanny z bieżącą zimną i ciepłą wodą.

Brat króla i jego żona , książę i księżniczka z dynastii Orleańskiej, zajmowali apartamenty na parterze w południowej
części zamku. Wyższe piętra przeznaczone były na prywatne komnaty dla króla i jego dzieci. Istotny dla projektu i
konstrukcji powyższych apartamentów królewskich jest fakt, że oba pomieszczenia miały tę samą konfigurację i
rozmiary, co było dotychczas niespotykaną cechą we francuskich projektach pałaców.

Oba „wielkie” apartamenty
królewskie formowane były
na kształt 7 amfiladowych
pokoi. Każdy z nich
dedykowany był jednemu z
ówcześnie znanych boskich
ciał i był personifikowany do
odpowiedniego greckorzymskiego bóstwa.
Dekoracje pokoi( prace
prowadzone były pod
zarządem Charlesa Le Bruna)
przedstawiały „heroiczne
działania króla” i były
przedstawione w formie
alegorycznej przez czyny
historycznych postaci z
przeszłości antycznej, jak na
przykład Aleksandra
Wielkiego.

3 Kampania
Trzecia kampania(1678-1684) zapoczątkowana była przez podpisanie traktatu Nimegen, kończącego wojnę niemiecką
prowadzoną w latach 1672-1678. Trzecia przebudowa kierowana była przez architekta Julesa Hardoui Mansart’a .W tym
czasie powstał Wersal w formie znanej obecnie. Mansart zaprojektował północne i południowe skrzydło Galerii
Zwierciadlanej oraz Oranżerię .

Le Brun był zaangażowany nie tylko w dekorowanie wnętrz, lecz także współpracował z Andre Le Notre zajmującym się
projektowaniem ogrodów. W maju 1682 Ludwik XIV oficjalnie przeniósł swój dwór do Wersalu, który w tym okresie stał się
symbolem superpotęgi Francji.

4 Kampania
Wkrótce po zakończeniu wojny z Ligą Augsburską (1688-1697) Ludwik XIV podjął ostatnią kampanie mającą na celu
przebudowę Wersalu. Czwarta kampania (1701-1710) skoncentrowana była głownie na konstrukcji Królewskiej Kaplicy,
zaprojektowanej przez Manstarta i dokończonej przez Roberta de Cotte i jego zespół. Wystąpiły również pewne przeróbki
królewskiego Małego Apartamentu –mianowicie Salonu Wolego Oka(Salon de l’Oeil de Boeu) i królewskiego alkierza. Z
zakończeniem kaplicy w 1710 w zasadzie cała konstrukcja Wersalu została ustalona; budowla pozostała nienaruszona przez
około dwadzieścia lat rządów Ludwika XV.

Kaplica królewska
Na piętrze pałacu znajduje się kaplica zbudowana w latach 1698-1710 według projektu Hardouin-Mansarta. Posiada ona
trzy nawy i czworoboczne filary podtrzymujące łuki zwieńczone galerią ze żłobionymi kolumnami. Na tym samym, piętrze
można podziwiać sześć wielkich komnat Wielkich Apartamentów (Grand Appartement), gdzie władca przyjmował swych
dworzan trzy razy w tygodniu, między szóstą a dziesiątą wieczorem.

Salon Herkulesa

Salon ten dziś łączący budynek
główny ze skrzydłem
północnym, początkowo był
miejscem, gdzie w latach 16821710 znajdowały się empory
czwartej tymczasowej kaplicy
wersalskiej. Dopiero po
przebudowie Roberta de Cotte,
od 1712 roku zaczął pełnić
funkcję salonu. Po śmierci
Ludwika XIV, prace dekoracyjne
zostały wznowione w 1725 za
rządów Ludwika XV. Barwne
marmury i pilastry z korynckimi
kapitelami z brązu złoconego
nawiązują do stylu Galerii
Zwierciadlanej. Jedynym
ustępstwem na rzecz stylu
Ludwika XV- rokoka, są
rzeźbione przez Jacques’a
Verbeckta ramy okalające dwa
obrazy Veroneza: Spotkanie
Eliezera i Rebeki oraz Ucztę u
Szymona.

Salon Wenus
Salon ten sąsiaduje za
Salonem Obfitości i
został utworzony przez
Mansarta z przodu
Wielkich Apartamentów.
Jego dekoracja była
zharmonizowana z
pozostałymi pokojami:
zdobiły go barwne
marmury i plafon ze
scenami ujętymi w ramy.
Na ścianach, płyciny z
prawdziwego marmuru
sąsiadują z malowanymi
jońskimi kolumnami i
kolumnami
namalowanymi- elementy
te tworzą pewną
odrębność dekoracyjną.
Na krótszych bokach Sali
malarz Jules Jean
Rousseau stworzył dwie
iluzjonistyczne
perspektywy
przedstawiające antyczne
galerie i portyki,
natomiast pomiędzy
oknami znalazły się
pozorne nisze z
malowanymi posągami.

Salon Diany

Do 1675 roku
salon ten był
pierwszym pokojem
Wielkich
Apartamentów,
mającym
bezpośrednie
połączenie ze
Schodami
Ambasadorów.
Nazwa salonu
pozwala rozpoznać
temat kompozycji
umieszczonych nad
drzwiami i
centralnego
malowidła na
plafonie- Diana
patronująca
żeglarzom i
myśliwym pędzla
Gabriela
Blancharda.

Salon Marsa
W centralnej części plafonu widnieje
scena Mars na rydwanie ciągniony przez
wilki, pędzla Claude’a Audrana, malowana
w skrócie perspektywicznym. Obok
znajduje się Zwycięstwo podtrzymywane
przez Herkulesa(Jean Baptiste’a
Jouveneta) oraz kompozycja Strach, lęk i
trwoga zwyciężająca moce ziemi(Rene
Antoine’a Houasse’a. Sześć malowanych
medalionów opiewa czyny wojenne
wielkich wodzów starożytnych- Cezara i
Cyrusa, Konstantyna Wielkiego i
Antoniusza, Demetriusza i Aleksandra
Sewera. A zatem, jeszcze raz został
przywołany świat antyczny, ale mimo to
szczegóły kompozycji nawiązują do
wydarzeń aktualnych- sztandary to
wspomnienie stanowiska Ludwika XIV
wobec zwycięstwa pod
Szentgotthard(Węgry), odniesionego nad
imperium otomańskim w 1664 roku, a
fragmenty statków przypominają o
handlowych przedsięwzięciach
Francuzów w Indiach.

Maria Leszczyńska-żona Ludwika XV

Salon Merkurego
Salon ten pełnił funkcję
przedpokoju Wielkich
Apartamentów, nazywano
go również „pokojem łoża”,
czyli sypialnią
reprezentacyjną, nad którą
rozpościerał się plafon
malowany przez Jean’a
Baptiste’a de
Champagine’a,
przedstawiający Merkurego
na rydwanie ciągnionym
przez koguty,
poprzedzanym przez
gwiazdę poranną i
towarzyszące jej sztuki i
nauki. W Salonie
Merkurego, podobnie jak w
sąsiednich pokojach,
odbywały się słynne
„wieczory apartamentowe”.
Każda sala miała swoje
przeznaczenie: rodzina
królewska bawiła się w
Salonie Merkurego, w
Salonie Marsa odbywały się
przeróżne gry, a po nich
koncert i bal, stół bilardowy
był ustawiony w Salonie
Diany, w Salonie Wenus
serwowano przekąski, a w
Salonie Obfitości gorące i
zimne napoje, Salon Apolla
natomiast zmieniał się w
salę muzyki i tańca.

Salon Apolla
Skoro Ludwik XIV
jako swój symbol
wybrał słońce,
musiał mieć salon
poświęcony
Apollinowi, bogu
słońca. W
środkowej partii
plafonu pędzla
Charles’a de La
Fosse,
podtrzymywanej
przez rzeźbione i
złocone figury
kobiece, ukazano
świetlistego Apolla
mknącego na
rydwanie w
otoczeniu czterech
pór roku. Salon
Apolla,
początkowo
sypialnia
reprezentacyjna(p
óźniej rolę tę pełnił
Salon Merkurego),
stał się po 1682
roku Salą
Tronową. Jednak
podczas
„wieczorów
apartamentowych”
był przekształcany
w salę muzyki i
tańca.

Salon Wojny
W okresie rozbudowy
pałacu wg projektu Le
Vau północno- zachodni
narożnik zajmował Salon
Jowisza, pełniący
wówczas rolę Wielkiego
Gabinetu. Po utworzeniu
Galerii Zwierciadlanej
zastąpił go Salon Wojny,
a jego nową dekorację
powierzono Le Brunowi i
Mansartowi. W trakcie
przekształcania Salonu
Jowisza w Salon Wojny
dekoracje o tematyce
mitologicznej musiały
ustąpić miejsca
historycznym- największy
nacisk położono na
wyeksponowanie
wojennych dokonań
Ludwika XIV.

Galeria Zwierciadlana
Galeria zwierciadlana to serce
wersalu i jego symbol. Najpierw
znajdowała się tu terasa włoska
wzniesiona przez Le Vau(1670).
Latem 1678 roku Mansart w
miejscu tarasu i dwóch salonów
które leżały na jego
krańcach(gabinet i sypialnia),
stworzył jedną długą, 73metrową salę. Dzięki temu
zewnętrzna bryła pałacu stała
się bardzo jednolita. Dekorację
wnętrz (1681 do 1686)
powierzono Le Brunowi, który
wykreował tutaj, na zlecenie
Colberta z 1671 roku, styl zwany
francuskim. Naprzeciwko
wielkich okien, półkolistych u
góry, biegnie siedemnaście
arkad z lustrami na całej
wysokości. Ten powtarzający się
motyw lustrzanej dekoracji
spowodował, ze galeria
wersalska stała się wyjątkowa i
oryginalna. W galerii
zwierciadlanej, podobnie jak w
Wielkich Apartamentach, Le
Brun zastosował dekorację
malarską sklepienia,
zachowując podział na
poszczególne kompozycje, co
było rozwiązaniem nieco
przestarzałym.

Salon Pokoju
Salon ten,
usytuowany w
południowozachodnim
narożniku
głównego
korpusu
Wersalu,
stanowi pendant
do Salonu
Wojny. Pokój
ten, podobnie
jak Salon Wojny,
otwiera się
wielką arkadą
na galerię;
wzorcem
takiego
rozwiązania był
najprawdopodob
niej pałac rodu
Colonna w
Rzymie.

Salon Wolego Oka

Sypialnia królowej

Sala Tronowa

Ogród wersalski
Ogród wersalskii jest uważany za pierwowzór ogrodu w stylu francuskim, ze względu na swe eleganckie
rozplanowanie i dekoracje, które nie są ani przesadne ani ubogie. Ogród zaprojektowany przez Le Notreà zajmuje
obszar o powierzchni 250 akrów. Stanowi on nie tylko integralną część pałacu, ale i jego dopełnienie

Ogród powstał na geometrycznym planie, jednak nie można mówić a jego monotonii. U stóp centralnego tarasu w basenie
Latony (Leto) znajduje się arcydzieło Maryègo ukazujące boginię z synem i córką, Apollonem i Dianą

Basen Apollina

Rzeźba góruje nad koncentrycznymi basenami w kształcie piramidy. Za basenem Latony rozciąga się długa Aleja Tapis-Vert (zielonych
dywanów), która prowadzi do basenu Apollina. Rydwan ciągniony przez cztery konie wynurza się władczo z wody, zaś Trytony
dmuchają w muszle oznajmiając nadejście boga. Ta dynamiczna i równocześnie majestatyczna grupa dłuta Turbyègo stanowi niejako
symbol okresu największej świetności Wersalu. Za basenem Apollina rozciąga się obszar zieleni z wielkim kanałem, którego bieg
przecina w połowie mały kanał.

Basen Apollina

Wioska Królowej
Od 1783 roku w północnej części posiadłości Królowej pojawiło się
osiemnaście chat krytych słomą. Wioska Marii Antoniny może stanowić
przykład bardzo szczegółowej koncepcji tego typu ogrodów, budzących
zachwyt w ostatnich latach ancien regime ‘u.

W skład założenia wchodzi staw wokół którego wznosi się dwanaście
domów, jest również mostek nad wodą, wieża i chaty kryte słomą.
Wioska Królowej stanowiła naturalne przedłużenie ogrodu angielskiego.
Kształtował się nowy modem życia-prywatnego i rodzinnego.

Latarnia

Młyn

Winnica

Świątynia Miłości

Świątynia Miłości

Opracowanie-Paweł Janowiak
[email protected]

Slide 29

Wersal
Chateau de Versailles

WERSAL

Charakterystyka

Wersal
Chateau de Versailles
Położenie
Versailles, Francja
Czas powstania
1661 - 1774
Typ
Pałac królewski
Styl architektoniczny
Barok
Materiały
Kamień, Cegła
Koszt budowy
Ok. 500 milionów marek
Powierzchnia
100 hektarów - ogrody Wersalu
Architekci
André Le Notre, Louis Le Vau, Jules HardouinMansart, Charles Le Brun, Robert de Cotte,
Ange-Janques Bagriel

Wersal Królów

Wersal Ludwika XIII
•Wstępując na tron miał 9 lat, a regencję
powierzono jego matce- Marii Medycejskiej,
•Stanowisko pierwszego ministra powierzył
kardynałowi Richelieu,
•W państwie panował kryzys finansowy- brak
pieniędzy na prowadzenie prac
architektonicznych,
•Ludwik XIII postanowił zbudować niewielką
budowlę na terenach wcześniej należących do
Gondich,

•W 1623 r. nadzór nad budową pawilonu
myśliwskiego powierzono Nicholasowi Huau,
•W latach 1631- 1634 przebudowę domku króla
powierzono Philibertowi Le Roy.

Wersal Ludwika XIV

•1661: śmierć kardynała Mazarina,
•w rządzeniu król korzystał z rad ministrów Le
Tellier’a, Fouquet i Lionne,
•dwadzieścia pierwszych lat panowania
Ludwika XIV upłynęło pod znakiem rozwoju
gospodarczego i kulturalnego,
•nastąpiła reorganizacja administracji,
sądownictwa i finansów; podjęto szereg
kroków przeciw arystokracji, ograniczono
uprawnienia gubernatorów prowincji,
•Ludwik XIV głosił niezależność władzy
świeckiej i wolność Kościoła francuskiego
wobec Watykanu; zwalczał działalność
jansenistów i protestantów,

•Król prowadził wojnę z Hiszpanią pod
pretekstem niespłacenia przez Hiszpanię
posagu Marii Teresy; w 1668 r. Ludwik XIV
podpisał w Akwizgranie traktat z Hiszpanią,

Wersal Ludwika XV

•W młodych latach króla
regencję powierzono księciu
Filipowi Orleańskiemu,
•W okresie tym nastąpiła
spłata ogromnego zadłużenia,
co pozwoliło ożywić
gospodarkę,
•Długie panowanie Ludwika
XV było okresem względnego
pokoju i dobrobytu,

Bassin trianon

Wersal Ludwika XVI

•Po całej serii nieudanych reform sytuacja
finansowa i polityczna znacznie się
pogorszyła, a opozycja i opinia publiczna
stawały w coraz większej opozycji wobec
króla,
•W sierpniu 1788 r. król zdecydował się
zwołać Stany Generalne niezwoływane od
1614 r.,
•Po obaleniu monarchii 10.08.1792 r. króla
uwięziono, a 21.01.1793 r. został stracony
•Zgromadzenie Ustawodawcze ustanowiło, że
wszystkie obrazy, meble i dzieła sztuki z
pałaców królewskich zostaną przeniesione do
Luwru,
•Po obaleniu monarchii w 1792 r. pałac
wersalski stał się własnością publiczną,
wyposażenie wnętrz wystawiono na sprzedaż,
•W 1793 r. Komitet Ocalenia Publicznego
zarządził, że w pałacu zorganizowane zostaną:
szkoła centralna, biblioteka, pracownia
historyczna oraz muzeum malarstwa i rzeźby
francuskiej.

Ewolucja Wersalu

Cztery Kampanie

Rozkład projektu i poszczególne etapy rozbudowy

Ewolucja Wersalu
Po śmierci Kardynała Mazzarina w 1661, który pełnił funkcję regenta w czasach wczesnej młodości Ludwika XIV, król
rozpoczął swoje własne rządy. Od tego momentu konstrukcja i ekspansja Wersalu stały się synonimem absolutystycznych
rządów młodego władcy. Król Ludwik XIV po konfiskacie nieruchomości Fouquet’a skorzystał z talentów architektów Louis
Le Vau i Andre Le Notre oraz malarza, a zarazem wprawnego dekoratora, Charlesa Le Bruna w swej kampanii przebudowy
Wersalu, który w swojej historii doświadczył czterech głównych prac budowlanych i każda z nich odpowiadała wojnom
prowadzonym w okresie rządów Ludwika XIV.

1 Kampania
Pierwsza kampania przebudowy Wersalu miała miejsce w latach 1664-1668 i rozpoczęła się od festynu baletowo-muzycznego
zatytułowanego „Plaisirs de I’lle enchantee”, które odbyło się w dniach od 7 do 13 maja 1664 roku. Przyjęcie było rzekomo wydane
by uczcić dwie królowe Francji: Annę Austryjaczkę, Królową Matkę i Marię Teresę - żonę Ludwika XIV, ale w rzeczywistości było
wydane na cześć królewskiej kochanki, Luizy de La Valliere. To przyjęcie jest często uważane za preludium tzw. wojny dewolucyjnej,
którą Ludwik XIV wypowiedział Hiszpanii(1667-68).
Ta pierwsza kampania miała na celu wprowadzenie poprawek umożliwiających pomieszczenie w zamku i ogrodach 600 gości
zaproszonych na przyjecie.

2 Kampania
Druga kampania mająca miejsce w latach 1669-1672 była zainaugurowana przez podpisanie Traktatu Aix-La-Chapelle, kończącego wojnę
dewolucyjną. Podczas kampanii pałac zaczął przybierać dzisiejsza formę. Najważniejszą zmianą była modyfikacja tzw. koperty domku
myśliwskiego Ludwika XIII, która została dokonana przez Louis Le Vau. „Koperta” otaczała domek króla od północy, południa i zachodu. Nowa
struktura zapewniła kwatery dla króla i członków jego rodziny. Główne piętro zamku zawierało dwa apartamenty: pierwszy dla monarchy, drugi
dla królowej. Wielki Apartament króla zajmował północną część zameczku, a Wielki apartament królowej znajdował się w południowej części.
Zachodnia część budowli przeznaczona była w większości na taras, który później został zniszczony by zbudować Salę Lustrzaną. Na parterze
północnej części zamku znajdowały się łaźnie, zawierające ukryte ośmiokątne wanny z bieżącą zimną i ciepłą wodą.

Brat króla i jego żona , książę i księżniczka z dynastii Orleańskiej, zajmowali apartamenty na parterze w południowej
części zamku. Wyższe piętra przeznaczone były na prywatne komnaty dla króla i jego dzieci. Istotny dla projektu i
konstrukcji powyższych apartamentów królewskich jest fakt, że oba pomieszczenia miały tę samą konfigurację i
rozmiary, co było dotychczas niespotykaną cechą we francuskich projektach pałaców.

Oba „wielkie” apartamenty
królewskie formowane były
na kształt 7 amfiladowych
pokoi. Każdy z nich
dedykowany był jednemu z
ówcześnie znanych boskich
ciał i był personifikowany do
odpowiedniego greckorzymskiego bóstwa.
Dekoracje pokoi( prace
prowadzone były pod
zarządem Charlesa Le Bruna)
przedstawiały „heroiczne
działania króla” i były
przedstawione w formie
alegorycznej przez czyny
historycznych postaci z
przeszłości antycznej, jak na
przykład Aleksandra
Wielkiego.

3 Kampania
Trzecia kampania(1678-1684) zapoczątkowana była przez podpisanie traktatu Nimegen, kończącego wojnę niemiecką
prowadzoną w latach 1672-1678. Trzecia przebudowa kierowana była przez architekta Julesa Hardoui Mansart’a .W tym
czasie powstał Wersal w formie znanej obecnie. Mansart zaprojektował północne i południowe skrzydło Galerii
Zwierciadlanej oraz Oranżerię .

Le Brun był zaangażowany nie tylko w dekorowanie wnętrz, lecz także współpracował z Andre Le Notre zajmującym się
projektowaniem ogrodów. W maju 1682 Ludwik XIV oficjalnie przeniósł swój dwór do Wersalu, który w tym okresie stał się
symbolem superpotęgi Francji.

4 Kampania
Wkrótce po zakończeniu wojny z Ligą Augsburską (1688-1697) Ludwik XIV podjął ostatnią kampanie mającą na celu
przebudowę Wersalu. Czwarta kampania (1701-1710) skoncentrowana była głownie na konstrukcji Królewskiej Kaplicy,
zaprojektowanej przez Manstarta i dokończonej przez Roberta de Cotte i jego zespół. Wystąpiły również pewne przeróbki
królewskiego Małego Apartamentu –mianowicie Salonu Wolego Oka(Salon de l’Oeil de Boeu) i królewskiego alkierza. Z
zakończeniem kaplicy w 1710 w zasadzie cała konstrukcja Wersalu została ustalona; budowla pozostała nienaruszona przez
około dwadzieścia lat rządów Ludwika XV.

Kaplica królewska
Na piętrze pałacu znajduje się kaplica zbudowana w latach 1698-1710 według projektu Hardouin-Mansarta. Posiada ona
trzy nawy i czworoboczne filary podtrzymujące łuki zwieńczone galerią ze żłobionymi kolumnami. Na tym samym, piętrze
można podziwiać sześć wielkich komnat Wielkich Apartamentów (Grand Appartement), gdzie władca przyjmował swych
dworzan trzy razy w tygodniu, między szóstą a dziesiątą wieczorem.

Salon Herkulesa

Salon ten dziś łączący budynek
główny ze skrzydłem
północnym, początkowo był
miejscem, gdzie w latach 16821710 znajdowały się empory
czwartej tymczasowej kaplicy
wersalskiej. Dopiero po
przebudowie Roberta de Cotte,
od 1712 roku zaczął pełnić
funkcję salonu. Po śmierci
Ludwika XIV, prace dekoracyjne
zostały wznowione w 1725 za
rządów Ludwika XV. Barwne
marmury i pilastry z korynckimi
kapitelami z brązu złoconego
nawiązują do stylu Galerii
Zwierciadlanej. Jedynym
ustępstwem na rzecz stylu
Ludwika XV- rokoka, są
rzeźbione przez Jacques’a
Verbeckta ramy okalające dwa
obrazy Veroneza: Spotkanie
Eliezera i Rebeki oraz Ucztę u
Szymona.

Salon Wenus
Salon ten sąsiaduje za
Salonem Obfitości i
został utworzony przez
Mansarta z przodu
Wielkich Apartamentów.
Jego dekoracja była
zharmonizowana z
pozostałymi pokojami:
zdobiły go barwne
marmury i plafon ze
scenami ujętymi w ramy.
Na ścianach, płyciny z
prawdziwego marmuru
sąsiadują z malowanymi
jońskimi kolumnami i
kolumnami
namalowanymi- elementy
te tworzą pewną
odrębność dekoracyjną.
Na krótszych bokach Sali
malarz Jules Jean
Rousseau stworzył dwie
iluzjonistyczne
perspektywy
przedstawiające antyczne
galerie i portyki,
natomiast pomiędzy
oknami znalazły się
pozorne nisze z
malowanymi posągami.

Salon Diany

Do 1675 roku
salon ten był
pierwszym pokojem
Wielkich
Apartamentów,
mającym
bezpośrednie
połączenie ze
Schodami
Ambasadorów.
Nazwa salonu
pozwala rozpoznać
temat kompozycji
umieszczonych nad
drzwiami i
centralnego
malowidła na
plafonie- Diana
patronująca
żeglarzom i
myśliwym pędzla
Gabriela
Blancharda.

Salon Marsa
W centralnej części plafonu widnieje
scena Mars na rydwanie ciągniony przez
wilki, pędzla Claude’a Audrana, malowana
w skrócie perspektywicznym. Obok
znajduje się Zwycięstwo podtrzymywane
przez Herkulesa(Jean Baptiste’a
Jouveneta) oraz kompozycja Strach, lęk i
trwoga zwyciężająca moce ziemi(Rene
Antoine’a Houasse’a. Sześć malowanych
medalionów opiewa czyny wojenne
wielkich wodzów starożytnych- Cezara i
Cyrusa, Konstantyna Wielkiego i
Antoniusza, Demetriusza i Aleksandra
Sewera. A zatem, jeszcze raz został
przywołany świat antyczny, ale mimo to
szczegóły kompozycji nawiązują do
wydarzeń aktualnych- sztandary to
wspomnienie stanowiska Ludwika XIV
wobec zwycięstwa pod
Szentgotthard(Węgry), odniesionego nad
imperium otomańskim w 1664 roku, a
fragmenty statków przypominają o
handlowych przedsięwzięciach
Francuzów w Indiach.

Maria Leszczyńska-żona Ludwika XV

Salon Merkurego
Salon ten pełnił funkcję
przedpokoju Wielkich
Apartamentów, nazywano
go również „pokojem łoża”,
czyli sypialnią
reprezentacyjną, nad którą
rozpościerał się plafon
malowany przez Jean’a
Baptiste’a de
Champagine’a,
przedstawiający Merkurego
na rydwanie ciągnionym
przez koguty,
poprzedzanym przez
gwiazdę poranną i
towarzyszące jej sztuki i
nauki. W Salonie
Merkurego, podobnie jak w
sąsiednich pokojach,
odbywały się słynne
„wieczory apartamentowe”.
Każda sala miała swoje
przeznaczenie: rodzina
królewska bawiła się w
Salonie Merkurego, w
Salonie Marsa odbywały się
przeróżne gry, a po nich
koncert i bal, stół bilardowy
był ustawiony w Salonie
Diany, w Salonie Wenus
serwowano przekąski, a w
Salonie Obfitości gorące i
zimne napoje, Salon Apolla
natomiast zmieniał się w
salę muzyki i tańca.

Salon Apolla
Skoro Ludwik XIV
jako swój symbol
wybrał słońce,
musiał mieć salon
poświęcony
Apollinowi, bogu
słońca. W
środkowej partii
plafonu pędzla
Charles’a de La
Fosse,
podtrzymywanej
przez rzeźbione i
złocone figury
kobiece, ukazano
świetlistego Apolla
mknącego na
rydwanie w
otoczeniu czterech
pór roku. Salon
Apolla,
początkowo
sypialnia
reprezentacyjna(p
óźniej rolę tę pełnił
Salon Merkurego),
stał się po 1682
roku Salą
Tronową. Jednak
podczas
„wieczorów
apartamentowych”
był przekształcany
w salę muzyki i
tańca.

Salon Wojny
W okresie rozbudowy
pałacu wg projektu Le
Vau północno- zachodni
narożnik zajmował Salon
Jowisza, pełniący
wówczas rolę Wielkiego
Gabinetu. Po utworzeniu
Galerii Zwierciadlanej
zastąpił go Salon Wojny,
a jego nową dekorację
powierzono Le Brunowi i
Mansartowi. W trakcie
przekształcania Salonu
Jowisza w Salon Wojny
dekoracje o tematyce
mitologicznej musiały
ustąpić miejsca
historycznym- największy
nacisk położono na
wyeksponowanie
wojennych dokonań
Ludwika XIV.

Galeria Zwierciadlana
Galeria zwierciadlana to serce
wersalu i jego symbol. Najpierw
znajdowała się tu terasa włoska
wzniesiona przez Le Vau(1670).
Latem 1678 roku Mansart w
miejscu tarasu i dwóch salonów
które leżały na jego
krańcach(gabinet i sypialnia),
stworzył jedną długą, 73metrową salę. Dzięki temu
zewnętrzna bryła pałacu stała
się bardzo jednolita. Dekorację
wnętrz (1681 do 1686)
powierzono Le Brunowi, który
wykreował tutaj, na zlecenie
Colberta z 1671 roku, styl zwany
francuskim. Naprzeciwko
wielkich okien, półkolistych u
góry, biegnie siedemnaście
arkad z lustrami na całej
wysokości. Ten powtarzający się
motyw lustrzanej dekoracji
spowodował, ze galeria
wersalska stała się wyjątkowa i
oryginalna. W galerii
zwierciadlanej, podobnie jak w
Wielkich Apartamentach, Le
Brun zastosował dekorację
malarską sklepienia,
zachowując podział na
poszczególne kompozycje, co
było rozwiązaniem nieco
przestarzałym.

Salon Pokoju
Salon ten,
usytuowany w
południowozachodnim
narożniku
głównego
korpusu
Wersalu,
stanowi pendant
do Salonu
Wojny. Pokój
ten, podobnie
jak Salon Wojny,
otwiera się
wielką arkadą
na galerię;
wzorcem
takiego
rozwiązania był
najprawdopodob
niej pałac rodu
Colonna w
Rzymie.

Salon Wolego Oka

Sypialnia królowej

Sala Tronowa

Ogród wersalski
Ogród wersalskii jest uważany za pierwowzór ogrodu w stylu francuskim, ze względu na swe eleganckie
rozplanowanie i dekoracje, które nie są ani przesadne ani ubogie. Ogród zaprojektowany przez Le Notreà zajmuje
obszar o powierzchni 250 akrów. Stanowi on nie tylko integralną część pałacu, ale i jego dopełnienie

Ogród powstał na geometrycznym planie, jednak nie można mówić a jego monotonii. U stóp centralnego tarasu w basenie
Latony (Leto) znajduje się arcydzieło Maryègo ukazujące boginię z synem i córką, Apollonem i Dianą

Basen Apollina

Rzeźba góruje nad koncentrycznymi basenami w kształcie piramidy. Za basenem Latony rozciąga się długa Aleja Tapis-Vert (zielonych
dywanów), która prowadzi do basenu Apollina. Rydwan ciągniony przez cztery konie wynurza się władczo z wody, zaś Trytony
dmuchają w muszle oznajmiając nadejście boga. Ta dynamiczna i równocześnie majestatyczna grupa dłuta Turbyègo stanowi niejako
symbol okresu największej świetności Wersalu. Za basenem Apollina rozciąga się obszar zieleni z wielkim kanałem, którego bieg
przecina w połowie mały kanał.

Basen Apollina

Wioska Królowej
Od 1783 roku w północnej części posiadłości Królowej pojawiło się
osiemnaście chat krytych słomą. Wioska Marii Antoniny może stanowić
przykład bardzo szczegółowej koncepcji tego typu ogrodów, budzących
zachwyt w ostatnich latach ancien regime ‘u.

W skład założenia wchodzi staw wokół którego wznosi się dwanaście
domów, jest również mostek nad wodą, wieża i chaty kryte słomą.
Wioska Królowej stanowiła naturalne przedłużenie ogrodu angielskiego.
Kształtował się nowy modem życia-prywatnego i rodzinnego.

Latarnia

Młyn

Winnica

Świątynia Miłości

Świątynia Miłości

Opracowanie-Paweł Janowiak
[email protected]

Slide 30

Wersal
Chateau de Versailles

WERSAL

Charakterystyka

Wersal
Chateau de Versailles
Położenie
Versailles, Francja
Czas powstania
1661 - 1774
Typ
Pałac królewski
Styl architektoniczny
Barok
Materiały
Kamień, Cegła
Koszt budowy
Ok. 500 milionów marek
Powierzchnia
100 hektarów - ogrody Wersalu
Architekci
André Le Notre, Louis Le Vau, Jules HardouinMansart, Charles Le Brun, Robert de Cotte,
Ange-Janques Bagriel

Wersal Królów

Wersal Ludwika XIII
•Wstępując na tron miał 9 lat, a regencję
powierzono jego matce- Marii Medycejskiej,
•Stanowisko pierwszego ministra powierzył
kardynałowi Richelieu,
•W państwie panował kryzys finansowy- brak
pieniędzy na prowadzenie prac
architektonicznych,
•Ludwik XIII postanowił zbudować niewielką
budowlę na terenach wcześniej należących do
Gondich,

•W 1623 r. nadzór nad budową pawilonu
myśliwskiego powierzono Nicholasowi Huau,
•W latach 1631- 1634 przebudowę domku króla
powierzono Philibertowi Le Roy.

Wersal Ludwika XIV

•1661: śmierć kardynała Mazarina,
•w rządzeniu król korzystał z rad ministrów Le
Tellier’a, Fouquet i Lionne,
•dwadzieścia pierwszych lat panowania
Ludwika XIV upłynęło pod znakiem rozwoju
gospodarczego i kulturalnego,
•nastąpiła reorganizacja administracji,
sądownictwa i finansów; podjęto szereg
kroków przeciw arystokracji, ograniczono
uprawnienia gubernatorów prowincji,
•Ludwik XIV głosił niezależność władzy
świeckiej i wolność Kościoła francuskiego
wobec Watykanu; zwalczał działalność
jansenistów i protestantów,

•Król prowadził wojnę z Hiszpanią pod
pretekstem niespłacenia przez Hiszpanię
posagu Marii Teresy; w 1668 r. Ludwik XIV
podpisał w Akwizgranie traktat z Hiszpanią,

Wersal Ludwika XV

•W młodych latach króla
regencję powierzono księciu
Filipowi Orleańskiemu,
•W okresie tym nastąpiła
spłata ogromnego zadłużenia,
co pozwoliło ożywić
gospodarkę,
•Długie panowanie Ludwika
XV było okresem względnego
pokoju i dobrobytu,

Bassin trianon

Wersal Ludwika XVI

•Po całej serii nieudanych reform sytuacja
finansowa i polityczna znacznie się
pogorszyła, a opozycja i opinia publiczna
stawały w coraz większej opozycji wobec
króla,
•W sierpniu 1788 r. król zdecydował się
zwołać Stany Generalne niezwoływane od
1614 r.,
•Po obaleniu monarchii 10.08.1792 r. króla
uwięziono, a 21.01.1793 r. został stracony
•Zgromadzenie Ustawodawcze ustanowiło, że
wszystkie obrazy, meble i dzieła sztuki z
pałaców królewskich zostaną przeniesione do
Luwru,
•Po obaleniu monarchii w 1792 r. pałac
wersalski stał się własnością publiczną,
wyposażenie wnętrz wystawiono na sprzedaż,
•W 1793 r. Komitet Ocalenia Publicznego
zarządził, że w pałacu zorganizowane zostaną:
szkoła centralna, biblioteka, pracownia
historyczna oraz muzeum malarstwa i rzeźby
francuskiej.

Ewolucja Wersalu

Cztery Kampanie

Rozkład projektu i poszczególne etapy rozbudowy

Ewolucja Wersalu
Po śmierci Kardynała Mazzarina w 1661, który pełnił funkcję regenta w czasach wczesnej młodości Ludwika XIV, król
rozpoczął swoje własne rządy. Od tego momentu konstrukcja i ekspansja Wersalu stały się synonimem absolutystycznych
rządów młodego władcy. Król Ludwik XIV po konfiskacie nieruchomości Fouquet’a skorzystał z talentów architektów Louis
Le Vau i Andre Le Notre oraz malarza, a zarazem wprawnego dekoratora, Charlesa Le Bruna w swej kampanii przebudowy
Wersalu, który w swojej historii doświadczył czterech głównych prac budowlanych i każda z nich odpowiadała wojnom
prowadzonym w okresie rządów Ludwika XIV.

1 Kampania
Pierwsza kampania przebudowy Wersalu miała miejsce w latach 1664-1668 i rozpoczęła się od festynu baletowo-muzycznego
zatytułowanego „Plaisirs de I’lle enchantee”, które odbyło się w dniach od 7 do 13 maja 1664 roku. Przyjęcie było rzekomo wydane
by uczcić dwie królowe Francji: Annę Austryjaczkę, Królową Matkę i Marię Teresę - żonę Ludwika XIV, ale w rzeczywistości było
wydane na cześć królewskiej kochanki, Luizy de La Valliere. To przyjęcie jest często uważane za preludium tzw. wojny dewolucyjnej,
którą Ludwik XIV wypowiedział Hiszpanii(1667-68).
Ta pierwsza kampania miała na celu wprowadzenie poprawek umożliwiających pomieszczenie w zamku i ogrodach 600 gości
zaproszonych na przyjecie.

2 Kampania
Druga kampania mająca miejsce w latach 1669-1672 była zainaugurowana przez podpisanie Traktatu Aix-La-Chapelle, kończącego wojnę
dewolucyjną. Podczas kampanii pałac zaczął przybierać dzisiejsza formę. Najważniejszą zmianą była modyfikacja tzw. koperty domku
myśliwskiego Ludwika XIII, która została dokonana przez Louis Le Vau. „Koperta” otaczała domek króla od północy, południa i zachodu. Nowa
struktura zapewniła kwatery dla króla i członków jego rodziny. Główne piętro zamku zawierało dwa apartamenty: pierwszy dla monarchy, drugi
dla królowej. Wielki Apartament króla zajmował północną część zameczku, a Wielki apartament królowej znajdował się w południowej części.
Zachodnia część budowli przeznaczona była w większości na taras, który później został zniszczony by zbudować Salę Lustrzaną. Na parterze
północnej części zamku znajdowały się łaźnie, zawierające ukryte ośmiokątne wanny z bieżącą zimną i ciepłą wodą.

Brat króla i jego żona , książę i księżniczka z dynastii Orleańskiej, zajmowali apartamenty na parterze w południowej
części zamku. Wyższe piętra przeznaczone były na prywatne komnaty dla króla i jego dzieci. Istotny dla projektu i
konstrukcji powyższych apartamentów królewskich jest fakt, że oba pomieszczenia miały tę samą konfigurację i
rozmiary, co było dotychczas niespotykaną cechą we francuskich projektach pałaców.

Oba „wielkie” apartamenty
królewskie formowane były
na kształt 7 amfiladowych
pokoi. Każdy z nich
dedykowany był jednemu z
ówcześnie znanych boskich
ciał i był personifikowany do
odpowiedniego greckorzymskiego bóstwa.
Dekoracje pokoi( prace
prowadzone były pod
zarządem Charlesa Le Bruna)
przedstawiały „heroiczne
działania króla” i były
przedstawione w formie
alegorycznej przez czyny
historycznych postaci z
przeszłości antycznej, jak na
przykład Aleksandra
Wielkiego.

3 Kampania
Trzecia kampania(1678-1684) zapoczątkowana była przez podpisanie traktatu Nimegen, kończącego wojnę niemiecką
prowadzoną w latach 1672-1678. Trzecia przebudowa kierowana była przez architekta Julesa Hardoui Mansart’a .W tym
czasie powstał Wersal w formie znanej obecnie. Mansart zaprojektował północne i południowe skrzydło Galerii
Zwierciadlanej oraz Oranżerię .

Le Brun był zaangażowany nie tylko w dekorowanie wnętrz, lecz także współpracował z Andre Le Notre zajmującym się
projektowaniem ogrodów. W maju 1682 Ludwik XIV oficjalnie przeniósł swój dwór do Wersalu, który w tym okresie stał się
symbolem superpotęgi Francji.

4 Kampania
Wkrótce po zakończeniu wojny z Ligą Augsburską (1688-1697) Ludwik XIV podjął ostatnią kampanie mającą na celu
przebudowę Wersalu. Czwarta kampania (1701-1710) skoncentrowana była głownie na konstrukcji Królewskiej Kaplicy,
zaprojektowanej przez Manstarta i dokończonej przez Roberta de Cotte i jego zespół. Wystąpiły również pewne przeróbki
królewskiego Małego Apartamentu –mianowicie Salonu Wolego Oka(Salon de l’Oeil de Boeu) i królewskiego alkierza. Z
zakończeniem kaplicy w 1710 w zasadzie cała konstrukcja Wersalu została ustalona; budowla pozostała nienaruszona przez
około dwadzieścia lat rządów Ludwika XV.

Kaplica królewska
Na piętrze pałacu znajduje się kaplica zbudowana w latach 1698-1710 według projektu Hardouin-Mansarta. Posiada ona
trzy nawy i czworoboczne filary podtrzymujące łuki zwieńczone galerią ze żłobionymi kolumnami. Na tym samym, piętrze
można podziwiać sześć wielkich komnat Wielkich Apartamentów (Grand Appartement), gdzie władca przyjmował swych
dworzan trzy razy w tygodniu, między szóstą a dziesiątą wieczorem.

Salon Herkulesa

Salon ten dziś łączący budynek
główny ze skrzydłem
północnym, początkowo był
miejscem, gdzie w latach 16821710 znajdowały się empory
czwartej tymczasowej kaplicy
wersalskiej. Dopiero po
przebudowie Roberta de Cotte,
od 1712 roku zaczął pełnić
funkcję salonu. Po śmierci
Ludwika XIV, prace dekoracyjne
zostały wznowione w 1725 za
rządów Ludwika XV. Barwne
marmury i pilastry z korynckimi
kapitelami z brązu złoconego
nawiązują do stylu Galerii
Zwierciadlanej. Jedynym
ustępstwem na rzecz stylu
Ludwika XV- rokoka, są
rzeźbione przez Jacques’a
Verbeckta ramy okalające dwa
obrazy Veroneza: Spotkanie
Eliezera i Rebeki oraz Ucztę u
Szymona.

Salon Wenus
Salon ten sąsiaduje za
Salonem Obfitości i
został utworzony przez
Mansarta z przodu
Wielkich Apartamentów.
Jego dekoracja była
zharmonizowana z
pozostałymi pokojami:
zdobiły go barwne
marmury i plafon ze
scenami ujętymi w ramy.
Na ścianach, płyciny z
prawdziwego marmuru
sąsiadują z malowanymi
jońskimi kolumnami i
kolumnami
namalowanymi- elementy
te tworzą pewną
odrębność dekoracyjną.
Na krótszych bokach Sali
malarz Jules Jean
Rousseau stworzył dwie
iluzjonistyczne
perspektywy
przedstawiające antyczne
galerie i portyki,
natomiast pomiędzy
oknami znalazły się
pozorne nisze z
malowanymi posągami.

Salon Diany

Do 1675 roku
salon ten był
pierwszym pokojem
Wielkich
Apartamentów,
mającym
bezpośrednie
połączenie ze
Schodami
Ambasadorów.
Nazwa salonu
pozwala rozpoznać
temat kompozycji
umieszczonych nad
drzwiami i
centralnego
malowidła na
plafonie- Diana
patronująca
żeglarzom i
myśliwym pędzla
Gabriela
Blancharda.

Salon Marsa
W centralnej części plafonu widnieje
scena Mars na rydwanie ciągniony przez
wilki, pędzla Claude’a Audrana, malowana
w skrócie perspektywicznym. Obok
znajduje się Zwycięstwo podtrzymywane
przez Herkulesa(Jean Baptiste’a
Jouveneta) oraz kompozycja Strach, lęk i
trwoga zwyciężająca moce ziemi(Rene
Antoine’a Houasse’a. Sześć malowanych
medalionów opiewa czyny wojenne
wielkich wodzów starożytnych- Cezara i
Cyrusa, Konstantyna Wielkiego i
Antoniusza, Demetriusza i Aleksandra
Sewera. A zatem, jeszcze raz został
przywołany świat antyczny, ale mimo to
szczegóły kompozycji nawiązują do
wydarzeń aktualnych- sztandary to
wspomnienie stanowiska Ludwika XIV
wobec zwycięstwa pod
Szentgotthard(Węgry), odniesionego nad
imperium otomańskim w 1664 roku, a
fragmenty statków przypominają o
handlowych przedsięwzięciach
Francuzów w Indiach.

Maria Leszczyńska-żona Ludwika XV

Salon Merkurego
Salon ten pełnił funkcję
przedpokoju Wielkich
Apartamentów, nazywano
go również „pokojem łoża”,
czyli sypialnią
reprezentacyjną, nad którą
rozpościerał się plafon
malowany przez Jean’a
Baptiste’a de
Champagine’a,
przedstawiający Merkurego
na rydwanie ciągnionym
przez koguty,
poprzedzanym przez
gwiazdę poranną i
towarzyszące jej sztuki i
nauki. W Salonie
Merkurego, podobnie jak w
sąsiednich pokojach,
odbywały się słynne
„wieczory apartamentowe”.
Każda sala miała swoje
przeznaczenie: rodzina
królewska bawiła się w
Salonie Merkurego, w
Salonie Marsa odbywały się
przeróżne gry, a po nich
koncert i bal, stół bilardowy
był ustawiony w Salonie
Diany, w Salonie Wenus
serwowano przekąski, a w
Salonie Obfitości gorące i
zimne napoje, Salon Apolla
natomiast zmieniał się w
salę muzyki i tańca.

Salon Apolla
Skoro Ludwik XIV
jako swój symbol
wybrał słońce,
musiał mieć salon
poświęcony
Apollinowi, bogu
słońca. W
środkowej partii
plafonu pędzla
Charles’a de La
Fosse,
podtrzymywanej
przez rzeźbione i
złocone figury
kobiece, ukazano
świetlistego Apolla
mknącego na
rydwanie w
otoczeniu czterech
pór roku. Salon
Apolla,
początkowo
sypialnia
reprezentacyjna(p
óźniej rolę tę pełnił
Salon Merkurego),
stał się po 1682
roku Salą
Tronową. Jednak
podczas
„wieczorów
apartamentowych”
był przekształcany
w salę muzyki i
tańca.

Salon Wojny
W okresie rozbudowy
pałacu wg projektu Le
Vau północno- zachodni
narożnik zajmował Salon
Jowisza, pełniący
wówczas rolę Wielkiego
Gabinetu. Po utworzeniu
Galerii Zwierciadlanej
zastąpił go Salon Wojny,
a jego nową dekorację
powierzono Le Brunowi i
Mansartowi. W trakcie
przekształcania Salonu
Jowisza w Salon Wojny
dekoracje o tematyce
mitologicznej musiały
ustąpić miejsca
historycznym- największy
nacisk położono na
wyeksponowanie
wojennych dokonań
Ludwika XIV.

Galeria Zwierciadlana
Galeria zwierciadlana to serce
wersalu i jego symbol. Najpierw
znajdowała się tu terasa włoska
wzniesiona przez Le Vau(1670).
Latem 1678 roku Mansart w
miejscu tarasu i dwóch salonów
które leżały na jego
krańcach(gabinet i sypialnia),
stworzył jedną długą, 73metrową salę. Dzięki temu
zewnętrzna bryła pałacu stała
się bardzo jednolita. Dekorację
wnętrz (1681 do 1686)
powierzono Le Brunowi, który
wykreował tutaj, na zlecenie
Colberta z 1671 roku, styl zwany
francuskim. Naprzeciwko
wielkich okien, półkolistych u
góry, biegnie siedemnaście
arkad z lustrami na całej
wysokości. Ten powtarzający się
motyw lustrzanej dekoracji
spowodował, ze galeria
wersalska stała się wyjątkowa i
oryginalna. W galerii
zwierciadlanej, podobnie jak w
Wielkich Apartamentach, Le
Brun zastosował dekorację
malarską sklepienia,
zachowując podział na
poszczególne kompozycje, co
było rozwiązaniem nieco
przestarzałym.

Salon Pokoju
Salon ten,
usytuowany w
południowozachodnim
narożniku
głównego
korpusu
Wersalu,
stanowi pendant
do Salonu
Wojny. Pokój
ten, podobnie
jak Salon Wojny,
otwiera się
wielką arkadą
na galerię;
wzorcem
takiego
rozwiązania był
najprawdopodob
niej pałac rodu
Colonna w
Rzymie.

Salon Wolego Oka

Sypialnia królowej

Sala Tronowa

Ogród wersalski
Ogród wersalskii jest uważany za pierwowzór ogrodu w stylu francuskim, ze względu na swe eleganckie
rozplanowanie i dekoracje, które nie są ani przesadne ani ubogie. Ogród zaprojektowany przez Le Notreà zajmuje
obszar o powierzchni 250 akrów. Stanowi on nie tylko integralną część pałacu, ale i jego dopełnienie

Ogród powstał na geometrycznym planie, jednak nie można mówić a jego monotonii. U stóp centralnego tarasu w basenie
Latony (Leto) znajduje się arcydzieło Maryègo ukazujące boginię z synem i córką, Apollonem i Dianą

Basen Apollina

Rzeźba góruje nad koncentrycznymi basenami w kształcie piramidy. Za basenem Latony rozciąga się długa Aleja Tapis-Vert (zielonych
dywanów), która prowadzi do basenu Apollina. Rydwan ciągniony przez cztery konie wynurza się władczo z wody, zaś Trytony
dmuchają w muszle oznajmiając nadejście boga. Ta dynamiczna i równocześnie majestatyczna grupa dłuta Turbyègo stanowi niejako
symbol okresu największej świetności Wersalu. Za basenem Apollina rozciąga się obszar zieleni z wielkim kanałem, którego bieg
przecina w połowie mały kanał.

Basen Apollina

Wioska Królowej
Od 1783 roku w północnej części posiadłości Królowej pojawiło się
osiemnaście chat krytych słomą. Wioska Marii Antoniny może stanowić
przykład bardzo szczegółowej koncepcji tego typu ogrodów, budzących
zachwyt w ostatnich latach ancien regime ‘u.

W skład założenia wchodzi staw wokół którego wznosi się dwanaście
domów, jest również mostek nad wodą, wieża i chaty kryte słomą.
Wioska Królowej stanowiła naturalne przedłużenie ogrodu angielskiego.
Kształtował się nowy modem życia-prywatnego i rodzinnego.

Latarnia

Młyn

Winnica

Świątynia Miłości

Świątynia Miłości

Opracowanie-Paweł Janowiak
[email protected]

Slide 31

Wersal
Chateau de Versailles

WERSAL

Charakterystyka

Wersal
Chateau de Versailles
Położenie
Versailles, Francja
Czas powstania
1661 - 1774
Typ
Pałac królewski
Styl architektoniczny
Barok
Materiały
Kamień, Cegła
Koszt budowy
Ok. 500 milionów marek
Powierzchnia
100 hektarów - ogrody Wersalu
Architekci
André Le Notre, Louis Le Vau, Jules HardouinMansart, Charles Le Brun, Robert de Cotte,
Ange-Janques Bagriel

Wersal Królów

Wersal Ludwika XIII
•Wstępując na tron miał 9 lat, a regencję
powierzono jego matce- Marii Medycejskiej,
•Stanowisko pierwszego ministra powierzył
kardynałowi Richelieu,
•W państwie panował kryzys finansowy- brak
pieniędzy na prowadzenie prac
architektonicznych,
•Ludwik XIII postanowił zbudować niewielką
budowlę na terenach wcześniej należących do
Gondich,

•W 1623 r. nadzór nad budową pawilonu
myśliwskiego powierzono Nicholasowi Huau,
•W latach 1631- 1634 przebudowę domku króla
powierzono Philibertowi Le Roy.

Wersal Ludwika XIV

•1661: śmierć kardynała Mazarina,
•w rządzeniu król korzystał z rad ministrów Le
Tellier’a, Fouquet i Lionne,
•dwadzieścia pierwszych lat panowania
Ludwika XIV upłynęło pod znakiem rozwoju
gospodarczego i kulturalnego,
•nastąpiła reorganizacja administracji,
sądownictwa i finansów; podjęto szereg
kroków przeciw arystokracji, ograniczono
uprawnienia gubernatorów prowincji,
•Ludwik XIV głosił niezależność władzy
świeckiej i wolność Kościoła francuskiego
wobec Watykanu; zwalczał działalność
jansenistów i protestantów,

•Król prowadził wojnę z Hiszpanią pod
pretekstem niespłacenia przez Hiszpanię
posagu Marii Teresy; w 1668 r. Ludwik XIV
podpisał w Akwizgranie traktat z Hiszpanią,

Wersal Ludwika XV

•W młodych latach króla
regencję powierzono księciu
Filipowi Orleańskiemu,
•W okresie tym nastąpiła
spłata ogromnego zadłużenia,
co pozwoliło ożywić
gospodarkę,
•Długie panowanie Ludwika
XV było okresem względnego
pokoju i dobrobytu,

Bassin trianon

Wersal Ludwika XVI

•Po całej serii nieudanych reform sytuacja
finansowa i polityczna znacznie się
pogorszyła, a opozycja i opinia publiczna
stawały w coraz większej opozycji wobec
króla,
•W sierpniu 1788 r. król zdecydował się
zwołać Stany Generalne niezwoływane od
1614 r.,
•Po obaleniu monarchii 10.08.1792 r. króla
uwięziono, a 21.01.1793 r. został stracony
•Zgromadzenie Ustawodawcze ustanowiło, że
wszystkie obrazy, meble i dzieła sztuki z
pałaców królewskich zostaną przeniesione do
Luwru,
•Po obaleniu monarchii w 1792 r. pałac
wersalski stał się własnością publiczną,
wyposażenie wnętrz wystawiono na sprzedaż,
•W 1793 r. Komitet Ocalenia Publicznego
zarządził, że w pałacu zorganizowane zostaną:
szkoła centralna, biblioteka, pracownia
historyczna oraz muzeum malarstwa i rzeźby
francuskiej.

Ewolucja Wersalu

Cztery Kampanie

Rozkład projektu i poszczególne etapy rozbudowy

Ewolucja Wersalu
Po śmierci Kardynała Mazzarina w 1661, który pełnił funkcję regenta w czasach wczesnej młodości Ludwika XIV, król
rozpoczął swoje własne rządy. Od tego momentu konstrukcja i ekspansja Wersalu stały się synonimem absolutystycznych
rządów młodego władcy. Król Ludwik XIV po konfiskacie nieruchomości Fouquet’a skorzystał z talentów architektów Louis
Le Vau i Andre Le Notre oraz malarza, a zarazem wprawnego dekoratora, Charlesa Le Bruna w swej kampanii przebudowy
Wersalu, który w swojej historii doświadczył czterech głównych prac budowlanych i każda z nich odpowiadała wojnom
prowadzonym w okresie rządów Ludwika XIV.

1 Kampania
Pierwsza kampania przebudowy Wersalu miała miejsce w latach 1664-1668 i rozpoczęła się od festynu baletowo-muzycznego
zatytułowanego „Plaisirs de I’lle enchantee”, które odbyło się w dniach od 7 do 13 maja 1664 roku. Przyjęcie było rzekomo wydane
by uczcić dwie królowe Francji: Annę Austryjaczkę, Królową Matkę i Marię Teresę - żonę Ludwika XIV, ale w rzeczywistości było
wydane na cześć królewskiej kochanki, Luizy de La Valliere. To przyjęcie jest często uważane za preludium tzw. wojny dewolucyjnej,
którą Ludwik XIV wypowiedział Hiszpanii(1667-68).
Ta pierwsza kampania miała na celu wprowadzenie poprawek umożliwiających pomieszczenie w zamku i ogrodach 600 gości
zaproszonych na przyjecie.

2 Kampania
Druga kampania mająca miejsce w latach 1669-1672 była zainaugurowana przez podpisanie Traktatu Aix-La-Chapelle, kończącego wojnę
dewolucyjną. Podczas kampanii pałac zaczął przybierać dzisiejsza formę. Najważniejszą zmianą była modyfikacja tzw. koperty domku
myśliwskiego Ludwika XIII, która została dokonana przez Louis Le Vau. „Koperta” otaczała domek króla od północy, południa i zachodu. Nowa
struktura zapewniła kwatery dla króla i członków jego rodziny. Główne piętro zamku zawierało dwa apartamenty: pierwszy dla monarchy, drugi
dla królowej. Wielki Apartament króla zajmował północną część zameczku, a Wielki apartament królowej znajdował się w południowej części.
Zachodnia część budowli przeznaczona była w większości na taras, który później został zniszczony by zbudować Salę Lustrzaną. Na parterze
północnej części zamku znajdowały się łaźnie, zawierające ukryte ośmiokątne wanny z bieżącą zimną i ciepłą wodą.

Brat króla i jego żona , książę i księżniczka z dynastii Orleańskiej, zajmowali apartamenty na parterze w południowej
części zamku. Wyższe piętra przeznaczone były na prywatne komnaty dla króla i jego dzieci. Istotny dla projektu i
konstrukcji powyższych apartamentów królewskich jest fakt, że oba pomieszczenia miały tę samą konfigurację i
rozmiary, co było dotychczas niespotykaną cechą we francuskich projektach pałaców.

Oba „wielkie” apartamenty
królewskie formowane były
na kształt 7 amfiladowych
pokoi. Każdy z nich
dedykowany był jednemu z
ówcześnie znanych boskich
ciał i był personifikowany do
odpowiedniego greckorzymskiego bóstwa.
Dekoracje pokoi( prace
prowadzone były pod
zarządem Charlesa Le Bruna)
przedstawiały „heroiczne
działania króla” i były
przedstawione w formie
alegorycznej przez czyny
historycznych postaci z
przeszłości antycznej, jak na
przykład Aleksandra
Wielkiego.

3 Kampania
Trzecia kampania(1678-1684) zapoczątkowana była przez podpisanie traktatu Nimegen, kończącego wojnę niemiecką
prowadzoną w latach 1672-1678. Trzecia przebudowa kierowana była przez architekta Julesa Hardoui Mansart’a .W tym
czasie powstał Wersal w formie znanej obecnie. Mansart zaprojektował północne i południowe skrzydło Galerii
Zwierciadlanej oraz Oranżerię .

Le Brun był zaangażowany nie tylko w dekorowanie wnętrz, lecz także współpracował z Andre Le Notre zajmującym się
projektowaniem ogrodów. W maju 1682 Ludwik XIV oficjalnie przeniósł swój dwór do Wersalu, który w tym okresie stał się
symbolem superpotęgi Francji.

4 Kampania
Wkrótce po zakończeniu wojny z Ligą Augsburską (1688-1697) Ludwik XIV podjął ostatnią kampanie mającą na celu
przebudowę Wersalu. Czwarta kampania (1701-1710) skoncentrowana była głownie na konstrukcji Królewskiej Kaplicy,
zaprojektowanej przez Manstarta i dokończonej przez Roberta de Cotte i jego zespół. Wystąpiły również pewne przeróbki
królewskiego Małego Apartamentu –mianowicie Salonu Wolego Oka(Salon de l’Oeil de Boeu) i królewskiego alkierza. Z
zakończeniem kaplicy w 1710 w zasadzie cała konstrukcja Wersalu została ustalona; budowla pozostała nienaruszona przez
około dwadzieścia lat rządów Ludwika XV.

Kaplica królewska
Na piętrze pałacu znajduje się kaplica zbudowana w latach 1698-1710 według projektu Hardouin-Mansarta. Posiada ona
trzy nawy i czworoboczne filary podtrzymujące łuki zwieńczone galerią ze żłobionymi kolumnami. Na tym samym, piętrze
można podziwiać sześć wielkich komnat Wielkich Apartamentów (Grand Appartement), gdzie władca przyjmował swych
dworzan trzy razy w tygodniu, między szóstą a dziesiątą wieczorem.

Salon Herkulesa

Salon ten dziś łączący budynek
główny ze skrzydłem
północnym, początkowo był
miejscem, gdzie w latach 16821710 znajdowały się empory
czwartej tymczasowej kaplicy
wersalskiej. Dopiero po
przebudowie Roberta de Cotte,
od 1712 roku zaczął pełnić
funkcję salonu. Po śmierci
Ludwika XIV, prace dekoracyjne
zostały wznowione w 1725 za
rządów Ludwika XV. Barwne
marmury i pilastry z korynckimi
kapitelami z brązu złoconego
nawiązują do stylu Galerii
Zwierciadlanej. Jedynym
ustępstwem na rzecz stylu
Ludwika XV- rokoka, są
rzeźbione przez Jacques’a
Verbeckta ramy okalające dwa
obrazy Veroneza: Spotkanie
Eliezera i Rebeki oraz Ucztę u
Szymona.

Salon Wenus
Salon ten sąsiaduje za
Salonem Obfitości i
został utworzony przez
Mansarta z przodu
Wielkich Apartamentów.
Jego dekoracja była
zharmonizowana z
pozostałymi pokojami:
zdobiły go barwne
marmury i plafon ze
scenami ujętymi w ramy.
Na ścianach, płyciny z
prawdziwego marmuru
sąsiadują z malowanymi
jońskimi kolumnami i
kolumnami
namalowanymi- elementy
te tworzą pewną
odrębność dekoracyjną.
Na krótszych bokach Sali
malarz Jules Jean
Rousseau stworzył dwie
iluzjonistyczne
perspektywy
przedstawiające antyczne
galerie i portyki,
natomiast pomiędzy
oknami znalazły się
pozorne nisze z
malowanymi posągami.

Salon Diany

Do 1675 roku
salon ten był
pierwszym pokojem
Wielkich
Apartamentów,
mającym
bezpośrednie
połączenie ze
Schodami
Ambasadorów.
Nazwa salonu
pozwala rozpoznać
temat kompozycji
umieszczonych nad
drzwiami i
centralnego
malowidła na
plafonie- Diana
patronująca
żeglarzom i
myśliwym pędzla
Gabriela
Blancharda.

Salon Marsa
W centralnej części plafonu widnieje
scena Mars na rydwanie ciągniony przez
wilki, pędzla Claude’a Audrana, malowana
w skrócie perspektywicznym. Obok
znajduje się Zwycięstwo podtrzymywane
przez Herkulesa(Jean Baptiste’a
Jouveneta) oraz kompozycja Strach, lęk i
trwoga zwyciężająca moce ziemi(Rene
Antoine’a Houasse’a. Sześć malowanych
medalionów opiewa czyny wojenne
wielkich wodzów starożytnych- Cezara i
Cyrusa, Konstantyna Wielkiego i
Antoniusza, Demetriusza i Aleksandra
Sewera. A zatem, jeszcze raz został
przywołany świat antyczny, ale mimo to
szczegóły kompozycji nawiązują do
wydarzeń aktualnych- sztandary to
wspomnienie stanowiska Ludwika XIV
wobec zwycięstwa pod
Szentgotthard(Węgry), odniesionego nad
imperium otomańskim w 1664 roku, a
fragmenty statków przypominają o
handlowych przedsięwzięciach
Francuzów w Indiach.

Maria Leszczyńska-żona Ludwika XV

Salon Merkurego
Salon ten pełnił funkcję
przedpokoju Wielkich
Apartamentów, nazywano
go również „pokojem łoża”,
czyli sypialnią
reprezentacyjną, nad którą
rozpościerał się plafon
malowany przez Jean’a
Baptiste’a de
Champagine’a,
przedstawiający Merkurego
na rydwanie ciągnionym
przez koguty,
poprzedzanym przez
gwiazdę poranną i
towarzyszące jej sztuki i
nauki. W Salonie
Merkurego, podobnie jak w
sąsiednich pokojach,
odbywały się słynne
„wieczory apartamentowe”.
Każda sala miała swoje
przeznaczenie: rodzina
królewska bawiła się w
Salonie Merkurego, w
Salonie Marsa odbywały się
przeróżne gry, a po nich
koncert i bal, stół bilardowy
był ustawiony w Salonie
Diany, w Salonie Wenus
serwowano przekąski, a w
Salonie Obfitości gorące i
zimne napoje, Salon Apolla
natomiast zmieniał się w
salę muzyki i tańca.

Salon Apolla
Skoro Ludwik XIV
jako swój symbol
wybrał słońce,
musiał mieć salon
poświęcony
Apollinowi, bogu
słońca. W
środkowej partii
plafonu pędzla
Charles’a de La
Fosse,
podtrzymywanej
przez rzeźbione i
złocone figury
kobiece, ukazano
świetlistego Apolla
mknącego na
rydwanie w
otoczeniu czterech
pór roku. Salon
Apolla,
początkowo
sypialnia
reprezentacyjna(p
óźniej rolę tę pełnił
Salon Merkurego),
stał się po 1682
roku Salą
Tronową. Jednak
podczas
„wieczorów
apartamentowych”
był przekształcany
w salę muzyki i
tańca.

Salon Wojny
W okresie rozbudowy
pałacu wg projektu Le
Vau północno- zachodni
narożnik zajmował Salon
Jowisza, pełniący
wówczas rolę Wielkiego
Gabinetu. Po utworzeniu
Galerii Zwierciadlanej
zastąpił go Salon Wojny,
a jego nową dekorację
powierzono Le Brunowi i
Mansartowi. W trakcie
przekształcania Salonu
Jowisza w Salon Wojny
dekoracje o tematyce
mitologicznej musiały
ustąpić miejsca
historycznym- największy
nacisk położono na
wyeksponowanie
wojennych dokonań
Ludwika XIV.

Galeria Zwierciadlana
Galeria zwierciadlana to serce
wersalu i jego symbol. Najpierw
znajdowała się tu terasa włoska
wzniesiona przez Le Vau(1670).
Latem 1678 roku Mansart w
miejscu tarasu i dwóch salonów
które leżały na jego
krańcach(gabinet i sypialnia),
stworzył jedną długą, 73metrową salę. Dzięki temu
zewnętrzna bryła pałacu stała
się bardzo jednolita. Dekorację
wnętrz (1681 do 1686)
powierzono Le Brunowi, który
wykreował tutaj, na zlecenie
Colberta z 1671 roku, styl zwany
francuskim. Naprzeciwko
wielkich okien, półkolistych u
góry, biegnie siedemnaście
arkad z lustrami na całej
wysokości. Ten powtarzający się
motyw lustrzanej dekoracji
spowodował, ze galeria
wersalska stała się wyjątkowa i
oryginalna. W galerii
zwierciadlanej, podobnie jak w
Wielkich Apartamentach, Le
Brun zastosował dekorację
malarską sklepienia,
zachowując podział na
poszczególne kompozycje, co
było rozwiązaniem nieco
przestarzałym.

Salon Pokoju
Salon ten,
usytuowany w
południowozachodnim
narożniku
głównego
korpusu
Wersalu,
stanowi pendant
do Salonu
Wojny. Pokój
ten, podobnie
jak Salon Wojny,
otwiera się
wielką arkadą
na galerię;
wzorcem
takiego
rozwiązania był
najprawdopodob
niej pałac rodu
Colonna w
Rzymie.

Salon Wolego Oka

Sypialnia królowej

Sala Tronowa

Ogród wersalski
Ogród wersalskii jest uważany za pierwowzór ogrodu w stylu francuskim, ze względu na swe eleganckie
rozplanowanie i dekoracje, które nie są ani przesadne ani ubogie. Ogród zaprojektowany przez Le Notreà zajmuje
obszar o powierzchni 250 akrów. Stanowi on nie tylko integralną część pałacu, ale i jego dopełnienie

Ogród powstał na geometrycznym planie, jednak nie można mówić a jego monotonii. U stóp centralnego tarasu w basenie
Latony (Leto) znajduje się arcydzieło Maryègo ukazujące boginię z synem i córką, Apollonem i Dianą

Basen Apollina

Rzeźba góruje nad koncentrycznymi basenami w kształcie piramidy. Za basenem Latony rozciąga się długa Aleja Tapis-Vert (zielonych
dywanów), która prowadzi do basenu Apollina. Rydwan ciągniony przez cztery konie wynurza się władczo z wody, zaś Trytony
dmuchają w muszle oznajmiając nadejście boga. Ta dynamiczna i równocześnie majestatyczna grupa dłuta Turbyègo stanowi niejako
symbol okresu największej świetności Wersalu. Za basenem Apollina rozciąga się obszar zieleni z wielkim kanałem, którego bieg
przecina w połowie mały kanał.

Basen Apollina

Wioska Królowej
Od 1783 roku w północnej części posiadłości Królowej pojawiło się
osiemnaście chat krytych słomą. Wioska Marii Antoniny może stanowić
przykład bardzo szczegółowej koncepcji tego typu ogrodów, budzących
zachwyt w ostatnich latach ancien regime ‘u.

W skład założenia wchodzi staw wokół którego wznosi się dwanaście
domów, jest również mostek nad wodą, wieża i chaty kryte słomą.
Wioska Królowej stanowiła naturalne przedłużenie ogrodu angielskiego.
Kształtował się nowy modem życia-prywatnego i rodzinnego.

Latarnia

Młyn

Winnica

Świątynia Miłości

Świątynia Miłości

Opracowanie-Paweł Janowiak
[email protected]

Slide 32

Wersal
Chateau de Versailles

WERSAL

Charakterystyka

Wersal
Chateau de Versailles
Położenie
Versailles, Francja
Czas powstania
1661 - 1774
Typ
Pałac królewski
Styl architektoniczny
Barok
Materiały
Kamień, Cegła
Koszt budowy
Ok. 500 milionów marek
Powierzchnia
100 hektarów - ogrody Wersalu
Architekci
André Le Notre, Louis Le Vau, Jules HardouinMansart, Charles Le Brun, Robert de Cotte,
Ange-Janques Bagriel

Wersal Królów

Wersal Ludwika XIII
•Wstępując na tron miał 9 lat, a regencję
powierzono jego matce- Marii Medycejskiej,
•Stanowisko pierwszego ministra powierzył
kardynałowi Richelieu,
•W państwie panował kryzys finansowy- brak
pieniędzy na prowadzenie prac
architektonicznych,
•Ludwik XIII postanowił zbudować niewielką
budowlę na terenach wcześniej należących do
Gondich,

•W 1623 r. nadzór nad budową pawilonu
myśliwskiego powierzono Nicholasowi Huau,
•W latach 1631- 1634 przebudowę domku króla
powierzono Philibertowi Le Roy.

Wersal Ludwika XIV

•1661: śmierć kardynała Mazarina,
•w rządzeniu król korzystał z rad ministrów Le
Tellier’a, Fouquet i Lionne,
•dwadzieścia pierwszych lat panowania
Ludwika XIV upłynęło pod znakiem rozwoju
gospodarczego i kulturalnego,
•nastąpiła reorganizacja administracji,
sądownictwa i finansów; podjęto szereg
kroków przeciw arystokracji, ograniczono
uprawnienia gubernatorów prowincji,
•Ludwik XIV głosił niezależność władzy
świeckiej i wolność Kościoła francuskiego
wobec Watykanu; zwalczał działalność
jansenistów i protestantów,

•Król prowadził wojnę z Hiszpanią pod
pretekstem niespłacenia przez Hiszpanię
posagu Marii Teresy; w 1668 r. Ludwik XIV
podpisał w Akwizgranie traktat z Hiszpanią,

Wersal Ludwika XV

•W młodych latach króla
regencję powierzono księciu
Filipowi Orleańskiemu,
•W okresie tym nastąpiła
spłata ogromnego zadłużenia,
co pozwoliło ożywić
gospodarkę,
•Długie panowanie Ludwika
XV było okresem względnego
pokoju i dobrobytu,

Bassin trianon

Wersal Ludwika XVI

•Po całej serii nieudanych reform sytuacja
finansowa i polityczna znacznie się
pogorszyła, a opozycja i opinia publiczna
stawały w coraz większej opozycji wobec
króla,
•W sierpniu 1788 r. król zdecydował się
zwołać Stany Generalne niezwoływane od
1614 r.,
•Po obaleniu monarchii 10.08.1792 r. króla
uwięziono, a 21.01.1793 r. został stracony
•Zgromadzenie Ustawodawcze ustanowiło, że
wszystkie obrazy, meble i dzieła sztuki z
pałaców królewskich zostaną przeniesione do
Luwru,
•Po obaleniu monarchii w 1792 r. pałac
wersalski stał się własnością publiczną,
wyposażenie wnętrz wystawiono na sprzedaż,
•W 1793 r. Komitet Ocalenia Publicznego
zarządził, że w pałacu zorganizowane zostaną:
szkoła centralna, biblioteka, pracownia
historyczna oraz muzeum malarstwa i rzeźby
francuskiej.

Ewolucja Wersalu

Cztery Kampanie

Rozkład projektu i poszczególne etapy rozbudowy

Ewolucja Wersalu
Po śmierci Kardynała Mazzarina w 1661, który pełnił funkcję regenta w czasach wczesnej młodości Ludwika XIV, król
rozpoczął swoje własne rządy. Od tego momentu konstrukcja i ekspansja Wersalu stały się synonimem absolutystycznych
rządów młodego władcy. Król Ludwik XIV po konfiskacie nieruchomości Fouquet’a skorzystał z talentów architektów Louis
Le Vau i Andre Le Notre oraz malarza, a zarazem wprawnego dekoratora, Charlesa Le Bruna w swej kampanii przebudowy
Wersalu, który w swojej historii doświadczył czterech głównych prac budowlanych i każda z nich odpowiadała wojnom
prowadzonym w okresie rządów Ludwika XIV.

1 Kampania
Pierwsza kampania przebudowy Wersalu miała miejsce w latach 1664-1668 i rozpoczęła się od festynu baletowo-muzycznego
zatytułowanego „Plaisirs de I’lle enchantee”, które odbyło się w dniach od 7 do 13 maja 1664 roku. Przyjęcie było rzekomo wydane
by uczcić dwie królowe Francji: Annę Austryjaczkę, Królową Matkę i Marię Teresę - żonę Ludwika XIV, ale w rzeczywistości było
wydane na cześć królewskiej kochanki, Luizy de La Valliere. To przyjęcie jest często uważane za preludium tzw. wojny dewolucyjnej,
którą Ludwik XIV wypowiedział Hiszpanii(1667-68).
Ta pierwsza kampania miała na celu wprowadzenie poprawek umożliwiających pomieszczenie w zamku i ogrodach 600 gości
zaproszonych na przyjecie.

2 Kampania
Druga kampania mająca miejsce w latach 1669-1672 była zainaugurowana przez podpisanie Traktatu Aix-La-Chapelle, kończącego wojnę
dewolucyjną. Podczas kampanii pałac zaczął przybierać dzisiejsza formę. Najważniejszą zmianą była modyfikacja tzw. koperty domku
myśliwskiego Ludwika XIII, która została dokonana przez Louis Le Vau. „Koperta” otaczała domek króla od północy, południa i zachodu. Nowa
struktura zapewniła kwatery dla króla i członków jego rodziny. Główne piętro zamku zawierało dwa apartamenty: pierwszy dla monarchy, drugi
dla królowej. Wielki Apartament króla zajmował północną część zameczku, a Wielki apartament królowej znajdował się w południowej części.
Zachodnia część budowli przeznaczona była w większości na taras, który później został zniszczony by zbudować Salę Lustrzaną. Na parterze
północnej części zamku znajdowały się łaźnie, zawierające ukryte ośmiokątne wanny z bieżącą zimną i ciepłą wodą.

Brat króla i jego żona , książę i księżniczka z dynastii Orleańskiej, zajmowali apartamenty na parterze w południowej
części zamku. Wyższe piętra przeznaczone były na prywatne komnaty dla króla i jego dzieci. Istotny dla projektu i
konstrukcji powyższych apartamentów królewskich jest fakt, że oba pomieszczenia miały tę samą konfigurację i
rozmiary, co było dotychczas niespotykaną cechą we francuskich projektach pałaców.

Oba „wielkie” apartamenty
królewskie formowane były
na kształt 7 amfiladowych
pokoi. Każdy z nich
dedykowany był jednemu z
ówcześnie znanych boskich
ciał i był personifikowany do
odpowiedniego greckorzymskiego bóstwa.
Dekoracje pokoi( prace
prowadzone były pod
zarządem Charlesa Le Bruna)
przedstawiały „heroiczne
działania króla” i były
przedstawione w formie
alegorycznej przez czyny
historycznych postaci z
przeszłości antycznej, jak na
przykład Aleksandra
Wielkiego.

3 Kampania
Trzecia kampania(1678-1684) zapoczątkowana była przez podpisanie traktatu Nimegen, kończącego wojnę niemiecką
prowadzoną w latach 1672-1678. Trzecia przebudowa kierowana była przez architekta Julesa Hardoui Mansart’a .W tym
czasie powstał Wersal w formie znanej obecnie. Mansart zaprojektował północne i południowe skrzydło Galerii
Zwierciadlanej oraz Oranżerię .

Le Brun był zaangażowany nie tylko w dekorowanie wnętrz, lecz także współpracował z Andre Le Notre zajmującym się
projektowaniem ogrodów. W maju 1682 Ludwik XIV oficjalnie przeniósł swój dwór do Wersalu, który w tym okresie stał się
symbolem superpotęgi Francji.

4 Kampania
Wkrótce po zakończeniu wojny z Ligą Augsburską (1688-1697) Ludwik XIV podjął ostatnią kampanie mającą na celu
przebudowę Wersalu. Czwarta kampania (1701-1710) skoncentrowana była głownie na konstrukcji Królewskiej Kaplicy,
zaprojektowanej przez Manstarta i dokończonej przez Roberta de Cotte i jego zespół. Wystąpiły również pewne przeróbki
królewskiego Małego Apartamentu –mianowicie Salonu Wolego Oka(Salon de l’Oeil de Boeu) i królewskiego alkierza. Z
zakończeniem kaplicy w 1710 w zasadzie cała konstrukcja Wersalu została ustalona; budowla pozostała nienaruszona przez
około dwadzieścia lat rządów Ludwika XV.

Kaplica królewska
Na piętrze pałacu znajduje się kaplica zbudowana w latach 1698-1710 według projektu Hardouin-Mansarta. Posiada ona
trzy nawy i czworoboczne filary podtrzymujące łuki zwieńczone galerią ze żłobionymi kolumnami. Na tym samym, piętrze
można podziwiać sześć wielkich komnat Wielkich Apartamentów (Grand Appartement), gdzie władca przyjmował swych
dworzan trzy razy w tygodniu, między szóstą a dziesiątą wieczorem.

Salon Herkulesa

Salon ten dziś łączący budynek
główny ze skrzydłem
północnym, początkowo był
miejscem, gdzie w latach 16821710 znajdowały się empory
czwartej tymczasowej kaplicy
wersalskiej. Dopiero po
przebudowie Roberta de Cotte,
od 1712 roku zaczął pełnić
funkcję salonu. Po śmierci
Ludwika XIV, prace dekoracyjne
zostały wznowione w 1725 za
rządów Ludwika XV. Barwne
marmury i pilastry z korynckimi
kapitelami z brązu złoconego
nawiązują do stylu Galerii
Zwierciadlanej. Jedynym
ustępstwem na rzecz stylu
Ludwika XV- rokoka, są
rzeźbione przez Jacques’a
Verbeckta ramy okalające dwa
obrazy Veroneza: Spotkanie
Eliezera i Rebeki oraz Ucztę u
Szymona.

Salon Wenus
Salon ten sąsiaduje za
Salonem Obfitości i
został utworzony przez
Mansarta z przodu
Wielkich Apartamentów.
Jego dekoracja była
zharmonizowana z
pozostałymi pokojami:
zdobiły go barwne
marmury i plafon ze
scenami ujętymi w ramy.
Na ścianach, płyciny z
prawdziwego marmuru
sąsiadują z malowanymi
jońskimi kolumnami i
kolumnami
namalowanymi- elementy
te tworzą pewną
odrębność dekoracyjną.
Na krótszych bokach Sali
malarz Jules Jean
Rousseau stworzył dwie
iluzjonistyczne
perspektywy
przedstawiające antyczne
galerie i portyki,
natomiast pomiędzy
oknami znalazły się
pozorne nisze z
malowanymi posągami.

Salon Diany

Do 1675 roku
salon ten był
pierwszym pokojem
Wielkich
Apartamentów,
mającym
bezpośrednie
połączenie ze
Schodami
Ambasadorów.
Nazwa salonu
pozwala rozpoznać
temat kompozycji
umieszczonych nad
drzwiami i
centralnego
malowidła na
plafonie- Diana
patronująca
żeglarzom i
myśliwym pędzla
Gabriela
Blancharda.

Salon Marsa
W centralnej części plafonu widnieje
scena Mars na rydwanie ciągniony przez
wilki, pędzla Claude’a Audrana, malowana
w skrócie perspektywicznym. Obok
znajduje się Zwycięstwo podtrzymywane
przez Herkulesa(Jean Baptiste’a
Jouveneta) oraz kompozycja Strach, lęk i
trwoga zwyciężająca moce ziemi(Rene
Antoine’a Houasse’a. Sześć malowanych
medalionów opiewa czyny wojenne
wielkich wodzów starożytnych- Cezara i
Cyrusa, Konstantyna Wielkiego i
Antoniusza, Demetriusza i Aleksandra
Sewera. A zatem, jeszcze raz został
przywołany świat antyczny, ale mimo to
szczegóły kompozycji nawiązują do
wydarzeń aktualnych- sztandary to
wspomnienie stanowiska Ludwika XIV
wobec zwycięstwa pod
Szentgotthard(Węgry), odniesionego nad
imperium otomańskim w 1664 roku, a
fragmenty statków przypominają o
handlowych przedsięwzięciach
Francuzów w Indiach.

Maria Leszczyńska-żona Ludwika XV

Salon Merkurego
Salon ten pełnił funkcję
przedpokoju Wielkich
Apartamentów, nazywano
go również „pokojem łoża”,
czyli sypialnią
reprezentacyjną, nad którą
rozpościerał się plafon
malowany przez Jean’a
Baptiste’a de
Champagine’a,
przedstawiający Merkurego
na rydwanie ciągnionym
przez koguty,
poprzedzanym przez
gwiazdę poranną i
towarzyszące jej sztuki i
nauki. W Salonie
Merkurego, podobnie jak w
sąsiednich pokojach,
odbywały się słynne
„wieczory apartamentowe”.
Każda sala miała swoje
przeznaczenie: rodzina
królewska bawiła się w
Salonie Merkurego, w
Salonie Marsa odbywały się
przeróżne gry, a po nich
koncert i bal, stół bilardowy
był ustawiony w Salonie
Diany, w Salonie Wenus
serwowano przekąski, a w
Salonie Obfitości gorące i
zimne napoje, Salon Apolla
natomiast zmieniał się w
salę muzyki i tańca.

Salon Apolla
Skoro Ludwik XIV
jako swój symbol
wybrał słońce,
musiał mieć salon
poświęcony
Apollinowi, bogu
słońca. W
środkowej partii
plafonu pędzla
Charles’a de La
Fosse,
podtrzymywanej
przez rzeźbione i
złocone figury
kobiece, ukazano
świetlistego Apolla
mknącego na
rydwanie w
otoczeniu czterech
pór roku. Salon
Apolla,
początkowo
sypialnia
reprezentacyjna(p
óźniej rolę tę pełnił
Salon Merkurego),
stał się po 1682
roku Salą
Tronową. Jednak
podczas
„wieczorów
apartamentowych”
był przekształcany
w salę muzyki i
tańca.

Salon Wojny
W okresie rozbudowy
pałacu wg projektu Le
Vau północno- zachodni
narożnik zajmował Salon
Jowisza, pełniący
wówczas rolę Wielkiego
Gabinetu. Po utworzeniu
Galerii Zwierciadlanej
zastąpił go Salon Wojny,
a jego nową dekorację
powierzono Le Brunowi i
Mansartowi. W trakcie
przekształcania Salonu
Jowisza w Salon Wojny
dekoracje o tematyce
mitologicznej musiały
ustąpić miejsca
historycznym- największy
nacisk położono na
wyeksponowanie
wojennych dokonań
Ludwika XIV.

Galeria Zwierciadlana
Galeria zwierciadlana to serce
wersalu i jego symbol. Najpierw
znajdowała się tu terasa włoska
wzniesiona przez Le Vau(1670).
Latem 1678 roku Mansart w
miejscu tarasu i dwóch salonów
które leżały na jego
krańcach(gabinet i sypialnia),
stworzył jedną długą, 73metrową salę. Dzięki temu
zewnętrzna bryła pałacu stała
się bardzo jednolita. Dekorację
wnętrz (1681 do 1686)
powierzono Le Brunowi, który
wykreował tutaj, na zlecenie
Colberta z 1671 roku, styl zwany
francuskim. Naprzeciwko
wielkich okien, półkolistych u
góry, biegnie siedemnaście
arkad z lustrami na całej
wysokości. Ten powtarzający się
motyw lustrzanej dekoracji
spowodował, ze galeria
wersalska stała się wyjątkowa i
oryginalna. W galerii
zwierciadlanej, podobnie jak w
Wielkich Apartamentach, Le
Brun zastosował dekorację
malarską sklepienia,
zachowując podział na
poszczególne kompozycje, co
było rozwiązaniem nieco
przestarzałym.

Salon Pokoju
Salon ten,
usytuowany w
południowozachodnim
narożniku
głównego
korpusu
Wersalu,
stanowi pendant
do Salonu
Wojny. Pokój
ten, podobnie
jak Salon Wojny,
otwiera się
wielką arkadą
na galerię;
wzorcem
takiego
rozwiązania był
najprawdopodob
niej pałac rodu
Colonna w
Rzymie.

Salon Wolego Oka

Sypialnia królowej

Sala Tronowa

Ogród wersalski
Ogród wersalskii jest uważany za pierwowzór ogrodu w stylu francuskim, ze względu na swe eleganckie
rozplanowanie i dekoracje, które nie są ani przesadne ani ubogie. Ogród zaprojektowany przez Le Notreà zajmuje
obszar o powierzchni 250 akrów. Stanowi on nie tylko integralną część pałacu, ale i jego dopełnienie

Ogród powstał na geometrycznym planie, jednak nie można mówić a jego monotonii. U stóp centralnego tarasu w basenie
Latony (Leto) znajduje się arcydzieło Maryègo ukazujące boginię z synem i córką, Apollonem i Dianą

Basen Apollina

Rzeźba góruje nad koncentrycznymi basenami w kształcie piramidy. Za basenem Latony rozciąga się długa Aleja Tapis-Vert (zielonych
dywanów), która prowadzi do basenu Apollina. Rydwan ciągniony przez cztery konie wynurza się władczo z wody, zaś Trytony
dmuchają w muszle oznajmiając nadejście boga. Ta dynamiczna i równocześnie majestatyczna grupa dłuta Turbyègo stanowi niejako
symbol okresu największej świetności Wersalu. Za basenem Apollina rozciąga się obszar zieleni z wielkim kanałem, którego bieg
przecina w połowie mały kanał.

Basen Apollina

Wioska Królowej
Od 1783 roku w północnej części posiadłości Królowej pojawiło się
osiemnaście chat krytych słomą. Wioska Marii Antoniny może stanowić
przykład bardzo szczegółowej koncepcji tego typu ogrodów, budzących
zachwyt w ostatnich latach ancien regime ‘u.

W skład założenia wchodzi staw wokół którego wznosi się dwanaście
domów, jest również mostek nad wodą, wieża i chaty kryte słomą.
Wioska Królowej stanowiła naturalne przedłużenie ogrodu angielskiego.
Kształtował się nowy modem życia-prywatnego i rodzinnego.

Latarnia

Młyn

Winnica

Świątynia Miłości

Świątynia Miłości

Opracowanie-Paweł Janowiak
[email protected]

Slide 33

Wersal
Chateau de Versailles

WERSAL

Charakterystyka

Wersal
Chateau de Versailles
Położenie
Versailles, Francja
Czas powstania
1661 - 1774
Typ
Pałac królewski
Styl architektoniczny
Barok
Materiały
Kamień, Cegła
Koszt budowy
Ok. 500 milionów marek
Powierzchnia
100 hektarów - ogrody Wersalu
Architekci
André Le Notre, Louis Le Vau, Jules HardouinMansart, Charles Le Brun, Robert de Cotte,
Ange-Janques Bagriel

Wersal Królów

Wersal Ludwika XIII
•Wstępując na tron miał 9 lat, a regencję
powierzono jego matce- Marii Medycejskiej,
•Stanowisko pierwszego ministra powierzył
kardynałowi Richelieu,
•W państwie panował kryzys finansowy- brak
pieniędzy na prowadzenie prac
architektonicznych,
•Ludwik XIII postanowił zbudować niewielką
budowlę na terenach wcześniej należących do
Gondich,

•W 1623 r. nadzór nad budową pawilonu
myśliwskiego powierzono Nicholasowi Huau,
•W latach 1631- 1634 przebudowę domku króla
powierzono Philibertowi Le Roy.

Wersal Ludwika XIV

•1661: śmierć kardynała Mazarina,
•w rządzeniu król korzystał z rad ministrów Le
Tellier’a, Fouquet i Lionne,
•dwadzieścia pierwszych lat panowania
Ludwika XIV upłynęło pod znakiem rozwoju
gospodarczego i kulturalnego,
•nastąpiła reorganizacja administracji,
sądownictwa i finansów; podjęto szereg
kroków przeciw arystokracji, ograniczono
uprawnienia gubernatorów prowincji,
•Ludwik XIV głosił niezależność władzy
świeckiej i wolność Kościoła francuskiego
wobec Watykanu; zwalczał działalność
jansenistów i protestantów,

•Król prowadził wojnę z Hiszpanią pod
pretekstem niespłacenia przez Hiszpanię
posagu Marii Teresy; w 1668 r. Ludwik XIV
podpisał w Akwizgranie traktat z Hiszpanią,

Wersal Ludwika XV

•W młodych latach króla
regencję powierzono księciu
Filipowi Orleańskiemu,
•W okresie tym nastąpiła
spłata ogromnego zadłużenia,
co pozwoliło ożywić
gospodarkę,
•Długie panowanie Ludwika
XV było okresem względnego
pokoju i dobrobytu,

Bassin trianon

Wersal Ludwika XVI

•Po całej serii nieudanych reform sytuacja
finansowa i polityczna znacznie się
pogorszyła, a opozycja i opinia publiczna
stawały w coraz większej opozycji wobec
króla,
•W sierpniu 1788 r. król zdecydował się
zwołać Stany Generalne niezwoływane od
1614 r.,
•Po obaleniu monarchii 10.08.1792 r. króla
uwięziono, a 21.01.1793 r. został stracony
•Zgromadzenie Ustawodawcze ustanowiło, że
wszystkie obrazy, meble i dzieła sztuki z
pałaców królewskich zostaną przeniesione do
Luwru,
•Po obaleniu monarchii w 1792 r. pałac
wersalski stał się własnością publiczną,
wyposażenie wnętrz wystawiono na sprzedaż,
•W 1793 r. Komitet Ocalenia Publicznego
zarządził, że w pałacu zorganizowane zostaną:
szkoła centralna, biblioteka, pracownia
historyczna oraz muzeum malarstwa i rzeźby
francuskiej.

Ewolucja Wersalu

Cztery Kampanie

Rozkład projektu i poszczególne etapy rozbudowy

Ewolucja Wersalu
Po śmierci Kardynała Mazzarina w 1661, który pełnił funkcję regenta w czasach wczesnej młodości Ludwika XIV, król
rozpoczął swoje własne rządy. Od tego momentu konstrukcja i ekspansja Wersalu stały się synonimem absolutystycznych
rządów młodego władcy. Król Ludwik XIV po konfiskacie nieruchomości Fouquet’a skorzystał z talentów architektów Louis
Le Vau i Andre Le Notre oraz malarza, a zarazem wprawnego dekoratora, Charlesa Le Bruna w swej kampanii przebudowy
Wersalu, który w swojej historii doświadczył czterech głównych prac budowlanych i każda z nich odpowiadała wojnom
prowadzonym w okresie rządów Ludwika XIV.

1 Kampania
Pierwsza kampania przebudowy Wersalu miała miejsce w latach 1664-1668 i rozpoczęła się od festynu baletowo-muzycznego
zatytułowanego „Plaisirs de I’lle enchantee”, które odbyło się w dniach od 7 do 13 maja 1664 roku. Przyjęcie było rzekomo wydane
by uczcić dwie królowe Francji: Annę Austryjaczkę, Królową Matkę i Marię Teresę - żonę Ludwika XIV, ale w rzeczywistości było
wydane na cześć królewskiej kochanki, Luizy de La Valliere. To przyjęcie jest często uważane za preludium tzw. wojny dewolucyjnej,
którą Ludwik XIV wypowiedział Hiszpanii(1667-68).
Ta pierwsza kampania miała na celu wprowadzenie poprawek umożliwiających pomieszczenie w zamku i ogrodach 600 gości
zaproszonych na przyjecie.

2 Kampania
Druga kampania mająca miejsce w latach 1669-1672 była zainaugurowana przez podpisanie Traktatu Aix-La-Chapelle, kończącego wojnę
dewolucyjną. Podczas kampanii pałac zaczął przybierać dzisiejsza formę. Najważniejszą zmianą była modyfikacja tzw. koperty domku
myśliwskiego Ludwika XIII, która została dokonana przez Louis Le Vau. „Koperta” otaczała domek króla od północy, południa i zachodu. Nowa
struktura zapewniła kwatery dla króla i członków jego rodziny. Główne piętro zamku zawierało dwa apartamenty: pierwszy dla monarchy, drugi
dla królowej. Wielki Apartament króla zajmował północną część zameczku, a Wielki apartament królowej znajdował się w południowej części.
Zachodnia część budowli przeznaczona była w większości na taras, który później został zniszczony by zbudować Salę Lustrzaną. Na parterze
północnej części zamku znajdowały się łaźnie, zawierające ukryte ośmiokątne wanny z bieżącą zimną i ciepłą wodą.

Brat króla i jego żona , książę i księżniczka z dynastii Orleańskiej, zajmowali apartamenty na parterze w południowej
części zamku. Wyższe piętra przeznaczone były na prywatne komnaty dla króla i jego dzieci. Istotny dla projektu i
konstrukcji powyższych apartamentów królewskich jest fakt, że oba pomieszczenia miały tę samą konfigurację i
rozmiary, co było dotychczas niespotykaną cechą we francuskich projektach pałaców.

Oba „wielkie” apartamenty
królewskie formowane były
na kształt 7 amfiladowych
pokoi. Każdy z nich
dedykowany był jednemu z
ówcześnie znanych boskich
ciał i był personifikowany do
odpowiedniego greckorzymskiego bóstwa.
Dekoracje pokoi( prace
prowadzone były pod
zarządem Charlesa Le Bruna)
przedstawiały „heroiczne
działania króla” i były
przedstawione w formie
alegorycznej przez czyny
historycznych postaci z
przeszłości antycznej, jak na
przykład Aleksandra
Wielkiego.

3 Kampania
Trzecia kampania(1678-1684) zapoczątkowana była przez podpisanie traktatu Nimegen, kończącego wojnę niemiecką
prowadzoną w latach 1672-1678. Trzecia przebudowa kierowana była przez architekta Julesa Hardoui Mansart’a .W tym
czasie powstał Wersal w formie znanej obecnie. Mansart zaprojektował północne i południowe skrzydło Galerii
Zwierciadlanej oraz Oranżerię .

Le Brun był zaangażowany nie tylko w dekorowanie wnętrz, lecz także współpracował z Andre Le Notre zajmującym się
projektowaniem ogrodów. W maju 1682 Ludwik XIV oficjalnie przeniósł swój dwór do Wersalu, który w tym okresie stał się
symbolem superpotęgi Francji.

4 Kampania
Wkrótce po zakończeniu wojny z Ligą Augsburską (1688-1697) Ludwik XIV podjął ostatnią kampanie mającą na celu
przebudowę Wersalu. Czwarta kampania (1701-1710) skoncentrowana była głownie na konstrukcji Królewskiej Kaplicy,
zaprojektowanej przez Manstarta i dokończonej przez Roberta de Cotte i jego zespół. Wystąpiły również pewne przeróbki
królewskiego Małego Apartamentu –mianowicie Salonu Wolego Oka(Salon de l’Oeil de Boeu) i królewskiego alkierza. Z
zakończeniem kaplicy w 1710 w zasadzie cała konstrukcja Wersalu została ustalona; budowla pozostała nienaruszona przez
około dwadzieścia lat rządów Ludwika XV.

Kaplica królewska
Na piętrze pałacu znajduje się kaplica zbudowana w latach 1698-1710 według projektu Hardouin-Mansarta. Posiada ona
trzy nawy i czworoboczne filary podtrzymujące łuki zwieńczone galerią ze żłobionymi kolumnami. Na tym samym, piętrze
można podziwiać sześć wielkich komnat Wielkich Apartamentów (Grand Appartement), gdzie władca przyjmował swych
dworzan trzy razy w tygodniu, między szóstą a dziesiątą wieczorem.

Salon Herkulesa

Salon ten dziś łączący budynek
główny ze skrzydłem
północnym, początkowo był
miejscem, gdzie w latach 16821710 znajdowały się empory
czwartej tymczasowej kaplicy
wersalskiej. Dopiero po
przebudowie Roberta de Cotte,
od 1712 roku zaczął pełnić
funkcję salonu. Po śmierci
Ludwika XIV, prace dekoracyjne
zostały wznowione w 1725 za
rządów Ludwika XV. Barwne
marmury i pilastry z korynckimi
kapitelami z brązu złoconego
nawiązują do stylu Galerii
Zwierciadlanej. Jedynym
ustępstwem na rzecz stylu
Ludwika XV- rokoka, są
rzeźbione przez Jacques’a
Verbeckta ramy okalające dwa
obrazy Veroneza: Spotkanie
Eliezera i Rebeki oraz Ucztę u
Szymona.

Salon Wenus
Salon ten sąsiaduje za
Salonem Obfitości i
został utworzony przez
Mansarta z przodu
Wielkich Apartamentów.
Jego dekoracja była
zharmonizowana z
pozostałymi pokojami:
zdobiły go barwne
marmury i plafon ze
scenami ujętymi w ramy.
Na ścianach, płyciny z
prawdziwego marmuru
sąsiadują z malowanymi
jońskimi kolumnami i
kolumnami
namalowanymi- elementy
te tworzą pewną
odrębność dekoracyjną.
Na krótszych bokach Sali
malarz Jules Jean
Rousseau stworzył dwie
iluzjonistyczne
perspektywy
przedstawiające antyczne
galerie i portyki,
natomiast pomiędzy
oknami znalazły się
pozorne nisze z
malowanymi posągami.

Salon Diany

Do 1675 roku
salon ten był
pierwszym pokojem
Wielkich
Apartamentów,
mającym
bezpośrednie
połączenie ze
Schodami
Ambasadorów.
Nazwa salonu
pozwala rozpoznać
temat kompozycji
umieszczonych nad
drzwiami i
centralnego
malowidła na
plafonie- Diana
patronująca
żeglarzom i
myśliwym pędzla
Gabriela
Blancharda.

Salon Marsa
W centralnej części plafonu widnieje
scena Mars na rydwanie ciągniony przez
wilki, pędzla Claude’a Audrana, malowana
w skrócie perspektywicznym. Obok
znajduje się Zwycięstwo podtrzymywane
przez Herkulesa(Jean Baptiste’a
Jouveneta) oraz kompozycja Strach, lęk i
trwoga zwyciężająca moce ziemi(Rene
Antoine’a Houasse’a. Sześć malowanych
medalionów opiewa czyny wojenne
wielkich wodzów starożytnych- Cezara i
Cyrusa, Konstantyna Wielkiego i
Antoniusza, Demetriusza i Aleksandra
Sewera. A zatem, jeszcze raz został
przywołany świat antyczny, ale mimo to
szczegóły kompozycji nawiązują do
wydarzeń aktualnych- sztandary to
wspomnienie stanowiska Ludwika XIV
wobec zwycięstwa pod
Szentgotthard(Węgry), odniesionego nad
imperium otomańskim w 1664 roku, a
fragmenty statków przypominają o
handlowych przedsięwzięciach
Francuzów w Indiach.

Maria Leszczyńska-żona Ludwika XV

Salon Merkurego
Salon ten pełnił funkcję
przedpokoju Wielkich
Apartamentów, nazywano
go również „pokojem łoża”,
czyli sypialnią
reprezentacyjną, nad którą
rozpościerał się plafon
malowany przez Jean’a
Baptiste’a de
Champagine’a,
przedstawiający Merkurego
na rydwanie ciągnionym
przez koguty,
poprzedzanym przez
gwiazdę poranną i
towarzyszące jej sztuki i
nauki. W Salonie
Merkurego, podobnie jak w
sąsiednich pokojach,
odbywały się słynne
„wieczory apartamentowe”.
Każda sala miała swoje
przeznaczenie: rodzina
królewska bawiła się w
Salonie Merkurego, w
Salonie Marsa odbywały się
przeróżne gry, a po nich
koncert i bal, stół bilardowy
był ustawiony w Salonie
Diany, w Salonie Wenus
serwowano przekąski, a w
Salonie Obfitości gorące i
zimne napoje, Salon Apolla
natomiast zmieniał się w
salę muzyki i tańca.

Salon Apolla
Skoro Ludwik XIV
jako swój symbol
wybrał słońce,
musiał mieć salon
poświęcony
Apollinowi, bogu
słońca. W
środkowej partii
plafonu pędzla
Charles’a de La
Fosse,
podtrzymywanej
przez rzeźbione i
złocone figury
kobiece, ukazano
świetlistego Apolla
mknącego na
rydwanie w
otoczeniu czterech
pór roku. Salon
Apolla,
początkowo
sypialnia
reprezentacyjna(p
óźniej rolę tę pełnił
Salon Merkurego),
stał się po 1682
roku Salą
Tronową. Jednak
podczas
„wieczorów
apartamentowych”
był przekształcany
w salę muzyki i
tańca.

Salon Wojny
W okresie rozbudowy
pałacu wg projektu Le
Vau północno- zachodni
narożnik zajmował Salon
Jowisza, pełniący
wówczas rolę Wielkiego
Gabinetu. Po utworzeniu
Galerii Zwierciadlanej
zastąpił go Salon Wojny,
a jego nową dekorację
powierzono Le Brunowi i
Mansartowi. W trakcie
przekształcania Salonu
Jowisza w Salon Wojny
dekoracje o tematyce
mitologicznej musiały
ustąpić miejsca
historycznym- największy
nacisk położono na
wyeksponowanie
wojennych dokonań
Ludwika XIV.

Galeria Zwierciadlana
Galeria zwierciadlana to serce
wersalu i jego symbol. Najpierw
znajdowała się tu terasa włoska
wzniesiona przez Le Vau(1670).
Latem 1678 roku Mansart w
miejscu tarasu i dwóch salonów
które leżały na jego
krańcach(gabinet i sypialnia),
stworzył jedną długą, 73metrową salę. Dzięki temu
zewnętrzna bryła pałacu stała
się bardzo jednolita. Dekorację
wnętrz (1681 do 1686)
powierzono Le Brunowi, który
wykreował tutaj, na zlecenie
Colberta z 1671 roku, styl zwany
francuskim. Naprzeciwko
wielkich okien, półkolistych u
góry, biegnie siedemnaście
arkad z lustrami na całej
wysokości. Ten powtarzający się
motyw lustrzanej dekoracji
spowodował, ze galeria
wersalska stała się wyjątkowa i
oryginalna. W galerii
zwierciadlanej, podobnie jak w
Wielkich Apartamentach, Le
Brun zastosował dekorację
malarską sklepienia,
zachowując podział na
poszczególne kompozycje, co
było rozwiązaniem nieco
przestarzałym.

Salon Pokoju
Salon ten,
usytuowany w
południowozachodnim
narożniku
głównego
korpusu
Wersalu,
stanowi pendant
do Salonu
Wojny. Pokój
ten, podobnie
jak Salon Wojny,
otwiera się
wielką arkadą
na galerię;
wzorcem
takiego
rozwiązania był
najprawdopodob
niej pałac rodu
Colonna w
Rzymie.

Salon Wolego Oka

Sypialnia królowej

Sala Tronowa

Ogród wersalski
Ogród wersalskii jest uważany za pierwowzór ogrodu w stylu francuskim, ze względu na swe eleganckie
rozplanowanie i dekoracje, które nie są ani przesadne ani ubogie. Ogród zaprojektowany przez Le Notreà zajmuje
obszar o powierzchni 250 akrów. Stanowi on nie tylko integralną część pałacu, ale i jego dopełnienie

Ogród powstał na geometrycznym planie, jednak nie można mówić a jego monotonii. U stóp centralnego tarasu w basenie
Latony (Leto) znajduje się arcydzieło Maryègo ukazujące boginię z synem i córką, Apollonem i Dianą

Basen Apollina

Rzeźba góruje nad koncentrycznymi basenami w kształcie piramidy. Za basenem Latony rozciąga się długa Aleja Tapis-Vert (zielonych
dywanów), która prowadzi do basenu Apollina. Rydwan ciągniony przez cztery konie wynurza się władczo z wody, zaś Trytony
dmuchają w muszle oznajmiając nadejście boga. Ta dynamiczna i równocześnie majestatyczna grupa dłuta Turbyègo stanowi niejako
symbol okresu największej świetności Wersalu. Za basenem Apollina rozciąga się obszar zieleni z wielkim kanałem, którego bieg
przecina w połowie mały kanał.

Basen Apollina

Wioska Królowej
Od 1783 roku w północnej części posiadłości Królowej pojawiło się
osiemnaście chat krytych słomą. Wioska Marii Antoniny może stanowić
przykład bardzo szczegółowej koncepcji tego typu ogrodów, budzących
zachwyt w ostatnich latach ancien regime ‘u.

W skład założenia wchodzi staw wokół którego wznosi się dwanaście
domów, jest również mostek nad wodą, wieża i chaty kryte słomą.
Wioska Królowej stanowiła naturalne przedłużenie ogrodu angielskiego.
Kształtował się nowy modem życia-prywatnego i rodzinnego.

Latarnia

Młyn

Winnica

Świątynia Miłości

Świątynia Miłości

Opracowanie-Paweł Janowiak
[email protected]

Slide 34

Wersal
Chateau de Versailles

WERSAL

Charakterystyka

Wersal
Chateau de Versailles
Położenie
Versailles, Francja
Czas powstania
1661 - 1774
Typ
Pałac królewski
Styl architektoniczny
Barok
Materiały
Kamień, Cegła
Koszt budowy
Ok. 500 milionów marek
Powierzchnia
100 hektarów - ogrody Wersalu
Architekci
André Le Notre, Louis Le Vau, Jules HardouinMansart, Charles Le Brun, Robert de Cotte,
Ange-Janques Bagriel

Wersal Królów

Wersal Ludwika XIII
•Wstępując na tron miał 9 lat, a regencję
powierzono jego matce- Marii Medycejskiej,
•Stanowisko pierwszego ministra powierzył
kardynałowi Richelieu,
•W państwie panował kryzys finansowy- brak
pieniędzy na prowadzenie prac
architektonicznych,
•Ludwik XIII postanowił zbudować niewielką
budowlę na terenach wcześniej należących do
Gondich,

•W 1623 r. nadzór nad budową pawilonu
myśliwskiego powierzono Nicholasowi Huau,
•W latach 1631- 1634 przebudowę domku króla
powierzono Philibertowi Le Roy.

Wersal Ludwika XIV

•1661: śmierć kardynała Mazarina,
•w rządzeniu król korzystał z rad ministrów Le
Tellier’a, Fouquet i Lionne,
•dwadzieścia pierwszych lat panowania
Ludwika XIV upłynęło pod znakiem rozwoju
gospodarczego i kulturalnego,
•nastąpiła reorganizacja administracji,
sądownictwa i finansów; podjęto szereg
kroków przeciw arystokracji, ograniczono
uprawnienia gubernatorów prowincji,
•Ludwik XIV głosił niezależność władzy
świeckiej i wolność Kościoła francuskiego
wobec Watykanu; zwalczał działalność
jansenistów i protestantów,

•Król prowadził wojnę z Hiszpanią pod
pretekstem niespłacenia przez Hiszpanię
posagu Marii Teresy; w 1668 r. Ludwik XIV
podpisał w Akwizgranie traktat z Hiszpanią,

Wersal Ludwika XV

•W młodych latach króla
regencję powierzono księciu
Filipowi Orleańskiemu,
•W okresie tym nastąpiła
spłata ogromnego zadłużenia,
co pozwoliło ożywić
gospodarkę,
•Długie panowanie Ludwika
XV było okresem względnego
pokoju i dobrobytu,

Bassin trianon

Wersal Ludwika XVI

•Po całej serii nieudanych reform sytuacja
finansowa i polityczna znacznie się
pogorszyła, a opozycja i opinia publiczna
stawały w coraz większej opozycji wobec
króla,
•W sierpniu 1788 r. król zdecydował się
zwołać Stany Generalne niezwoływane od
1614 r.,
•Po obaleniu monarchii 10.08.1792 r. króla
uwięziono, a 21.01.1793 r. został stracony
•Zgromadzenie Ustawodawcze ustanowiło, że
wszystkie obrazy, meble i dzieła sztuki z
pałaców królewskich zostaną przeniesione do
Luwru,
•Po obaleniu monarchii w 1792 r. pałac
wersalski stał się własnością publiczną,
wyposażenie wnętrz wystawiono na sprzedaż,
•W 1793 r. Komitet Ocalenia Publicznego
zarządził, że w pałacu zorganizowane zostaną:
szkoła centralna, biblioteka, pracownia
historyczna oraz muzeum malarstwa i rzeźby
francuskiej.

Ewolucja Wersalu

Cztery Kampanie

Rozkład projektu i poszczególne etapy rozbudowy

Ewolucja Wersalu
Po śmierci Kardynała Mazzarina w 1661, który pełnił funkcję regenta w czasach wczesnej młodości Ludwika XIV, król
rozpoczął swoje własne rządy. Od tego momentu konstrukcja i ekspansja Wersalu stały się synonimem absolutystycznych
rządów młodego władcy. Król Ludwik XIV po konfiskacie nieruchomości Fouquet’a skorzystał z talentów architektów Louis
Le Vau i Andre Le Notre oraz malarza, a zarazem wprawnego dekoratora, Charlesa Le Bruna w swej kampanii przebudowy
Wersalu, który w swojej historii doświadczył czterech głównych prac budowlanych i każda z nich odpowiadała wojnom
prowadzonym w okresie rządów Ludwika XIV.

1 Kampania
Pierwsza kampania przebudowy Wersalu miała miejsce w latach 1664-1668 i rozpoczęła się od festynu baletowo-muzycznego
zatytułowanego „Plaisirs de I’lle enchantee”, które odbyło się w dniach od 7 do 13 maja 1664 roku. Przyjęcie było rzekomo wydane
by uczcić dwie królowe Francji: Annę Austryjaczkę, Królową Matkę i Marię Teresę - żonę Ludwika XIV, ale w rzeczywistości było
wydane na cześć królewskiej kochanki, Luizy de La Valliere. To przyjęcie jest często uważane za preludium tzw. wojny dewolucyjnej,
którą Ludwik XIV wypowiedział Hiszpanii(1667-68).
Ta pierwsza kampania miała na celu wprowadzenie poprawek umożliwiających pomieszczenie w zamku i ogrodach 600 gości
zaproszonych na przyjecie.

2 Kampania
Druga kampania mająca miejsce w latach 1669-1672 była zainaugurowana przez podpisanie Traktatu Aix-La-Chapelle, kończącego wojnę
dewolucyjną. Podczas kampanii pałac zaczął przybierać dzisiejsza formę. Najważniejszą zmianą była modyfikacja tzw. koperty domku
myśliwskiego Ludwika XIII, która została dokonana przez Louis Le Vau. „Koperta” otaczała domek króla od północy, południa i zachodu. Nowa
struktura zapewniła kwatery dla króla i członków jego rodziny. Główne piętro zamku zawierało dwa apartamenty: pierwszy dla monarchy, drugi
dla królowej. Wielki Apartament króla zajmował północną część zameczku, a Wielki apartament królowej znajdował się w południowej części.
Zachodnia część budowli przeznaczona była w większości na taras, który później został zniszczony by zbudować Salę Lustrzaną. Na parterze
północnej części zamku znajdowały się łaźnie, zawierające ukryte ośmiokątne wanny z bieżącą zimną i ciepłą wodą.

Brat króla i jego żona , książę i księżniczka z dynastii Orleańskiej, zajmowali apartamenty na parterze w południowej
części zamku. Wyższe piętra przeznaczone były na prywatne komnaty dla króla i jego dzieci. Istotny dla projektu i
konstrukcji powyższych apartamentów królewskich jest fakt, że oba pomieszczenia miały tę samą konfigurację i
rozmiary, co było dotychczas niespotykaną cechą we francuskich projektach pałaców.

Oba „wielkie” apartamenty
królewskie formowane były
na kształt 7 amfiladowych
pokoi. Każdy z nich
dedykowany był jednemu z
ówcześnie znanych boskich
ciał i był personifikowany do
odpowiedniego greckorzymskiego bóstwa.
Dekoracje pokoi( prace
prowadzone były pod
zarządem Charlesa Le Bruna)
przedstawiały „heroiczne
działania króla” i były
przedstawione w formie
alegorycznej przez czyny
historycznych postaci z
przeszłości antycznej, jak na
przykład Aleksandra
Wielkiego.

3 Kampania
Trzecia kampania(1678-1684) zapoczątkowana była przez podpisanie traktatu Nimegen, kończącego wojnę niemiecką
prowadzoną w latach 1672-1678. Trzecia przebudowa kierowana była przez architekta Julesa Hardoui Mansart’a .W tym
czasie powstał Wersal w formie znanej obecnie. Mansart zaprojektował północne i południowe skrzydło Galerii
Zwierciadlanej oraz Oranżerię .

Le Brun był zaangażowany nie tylko w dekorowanie wnętrz, lecz także współpracował z Andre Le Notre zajmującym się
projektowaniem ogrodów. W maju 1682 Ludwik XIV oficjalnie przeniósł swój dwór do Wersalu, który w tym okresie stał się
symbolem superpotęgi Francji.

4 Kampania
Wkrótce po zakończeniu wojny z Ligą Augsburską (1688-1697) Ludwik XIV podjął ostatnią kampanie mającą na celu
przebudowę Wersalu. Czwarta kampania (1701-1710) skoncentrowana była głownie na konstrukcji Królewskiej Kaplicy,
zaprojektowanej przez Manstarta i dokończonej przez Roberta de Cotte i jego zespół. Wystąpiły również pewne przeróbki
królewskiego Małego Apartamentu –mianowicie Salonu Wolego Oka(Salon de l’Oeil de Boeu) i królewskiego alkierza. Z
zakończeniem kaplicy w 1710 w zasadzie cała konstrukcja Wersalu została ustalona; budowla pozostała nienaruszona przez
około dwadzieścia lat rządów Ludwika XV.

Kaplica królewska
Na piętrze pałacu znajduje się kaplica zbudowana w latach 1698-1710 według projektu Hardouin-Mansarta. Posiada ona
trzy nawy i czworoboczne filary podtrzymujące łuki zwieńczone galerią ze żłobionymi kolumnami. Na tym samym, piętrze
można podziwiać sześć wielkich komnat Wielkich Apartamentów (Grand Appartement), gdzie władca przyjmował swych
dworzan trzy razy w tygodniu, między szóstą a dziesiątą wieczorem.

Salon Herkulesa

Salon ten dziś łączący budynek
główny ze skrzydłem
północnym, początkowo był
miejscem, gdzie w latach 16821710 znajdowały się empory
czwartej tymczasowej kaplicy
wersalskiej. Dopiero po
przebudowie Roberta de Cotte,
od 1712 roku zaczął pełnić
funkcję salonu. Po śmierci
Ludwika XIV, prace dekoracyjne
zostały wznowione w 1725 za
rządów Ludwika XV. Barwne
marmury i pilastry z korynckimi
kapitelami z brązu złoconego
nawiązują do stylu Galerii
Zwierciadlanej. Jedynym
ustępstwem na rzecz stylu
Ludwika XV- rokoka, są
rzeźbione przez Jacques’a
Verbeckta ramy okalające dwa
obrazy Veroneza: Spotkanie
Eliezera i Rebeki oraz Ucztę u
Szymona.

Salon Wenus
Salon ten sąsiaduje za
Salonem Obfitości i
został utworzony przez
Mansarta z przodu
Wielkich Apartamentów.
Jego dekoracja była
zharmonizowana z
pozostałymi pokojami:
zdobiły go barwne
marmury i plafon ze
scenami ujętymi w ramy.
Na ścianach, płyciny z
prawdziwego marmuru
sąsiadują z malowanymi
jońskimi kolumnami i
kolumnami
namalowanymi- elementy
te tworzą pewną
odrębność dekoracyjną.
Na krótszych bokach Sali
malarz Jules Jean
Rousseau stworzył dwie
iluzjonistyczne
perspektywy
przedstawiające antyczne
galerie i portyki,
natomiast pomiędzy
oknami znalazły się
pozorne nisze z
malowanymi posągami.

Salon Diany

Do 1675 roku
salon ten był
pierwszym pokojem
Wielkich
Apartamentów,
mającym
bezpośrednie
połączenie ze
Schodami
Ambasadorów.
Nazwa salonu
pozwala rozpoznać
temat kompozycji
umieszczonych nad
drzwiami i
centralnego
malowidła na
plafonie- Diana
patronująca
żeglarzom i
myśliwym pędzla
Gabriela
Blancharda.

Salon Marsa
W centralnej części plafonu widnieje
scena Mars na rydwanie ciągniony przez
wilki, pędzla Claude’a Audrana, malowana
w skrócie perspektywicznym. Obok
znajduje się Zwycięstwo podtrzymywane
przez Herkulesa(Jean Baptiste’a
Jouveneta) oraz kompozycja Strach, lęk i
trwoga zwyciężająca moce ziemi(Rene
Antoine’a Houasse’a. Sześć malowanych
medalionów opiewa czyny wojenne
wielkich wodzów starożytnych- Cezara i
Cyrusa, Konstantyna Wielkiego i
Antoniusza, Demetriusza i Aleksandra
Sewera. A zatem, jeszcze raz został
przywołany świat antyczny, ale mimo to
szczegóły kompozycji nawiązują do
wydarzeń aktualnych- sztandary to
wspomnienie stanowiska Ludwika XIV
wobec zwycięstwa pod
Szentgotthard(Węgry), odniesionego nad
imperium otomańskim w 1664 roku, a
fragmenty statków przypominają o
handlowych przedsięwzięciach
Francuzów w Indiach.

Maria Leszczyńska-żona Ludwika XV

Salon Merkurego
Salon ten pełnił funkcję
przedpokoju Wielkich
Apartamentów, nazywano
go również „pokojem łoża”,
czyli sypialnią
reprezentacyjną, nad którą
rozpościerał się plafon
malowany przez Jean’a
Baptiste’a de
Champagine’a,
przedstawiający Merkurego
na rydwanie ciągnionym
przez koguty,
poprzedzanym przez
gwiazdę poranną i
towarzyszące jej sztuki i
nauki. W Salonie
Merkurego, podobnie jak w
sąsiednich pokojach,
odbywały się słynne
„wieczory apartamentowe”.
Każda sala miała swoje
przeznaczenie: rodzina
królewska bawiła się w
Salonie Merkurego, w
Salonie Marsa odbywały się
przeróżne gry, a po nich
koncert i bal, stół bilardowy
był ustawiony w Salonie
Diany, w Salonie Wenus
serwowano przekąski, a w
Salonie Obfitości gorące i
zimne napoje, Salon Apolla
natomiast zmieniał się w
salę muzyki i tańca.

Salon Apolla
Skoro Ludwik XIV
jako swój symbol
wybrał słońce,
musiał mieć salon
poświęcony
Apollinowi, bogu
słońca. W
środkowej partii
plafonu pędzla
Charles’a de La
Fosse,
podtrzymywanej
przez rzeźbione i
złocone figury
kobiece, ukazano
świetlistego Apolla
mknącego na
rydwanie w
otoczeniu czterech
pór roku. Salon
Apolla,
początkowo
sypialnia
reprezentacyjna(p
óźniej rolę tę pełnił
Salon Merkurego),
stał się po 1682
roku Salą
Tronową. Jednak
podczas
„wieczorów
apartamentowych”
był przekształcany
w salę muzyki i
tańca.

Salon Wojny
W okresie rozbudowy
pałacu wg projektu Le
Vau północno- zachodni
narożnik zajmował Salon
Jowisza, pełniący
wówczas rolę Wielkiego
Gabinetu. Po utworzeniu
Galerii Zwierciadlanej
zastąpił go Salon Wojny,
a jego nową dekorację
powierzono Le Brunowi i
Mansartowi. W trakcie
przekształcania Salonu
Jowisza w Salon Wojny
dekoracje o tematyce
mitologicznej musiały
ustąpić miejsca
historycznym- największy
nacisk położono na
wyeksponowanie
wojennych dokonań
Ludwika XIV.

Galeria Zwierciadlana
Galeria zwierciadlana to serce
wersalu i jego symbol. Najpierw
znajdowała się tu terasa włoska
wzniesiona przez Le Vau(1670).
Latem 1678 roku Mansart w
miejscu tarasu i dwóch salonów
które leżały na jego
krańcach(gabinet i sypialnia),
stworzył jedną długą, 73metrową salę. Dzięki temu
zewnętrzna bryła pałacu stała
się bardzo jednolita. Dekorację
wnętrz (1681 do 1686)
powierzono Le Brunowi, który
wykreował tutaj, na zlecenie
Colberta z 1671 roku, styl zwany
francuskim. Naprzeciwko
wielkich okien, półkolistych u
góry, biegnie siedemnaście
arkad z lustrami na całej
wysokości. Ten powtarzający się
motyw lustrzanej dekoracji
spowodował, ze galeria
wersalska stała się wyjątkowa i
oryginalna. W galerii
zwierciadlanej, podobnie jak w
Wielkich Apartamentach, Le
Brun zastosował dekorację
malarską sklepienia,
zachowując podział na
poszczególne kompozycje, co
było rozwiązaniem nieco
przestarzałym.

Salon Pokoju
Salon ten,
usytuowany w
południowozachodnim
narożniku
głównego
korpusu
Wersalu,
stanowi pendant
do Salonu
Wojny. Pokój
ten, podobnie
jak Salon Wojny,
otwiera się
wielką arkadą
na galerię;
wzorcem
takiego
rozwiązania był
najprawdopodob
niej pałac rodu
Colonna w
Rzymie.

Salon Wolego Oka

Sypialnia królowej

Sala Tronowa

Ogród wersalski
Ogród wersalskii jest uważany za pierwowzór ogrodu w stylu francuskim, ze względu na swe eleganckie
rozplanowanie i dekoracje, które nie są ani przesadne ani ubogie. Ogród zaprojektowany przez Le Notreà zajmuje
obszar o powierzchni 250 akrów. Stanowi on nie tylko integralną część pałacu, ale i jego dopełnienie

Ogród powstał na geometrycznym planie, jednak nie można mówić a jego monotonii. U stóp centralnego tarasu w basenie
Latony (Leto) znajduje się arcydzieło Maryègo ukazujące boginię z synem i córką, Apollonem i Dianą

Basen Apollina

Rzeźba góruje nad koncentrycznymi basenami w kształcie piramidy. Za basenem Latony rozciąga się długa Aleja Tapis-Vert (zielonych
dywanów), która prowadzi do basenu Apollina. Rydwan ciągniony przez cztery konie wynurza się władczo z wody, zaś Trytony
dmuchają w muszle oznajmiając nadejście boga. Ta dynamiczna i równocześnie majestatyczna grupa dłuta Turbyègo stanowi niejako
symbol okresu największej świetności Wersalu. Za basenem Apollina rozciąga się obszar zieleni z wielkim kanałem, którego bieg
przecina w połowie mały kanał.

Basen Apollina

Wioska Królowej
Od 1783 roku w północnej części posiadłości Królowej pojawiło się
osiemnaście chat krytych słomą. Wioska Marii Antoniny może stanowić
przykład bardzo szczegółowej koncepcji tego typu ogrodów, budzących
zachwyt w ostatnich latach ancien regime ‘u.

W skład założenia wchodzi staw wokół którego wznosi się dwanaście
domów, jest również mostek nad wodą, wieża i chaty kryte słomą.
Wioska Królowej stanowiła naturalne przedłużenie ogrodu angielskiego.
Kształtował się nowy modem życia-prywatnego i rodzinnego.

Latarnia

Młyn

Winnica

Świątynia Miłości

Świątynia Miłości

Opracowanie-Paweł Janowiak
[email protected]

Slide 35

Wersal
Chateau de Versailles

WERSAL

Charakterystyka

Wersal
Chateau de Versailles
Położenie
Versailles, Francja
Czas powstania
1661 - 1774
Typ
Pałac królewski
Styl architektoniczny
Barok
Materiały
Kamień, Cegła
Koszt budowy
Ok. 500 milionów marek
Powierzchnia
100 hektarów - ogrody Wersalu
Architekci
André Le Notre, Louis Le Vau, Jules HardouinMansart, Charles Le Brun, Robert de Cotte,
Ange-Janques Bagriel

Wersal Królów

Wersal Ludwika XIII
•Wstępując na tron miał 9 lat, a regencję
powierzono jego matce- Marii Medycejskiej,
•Stanowisko pierwszego ministra powierzył
kardynałowi Richelieu,
•W państwie panował kryzys finansowy- brak
pieniędzy na prowadzenie prac
architektonicznych,
•Ludwik XIII postanowił zbudować niewielką
budowlę na terenach wcześniej należących do
Gondich,

•W 1623 r. nadzór nad budową pawilonu
myśliwskiego powierzono Nicholasowi Huau,
•W latach 1631- 1634 przebudowę domku króla
powierzono Philibertowi Le Roy.

Wersal Ludwika XIV

•1661: śmierć kardynała Mazarina,
•w rządzeniu król korzystał z rad ministrów Le
Tellier’a, Fouquet i Lionne,
•dwadzieścia pierwszych lat panowania
Ludwika XIV upłynęło pod znakiem rozwoju
gospodarczego i kulturalnego,
•nastąpiła reorganizacja administracji,
sądownictwa i finansów; podjęto szereg
kroków przeciw arystokracji, ograniczono
uprawnienia gubernatorów prowincji,
•Ludwik XIV głosił niezależność władzy
świeckiej i wolność Kościoła francuskiego
wobec Watykanu; zwalczał działalność
jansenistów i protestantów,

•Król prowadził wojnę z Hiszpanią pod
pretekstem niespłacenia przez Hiszpanię
posagu Marii Teresy; w 1668 r. Ludwik XIV
podpisał w Akwizgranie traktat z Hiszpanią,

Wersal Ludwika XV

•W młodych latach króla
regencję powierzono księciu
Filipowi Orleańskiemu,
•W okresie tym nastąpiła
spłata ogromnego zadłużenia,
co pozwoliło ożywić
gospodarkę,
•Długie panowanie Ludwika
XV było okresem względnego
pokoju i dobrobytu,

Bassin trianon

Wersal Ludwika XVI

•Po całej serii nieudanych reform sytuacja
finansowa i polityczna znacznie się
pogorszyła, a opozycja i opinia publiczna
stawały w coraz większej opozycji wobec
króla,
•W sierpniu 1788 r. król zdecydował się
zwołać Stany Generalne niezwoływane od
1614 r.,
•Po obaleniu monarchii 10.08.1792 r. króla
uwięziono, a 21.01.1793 r. został stracony
•Zgromadzenie Ustawodawcze ustanowiło, że
wszystkie obrazy, meble i dzieła sztuki z
pałaców królewskich zostaną przeniesione do
Luwru,
•Po obaleniu monarchii w 1792 r. pałac
wersalski stał się własnością publiczną,
wyposażenie wnętrz wystawiono na sprzedaż,
•W 1793 r. Komitet Ocalenia Publicznego
zarządził, że w pałacu zorganizowane zostaną:
szkoła centralna, biblioteka, pracownia
historyczna oraz muzeum malarstwa i rzeźby
francuskiej.

Ewolucja Wersalu

Cztery Kampanie

Rozkład projektu i poszczególne etapy rozbudowy

Ewolucja Wersalu
Po śmierci Kardynała Mazzarina w 1661, który pełnił funkcję regenta w czasach wczesnej młodości Ludwika XIV, król
rozpoczął swoje własne rządy. Od tego momentu konstrukcja i ekspansja Wersalu stały się synonimem absolutystycznych
rządów młodego władcy. Król Ludwik XIV po konfiskacie nieruchomości Fouquet’a skorzystał z talentów architektów Louis
Le Vau i Andre Le Notre oraz malarza, a zarazem wprawnego dekoratora, Charlesa Le Bruna w swej kampanii przebudowy
Wersalu, który w swojej historii doświadczył czterech głównych prac budowlanych i każda z nich odpowiadała wojnom
prowadzonym w okresie rządów Ludwika XIV.

1 Kampania
Pierwsza kampania przebudowy Wersalu miała miejsce w latach 1664-1668 i rozpoczęła się od festynu baletowo-muzycznego
zatytułowanego „Plaisirs de I’lle enchantee”, które odbyło się w dniach od 7 do 13 maja 1664 roku. Przyjęcie było rzekomo wydane
by uczcić dwie królowe Francji: Annę Austryjaczkę, Królową Matkę i Marię Teresę - żonę Ludwika XIV, ale w rzeczywistości było
wydane na cześć królewskiej kochanki, Luizy de La Valliere. To przyjęcie jest często uważane za preludium tzw. wojny dewolucyjnej,
którą Ludwik XIV wypowiedział Hiszpanii(1667-68).
Ta pierwsza kampania miała na celu wprowadzenie poprawek umożliwiających pomieszczenie w zamku i ogrodach 600 gości
zaproszonych na przyjecie.

2 Kampania
Druga kampania mająca miejsce w latach 1669-1672 była zainaugurowana przez podpisanie Traktatu Aix-La-Chapelle, kończącego wojnę
dewolucyjną. Podczas kampanii pałac zaczął przybierać dzisiejsza formę. Najważniejszą zmianą była modyfikacja tzw. koperty domku
myśliwskiego Ludwika XIII, która została dokonana przez Louis Le Vau. „Koperta” otaczała domek króla od północy, południa i zachodu. Nowa
struktura zapewniła kwatery dla króla i członków jego rodziny. Główne piętro zamku zawierało dwa apartamenty: pierwszy dla monarchy, drugi
dla królowej. Wielki Apartament króla zajmował północną część zameczku, a Wielki apartament królowej znajdował się w południowej części.
Zachodnia część budowli przeznaczona była w większości na taras, który później został zniszczony by zbudować Salę Lustrzaną. Na parterze
północnej części zamku znajdowały się łaźnie, zawierające ukryte ośmiokątne wanny z bieżącą zimną i ciepłą wodą.

Brat króla i jego żona , książę i księżniczka z dynastii Orleańskiej, zajmowali apartamenty na parterze w południowej
części zamku. Wyższe piętra przeznaczone były na prywatne komnaty dla króla i jego dzieci. Istotny dla projektu i
konstrukcji powyższych apartamentów królewskich jest fakt, że oba pomieszczenia miały tę samą konfigurację i
rozmiary, co było dotychczas niespotykaną cechą we francuskich projektach pałaców.

Oba „wielkie” apartamenty
królewskie formowane były
na kształt 7 amfiladowych
pokoi. Każdy z nich
dedykowany był jednemu z
ówcześnie znanych boskich
ciał i był personifikowany do
odpowiedniego greckorzymskiego bóstwa.
Dekoracje pokoi( prace
prowadzone były pod
zarządem Charlesa Le Bruna)
przedstawiały „heroiczne
działania króla” i były
przedstawione w formie
alegorycznej przez czyny
historycznych postaci z
przeszłości antycznej, jak na
przykład Aleksandra
Wielkiego.

3 Kampania
Trzecia kampania(1678-1684) zapoczątkowana była przez podpisanie traktatu Nimegen, kończącego wojnę niemiecką
prowadzoną w latach 1672-1678. Trzecia przebudowa kierowana była przez architekta Julesa Hardoui Mansart’a .W tym
czasie powstał Wersal w formie znanej obecnie. Mansart zaprojektował północne i południowe skrzydło Galerii
Zwierciadlanej oraz Oranżerię .

Le Brun był zaangażowany nie tylko w dekorowanie wnętrz, lecz także współpracował z Andre Le Notre zajmującym się
projektowaniem ogrodów. W maju 1682 Ludwik XIV oficjalnie przeniósł swój dwór do Wersalu, który w tym okresie stał się
symbolem superpotęgi Francji.

4 Kampania
Wkrótce po zakończeniu wojny z Ligą Augsburską (1688-1697) Ludwik XIV podjął ostatnią kampanie mającą na celu
przebudowę Wersalu. Czwarta kampania (1701-1710) skoncentrowana była głownie na konstrukcji Królewskiej Kaplicy,
zaprojektowanej przez Manstarta i dokończonej przez Roberta de Cotte i jego zespół. Wystąpiły również pewne przeróbki
królewskiego Małego Apartamentu –mianowicie Salonu Wolego Oka(Salon de l’Oeil de Boeu) i królewskiego alkierza. Z
zakończeniem kaplicy w 1710 w zasadzie cała konstrukcja Wersalu została ustalona; budowla pozostała nienaruszona przez
około dwadzieścia lat rządów Ludwika XV.

Kaplica królewska
Na piętrze pałacu znajduje się kaplica zbudowana w latach 1698-1710 według projektu Hardouin-Mansarta. Posiada ona
trzy nawy i czworoboczne filary podtrzymujące łuki zwieńczone galerią ze żłobionymi kolumnami. Na tym samym, piętrze
można podziwiać sześć wielkich komnat Wielkich Apartamentów (Grand Appartement), gdzie władca przyjmował swych
dworzan trzy razy w tygodniu, między szóstą a dziesiątą wieczorem.

Salon Herkulesa

Salon ten dziś łączący budynek
główny ze skrzydłem
północnym, początkowo był
miejscem, gdzie w latach 16821710 znajdowały się empory
czwartej tymczasowej kaplicy
wersalskiej. Dopiero po
przebudowie Roberta de Cotte,
od 1712 roku zaczął pełnić
funkcję salonu. Po śmierci
Ludwika XIV, prace dekoracyjne
zostały wznowione w 1725 za
rządów Ludwika XV. Barwne
marmury i pilastry z korynckimi
kapitelami z brązu złoconego
nawiązują do stylu Galerii
Zwierciadlanej. Jedynym
ustępstwem na rzecz stylu
Ludwika XV- rokoka, są
rzeźbione przez Jacques’a
Verbeckta ramy okalające dwa
obrazy Veroneza: Spotkanie
Eliezera i Rebeki oraz Ucztę u
Szymona.

Salon Wenus
Salon ten sąsiaduje za
Salonem Obfitości i
został utworzony przez
Mansarta z przodu
Wielkich Apartamentów.
Jego dekoracja była
zharmonizowana z
pozostałymi pokojami:
zdobiły go barwne
marmury i plafon ze
scenami ujętymi w ramy.
Na ścianach, płyciny z
prawdziwego marmuru
sąsiadują z malowanymi
jońskimi kolumnami i
kolumnami
namalowanymi- elementy
te tworzą pewną
odrębność dekoracyjną.
Na krótszych bokach Sali
malarz Jules Jean
Rousseau stworzył dwie
iluzjonistyczne
perspektywy
przedstawiające antyczne
galerie i portyki,
natomiast pomiędzy
oknami znalazły się
pozorne nisze z
malowanymi posągami.

Salon Diany

Do 1675 roku
salon ten był
pierwszym pokojem
Wielkich
Apartamentów,
mającym
bezpośrednie
połączenie ze
Schodami
Ambasadorów.
Nazwa salonu
pozwala rozpoznać
temat kompozycji
umieszczonych nad
drzwiami i
centralnego
malowidła na
plafonie- Diana
patronująca
żeglarzom i
myśliwym pędzla
Gabriela
Blancharda.

Salon Marsa
W centralnej części plafonu widnieje
scena Mars na rydwanie ciągniony przez
wilki, pędzla Claude’a Audrana, malowana
w skrócie perspektywicznym. Obok
znajduje się Zwycięstwo podtrzymywane
przez Herkulesa(Jean Baptiste’a
Jouveneta) oraz kompozycja Strach, lęk i
trwoga zwyciężająca moce ziemi(Rene
Antoine’a Houasse’a. Sześć malowanych
medalionów opiewa czyny wojenne
wielkich wodzów starożytnych- Cezara i
Cyrusa, Konstantyna Wielkiego i
Antoniusza, Demetriusza i Aleksandra
Sewera. A zatem, jeszcze raz został
przywołany świat antyczny, ale mimo to
szczegóły kompozycji nawiązują do
wydarzeń aktualnych- sztandary to
wspomnienie stanowiska Ludwika XIV
wobec zwycięstwa pod
Szentgotthard(Węgry), odniesionego nad
imperium otomańskim w 1664 roku, a
fragmenty statków przypominają o
handlowych przedsięwzięciach
Francuzów w Indiach.

Maria Leszczyńska-żona Ludwika XV

Salon Merkurego
Salon ten pełnił funkcję
przedpokoju Wielkich
Apartamentów, nazywano
go również „pokojem łoża”,
czyli sypialnią
reprezentacyjną, nad którą
rozpościerał się plafon
malowany przez Jean’a
Baptiste’a de
Champagine’a,
przedstawiający Merkurego
na rydwanie ciągnionym
przez koguty,
poprzedzanym przez
gwiazdę poranną i
towarzyszące jej sztuki i
nauki. W Salonie
Merkurego, podobnie jak w
sąsiednich pokojach,
odbywały się słynne
„wieczory apartamentowe”.
Każda sala miała swoje
przeznaczenie: rodzina
królewska bawiła się w
Salonie Merkurego, w
Salonie Marsa odbywały się
przeróżne gry, a po nich
koncert i bal, stół bilardowy
był ustawiony w Salonie
Diany, w Salonie Wenus
serwowano przekąski, a w
Salonie Obfitości gorące i
zimne napoje, Salon Apolla
natomiast zmieniał się w
salę muzyki i tańca.

Salon Apolla
Skoro Ludwik XIV
jako swój symbol
wybrał słońce,
musiał mieć salon
poświęcony
Apollinowi, bogu
słońca. W
środkowej partii
plafonu pędzla
Charles’a de La
Fosse,
podtrzymywanej
przez rzeźbione i
złocone figury
kobiece, ukazano
świetlistego Apolla
mknącego na
rydwanie w
otoczeniu czterech
pór roku. Salon
Apolla,
początkowo
sypialnia
reprezentacyjna(p
óźniej rolę tę pełnił
Salon Merkurego),
stał się po 1682
roku Salą
Tronową. Jednak
podczas
„wieczorów
apartamentowych”
był przekształcany
w salę muzyki i
tańca.

Salon Wojny
W okresie rozbudowy
pałacu wg projektu Le
Vau północno- zachodni
narożnik zajmował Salon
Jowisza, pełniący
wówczas rolę Wielkiego
Gabinetu. Po utworzeniu
Galerii Zwierciadlanej
zastąpił go Salon Wojny,
a jego nową dekorację
powierzono Le Brunowi i
Mansartowi. W trakcie
przekształcania Salonu
Jowisza w Salon Wojny
dekoracje o tematyce
mitologicznej musiały
ustąpić miejsca
historycznym- największy
nacisk położono na
wyeksponowanie
wojennych dokonań
Ludwika XIV.

Galeria Zwierciadlana
Galeria zwierciadlana to serce
wersalu i jego symbol. Najpierw
znajdowała się tu terasa włoska
wzniesiona przez Le Vau(1670).
Latem 1678 roku Mansart w
miejscu tarasu i dwóch salonów
które leżały na jego
krańcach(gabinet i sypialnia),
stworzył jedną długą, 73metrową salę. Dzięki temu
zewnętrzna bryła pałacu stała
się bardzo jednolita. Dekorację
wnętrz (1681 do 1686)
powierzono Le Brunowi, który
wykreował tutaj, na zlecenie
Colberta z 1671 roku, styl zwany
francuskim. Naprzeciwko
wielkich okien, półkolistych u
góry, biegnie siedemnaście
arkad z lustrami na całej
wysokości. Ten powtarzający się
motyw lustrzanej dekoracji
spowodował, ze galeria
wersalska stała się wyjątkowa i
oryginalna. W galerii
zwierciadlanej, podobnie jak w
Wielkich Apartamentach, Le
Brun zastosował dekorację
malarską sklepienia,
zachowując podział na
poszczególne kompozycje, co
było rozwiązaniem nieco
przestarzałym.

Salon Pokoju
Salon ten,
usytuowany w
południowozachodnim
narożniku
głównego
korpusu
Wersalu,
stanowi pendant
do Salonu
Wojny. Pokój
ten, podobnie
jak Salon Wojny,
otwiera się
wielką arkadą
na galerię;
wzorcem
takiego
rozwiązania był
najprawdopodob
niej pałac rodu
Colonna w
Rzymie.

Salon Wolego Oka

Sypialnia królowej

Sala Tronowa

Ogród wersalski
Ogród wersalskii jest uważany za pierwowzór ogrodu w stylu francuskim, ze względu na swe eleganckie
rozplanowanie i dekoracje, które nie są ani przesadne ani ubogie. Ogród zaprojektowany przez Le Notreà zajmuje
obszar o powierzchni 250 akrów. Stanowi on nie tylko integralną część pałacu, ale i jego dopełnienie

Ogród powstał na geometrycznym planie, jednak nie można mówić a jego monotonii. U stóp centralnego tarasu w basenie
Latony (Leto) znajduje się arcydzieło Maryègo ukazujące boginię z synem i córką, Apollonem i Dianą

Basen Apollina

Rzeźba góruje nad koncentrycznymi basenami w kształcie piramidy. Za basenem Latony rozciąga się długa Aleja Tapis-Vert (zielonych
dywanów), która prowadzi do basenu Apollina. Rydwan ciągniony przez cztery konie wynurza się władczo z wody, zaś Trytony
dmuchają w muszle oznajmiając nadejście boga. Ta dynamiczna i równocześnie majestatyczna grupa dłuta Turbyègo stanowi niejako
symbol okresu największej świetności Wersalu. Za basenem Apollina rozciąga się obszar zieleni z wielkim kanałem, którego bieg
przecina w połowie mały kanał.

Basen Apollina

Wioska Królowej
Od 1783 roku w północnej części posiadłości Królowej pojawiło się
osiemnaście chat krytych słomą. Wioska Marii Antoniny może stanowić
przykład bardzo szczegółowej koncepcji tego typu ogrodów, budzących
zachwyt w ostatnich latach ancien regime ‘u.

W skład założenia wchodzi staw wokół którego wznosi się dwanaście
domów, jest również mostek nad wodą, wieża i chaty kryte słomą.
Wioska Królowej stanowiła naturalne przedłużenie ogrodu angielskiego.
Kształtował się nowy modem życia-prywatnego i rodzinnego.

Latarnia

Młyn

Winnica

Świątynia Miłości

Świątynia Miłości

Opracowanie-Paweł Janowiak
[email protected]

Slide 36

Wersal
Chateau de Versailles

WERSAL

Charakterystyka

Wersal
Chateau de Versailles
Położenie
Versailles, Francja
Czas powstania
1661 - 1774
Typ
Pałac królewski
Styl architektoniczny
Barok
Materiały
Kamień, Cegła
Koszt budowy
Ok. 500 milionów marek
Powierzchnia
100 hektarów - ogrody Wersalu
Architekci
André Le Notre, Louis Le Vau, Jules HardouinMansart, Charles Le Brun, Robert de Cotte,
Ange-Janques Bagriel

Wersal Królów

Wersal Ludwika XIII
•Wstępując na tron miał 9 lat, a regencję
powierzono jego matce- Marii Medycejskiej,
•Stanowisko pierwszego ministra powierzył
kardynałowi Richelieu,
•W państwie panował kryzys finansowy- brak
pieniędzy na prowadzenie prac
architektonicznych,
•Ludwik XIII postanowił zbudować niewielką
budowlę na terenach wcześniej należących do
Gondich,

•W 1623 r. nadzór nad budową pawilonu
myśliwskiego powierzono Nicholasowi Huau,
•W latach 1631- 1634 przebudowę domku króla
powierzono Philibertowi Le Roy.

Wersal Ludwika XIV

•1661: śmierć kardynała Mazarina,
•w rządzeniu król korzystał z rad ministrów Le
Tellier’a, Fouquet i Lionne,
•dwadzieścia pierwszych lat panowania
Ludwika XIV upłynęło pod znakiem rozwoju
gospodarczego i kulturalnego,
•nastąpiła reorganizacja administracji,
sądownictwa i finansów; podjęto szereg
kroków przeciw arystokracji, ograniczono
uprawnienia gubernatorów prowincji,
•Ludwik XIV głosił niezależność władzy
świeckiej i wolność Kościoła francuskiego
wobec Watykanu; zwalczał działalność
jansenistów i protestantów,

•Król prowadził wojnę z Hiszpanią pod
pretekstem niespłacenia przez Hiszpanię
posagu Marii Teresy; w 1668 r. Ludwik XIV
podpisał w Akwizgranie traktat z Hiszpanią,

Wersal Ludwika XV

•W młodych latach króla
regencję powierzono księciu
Filipowi Orleańskiemu,
•W okresie tym nastąpiła
spłata ogromnego zadłużenia,
co pozwoliło ożywić
gospodarkę,
•Długie panowanie Ludwika
XV było okresem względnego
pokoju i dobrobytu,

Bassin trianon

Wersal Ludwika XVI

•Po całej serii nieudanych reform sytuacja
finansowa i polityczna znacznie się
pogorszyła, a opozycja i opinia publiczna
stawały w coraz większej opozycji wobec
króla,
•W sierpniu 1788 r. król zdecydował się
zwołać Stany Generalne niezwoływane od
1614 r.,
•Po obaleniu monarchii 10.08.1792 r. króla
uwięziono, a 21.01.1793 r. został stracony
•Zgromadzenie Ustawodawcze ustanowiło, że
wszystkie obrazy, meble i dzieła sztuki z
pałaców królewskich zostaną przeniesione do
Luwru,
•Po obaleniu monarchii w 1792 r. pałac
wersalski stał się własnością publiczną,
wyposażenie wnętrz wystawiono na sprzedaż,
•W 1793 r. Komitet Ocalenia Publicznego
zarządził, że w pałacu zorganizowane zostaną:
szkoła centralna, biblioteka, pracownia
historyczna oraz muzeum malarstwa i rzeźby
francuskiej.

Ewolucja Wersalu

Cztery Kampanie

Rozkład projektu i poszczególne etapy rozbudowy

Ewolucja Wersalu
Po śmierci Kardynała Mazzarina w 1661, który pełnił funkcję regenta w czasach wczesnej młodości Ludwika XIV, król
rozpoczął swoje własne rządy. Od tego momentu konstrukcja i ekspansja Wersalu stały się synonimem absolutystycznych
rządów młodego władcy. Król Ludwik XIV po konfiskacie nieruchomości Fouquet’a skorzystał z talentów architektów Louis
Le Vau i Andre Le Notre oraz malarza, a zarazem wprawnego dekoratora, Charlesa Le Bruna w swej kampanii przebudowy
Wersalu, który w swojej historii doświadczył czterech głównych prac budowlanych i każda z nich odpowiadała wojnom
prowadzonym w okresie rządów Ludwika XIV.

1 Kampania
Pierwsza kampania przebudowy Wersalu miała miejsce w latach 1664-1668 i rozpoczęła się od festynu baletowo-muzycznego
zatytułowanego „Plaisirs de I’lle enchantee”, które odbyło się w dniach od 7 do 13 maja 1664 roku. Przyjęcie było rzekomo wydane
by uczcić dwie królowe Francji: Annę Austryjaczkę, Królową Matkę i Marię Teresę - żonę Ludwika XIV, ale w rzeczywistości było
wydane na cześć królewskiej kochanki, Luizy de La Valliere. To przyjęcie jest często uważane za preludium tzw. wojny dewolucyjnej,
którą Ludwik XIV wypowiedział Hiszpanii(1667-68).
Ta pierwsza kampania miała na celu wprowadzenie poprawek umożliwiających pomieszczenie w zamku i ogrodach 600 gości
zaproszonych na przyjecie.

2 Kampania
Druga kampania mająca miejsce w latach 1669-1672 była zainaugurowana przez podpisanie Traktatu Aix-La-Chapelle, kończącego wojnę
dewolucyjną. Podczas kampanii pałac zaczął przybierać dzisiejsza formę. Najważniejszą zmianą była modyfikacja tzw. koperty domku
myśliwskiego Ludwika XIII, która została dokonana przez Louis Le Vau. „Koperta” otaczała domek króla od północy, południa i zachodu. Nowa
struktura zapewniła kwatery dla króla i członków jego rodziny. Główne piętro zamku zawierało dwa apartamenty: pierwszy dla monarchy, drugi
dla królowej. Wielki Apartament króla zajmował północną część zameczku, a Wielki apartament królowej znajdował się w południowej części.
Zachodnia część budowli przeznaczona była w większości na taras, który później został zniszczony by zbudować Salę Lustrzaną. Na parterze
północnej części zamku znajdowały się łaźnie, zawierające ukryte ośmiokątne wanny z bieżącą zimną i ciepłą wodą.

Brat króla i jego żona , książę i księżniczka z dynastii Orleańskiej, zajmowali apartamenty na parterze w południowej
części zamku. Wyższe piętra przeznaczone były na prywatne komnaty dla króla i jego dzieci. Istotny dla projektu i
konstrukcji powyższych apartamentów królewskich jest fakt, że oba pomieszczenia miały tę samą konfigurację i
rozmiary, co było dotychczas niespotykaną cechą we francuskich projektach pałaców.

Oba „wielkie” apartamenty
królewskie formowane były
na kształt 7 amfiladowych
pokoi. Każdy z nich
dedykowany był jednemu z
ówcześnie znanych boskich
ciał i był personifikowany do
odpowiedniego greckorzymskiego bóstwa.
Dekoracje pokoi( prace
prowadzone były pod
zarządem Charlesa Le Bruna)
przedstawiały „heroiczne
działania króla” i były
przedstawione w formie
alegorycznej przez czyny
historycznych postaci z
przeszłości antycznej, jak na
przykład Aleksandra
Wielkiego.

3 Kampania
Trzecia kampania(1678-1684) zapoczątkowana była przez podpisanie traktatu Nimegen, kończącego wojnę niemiecką
prowadzoną w latach 1672-1678. Trzecia przebudowa kierowana była przez architekta Julesa Hardoui Mansart’a .W tym
czasie powstał Wersal w formie znanej obecnie. Mansart zaprojektował północne i południowe skrzydło Galerii
Zwierciadlanej oraz Oranżerię .

Le Brun był zaangażowany nie tylko w dekorowanie wnętrz, lecz także współpracował z Andre Le Notre zajmującym się
projektowaniem ogrodów. W maju 1682 Ludwik XIV oficjalnie przeniósł swój dwór do Wersalu, który w tym okresie stał się
symbolem superpotęgi Francji.

4 Kampania
Wkrótce po zakończeniu wojny z Ligą Augsburską (1688-1697) Ludwik XIV podjął ostatnią kampanie mającą na celu
przebudowę Wersalu. Czwarta kampania (1701-1710) skoncentrowana była głownie na konstrukcji Królewskiej Kaplicy,
zaprojektowanej przez Manstarta i dokończonej przez Roberta de Cotte i jego zespół. Wystąpiły również pewne przeróbki
królewskiego Małego Apartamentu –mianowicie Salonu Wolego Oka(Salon de l’Oeil de Boeu) i królewskiego alkierza. Z
zakończeniem kaplicy w 1710 w zasadzie cała konstrukcja Wersalu została ustalona; budowla pozostała nienaruszona przez
około dwadzieścia lat rządów Ludwika XV.

Kaplica królewska
Na piętrze pałacu znajduje się kaplica zbudowana w latach 1698-1710 według projektu Hardouin-Mansarta. Posiada ona
trzy nawy i czworoboczne filary podtrzymujące łuki zwieńczone galerią ze żłobionymi kolumnami. Na tym samym, piętrze
można podziwiać sześć wielkich komnat Wielkich Apartamentów (Grand Appartement), gdzie władca przyjmował swych
dworzan trzy razy w tygodniu, między szóstą a dziesiątą wieczorem.

Salon Herkulesa

Salon ten dziś łączący budynek
główny ze skrzydłem
północnym, początkowo był
miejscem, gdzie w latach 16821710 znajdowały się empory
czwartej tymczasowej kaplicy
wersalskiej. Dopiero po
przebudowie Roberta de Cotte,
od 1712 roku zaczął pełnić
funkcję salonu. Po śmierci
Ludwika XIV, prace dekoracyjne
zostały wznowione w 1725 za
rządów Ludwika XV. Barwne
marmury i pilastry z korynckimi
kapitelami z brązu złoconego
nawiązują do stylu Galerii
Zwierciadlanej. Jedynym
ustępstwem na rzecz stylu
Ludwika XV- rokoka, są
rzeźbione przez Jacques’a
Verbeckta ramy okalające dwa
obrazy Veroneza: Spotkanie
Eliezera i Rebeki oraz Ucztę u
Szymona.

Salon Wenus
Salon ten sąsiaduje za
Salonem Obfitości i
został utworzony przez
Mansarta z przodu
Wielkich Apartamentów.
Jego dekoracja była
zharmonizowana z
pozostałymi pokojami:
zdobiły go barwne
marmury i plafon ze
scenami ujętymi w ramy.
Na ścianach, płyciny z
prawdziwego marmuru
sąsiadują z malowanymi
jońskimi kolumnami i
kolumnami
namalowanymi- elementy
te tworzą pewną
odrębność dekoracyjną.
Na krótszych bokach Sali
malarz Jules Jean
Rousseau stworzył dwie
iluzjonistyczne
perspektywy
przedstawiające antyczne
galerie i portyki,
natomiast pomiędzy
oknami znalazły się
pozorne nisze z
malowanymi posągami.

Salon Diany

Do 1675 roku
salon ten był
pierwszym pokojem
Wielkich
Apartamentów,
mającym
bezpośrednie
połączenie ze
Schodami
Ambasadorów.
Nazwa salonu
pozwala rozpoznać
temat kompozycji
umieszczonych nad
drzwiami i
centralnego
malowidła na
plafonie- Diana
patronująca
żeglarzom i
myśliwym pędzla
Gabriela
Blancharda.

Salon Marsa
W centralnej części plafonu widnieje
scena Mars na rydwanie ciągniony przez
wilki, pędzla Claude’a Audrana, malowana
w skrócie perspektywicznym. Obok
znajduje się Zwycięstwo podtrzymywane
przez Herkulesa(Jean Baptiste’a
Jouveneta) oraz kompozycja Strach, lęk i
trwoga zwyciężająca moce ziemi(Rene
Antoine’a Houasse’a. Sześć malowanych
medalionów opiewa czyny wojenne
wielkich wodzów starożytnych- Cezara i
Cyrusa, Konstantyna Wielkiego i
Antoniusza, Demetriusza i Aleksandra
Sewera. A zatem, jeszcze raz został
przywołany świat antyczny, ale mimo to
szczegóły kompozycji nawiązują do
wydarzeń aktualnych- sztandary to
wspomnienie stanowiska Ludwika XIV
wobec zwycięstwa pod
Szentgotthard(Węgry), odniesionego nad
imperium otomańskim w 1664 roku, a
fragmenty statków przypominają o
handlowych przedsięwzięciach
Francuzów w Indiach.

Maria Leszczyńska-żona Ludwika XV

Salon Merkurego
Salon ten pełnił funkcję
przedpokoju Wielkich
Apartamentów, nazywano
go również „pokojem łoża”,
czyli sypialnią
reprezentacyjną, nad którą
rozpościerał się plafon
malowany przez Jean’a
Baptiste’a de
Champagine’a,
przedstawiający Merkurego
na rydwanie ciągnionym
przez koguty,
poprzedzanym przez
gwiazdę poranną i
towarzyszące jej sztuki i
nauki. W Salonie
Merkurego, podobnie jak w
sąsiednich pokojach,
odbywały się słynne
„wieczory apartamentowe”.
Każda sala miała swoje
przeznaczenie: rodzina
królewska bawiła się w
Salonie Merkurego, w
Salonie Marsa odbywały się
przeróżne gry, a po nich
koncert i bal, stół bilardowy
był ustawiony w Salonie
Diany, w Salonie Wenus
serwowano przekąski, a w
Salonie Obfitości gorące i
zimne napoje, Salon Apolla
natomiast zmieniał się w
salę muzyki i tańca.

Salon Apolla
Skoro Ludwik XIV
jako swój symbol
wybrał słońce,
musiał mieć salon
poświęcony
Apollinowi, bogu
słońca. W
środkowej partii
plafonu pędzla
Charles’a de La
Fosse,
podtrzymywanej
przez rzeźbione i
złocone figury
kobiece, ukazano
świetlistego Apolla
mknącego na
rydwanie w
otoczeniu czterech
pór roku. Salon
Apolla,
początkowo
sypialnia
reprezentacyjna(p
óźniej rolę tę pełnił
Salon Merkurego),
stał się po 1682
roku Salą
Tronową. Jednak
podczas
„wieczorów
apartamentowych”
był przekształcany
w salę muzyki i
tańca.

Salon Wojny
W okresie rozbudowy
pałacu wg projektu Le
Vau północno- zachodni
narożnik zajmował Salon
Jowisza, pełniący
wówczas rolę Wielkiego
Gabinetu. Po utworzeniu
Galerii Zwierciadlanej
zastąpił go Salon Wojny,
a jego nową dekorację
powierzono Le Brunowi i
Mansartowi. W trakcie
przekształcania Salonu
Jowisza w Salon Wojny
dekoracje o tematyce
mitologicznej musiały
ustąpić miejsca
historycznym- największy
nacisk położono na
wyeksponowanie
wojennych dokonań
Ludwika XIV.

Galeria Zwierciadlana
Galeria zwierciadlana to serce
wersalu i jego symbol. Najpierw
znajdowała się tu terasa włoska
wzniesiona przez Le Vau(1670).
Latem 1678 roku Mansart w
miejscu tarasu i dwóch salonów
które leżały na jego
krańcach(gabinet i sypialnia),
stworzył jedną długą, 73metrową salę. Dzięki temu
zewnętrzna bryła pałacu stała
się bardzo jednolita. Dekorację
wnętrz (1681 do 1686)
powierzono Le Brunowi, który
wykreował tutaj, na zlecenie
Colberta z 1671 roku, styl zwany
francuskim. Naprzeciwko
wielkich okien, półkolistych u
góry, biegnie siedemnaście
arkad z lustrami na całej
wysokości. Ten powtarzający się
motyw lustrzanej dekoracji
spowodował, ze galeria
wersalska stała się wyjątkowa i
oryginalna. W galerii
zwierciadlanej, podobnie jak w
Wielkich Apartamentach, Le
Brun zastosował dekorację
malarską sklepienia,
zachowując podział na
poszczególne kompozycje, co
było rozwiązaniem nieco
przestarzałym.

Salon Pokoju
Salon ten,
usytuowany w
południowozachodnim
narożniku
głównego
korpusu
Wersalu,
stanowi pendant
do Salonu
Wojny. Pokój
ten, podobnie
jak Salon Wojny,
otwiera się
wielką arkadą
na galerię;
wzorcem
takiego
rozwiązania był
najprawdopodob
niej pałac rodu
Colonna w
Rzymie.

Salon Wolego Oka

Sypialnia królowej

Sala Tronowa

Ogród wersalski
Ogród wersalskii jest uważany za pierwowzór ogrodu w stylu francuskim, ze względu na swe eleganckie
rozplanowanie i dekoracje, które nie są ani przesadne ani ubogie. Ogród zaprojektowany przez Le Notreà zajmuje
obszar o powierzchni 250 akrów. Stanowi on nie tylko integralną część pałacu, ale i jego dopełnienie

Ogród powstał na geometrycznym planie, jednak nie można mówić a jego monotonii. U stóp centralnego tarasu w basenie
Latony (Leto) znajduje się arcydzieło Maryègo ukazujące boginię z synem i córką, Apollonem i Dianą

Basen Apollina

Rzeźba góruje nad koncentrycznymi basenami w kształcie piramidy. Za basenem Latony rozciąga się długa Aleja Tapis-Vert (zielonych
dywanów), która prowadzi do basenu Apollina. Rydwan ciągniony przez cztery konie wynurza się władczo z wody, zaś Trytony
dmuchają w muszle oznajmiając nadejście boga. Ta dynamiczna i równocześnie majestatyczna grupa dłuta Turbyègo stanowi niejako
symbol okresu największej świetności Wersalu. Za basenem Apollina rozciąga się obszar zieleni z wielkim kanałem, którego bieg
przecina w połowie mały kanał.

Basen Apollina

Wioska Królowej
Od 1783 roku w północnej części posiadłości Królowej pojawiło się
osiemnaście chat krytych słomą. Wioska Marii Antoniny może stanowić
przykład bardzo szczegółowej koncepcji tego typu ogrodów, budzących
zachwyt w ostatnich latach ancien regime ‘u.

W skład założenia wchodzi staw wokół którego wznosi się dwanaście
domów, jest również mostek nad wodą, wieża i chaty kryte słomą.
Wioska Królowej stanowiła naturalne przedłużenie ogrodu angielskiego.
Kształtował się nowy modem życia-prywatnego i rodzinnego.

Latarnia

Młyn

Winnica

Świątynia Miłości

Świątynia Miłości

Opracowanie-Paweł Janowiak
[email protected]

Slide 37

Wersal
Chateau de Versailles

WERSAL

Charakterystyka

Wersal
Chateau de Versailles
Położenie
Versailles, Francja
Czas powstania
1661 - 1774
Typ
Pałac królewski
Styl architektoniczny
Barok
Materiały
Kamień, Cegła
Koszt budowy
Ok. 500 milionów marek
Powierzchnia
100 hektarów - ogrody Wersalu
Architekci
André Le Notre, Louis Le Vau, Jules HardouinMansart, Charles Le Brun, Robert de Cotte,
Ange-Janques Bagriel

Wersal Królów

Wersal Ludwika XIII
•Wstępując na tron miał 9 lat, a regencję
powierzono jego matce- Marii Medycejskiej,
•Stanowisko pierwszego ministra powierzył
kardynałowi Richelieu,
•W państwie panował kryzys finansowy- brak
pieniędzy na prowadzenie prac
architektonicznych,
•Ludwik XIII postanowił zbudować niewielką
budowlę na terenach wcześniej należących do
Gondich,

•W 1623 r. nadzór nad budową pawilonu
myśliwskiego powierzono Nicholasowi Huau,
•W latach 1631- 1634 przebudowę domku króla
powierzono Philibertowi Le Roy.

Wersal Ludwika XIV

•1661: śmierć kardynała Mazarina,
•w rządzeniu król korzystał z rad ministrów Le
Tellier’a, Fouquet i Lionne,
•dwadzieścia pierwszych lat panowania
Ludwika XIV upłynęło pod znakiem rozwoju
gospodarczego i kulturalnego,
•nastąpiła reorganizacja administracji,
sądownictwa i finansów; podjęto szereg
kroków przeciw arystokracji, ograniczono
uprawnienia gubernatorów prowincji,
•Ludwik XIV głosił niezależność władzy
świeckiej i wolność Kościoła francuskiego
wobec Watykanu; zwalczał działalność
jansenistów i protestantów,

•Król prowadził wojnę z Hiszpanią pod
pretekstem niespłacenia przez Hiszpanię
posagu Marii Teresy; w 1668 r. Ludwik XIV
podpisał w Akwizgranie traktat z Hiszpanią,

Wersal Ludwika XV

•W młodych latach króla
regencję powierzono księciu
Filipowi Orleańskiemu,
•W okresie tym nastąpiła
spłata ogromnego zadłużenia,
co pozwoliło ożywić
gospodarkę,
•Długie panowanie Ludwika
XV było okresem względnego
pokoju i dobrobytu,

Bassin trianon

Wersal Ludwika XVI

•Po całej serii nieudanych reform sytuacja
finansowa i polityczna znacznie się
pogorszyła, a opozycja i opinia publiczna
stawały w coraz większej opozycji wobec
króla,
•W sierpniu 1788 r. król zdecydował się
zwołać Stany Generalne niezwoływane od
1614 r.,
•Po obaleniu monarchii 10.08.1792 r. króla
uwięziono, a 21.01.1793 r. został stracony
•Zgromadzenie Ustawodawcze ustanowiło, że
wszystkie obrazy, meble i dzieła sztuki z
pałaców królewskich zostaną przeniesione do
Luwru,
•Po obaleniu monarchii w 1792 r. pałac
wersalski stał się własnością publiczną,
wyposażenie wnętrz wystawiono na sprzedaż,
•W 1793 r. Komitet Ocalenia Publicznego
zarządził, że w pałacu zorganizowane zostaną:
szkoła centralna, biblioteka, pracownia
historyczna oraz muzeum malarstwa i rzeźby
francuskiej.

Ewolucja Wersalu

Cztery Kampanie

Rozkład projektu i poszczególne etapy rozbudowy

Ewolucja Wersalu
Po śmierci Kardynała Mazzarina w 1661, który pełnił funkcję regenta w czasach wczesnej młodości Ludwika XIV, król
rozpoczął swoje własne rządy. Od tego momentu konstrukcja i ekspansja Wersalu stały się synonimem absolutystycznych
rządów młodego władcy. Król Ludwik XIV po konfiskacie nieruchomości Fouquet’a skorzystał z talentów architektów Louis
Le Vau i Andre Le Notre oraz malarza, a zarazem wprawnego dekoratora, Charlesa Le Bruna w swej kampanii przebudowy
Wersalu, który w swojej historii doświadczył czterech głównych prac budowlanych i każda z nich odpowiadała wojnom
prowadzonym w okresie rządów Ludwika XIV.

1 Kampania
Pierwsza kampania przebudowy Wersalu miała miejsce w latach 1664-1668 i rozpoczęła się od festynu baletowo-muzycznego
zatytułowanego „Plaisirs de I’lle enchantee”, które odbyło się w dniach od 7 do 13 maja 1664 roku. Przyjęcie było rzekomo wydane
by uczcić dwie królowe Francji: Annę Austryjaczkę, Królową Matkę i Marię Teresę - żonę Ludwika XIV, ale w rzeczywistości było
wydane na cześć królewskiej kochanki, Luizy de La Valliere. To przyjęcie jest często uważane za preludium tzw. wojny dewolucyjnej,
którą Ludwik XIV wypowiedział Hiszpanii(1667-68).
Ta pierwsza kampania miała na celu wprowadzenie poprawek umożliwiających pomieszczenie w zamku i ogrodach 600 gości
zaproszonych na przyjecie.

2 Kampania
Druga kampania mająca miejsce w latach 1669-1672 była zainaugurowana przez podpisanie Traktatu Aix-La-Chapelle, kończącego wojnę
dewolucyjną. Podczas kampanii pałac zaczął przybierać dzisiejsza formę. Najważniejszą zmianą była modyfikacja tzw. koperty domku
myśliwskiego Ludwika XIII, która została dokonana przez Louis Le Vau. „Koperta” otaczała domek króla od północy, południa i zachodu. Nowa
struktura zapewniła kwatery dla króla i członków jego rodziny. Główne piętro zamku zawierało dwa apartamenty: pierwszy dla monarchy, drugi
dla królowej. Wielki Apartament króla zajmował północną część zameczku, a Wielki apartament królowej znajdował się w południowej części.
Zachodnia część budowli przeznaczona była w większości na taras, który później został zniszczony by zbudować Salę Lustrzaną. Na parterze
północnej części zamku znajdowały się łaźnie, zawierające ukryte ośmiokątne wanny z bieżącą zimną i ciepłą wodą.

Brat króla i jego żona , książę i księżniczka z dynastii Orleańskiej, zajmowali apartamenty na parterze w południowej
części zamku. Wyższe piętra przeznaczone były na prywatne komnaty dla króla i jego dzieci. Istotny dla projektu i
konstrukcji powyższych apartamentów królewskich jest fakt, że oba pomieszczenia miały tę samą konfigurację i
rozmiary, co było dotychczas niespotykaną cechą we francuskich projektach pałaców.

Oba „wielkie” apartamenty
królewskie formowane były
na kształt 7 amfiladowych
pokoi. Każdy z nich
dedykowany był jednemu z
ówcześnie znanych boskich
ciał i był personifikowany do
odpowiedniego greckorzymskiego bóstwa.
Dekoracje pokoi( prace
prowadzone były pod
zarządem Charlesa Le Bruna)
przedstawiały „heroiczne
działania króla” i były
przedstawione w formie
alegorycznej przez czyny
historycznych postaci z
przeszłości antycznej, jak na
przykład Aleksandra
Wielkiego.

3 Kampania
Trzecia kampania(1678-1684) zapoczątkowana była przez podpisanie traktatu Nimegen, kończącego wojnę niemiecką
prowadzoną w latach 1672-1678. Trzecia przebudowa kierowana była przez architekta Julesa Hardoui Mansart’a .W tym
czasie powstał Wersal w formie znanej obecnie. Mansart zaprojektował północne i południowe skrzydło Galerii
Zwierciadlanej oraz Oranżerię .

Le Brun był zaangażowany nie tylko w dekorowanie wnętrz, lecz także współpracował z Andre Le Notre zajmującym się
projektowaniem ogrodów. W maju 1682 Ludwik XIV oficjalnie przeniósł swój dwór do Wersalu, który w tym okresie stał się
symbolem superpotęgi Francji.

4 Kampania
Wkrótce po zakończeniu wojny z Ligą Augsburską (1688-1697) Ludwik XIV podjął ostatnią kampanie mającą na celu
przebudowę Wersalu. Czwarta kampania (1701-1710) skoncentrowana była głownie na konstrukcji Królewskiej Kaplicy,
zaprojektowanej przez Manstarta i dokończonej przez Roberta de Cotte i jego zespół. Wystąpiły również pewne przeróbki
królewskiego Małego Apartamentu –mianowicie Salonu Wolego Oka(Salon de l’Oeil de Boeu) i królewskiego alkierza. Z
zakończeniem kaplicy w 1710 w zasadzie cała konstrukcja Wersalu została ustalona; budowla pozostała nienaruszona przez
około dwadzieścia lat rządów Ludwika XV.

Kaplica królewska
Na piętrze pałacu znajduje się kaplica zbudowana w latach 1698-1710 według projektu Hardouin-Mansarta. Posiada ona
trzy nawy i czworoboczne filary podtrzymujące łuki zwieńczone galerią ze żłobionymi kolumnami. Na tym samym, piętrze
można podziwiać sześć wielkich komnat Wielkich Apartamentów (Grand Appartement), gdzie władca przyjmował swych
dworzan trzy razy w tygodniu, między szóstą a dziesiątą wieczorem.

Salon Herkulesa

Salon ten dziś łączący budynek
główny ze skrzydłem
północnym, początkowo był
miejscem, gdzie w latach 16821710 znajdowały się empory
czwartej tymczasowej kaplicy
wersalskiej. Dopiero po
przebudowie Roberta de Cotte,
od 1712 roku zaczął pełnić
funkcję salonu. Po śmierci
Ludwika XIV, prace dekoracyjne
zostały wznowione w 1725 za
rządów Ludwika XV. Barwne
marmury i pilastry z korynckimi
kapitelami z brązu złoconego
nawiązują do stylu Galerii
Zwierciadlanej. Jedynym
ustępstwem na rzecz stylu
Ludwika XV- rokoka, są
rzeźbione przez Jacques’a
Verbeckta ramy okalające dwa
obrazy Veroneza: Spotkanie
Eliezera i Rebeki oraz Ucztę u
Szymona.

Salon Wenus
Salon ten sąsiaduje za
Salonem Obfitości i
został utworzony przez
Mansarta z przodu
Wielkich Apartamentów.
Jego dekoracja była
zharmonizowana z
pozostałymi pokojami:
zdobiły go barwne
marmury i plafon ze
scenami ujętymi w ramy.
Na ścianach, płyciny z
prawdziwego marmuru
sąsiadują z malowanymi
jońskimi kolumnami i
kolumnami
namalowanymi- elementy
te tworzą pewną
odrębność dekoracyjną.
Na krótszych bokach Sali
malarz Jules Jean
Rousseau stworzył dwie
iluzjonistyczne
perspektywy
przedstawiające antyczne
galerie i portyki,
natomiast pomiędzy
oknami znalazły się
pozorne nisze z
malowanymi posągami.

Salon Diany

Do 1675 roku
salon ten był
pierwszym pokojem
Wielkich
Apartamentów,
mającym
bezpośrednie
połączenie ze
Schodami
Ambasadorów.
Nazwa salonu
pozwala rozpoznać
temat kompozycji
umieszczonych nad
drzwiami i
centralnego
malowidła na
plafonie- Diana
patronująca
żeglarzom i
myśliwym pędzla
Gabriela
Blancharda.

Salon Marsa
W centralnej części plafonu widnieje
scena Mars na rydwanie ciągniony przez
wilki, pędzla Claude’a Audrana, malowana
w skrócie perspektywicznym. Obok
znajduje się Zwycięstwo podtrzymywane
przez Herkulesa(Jean Baptiste’a
Jouveneta) oraz kompozycja Strach, lęk i
trwoga zwyciężająca moce ziemi(Rene
Antoine’a Houasse’a. Sześć malowanych
medalionów opiewa czyny wojenne
wielkich wodzów starożytnych- Cezara i
Cyrusa, Konstantyna Wielkiego i
Antoniusza, Demetriusza i Aleksandra
Sewera. A zatem, jeszcze raz został
przywołany świat antyczny, ale mimo to
szczegóły kompozycji nawiązują do
wydarzeń aktualnych- sztandary to
wspomnienie stanowiska Ludwika XIV
wobec zwycięstwa pod
Szentgotthard(Węgry), odniesionego nad
imperium otomańskim w 1664 roku, a
fragmenty statków przypominają o
handlowych przedsięwzięciach
Francuzów w Indiach.

Maria Leszczyńska-żona Ludwika XV

Salon Merkurego
Salon ten pełnił funkcję
przedpokoju Wielkich
Apartamentów, nazywano
go również „pokojem łoża”,
czyli sypialnią
reprezentacyjną, nad którą
rozpościerał się plafon
malowany przez Jean’a
Baptiste’a de
Champagine’a,
przedstawiający Merkurego
na rydwanie ciągnionym
przez koguty,
poprzedzanym przez
gwiazdę poranną i
towarzyszące jej sztuki i
nauki. W Salonie
Merkurego, podobnie jak w
sąsiednich pokojach,
odbywały się słynne
„wieczory apartamentowe”.
Każda sala miała swoje
przeznaczenie: rodzina
królewska bawiła się w
Salonie Merkurego, w
Salonie Marsa odbywały się
przeróżne gry, a po nich
koncert i bal, stół bilardowy
był ustawiony w Salonie
Diany, w Salonie Wenus
serwowano przekąski, a w
Salonie Obfitości gorące i
zimne napoje, Salon Apolla
natomiast zmieniał się w
salę muzyki i tańca.

Salon Apolla
Skoro Ludwik XIV
jako swój symbol
wybrał słońce,
musiał mieć salon
poświęcony
Apollinowi, bogu
słońca. W
środkowej partii
plafonu pędzla
Charles’a de La
Fosse,
podtrzymywanej
przez rzeźbione i
złocone figury
kobiece, ukazano
świetlistego Apolla
mknącego na
rydwanie w
otoczeniu czterech
pór roku. Salon
Apolla,
początkowo
sypialnia
reprezentacyjna(p
óźniej rolę tę pełnił
Salon Merkurego),
stał się po 1682
roku Salą
Tronową. Jednak
podczas
„wieczorów
apartamentowych”
był przekształcany
w salę muzyki i
tańca.

Salon Wojny
W okresie rozbudowy
pałacu wg projektu Le
Vau północno- zachodni
narożnik zajmował Salon
Jowisza, pełniący
wówczas rolę Wielkiego
Gabinetu. Po utworzeniu
Galerii Zwierciadlanej
zastąpił go Salon Wojny,
a jego nową dekorację
powierzono Le Brunowi i
Mansartowi. W trakcie
przekształcania Salonu
Jowisza w Salon Wojny
dekoracje o tematyce
mitologicznej musiały
ustąpić miejsca
historycznym- największy
nacisk położono na
wyeksponowanie
wojennych dokonań
Ludwika XIV.

Galeria Zwierciadlana
Galeria zwierciadlana to serce
wersalu i jego symbol. Najpierw
znajdowała się tu terasa włoska
wzniesiona przez Le Vau(1670).
Latem 1678 roku Mansart w
miejscu tarasu i dwóch salonów
które leżały na jego
krańcach(gabinet i sypialnia),
stworzył jedną długą, 73metrową salę. Dzięki temu
zewnętrzna bryła pałacu stała
się bardzo jednolita. Dekorację
wnętrz (1681 do 1686)
powierzono Le Brunowi, który
wykreował tutaj, na zlecenie
Colberta z 1671 roku, styl zwany
francuskim. Naprzeciwko
wielkich okien, półkolistych u
góry, biegnie siedemnaście
arkad z lustrami na całej
wysokości. Ten powtarzający się
motyw lustrzanej dekoracji
spowodował, ze galeria
wersalska stała się wyjątkowa i
oryginalna. W galerii
zwierciadlanej, podobnie jak w
Wielkich Apartamentach, Le
Brun zastosował dekorację
malarską sklepienia,
zachowując podział na
poszczególne kompozycje, co
było rozwiązaniem nieco
przestarzałym.

Salon Pokoju
Salon ten,
usytuowany w
południowozachodnim
narożniku
głównego
korpusu
Wersalu,
stanowi pendant
do Salonu
Wojny. Pokój
ten, podobnie
jak Salon Wojny,
otwiera się
wielką arkadą
na galerię;
wzorcem
takiego
rozwiązania był
najprawdopodob
niej pałac rodu
Colonna w
Rzymie.

Salon Wolego Oka

Sypialnia królowej

Sala Tronowa

Ogród wersalski
Ogród wersalskii jest uważany za pierwowzór ogrodu w stylu francuskim, ze względu na swe eleganckie
rozplanowanie i dekoracje, które nie są ani przesadne ani ubogie. Ogród zaprojektowany przez Le Notreà zajmuje
obszar o powierzchni 250 akrów. Stanowi on nie tylko integralną część pałacu, ale i jego dopełnienie

Ogród powstał na geometrycznym planie, jednak nie można mówić a jego monotonii. U stóp centralnego tarasu w basenie
Latony (Leto) znajduje się arcydzieło Maryègo ukazujące boginię z synem i córką, Apollonem i Dianą

Basen Apollina

Rzeźba góruje nad koncentrycznymi basenami w kształcie piramidy. Za basenem Latony rozciąga się długa Aleja Tapis-Vert (zielonych
dywanów), która prowadzi do basenu Apollina. Rydwan ciągniony przez cztery konie wynurza się władczo z wody, zaś Trytony
dmuchają w muszle oznajmiając nadejście boga. Ta dynamiczna i równocześnie majestatyczna grupa dłuta Turbyègo stanowi niejako
symbol okresu największej świetności Wersalu. Za basenem Apollina rozciąga się obszar zieleni z wielkim kanałem, którego bieg
przecina w połowie mały kanał.

Basen Apollina

Wioska Królowej
Od 1783 roku w północnej części posiadłości Królowej pojawiło się
osiemnaście chat krytych słomą. Wioska Marii Antoniny może stanowić
przykład bardzo szczegółowej koncepcji tego typu ogrodów, budzących
zachwyt w ostatnich latach ancien regime ‘u.

W skład założenia wchodzi staw wokół którego wznosi się dwanaście
domów, jest również mostek nad wodą, wieża i chaty kryte słomą.
Wioska Królowej stanowiła naturalne przedłużenie ogrodu angielskiego.
Kształtował się nowy modem życia-prywatnego i rodzinnego.

Latarnia

Młyn

Winnica

Świątynia Miłości

Świątynia Miłości

Opracowanie-Paweł Janowiak
[email protected]

Slide 38

Wersal
Chateau de Versailles

WERSAL

Charakterystyka

Wersal
Chateau de Versailles
Położenie
Versailles, Francja
Czas powstania
1661 - 1774
Typ
Pałac królewski
Styl architektoniczny
Barok
Materiały
Kamień, Cegła
Koszt budowy
Ok. 500 milionów marek
Powierzchnia
100 hektarów - ogrody Wersalu
Architekci
André Le Notre, Louis Le Vau, Jules HardouinMansart, Charles Le Brun, Robert de Cotte,
Ange-Janques Bagriel

Wersal Królów

Wersal Ludwika XIII
•Wstępując na tron miał 9 lat, a regencję
powierzono jego matce- Marii Medycejskiej,
•Stanowisko pierwszego ministra powierzył
kardynałowi Richelieu,
•W państwie panował kryzys finansowy- brak
pieniędzy na prowadzenie prac
architektonicznych,
•Ludwik XIII postanowił zbudować niewielką
budowlę na terenach wcześniej należących do
Gondich,

•W 1623 r. nadzór nad budową pawilonu
myśliwskiego powierzono Nicholasowi Huau,
•W latach 1631- 1634 przebudowę domku króla
powierzono Philibertowi Le Roy.

Wersal Ludwika XIV

•1661: śmierć kardynała Mazarina,
•w rządzeniu król korzystał z rad ministrów Le
Tellier’a, Fouquet i Lionne,
•dwadzieścia pierwszych lat panowania
Ludwika XIV upłynęło pod znakiem rozwoju
gospodarczego i kulturalnego,
•nastąpiła reorganizacja administracji,
sądownictwa i finansów; podjęto szereg
kroków przeciw arystokracji, ograniczono
uprawnienia gubernatorów prowincji,
•Ludwik XIV głosił niezależność władzy
świeckiej i wolność Kościoła francuskiego
wobec Watykanu; zwalczał działalność
jansenistów i protestantów,

•Król prowadził wojnę z Hiszpanią pod
pretekstem niespłacenia przez Hiszpanię
posagu Marii Teresy; w 1668 r. Ludwik XIV
podpisał w Akwizgranie traktat z Hiszpanią,

Wersal Ludwika XV

•W młodych latach króla
regencję powierzono księciu
Filipowi Orleańskiemu,
•W okresie tym nastąpiła
spłata ogromnego zadłużenia,
co pozwoliło ożywić
gospodarkę,
•Długie panowanie Ludwika
XV było okresem względnego
pokoju i dobrobytu,

Bassin trianon

Wersal Ludwika XVI

•Po całej serii nieudanych reform sytuacja
finansowa i polityczna znacznie się
pogorszyła, a opozycja i opinia publiczna
stawały w coraz większej opozycji wobec
króla,
•W sierpniu 1788 r. król zdecydował się
zwołać Stany Generalne niezwoływane od
1614 r.,
•Po obaleniu monarchii 10.08.1792 r. króla
uwięziono, a 21.01.1793 r. został stracony
•Zgromadzenie Ustawodawcze ustanowiło, że
wszystkie obrazy, meble i dzieła sztuki z
pałaców królewskich zostaną przeniesione do
Luwru,
•Po obaleniu monarchii w 1792 r. pałac
wersalski stał się własnością publiczną,
wyposażenie wnętrz wystawiono na sprzedaż,
•W 1793 r. Komitet Ocalenia Publicznego
zarządził, że w pałacu zorganizowane zostaną:
szkoła centralna, biblioteka, pracownia
historyczna oraz muzeum malarstwa i rzeźby
francuskiej.

Ewolucja Wersalu

Cztery Kampanie

Rozkład projektu i poszczególne etapy rozbudowy

Ewolucja Wersalu
Po śmierci Kardynała Mazzarina w 1661, który pełnił funkcję regenta w czasach wczesnej młodości Ludwika XIV, król
rozpoczął swoje własne rządy. Od tego momentu konstrukcja i ekspansja Wersalu stały się synonimem absolutystycznych
rządów młodego władcy. Król Ludwik XIV po konfiskacie nieruchomości Fouquet’a skorzystał z talentów architektów Louis
Le Vau i Andre Le Notre oraz malarza, a zarazem wprawnego dekoratora, Charlesa Le Bruna w swej kampanii przebudowy
Wersalu, który w swojej historii doświadczył czterech głównych prac budowlanych i każda z nich odpowiadała wojnom
prowadzonym w okresie rządów Ludwika XIV.

1 Kampania
Pierwsza kampania przebudowy Wersalu miała miejsce w latach 1664-1668 i rozpoczęła się od festynu baletowo-muzycznego
zatytułowanego „Plaisirs de I’lle enchantee”, które odbyło się w dniach od 7 do 13 maja 1664 roku. Przyjęcie było rzekomo wydane
by uczcić dwie królowe Francji: Annę Austryjaczkę, Królową Matkę i Marię Teresę - żonę Ludwika XIV, ale w rzeczywistości było
wydane na cześć królewskiej kochanki, Luizy de La Valliere. To przyjęcie jest często uważane za preludium tzw. wojny dewolucyjnej,
którą Ludwik XIV wypowiedział Hiszpanii(1667-68).
Ta pierwsza kampania miała na celu wprowadzenie poprawek umożliwiających pomieszczenie w zamku i ogrodach 600 gości
zaproszonych na przyjecie.

2 Kampania
Druga kampania mająca miejsce w latach 1669-1672 była zainaugurowana przez podpisanie Traktatu Aix-La-Chapelle, kończącego wojnę
dewolucyjną. Podczas kampanii pałac zaczął przybierać dzisiejsza formę. Najważniejszą zmianą była modyfikacja tzw. koperty domku
myśliwskiego Ludwika XIII, która została dokonana przez Louis Le Vau. „Koperta” otaczała domek króla od północy, południa i zachodu. Nowa
struktura zapewniła kwatery dla króla i członków jego rodziny. Główne piętro zamku zawierało dwa apartamenty: pierwszy dla monarchy, drugi
dla królowej. Wielki Apartament króla zajmował północną część zameczku, a Wielki apartament królowej znajdował się w południowej części.
Zachodnia część budowli przeznaczona była w większości na taras, który później został zniszczony by zbudować Salę Lustrzaną. Na parterze
północnej części zamku znajdowały się łaźnie, zawierające ukryte ośmiokątne wanny z bieżącą zimną i ciepłą wodą.

Brat króla i jego żona , książę i księżniczka z dynastii Orleańskiej, zajmowali apartamenty na parterze w południowej
części zamku. Wyższe piętra przeznaczone były na prywatne komnaty dla króla i jego dzieci. Istotny dla projektu i
konstrukcji powyższych apartamentów królewskich jest fakt, że oba pomieszczenia miały tę samą konfigurację i
rozmiary, co było dotychczas niespotykaną cechą we francuskich projektach pałaców.

Oba „wielkie” apartamenty
królewskie formowane były
na kształt 7 amfiladowych
pokoi. Każdy z nich
dedykowany był jednemu z
ówcześnie znanych boskich
ciał i był personifikowany do
odpowiedniego greckorzymskiego bóstwa.
Dekoracje pokoi( prace
prowadzone były pod
zarządem Charlesa Le Bruna)
przedstawiały „heroiczne
działania króla” i były
przedstawione w formie
alegorycznej przez czyny
historycznych postaci z
przeszłości antycznej, jak na
przykład Aleksandra
Wielkiego.

3 Kampania
Trzecia kampania(1678-1684) zapoczątkowana była przez podpisanie traktatu Nimegen, kończącego wojnę niemiecką
prowadzoną w latach 1672-1678. Trzecia przebudowa kierowana była przez architekta Julesa Hardoui Mansart’a .W tym
czasie powstał Wersal w formie znanej obecnie. Mansart zaprojektował północne i południowe skrzydło Galerii
Zwierciadlanej oraz Oranżerię .

Le Brun był zaangażowany nie tylko w dekorowanie wnętrz, lecz także współpracował z Andre Le Notre zajmującym się
projektowaniem ogrodów. W maju 1682 Ludwik XIV oficjalnie przeniósł swój dwór do Wersalu, który w tym okresie stał się
symbolem superpotęgi Francji.

4 Kampania
Wkrótce po zakończeniu wojny z Ligą Augsburską (1688-1697) Ludwik XIV podjął ostatnią kampanie mającą na celu
przebudowę Wersalu. Czwarta kampania (1701-1710) skoncentrowana była głownie na konstrukcji Królewskiej Kaplicy,
zaprojektowanej przez Manstarta i dokończonej przez Roberta de Cotte i jego zespół. Wystąpiły również pewne przeróbki
królewskiego Małego Apartamentu –mianowicie Salonu Wolego Oka(Salon de l’Oeil de Boeu) i królewskiego alkierza. Z
zakończeniem kaplicy w 1710 w zasadzie cała konstrukcja Wersalu została ustalona; budowla pozostała nienaruszona przez
około dwadzieścia lat rządów Ludwika XV.

Kaplica królewska
Na piętrze pałacu znajduje się kaplica zbudowana w latach 1698-1710 według projektu Hardouin-Mansarta. Posiada ona
trzy nawy i czworoboczne filary podtrzymujące łuki zwieńczone galerią ze żłobionymi kolumnami. Na tym samym, piętrze
można podziwiać sześć wielkich komnat Wielkich Apartamentów (Grand Appartement), gdzie władca przyjmował swych
dworzan trzy razy w tygodniu, między szóstą a dziesiątą wieczorem.

Salon Herkulesa

Salon ten dziś łączący budynek
główny ze skrzydłem
północnym, początkowo był
miejscem, gdzie w latach 16821710 znajdowały się empory
czwartej tymczasowej kaplicy
wersalskiej. Dopiero po
przebudowie Roberta de Cotte,
od 1712 roku zaczął pełnić
funkcję salonu. Po śmierci
Ludwika XIV, prace dekoracyjne
zostały wznowione w 1725 za
rządów Ludwika XV. Barwne
marmury i pilastry z korynckimi
kapitelami z brązu złoconego
nawiązują do stylu Galerii
Zwierciadlanej. Jedynym
ustępstwem na rzecz stylu
Ludwika XV- rokoka, są
rzeźbione przez Jacques’a
Verbeckta ramy okalające dwa
obrazy Veroneza: Spotkanie
Eliezera i Rebeki oraz Ucztę u
Szymona.

Salon Wenus
Salon ten sąsiaduje za
Salonem Obfitości i
został utworzony przez
Mansarta z przodu
Wielkich Apartamentów.
Jego dekoracja była
zharmonizowana z
pozostałymi pokojami:
zdobiły go barwne
marmury i plafon ze
scenami ujętymi w ramy.
Na ścianach, płyciny z
prawdziwego marmuru
sąsiadują z malowanymi
jońskimi kolumnami i
kolumnami
namalowanymi- elementy
te tworzą pewną
odrębność dekoracyjną.
Na krótszych bokach Sali
malarz Jules Jean
Rousseau stworzył dwie
iluzjonistyczne
perspektywy
przedstawiające antyczne
galerie i portyki,
natomiast pomiędzy
oknami znalazły się
pozorne nisze z
malowanymi posągami.

Salon Diany

Do 1675 roku
salon ten był
pierwszym pokojem
Wielkich
Apartamentów,
mającym
bezpośrednie
połączenie ze
Schodami
Ambasadorów.
Nazwa salonu
pozwala rozpoznać
temat kompozycji
umieszczonych nad
drzwiami i
centralnego
malowidła na
plafonie- Diana
patronująca
żeglarzom i
myśliwym pędzla
Gabriela
Blancharda.

Salon Marsa
W centralnej części plafonu widnieje
scena Mars na rydwanie ciągniony przez
wilki, pędzla Claude’a Audrana, malowana
w skrócie perspektywicznym. Obok
znajduje się Zwycięstwo podtrzymywane
przez Herkulesa(Jean Baptiste’a
Jouveneta) oraz kompozycja Strach, lęk i
trwoga zwyciężająca moce ziemi(Rene
Antoine’a Houasse’a. Sześć malowanych
medalionów opiewa czyny wojenne
wielkich wodzów starożytnych- Cezara i
Cyrusa, Konstantyna Wielkiego i
Antoniusza, Demetriusza i Aleksandra
Sewera. A zatem, jeszcze raz został
przywołany świat antyczny, ale mimo to
szczegóły kompozycji nawiązują do
wydarzeń aktualnych- sztandary to
wspomnienie stanowiska Ludwika XIV
wobec zwycięstwa pod
Szentgotthard(Węgry), odniesionego nad
imperium otomańskim w 1664 roku, a
fragmenty statków przypominają o
handlowych przedsięwzięciach
Francuzów w Indiach.

Maria Leszczyńska-żona Ludwika XV

Salon Merkurego
Salon ten pełnił funkcję
przedpokoju Wielkich
Apartamentów, nazywano
go również „pokojem łoża”,
czyli sypialnią
reprezentacyjną, nad którą
rozpościerał się plafon
malowany przez Jean’a
Baptiste’a de
Champagine’a,
przedstawiający Merkurego
na rydwanie ciągnionym
przez koguty,
poprzedzanym przez
gwiazdę poranną i
towarzyszące jej sztuki i
nauki. W Salonie
Merkurego, podobnie jak w
sąsiednich pokojach,
odbywały się słynne
„wieczory apartamentowe”.
Każda sala miała swoje
przeznaczenie: rodzina
królewska bawiła się w
Salonie Merkurego, w
Salonie Marsa odbywały się
przeróżne gry, a po nich
koncert i bal, stół bilardowy
był ustawiony w Salonie
Diany, w Salonie Wenus
serwowano przekąski, a w
Salonie Obfitości gorące i
zimne napoje, Salon Apolla
natomiast zmieniał się w
salę muzyki i tańca.

Salon Apolla
Skoro Ludwik XIV
jako swój symbol
wybrał słońce,
musiał mieć salon
poświęcony
Apollinowi, bogu
słońca. W
środkowej partii
plafonu pędzla
Charles’a de La
Fosse,
podtrzymywanej
przez rzeźbione i
złocone figury
kobiece, ukazano
świetlistego Apolla
mknącego na
rydwanie w
otoczeniu czterech
pór roku. Salon
Apolla,
początkowo
sypialnia
reprezentacyjna(p
óźniej rolę tę pełnił
Salon Merkurego),
stał się po 1682
roku Salą
Tronową. Jednak
podczas
„wieczorów
apartamentowych”
był przekształcany
w salę muzyki i
tańca.

Salon Wojny
W okresie rozbudowy
pałacu wg projektu Le
Vau północno- zachodni
narożnik zajmował Salon
Jowisza, pełniący
wówczas rolę Wielkiego
Gabinetu. Po utworzeniu
Galerii Zwierciadlanej
zastąpił go Salon Wojny,
a jego nową dekorację
powierzono Le Brunowi i
Mansartowi. W trakcie
przekształcania Salonu
Jowisza w Salon Wojny
dekoracje o tematyce
mitologicznej musiały
ustąpić miejsca
historycznym- największy
nacisk położono na
wyeksponowanie
wojennych dokonań
Ludwika XIV.

Galeria Zwierciadlana
Galeria zwierciadlana to serce
wersalu i jego symbol. Najpierw
znajdowała się tu terasa włoska
wzniesiona przez Le Vau(1670).
Latem 1678 roku Mansart w
miejscu tarasu i dwóch salonów
które leżały na jego
krańcach(gabinet i sypialnia),
stworzył jedną długą, 73metrową salę. Dzięki temu
zewnętrzna bryła pałacu stała
się bardzo jednolita. Dekorację
wnętrz (1681 do 1686)
powierzono Le Brunowi, który
wykreował tutaj, na zlecenie
Colberta z 1671 roku, styl zwany
francuskim. Naprzeciwko
wielkich okien, półkolistych u
góry, biegnie siedemnaście
arkad z lustrami na całej
wysokości. Ten powtarzający się
motyw lustrzanej dekoracji
spowodował, ze galeria
wersalska stała się wyjątkowa i
oryginalna. W galerii
zwierciadlanej, podobnie jak w
Wielkich Apartamentach, Le
Brun zastosował dekorację
malarską sklepienia,
zachowując podział na
poszczególne kompozycje, co
było rozwiązaniem nieco
przestarzałym.

Salon Pokoju
Salon ten,
usytuowany w
południowozachodnim
narożniku
głównego
korpusu
Wersalu,
stanowi pendant
do Salonu
Wojny. Pokój
ten, podobnie
jak Salon Wojny,
otwiera się
wielką arkadą
na galerię;
wzorcem
takiego
rozwiązania był
najprawdopodob
niej pałac rodu
Colonna w
Rzymie.

Salon Wolego Oka

Sypialnia królowej

Sala Tronowa

Ogród wersalski
Ogród wersalskii jest uważany za pierwowzór ogrodu w stylu francuskim, ze względu na swe eleganckie
rozplanowanie i dekoracje, które nie są ani przesadne ani ubogie. Ogród zaprojektowany przez Le Notreà zajmuje
obszar o powierzchni 250 akrów. Stanowi on nie tylko integralną część pałacu, ale i jego dopełnienie

Ogród powstał na geometrycznym planie, jednak nie można mówić a jego monotonii. U stóp centralnego tarasu w basenie
Latony (Leto) znajduje się arcydzieło Maryègo ukazujące boginię z synem i córką, Apollonem i Dianą

Basen Apollina

Rzeźba góruje nad koncentrycznymi basenami w kształcie piramidy. Za basenem Latony rozciąga się długa Aleja Tapis-Vert (zielonych
dywanów), która prowadzi do basenu Apollina. Rydwan ciągniony przez cztery konie wynurza się władczo z wody, zaś Trytony
dmuchają w muszle oznajmiając nadejście boga. Ta dynamiczna i równocześnie majestatyczna grupa dłuta Turbyègo stanowi niejako
symbol okresu największej świetności Wersalu. Za basenem Apollina rozciąga się obszar zieleni z wielkim kanałem, którego bieg
przecina w połowie mały kanał.

Basen Apollina

Wioska Królowej
Od 1783 roku w północnej części posiadłości Królowej pojawiło się
osiemnaście chat krytych słomą. Wioska Marii Antoniny może stanowić
przykład bardzo szczegółowej koncepcji tego typu ogrodów, budzących
zachwyt w ostatnich latach ancien regime ‘u.

W skład założenia wchodzi staw wokół którego wznosi się dwanaście
domów, jest również mostek nad wodą, wieża i chaty kryte słomą.
Wioska Królowej stanowiła naturalne przedłużenie ogrodu angielskiego.
Kształtował się nowy modem życia-prywatnego i rodzinnego.

Latarnia

Młyn

Winnica

Świątynia Miłości

Świątynia Miłości

Opracowanie-Paweł Janowiak
[email protected]

Slide 39

Wersal
Chateau de Versailles

WERSAL

Charakterystyka

Wersal
Chateau de Versailles
Położenie
Versailles, Francja
Czas powstania
1661 - 1774
Typ
Pałac królewski
Styl architektoniczny
Barok
Materiały
Kamień, Cegła
Koszt budowy
Ok. 500 milionów marek
Powierzchnia
100 hektarów - ogrody Wersalu
Architekci
André Le Notre, Louis Le Vau, Jules HardouinMansart, Charles Le Brun, Robert de Cotte,
Ange-Janques Bagriel

Wersal Królów

Wersal Ludwika XIII
•Wstępując na tron miał 9 lat, a regencję
powierzono jego matce- Marii Medycejskiej,
•Stanowisko pierwszego ministra powierzył
kardynałowi Richelieu,
•W państwie panował kryzys finansowy- brak
pieniędzy na prowadzenie prac
architektonicznych,
•Ludwik XIII postanowił zbudować niewielką
budowlę na terenach wcześniej należących do
Gondich,

•W 1623 r. nadzór nad budową pawilonu
myśliwskiego powierzono Nicholasowi Huau,
•W latach 1631- 1634 przebudowę domku króla
powierzono Philibertowi Le Roy.

Wersal Ludwika XIV

•1661: śmierć kardynała Mazarina,
•w rządzeniu król korzystał z rad ministrów Le
Tellier’a, Fouquet i Lionne,
•dwadzieścia pierwszych lat panowania
Ludwika XIV upłynęło pod znakiem rozwoju
gospodarczego i kulturalnego,
•nastąpiła reorganizacja administracji,
sądownictwa i finansów; podjęto szereg
kroków przeciw arystokracji, ograniczono
uprawnienia gubernatorów prowincji,
•Ludwik XIV głosił niezależność władzy
świeckiej i wolność Kościoła francuskiego
wobec Watykanu; zwalczał działalność
jansenistów i protestantów,

•Król prowadził wojnę z Hiszpanią pod
pretekstem niespłacenia przez Hiszpanię
posagu Marii Teresy; w 1668 r. Ludwik XIV
podpisał w Akwizgranie traktat z Hiszpanią,

Wersal Ludwika XV

•W młodych latach króla
regencję powierzono księciu
Filipowi Orleańskiemu,
•W okresie tym nastąpiła
spłata ogromnego zadłużenia,
co pozwoliło ożywić
gospodarkę,
•Długie panowanie Ludwika
XV było okresem względnego
pokoju i dobrobytu,

Bassin trianon

Wersal Ludwika XVI

•Po całej serii nieudanych reform sytuacja
finansowa i polityczna znacznie się
pogorszyła, a opozycja i opinia publiczna
stawały w coraz większej opozycji wobec
króla,
•W sierpniu 1788 r. król zdecydował się
zwołać Stany Generalne niezwoływane od
1614 r.,
•Po obaleniu monarchii 10.08.1792 r. króla
uwięziono, a 21.01.1793 r. został stracony
•Zgromadzenie Ustawodawcze ustanowiło, że
wszystkie obrazy, meble i dzieła sztuki z
pałaców królewskich zostaną przeniesione do
Luwru,
•Po obaleniu monarchii w 1792 r. pałac
wersalski stał się własnością publiczną,
wyposażenie wnętrz wystawiono na sprzedaż,
•W 1793 r. Komitet Ocalenia Publicznego
zarządził, że w pałacu zorganizowane zostaną:
szkoła centralna, biblioteka, pracownia
historyczna oraz muzeum malarstwa i rzeźby
francuskiej.

Ewolucja Wersalu

Cztery Kampanie

Rozkład projektu i poszczególne etapy rozbudowy

Ewolucja Wersalu
Po śmierci Kardynała Mazzarina w 1661, który pełnił funkcję regenta w czasach wczesnej młodości Ludwika XIV, król
rozpoczął swoje własne rządy. Od tego momentu konstrukcja i ekspansja Wersalu stały się synonimem absolutystycznych
rządów młodego władcy. Król Ludwik XIV po konfiskacie nieruchomości Fouquet’a skorzystał z talentów architektów Louis
Le Vau i Andre Le Notre oraz malarza, a zarazem wprawnego dekoratora, Charlesa Le Bruna w swej kampanii przebudowy
Wersalu, który w swojej historii doświadczył czterech głównych prac budowlanych i każda z nich odpowiadała wojnom
prowadzonym w okresie rządów Ludwika XIV.

1 Kampania
Pierwsza kampania przebudowy Wersalu miała miejsce w latach 1664-1668 i rozpoczęła się od festynu baletowo-muzycznego
zatytułowanego „Plaisirs de I’lle enchantee”, które odbyło się w dniach od 7 do 13 maja 1664 roku. Przyjęcie było rzekomo wydane
by uczcić dwie królowe Francji: Annę Austryjaczkę, Królową Matkę i Marię Teresę - żonę Ludwika XIV, ale w rzeczywistości było
wydane na cześć królewskiej kochanki, Luizy de La Valliere. To przyjęcie jest często uważane za preludium tzw. wojny dewolucyjnej,
którą Ludwik XIV wypowiedział Hiszpanii(1667-68).
Ta pierwsza kampania miała na celu wprowadzenie poprawek umożliwiających pomieszczenie w zamku i ogrodach 600 gości
zaproszonych na przyjecie.

2 Kampania
Druga kampania mająca miejsce w latach 1669-1672 była zainaugurowana przez podpisanie Traktatu Aix-La-Chapelle, kończącego wojnę
dewolucyjną. Podczas kampanii pałac zaczął przybierać dzisiejsza formę. Najważniejszą zmianą była modyfikacja tzw. koperty domku
myśliwskiego Ludwika XIII, która została dokonana przez Louis Le Vau. „Koperta” otaczała domek króla od północy, południa i zachodu. Nowa
struktura zapewniła kwatery dla króla i członków jego rodziny. Główne piętro zamku zawierało dwa apartamenty: pierwszy dla monarchy, drugi
dla królowej. Wielki Apartament króla zajmował północną część zameczku, a Wielki apartament królowej znajdował się w południowej części.
Zachodnia część budowli przeznaczona była w większości na taras, który później został zniszczony by zbudować Salę Lustrzaną. Na parterze
północnej części zamku znajdowały się łaźnie, zawierające ukryte ośmiokątne wanny z bieżącą zimną i ciepłą wodą.

Brat króla i jego żona , książę i księżniczka z dynastii Orleańskiej, zajmowali apartamenty na parterze w południowej
części zamku. Wyższe piętra przeznaczone były na prywatne komnaty dla króla i jego dzieci. Istotny dla projektu i
konstrukcji powyższych apartamentów królewskich jest fakt, że oba pomieszczenia miały tę samą konfigurację i
rozmiary, co było dotychczas niespotykaną cechą we francuskich projektach pałaców.

Oba „wielkie” apartamenty
królewskie formowane były
na kształt 7 amfiladowych
pokoi. Każdy z nich
dedykowany był jednemu z
ówcześnie znanych boskich
ciał i był personifikowany do
odpowiedniego greckorzymskiego bóstwa.
Dekoracje pokoi( prace
prowadzone były pod
zarządem Charlesa Le Bruna)
przedstawiały „heroiczne
działania króla” i były
przedstawione w formie
alegorycznej przez czyny
historycznych postaci z
przeszłości antycznej, jak na
przykład Aleksandra
Wielkiego.

3 Kampania
Trzecia kampania(1678-1684) zapoczątkowana była przez podpisanie traktatu Nimegen, kończącego wojnę niemiecką
prowadzoną w latach 1672-1678. Trzecia przebudowa kierowana była przez architekta Julesa Hardoui Mansart’a .W tym
czasie powstał Wersal w formie znanej obecnie. Mansart zaprojektował północne i południowe skrzydło Galerii
Zwierciadlanej oraz Oranżerię .

Le Brun był zaangażowany nie tylko w dekorowanie wnętrz, lecz także współpracował z Andre Le Notre zajmującym się
projektowaniem ogrodów. W maju 1682 Ludwik XIV oficjalnie przeniósł swój dwór do Wersalu, który w tym okresie stał się
symbolem superpotęgi Francji.

4 Kampania
Wkrótce po zakończeniu wojny z Ligą Augsburską (1688-1697) Ludwik XIV podjął ostatnią kampanie mającą na celu
przebudowę Wersalu. Czwarta kampania (1701-1710) skoncentrowana była głownie na konstrukcji Królewskiej Kaplicy,
zaprojektowanej przez Manstarta i dokończonej przez Roberta de Cotte i jego zespół. Wystąpiły również pewne przeróbki
królewskiego Małego Apartamentu –mianowicie Salonu Wolego Oka(Salon de l’Oeil de Boeu) i królewskiego alkierza. Z
zakończeniem kaplicy w 1710 w zasadzie cała konstrukcja Wersalu została ustalona; budowla pozostała nienaruszona przez
około dwadzieścia lat rządów Ludwika XV.

Kaplica królewska
Na piętrze pałacu znajduje się kaplica zbudowana w latach 1698-1710 według projektu Hardouin-Mansarta. Posiada ona
trzy nawy i czworoboczne filary podtrzymujące łuki zwieńczone galerią ze żłobionymi kolumnami. Na tym samym, piętrze
można podziwiać sześć wielkich komnat Wielkich Apartamentów (Grand Appartement), gdzie władca przyjmował swych
dworzan trzy razy w tygodniu, między szóstą a dziesiątą wieczorem.

Salon Herkulesa

Salon ten dziś łączący budynek
główny ze skrzydłem
północnym, początkowo był
miejscem, gdzie w latach 16821710 znajdowały się empory
czwartej tymczasowej kaplicy
wersalskiej. Dopiero po
przebudowie Roberta de Cotte,
od 1712 roku zaczął pełnić
funkcję salonu. Po śmierci
Ludwika XIV, prace dekoracyjne
zostały wznowione w 1725 za
rządów Ludwika XV. Barwne
marmury i pilastry z korynckimi
kapitelami z brązu złoconego
nawiązują do stylu Galerii
Zwierciadlanej. Jedynym
ustępstwem na rzecz stylu
Ludwika XV- rokoka, są
rzeźbione przez Jacques’a
Verbeckta ramy okalające dwa
obrazy Veroneza: Spotkanie
Eliezera i Rebeki oraz Ucztę u
Szymona.

Salon Wenus
Salon ten sąsiaduje za
Salonem Obfitości i
został utworzony przez
Mansarta z przodu
Wielkich Apartamentów.
Jego dekoracja była
zharmonizowana z
pozostałymi pokojami:
zdobiły go barwne
marmury i plafon ze
scenami ujętymi w ramy.
Na ścianach, płyciny z
prawdziwego marmuru
sąsiadują z malowanymi
jońskimi kolumnami i
kolumnami
namalowanymi- elementy
te tworzą pewną
odrębność dekoracyjną.
Na krótszych bokach Sali
malarz Jules Jean
Rousseau stworzył dwie
iluzjonistyczne
perspektywy
przedstawiające antyczne
galerie i portyki,
natomiast pomiędzy
oknami znalazły się
pozorne nisze z
malowanymi posągami.

Salon Diany

Do 1675 roku
salon ten był
pierwszym pokojem
Wielkich
Apartamentów,
mającym
bezpośrednie
połączenie ze
Schodami
Ambasadorów.
Nazwa salonu
pozwala rozpoznać
temat kompozycji
umieszczonych nad
drzwiami i
centralnego
malowidła na
plafonie- Diana
patronująca
żeglarzom i
myśliwym pędzla
Gabriela
Blancharda.

Salon Marsa
W centralnej części plafonu widnieje
scena Mars na rydwanie ciągniony przez
wilki, pędzla Claude’a Audrana, malowana
w skrócie perspektywicznym. Obok
znajduje się Zwycięstwo podtrzymywane
przez Herkulesa(Jean Baptiste’a
Jouveneta) oraz kompozycja Strach, lęk i
trwoga zwyciężająca moce ziemi(Rene
Antoine’a Houasse’a. Sześć malowanych
medalionów opiewa czyny wojenne
wielkich wodzów starożytnych- Cezara i
Cyrusa, Konstantyna Wielkiego i
Antoniusza, Demetriusza i Aleksandra
Sewera. A zatem, jeszcze raz został
przywołany świat antyczny, ale mimo to
szczegóły kompozycji nawiązują do
wydarzeń aktualnych- sztandary to
wspomnienie stanowiska Ludwika XIV
wobec zwycięstwa pod
Szentgotthard(Węgry), odniesionego nad
imperium otomańskim w 1664 roku, a
fragmenty statków przypominają o
handlowych przedsięwzięciach
Francuzów w Indiach.

Maria Leszczyńska-żona Ludwika XV

Salon Merkurego
Salon ten pełnił funkcję
przedpokoju Wielkich
Apartamentów, nazywano
go również „pokojem łoża”,
czyli sypialnią
reprezentacyjną, nad którą
rozpościerał się plafon
malowany przez Jean’a
Baptiste’a de
Champagine’a,
przedstawiający Merkurego
na rydwanie ciągnionym
przez koguty,
poprzedzanym przez
gwiazdę poranną i
towarzyszące jej sztuki i
nauki. W Salonie
Merkurego, podobnie jak w
sąsiednich pokojach,
odbywały się słynne
„wieczory apartamentowe”.
Każda sala miała swoje
przeznaczenie: rodzina
królewska bawiła się w
Salonie Merkurego, w
Salonie Marsa odbywały się
przeróżne gry, a po nich
koncert i bal, stół bilardowy
był ustawiony w Salonie
Diany, w Salonie Wenus
serwowano przekąski, a w
Salonie Obfitości gorące i
zimne napoje, Salon Apolla
natomiast zmieniał się w
salę muzyki i tańca.

Salon Apolla
Skoro Ludwik XIV
jako swój symbol
wybrał słońce,
musiał mieć salon
poświęcony
Apollinowi, bogu
słońca. W
środkowej partii
plafonu pędzla
Charles’a de La
Fosse,
podtrzymywanej
przez rzeźbione i
złocone figury
kobiece, ukazano
świetlistego Apolla
mknącego na
rydwanie w
otoczeniu czterech
pór roku. Salon
Apolla,
początkowo
sypialnia
reprezentacyjna(p
óźniej rolę tę pełnił
Salon Merkurego),
stał się po 1682
roku Salą
Tronową. Jednak
podczas
„wieczorów
apartamentowych”
był przekształcany
w salę muzyki i
tańca.

Salon Wojny
W okresie rozbudowy
pałacu wg projektu Le
Vau północno- zachodni
narożnik zajmował Salon
Jowisza, pełniący
wówczas rolę Wielkiego
Gabinetu. Po utworzeniu
Galerii Zwierciadlanej
zastąpił go Salon Wojny,
a jego nową dekorację
powierzono Le Brunowi i
Mansartowi. W trakcie
przekształcania Salonu
Jowisza w Salon Wojny
dekoracje o tematyce
mitologicznej musiały
ustąpić miejsca
historycznym- największy
nacisk położono na
wyeksponowanie
wojennych dokonań
Ludwika XIV.

Galeria Zwierciadlana
Galeria zwierciadlana to serce
wersalu i jego symbol. Najpierw
znajdowała się tu terasa włoska
wzniesiona przez Le Vau(1670).
Latem 1678 roku Mansart w
miejscu tarasu i dwóch salonów
które leżały na jego
krańcach(gabinet i sypialnia),
stworzył jedną długą, 73metrową salę. Dzięki temu
zewnętrzna bryła pałacu stała
się bardzo jednolita. Dekorację
wnętrz (1681 do 1686)
powierzono Le Brunowi, który
wykreował tutaj, na zlecenie
Colberta z 1671 roku, styl zwany
francuskim. Naprzeciwko
wielkich okien, półkolistych u
góry, biegnie siedemnaście
arkad z lustrami na całej
wysokości. Ten powtarzający się
motyw lustrzanej dekoracji
spowodował, ze galeria
wersalska stała się wyjątkowa i
oryginalna. W galerii
zwierciadlanej, podobnie jak w
Wielkich Apartamentach, Le
Brun zastosował dekorację
malarską sklepienia,
zachowując podział na
poszczególne kompozycje, co
było rozwiązaniem nieco
przestarzałym.

Salon Pokoju
Salon ten,
usytuowany w
południowozachodnim
narożniku
głównego
korpusu
Wersalu,
stanowi pendant
do Salonu
Wojny. Pokój
ten, podobnie
jak Salon Wojny,
otwiera się
wielką arkadą
na galerię;
wzorcem
takiego
rozwiązania był
najprawdopodob
niej pałac rodu
Colonna w
Rzymie.

Salon Wolego Oka

Sypialnia królowej

Sala Tronowa

Ogród wersalski
Ogród wersalskii jest uważany za pierwowzór ogrodu w stylu francuskim, ze względu na swe eleganckie
rozplanowanie i dekoracje, które nie są ani przesadne ani ubogie. Ogród zaprojektowany przez Le Notreà zajmuje
obszar o powierzchni 250 akrów. Stanowi on nie tylko integralną część pałacu, ale i jego dopełnienie

Ogród powstał na geometrycznym planie, jednak nie można mówić a jego monotonii. U stóp centralnego tarasu w basenie
Latony (Leto) znajduje się arcydzieło Maryègo ukazujące boginię z synem i córką, Apollonem i Dianą

Basen Apollina

Rzeźba góruje nad koncentrycznymi basenami w kształcie piramidy. Za basenem Latony rozciąga się długa Aleja Tapis-Vert (zielonych
dywanów), która prowadzi do basenu Apollina. Rydwan ciągniony przez cztery konie wynurza się władczo z wody, zaś Trytony
dmuchają w muszle oznajmiając nadejście boga. Ta dynamiczna i równocześnie majestatyczna grupa dłuta Turbyègo stanowi niejako
symbol okresu największej świetności Wersalu. Za basenem Apollina rozciąga się obszar zieleni z wielkim kanałem, którego bieg
przecina w połowie mały kanał.

Basen Apollina

Wioska Królowej
Od 1783 roku w północnej części posiadłości Królowej pojawiło się
osiemnaście chat krytych słomą. Wioska Marii Antoniny może stanowić
przykład bardzo szczegółowej koncepcji tego typu ogrodów, budzących
zachwyt w ostatnich latach ancien regime ‘u.

W skład założenia wchodzi staw wokół którego wznosi się dwanaście
domów, jest również mostek nad wodą, wieża i chaty kryte słomą.
Wioska Królowej stanowiła naturalne przedłużenie ogrodu angielskiego.
Kształtował się nowy modem życia-prywatnego i rodzinnego.

Latarnia

Młyn

Winnica

Świątynia Miłości

Świątynia Miłości

Opracowanie-Paweł Janowiak
[email protected]

Slide 40

Wersal
Chateau de Versailles

WERSAL

Charakterystyka

Wersal
Chateau de Versailles
Położenie
Versailles, Francja
Czas powstania
1661 - 1774
Typ
Pałac królewski
Styl architektoniczny
Barok
Materiały
Kamień, Cegła
Koszt budowy
Ok. 500 milionów marek
Powierzchnia
100 hektarów - ogrody Wersalu
Architekci
André Le Notre, Louis Le Vau, Jules HardouinMansart, Charles Le Brun, Robert de Cotte,
Ange-Janques Bagriel

Wersal Królów

Wersal Ludwika XIII
•Wstępując na tron miał 9 lat, a regencję
powierzono jego matce- Marii Medycejskiej,
•Stanowisko pierwszego ministra powierzył
kardynałowi Richelieu,
•W państwie panował kryzys finansowy- brak
pieniędzy na prowadzenie prac
architektonicznych,
•Ludwik XIII postanowił zbudować niewielką
budowlę na terenach wcześniej należących do
Gondich,

•W 1623 r. nadzór nad budową pawilonu
myśliwskiego powierzono Nicholasowi Huau,
•W latach 1631- 1634 przebudowę domku króla
powierzono Philibertowi Le Roy.

Wersal Ludwika XIV

•1661: śmierć kardynała Mazarina,
•w rządzeniu król korzystał z rad ministrów Le
Tellier’a, Fouquet i Lionne,
•dwadzieścia pierwszych lat panowania
Ludwika XIV upłynęło pod znakiem rozwoju
gospodarczego i kulturalnego,
•nastąpiła reorganizacja administracji,
sądownictwa i finansów; podjęto szereg
kroków przeciw arystokracji, ograniczono
uprawnienia gubernatorów prowincji,
•Ludwik XIV głosił niezależność władzy
świeckiej i wolność Kościoła francuskiego
wobec Watykanu; zwalczał działalność
jansenistów i protestantów,

•Król prowadził wojnę z Hiszpanią pod
pretekstem niespłacenia przez Hiszpanię
posagu Marii Teresy; w 1668 r. Ludwik XIV
podpisał w Akwizgranie traktat z Hiszpanią,

Wersal Ludwika XV

•W młodych latach króla
regencję powierzono księciu
Filipowi Orleańskiemu,
•W okresie tym nastąpiła
spłata ogromnego zadłużenia,
co pozwoliło ożywić
gospodarkę,
•Długie panowanie Ludwika
XV było okresem względnego
pokoju i dobrobytu,

Bassin trianon

Wersal Ludwika XVI

•Po całej serii nieudanych reform sytuacja
finansowa i polityczna znacznie się
pogorszyła, a opozycja i opinia publiczna
stawały w coraz większej opozycji wobec
króla,
•W sierpniu 1788 r. król zdecydował się
zwołać Stany Generalne niezwoływane od
1614 r.,
•Po obaleniu monarchii 10.08.1792 r. króla
uwięziono, a 21.01.1793 r. został stracony
•Zgromadzenie Ustawodawcze ustanowiło, że
wszystkie obrazy, meble i dzieła sztuki z
pałaców królewskich zostaną przeniesione do
Luwru,
•Po obaleniu monarchii w 1792 r. pałac
wersalski stał się własnością publiczną,
wyposażenie wnętrz wystawiono na sprzedaż,
•W 1793 r. Komitet Ocalenia Publicznego
zarządził, że w pałacu zorganizowane zostaną:
szkoła centralna, biblioteka, pracownia
historyczna oraz muzeum malarstwa i rzeźby
francuskiej.

Ewolucja Wersalu

Cztery Kampanie

Rozkład projektu i poszczególne etapy rozbudowy

Ewolucja Wersalu
Po śmierci Kardynała Mazzarina w 1661, który pełnił funkcję regenta w czasach wczesnej młodości Ludwika XIV, król
rozpoczął swoje własne rządy. Od tego momentu konstrukcja i ekspansja Wersalu stały się synonimem absolutystycznych
rządów młodego władcy. Król Ludwik XIV po konfiskacie nieruchomości Fouquet’a skorzystał z talentów architektów Louis
Le Vau i Andre Le Notre oraz malarza, a zarazem wprawnego dekoratora, Charlesa Le Bruna w swej kampanii przebudowy
Wersalu, który w swojej historii doświadczył czterech głównych prac budowlanych i każda z nich odpowiadała wojnom
prowadzonym w okresie rządów Ludwika XIV.

1 Kampania
Pierwsza kampania przebudowy Wersalu miała miejsce w latach 1664-1668 i rozpoczęła się od festynu baletowo-muzycznego
zatytułowanego „Plaisirs de I’lle enchantee”, które odbyło się w dniach od 7 do 13 maja 1664 roku. Przyjęcie było rzekomo wydane
by uczcić dwie królowe Francji: Annę Austryjaczkę, Królową Matkę i Marię Teresę - żonę Ludwika XIV, ale w rzeczywistości było
wydane na cześć królewskiej kochanki, Luizy de La Valliere. To przyjęcie jest często uważane za preludium tzw. wojny dewolucyjnej,
którą Ludwik XIV wypowiedział Hiszpanii(1667-68).
Ta pierwsza kampania miała na celu wprowadzenie poprawek umożliwiających pomieszczenie w zamku i ogrodach 600 gości
zaproszonych na przyjecie.

2 Kampania
Druga kampania mająca miejsce w latach 1669-1672 była zainaugurowana przez podpisanie Traktatu Aix-La-Chapelle, kończącego wojnę
dewolucyjną. Podczas kampanii pałac zaczął przybierać dzisiejsza formę. Najważniejszą zmianą była modyfikacja tzw. koperty domku
myśliwskiego Ludwika XIII, która została dokonana przez Louis Le Vau. „Koperta” otaczała domek króla od północy, południa i zachodu. Nowa
struktura zapewniła kwatery dla króla i członków jego rodziny. Główne piętro zamku zawierało dwa apartamenty: pierwszy dla monarchy, drugi
dla królowej. Wielki Apartament króla zajmował północną część zameczku, a Wielki apartament królowej znajdował się w południowej części.
Zachodnia część budowli przeznaczona była w większości na taras, który później został zniszczony by zbudować Salę Lustrzaną. Na parterze
północnej części zamku znajdowały się łaźnie, zawierające ukryte ośmiokątne wanny z bieżącą zimną i ciepłą wodą.

Brat króla i jego żona , książę i księżniczka z dynastii Orleańskiej, zajmowali apartamenty na parterze w południowej
części zamku. Wyższe piętra przeznaczone były na prywatne komnaty dla króla i jego dzieci. Istotny dla projektu i
konstrukcji powyższych apartamentów królewskich jest fakt, że oba pomieszczenia miały tę samą konfigurację i
rozmiary, co było dotychczas niespotykaną cechą we francuskich projektach pałaców.

Oba „wielkie” apartamenty
królewskie formowane były
na kształt 7 amfiladowych
pokoi. Każdy z nich
dedykowany był jednemu z
ówcześnie znanych boskich
ciał i był personifikowany do
odpowiedniego greckorzymskiego bóstwa.
Dekoracje pokoi( prace
prowadzone były pod
zarządem Charlesa Le Bruna)
przedstawiały „heroiczne
działania króla” i były
przedstawione w formie
alegorycznej przez czyny
historycznych postaci z
przeszłości antycznej, jak na
przykład Aleksandra
Wielkiego.

3 Kampania
Trzecia kampania(1678-1684) zapoczątkowana była przez podpisanie traktatu Nimegen, kończącego wojnę niemiecką
prowadzoną w latach 1672-1678. Trzecia przebudowa kierowana była przez architekta Julesa Hardoui Mansart’a .W tym
czasie powstał Wersal w formie znanej obecnie. Mansart zaprojektował północne i południowe skrzydło Galerii
Zwierciadlanej oraz Oranżerię .

Le Brun był zaangażowany nie tylko w dekorowanie wnętrz, lecz także współpracował z Andre Le Notre zajmującym się
projektowaniem ogrodów. W maju 1682 Ludwik XIV oficjalnie przeniósł swój dwór do Wersalu, który w tym okresie stał się
symbolem superpotęgi Francji.

4 Kampania
Wkrótce po zakończeniu wojny z Ligą Augsburską (1688-1697) Ludwik XIV podjął ostatnią kampanie mającą na celu
przebudowę Wersalu. Czwarta kampania (1701-1710) skoncentrowana była głownie na konstrukcji Królewskiej Kaplicy,
zaprojektowanej przez Manstarta i dokończonej przez Roberta de Cotte i jego zespół. Wystąpiły również pewne przeróbki
królewskiego Małego Apartamentu –mianowicie Salonu Wolego Oka(Salon de l’Oeil de Boeu) i królewskiego alkierza. Z
zakończeniem kaplicy w 1710 w zasadzie cała konstrukcja Wersalu została ustalona; budowla pozostała nienaruszona przez
około dwadzieścia lat rządów Ludwika XV.

Kaplica królewska
Na piętrze pałacu znajduje się kaplica zbudowana w latach 1698-1710 według projektu Hardouin-Mansarta. Posiada ona
trzy nawy i czworoboczne filary podtrzymujące łuki zwieńczone galerią ze żłobionymi kolumnami. Na tym samym, piętrze
można podziwiać sześć wielkich komnat Wielkich Apartamentów (Grand Appartement), gdzie władca przyjmował swych
dworzan trzy razy w tygodniu, między szóstą a dziesiątą wieczorem.

Salon Herkulesa

Salon ten dziś łączący budynek
główny ze skrzydłem
północnym, początkowo był
miejscem, gdzie w latach 16821710 znajdowały się empory
czwartej tymczasowej kaplicy
wersalskiej. Dopiero po
przebudowie Roberta de Cotte,
od 1712 roku zaczął pełnić
funkcję salonu. Po śmierci
Ludwika XIV, prace dekoracyjne
zostały wznowione w 1725 za
rządów Ludwika XV. Barwne
marmury i pilastry z korynckimi
kapitelami z brązu złoconego
nawiązują do stylu Galerii
Zwierciadlanej. Jedynym
ustępstwem na rzecz stylu
Ludwika XV- rokoka, są
rzeźbione przez Jacques’a
Verbeckta ramy okalające dwa
obrazy Veroneza: Spotkanie
Eliezera i Rebeki oraz Ucztę u
Szymona.

Salon Wenus
Salon ten sąsiaduje za
Salonem Obfitości i
został utworzony przez
Mansarta z przodu
Wielkich Apartamentów.
Jego dekoracja była
zharmonizowana z
pozostałymi pokojami:
zdobiły go barwne
marmury i plafon ze
scenami ujętymi w ramy.
Na ścianach, płyciny z
prawdziwego marmuru
sąsiadują z malowanymi
jońskimi kolumnami i
kolumnami
namalowanymi- elementy
te tworzą pewną
odrębność dekoracyjną.
Na krótszych bokach Sali
malarz Jules Jean
Rousseau stworzył dwie
iluzjonistyczne
perspektywy
przedstawiające antyczne
galerie i portyki,
natomiast pomiędzy
oknami znalazły się
pozorne nisze z
malowanymi posągami.

Salon Diany

Do 1675 roku
salon ten był
pierwszym pokojem
Wielkich
Apartamentów,
mającym
bezpośrednie
połączenie ze
Schodami
Ambasadorów.
Nazwa salonu
pozwala rozpoznać
temat kompozycji
umieszczonych nad
drzwiami i
centralnego
malowidła na
plafonie- Diana
patronująca
żeglarzom i
myśliwym pędzla
Gabriela
Blancharda.

Salon Marsa
W centralnej części plafonu widnieje
scena Mars na rydwanie ciągniony przez
wilki, pędzla Claude’a Audrana, malowana
w skrócie perspektywicznym. Obok
znajduje się Zwycięstwo podtrzymywane
przez Herkulesa(Jean Baptiste’a
Jouveneta) oraz kompozycja Strach, lęk i
trwoga zwyciężająca moce ziemi(Rene
Antoine’a Houasse’a. Sześć malowanych
medalionów opiewa czyny wojenne
wielkich wodzów starożytnych- Cezara i
Cyrusa, Konstantyna Wielkiego i
Antoniusza, Demetriusza i Aleksandra
Sewera. A zatem, jeszcze raz został
przywołany świat antyczny, ale mimo to
szczegóły kompozycji nawiązują do
wydarzeń aktualnych- sztandary to
wspomnienie stanowiska Ludwika XIV
wobec zwycięstwa pod
Szentgotthard(Węgry), odniesionego nad
imperium otomańskim w 1664 roku, a
fragmenty statków przypominają o
handlowych przedsięwzięciach
Francuzów w Indiach.

Maria Leszczyńska-żona Ludwika XV

Salon Merkurego
Salon ten pełnił funkcję
przedpokoju Wielkich
Apartamentów, nazywano
go również „pokojem łoża”,
czyli sypialnią
reprezentacyjną, nad którą
rozpościerał się plafon
malowany przez Jean’a
Baptiste’a de
Champagine’a,
przedstawiający Merkurego
na rydwanie ciągnionym
przez koguty,
poprzedzanym przez
gwiazdę poranną i
towarzyszące jej sztuki i
nauki. W Salonie
Merkurego, podobnie jak w
sąsiednich pokojach,
odbywały się słynne
„wieczory apartamentowe”.
Każda sala miała swoje
przeznaczenie: rodzina
królewska bawiła się w
Salonie Merkurego, w
Salonie Marsa odbywały się
przeróżne gry, a po nich
koncert i bal, stół bilardowy
był ustawiony w Salonie
Diany, w Salonie Wenus
serwowano przekąski, a w
Salonie Obfitości gorące i
zimne napoje, Salon Apolla
natomiast zmieniał się w
salę muzyki i tańca.

Salon Apolla
Skoro Ludwik XIV
jako swój symbol
wybrał słońce,
musiał mieć salon
poświęcony
Apollinowi, bogu
słońca. W
środkowej partii
plafonu pędzla
Charles’a de La
Fosse,
podtrzymywanej
przez rzeźbione i
złocone figury
kobiece, ukazano
świetlistego Apolla
mknącego na
rydwanie w
otoczeniu czterech
pór roku. Salon
Apolla,
początkowo
sypialnia
reprezentacyjna(p
óźniej rolę tę pełnił
Salon Merkurego),
stał się po 1682
roku Salą
Tronową. Jednak
podczas
„wieczorów
apartamentowych”
był przekształcany
w salę muzyki i
tańca.

Salon Wojny
W okresie rozbudowy
pałacu wg projektu Le
Vau północno- zachodni
narożnik zajmował Salon
Jowisza, pełniący
wówczas rolę Wielkiego
Gabinetu. Po utworzeniu
Galerii Zwierciadlanej
zastąpił go Salon Wojny,
a jego nową dekorację
powierzono Le Brunowi i
Mansartowi. W trakcie
przekształcania Salonu
Jowisza w Salon Wojny
dekoracje o tematyce
mitologicznej musiały
ustąpić miejsca
historycznym- największy
nacisk położono na
wyeksponowanie
wojennych dokonań
Ludwika XIV.

Galeria Zwierciadlana
Galeria zwierciadlana to serce
wersalu i jego symbol. Najpierw
znajdowała się tu terasa włoska
wzniesiona przez Le Vau(1670).
Latem 1678 roku Mansart w
miejscu tarasu i dwóch salonów
które leżały na jego
krańcach(gabinet i sypialnia),
stworzył jedną długą, 73metrową salę. Dzięki temu
zewnętrzna bryła pałacu stała
się bardzo jednolita. Dekorację
wnętrz (1681 do 1686)
powierzono Le Brunowi, który
wykreował tutaj, na zlecenie
Colberta z 1671 roku, styl zwany
francuskim. Naprzeciwko
wielkich okien, półkolistych u
góry, biegnie siedemnaście
arkad z lustrami na całej
wysokości. Ten powtarzający się
motyw lustrzanej dekoracji
spowodował, ze galeria
wersalska stała się wyjątkowa i
oryginalna. W galerii
zwierciadlanej, podobnie jak w
Wielkich Apartamentach, Le
Brun zastosował dekorację
malarską sklepienia,
zachowując podział na
poszczególne kompozycje, co
było rozwiązaniem nieco
przestarzałym.

Salon Pokoju
Salon ten,
usytuowany w
południowozachodnim
narożniku
głównego
korpusu
Wersalu,
stanowi pendant
do Salonu
Wojny. Pokój
ten, podobnie
jak Salon Wojny,
otwiera się
wielką arkadą
na galerię;
wzorcem
takiego
rozwiązania był
najprawdopodob
niej pałac rodu
Colonna w
Rzymie.

Salon Wolego Oka

Sypialnia królowej

Sala Tronowa

Ogród wersalski
Ogród wersalskii jest uważany za pierwowzór ogrodu w stylu francuskim, ze względu na swe eleganckie
rozplanowanie i dekoracje, które nie są ani przesadne ani ubogie. Ogród zaprojektowany przez Le Notreà zajmuje
obszar o powierzchni 250 akrów. Stanowi on nie tylko integralną część pałacu, ale i jego dopełnienie

Ogród powstał na geometrycznym planie, jednak nie można mówić a jego monotonii. U stóp centralnego tarasu w basenie
Latony (Leto) znajduje się arcydzieło Maryègo ukazujące boginię z synem i córką, Apollonem i Dianą

Basen Apollina

Rzeźba góruje nad koncentrycznymi basenami w kształcie piramidy. Za basenem Latony rozciąga się długa Aleja Tapis-Vert (zielonych
dywanów), która prowadzi do basenu Apollina. Rydwan ciągniony przez cztery konie wynurza się władczo z wody, zaś Trytony
dmuchają w muszle oznajmiając nadejście boga. Ta dynamiczna i równocześnie majestatyczna grupa dłuta Turbyègo stanowi niejako
symbol okresu największej świetności Wersalu. Za basenem Apollina rozciąga się obszar zieleni z wielkim kanałem, którego bieg
przecina w połowie mały kanał.

Basen Apollina

Wioska Królowej
Od 1783 roku w północnej części posiadłości Królowej pojawiło się
osiemnaście chat krytych słomą. Wioska Marii Antoniny może stanowić
przykład bardzo szczegółowej koncepcji tego typu ogrodów, budzących
zachwyt w ostatnich latach ancien regime ‘u.

W skład założenia wchodzi staw wokół którego wznosi się dwanaście
domów, jest również mostek nad wodą, wieża i chaty kryte słomą.
Wioska Królowej stanowiła naturalne przedłużenie ogrodu angielskiego.
Kształtował się nowy modem życia-prywatnego i rodzinnego.

Latarnia

Młyn

Winnica

Świątynia Miłości

Świątynia Miłości

Opracowanie-Paweł Janowiak
[email protected]

Slide 41

Wersal
Chateau de Versailles

WERSAL

Charakterystyka

Wersal
Chateau de Versailles
Położenie
Versailles, Francja
Czas powstania
1661 - 1774
Typ
Pałac królewski
Styl architektoniczny
Barok
Materiały
Kamień, Cegła
Koszt budowy
Ok. 500 milionów marek
Powierzchnia
100 hektarów - ogrody Wersalu
Architekci
André Le Notre, Louis Le Vau, Jules HardouinMansart, Charles Le Brun, Robert de Cotte,
Ange-Janques Bagriel

Wersal Królów

Wersal Ludwika XIII
•Wstępując na tron miał 9 lat, a regencję
powierzono jego matce- Marii Medycejskiej,
•Stanowisko pierwszego ministra powierzył
kardynałowi Richelieu,
•W państwie panował kryzys finansowy- brak
pieniędzy na prowadzenie prac
architektonicznych,
•Ludwik XIII postanowił zbudować niewielką
budowlę na terenach wcześniej należących do
Gondich,

•W 1623 r. nadzór nad budową pawilonu
myśliwskiego powierzono Nicholasowi Huau,
•W latach 1631- 1634 przebudowę domku króla
powierzono Philibertowi Le Roy.

Wersal Ludwika XIV

•1661: śmierć kardynała Mazarina,
•w rządzeniu król korzystał z rad ministrów Le
Tellier’a, Fouquet i Lionne,
•dwadzieścia pierwszych lat panowania
Ludwika XIV upłynęło pod znakiem rozwoju
gospodarczego i kulturalnego,
•nastąpiła reorganizacja administracji,
sądownictwa i finansów; podjęto szereg
kroków przeciw arystokracji, ograniczono
uprawnienia gubernatorów prowincji,
•Ludwik XIV głosił niezależność władzy
świeckiej i wolność Kościoła francuskiego
wobec Watykanu; zwalczał działalność
jansenistów i protestantów,

•Król prowadził wojnę z Hiszpanią pod
pretekstem niespłacenia przez Hiszpanię
posagu Marii Teresy; w 1668 r. Ludwik XIV
podpisał w Akwizgranie traktat z Hiszpanią,

Wersal Ludwika XV

•W młodych latach króla
regencję powierzono księciu
Filipowi Orleańskiemu,
•W okresie tym nastąpiła
spłata ogromnego zadłużenia,
co pozwoliło ożywić
gospodarkę,
•Długie panowanie Ludwika
XV było okresem względnego
pokoju i dobrobytu,

Bassin trianon

Wersal Ludwika XVI

•Po całej serii nieudanych reform sytuacja
finansowa i polityczna znacznie się
pogorszyła, a opozycja i opinia publiczna
stawały w coraz większej opozycji wobec
króla,
•W sierpniu 1788 r. król zdecydował się
zwołać Stany Generalne niezwoływane od
1614 r.,
•Po obaleniu monarchii 10.08.1792 r. króla
uwięziono, a 21.01.1793 r. został stracony
•Zgromadzenie Ustawodawcze ustanowiło, że
wszystkie obrazy, meble i dzieła sztuki z
pałaców królewskich zostaną przeniesione do
Luwru,
•Po obaleniu monarchii w 1792 r. pałac
wersalski stał się własnością publiczną,
wyposażenie wnętrz wystawiono na sprzedaż,
•W 1793 r. Komitet Ocalenia Publicznego
zarządził, że w pałacu zorganizowane zostaną:
szkoła centralna, biblioteka, pracownia
historyczna oraz muzeum malarstwa i rzeźby
francuskiej.

Ewolucja Wersalu

Cztery Kampanie

Rozkład projektu i poszczególne etapy rozbudowy

Ewolucja Wersalu
Po śmierci Kardynała Mazzarina w 1661, który pełnił funkcję regenta w czasach wczesnej młodości Ludwika XIV, król
rozpoczął swoje własne rządy. Od tego momentu konstrukcja i ekspansja Wersalu stały się synonimem absolutystycznych
rządów młodego władcy. Król Ludwik XIV po konfiskacie nieruchomości Fouquet’a skorzystał z talentów architektów Louis
Le Vau i Andre Le Notre oraz malarza, a zarazem wprawnego dekoratora, Charlesa Le Bruna w swej kampanii przebudowy
Wersalu, który w swojej historii doświadczył czterech głównych prac budowlanych i każda z nich odpowiadała wojnom
prowadzonym w okresie rządów Ludwika XIV.

1 Kampania
Pierwsza kampania przebudowy Wersalu miała miejsce w latach 1664-1668 i rozpoczęła się od festynu baletowo-muzycznego
zatytułowanego „Plaisirs de I’lle enchantee”, które odbyło się w dniach od 7 do 13 maja 1664 roku. Przyjęcie było rzekomo wydane
by uczcić dwie królowe Francji: Annę Austryjaczkę, Królową Matkę i Marię Teresę - żonę Ludwika XIV, ale w rzeczywistości było
wydane na cześć królewskiej kochanki, Luizy de La Valliere. To przyjęcie jest często uważane za preludium tzw. wojny dewolucyjnej,
którą Ludwik XIV wypowiedział Hiszpanii(1667-68).
Ta pierwsza kampania miała na celu wprowadzenie poprawek umożliwiających pomieszczenie w zamku i ogrodach 600 gości
zaproszonych na przyjecie.

2 Kampania
Druga kampania mająca miejsce w latach 1669-1672 była zainaugurowana przez podpisanie Traktatu Aix-La-Chapelle, kończącego wojnę
dewolucyjną. Podczas kampanii pałac zaczął przybierać dzisiejsza formę. Najważniejszą zmianą była modyfikacja tzw. koperty domku
myśliwskiego Ludwika XIII, która została dokonana przez Louis Le Vau. „Koperta” otaczała domek króla od północy, południa i zachodu. Nowa
struktura zapewniła kwatery dla króla i członków jego rodziny. Główne piętro zamku zawierało dwa apartamenty: pierwszy dla monarchy, drugi
dla królowej. Wielki Apartament króla zajmował północną część zameczku, a Wielki apartament królowej znajdował się w południowej części.
Zachodnia część budowli przeznaczona była w większości na taras, który później został zniszczony by zbudować Salę Lustrzaną. Na parterze
północnej części zamku znajdowały się łaźnie, zawierające ukryte ośmiokątne wanny z bieżącą zimną i ciepłą wodą.

Brat króla i jego żona , książę i księżniczka z dynastii Orleańskiej, zajmowali apartamenty na parterze w południowej
części zamku. Wyższe piętra przeznaczone były na prywatne komnaty dla króla i jego dzieci. Istotny dla projektu i
konstrukcji powyższych apartamentów królewskich jest fakt, że oba pomieszczenia miały tę samą konfigurację i
rozmiary, co było dotychczas niespotykaną cechą we francuskich projektach pałaców.

Oba „wielkie” apartamenty
królewskie formowane były
na kształt 7 amfiladowych
pokoi. Każdy z nich
dedykowany był jednemu z
ówcześnie znanych boskich
ciał i był personifikowany do
odpowiedniego greckorzymskiego bóstwa.
Dekoracje pokoi( prace
prowadzone były pod
zarządem Charlesa Le Bruna)
przedstawiały „heroiczne
działania króla” i były
przedstawione w formie
alegorycznej przez czyny
historycznych postaci z
przeszłości antycznej, jak na
przykład Aleksandra
Wielkiego.

3 Kampania
Trzecia kampania(1678-1684) zapoczątkowana była przez podpisanie traktatu Nimegen, kończącego wojnę niemiecką
prowadzoną w latach 1672-1678. Trzecia przebudowa kierowana była przez architekta Julesa Hardoui Mansart’a .W tym
czasie powstał Wersal w formie znanej obecnie. Mansart zaprojektował północne i południowe skrzydło Galerii
Zwierciadlanej oraz Oranżerię .

Le Brun był zaangażowany nie tylko w dekorowanie wnętrz, lecz także współpracował z Andre Le Notre zajmującym się
projektowaniem ogrodów. W maju 1682 Ludwik XIV oficjalnie przeniósł swój dwór do Wersalu, który w tym okresie stał się
symbolem superpotęgi Francji.

4 Kampania
Wkrótce po zakończeniu wojny z Ligą Augsburską (1688-1697) Ludwik XIV podjął ostatnią kampanie mającą na celu
przebudowę Wersalu. Czwarta kampania (1701-1710) skoncentrowana była głownie na konstrukcji Królewskiej Kaplicy,
zaprojektowanej przez Manstarta i dokończonej przez Roberta de Cotte i jego zespół. Wystąpiły również pewne przeróbki
królewskiego Małego Apartamentu –mianowicie Salonu Wolego Oka(Salon de l’Oeil de Boeu) i królewskiego alkierza. Z
zakończeniem kaplicy w 1710 w zasadzie cała konstrukcja Wersalu została ustalona; budowla pozostała nienaruszona przez
około dwadzieścia lat rządów Ludwika XV.

Kaplica królewska
Na piętrze pałacu znajduje się kaplica zbudowana w latach 1698-1710 według projektu Hardouin-Mansarta. Posiada ona
trzy nawy i czworoboczne filary podtrzymujące łuki zwieńczone galerią ze żłobionymi kolumnami. Na tym samym, piętrze
można podziwiać sześć wielkich komnat Wielkich Apartamentów (Grand Appartement), gdzie władca przyjmował swych
dworzan trzy razy w tygodniu, między szóstą a dziesiątą wieczorem.

Salon Herkulesa

Salon ten dziś łączący budynek
główny ze skrzydłem
północnym, początkowo był
miejscem, gdzie w latach 16821710 znajdowały się empory
czwartej tymczasowej kaplicy
wersalskiej. Dopiero po
przebudowie Roberta de Cotte,
od 1712 roku zaczął pełnić
funkcję salonu. Po śmierci
Ludwika XIV, prace dekoracyjne
zostały wznowione w 1725 za
rządów Ludwika XV. Barwne
marmury i pilastry z korynckimi
kapitelami z brązu złoconego
nawiązują do stylu Galerii
Zwierciadlanej. Jedynym
ustępstwem na rzecz stylu
Ludwika XV- rokoka, są
rzeźbione przez Jacques’a
Verbeckta ramy okalające dwa
obrazy Veroneza: Spotkanie
Eliezera i Rebeki oraz Ucztę u
Szymona.

Salon Wenus
Salon ten sąsiaduje za
Salonem Obfitości i
został utworzony przez
Mansarta z przodu
Wielkich Apartamentów.
Jego dekoracja była
zharmonizowana z
pozostałymi pokojami:
zdobiły go barwne
marmury i plafon ze
scenami ujętymi w ramy.
Na ścianach, płyciny z
prawdziwego marmuru
sąsiadują z malowanymi
jońskimi kolumnami i
kolumnami
namalowanymi- elementy
te tworzą pewną
odrębność dekoracyjną.
Na krótszych bokach Sali
malarz Jules Jean
Rousseau stworzył dwie
iluzjonistyczne
perspektywy
przedstawiające antyczne
galerie i portyki,
natomiast pomiędzy
oknami znalazły się
pozorne nisze z
malowanymi posągami.

Salon Diany

Do 1675 roku
salon ten był
pierwszym pokojem
Wielkich
Apartamentów,
mającym
bezpośrednie
połączenie ze
Schodami
Ambasadorów.
Nazwa salonu
pozwala rozpoznać
temat kompozycji
umieszczonych nad
drzwiami i
centralnego
malowidła na
plafonie- Diana
patronująca
żeglarzom i
myśliwym pędzla
Gabriela
Blancharda.

Salon Marsa
W centralnej części plafonu widnieje
scena Mars na rydwanie ciągniony przez
wilki, pędzla Claude’a Audrana, malowana
w skrócie perspektywicznym. Obok
znajduje się Zwycięstwo podtrzymywane
przez Herkulesa(Jean Baptiste’a
Jouveneta) oraz kompozycja Strach, lęk i
trwoga zwyciężająca moce ziemi(Rene
Antoine’a Houasse’a. Sześć malowanych
medalionów opiewa czyny wojenne
wielkich wodzów starożytnych- Cezara i
Cyrusa, Konstantyna Wielkiego i
Antoniusza, Demetriusza i Aleksandra
Sewera. A zatem, jeszcze raz został
przywołany świat antyczny, ale mimo to
szczegóły kompozycji nawiązują do
wydarzeń aktualnych- sztandary to
wspomnienie stanowiska Ludwika XIV
wobec zwycięstwa pod
Szentgotthard(Węgry), odniesionego nad
imperium otomańskim w 1664 roku, a
fragmenty statków przypominają o
handlowych przedsięwzięciach
Francuzów w Indiach.

Maria Leszczyńska-żona Ludwika XV

Salon Merkurego
Salon ten pełnił funkcję
przedpokoju Wielkich
Apartamentów, nazywano
go również „pokojem łoża”,
czyli sypialnią
reprezentacyjną, nad którą
rozpościerał się plafon
malowany przez Jean’a
Baptiste’a de
Champagine’a,
przedstawiający Merkurego
na rydwanie ciągnionym
przez koguty,
poprzedzanym przez
gwiazdę poranną i
towarzyszące jej sztuki i
nauki. W Salonie
Merkurego, podobnie jak w
sąsiednich pokojach,
odbywały się słynne
„wieczory apartamentowe”.
Każda sala miała swoje
przeznaczenie: rodzina
królewska bawiła się w
Salonie Merkurego, w
Salonie Marsa odbywały się
przeróżne gry, a po nich
koncert i bal, stół bilardowy
był ustawiony w Salonie
Diany, w Salonie Wenus
serwowano przekąski, a w
Salonie Obfitości gorące i
zimne napoje, Salon Apolla
natomiast zmieniał się w
salę muzyki i tańca.

Salon Apolla
Skoro Ludwik XIV
jako swój symbol
wybrał słońce,
musiał mieć salon
poświęcony
Apollinowi, bogu
słońca. W
środkowej partii
plafonu pędzla
Charles’a de La
Fosse,
podtrzymywanej
przez rzeźbione i
złocone figury
kobiece, ukazano
świetlistego Apolla
mknącego na
rydwanie w
otoczeniu czterech
pór roku. Salon
Apolla,
początkowo
sypialnia
reprezentacyjna(p
óźniej rolę tę pełnił
Salon Merkurego),
stał się po 1682
roku Salą
Tronową. Jednak
podczas
„wieczorów
apartamentowych”
był przekształcany
w salę muzyki i
tańca.

Salon Wojny
W okresie rozbudowy
pałacu wg projektu Le
Vau północno- zachodni
narożnik zajmował Salon
Jowisza, pełniący
wówczas rolę Wielkiego
Gabinetu. Po utworzeniu
Galerii Zwierciadlanej
zastąpił go Salon Wojny,
a jego nową dekorację
powierzono Le Brunowi i
Mansartowi. W trakcie
przekształcania Salonu
Jowisza w Salon Wojny
dekoracje o tematyce
mitologicznej musiały
ustąpić miejsca
historycznym- największy
nacisk położono na
wyeksponowanie
wojennych dokonań
Ludwika XIV.

Galeria Zwierciadlana
Galeria zwierciadlana to serce
wersalu i jego symbol. Najpierw
znajdowała się tu terasa włoska
wzniesiona przez Le Vau(1670).
Latem 1678 roku Mansart w
miejscu tarasu i dwóch salonów
które leżały na jego
krańcach(gabinet i sypialnia),
stworzył jedną długą, 73metrową salę. Dzięki temu
zewnętrzna bryła pałacu stała
się bardzo jednolita. Dekorację
wnętrz (1681 do 1686)
powierzono Le Brunowi, który
wykreował tutaj, na zlecenie
Colberta z 1671 roku, styl zwany
francuskim. Naprzeciwko
wielkich okien, półkolistych u
góry, biegnie siedemnaście
arkad z lustrami na całej
wysokości. Ten powtarzający się
motyw lustrzanej dekoracji
spowodował, ze galeria
wersalska stała się wyjątkowa i
oryginalna. W galerii
zwierciadlanej, podobnie jak w
Wielkich Apartamentach, Le
Brun zastosował dekorację
malarską sklepienia,
zachowując podział na
poszczególne kompozycje, co
było rozwiązaniem nieco
przestarzałym.

Salon Pokoju
Salon ten,
usytuowany w
południowozachodnim
narożniku
głównego
korpusu
Wersalu,
stanowi pendant
do Salonu
Wojny. Pokój
ten, podobnie
jak Salon Wojny,
otwiera się
wielką arkadą
na galerię;
wzorcem
takiego
rozwiązania był
najprawdopodob
niej pałac rodu
Colonna w
Rzymie.

Salon Wolego Oka

Sypialnia królowej

Sala Tronowa

Ogród wersalski
Ogród wersalskii jest uważany za pierwowzór ogrodu w stylu francuskim, ze względu na swe eleganckie
rozplanowanie i dekoracje, które nie są ani przesadne ani ubogie. Ogród zaprojektowany przez Le Notreà zajmuje
obszar o powierzchni 250 akrów. Stanowi on nie tylko integralną część pałacu, ale i jego dopełnienie

Ogród powstał na geometrycznym planie, jednak nie można mówić a jego monotonii. U stóp centralnego tarasu w basenie
Latony (Leto) znajduje się arcydzieło Maryègo ukazujące boginię z synem i córką, Apollonem i Dianą

Basen Apollina

Rzeźba góruje nad koncentrycznymi basenami w kształcie piramidy. Za basenem Latony rozciąga się długa Aleja Tapis-Vert (zielonych
dywanów), która prowadzi do basenu Apollina. Rydwan ciągniony przez cztery konie wynurza się władczo z wody, zaś Trytony
dmuchają w muszle oznajmiając nadejście boga. Ta dynamiczna i równocześnie majestatyczna grupa dłuta Turbyègo stanowi niejako
symbol okresu największej świetności Wersalu. Za basenem Apollina rozciąga się obszar zieleni z wielkim kanałem, którego bieg
przecina w połowie mały kanał.

Basen Apollina

Wioska Królowej
Od 1783 roku w północnej części posiadłości Królowej pojawiło się
osiemnaście chat krytych słomą. Wioska Marii Antoniny może stanowić
przykład bardzo szczegółowej koncepcji tego typu ogrodów, budzących
zachwyt w ostatnich latach ancien regime ‘u.

W skład założenia wchodzi staw wokół którego wznosi się dwanaście
domów, jest również mostek nad wodą, wieża i chaty kryte słomą.
Wioska Królowej stanowiła naturalne przedłużenie ogrodu angielskiego.
Kształtował się nowy modem życia-prywatnego i rodzinnego.

Latarnia

Młyn

Winnica

Świątynia Miłości

Świątynia Miłości

Opracowanie-Paweł Janowiak
[email protected]

Slide 42

Wersal
Chateau de Versailles

WERSAL

Charakterystyka

Wersal
Chateau de Versailles
Położenie
Versailles, Francja
Czas powstania
1661 - 1774
Typ
Pałac królewski
Styl architektoniczny
Barok
Materiały
Kamień, Cegła
Koszt budowy
Ok. 500 milionów marek
Powierzchnia
100 hektarów - ogrody Wersalu
Architekci
André Le Notre, Louis Le Vau, Jules HardouinMansart, Charles Le Brun, Robert de Cotte,
Ange-Janques Bagriel

Wersal Królów

Wersal Ludwika XIII
•Wstępując na tron miał 9 lat, a regencję
powierzono jego matce- Marii Medycejskiej,
•Stanowisko pierwszego ministra powierzył
kardynałowi Richelieu,
•W państwie panował kryzys finansowy- brak
pieniędzy na prowadzenie prac
architektonicznych,
•Ludwik XIII postanowił zbudować niewielką
budowlę na terenach wcześniej należących do
Gondich,

•W 1623 r. nadzór nad budową pawilonu
myśliwskiego powierzono Nicholasowi Huau,
•W latach 1631- 1634 przebudowę domku króla
powierzono Philibertowi Le Roy.

Wersal Ludwika XIV

•1661: śmierć kardynała Mazarina,
•w rządzeniu król korzystał z rad ministrów Le
Tellier’a, Fouquet i Lionne,
•dwadzieścia pierwszych lat panowania
Ludwika XIV upłynęło pod znakiem rozwoju
gospodarczego i kulturalnego,
•nastąpiła reorganizacja administracji,
sądownictwa i finansów; podjęto szereg
kroków przeciw arystokracji, ograniczono
uprawnienia gubernatorów prowincji,
•Ludwik XIV głosił niezależność władzy
świeckiej i wolność Kościoła francuskiego
wobec Watykanu; zwalczał działalność
jansenistów i protestantów,

•Król prowadził wojnę z Hiszpanią pod
pretekstem niespłacenia przez Hiszpanię
posagu Marii Teresy; w 1668 r. Ludwik XIV
podpisał w Akwizgranie traktat z Hiszpanią,

Wersal Ludwika XV

•W młodych latach króla
regencję powierzono księciu
Filipowi Orleańskiemu,
•W okresie tym nastąpiła
spłata ogromnego zadłużenia,
co pozwoliło ożywić
gospodarkę,
•Długie panowanie Ludwika
XV było okresem względnego
pokoju i dobrobytu,

Bassin trianon

Wersal Ludwika XVI

•Po całej serii nieudanych reform sytuacja
finansowa i polityczna znacznie się
pogorszyła, a opozycja i opinia publiczna
stawały w coraz większej opozycji wobec
króla,
•W sierpniu 1788 r. król zdecydował się
zwołać Stany Generalne niezwoływane od
1614 r.,
•Po obaleniu monarchii 10.08.1792 r. króla
uwięziono, a 21.01.1793 r. został stracony
•Zgromadzenie Ustawodawcze ustanowiło, że
wszystkie obrazy, meble i dzieła sztuki z
pałaców królewskich zostaną przeniesione do
Luwru,
•Po obaleniu monarchii w 1792 r. pałac
wersalski stał się własnością publiczną,
wyposażenie wnętrz wystawiono na sprzedaż,
•W 1793 r. Komitet Ocalenia Publicznego
zarządził, że w pałacu zorganizowane zostaną:
szkoła centralna, biblioteka, pracownia
historyczna oraz muzeum malarstwa i rzeźby
francuskiej.

Ewolucja Wersalu

Cztery Kampanie

Rozkład projektu i poszczególne etapy rozbudowy

Ewolucja Wersalu
Po śmierci Kardynała Mazzarina w 1661, który pełnił funkcję regenta w czasach wczesnej młodości Ludwika XIV, król
rozpoczął swoje własne rządy. Od tego momentu konstrukcja i ekspansja Wersalu stały się synonimem absolutystycznych
rządów młodego władcy. Król Ludwik XIV po konfiskacie nieruchomości Fouquet’a skorzystał z talentów architektów Louis
Le Vau i Andre Le Notre oraz malarza, a zarazem wprawnego dekoratora, Charlesa Le Bruna w swej kampanii przebudowy
Wersalu, który w swojej historii doświadczył czterech głównych prac budowlanych i każda z nich odpowiadała wojnom
prowadzonym w okresie rządów Ludwika XIV.

1 Kampania
Pierwsza kampania przebudowy Wersalu miała miejsce w latach 1664-1668 i rozpoczęła się od festynu baletowo-muzycznego
zatytułowanego „Plaisirs de I’lle enchantee”, które odbyło się w dniach od 7 do 13 maja 1664 roku. Przyjęcie było rzekomo wydane
by uczcić dwie królowe Francji: Annę Austryjaczkę, Królową Matkę i Marię Teresę - żonę Ludwika XIV, ale w rzeczywistości było
wydane na cześć królewskiej kochanki, Luizy de La Valliere. To przyjęcie jest często uważane za preludium tzw. wojny dewolucyjnej,
którą Ludwik XIV wypowiedział Hiszpanii(1667-68).
Ta pierwsza kampania miała na celu wprowadzenie poprawek umożliwiających pomieszczenie w zamku i ogrodach 600 gości
zaproszonych na przyjecie.

2 Kampania
Druga kampania mająca miejsce w latach 1669-1672 była zainaugurowana przez podpisanie Traktatu Aix-La-Chapelle, kończącego wojnę
dewolucyjną. Podczas kampanii pałac zaczął przybierać dzisiejsza formę. Najważniejszą zmianą była modyfikacja tzw. koperty domku
myśliwskiego Ludwika XIII, która została dokonana przez Louis Le Vau. „Koperta” otaczała domek króla od północy, południa i zachodu. Nowa
struktura zapewniła kwatery dla króla i członków jego rodziny. Główne piętro zamku zawierało dwa apartamenty: pierwszy dla monarchy, drugi
dla królowej. Wielki Apartament króla zajmował północną część zameczku, a Wielki apartament królowej znajdował się w południowej części.
Zachodnia część budowli przeznaczona była w większości na taras, który później został zniszczony by zbudować Salę Lustrzaną. Na parterze
północnej części zamku znajdowały się łaźnie, zawierające ukryte ośmiokątne wanny z bieżącą zimną i ciepłą wodą.

Brat króla i jego żona , książę i księżniczka z dynastii Orleańskiej, zajmowali apartamenty na parterze w południowej
części zamku. Wyższe piętra przeznaczone były na prywatne komnaty dla króla i jego dzieci. Istotny dla projektu i
konstrukcji powyższych apartamentów królewskich jest fakt, że oba pomieszczenia miały tę samą konfigurację i
rozmiary, co było dotychczas niespotykaną cechą we francuskich projektach pałaców.

Oba „wielkie” apartamenty
królewskie formowane były
na kształt 7 amfiladowych
pokoi. Każdy z nich
dedykowany był jednemu z
ówcześnie znanych boskich
ciał i był personifikowany do
odpowiedniego greckorzymskiego bóstwa.
Dekoracje pokoi( prace
prowadzone były pod
zarządem Charlesa Le Bruna)
przedstawiały „heroiczne
działania króla” i były
przedstawione w formie
alegorycznej przez czyny
historycznych postaci z
przeszłości antycznej, jak na
przykład Aleksandra
Wielkiego.

3 Kampania
Trzecia kampania(1678-1684) zapoczątkowana była przez podpisanie traktatu Nimegen, kończącego wojnę niemiecką
prowadzoną w latach 1672-1678. Trzecia przebudowa kierowana była przez architekta Julesa Hardoui Mansart’a .W tym
czasie powstał Wersal w formie znanej obecnie. Mansart zaprojektował północne i południowe skrzydło Galerii
Zwierciadlanej oraz Oranżerię .

Le Brun był zaangażowany nie tylko w dekorowanie wnętrz, lecz także współpracował z Andre Le Notre zajmującym się
projektowaniem ogrodów. W maju 1682 Ludwik XIV oficjalnie przeniósł swój dwór do Wersalu, który w tym okresie stał się
symbolem superpotęgi Francji.

4 Kampania
Wkrótce po zakończeniu wojny z Ligą Augsburską (1688-1697) Ludwik XIV podjął ostatnią kampanie mającą na celu
przebudowę Wersalu. Czwarta kampania (1701-1710) skoncentrowana była głownie na konstrukcji Królewskiej Kaplicy,
zaprojektowanej przez Manstarta i dokończonej przez Roberta de Cotte i jego zespół. Wystąpiły również pewne przeróbki
królewskiego Małego Apartamentu –mianowicie Salonu Wolego Oka(Salon de l’Oeil de Boeu) i królewskiego alkierza. Z
zakończeniem kaplicy w 1710 w zasadzie cała konstrukcja Wersalu została ustalona; budowla pozostała nienaruszona przez
około dwadzieścia lat rządów Ludwika XV.

Kaplica królewska
Na piętrze pałacu znajduje się kaplica zbudowana w latach 1698-1710 według projektu Hardouin-Mansarta. Posiada ona
trzy nawy i czworoboczne filary podtrzymujące łuki zwieńczone galerią ze żłobionymi kolumnami. Na tym samym, piętrze
można podziwiać sześć wielkich komnat Wielkich Apartamentów (Grand Appartement), gdzie władca przyjmował swych
dworzan trzy razy w tygodniu, między szóstą a dziesiątą wieczorem.

Salon Herkulesa

Salon ten dziś łączący budynek
główny ze skrzydłem
północnym, początkowo był
miejscem, gdzie w latach 16821710 znajdowały się empory
czwartej tymczasowej kaplicy
wersalskiej. Dopiero po
przebudowie Roberta de Cotte,
od 1712 roku zaczął pełnić
funkcję salonu. Po śmierci
Ludwika XIV, prace dekoracyjne
zostały wznowione w 1725 za
rządów Ludwika XV. Barwne
marmury i pilastry z korynckimi
kapitelami z brązu złoconego
nawiązują do stylu Galerii
Zwierciadlanej. Jedynym
ustępstwem na rzecz stylu
Ludwika XV- rokoka, są
rzeźbione przez Jacques’a
Verbeckta ramy okalające dwa
obrazy Veroneza: Spotkanie
Eliezera i Rebeki oraz Ucztę u
Szymona.

Salon Wenus
Salon ten sąsiaduje za
Salonem Obfitości i
został utworzony przez
Mansarta z przodu
Wielkich Apartamentów.
Jego dekoracja była
zharmonizowana z
pozostałymi pokojami:
zdobiły go barwne
marmury i plafon ze
scenami ujętymi w ramy.
Na ścianach, płyciny z
prawdziwego marmuru
sąsiadują z malowanymi
jońskimi kolumnami i
kolumnami
namalowanymi- elementy
te tworzą pewną
odrębność dekoracyjną.
Na krótszych bokach Sali
malarz Jules Jean
Rousseau stworzył dwie
iluzjonistyczne
perspektywy
przedstawiające antyczne
galerie i portyki,
natomiast pomiędzy
oknami znalazły się
pozorne nisze z
malowanymi posągami.

Salon Diany

Do 1675 roku
salon ten był
pierwszym pokojem
Wielkich
Apartamentów,
mającym
bezpośrednie
połączenie ze
Schodami
Ambasadorów.
Nazwa salonu
pozwala rozpoznać
temat kompozycji
umieszczonych nad
drzwiami i
centralnego
malowidła na
plafonie- Diana
patronująca
żeglarzom i
myśliwym pędzla
Gabriela
Blancharda.

Salon Marsa
W centralnej części plafonu widnieje
scena Mars na rydwanie ciągniony przez
wilki, pędzla Claude’a Audrana, malowana
w skrócie perspektywicznym. Obok
znajduje się Zwycięstwo podtrzymywane
przez Herkulesa(Jean Baptiste’a
Jouveneta) oraz kompozycja Strach, lęk i
trwoga zwyciężająca moce ziemi(Rene
Antoine’a Houasse’a. Sześć malowanych
medalionów opiewa czyny wojenne
wielkich wodzów starożytnych- Cezara i
Cyrusa, Konstantyna Wielkiego i
Antoniusza, Demetriusza i Aleksandra
Sewera. A zatem, jeszcze raz został
przywołany świat antyczny, ale mimo to
szczegóły kompozycji nawiązują do
wydarzeń aktualnych- sztandary to
wspomnienie stanowiska Ludwika XIV
wobec zwycięstwa pod
Szentgotthard(Węgry), odniesionego nad
imperium otomańskim w 1664 roku, a
fragmenty statków przypominają o
handlowych przedsięwzięciach
Francuzów w Indiach.

Maria Leszczyńska-żona Ludwika XV

Salon Merkurego
Salon ten pełnił funkcję
przedpokoju Wielkich
Apartamentów, nazywano
go również „pokojem łoża”,
czyli sypialnią
reprezentacyjną, nad którą
rozpościerał się plafon
malowany przez Jean’a
Baptiste’a de
Champagine’a,
przedstawiający Merkurego
na rydwanie ciągnionym
przez koguty,
poprzedzanym przez
gwiazdę poranną i
towarzyszące jej sztuki i
nauki. W Salonie
Merkurego, podobnie jak w
sąsiednich pokojach,
odbywały się słynne
„wieczory apartamentowe”.
Każda sala miała swoje
przeznaczenie: rodzina
królewska bawiła się w
Salonie Merkurego, w
Salonie Marsa odbywały się
przeróżne gry, a po nich
koncert i bal, stół bilardowy
był ustawiony w Salonie
Diany, w Salonie Wenus
serwowano przekąski, a w
Salonie Obfitości gorące i
zimne napoje, Salon Apolla
natomiast zmieniał się w
salę muzyki i tańca.

Salon Apolla
Skoro Ludwik XIV
jako swój symbol
wybrał słońce,
musiał mieć salon
poświęcony
Apollinowi, bogu
słońca. W
środkowej partii
plafonu pędzla
Charles’a de La
Fosse,
podtrzymywanej
przez rzeźbione i
złocone figury
kobiece, ukazano
świetlistego Apolla
mknącego na
rydwanie w
otoczeniu czterech
pór roku. Salon
Apolla,
początkowo
sypialnia
reprezentacyjna(p
óźniej rolę tę pełnił
Salon Merkurego),
stał się po 1682
roku Salą
Tronową. Jednak
podczas
„wieczorów
apartamentowych”
był przekształcany
w salę muzyki i
tańca.

Salon Wojny
W okresie rozbudowy
pałacu wg projektu Le
Vau północno- zachodni
narożnik zajmował Salon
Jowisza, pełniący
wówczas rolę Wielkiego
Gabinetu. Po utworzeniu
Galerii Zwierciadlanej
zastąpił go Salon Wojny,
a jego nową dekorację
powierzono Le Brunowi i
Mansartowi. W trakcie
przekształcania Salonu
Jowisza w Salon Wojny
dekoracje o tematyce
mitologicznej musiały
ustąpić miejsca
historycznym- największy
nacisk położono na
wyeksponowanie
wojennych dokonań
Ludwika XIV.

Galeria Zwierciadlana
Galeria zwierciadlana to serce
wersalu i jego symbol. Najpierw
znajdowała się tu terasa włoska
wzniesiona przez Le Vau(1670).
Latem 1678 roku Mansart w
miejscu tarasu i dwóch salonów
które leżały na jego
krańcach(gabinet i sypialnia),
stworzył jedną długą, 73metrową salę. Dzięki temu
zewnętrzna bryła pałacu stała
się bardzo jednolita. Dekorację
wnętrz (1681 do 1686)
powierzono Le Brunowi, który
wykreował tutaj, na zlecenie
Colberta z 1671 roku, styl zwany
francuskim. Naprzeciwko
wielkich okien, półkolistych u
góry, biegnie siedemnaście
arkad z lustrami na całej
wysokości. Ten powtarzający się
motyw lustrzanej dekoracji
spowodował, ze galeria
wersalska stała się wyjątkowa i
oryginalna. W galerii
zwierciadlanej, podobnie jak w
Wielkich Apartamentach, Le
Brun zastosował dekorację
malarską sklepienia,
zachowując podział na
poszczególne kompozycje, co
było rozwiązaniem nieco
przestarzałym.

Salon Pokoju
Salon ten,
usytuowany w
południowozachodnim
narożniku
głównego
korpusu
Wersalu,
stanowi pendant
do Salonu
Wojny. Pokój
ten, podobnie
jak Salon Wojny,
otwiera się
wielką arkadą
na galerię;
wzorcem
takiego
rozwiązania był
najprawdopodob
niej pałac rodu
Colonna w
Rzymie.

Salon Wolego Oka

Sypialnia królowej

Sala Tronowa

Ogród wersalski
Ogród wersalskii jest uważany za pierwowzór ogrodu w stylu francuskim, ze względu na swe eleganckie
rozplanowanie i dekoracje, które nie są ani przesadne ani ubogie. Ogród zaprojektowany przez Le Notreà zajmuje
obszar o powierzchni 250 akrów. Stanowi on nie tylko integralną część pałacu, ale i jego dopełnienie

Ogród powstał na geometrycznym planie, jednak nie można mówić a jego monotonii. U stóp centralnego tarasu w basenie
Latony (Leto) znajduje się arcydzieło Maryègo ukazujące boginię z synem i córką, Apollonem i Dianą

Basen Apollina

Rzeźba góruje nad koncentrycznymi basenami w kształcie piramidy. Za basenem Latony rozciąga się długa Aleja Tapis-Vert (zielonych
dywanów), która prowadzi do basenu Apollina. Rydwan ciągniony przez cztery konie wynurza się władczo z wody, zaś Trytony
dmuchają w muszle oznajmiając nadejście boga. Ta dynamiczna i równocześnie majestatyczna grupa dłuta Turbyègo stanowi niejako
symbol okresu największej świetności Wersalu. Za basenem Apollina rozciąga się obszar zieleni z wielkim kanałem, którego bieg
przecina w połowie mały kanał.

Basen Apollina

Wioska Królowej
Od 1783 roku w północnej części posiadłości Królowej pojawiło się
osiemnaście chat krytych słomą. Wioska Marii Antoniny może stanowić
przykład bardzo szczegółowej koncepcji tego typu ogrodów, budzących
zachwyt w ostatnich latach ancien regime ‘u.

W skład założenia wchodzi staw wokół którego wznosi się dwanaście
domów, jest również mostek nad wodą, wieża i chaty kryte słomą.
Wioska Królowej stanowiła naturalne przedłużenie ogrodu angielskiego.
Kształtował się nowy modem życia-prywatnego i rodzinnego.

Latarnia

Młyn

Winnica

Świątynia Miłości

Świątynia Miłości

Opracowanie-Paweł Janowiak
[email protected]

Slide 43

Wersal
Chateau de Versailles

WERSAL

Charakterystyka

Wersal
Chateau de Versailles
Położenie
Versailles, Francja
Czas powstania
1661 - 1774
Typ
Pałac królewski
Styl architektoniczny
Barok
Materiały
Kamień, Cegła
Koszt budowy
Ok. 500 milionów marek
Powierzchnia
100 hektarów - ogrody Wersalu
Architekci
André Le Notre, Louis Le Vau, Jules HardouinMansart, Charles Le Brun, Robert de Cotte,
Ange-Janques Bagriel

Wersal Królów

Wersal Ludwika XIII
•Wstępując na tron miał 9 lat, a regencję
powierzono jego matce- Marii Medycejskiej,
•Stanowisko pierwszego ministra powierzył
kardynałowi Richelieu,
•W państwie panował kryzys finansowy- brak
pieniędzy na prowadzenie prac
architektonicznych,
•Ludwik XIII postanowił zbudować niewielką
budowlę na terenach wcześniej należących do
Gondich,

•W 1623 r. nadzór nad budową pawilonu
myśliwskiego powierzono Nicholasowi Huau,
•W latach 1631- 1634 przebudowę domku króla
powierzono Philibertowi Le Roy.

Wersal Ludwika XIV

•1661: śmierć kardynała Mazarina,
•w rządzeniu król korzystał z rad ministrów Le
Tellier’a, Fouquet i Lionne,
•dwadzieścia pierwszych lat panowania
Ludwika XIV upłynęło pod znakiem rozwoju
gospodarczego i kulturalnego,
•nastąpiła reorganizacja administracji,
sądownictwa i finansów; podjęto szereg
kroków przeciw arystokracji, ograniczono
uprawnienia gubernatorów prowincji,
•Ludwik XIV głosił niezależność władzy
świeckiej i wolność Kościoła francuskiego
wobec Watykanu; zwalczał działalność
jansenistów i protestantów,

•Król prowadził wojnę z Hiszpanią pod
pretekstem niespłacenia przez Hiszpanię
posagu Marii Teresy; w 1668 r. Ludwik XIV
podpisał w Akwizgranie traktat z Hiszpanią,

Wersal Ludwika XV

•W młodych latach króla
regencję powierzono księciu
Filipowi Orleańskiemu,
•W okresie tym nastąpiła
spłata ogromnego zadłużenia,
co pozwoliło ożywić
gospodarkę,
•Długie panowanie Ludwika
XV było okresem względnego
pokoju i dobrobytu,

Bassin trianon

Wersal Ludwika XVI

•Po całej serii nieudanych reform sytuacja
finansowa i polityczna znacznie się
pogorszyła, a opozycja i opinia publiczna
stawały w coraz większej opozycji wobec
króla,
•W sierpniu 1788 r. król zdecydował się
zwołać Stany Generalne niezwoływane od
1614 r.,
•Po obaleniu monarchii 10.08.1792 r. króla
uwięziono, a 21.01.1793 r. został stracony
•Zgromadzenie Ustawodawcze ustanowiło, że
wszystkie obrazy, meble i dzieła sztuki z
pałaców królewskich zostaną przeniesione do
Luwru,
•Po obaleniu monarchii w 1792 r. pałac
wersalski stał się własnością publiczną,
wyposażenie wnętrz wystawiono na sprzedaż,
•W 1793 r. Komitet Ocalenia Publicznego
zarządził, że w pałacu zorganizowane zostaną:
szkoła centralna, biblioteka, pracownia
historyczna oraz muzeum malarstwa i rzeźby
francuskiej.

Ewolucja Wersalu

Cztery Kampanie

Rozkład projektu i poszczególne etapy rozbudowy

Ewolucja Wersalu
Po śmierci Kardynała Mazzarina w 1661, który pełnił funkcję regenta w czasach wczesnej młodości Ludwika XIV, król
rozpoczął swoje własne rządy. Od tego momentu konstrukcja i ekspansja Wersalu stały się synonimem absolutystycznych
rządów młodego władcy. Król Ludwik XIV po konfiskacie nieruchomości Fouquet’a skorzystał z talentów architektów Louis
Le Vau i Andre Le Notre oraz malarza, a zarazem wprawnego dekoratora, Charlesa Le Bruna w swej kampanii przebudowy
Wersalu, który w swojej historii doświadczył czterech głównych prac budowlanych i każda z nich odpowiadała wojnom
prowadzonym w okresie rządów Ludwika XIV.

1 Kampania
Pierwsza kampania przebudowy Wersalu miała miejsce w latach 1664-1668 i rozpoczęła się od festynu baletowo-muzycznego
zatytułowanego „Plaisirs de I’lle enchantee”, które odbyło się w dniach od 7 do 13 maja 1664 roku. Przyjęcie było rzekomo wydane
by uczcić dwie królowe Francji: Annę Austryjaczkę, Królową Matkę i Marię Teresę - żonę Ludwika XIV, ale w rzeczywistości było
wydane na cześć królewskiej kochanki, Luizy de La Valliere. To przyjęcie jest często uważane za preludium tzw. wojny dewolucyjnej,
którą Ludwik XIV wypowiedział Hiszpanii(1667-68).
Ta pierwsza kampania miała na celu wprowadzenie poprawek umożliwiających pomieszczenie w zamku i ogrodach 600 gości
zaproszonych na przyjecie.

2 Kampania
Druga kampania mająca miejsce w latach 1669-1672 była zainaugurowana przez podpisanie Traktatu Aix-La-Chapelle, kończącego wojnę
dewolucyjną. Podczas kampanii pałac zaczął przybierać dzisiejsza formę. Najważniejszą zmianą była modyfikacja tzw. koperty domku
myśliwskiego Ludwika XIII, która została dokonana przez Louis Le Vau. „Koperta” otaczała domek króla od północy, południa i zachodu. Nowa
struktura zapewniła kwatery dla króla i członków jego rodziny. Główne piętro zamku zawierało dwa apartamenty: pierwszy dla monarchy, drugi
dla królowej. Wielki Apartament króla zajmował północną część zameczku, a Wielki apartament królowej znajdował się w południowej części.
Zachodnia część budowli przeznaczona była w większości na taras, który później został zniszczony by zbudować Salę Lustrzaną. Na parterze
północnej części zamku znajdowały się łaźnie, zawierające ukryte ośmiokątne wanny z bieżącą zimną i ciepłą wodą.

Brat króla i jego żona , książę i księżniczka z dynastii Orleańskiej, zajmowali apartamenty na parterze w południowej
części zamku. Wyższe piętra przeznaczone były na prywatne komnaty dla króla i jego dzieci. Istotny dla projektu i
konstrukcji powyższych apartamentów królewskich jest fakt, że oba pomieszczenia miały tę samą konfigurację i
rozmiary, co było dotychczas niespotykaną cechą we francuskich projektach pałaców.

Oba „wielkie” apartamenty
królewskie formowane były
na kształt 7 amfiladowych
pokoi. Każdy z nich
dedykowany był jednemu z
ówcześnie znanych boskich
ciał i był personifikowany do
odpowiedniego greckorzymskiego bóstwa.
Dekoracje pokoi( prace
prowadzone były pod
zarządem Charlesa Le Bruna)
przedstawiały „heroiczne
działania króla” i były
przedstawione w formie
alegorycznej przez czyny
historycznych postaci z
przeszłości antycznej, jak na
przykład Aleksandra
Wielkiego.

3 Kampania
Trzecia kampania(1678-1684) zapoczątkowana była przez podpisanie traktatu Nimegen, kończącego wojnę niemiecką
prowadzoną w latach 1672-1678. Trzecia przebudowa kierowana była przez architekta Julesa Hardoui Mansart’a .W tym
czasie powstał Wersal w formie znanej obecnie. Mansart zaprojektował północne i południowe skrzydło Galerii
Zwierciadlanej oraz Oranżerię .

Le Brun był zaangażowany nie tylko w dekorowanie wnętrz, lecz także współpracował z Andre Le Notre zajmującym się
projektowaniem ogrodów. W maju 1682 Ludwik XIV oficjalnie przeniósł swój dwór do Wersalu, który w tym okresie stał się
symbolem superpotęgi Francji.

4 Kampania
Wkrótce po zakończeniu wojny z Ligą Augsburską (1688-1697) Ludwik XIV podjął ostatnią kampanie mającą na celu
przebudowę Wersalu. Czwarta kampania (1701-1710) skoncentrowana była głownie na konstrukcji Królewskiej Kaplicy,
zaprojektowanej przez Manstarta i dokończonej przez Roberta de Cotte i jego zespół. Wystąpiły również pewne przeróbki
królewskiego Małego Apartamentu –mianowicie Salonu Wolego Oka(Salon de l’Oeil de Boeu) i królewskiego alkierza. Z
zakończeniem kaplicy w 1710 w zasadzie cała konstrukcja Wersalu została ustalona; budowla pozostała nienaruszona przez
około dwadzieścia lat rządów Ludwika XV.

Kaplica królewska
Na piętrze pałacu znajduje się kaplica zbudowana w latach 1698-1710 według projektu Hardouin-Mansarta. Posiada ona
trzy nawy i czworoboczne filary podtrzymujące łuki zwieńczone galerią ze żłobionymi kolumnami. Na tym samym, piętrze
można podziwiać sześć wielkich komnat Wielkich Apartamentów (Grand Appartement), gdzie władca przyjmował swych
dworzan trzy razy w tygodniu, między szóstą a dziesiątą wieczorem.

Salon Herkulesa

Salon ten dziś łączący budynek
główny ze skrzydłem
północnym, początkowo był
miejscem, gdzie w latach 16821710 znajdowały się empory
czwartej tymczasowej kaplicy
wersalskiej. Dopiero po
przebudowie Roberta de Cotte,
od 1712 roku zaczął pełnić
funkcję salonu. Po śmierci
Ludwika XIV, prace dekoracyjne
zostały wznowione w 1725 za
rządów Ludwika XV. Barwne
marmury i pilastry z korynckimi
kapitelami z brązu złoconego
nawiązują do stylu Galerii
Zwierciadlanej. Jedynym
ustępstwem na rzecz stylu
Ludwika XV- rokoka, są
rzeźbione przez Jacques’a
Verbeckta ramy okalające dwa
obrazy Veroneza: Spotkanie
Eliezera i Rebeki oraz Ucztę u
Szymona.

Salon Wenus
Salon ten sąsiaduje za
Salonem Obfitości i
został utworzony przez
Mansarta z przodu
Wielkich Apartamentów.
Jego dekoracja była
zharmonizowana z
pozostałymi pokojami:
zdobiły go barwne
marmury i plafon ze
scenami ujętymi w ramy.
Na ścianach, płyciny z
prawdziwego marmuru
sąsiadują z malowanymi
jońskimi kolumnami i
kolumnami
namalowanymi- elementy
te tworzą pewną
odrębność dekoracyjną.
Na krótszych bokach Sali
malarz Jules Jean
Rousseau stworzył dwie
iluzjonistyczne
perspektywy
przedstawiające antyczne
galerie i portyki,
natomiast pomiędzy
oknami znalazły się
pozorne nisze z
malowanymi posągami.

Salon Diany

Do 1675 roku
salon ten był
pierwszym pokojem
Wielkich
Apartamentów,
mającym
bezpośrednie
połączenie ze
Schodami
Ambasadorów.
Nazwa salonu
pozwala rozpoznać
temat kompozycji
umieszczonych nad
drzwiami i
centralnego
malowidła na
plafonie- Diana
patronująca
żeglarzom i
myśliwym pędzla
Gabriela
Blancharda.

Salon Marsa
W centralnej części plafonu widnieje
scena Mars na rydwanie ciągniony przez
wilki, pędzla Claude’a Audrana, malowana
w skrócie perspektywicznym. Obok
znajduje się Zwycięstwo podtrzymywane
przez Herkulesa(Jean Baptiste’a
Jouveneta) oraz kompozycja Strach, lęk i
trwoga zwyciężająca moce ziemi(Rene
Antoine’a Houasse’a. Sześć malowanych
medalionów opiewa czyny wojenne
wielkich wodzów starożytnych- Cezara i
Cyrusa, Konstantyna Wielkiego i
Antoniusza, Demetriusza i Aleksandra
Sewera. A zatem, jeszcze raz został
przywołany świat antyczny, ale mimo to
szczegóły kompozycji nawiązują do
wydarzeń aktualnych- sztandary to
wspomnienie stanowiska Ludwika XIV
wobec zwycięstwa pod
Szentgotthard(Węgry), odniesionego nad
imperium otomańskim w 1664 roku, a
fragmenty statków przypominają o
handlowych przedsięwzięciach
Francuzów w Indiach.

Maria Leszczyńska-żona Ludwika XV

Salon Merkurego
Salon ten pełnił funkcję
przedpokoju Wielkich
Apartamentów, nazywano
go również „pokojem łoża”,
czyli sypialnią
reprezentacyjną, nad którą
rozpościerał się plafon
malowany przez Jean’a
Baptiste’a de
Champagine’a,
przedstawiający Merkurego
na rydwanie ciągnionym
przez koguty,
poprzedzanym przez
gwiazdę poranną i
towarzyszące jej sztuki i
nauki. W Salonie
Merkurego, podobnie jak w
sąsiednich pokojach,
odbywały się słynne
„wieczory apartamentowe”.
Każda sala miała swoje
przeznaczenie: rodzina
królewska bawiła się w
Salonie Merkurego, w
Salonie Marsa odbywały się
przeróżne gry, a po nich
koncert i bal, stół bilardowy
był ustawiony w Salonie
Diany, w Salonie Wenus
serwowano przekąski, a w
Salonie Obfitości gorące i
zimne napoje, Salon Apolla
natomiast zmieniał się w
salę muzyki i tańca.

Salon Apolla
Skoro Ludwik XIV
jako swój symbol
wybrał słońce,
musiał mieć salon
poświęcony
Apollinowi, bogu
słońca. W
środkowej partii
plafonu pędzla
Charles’a de La
Fosse,
podtrzymywanej
przez rzeźbione i
złocone figury
kobiece, ukazano
świetlistego Apolla
mknącego na
rydwanie w
otoczeniu czterech
pór roku. Salon
Apolla,
początkowo
sypialnia
reprezentacyjna(p
óźniej rolę tę pełnił
Salon Merkurego),
stał się po 1682
roku Salą
Tronową. Jednak
podczas
„wieczorów
apartamentowych”
był przekształcany
w salę muzyki i
tańca.

Salon Wojny
W okresie rozbudowy
pałacu wg projektu Le
Vau północno- zachodni
narożnik zajmował Salon
Jowisza, pełniący
wówczas rolę Wielkiego
Gabinetu. Po utworzeniu
Galerii Zwierciadlanej
zastąpił go Salon Wojny,
a jego nową dekorację
powierzono Le Brunowi i
Mansartowi. W trakcie
przekształcania Salonu
Jowisza w Salon Wojny
dekoracje o tematyce
mitologicznej musiały
ustąpić miejsca
historycznym- największy
nacisk położono na
wyeksponowanie
wojennych dokonań
Ludwika XIV.

Galeria Zwierciadlana
Galeria zwierciadlana to serce
wersalu i jego symbol. Najpierw
znajdowała się tu terasa włoska
wzniesiona przez Le Vau(1670).
Latem 1678 roku Mansart w
miejscu tarasu i dwóch salonów
które leżały na jego
krańcach(gabinet i sypialnia),
stworzył jedną długą, 73metrową salę. Dzięki temu
zewnętrzna bryła pałacu stała
się bardzo jednolita. Dekorację
wnętrz (1681 do 1686)
powierzono Le Brunowi, który
wykreował tutaj, na zlecenie
Colberta z 1671 roku, styl zwany
francuskim. Naprzeciwko
wielkich okien, półkolistych u
góry, biegnie siedemnaście
arkad z lustrami na całej
wysokości. Ten powtarzający się
motyw lustrzanej dekoracji
spowodował, ze galeria
wersalska stała się wyjątkowa i
oryginalna. W galerii
zwierciadlanej, podobnie jak w
Wielkich Apartamentach, Le
Brun zastosował dekorację
malarską sklepienia,
zachowując podział na
poszczególne kompozycje, co
było rozwiązaniem nieco
przestarzałym.

Salon Pokoju
Salon ten,
usytuowany w
południowozachodnim
narożniku
głównego
korpusu
Wersalu,
stanowi pendant
do Salonu
Wojny. Pokój
ten, podobnie
jak Salon Wojny,
otwiera się
wielką arkadą
na galerię;
wzorcem
takiego
rozwiązania był
najprawdopodob
niej pałac rodu
Colonna w
Rzymie.

Salon Wolego Oka

Sypialnia królowej

Sala Tronowa

Ogród wersalski
Ogród wersalskii jest uważany za pierwowzór ogrodu w stylu francuskim, ze względu na swe eleganckie
rozplanowanie i dekoracje, które nie są ani przesadne ani ubogie. Ogród zaprojektowany przez Le Notreà zajmuje
obszar o powierzchni 250 akrów. Stanowi on nie tylko integralną część pałacu, ale i jego dopełnienie

Ogród powstał na geometrycznym planie, jednak nie można mówić a jego monotonii. U stóp centralnego tarasu w basenie
Latony (Leto) znajduje się arcydzieło Maryègo ukazujące boginię z synem i córką, Apollonem i Dianą

Basen Apollina

Rzeźba góruje nad koncentrycznymi basenami w kształcie piramidy. Za basenem Latony rozciąga się długa Aleja Tapis-Vert (zielonych
dywanów), która prowadzi do basenu Apollina. Rydwan ciągniony przez cztery konie wynurza się władczo z wody, zaś Trytony
dmuchają w muszle oznajmiając nadejście boga. Ta dynamiczna i równocześnie majestatyczna grupa dłuta Turbyègo stanowi niejako
symbol okresu największej świetności Wersalu. Za basenem Apollina rozciąga się obszar zieleni z wielkim kanałem, którego bieg
przecina w połowie mały kanał.

Basen Apollina

Wioska Królowej
Od 1783 roku w północnej części posiadłości Królowej pojawiło się
osiemnaście chat krytych słomą. Wioska Marii Antoniny może stanowić
przykład bardzo szczegółowej koncepcji tego typu ogrodów, budzących
zachwyt w ostatnich latach ancien regime ‘u.

W skład założenia wchodzi staw wokół którego wznosi się dwanaście
domów, jest również mostek nad wodą, wieża i chaty kryte słomą.
Wioska Królowej stanowiła naturalne przedłużenie ogrodu angielskiego.
Kształtował się nowy modem życia-prywatnego i rodzinnego.

Latarnia

Młyn

Winnica

Świątynia Miłości

Świątynia Miłości

Opracowanie-Paweł Janowiak
[email protected]

Slide 44

Wersal
Chateau de Versailles

WERSAL

Charakterystyka

Wersal
Chateau de Versailles
Położenie
Versailles, Francja
Czas powstania
1661 - 1774
Typ
Pałac królewski
Styl architektoniczny
Barok
Materiały
Kamień, Cegła
Koszt budowy
Ok. 500 milionów marek
Powierzchnia
100 hektarów - ogrody Wersalu
Architekci
André Le Notre, Louis Le Vau, Jules HardouinMansart, Charles Le Brun, Robert de Cotte,
Ange-Janques Bagriel

Wersal Królów

Wersal Ludwika XIII
•Wstępując na tron miał 9 lat, a regencję
powierzono jego matce- Marii Medycejskiej,
•Stanowisko pierwszego ministra powierzył
kardynałowi Richelieu,
•W państwie panował kryzys finansowy- brak
pieniędzy na prowadzenie prac
architektonicznych,
•Ludwik XIII postanowił zbudować niewielką
budowlę na terenach wcześniej należących do
Gondich,

•W 1623 r. nadzór nad budową pawilonu
myśliwskiego powierzono Nicholasowi Huau,
•W latach 1631- 1634 przebudowę domku króla
powierzono Philibertowi Le Roy.

Wersal Ludwika XIV

•1661: śmierć kardynała Mazarina,
•w rządzeniu król korzystał z rad ministrów Le
Tellier’a, Fouquet i Lionne,
•dwadzieścia pierwszych lat panowania
Ludwika XIV upłynęło pod znakiem rozwoju
gospodarczego i kulturalnego,
•nastąpiła reorganizacja administracji,
sądownictwa i finansów; podjęto szereg
kroków przeciw arystokracji, ograniczono
uprawnienia gubernatorów prowincji,
•Ludwik XIV głosił niezależność władzy
świeckiej i wolność Kościoła francuskiego
wobec Watykanu; zwalczał działalność
jansenistów i protestantów,

•Król prowadził wojnę z Hiszpanią pod
pretekstem niespłacenia przez Hiszpanię
posagu Marii Teresy; w 1668 r. Ludwik XIV
podpisał w Akwizgranie traktat z Hiszpanią,

Wersal Ludwika XV

•W młodych latach króla
regencję powierzono księciu
Filipowi Orleańskiemu,
•W okresie tym nastąpiła
spłata ogromnego zadłużenia,
co pozwoliło ożywić
gospodarkę,
•Długie panowanie Ludwika
XV było okresem względnego
pokoju i dobrobytu,

Bassin trianon

Wersal Ludwika XVI

•Po całej serii nieudanych reform sytuacja
finansowa i polityczna znacznie się
pogorszyła, a opozycja i opinia publiczna
stawały w coraz większej opozycji wobec
króla,
•W sierpniu 1788 r. król zdecydował się
zwołać Stany Generalne niezwoływane od
1614 r.,
•Po obaleniu monarchii 10.08.1792 r. króla
uwięziono, a 21.01.1793 r. został stracony
•Zgromadzenie Ustawodawcze ustanowiło, że
wszystkie obrazy, meble i dzieła sztuki z
pałaców królewskich zostaną przeniesione do
Luwru,
•Po obaleniu monarchii w 1792 r. pałac
wersalski stał się własnością publiczną,
wyposażenie wnętrz wystawiono na sprzedaż,
•W 1793 r. Komitet Ocalenia Publicznego
zarządził, że w pałacu zorganizowane zostaną:
szkoła centralna, biblioteka, pracownia
historyczna oraz muzeum malarstwa i rzeźby
francuskiej.

Ewolucja Wersalu

Cztery Kampanie

Rozkład projektu i poszczególne etapy rozbudowy

Ewolucja Wersalu
Po śmierci Kardynała Mazzarina w 1661, który pełnił funkcję regenta w czasach wczesnej młodości Ludwika XIV, król
rozpoczął swoje własne rządy. Od tego momentu konstrukcja i ekspansja Wersalu stały się synonimem absolutystycznych
rządów młodego władcy. Król Ludwik XIV po konfiskacie nieruchomości Fouquet’a skorzystał z talentów architektów Louis
Le Vau i Andre Le Notre oraz malarza, a zarazem wprawnego dekoratora, Charlesa Le Bruna w swej kampanii przebudowy
Wersalu, który w swojej historii doświadczył czterech głównych prac budowlanych i każda z nich odpowiadała wojnom
prowadzonym w okresie rządów Ludwika XIV.

1 Kampania
Pierwsza kampania przebudowy Wersalu miała miejsce w latach 1664-1668 i rozpoczęła się od festynu baletowo-muzycznego
zatytułowanego „Plaisirs de I’lle enchantee”, które odbyło się w dniach od 7 do 13 maja 1664 roku. Przyjęcie było rzekomo wydane
by uczcić dwie królowe Francji: Annę Austryjaczkę, Królową Matkę i Marię Teresę - żonę Ludwika XIV, ale w rzeczywistości było
wydane na cześć królewskiej kochanki, Luizy de La Valliere. To przyjęcie jest często uważane za preludium tzw. wojny dewolucyjnej,
którą Ludwik XIV wypowiedział Hiszpanii(1667-68).
Ta pierwsza kampania miała na celu wprowadzenie poprawek umożliwiających pomieszczenie w zamku i ogrodach 600 gości
zaproszonych na przyjecie.

2 Kampania
Druga kampania mająca miejsce w latach 1669-1672 była zainaugurowana przez podpisanie Traktatu Aix-La-Chapelle, kończącego wojnę
dewolucyjną. Podczas kampanii pałac zaczął przybierać dzisiejsza formę. Najważniejszą zmianą była modyfikacja tzw. koperty domku
myśliwskiego Ludwika XIII, która została dokonana przez Louis Le Vau. „Koperta” otaczała domek króla od północy, południa i zachodu. Nowa
struktura zapewniła kwatery dla króla i członków jego rodziny. Główne piętro zamku zawierało dwa apartamenty: pierwszy dla monarchy, drugi
dla królowej. Wielki Apartament króla zajmował północną część zameczku, a Wielki apartament królowej znajdował się w południowej części.
Zachodnia część budowli przeznaczona była w większości na taras, który później został zniszczony by zbudować Salę Lustrzaną. Na parterze
północnej części zamku znajdowały się łaźnie, zawierające ukryte ośmiokątne wanny z bieżącą zimną i ciepłą wodą.

Brat króla i jego żona , książę i księżniczka z dynastii Orleańskiej, zajmowali apartamenty na parterze w południowej
części zamku. Wyższe piętra przeznaczone były na prywatne komnaty dla króla i jego dzieci. Istotny dla projektu i
konstrukcji powyższych apartamentów królewskich jest fakt, że oba pomieszczenia miały tę samą konfigurację i
rozmiary, co było dotychczas niespotykaną cechą we francuskich projektach pałaców.

Oba „wielkie” apartamenty
królewskie formowane były
na kształt 7 amfiladowych
pokoi. Każdy z nich
dedykowany był jednemu z
ówcześnie znanych boskich
ciał i był personifikowany do
odpowiedniego greckorzymskiego bóstwa.
Dekoracje pokoi( prace
prowadzone były pod
zarządem Charlesa Le Bruna)
przedstawiały „heroiczne
działania króla” i były
przedstawione w formie
alegorycznej przez czyny
historycznych postaci z
przeszłości antycznej, jak na
przykład Aleksandra
Wielkiego.

3 Kampania
Trzecia kampania(1678-1684) zapoczątkowana była przez podpisanie traktatu Nimegen, kończącego wojnę niemiecką
prowadzoną w latach 1672-1678. Trzecia przebudowa kierowana była przez architekta Julesa Hardoui Mansart’a .W tym
czasie powstał Wersal w formie znanej obecnie. Mansart zaprojektował północne i południowe skrzydło Galerii
Zwierciadlanej oraz Oranżerię .

Le Brun był zaangażowany nie tylko w dekorowanie wnętrz, lecz także współpracował z Andre Le Notre zajmującym się
projektowaniem ogrodów. W maju 1682 Ludwik XIV oficjalnie przeniósł swój dwór do Wersalu, który w tym okresie stał się
symbolem superpotęgi Francji.

4 Kampania
Wkrótce po zakończeniu wojny z Ligą Augsburską (1688-1697) Ludwik XIV podjął ostatnią kampanie mającą na celu
przebudowę Wersalu. Czwarta kampania (1701-1710) skoncentrowana była głownie na konstrukcji Królewskiej Kaplicy,
zaprojektowanej przez Manstarta i dokończonej przez Roberta de Cotte i jego zespół. Wystąpiły również pewne przeróbki
królewskiego Małego Apartamentu –mianowicie Salonu Wolego Oka(Salon de l’Oeil de Boeu) i królewskiego alkierza. Z
zakończeniem kaplicy w 1710 w zasadzie cała konstrukcja Wersalu została ustalona; budowla pozostała nienaruszona przez
około dwadzieścia lat rządów Ludwika XV.

Kaplica królewska
Na piętrze pałacu znajduje się kaplica zbudowana w latach 1698-1710 według projektu Hardouin-Mansarta. Posiada ona
trzy nawy i czworoboczne filary podtrzymujące łuki zwieńczone galerią ze żłobionymi kolumnami. Na tym samym, piętrze
można podziwiać sześć wielkich komnat Wielkich Apartamentów (Grand Appartement), gdzie władca przyjmował swych
dworzan trzy razy w tygodniu, między szóstą a dziesiątą wieczorem.

Salon Herkulesa

Salon ten dziś łączący budynek
główny ze skrzydłem
północnym, początkowo był
miejscem, gdzie w latach 16821710 znajdowały się empory
czwartej tymczasowej kaplicy
wersalskiej. Dopiero po
przebudowie Roberta de Cotte,
od 1712 roku zaczął pełnić
funkcję salonu. Po śmierci
Ludwika XIV, prace dekoracyjne
zostały wznowione w 1725 za
rządów Ludwika XV. Barwne
marmury i pilastry z korynckimi
kapitelami z brązu złoconego
nawiązują do stylu Galerii
Zwierciadlanej. Jedynym
ustępstwem na rzecz stylu
Ludwika XV- rokoka, są
rzeźbione przez Jacques’a
Verbeckta ramy okalające dwa
obrazy Veroneza: Spotkanie
Eliezera i Rebeki oraz Ucztę u
Szymona.

Salon Wenus
Salon ten sąsiaduje za
Salonem Obfitości i
został utworzony przez
Mansarta z przodu
Wielkich Apartamentów.
Jego dekoracja była
zharmonizowana z
pozostałymi pokojami:
zdobiły go barwne
marmury i plafon ze
scenami ujętymi w ramy.
Na ścianach, płyciny z
prawdziwego marmuru
sąsiadują z malowanymi
jońskimi kolumnami i
kolumnami
namalowanymi- elementy
te tworzą pewną
odrębność dekoracyjną.
Na krótszych bokach Sali
malarz Jules Jean
Rousseau stworzył dwie
iluzjonistyczne
perspektywy
przedstawiające antyczne
galerie i portyki,
natomiast pomiędzy
oknami znalazły się
pozorne nisze z
malowanymi posągami.

Salon Diany

Do 1675 roku
salon ten był
pierwszym pokojem
Wielkich
Apartamentów,
mającym
bezpośrednie
połączenie ze
Schodami
Ambasadorów.
Nazwa salonu
pozwala rozpoznać
temat kompozycji
umieszczonych nad
drzwiami i
centralnego
malowidła na
plafonie- Diana
patronująca
żeglarzom i
myśliwym pędzla
Gabriela
Blancharda.

Salon Marsa
W centralnej części plafonu widnieje
scena Mars na rydwanie ciągniony przez
wilki, pędzla Claude’a Audrana, malowana
w skrócie perspektywicznym. Obok
znajduje się Zwycięstwo podtrzymywane
przez Herkulesa(Jean Baptiste’a
Jouveneta) oraz kompozycja Strach, lęk i
trwoga zwyciężająca moce ziemi(Rene
Antoine’a Houasse’a. Sześć malowanych
medalionów opiewa czyny wojenne
wielkich wodzów starożytnych- Cezara i
Cyrusa, Konstantyna Wielkiego i
Antoniusza, Demetriusza i Aleksandra
Sewera. A zatem, jeszcze raz został
przywołany świat antyczny, ale mimo to
szczegóły kompozycji nawiązują do
wydarzeń aktualnych- sztandary to
wspomnienie stanowiska Ludwika XIV
wobec zwycięstwa pod
Szentgotthard(Węgry), odniesionego nad
imperium otomańskim w 1664 roku, a
fragmenty statków przypominają o
handlowych przedsięwzięciach
Francuzów w Indiach.

Maria Leszczyńska-żona Ludwika XV

Salon Merkurego
Salon ten pełnił funkcję
przedpokoju Wielkich
Apartamentów, nazywano
go również „pokojem łoża”,
czyli sypialnią
reprezentacyjną, nad którą
rozpościerał się plafon
malowany przez Jean’a
Baptiste’a de
Champagine’a,
przedstawiający Merkurego
na rydwanie ciągnionym
przez koguty,
poprzedzanym przez
gwiazdę poranną i
towarzyszące jej sztuki i
nauki. W Salonie
Merkurego, podobnie jak w
sąsiednich pokojach,
odbywały się słynne
„wieczory apartamentowe”.
Każda sala miała swoje
przeznaczenie: rodzina
królewska bawiła się w
Salonie Merkurego, w
Salonie Marsa odbywały się
przeróżne gry, a po nich
koncert i bal, stół bilardowy
był ustawiony w Salonie
Diany, w Salonie Wenus
serwowano przekąski, a w
Salonie Obfitości gorące i
zimne napoje, Salon Apolla
natomiast zmieniał się w
salę muzyki i tańca.

Salon Apolla
Skoro Ludwik XIV
jako swój symbol
wybrał słońce,
musiał mieć salon
poświęcony
Apollinowi, bogu
słońca. W
środkowej partii
plafonu pędzla
Charles’a de La
Fosse,
podtrzymywanej
przez rzeźbione i
złocone figury
kobiece, ukazano
świetlistego Apolla
mknącego na
rydwanie w
otoczeniu czterech
pór roku. Salon
Apolla,
początkowo
sypialnia
reprezentacyjna(p
óźniej rolę tę pełnił
Salon Merkurego),
stał się po 1682
roku Salą
Tronową. Jednak
podczas
„wieczorów
apartamentowych”
był przekształcany
w salę muzyki i
tańca.

Salon Wojny
W okresie rozbudowy
pałacu wg projektu Le
Vau północno- zachodni
narożnik zajmował Salon
Jowisza, pełniący
wówczas rolę Wielkiego
Gabinetu. Po utworzeniu
Galerii Zwierciadlanej
zastąpił go Salon Wojny,
a jego nową dekorację
powierzono Le Brunowi i
Mansartowi. W trakcie
przekształcania Salonu
Jowisza w Salon Wojny
dekoracje o tematyce
mitologicznej musiały
ustąpić miejsca
historycznym- największy
nacisk położono na
wyeksponowanie
wojennych dokonań
Ludwika XIV.

Galeria Zwierciadlana
Galeria zwierciadlana to serce
wersalu i jego symbol. Najpierw
znajdowała się tu terasa włoska
wzniesiona przez Le Vau(1670).
Latem 1678 roku Mansart w
miejscu tarasu i dwóch salonów
które leżały na jego
krańcach(gabinet i sypialnia),
stworzył jedną długą, 73metrową salę. Dzięki temu
zewnętrzna bryła pałacu stała
się bardzo jednolita. Dekorację
wnętrz (1681 do 1686)
powierzono Le Brunowi, który
wykreował tutaj, na zlecenie
Colberta z 1671 roku, styl zwany
francuskim. Naprzeciwko
wielkich okien, półkolistych u
góry, biegnie siedemnaście
arkad z lustrami na całej
wysokości. Ten powtarzający się
motyw lustrzanej dekoracji
spowodował, ze galeria
wersalska stała się wyjątkowa i
oryginalna. W galerii
zwierciadlanej, podobnie jak w
Wielkich Apartamentach, Le
Brun zastosował dekorację
malarską sklepienia,
zachowując podział na
poszczególne kompozycje, co
było rozwiązaniem nieco
przestarzałym.

Salon Pokoju
Salon ten,
usytuowany w
południowozachodnim
narożniku
głównego
korpusu
Wersalu,
stanowi pendant
do Salonu
Wojny. Pokój
ten, podobnie
jak Salon Wojny,
otwiera się
wielką arkadą
na galerię;
wzorcem
takiego
rozwiązania był
najprawdopodob
niej pałac rodu
Colonna w
Rzymie.

Salon Wolego Oka

Sypialnia królowej

Sala Tronowa

Ogród wersalski
Ogród wersalskii jest uważany za pierwowzór ogrodu w stylu francuskim, ze względu na swe eleganckie
rozplanowanie i dekoracje, które nie są ani przesadne ani ubogie. Ogród zaprojektowany przez Le Notreà zajmuje
obszar o powierzchni 250 akrów. Stanowi on nie tylko integralną część pałacu, ale i jego dopełnienie

Ogród powstał na geometrycznym planie, jednak nie można mówić a jego monotonii. U stóp centralnego tarasu w basenie
Latony (Leto) znajduje się arcydzieło Maryègo ukazujące boginię z synem i córką, Apollonem i Dianą

Basen Apollina

Rzeźba góruje nad koncentrycznymi basenami w kształcie piramidy. Za basenem Latony rozciąga się długa Aleja Tapis-Vert (zielonych
dywanów), która prowadzi do basenu Apollina. Rydwan ciągniony przez cztery konie wynurza się władczo z wody, zaś Trytony
dmuchają w muszle oznajmiając nadejście boga. Ta dynamiczna i równocześnie majestatyczna grupa dłuta Turbyègo stanowi niejako
symbol okresu największej świetności Wersalu. Za basenem Apollina rozciąga się obszar zieleni z wielkim kanałem, którego bieg
przecina w połowie mały kanał.

Basen Apollina

Wioska Królowej
Od 1783 roku w północnej części posiadłości Królowej pojawiło się
osiemnaście chat krytych słomą. Wioska Marii Antoniny może stanowić
przykład bardzo szczegółowej koncepcji tego typu ogrodów, budzących
zachwyt w ostatnich latach ancien regime ‘u.

W skład założenia wchodzi staw wokół którego wznosi się dwanaście
domów, jest również mostek nad wodą, wieża i chaty kryte słomą.
Wioska Królowej stanowiła naturalne przedłużenie ogrodu angielskiego.
Kształtował się nowy modem życia-prywatnego i rodzinnego.

Latarnia

Młyn

Winnica

Świątynia Miłości

Świątynia Miłości

Opracowanie-Paweł Janowiak
[email protected]

Slide 45

Wersal
Chateau de Versailles

WERSAL

Charakterystyka

Wersal
Chateau de Versailles
Położenie
Versailles, Francja
Czas powstania
1661 - 1774
Typ
Pałac królewski
Styl architektoniczny
Barok
Materiały
Kamień, Cegła
Koszt budowy
Ok. 500 milionów marek
Powierzchnia
100 hektarów - ogrody Wersalu
Architekci
André Le Notre, Louis Le Vau, Jules HardouinMansart, Charles Le Brun, Robert de Cotte,
Ange-Janques Bagriel

Wersal Królów

Wersal Ludwika XIII
•Wstępując na tron miał 9 lat, a regencję
powierzono jego matce- Marii Medycejskiej,
•Stanowisko pierwszego ministra powierzył
kardynałowi Richelieu,
•W państwie panował kryzys finansowy- brak
pieniędzy na prowadzenie prac
architektonicznych,
•Ludwik XIII postanowił zbudować niewielką
budowlę na terenach wcześniej należących do
Gondich,

•W 1623 r. nadzór nad budową pawilonu
myśliwskiego powierzono Nicholasowi Huau,
•W latach 1631- 1634 przebudowę domku króla
powierzono Philibertowi Le Roy.

Wersal Ludwika XIV

•1661: śmierć kardynała Mazarina,
•w rządzeniu król korzystał z rad ministrów Le
Tellier’a, Fouquet i Lionne,
•dwadzieścia pierwszych lat panowania
Ludwika XIV upłynęło pod znakiem rozwoju
gospodarczego i kulturalnego,
•nastąpiła reorganizacja administracji,
sądownictwa i finansów; podjęto szereg
kroków przeciw arystokracji, ograniczono
uprawnienia gubernatorów prowincji,
•Ludwik XIV głosił niezależność władzy
świeckiej i wolność Kościoła francuskiego
wobec Watykanu; zwalczał działalność
jansenistów i protestantów,

•Król prowadził wojnę z Hiszpanią pod
pretekstem niespłacenia przez Hiszpanię
posagu Marii Teresy; w 1668 r. Ludwik XIV
podpisał w Akwizgranie traktat z Hiszpanią,

Wersal Ludwika XV

•W młodych latach króla
regencję powierzono księciu
Filipowi Orleańskiemu,
•W okresie tym nastąpiła
spłata ogromnego zadłużenia,
co pozwoliło ożywić
gospodarkę,
•Długie panowanie Ludwika
XV było okresem względnego
pokoju i dobrobytu,

Bassin trianon

Wersal Ludwika XVI

•Po całej serii nieudanych reform sytuacja
finansowa i polityczna znacznie się
pogorszyła, a opozycja i opinia publiczna
stawały w coraz większej opozycji wobec
króla,
•W sierpniu 1788 r. król zdecydował się
zwołać Stany Generalne niezwoływane od
1614 r.,
•Po obaleniu monarchii 10.08.1792 r. króla
uwięziono, a 21.01.1793 r. został stracony
•Zgromadzenie Ustawodawcze ustanowiło, że
wszystkie obrazy, meble i dzieła sztuki z
pałaców królewskich zostaną przeniesione do
Luwru,
•Po obaleniu monarchii w 1792 r. pałac
wersalski stał się własnością publiczną,
wyposażenie wnętrz wystawiono na sprzedaż,
•W 1793 r. Komitet Ocalenia Publicznego
zarządził, że w pałacu zorganizowane zostaną:
szkoła centralna, biblioteka, pracownia
historyczna oraz muzeum malarstwa i rzeźby
francuskiej.

Ewolucja Wersalu

Cztery Kampanie

Rozkład projektu i poszczególne etapy rozbudowy

Ewolucja Wersalu
Po śmierci Kardynała Mazzarina w 1661, który pełnił funkcję regenta w czasach wczesnej młodości Ludwika XIV, król
rozpoczął swoje własne rządy. Od tego momentu konstrukcja i ekspansja Wersalu stały się synonimem absolutystycznych
rządów młodego władcy. Król Ludwik XIV po konfiskacie nieruchomości Fouquet’a skorzystał z talentów architektów Louis
Le Vau i Andre Le Notre oraz malarza, a zarazem wprawnego dekoratora, Charlesa Le Bruna w swej kampanii przebudowy
Wersalu, który w swojej historii doświadczył czterech głównych prac budowlanych i każda z nich odpowiadała wojnom
prowadzonym w okresie rządów Ludwika XIV.

1 Kampania
Pierwsza kampania przebudowy Wersalu miała miejsce w latach 1664-1668 i rozpoczęła się od festynu baletowo-muzycznego
zatytułowanego „Plaisirs de I’lle enchantee”, które odbyło się w dniach od 7 do 13 maja 1664 roku. Przyjęcie było rzekomo wydane
by uczcić dwie królowe Francji: Annę Austryjaczkę, Królową Matkę i Marię Teresę - żonę Ludwika XIV, ale w rzeczywistości było
wydane na cześć królewskiej kochanki, Luizy de La Valliere. To przyjęcie jest często uważane za preludium tzw. wojny dewolucyjnej,
którą Ludwik XIV wypowiedział Hiszpanii(1667-68).
Ta pierwsza kampania miała na celu wprowadzenie poprawek umożliwiających pomieszczenie w zamku i ogrodach 600 gości
zaproszonych na przyjecie.

2 Kampania
Druga kampania mająca miejsce w latach 1669-1672 była zainaugurowana przez podpisanie Traktatu Aix-La-Chapelle, kończącego wojnę
dewolucyjną. Podczas kampanii pałac zaczął przybierać dzisiejsza formę. Najważniejszą zmianą była modyfikacja tzw. koperty domku
myśliwskiego Ludwika XIII, która została dokonana przez Louis Le Vau. „Koperta” otaczała domek króla od północy, południa i zachodu. Nowa
struktura zapewniła kwatery dla króla i członków jego rodziny. Główne piętro zamku zawierało dwa apartamenty: pierwszy dla monarchy, drugi
dla królowej. Wielki Apartament króla zajmował północną część zameczku, a Wielki apartament królowej znajdował się w południowej części.
Zachodnia część budowli przeznaczona była w większości na taras, który później został zniszczony by zbudować Salę Lustrzaną. Na parterze
północnej części zamku znajdowały się łaźnie, zawierające ukryte ośmiokątne wanny z bieżącą zimną i ciepłą wodą.

Brat króla i jego żona , książę i księżniczka z dynastii Orleańskiej, zajmowali apartamenty na parterze w południowej
części zamku. Wyższe piętra przeznaczone były na prywatne komnaty dla króla i jego dzieci. Istotny dla projektu i
konstrukcji powyższych apartamentów królewskich jest fakt, że oba pomieszczenia miały tę samą konfigurację i
rozmiary, co było dotychczas niespotykaną cechą we francuskich projektach pałaców.

Oba „wielkie” apartamenty
królewskie formowane były
na kształt 7 amfiladowych
pokoi. Każdy z nich
dedykowany był jednemu z
ówcześnie znanych boskich
ciał i był personifikowany do
odpowiedniego greckorzymskiego bóstwa.
Dekoracje pokoi( prace
prowadzone były pod
zarządem Charlesa Le Bruna)
przedstawiały „heroiczne
działania króla” i były
przedstawione w formie
alegorycznej przez czyny
historycznych postaci z
przeszłości antycznej, jak na
przykład Aleksandra
Wielkiego.

3 Kampania
Trzecia kampania(1678-1684) zapoczątkowana była przez podpisanie traktatu Nimegen, kończącego wojnę niemiecką
prowadzoną w latach 1672-1678. Trzecia przebudowa kierowana była przez architekta Julesa Hardoui Mansart’a .W tym
czasie powstał Wersal w formie znanej obecnie. Mansart zaprojektował północne i południowe skrzydło Galerii
Zwierciadlanej oraz Oranżerię .

Le Brun był zaangażowany nie tylko w dekorowanie wnętrz, lecz także współpracował z Andre Le Notre zajmującym się
projektowaniem ogrodów. W maju 1682 Ludwik XIV oficjalnie przeniósł swój dwór do Wersalu, który w tym okresie stał się
symbolem superpotęgi Francji.

4 Kampania
Wkrótce po zakończeniu wojny z Ligą Augsburską (1688-1697) Ludwik XIV podjął ostatnią kampanie mającą na celu
przebudowę Wersalu. Czwarta kampania (1701-1710) skoncentrowana była głownie na konstrukcji Królewskiej Kaplicy,
zaprojektowanej przez Manstarta i dokończonej przez Roberta de Cotte i jego zespół. Wystąpiły również pewne przeróbki
królewskiego Małego Apartamentu –mianowicie Salonu Wolego Oka(Salon de l’Oeil de Boeu) i królewskiego alkierza. Z
zakończeniem kaplicy w 1710 w zasadzie cała konstrukcja Wersalu została ustalona; budowla pozostała nienaruszona przez
około dwadzieścia lat rządów Ludwika XV.

Kaplica królewska
Na piętrze pałacu znajduje się kaplica zbudowana w latach 1698-1710 według projektu Hardouin-Mansarta. Posiada ona
trzy nawy i czworoboczne filary podtrzymujące łuki zwieńczone galerią ze żłobionymi kolumnami. Na tym samym, piętrze
można podziwiać sześć wielkich komnat Wielkich Apartamentów (Grand Appartement), gdzie władca przyjmował swych
dworzan trzy razy w tygodniu, między szóstą a dziesiątą wieczorem.

Salon Herkulesa

Salon ten dziś łączący budynek
główny ze skrzydłem
północnym, początkowo był
miejscem, gdzie w latach 16821710 znajdowały się empory
czwartej tymczasowej kaplicy
wersalskiej. Dopiero po
przebudowie Roberta de Cotte,
od 1712 roku zaczął pełnić
funkcję salonu. Po śmierci
Ludwika XIV, prace dekoracyjne
zostały wznowione w 1725 za
rządów Ludwika XV. Barwne
marmury i pilastry z korynckimi
kapitelami z brązu złoconego
nawiązują do stylu Galerii
Zwierciadlanej. Jedynym
ustępstwem na rzecz stylu
Ludwika XV- rokoka, są
rzeźbione przez Jacques’a
Verbeckta ramy okalające dwa
obrazy Veroneza: Spotkanie
Eliezera i Rebeki oraz Ucztę u
Szymona.

Salon Wenus
Salon ten sąsiaduje za
Salonem Obfitości i
został utworzony przez
Mansarta z przodu
Wielkich Apartamentów.
Jego dekoracja była
zharmonizowana z
pozostałymi pokojami:
zdobiły go barwne
marmury i plafon ze
scenami ujętymi w ramy.
Na ścianach, płyciny z
prawdziwego marmuru
sąsiadują z malowanymi
jońskimi kolumnami i
kolumnami
namalowanymi- elementy
te tworzą pewną
odrębność dekoracyjną.
Na krótszych bokach Sali
malarz Jules Jean
Rousseau stworzył dwie
iluzjonistyczne
perspektywy
przedstawiające antyczne
galerie i portyki,
natomiast pomiędzy
oknami znalazły się
pozorne nisze z
malowanymi posągami.

Salon Diany

Do 1675 roku
salon ten był
pierwszym pokojem
Wielkich
Apartamentów,
mającym
bezpośrednie
połączenie ze
Schodami
Ambasadorów.
Nazwa salonu
pozwala rozpoznać
temat kompozycji
umieszczonych nad
drzwiami i
centralnego
malowidła na
plafonie- Diana
patronująca
żeglarzom i
myśliwym pędzla
Gabriela
Blancharda.

Salon Marsa
W centralnej części plafonu widnieje
scena Mars na rydwanie ciągniony przez
wilki, pędzla Claude’a Audrana, malowana
w skrócie perspektywicznym. Obok
znajduje się Zwycięstwo podtrzymywane
przez Herkulesa(Jean Baptiste’a
Jouveneta) oraz kompozycja Strach, lęk i
trwoga zwyciężająca moce ziemi(Rene
Antoine’a Houasse’a. Sześć malowanych
medalionów opiewa czyny wojenne
wielkich wodzów starożytnych- Cezara i
Cyrusa, Konstantyna Wielkiego i
Antoniusza, Demetriusza i Aleksandra
Sewera. A zatem, jeszcze raz został
przywołany świat antyczny, ale mimo to
szczegóły kompozycji nawiązują do
wydarzeń aktualnych- sztandary to
wspomnienie stanowiska Ludwika XIV
wobec zwycięstwa pod
Szentgotthard(Węgry), odniesionego nad
imperium otomańskim w 1664 roku, a
fragmenty statków przypominają o
handlowych przedsięwzięciach
Francuzów w Indiach.

Maria Leszczyńska-żona Ludwika XV

Salon Merkurego
Salon ten pełnił funkcję
przedpokoju Wielkich
Apartamentów, nazywano
go również „pokojem łoża”,
czyli sypialnią
reprezentacyjną, nad którą
rozpościerał się plafon
malowany przez Jean’a
Baptiste’a de
Champagine’a,
przedstawiający Merkurego
na rydwanie ciągnionym
przez koguty,
poprzedzanym przez
gwiazdę poranną i
towarzyszące jej sztuki i
nauki. W Salonie
Merkurego, podobnie jak w
sąsiednich pokojach,
odbywały się słynne
„wieczory apartamentowe”.
Każda sala miała swoje
przeznaczenie: rodzina
królewska bawiła się w
Salonie Merkurego, w
Salonie Marsa odbywały się
przeróżne gry, a po nich
koncert i bal, stół bilardowy
był ustawiony w Salonie
Diany, w Salonie Wenus
serwowano przekąski, a w
Salonie Obfitości gorące i
zimne napoje, Salon Apolla
natomiast zmieniał się w
salę muzyki i tańca.

Salon Apolla
Skoro Ludwik XIV
jako swój symbol
wybrał słońce,
musiał mieć salon
poświęcony
Apollinowi, bogu
słońca. W
środkowej partii
plafonu pędzla
Charles’a de La
Fosse,
podtrzymywanej
przez rzeźbione i
złocone figury
kobiece, ukazano
świetlistego Apolla
mknącego na
rydwanie w
otoczeniu czterech
pór roku. Salon
Apolla,
początkowo
sypialnia
reprezentacyjna(p
óźniej rolę tę pełnił
Salon Merkurego),
stał się po 1682
roku Salą
Tronową. Jednak
podczas
„wieczorów
apartamentowych”
był przekształcany
w salę muzyki i
tańca.

Salon Wojny
W okresie rozbudowy
pałacu wg projektu Le
Vau północno- zachodni
narożnik zajmował Salon
Jowisza, pełniący
wówczas rolę Wielkiego
Gabinetu. Po utworzeniu
Galerii Zwierciadlanej
zastąpił go Salon Wojny,
a jego nową dekorację
powierzono Le Brunowi i
Mansartowi. W trakcie
przekształcania Salonu
Jowisza w Salon Wojny
dekoracje o tematyce
mitologicznej musiały
ustąpić miejsca
historycznym- największy
nacisk położono na
wyeksponowanie
wojennych dokonań
Ludwika XIV.

Galeria Zwierciadlana
Galeria zwierciadlana to serce
wersalu i jego symbol. Najpierw
znajdowała się tu terasa włoska
wzniesiona przez Le Vau(1670).
Latem 1678 roku Mansart w
miejscu tarasu i dwóch salonów
które leżały na jego
krańcach(gabinet i sypialnia),
stworzył jedną długą, 73metrową salę. Dzięki temu
zewnętrzna bryła pałacu stała
się bardzo jednolita. Dekorację
wnętrz (1681 do 1686)
powierzono Le Brunowi, który
wykreował tutaj, na zlecenie
Colberta z 1671 roku, styl zwany
francuskim. Naprzeciwko
wielkich okien, półkolistych u
góry, biegnie siedemnaście
arkad z lustrami na całej
wysokości. Ten powtarzający się
motyw lustrzanej dekoracji
spowodował, ze galeria
wersalska stała się wyjątkowa i
oryginalna. W galerii
zwierciadlanej, podobnie jak w
Wielkich Apartamentach, Le
Brun zastosował dekorację
malarską sklepienia,
zachowując podział na
poszczególne kompozycje, co
było rozwiązaniem nieco
przestarzałym.

Salon Pokoju
Salon ten,
usytuowany w
południowozachodnim
narożniku
głównego
korpusu
Wersalu,
stanowi pendant
do Salonu
Wojny. Pokój
ten, podobnie
jak Salon Wojny,
otwiera się
wielką arkadą
na galerię;
wzorcem
takiego
rozwiązania był
najprawdopodob
niej pałac rodu
Colonna w
Rzymie.

Salon Wolego Oka

Sypialnia królowej

Sala Tronowa

Ogród wersalski
Ogród wersalskii jest uważany za pierwowzór ogrodu w stylu francuskim, ze względu na swe eleganckie
rozplanowanie i dekoracje, które nie są ani przesadne ani ubogie. Ogród zaprojektowany przez Le Notreà zajmuje
obszar o powierzchni 250 akrów. Stanowi on nie tylko integralną część pałacu, ale i jego dopełnienie

Ogród powstał na geometrycznym planie, jednak nie można mówić a jego monotonii. U stóp centralnego tarasu w basenie
Latony (Leto) znajduje się arcydzieło Maryègo ukazujące boginię z synem i córką, Apollonem i Dianą

Basen Apollina

Rzeźba góruje nad koncentrycznymi basenami w kształcie piramidy. Za basenem Latony rozciąga się długa Aleja Tapis-Vert (zielonych
dywanów), która prowadzi do basenu Apollina. Rydwan ciągniony przez cztery konie wynurza się władczo z wody, zaś Trytony
dmuchają w muszle oznajmiając nadejście boga. Ta dynamiczna i równocześnie majestatyczna grupa dłuta Turbyègo stanowi niejako
symbol okresu największej świetności Wersalu. Za basenem Apollina rozciąga się obszar zieleni z wielkim kanałem, którego bieg
przecina w połowie mały kanał.

Basen Apollina

Wioska Królowej
Od 1783 roku w północnej części posiadłości Królowej pojawiło się
osiemnaście chat krytych słomą. Wioska Marii Antoniny może stanowić
przykład bardzo szczegółowej koncepcji tego typu ogrodów, budzących
zachwyt w ostatnich latach ancien regime ‘u.

W skład założenia wchodzi staw wokół którego wznosi się dwanaście
domów, jest również mostek nad wodą, wieża i chaty kryte słomą.
Wioska Królowej stanowiła naturalne przedłużenie ogrodu angielskiego.
Kształtował się nowy modem życia-prywatnego i rodzinnego.

Latarnia

Młyn

Winnica

Świątynia Miłości

Świątynia Miłości

Opracowanie-Paweł Janowiak
[email protected]

Slide 46

Wersal
Chateau de Versailles

WERSAL

Charakterystyka

Wersal
Chateau de Versailles
Położenie
Versailles, Francja
Czas powstania
1661 - 1774
Typ
Pałac królewski
Styl architektoniczny
Barok
Materiały
Kamień, Cegła
Koszt budowy
Ok. 500 milionów marek
Powierzchnia
100 hektarów - ogrody Wersalu
Architekci
André Le Notre, Louis Le Vau, Jules HardouinMansart, Charles Le Brun, Robert de Cotte,
Ange-Janques Bagriel

Wersal Królów

Wersal Ludwika XIII
•Wstępując na tron miał 9 lat, a regencję
powierzono jego matce- Marii Medycejskiej,
•Stanowisko pierwszego ministra powierzył
kardynałowi Richelieu,
•W państwie panował kryzys finansowy- brak
pieniędzy na prowadzenie prac
architektonicznych,
•Ludwik XIII postanowił zbudować niewielką
budowlę na terenach wcześniej należących do
Gondich,

•W 1623 r. nadzór nad budową pawilonu
myśliwskiego powierzono Nicholasowi Huau,
•W latach 1631- 1634 przebudowę domku króla
powierzono Philibertowi Le Roy.

Wersal Ludwika XIV

•1661: śmierć kardynała Mazarina,
•w rządzeniu król korzystał z rad ministrów Le
Tellier’a, Fouquet i Lionne,
•dwadzieścia pierwszych lat panowania
Ludwika XIV upłynęło pod znakiem rozwoju
gospodarczego i kulturalnego,
•nastąpiła reorganizacja administracji,
sądownictwa i finansów; podjęto szereg
kroków przeciw arystokracji, ograniczono
uprawnienia gubernatorów prowincji,
•Ludwik XIV głosił niezależność władzy
świeckiej i wolność Kościoła francuskiego
wobec Watykanu; zwalczał działalność
jansenistów i protestantów,

•Król prowadził wojnę z Hiszpanią pod
pretekstem niespłacenia przez Hiszpanię
posagu Marii Teresy; w 1668 r. Ludwik XIV
podpisał w Akwizgranie traktat z Hiszpanią,

Wersal Ludwika XV

•W młodych latach króla
regencję powierzono księciu
Filipowi Orleańskiemu,
•W okresie tym nastąpiła
spłata ogromnego zadłużenia,
co pozwoliło ożywić
gospodarkę,
•Długie panowanie Ludwika
XV było okresem względnego
pokoju i dobrobytu,

Bassin trianon

Wersal Ludwika XVI

•Po całej serii nieudanych reform sytuacja
finansowa i polityczna znacznie się
pogorszyła, a opozycja i opinia publiczna
stawały w coraz większej opozycji wobec
króla,
•W sierpniu 1788 r. król zdecydował się
zwołać Stany Generalne niezwoływane od
1614 r.,
•Po obaleniu monarchii 10.08.1792 r. króla
uwięziono, a 21.01.1793 r. został stracony
•Zgromadzenie Ustawodawcze ustanowiło, że
wszystkie obrazy, meble i dzieła sztuki z
pałaców królewskich zostaną przeniesione do
Luwru,
•Po obaleniu monarchii w 1792 r. pałac
wersalski stał się własnością publiczną,
wyposażenie wnętrz wystawiono na sprzedaż,
•W 1793 r. Komitet Ocalenia Publicznego
zarządził, że w pałacu zorganizowane zostaną:
szkoła centralna, biblioteka, pracownia
historyczna oraz muzeum malarstwa i rzeźby
francuskiej.

Ewolucja Wersalu

Cztery Kampanie

Rozkład projektu i poszczególne etapy rozbudowy

Ewolucja Wersalu
Po śmierci Kardynała Mazzarina w 1661, który pełnił funkcję regenta w czasach wczesnej młodości Ludwika XIV, król
rozpoczął swoje własne rządy. Od tego momentu konstrukcja i ekspansja Wersalu stały się synonimem absolutystycznych
rządów młodego władcy. Król Ludwik XIV po konfiskacie nieruchomości Fouquet’a skorzystał z talentów architektów Louis
Le Vau i Andre Le Notre oraz malarza, a zarazem wprawnego dekoratora, Charlesa Le Bruna w swej kampanii przebudowy
Wersalu, który w swojej historii doświadczył czterech głównych prac budowlanych i każda z nich odpowiadała wojnom
prowadzonym w okresie rządów Ludwika XIV.

1 Kampania
Pierwsza kampania przebudowy Wersalu miała miejsce w latach 1664-1668 i rozpoczęła się od festynu baletowo-muzycznego
zatytułowanego „Plaisirs de I’lle enchantee”, które odbyło się w dniach od 7 do 13 maja 1664 roku. Przyjęcie było rzekomo wydane
by uczcić dwie królowe Francji: Annę Austryjaczkę, Królową Matkę i Marię Teresę - żonę Ludwika XIV, ale w rzeczywistości było
wydane na cześć królewskiej kochanki, Luizy de La Valliere. To przyjęcie jest często uważane za preludium tzw. wojny dewolucyjnej,
którą Ludwik XIV wypowiedział Hiszpanii(1667-68).
Ta pierwsza kampania miała na celu wprowadzenie poprawek umożliwiających pomieszczenie w zamku i ogrodach 600 gości
zaproszonych na przyjecie.

2 Kampania
Druga kampania mająca miejsce w latach 1669-1672 była zainaugurowana przez podpisanie Traktatu Aix-La-Chapelle, kończącego wojnę
dewolucyjną. Podczas kampanii pałac zaczął przybierać dzisiejsza formę. Najważniejszą zmianą była modyfikacja tzw. koperty domku
myśliwskiego Ludwika XIII, która została dokonana przez Louis Le Vau. „Koperta” otaczała domek króla od północy, południa i zachodu. Nowa
struktura zapewniła kwatery dla króla i członków jego rodziny. Główne piętro zamku zawierało dwa apartamenty: pierwszy dla monarchy, drugi
dla królowej. Wielki Apartament króla zajmował północną część zameczku, a Wielki apartament królowej znajdował się w południowej części.
Zachodnia część budowli przeznaczona była w większości na taras, który później został zniszczony by zbudować Salę Lustrzaną. Na parterze
północnej części zamku znajdowały się łaźnie, zawierające ukryte ośmiokątne wanny z bieżącą zimną i ciepłą wodą.

Brat króla i jego żona , książę i księżniczka z dynastii Orleańskiej, zajmowali apartamenty na parterze w południowej
części zamku. Wyższe piętra przeznaczone były na prywatne komnaty dla króla i jego dzieci. Istotny dla projektu i
konstrukcji powyższych apartamentów królewskich jest fakt, że oba pomieszczenia miały tę samą konfigurację i
rozmiary, co było dotychczas niespotykaną cechą we francuskich projektach pałaców.

Oba „wielkie” apartamenty
królewskie formowane były
na kształt 7 amfiladowych
pokoi. Każdy z nich
dedykowany był jednemu z
ówcześnie znanych boskich
ciał i był personifikowany do
odpowiedniego greckorzymskiego bóstwa.
Dekoracje pokoi( prace
prowadzone były pod
zarządem Charlesa Le Bruna)
przedstawiały „heroiczne
działania króla” i były
przedstawione w formie
alegorycznej przez czyny
historycznych postaci z
przeszłości antycznej, jak na
przykład Aleksandra
Wielkiego.

3 Kampania
Trzecia kampania(1678-1684) zapoczątkowana była przez podpisanie traktatu Nimegen, kończącego wojnę niemiecką
prowadzoną w latach 1672-1678. Trzecia przebudowa kierowana była przez architekta Julesa Hardoui Mansart’a .W tym
czasie powstał Wersal w formie znanej obecnie. Mansart zaprojektował północne i południowe skrzydło Galerii
Zwierciadlanej oraz Oranżerię .

Le Brun był zaangażowany nie tylko w dekorowanie wnętrz, lecz także współpracował z Andre Le Notre zajmującym się
projektowaniem ogrodów. W maju 1682 Ludwik XIV oficjalnie przeniósł swój dwór do Wersalu, który w tym okresie stał się
symbolem superpotęgi Francji.

4 Kampania
Wkrótce po zakończeniu wojny z Ligą Augsburską (1688-1697) Ludwik XIV podjął ostatnią kampanie mającą na celu
przebudowę Wersalu. Czwarta kampania (1701-1710) skoncentrowana była głownie na konstrukcji Królewskiej Kaplicy,
zaprojektowanej przez Manstarta i dokończonej przez Roberta de Cotte i jego zespół. Wystąpiły również pewne przeróbki
królewskiego Małego Apartamentu –mianowicie Salonu Wolego Oka(Salon de l’Oeil de Boeu) i królewskiego alkierza. Z
zakończeniem kaplicy w 1710 w zasadzie cała konstrukcja Wersalu została ustalona; budowla pozostała nienaruszona przez
około dwadzieścia lat rządów Ludwika XV.

Kaplica królewska
Na piętrze pałacu znajduje się kaplica zbudowana w latach 1698-1710 według projektu Hardouin-Mansarta. Posiada ona
trzy nawy i czworoboczne filary podtrzymujące łuki zwieńczone galerią ze żłobionymi kolumnami. Na tym samym, piętrze
można podziwiać sześć wielkich komnat Wielkich Apartamentów (Grand Appartement), gdzie władca przyjmował swych
dworzan trzy razy w tygodniu, między szóstą a dziesiątą wieczorem.

Salon Herkulesa

Salon ten dziś łączący budynek
główny ze skrzydłem
północnym, początkowo był
miejscem, gdzie w latach 16821710 znajdowały się empory
czwartej tymczasowej kaplicy
wersalskiej. Dopiero po
przebudowie Roberta de Cotte,
od 1712 roku zaczął pełnić
funkcję salonu. Po śmierci
Ludwika XIV, prace dekoracyjne
zostały wznowione w 1725 za
rządów Ludwika XV. Barwne
marmury i pilastry z korynckimi
kapitelami z brązu złoconego
nawiązują do stylu Galerii
Zwierciadlanej. Jedynym
ustępstwem na rzecz stylu
Ludwika XV- rokoka, są
rzeźbione przez Jacques’a
Verbeckta ramy okalające dwa
obrazy Veroneza: Spotkanie
Eliezera i Rebeki oraz Ucztę u
Szymona.

Salon Wenus
Salon ten sąsiaduje za
Salonem Obfitości i
został utworzony przez
Mansarta z przodu
Wielkich Apartamentów.
Jego dekoracja była
zharmonizowana z
pozostałymi pokojami:
zdobiły go barwne
marmury i plafon ze
scenami ujętymi w ramy.
Na ścianach, płyciny z
prawdziwego marmuru
sąsiadują z malowanymi
jońskimi kolumnami i
kolumnami
namalowanymi- elementy
te tworzą pewną
odrębność dekoracyjną.
Na krótszych bokach Sali
malarz Jules Jean
Rousseau stworzył dwie
iluzjonistyczne
perspektywy
przedstawiające antyczne
galerie i portyki,
natomiast pomiędzy
oknami znalazły się
pozorne nisze z
malowanymi posągami.

Salon Diany

Do 1675 roku
salon ten był
pierwszym pokojem
Wielkich
Apartamentów,
mającym
bezpośrednie
połączenie ze
Schodami
Ambasadorów.
Nazwa salonu
pozwala rozpoznać
temat kompozycji
umieszczonych nad
drzwiami i
centralnego
malowidła na
plafonie- Diana
patronująca
żeglarzom i
myśliwym pędzla
Gabriela
Blancharda.

Salon Marsa
W centralnej części plafonu widnieje
scena Mars na rydwanie ciągniony przez
wilki, pędzla Claude’a Audrana, malowana
w skrócie perspektywicznym. Obok
znajduje się Zwycięstwo podtrzymywane
przez Herkulesa(Jean Baptiste’a
Jouveneta) oraz kompozycja Strach, lęk i
trwoga zwyciężająca moce ziemi(Rene
Antoine’a Houasse’a. Sześć malowanych
medalionów opiewa czyny wojenne
wielkich wodzów starożytnych- Cezara i
Cyrusa, Konstantyna Wielkiego i
Antoniusza, Demetriusza i Aleksandra
Sewera. A zatem, jeszcze raz został
przywołany świat antyczny, ale mimo to
szczegóły kompozycji nawiązują do
wydarzeń aktualnych- sztandary to
wspomnienie stanowiska Ludwika XIV
wobec zwycięstwa pod
Szentgotthard(Węgry), odniesionego nad
imperium otomańskim w 1664 roku, a
fragmenty statków przypominają o
handlowych przedsięwzięciach
Francuzów w Indiach.

Maria Leszczyńska-żona Ludwika XV

Salon Merkurego
Salon ten pełnił funkcję
przedpokoju Wielkich
Apartamentów, nazywano
go również „pokojem łoża”,
czyli sypialnią
reprezentacyjną, nad którą
rozpościerał się plafon
malowany przez Jean’a
Baptiste’a de
Champagine’a,
przedstawiający Merkurego
na rydwanie ciągnionym
przez koguty,
poprzedzanym przez
gwiazdę poranną i
towarzyszące jej sztuki i
nauki. W Salonie
Merkurego, podobnie jak w
sąsiednich pokojach,
odbywały się słynne
„wieczory apartamentowe”.
Każda sala miała swoje
przeznaczenie: rodzina
królewska bawiła się w
Salonie Merkurego, w
Salonie Marsa odbywały się
przeróżne gry, a po nich
koncert i bal, stół bilardowy
był ustawiony w Salonie
Diany, w Salonie Wenus
serwowano przekąski, a w
Salonie Obfitości gorące i
zimne napoje, Salon Apolla
natomiast zmieniał się w
salę muzyki i tańca.

Salon Apolla
Skoro Ludwik XIV
jako swój symbol
wybrał słońce,
musiał mieć salon
poświęcony
Apollinowi, bogu
słońca. W
środkowej partii
plafonu pędzla
Charles’a de La
Fosse,
podtrzymywanej
przez rzeźbione i
złocone figury
kobiece, ukazano
świetlistego Apolla
mknącego na
rydwanie w
otoczeniu czterech
pór roku. Salon
Apolla,
początkowo
sypialnia
reprezentacyjna(p
óźniej rolę tę pełnił
Salon Merkurego),
stał się po 1682
roku Salą
Tronową. Jednak
podczas
„wieczorów
apartamentowych”
był przekształcany
w salę muzyki i
tańca.

Salon Wojny
W okresie rozbudowy
pałacu wg projektu Le
Vau północno- zachodni
narożnik zajmował Salon
Jowisza, pełniący
wówczas rolę Wielkiego
Gabinetu. Po utworzeniu
Galerii Zwierciadlanej
zastąpił go Salon Wojny,
a jego nową dekorację
powierzono Le Brunowi i
Mansartowi. W trakcie
przekształcania Salonu
Jowisza w Salon Wojny
dekoracje o tematyce
mitologicznej musiały
ustąpić miejsca
historycznym- największy
nacisk położono na
wyeksponowanie
wojennych dokonań
Ludwika XIV.

Galeria Zwierciadlana
Galeria zwierciadlana to serce
wersalu i jego symbol. Najpierw
znajdowała się tu terasa włoska
wzniesiona przez Le Vau(1670).
Latem 1678 roku Mansart w
miejscu tarasu i dwóch salonów
które leżały na jego
krańcach(gabinet i sypialnia),
stworzył jedną długą, 73metrową salę. Dzięki temu
zewnętrzna bryła pałacu stała
się bardzo jednolita. Dekorację
wnętrz (1681 do 1686)
powierzono Le Brunowi, który
wykreował tutaj, na zlecenie
Colberta z 1671 roku, styl zwany
francuskim. Naprzeciwko
wielkich okien, półkolistych u
góry, biegnie siedemnaście
arkad z lustrami na całej
wysokości. Ten powtarzający się
motyw lustrzanej dekoracji
spowodował, ze galeria
wersalska stała się wyjątkowa i
oryginalna. W galerii
zwierciadlanej, podobnie jak w
Wielkich Apartamentach, Le
Brun zastosował dekorację
malarską sklepienia,
zachowując podział na
poszczególne kompozycje, co
było rozwiązaniem nieco
przestarzałym.

Salon Pokoju
Salon ten,
usytuowany w
południowozachodnim
narożniku
głównego
korpusu
Wersalu,
stanowi pendant
do Salonu
Wojny. Pokój
ten, podobnie
jak Salon Wojny,
otwiera się
wielką arkadą
na galerię;
wzorcem
takiego
rozwiązania był
najprawdopodob
niej pałac rodu
Colonna w
Rzymie.

Salon Wolego Oka

Sypialnia królowej

Sala Tronowa

Ogród wersalski
Ogród wersalskii jest uważany za pierwowzór ogrodu w stylu francuskim, ze względu na swe eleganckie
rozplanowanie i dekoracje, które nie są ani przesadne ani ubogie. Ogród zaprojektowany przez Le Notreà zajmuje
obszar o powierzchni 250 akrów. Stanowi on nie tylko integralną część pałacu, ale i jego dopełnienie

Ogród powstał na geometrycznym planie, jednak nie można mówić a jego monotonii. U stóp centralnego tarasu w basenie
Latony (Leto) znajduje się arcydzieło Maryègo ukazujące boginię z synem i córką, Apollonem i Dianą

Basen Apollina

Rzeźba góruje nad koncentrycznymi basenami w kształcie piramidy. Za basenem Latony rozciąga się długa Aleja Tapis-Vert (zielonych
dywanów), która prowadzi do basenu Apollina. Rydwan ciągniony przez cztery konie wynurza się władczo z wody, zaś Trytony
dmuchają w muszle oznajmiając nadejście boga. Ta dynamiczna i równocześnie majestatyczna grupa dłuta Turbyègo stanowi niejako
symbol okresu największej świetności Wersalu. Za basenem Apollina rozciąga się obszar zieleni z wielkim kanałem, którego bieg
przecina w połowie mały kanał.

Basen Apollina

Wioska Królowej
Od 1783 roku w północnej części posiadłości Królowej pojawiło się
osiemnaście chat krytych słomą. Wioska Marii Antoniny może stanowić
przykład bardzo szczegółowej koncepcji tego typu ogrodów, budzących
zachwyt w ostatnich latach ancien regime ‘u.

W skład założenia wchodzi staw wokół którego wznosi się dwanaście
domów, jest również mostek nad wodą, wieża i chaty kryte słomą.
Wioska Królowej stanowiła naturalne przedłużenie ogrodu angielskiego.
Kształtował się nowy modem życia-prywatnego i rodzinnego.

Latarnia

Młyn

Winnica

Świątynia Miłości

Świątynia Miłości

Opracowanie-Paweł Janowiak
[email protected]

Slide 47

Wersal
Chateau de Versailles

WERSAL

Charakterystyka

Wersal
Chateau de Versailles
Położenie
Versailles, Francja
Czas powstania
1661 - 1774
Typ
Pałac królewski
Styl architektoniczny
Barok
Materiały
Kamień, Cegła
Koszt budowy
Ok. 500 milionów marek
Powierzchnia
100 hektarów - ogrody Wersalu
Architekci
André Le Notre, Louis Le Vau, Jules HardouinMansart, Charles Le Brun, Robert de Cotte,
Ange-Janques Bagriel

Wersal Królów

Wersal Ludwika XIII
•Wstępując na tron miał 9 lat, a regencję
powierzono jego matce- Marii Medycejskiej,
•Stanowisko pierwszego ministra powierzył
kardynałowi Richelieu,
•W państwie panował kryzys finansowy- brak
pieniędzy na prowadzenie prac
architektonicznych,
•Ludwik XIII postanowił zbudować niewielką
budowlę na terenach wcześniej należących do
Gondich,

•W 1623 r. nadzór nad budową pawilonu
myśliwskiego powierzono Nicholasowi Huau,
•W latach 1631- 1634 przebudowę domku króla
powierzono Philibertowi Le Roy.

Wersal Ludwika XIV

•1661: śmierć kardynała Mazarina,
•w rządzeniu król korzystał z rad ministrów Le
Tellier’a, Fouquet i Lionne,
•dwadzieścia pierwszych lat panowania
Ludwika XIV upłynęło pod znakiem rozwoju
gospodarczego i kulturalnego,
•nastąpiła reorganizacja administracji,
sądownictwa i finansów; podjęto szereg
kroków przeciw arystokracji, ograniczono
uprawnienia gubernatorów prowincji,
•Ludwik XIV głosił niezależność władzy
świeckiej i wolność Kościoła francuskiego
wobec Watykanu; zwalczał działalność
jansenistów i protestantów,

•Król prowadził wojnę z Hiszpanią pod
pretekstem niespłacenia przez Hiszpanię
posagu Marii Teresy; w 1668 r. Ludwik XIV
podpisał w Akwizgranie traktat z Hiszpanią,

Wersal Ludwika XV

•W młodych latach króla
regencję powierzono księciu
Filipowi Orleańskiemu,
•W okresie tym nastąpiła
spłata ogromnego zadłużenia,
co pozwoliło ożywić
gospodarkę,
•Długie panowanie Ludwika
XV było okresem względnego
pokoju i dobrobytu,

Bassin trianon

Wersal Ludwika XVI

•Po całej serii nieudanych reform sytuacja
finansowa i polityczna znacznie się
pogorszyła, a opozycja i opinia publiczna
stawały w coraz większej opozycji wobec
króla,
•W sierpniu 1788 r. król zdecydował się
zwołać Stany Generalne niezwoływane od
1614 r.,
•Po obaleniu monarchii 10.08.1792 r. króla
uwięziono, a 21.01.1793 r. został stracony
•Zgromadzenie Ustawodawcze ustanowiło, że
wszystkie obrazy, meble i dzieła sztuki z
pałaców królewskich zostaną przeniesione do
Luwru,
•Po obaleniu monarchii w 1792 r. pałac
wersalski stał się własnością publiczną,
wyposażenie wnętrz wystawiono na sprzedaż,
•W 1793 r. Komitet Ocalenia Publicznego
zarządził, że w pałacu zorganizowane zostaną:
szkoła centralna, biblioteka, pracownia
historyczna oraz muzeum malarstwa i rzeźby
francuskiej.

Ewolucja Wersalu

Cztery Kampanie

Rozkład projektu i poszczególne etapy rozbudowy

Ewolucja Wersalu
Po śmierci Kardynała Mazzarina w 1661, który pełnił funkcję regenta w czasach wczesnej młodości Ludwika XIV, król
rozpoczął swoje własne rządy. Od tego momentu konstrukcja i ekspansja Wersalu stały się synonimem absolutystycznych
rządów młodego władcy. Król Ludwik XIV po konfiskacie nieruchomości Fouquet’a skorzystał z talentów architektów Louis
Le Vau i Andre Le Notre oraz malarza, a zarazem wprawnego dekoratora, Charlesa Le Bruna w swej kampanii przebudowy
Wersalu, który w swojej historii doświadczył czterech głównych prac budowlanych i każda z nich odpowiadała wojnom
prowadzonym w okresie rządów Ludwika XIV.

1 Kampania
Pierwsza kampania przebudowy Wersalu miała miejsce w latach 1664-1668 i rozpoczęła się od festynu baletowo-muzycznego
zatytułowanego „Plaisirs de I’lle enchantee”, które odbyło się w dniach od 7 do 13 maja 1664 roku. Przyjęcie było rzekomo wydane
by uczcić dwie królowe Francji: Annę Austryjaczkę, Królową Matkę i Marię Teresę - żonę Ludwika XIV, ale w rzeczywistości było
wydane na cześć królewskiej kochanki, Luizy de La Valliere. To przyjęcie jest często uważane za preludium tzw. wojny dewolucyjnej,
którą Ludwik XIV wypowiedział Hiszpanii(1667-68).
Ta pierwsza kampania miała na celu wprowadzenie poprawek umożliwiających pomieszczenie w zamku i ogrodach 600 gości
zaproszonych na przyjecie.

2 Kampania
Druga kampania mająca miejsce w latach 1669-1672 była zainaugurowana przez podpisanie Traktatu Aix-La-Chapelle, kończącego wojnę
dewolucyjną. Podczas kampanii pałac zaczął przybierać dzisiejsza formę. Najważniejszą zmianą była modyfikacja tzw. koperty domku
myśliwskiego Ludwika XIII, która została dokonana przez Louis Le Vau. „Koperta” otaczała domek króla od północy, południa i zachodu. Nowa
struktura zapewniła kwatery dla króla i członków jego rodziny. Główne piętro zamku zawierało dwa apartamenty: pierwszy dla monarchy, drugi
dla królowej. Wielki Apartament króla zajmował północną część zameczku, a Wielki apartament królowej znajdował się w południowej części.
Zachodnia część budowli przeznaczona była w większości na taras, który później został zniszczony by zbudować Salę Lustrzaną. Na parterze
północnej części zamku znajdowały się łaźnie, zawierające ukryte ośmiokątne wanny z bieżącą zimną i ciepłą wodą.

Brat króla i jego żona , książę i księżniczka z dynastii Orleańskiej, zajmowali apartamenty na parterze w południowej
części zamku. Wyższe piętra przeznaczone były na prywatne komnaty dla króla i jego dzieci. Istotny dla projektu i
konstrukcji powyższych apartamentów królewskich jest fakt, że oba pomieszczenia miały tę samą konfigurację i
rozmiary, co było dotychczas niespotykaną cechą we francuskich projektach pałaców.

Oba „wielkie” apartamenty
królewskie formowane były
na kształt 7 amfiladowych
pokoi. Każdy z nich
dedykowany był jednemu z
ówcześnie znanych boskich
ciał i był personifikowany do
odpowiedniego greckorzymskiego bóstwa.
Dekoracje pokoi( prace
prowadzone były pod
zarządem Charlesa Le Bruna)
przedstawiały „heroiczne
działania króla” i były
przedstawione w formie
alegorycznej przez czyny
historycznych postaci z
przeszłości antycznej, jak na
przykład Aleksandra
Wielkiego.

3 Kampania
Trzecia kampania(1678-1684) zapoczątkowana była przez podpisanie traktatu Nimegen, kończącego wojnę niemiecką
prowadzoną w latach 1672-1678. Trzecia przebudowa kierowana była przez architekta Julesa Hardoui Mansart’a .W tym
czasie powstał Wersal w formie znanej obecnie. Mansart zaprojektował północne i południowe skrzydło Galerii
Zwierciadlanej oraz Oranżerię .

Le Brun był zaangażowany nie tylko w dekorowanie wnętrz, lecz także współpracował z Andre Le Notre zajmującym się
projektowaniem ogrodów. W maju 1682 Ludwik XIV oficjalnie przeniósł swój dwór do Wersalu, który w tym okresie stał się
symbolem superpotęgi Francji.

4 Kampania
Wkrótce po zakończeniu wojny z Ligą Augsburską (1688-1697) Ludwik XIV podjął ostatnią kampanie mającą na celu
przebudowę Wersalu. Czwarta kampania (1701-1710) skoncentrowana była głownie na konstrukcji Królewskiej Kaplicy,
zaprojektowanej przez Manstarta i dokończonej przez Roberta de Cotte i jego zespół. Wystąpiły również pewne przeróbki
królewskiego Małego Apartamentu –mianowicie Salonu Wolego Oka(Salon de l’Oeil de Boeu) i królewskiego alkierza. Z
zakończeniem kaplicy w 1710 w zasadzie cała konstrukcja Wersalu została ustalona; budowla pozostała nienaruszona przez
około dwadzieścia lat rządów Ludwika XV.

Kaplica królewska
Na piętrze pałacu znajduje się kaplica zbudowana w latach 1698-1710 według projektu Hardouin-Mansarta. Posiada ona
trzy nawy i czworoboczne filary podtrzymujące łuki zwieńczone galerią ze żłobionymi kolumnami. Na tym samym, piętrze
można podziwiać sześć wielkich komnat Wielkich Apartamentów (Grand Appartement), gdzie władca przyjmował swych
dworzan trzy razy w tygodniu, między szóstą a dziesiątą wieczorem.

Salon Herkulesa

Salon ten dziś łączący budynek
główny ze skrzydłem
północnym, początkowo był
miejscem, gdzie w latach 16821710 znajdowały się empory
czwartej tymczasowej kaplicy
wersalskiej. Dopiero po
przebudowie Roberta de Cotte,
od 1712 roku zaczął pełnić
funkcję salonu. Po śmierci
Ludwika XIV, prace dekoracyjne
zostały wznowione w 1725 za
rządów Ludwika XV. Barwne
marmury i pilastry z korynckimi
kapitelami z brązu złoconego
nawiązują do stylu Galerii
Zwierciadlanej. Jedynym
ustępstwem na rzecz stylu
Ludwika XV- rokoka, są
rzeźbione przez Jacques’a
Verbeckta ramy okalające dwa
obrazy Veroneza: Spotkanie
Eliezera i Rebeki oraz Ucztę u
Szymona.

Salon Wenus
Salon ten sąsiaduje za
Salonem Obfitości i
został utworzony przez
Mansarta z przodu
Wielkich Apartamentów.
Jego dekoracja była
zharmonizowana z
pozostałymi pokojami:
zdobiły go barwne
marmury i plafon ze
scenami ujętymi w ramy.
Na ścianach, płyciny z
prawdziwego marmuru
sąsiadują z malowanymi
jońskimi kolumnami i
kolumnami
namalowanymi- elementy
te tworzą pewną
odrębność dekoracyjną.
Na krótszych bokach Sali
malarz Jules Jean
Rousseau stworzył dwie
iluzjonistyczne
perspektywy
przedstawiające antyczne
galerie i portyki,
natomiast pomiędzy
oknami znalazły się
pozorne nisze z
malowanymi posągami.

Salon Diany

Do 1675 roku
salon ten był
pierwszym pokojem
Wielkich
Apartamentów,
mającym
bezpośrednie
połączenie ze
Schodami
Ambasadorów.
Nazwa salonu
pozwala rozpoznać
temat kompozycji
umieszczonych nad
drzwiami i
centralnego
malowidła na
plafonie- Diana
patronująca
żeglarzom i
myśliwym pędzla
Gabriela
Blancharda.

Salon Marsa
W centralnej części plafonu widnieje
scena Mars na rydwanie ciągniony przez
wilki, pędzla Claude’a Audrana, malowana
w skrócie perspektywicznym. Obok
znajduje się Zwycięstwo podtrzymywane
przez Herkulesa(Jean Baptiste’a
Jouveneta) oraz kompozycja Strach, lęk i
trwoga zwyciężająca moce ziemi(Rene
Antoine’a Houasse’a. Sześć malowanych
medalionów opiewa czyny wojenne
wielkich wodzów starożytnych- Cezara i
Cyrusa, Konstantyna Wielkiego i
Antoniusza, Demetriusza i Aleksandra
Sewera. A zatem, jeszcze raz został
przywołany świat antyczny, ale mimo to
szczegóły kompozycji nawiązują do
wydarzeń aktualnych- sztandary to
wspomnienie stanowiska Ludwika XIV
wobec zwycięstwa pod
Szentgotthard(Węgry), odniesionego nad
imperium otomańskim w 1664 roku, a
fragmenty statków przypominają o
handlowych przedsięwzięciach
Francuzów w Indiach.

Maria Leszczyńska-żona Ludwika XV

Salon Merkurego
Salon ten pełnił funkcję
przedpokoju Wielkich
Apartamentów, nazywano
go również „pokojem łoża”,
czyli sypialnią
reprezentacyjną, nad którą
rozpościerał się plafon
malowany przez Jean’a
Baptiste’a de
Champagine’a,
przedstawiający Merkurego
na rydwanie ciągnionym
przez koguty,
poprzedzanym przez
gwiazdę poranną i
towarzyszące jej sztuki i
nauki. W Salonie
Merkurego, podobnie jak w
sąsiednich pokojach,
odbywały się słynne
„wieczory apartamentowe”.
Każda sala miała swoje
przeznaczenie: rodzina
królewska bawiła się w
Salonie Merkurego, w
Salonie Marsa odbywały się
przeróżne gry, a po nich
koncert i bal, stół bilardowy
był ustawiony w Salonie
Diany, w Salonie Wenus
serwowano przekąski, a w
Salonie Obfitości gorące i
zimne napoje, Salon Apolla
natomiast zmieniał się w
salę muzyki i tańca.

Salon Apolla
Skoro Ludwik XIV
jako swój symbol
wybrał słońce,
musiał mieć salon
poświęcony
Apollinowi, bogu
słońca. W
środkowej partii
plafonu pędzla
Charles’a de La
Fosse,
podtrzymywanej
przez rzeźbione i
złocone figury
kobiece, ukazano
świetlistego Apolla
mknącego na
rydwanie w
otoczeniu czterech
pór roku. Salon
Apolla,
początkowo
sypialnia
reprezentacyjna(p
óźniej rolę tę pełnił
Salon Merkurego),
stał się po 1682
roku Salą
Tronową. Jednak
podczas
„wieczorów
apartamentowych”
był przekształcany
w salę muzyki i
tańca.

Salon Wojny
W okresie rozbudowy
pałacu wg projektu Le
Vau północno- zachodni
narożnik zajmował Salon
Jowisza, pełniący
wówczas rolę Wielkiego
Gabinetu. Po utworzeniu
Galerii Zwierciadlanej
zastąpił go Salon Wojny,
a jego nową dekorację
powierzono Le Brunowi i
Mansartowi. W trakcie
przekształcania Salonu
Jowisza w Salon Wojny
dekoracje o tematyce
mitologicznej musiały
ustąpić miejsca
historycznym- największy
nacisk położono na
wyeksponowanie
wojennych dokonań
Ludwika XIV.

Galeria Zwierciadlana
Galeria zwierciadlana to serce
wersalu i jego symbol. Najpierw
znajdowała się tu terasa włoska
wzniesiona przez Le Vau(1670).
Latem 1678 roku Mansart w
miejscu tarasu i dwóch salonów
które leżały na jego
krańcach(gabinet i sypialnia),
stworzył jedną długą, 73metrową salę. Dzięki temu
zewnętrzna bryła pałacu stała
się bardzo jednolita. Dekorację
wnętrz (1681 do 1686)
powierzono Le Brunowi, który
wykreował tutaj, na zlecenie
Colberta z 1671 roku, styl zwany
francuskim. Naprzeciwko
wielkich okien, półkolistych u
góry, biegnie siedemnaście
arkad z lustrami na całej
wysokości. Ten powtarzający się
motyw lustrzanej dekoracji
spowodował, ze galeria
wersalska stała się wyjątkowa i
oryginalna. W galerii
zwierciadlanej, podobnie jak w
Wielkich Apartamentach, Le
Brun zastosował dekorację
malarską sklepienia,
zachowując podział na
poszczególne kompozycje, co
było rozwiązaniem nieco
przestarzałym.

Salon Pokoju
Salon ten,
usytuowany w
południowozachodnim
narożniku
głównego
korpusu
Wersalu,
stanowi pendant
do Salonu
Wojny. Pokój
ten, podobnie
jak Salon Wojny,
otwiera się
wielką arkadą
na galerię;
wzorcem
takiego
rozwiązania był
najprawdopodob
niej pałac rodu
Colonna w
Rzymie.

Salon Wolego Oka

Sypialnia królowej

Sala Tronowa

Ogród wersalski
Ogród wersalskii jest uważany za pierwowzór ogrodu w stylu francuskim, ze względu na swe eleganckie
rozplanowanie i dekoracje, które nie są ani przesadne ani ubogie. Ogród zaprojektowany przez Le Notreà zajmuje
obszar o powierzchni 250 akrów. Stanowi on nie tylko integralną część pałacu, ale i jego dopełnienie

Ogród powstał na geometrycznym planie, jednak nie można mówić a jego monotonii. U stóp centralnego tarasu w basenie
Latony (Leto) znajduje się arcydzieło Maryègo ukazujące boginię z synem i córką, Apollonem i Dianą

Basen Apollina

Rzeźba góruje nad koncentrycznymi basenami w kształcie piramidy. Za basenem Latony rozciąga się długa Aleja Tapis-Vert (zielonych
dywanów), która prowadzi do basenu Apollina. Rydwan ciągniony przez cztery konie wynurza się władczo z wody, zaś Trytony
dmuchają w muszle oznajmiając nadejście boga. Ta dynamiczna i równocześnie majestatyczna grupa dłuta Turbyègo stanowi niejako
symbol okresu największej świetności Wersalu. Za basenem Apollina rozciąga się obszar zieleni z wielkim kanałem, którego bieg
przecina w połowie mały kanał.

Basen Apollina

Wioska Królowej
Od 1783 roku w północnej części posiadłości Królowej pojawiło się
osiemnaście chat krytych słomą. Wioska Marii Antoniny może stanowić
przykład bardzo szczegółowej koncepcji tego typu ogrodów, budzących
zachwyt w ostatnich latach ancien regime ‘u.

W skład założenia wchodzi staw wokół którego wznosi się dwanaście
domów, jest również mostek nad wodą, wieża i chaty kryte słomą.
Wioska Królowej stanowiła naturalne przedłużenie ogrodu angielskiego.
Kształtował się nowy modem życia-prywatnego i rodzinnego.

Latarnia

Młyn

Winnica

Świątynia Miłości

Świątynia Miłości

Opracowanie-Paweł Janowiak
[email protected]

Slide 48

Wersal
Chateau de Versailles

WERSAL

Charakterystyka

Wersal
Chateau de Versailles
Położenie
Versailles, Francja
Czas powstania
1661 - 1774
Typ
Pałac królewski
Styl architektoniczny
Barok
Materiały
Kamień, Cegła
Koszt budowy
Ok. 500 milionów marek
Powierzchnia
100 hektarów - ogrody Wersalu
Architekci
André Le Notre, Louis Le Vau, Jules HardouinMansart, Charles Le Brun, Robert de Cotte,
Ange-Janques Bagriel

Wersal Królów

Wersal Ludwika XIII
•Wstępując na tron miał 9 lat, a regencję
powierzono jego matce- Marii Medycejskiej,
•Stanowisko pierwszego ministra powierzył
kardynałowi Richelieu,
•W państwie panował kryzys finansowy- brak
pieniędzy na prowadzenie prac
architektonicznych,
•Ludwik XIII postanowił zbudować niewielką
budowlę na terenach wcześniej należących do
Gondich,

•W 1623 r. nadzór nad budową pawilonu
myśliwskiego powierzono Nicholasowi Huau,
•W latach 1631- 1634 przebudowę domku króla
powierzono Philibertowi Le Roy.

Wersal Ludwika XIV

•1661: śmierć kardynała Mazarina,
•w rządzeniu król korzystał z rad ministrów Le
Tellier’a, Fouquet i Lionne,
•dwadzieścia pierwszych lat panowania
Ludwika XIV upłynęło pod znakiem rozwoju
gospodarczego i kulturalnego,
•nastąpiła reorganizacja administracji,
sądownictwa i finansów; podjęto szereg
kroków przeciw arystokracji, ograniczono
uprawnienia gubernatorów prowincji,
•Ludwik XIV głosił niezależność władzy
świeckiej i wolność Kościoła francuskiego
wobec Watykanu; zwalczał działalność
jansenistów i protestantów,

•Król prowadził wojnę z Hiszpanią pod
pretekstem niespłacenia przez Hiszpanię
posagu Marii Teresy; w 1668 r. Ludwik XIV
podpisał w Akwizgranie traktat z Hiszpanią,

Wersal Ludwika XV

•W młodych latach króla
regencję powierzono księciu
Filipowi Orleańskiemu,
•W okresie tym nastąpiła
spłata ogromnego zadłużenia,
co pozwoliło ożywić
gospodarkę,
•Długie panowanie Ludwika
XV było okresem względnego
pokoju i dobrobytu,

Bassin trianon

Wersal Ludwika XVI

•Po całej serii nieudanych reform sytuacja
finansowa i polityczna znacznie się
pogorszyła, a opozycja i opinia publiczna
stawały w coraz większej opozycji wobec
króla,
•W sierpniu 1788 r. król zdecydował się
zwołać Stany Generalne niezwoływane od
1614 r.,
•Po obaleniu monarchii 10.08.1792 r. króla
uwięziono, a 21.01.1793 r. został stracony
•Zgromadzenie Ustawodawcze ustanowiło, że
wszystkie obrazy, meble i dzieła sztuki z
pałaców królewskich zostaną przeniesione do
Luwru,
•Po obaleniu monarchii w 1792 r. pałac
wersalski stał się własnością publiczną,
wyposażenie wnętrz wystawiono na sprzedaż,
•W 1793 r. Komitet Ocalenia Publicznego
zarządził, że w pałacu zorganizowane zostaną:
szkoła centralna, biblioteka, pracownia
historyczna oraz muzeum malarstwa i rzeźby
francuskiej.

Ewolucja Wersalu

Cztery Kampanie

Rozkład projektu i poszczególne etapy rozbudowy

Ewolucja Wersalu
Po śmierci Kardynała Mazzarina w 1661, który pełnił funkcję regenta w czasach wczesnej młodości Ludwika XIV, król
rozpoczął swoje własne rządy. Od tego momentu konstrukcja i ekspansja Wersalu stały się synonimem absolutystycznych
rządów młodego władcy. Król Ludwik XIV po konfiskacie nieruchomości Fouquet’a skorzystał z talentów architektów Louis
Le Vau i Andre Le Notre oraz malarza, a zarazem wprawnego dekoratora, Charlesa Le Bruna w swej kampanii przebudowy
Wersalu, który w swojej historii doświadczył czterech głównych prac budowlanych i każda z nich odpowiadała wojnom
prowadzonym w okresie rządów Ludwika XIV.

1 Kampania
Pierwsza kampania przebudowy Wersalu miała miejsce w latach 1664-1668 i rozpoczęła się od festynu baletowo-muzycznego
zatytułowanego „Plaisirs de I’lle enchantee”, które odbyło się w dniach od 7 do 13 maja 1664 roku. Przyjęcie było rzekomo wydane
by uczcić dwie królowe Francji: Annę Austryjaczkę, Królową Matkę i Marię Teresę - żonę Ludwika XIV, ale w rzeczywistości było
wydane na cześć królewskiej kochanki, Luizy de La Valliere. To przyjęcie jest często uważane za preludium tzw. wojny dewolucyjnej,
którą Ludwik XIV wypowiedział Hiszpanii(1667-68).
Ta pierwsza kampania miała na celu wprowadzenie poprawek umożliwiających pomieszczenie w zamku i ogrodach 600 gości
zaproszonych na przyjecie.

2 Kampania
Druga kampania mająca miejsce w latach 1669-1672 była zainaugurowana przez podpisanie Traktatu Aix-La-Chapelle, kończącego wojnę
dewolucyjną. Podczas kampanii pałac zaczął przybierać dzisiejsza formę. Najważniejszą zmianą była modyfikacja tzw. koperty domku
myśliwskiego Ludwika XIII, która została dokonana przez Louis Le Vau. „Koperta” otaczała domek króla od północy, południa i zachodu. Nowa
struktura zapewniła kwatery dla króla i członków jego rodziny. Główne piętro zamku zawierało dwa apartamenty: pierwszy dla monarchy, drugi
dla królowej. Wielki Apartament króla zajmował północną część zameczku, a Wielki apartament królowej znajdował się w południowej części.
Zachodnia część budowli przeznaczona była w większości na taras, który później został zniszczony by zbudować Salę Lustrzaną. Na parterze
północnej części zamku znajdowały się łaźnie, zawierające ukryte ośmiokątne wanny z bieżącą zimną i ciepłą wodą.

Brat króla i jego żona , książę i księżniczka z dynastii Orleańskiej, zajmowali apartamenty na parterze w południowej
części zamku. Wyższe piętra przeznaczone były na prywatne komnaty dla króla i jego dzieci. Istotny dla projektu i
konstrukcji powyższych apartamentów królewskich jest fakt, że oba pomieszczenia miały tę samą konfigurację i
rozmiary, co było dotychczas niespotykaną cechą we francuskich projektach pałaców.

Oba „wielkie” apartamenty
królewskie formowane były
na kształt 7 amfiladowych
pokoi. Każdy z nich
dedykowany był jednemu z
ówcześnie znanych boskich
ciał i był personifikowany do
odpowiedniego greckorzymskiego bóstwa.
Dekoracje pokoi( prace
prowadzone były pod
zarządem Charlesa Le Bruna)
przedstawiały „heroiczne
działania króla” i były
przedstawione w formie
alegorycznej przez czyny
historycznych postaci z
przeszłości antycznej, jak na
przykład Aleksandra
Wielkiego.

3 Kampania
Trzecia kampania(1678-1684) zapoczątkowana była przez podpisanie traktatu Nimegen, kończącego wojnę niemiecką
prowadzoną w latach 1672-1678. Trzecia przebudowa kierowana była przez architekta Julesa Hardoui Mansart’a .W tym
czasie powstał Wersal w formie znanej obecnie. Mansart zaprojektował północne i południowe skrzydło Galerii
Zwierciadlanej oraz Oranżerię .

Le Brun był zaangażowany nie tylko w dekorowanie wnętrz, lecz także współpracował z Andre Le Notre zajmującym się
projektowaniem ogrodów. W maju 1682 Ludwik XIV oficjalnie przeniósł swój dwór do Wersalu, który w tym okresie stał się
symbolem superpotęgi Francji.

4 Kampania
Wkrótce po zakończeniu wojny z Ligą Augsburską (1688-1697) Ludwik XIV podjął ostatnią kampanie mającą na celu
przebudowę Wersalu. Czwarta kampania (1701-1710) skoncentrowana była głownie na konstrukcji Królewskiej Kaplicy,
zaprojektowanej przez Manstarta i dokończonej przez Roberta de Cotte i jego zespół. Wystąpiły również pewne przeróbki
królewskiego Małego Apartamentu –mianowicie Salonu Wolego Oka(Salon de l’Oeil de Boeu) i królewskiego alkierza. Z
zakończeniem kaplicy w 1710 w zasadzie cała konstrukcja Wersalu została ustalona; budowla pozostała nienaruszona przez
około dwadzieścia lat rządów Ludwika XV.

Kaplica królewska
Na piętrze pałacu znajduje się kaplica zbudowana w latach 1698-1710 według projektu Hardouin-Mansarta. Posiada ona
trzy nawy i czworoboczne filary podtrzymujące łuki zwieńczone galerią ze żłobionymi kolumnami. Na tym samym, piętrze
można podziwiać sześć wielkich komnat Wielkich Apartamentów (Grand Appartement), gdzie władca przyjmował swych
dworzan trzy razy w tygodniu, między szóstą a dziesiątą wieczorem.

Salon Herkulesa

Salon ten dziś łączący budynek
główny ze skrzydłem
północnym, początkowo był
miejscem, gdzie w latach 16821710 znajdowały się empory
czwartej tymczasowej kaplicy
wersalskiej. Dopiero po
przebudowie Roberta de Cotte,
od 1712 roku zaczął pełnić
funkcję salonu. Po śmierci
Ludwika XIV, prace dekoracyjne
zostały wznowione w 1725 za
rządów Ludwika XV. Barwne
marmury i pilastry z korynckimi
kapitelami z brązu złoconego
nawiązują do stylu Galerii
Zwierciadlanej. Jedynym
ustępstwem na rzecz stylu
Ludwika XV- rokoka, są
rzeźbione przez Jacques’a
Verbeckta ramy okalające dwa
obrazy Veroneza: Spotkanie
Eliezera i Rebeki oraz Ucztę u
Szymona.

Salon Wenus
Salon ten sąsiaduje za
Salonem Obfitości i
został utworzony przez
Mansarta z przodu
Wielkich Apartamentów.
Jego dekoracja była
zharmonizowana z
pozostałymi pokojami:
zdobiły go barwne
marmury i plafon ze
scenami ujętymi w ramy.
Na ścianach, płyciny z
prawdziwego marmuru
sąsiadują z malowanymi
jońskimi kolumnami i
kolumnami
namalowanymi- elementy
te tworzą pewną
odrębność dekoracyjną.
Na krótszych bokach Sali
malarz Jules Jean
Rousseau stworzył dwie
iluzjonistyczne
perspektywy
przedstawiające antyczne
galerie i portyki,
natomiast pomiędzy
oknami znalazły się
pozorne nisze z
malowanymi posągami.

Salon Diany

Do 1675 roku
salon ten był
pierwszym pokojem
Wielkich
Apartamentów,
mającym
bezpośrednie
połączenie ze
Schodami
Ambasadorów.
Nazwa salonu
pozwala rozpoznać
temat kompozycji
umieszczonych nad
drzwiami i
centralnego
malowidła na
plafonie- Diana
patronująca
żeglarzom i
myśliwym pędzla
Gabriela
Blancharda.

Salon Marsa
W centralnej części plafonu widnieje
scena Mars na rydwanie ciągniony przez
wilki, pędzla Claude’a Audrana, malowana
w skrócie perspektywicznym. Obok
znajduje się Zwycięstwo podtrzymywane
przez Herkulesa(Jean Baptiste’a
Jouveneta) oraz kompozycja Strach, lęk i
trwoga zwyciężająca moce ziemi(Rene
Antoine’a Houasse’a. Sześć malowanych
medalionów opiewa czyny wojenne
wielkich wodzów starożytnych- Cezara i
Cyrusa, Konstantyna Wielkiego i
Antoniusza, Demetriusza i Aleksandra
Sewera. A zatem, jeszcze raz został
przywołany świat antyczny, ale mimo to
szczegóły kompozycji nawiązują do
wydarzeń aktualnych- sztandary to
wspomnienie stanowiska Ludwika XIV
wobec zwycięstwa pod
Szentgotthard(Węgry), odniesionego nad
imperium otomańskim w 1664 roku, a
fragmenty statków przypominają o
handlowych przedsięwzięciach
Francuzów w Indiach.

Maria Leszczyńska-żona Ludwika XV

Salon Merkurego
Salon ten pełnił funkcję
przedpokoju Wielkich
Apartamentów, nazywano
go również „pokojem łoża”,
czyli sypialnią
reprezentacyjną, nad którą
rozpościerał się plafon
malowany przez Jean’a
Baptiste’a de
Champagine’a,
przedstawiający Merkurego
na rydwanie ciągnionym
przez koguty,
poprzedzanym przez
gwiazdę poranną i
towarzyszące jej sztuki i
nauki. W Salonie
Merkurego, podobnie jak w
sąsiednich pokojach,
odbywały się słynne
„wieczory apartamentowe”.
Każda sala miała swoje
przeznaczenie: rodzina
królewska bawiła się w
Salonie Merkurego, w
Salonie Marsa odbywały się
przeróżne gry, a po nich
koncert i bal, stół bilardowy
był ustawiony w Salonie
Diany, w Salonie Wenus
serwowano przekąski, a w
Salonie Obfitości gorące i
zimne napoje, Salon Apolla
natomiast zmieniał się w
salę muzyki i tańca.

Salon Apolla
Skoro Ludwik XIV
jako swój symbol
wybrał słońce,
musiał mieć salon
poświęcony
Apollinowi, bogu
słońca. W
środkowej partii
plafonu pędzla
Charles’a de La
Fosse,
podtrzymywanej
przez rzeźbione i
złocone figury
kobiece, ukazano
świetlistego Apolla
mknącego na
rydwanie w
otoczeniu czterech
pór roku. Salon
Apolla,
początkowo
sypialnia
reprezentacyjna(p
óźniej rolę tę pełnił
Salon Merkurego),
stał się po 1682
roku Salą
Tronową. Jednak
podczas
„wieczorów
apartamentowych”
był przekształcany
w salę muzyki i
tańca.

Salon Wojny
W okresie rozbudowy
pałacu wg projektu Le
Vau północno- zachodni
narożnik zajmował Salon
Jowisza, pełniący
wówczas rolę Wielkiego
Gabinetu. Po utworzeniu
Galerii Zwierciadlanej
zastąpił go Salon Wojny,
a jego nową dekorację
powierzono Le Brunowi i
Mansartowi. W trakcie
przekształcania Salonu
Jowisza w Salon Wojny
dekoracje o tematyce
mitologicznej musiały
ustąpić miejsca
historycznym- największy
nacisk położono na
wyeksponowanie
wojennych dokonań
Ludwika XIV.

Galeria Zwierciadlana
Galeria zwierciadlana to serce
wersalu i jego symbol. Najpierw
znajdowała się tu terasa włoska
wzniesiona przez Le Vau(1670).
Latem 1678 roku Mansart w
miejscu tarasu i dwóch salonów
które leżały na jego
krańcach(gabinet i sypialnia),
stworzył jedną długą, 73metrową salę. Dzięki temu
zewnętrzna bryła pałacu stała
się bardzo jednolita. Dekorację
wnętrz (1681 do 1686)
powierzono Le Brunowi, który
wykreował tutaj, na zlecenie
Colberta z 1671 roku, styl zwany
francuskim. Naprzeciwko
wielkich okien, półkolistych u
góry, biegnie siedemnaście
arkad z lustrami na całej
wysokości. Ten powtarzający się
motyw lustrzanej dekoracji
spowodował, ze galeria
wersalska stała się wyjątkowa i
oryginalna. W galerii
zwierciadlanej, podobnie jak w
Wielkich Apartamentach, Le
Brun zastosował dekorację
malarską sklepienia,
zachowując podział na
poszczególne kompozycje, co
było rozwiązaniem nieco
przestarzałym.

Salon Pokoju
Salon ten,
usytuowany w
południowozachodnim
narożniku
głównego
korpusu
Wersalu,
stanowi pendant
do Salonu
Wojny. Pokój
ten, podobnie
jak Salon Wojny,
otwiera się
wielką arkadą
na galerię;
wzorcem
takiego
rozwiązania był
najprawdopodob
niej pałac rodu
Colonna w
Rzymie.

Salon Wolego Oka

Sypialnia królowej

Sala Tronowa

Ogród wersalski
Ogród wersalskii jest uważany za pierwowzór ogrodu w stylu francuskim, ze względu na swe eleganckie
rozplanowanie i dekoracje, które nie są ani przesadne ani ubogie. Ogród zaprojektowany przez Le Notreà zajmuje
obszar o powierzchni 250 akrów. Stanowi on nie tylko integralną część pałacu, ale i jego dopełnienie

Ogród powstał na geometrycznym planie, jednak nie można mówić a jego monotonii. U stóp centralnego tarasu w basenie
Latony (Leto) znajduje się arcydzieło Maryègo ukazujące boginię z synem i córką, Apollonem i Dianą

Basen Apollina

Rzeźba góruje nad koncentrycznymi basenami w kształcie piramidy. Za basenem Latony rozciąga się długa Aleja Tapis-Vert (zielonych
dywanów), która prowadzi do basenu Apollina. Rydwan ciągniony przez cztery konie wynurza się władczo z wody, zaś Trytony
dmuchają w muszle oznajmiając nadejście boga. Ta dynamiczna i równocześnie majestatyczna grupa dłuta Turbyègo stanowi niejako
symbol okresu największej świetności Wersalu. Za basenem Apollina rozciąga się obszar zieleni z wielkim kanałem, którego bieg
przecina w połowie mały kanał.

Basen Apollina

Wioska Królowej
Od 1783 roku w północnej części posiadłości Królowej pojawiło się
osiemnaście chat krytych słomą. Wioska Marii Antoniny może stanowić
przykład bardzo szczegółowej koncepcji tego typu ogrodów, budzących
zachwyt w ostatnich latach ancien regime ‘u.

W skład założenia wchodzi staw wokół którego wznosi się dwanaście
domów, jest również mostek nad wodą, wieża i chaty kryte słomą.
Wioska Królowej stanowiła naturalne przedłużenie ogrodu angielskiego.
Kształtował się nowy modem życia-prywatnego i rodzinnego.

Latarnia

Młyn

Winnica

Świątynia Miłości

Świątynia Miłości

Opracowanie-Paweł Janowiak
[email protected]

Slide 49

Wersal
Chateau de Versailles

WERSAL

Charakterystyka

Wersal
Chateau de Versailles
Położenie
Versailles, Francja
Czas powstania
1661 - 1774
Typ
Pałac królewski
Styl architektoniczny
Barok
Materiały
Kamień, Cegła
Koszt budowy
Ok. 500 milionów marek
Powierzchnia
100 hektarów - ogrody Wersalu
Architekci
André Le Notre, Louis Le Vau, Jules HardouinMansart, Charles Le Brun, Robert de Cotte,
Ange-Janques Bagriel

Wersal Królów

Wersal Ludwika XIII
•Wstępując na tron miał 9 lat, a regencję
powierzono jego matce- Marii Medycejskiej,
•Stanowisko pierwszego ministra powierzył
kardynałowi Richelieu,
•W państwie panował kryzys finansowy- brak
pieniędzy na prowadzenie prac
architektonicznych,
•Ludwik XIII postanowił zbudować niewielką
budowlę na terenach wcześniej należących do
Gondich,

•W 1623 r. nadzór nad budową pawilonu
myśliwskiego powierzono Nicholasowi Huau,
•W latach 1631- 1634 przebudowę domku króla
powierzono Philibertowi Le Roy.

Wersal Ludwika XIV

•1661: śmierć kardynała Mazarina,
•w rządzeniu król korzystał z rad ministrów Le
Tellier’a, Fouquet i Lionne,
•dwadzieścia pierwszych lat panowania
Ludwika XIV upłynęło pod znakiem rozwoju
gospodarczego i kulturalnego,
•nastąpiła reorganizacja administracji,
sądownictwa i finansów; podjęto szereg
kroków przeciw arystokracji, ograniczono
uprawnienia gubernatorów prowincji,
•Ludwik XIV głosił niezależność władzy
świeckiej i wolność Kościoła francuskiego
wobec Watykanu; zwalczał działalność
jansenistów i protestantów,

•Król prowadził wojnę z Hiszpanią pod
pretekstem niespłacenia przez Hiszpanię
posagu Marii Teresy; w 1668 r. Ludwik XIV
podpisał w Akwizgranie traktat z Hiszpanią,

Wersal Ludwika XV

•W młodych latach króla
regencję powierzono księciu
Filipowi Orleańskiemu,
•W okresie tym nastąpiła
spłata ogromnego zadłużenia,
co pozwoliło ożywić
gospodarkę,
•Długie panowanie Ludwika
XV było okresem względnego
pokoju i dobrobytu,

Bassin trianon

Wersal Ludwika XVI

•Po całej serii nieudanych reform sytuacja
finansowa i polityczna znacznie się
pogorszyła, a opozycja i opinia publiczna
stawały w coraz większej opozycji wobec
króla,
•W sierpniu 1788 r. król zdecydował się
zwołać Stany Generalne niezwoływane od
1614 r.,
•Po obaleniu monarchii 10.08.1792 r. króla
uwięziono, a 21.01.1793 r. został stracony
•Zgromadzenie Ustawodawcze ustanowiło, że
wszystkie obrazy, meble i dzieła sztuki z
pałaców królewskich zostaną przeniesione do
Luwru,
•Po obaleniu monarchii w 1792 r. pałac
wersalski stał się własnością publiczną,
wyposażenie wnętrz wystawiono na sprzedaż,
•W 1793 r. Komitet Ocalenia Publicznego
zarządził, że w pałacu zorganizowane zostaną:
szkoła centralna, biblioteka, pracownia
historyczna oraz muzeum malarstwa i rzeźby
francuskiej.

Ewolucja Wersalu

Cztery Kampanie

Rozkład projektu i poszczególne etapy rozbudowy

Ewolucja Wersalu
Po śmierci Kardynała Mazzarina w 1661, który pełnił funkcję regenta w czasach wczesnej młodości Ludwika XIV, król
rozpoczął swoje własne rządy. Od tego momentu konstrukcja i ekspansja Wersalu stały się synonimem absolutystycznych
rządów młodego władcy. Król Ludwik XIV po konfiskacie nieruchomości Fouquet’a skorzystał z talentów architektów Louis
Le Vau i Andre Le Notre oraz malarza, a zarazem wprawnego dekoratora, Charlesa Le Bruna w swej kampanii przebudowy
Wersalu, który w swojej historii doświadczył czterech głównych prac budowlanych i każda z nich odpowiadała wojnom
prowadzonym w okresie rządów Ludwika XIV.

1 Kampania
Pierwsza kampania przebudowy Wersalu miała miejsce w latach 1664-1668 i rozpoczęła się od festynu baletowo-muzycznego
zatytułowanego „Plaisirs de I’lle enchantee”, które odbyło się w dniach od 7 do 13 maja 1664 roku. Przyjęcie było rzekomo wydane
by uczcić dwie królowe Francji: Annę Austryjaczkę, Królową Matkę i Marię Teresę - żonę Ludwika XIV, ale w rzeczywistości było
wydane na cześć królewskiej kochanki, Luizy de La Valliere. To przyjęcie jest często uważane za preludium tzw. wojny dewolucyjnej,
którą Ludwik XIV wypowiedział Hiszpanii(1667-68).
Ta pierwsza kampania miała na celu wprowadzenie poprawek umożliwiających pomieszczenie w zamku i ogrodach 600 gości
zaproszonych na przyjecie.

2 Kampania
Druga kampania mająca miejsce w latach 1669-1672 była zainaugurowana przez podpisanie Traktatu Aix-La-Chapelle, kończącego wojnę
dewolucyjną. Podczas kampanii pałac zaczął przybierać dzisiejsza formę. Najważniejszą zmianą była modyfikacja tzw. koperty domku
myśliwskiego Ludwika XIII, która została dokonana przez Louis Le Vau. „Koperta” otaczała domek króla od północy, południa i zachodu. Nowa
struktura zapewniła kwatery dla króla i członków jego rodziny. Główne piętro zamku zawierało dwa apartamenty: pierwszy dla monarchy, drugi
dla królowej. Wielki Apartament króla zajmował północną część zameczku, a Wielki apartament królowej znajdował się w południowej części.
Zachodnia część budowli przeznaczona była w większości na taras, który później został zniszczony by zbudować Salę Lustrzaną. Na parterze
północnej części zamku znajdowały się łaźnie, zawierające ukryte ośmiokątne wanny z bieżącą zimną i ciepłą wodą.

Brat króla i jego żona , książę i księżniczka z dynastii Orleańskiej, zajmowali apartamenty na parterze w południowej
części zamku. Wyższe piętra przeznaczone były na prywatne komnaty dla króla i jego dzieci. Istotny dla projektu i
konstrukcji powyższych apartamentów królewskich jest fakt, że oba pomieszczenia miały tę samą konfigurację i
rozmiary, co było dotychczas niespotykaną cechą we francuskich projektach pałaców.

Oba „wielkie” apartamenty
królewskie formowane były
na kształt 7 amfiladowych
pokoi. Każdy z nich
dedykowany był jednemu z
ówcześnie znanych boskich
ciał i był personifikowany do
odpowiedniego greckorzymskiego bóstwa.
Dekoracje pokoi( prace
prowadzone były pod
zarządem Charlesa Le Bruna)
przedstawiały „heroiczne
działania króla” i były
przedstawione w formie
alegorycznej przez czyny
historycznych postaci z
przeszłości antycznej, jak na
przykład Aleksandra
Wielkiego.

3 Kampania
Trzecia kampania(1678-1684) zapoczątkowana była przez podpisanie traktatu Nimegen, kończącego wojnę niemiecką
prowadzoną w latach 1672-1678. Trzecia przebudowa kierowana była przez architekta Julesa Hardoui Mansart’a .W tym
czasie powstał Wersal w formie znanej obecnie. Mansart zaprojektował północne i południowe skrzydło Galerii
Zwierciadlanej oraz Oranżerię .

Le Brun był zaangażowany nie tylko w dekorowanie wnętrz, lecz także współpracował z Andre Le Notre zajmującym się
projektowaniem ogrodów. W maju 1682 Ludwik XIV oficjalnie przeniósł swój dwór do Wersalu, który w tym okresie stał się
symbolem superpotęgi Francji.

4 Kampania
Wkrótce po zakończeniu wojny z Ligą Augsburską (1688-1697) Ludwik XIV podjął ostatnią kampanie mającą na celu
przebudowę Wersalu. Czwarta kampania (1701-1710) skoncentrowana była głownie na konstrukcji Królewskiej Kaplicy,
zaprojektowanej przez Manstarta i dokończonej przez Roberta de Cotte i jego zespół. Wystąpiły również pewne przeróbki
królewskiego Małego Apartamentu –mianowicie Salonu Wolego Oka(Salon de l’Oeil de Boeu) i królewskiego alkierza. Z
zakończeniem kaplicy w 1710 w zasadzie cała konstrukcja Wersalu została ustalona; budowla pozostała nienaruszona przez
około dwadzieścia lat rządów Ludwika XV.

Kaplica królewska
Na piętrze pałacu znajduje się kaplica zbudowana w latach 1698-1710 według projektu Hardouin-Mansarta. Posiada ona
trzy nawy i czworoboczne filary podtrzymujące łuki zwieńczone galerią ze żłobionymi kolumnami. Na tym samym, piętrze
można podziwiać sześć wielkich komnat Wielkich Apartamentów (Grand Appartement), gdzie władca przyjmował swych
dworzan trzy razy w tygodniu, między szóstą a dziesiątą wieczorem.

Salon Herkulesa

Salon ten dziś łączący budynek
główny ze skrzydłem
północnym, początkowo był
miejscem, gdzie w latach 16821710 znajdowały się empory
czwartej tymczasowej kaplicy
wersalskiej. Dopiero po
przebudowie Roberta de Cotte,
od 1712 roku zaczął pełnić
funkcję salonu. Po śmierci
Ludwika XIV, prace dekoracyjne
zostały wznowione w 1725 za
rządów Ludwika XV. Barwne
marmury i pilastry z korynckimi
kapitelami z brązu złoconego
nawiązują do stylu Galerii
Zwierciadlanej. Jedynym
ustępstwem na rzecz stylu
Ludwika XV- rokoka, są
rzeźbione przez Jacques’a
Verbeckta ramy okalające dwa
obrazy Veroneza: Spotkanie
Eliezera i Rebeki oraz Ucztę u
Szymona.

Salon Wenus
Salon ten sąsiaduje za
Salonem Obfitości i
został utworzony przez
Mansarta z przodu
Wielkich Apartamentów.
Jego dekoracja była
zharmonizowana z
pozostałymi pokojami:
zdobiły go barwne
marmury i plafon ze
scenami ujętymi w ramy.
Na ścianach, płyciny z
prawdziwego marmuru
sąsiadują z malowanymi
jońskimi kolumnami i
kolumnami
namalowanymi- elementy
te tworzą pewną
odrębność dekoracyjną.
Na krótszych bokach Sali
malarz Jules Jean
Rousseau stworzył dwie
iluzjonistyczne
perspektywy
przedstawiające antyczne
galerie i portyki,
natomiast pomiędzy
oknami znalazły się
pozorne nisze z
malowanymi posągami.

Salon Diany

Do 1675 roku
salon ten był
pierwszym pokojem
Wielkich
Apartamentów,
mającym
bezpośrednie
połączenie ze
Schodami
Ambasadorów.
Nazwa salonu
pozwala rozpoznać
temat kompozycji
umieszczonych nad
drzwiami i
centralnego
malowidła na
plafonie- Diana
patronująca
żeglarzom i
myśliwym pędzla
Gabriela
Blancharda.

Salon Marsa
W centralnej części plafonu widnieje
scena Mars na rydwanie ciągniony przez
wilki, pędzla Claude’a Audrana, malowana
w skrócie perspektywicznym. Obok
znajduje się Zwycięstwo podtrzymywane
przez Herkulesa(Jean Baptiste’a
Jouveneta) oraz kompozycja Strach, lęk i
trwoga zwyciężająca moce ziemi(Rene
Antoine’a Houasse’a. Sześć malowanych
medalionów opiewa czyny wojenne
wielkich wodzów starożytnych- Cezara i
Cyrusa, Konstantyna Wielkiego i
Antoniusza, Demetriusza i Aleksandra
Sewera. A zatem, jeszcze raz został
przywołany świat antyczny, ale mimo to
szczegóły kompozycji nawiązują do
wydarzeń aktualnych- sztandary to
wspomnienie stanowiska Ludwika XIV
wobec zwycięstwa pod
Szentgotthard(Węgry), odniesionego nad
imperium otomańskim w 1664 roku, a
fragmenty statków przypominają o
handlowych przedsięwzięciach
Francuzów w Indiach.

Maria Leszczyńska-żona Ludwika XV

Salon Merkurego
Salon ten pełnił funkcję
przedpokoju Wielkich
Apartamentów, nazywano
go również „pokojem łoża”,
czyli sypialnią
reprezentacyjną, nad którą
rozpościerał się plafon
malowany przez Jean’a
Baptiste’a de
Champagine’a,
przedstawiający Merkurego
na rydwanie ciągnionym
przez koguty,
poprzedzanym przez
gwiazdę poranną i
towarzyszące jej sztuki i
nauki. W Salonie
Merkurego, podobnie jak w
sąsiednich pokojach,
odbywały się słynne
„wieczory apartamentowe”.
Każda sala miała swoje
przeznaczenie: rodzina
królewska bawiła się w
Salonie Merkurego, w
Salonie Marsa odbywały się
przeróżne gry, a po nich
koncert i bal, stół bilardowy
był ustawiony w Salonie
Diany, w Salonie Wenus
serwowano przekąski, a w
Salonie Obfitości gorące i
zimne napoje, Salon Apolla
natomiast zmieniał się w
salę muzyki i tańca.

Salon Apolla
Skoro Ludwik XIV
jako swój symbol
wybrał słońce,
musiał mieć salon
poświęcony
Apollinowi, bogu
słońca. W
środkowej partii
plafonu pędzla
Charles’a de La
Fosse,
podtrzymywanej
przez rzeźbione i
złocone figury
kobiece, ukazano
świetlistego Apolla
mknącego na
rydwanie w
otoczeniu czterech
pór roku. Salon
Apolla,
początkowo
sypialnia
reprezentacyjna(p
óźniej rolę tę pełnił
Salon Merkurego),
stał się po 1682
roku Salą
Tronową. Jednak
podczas
„wieczorów
apartamentowych”
był przekształcany
w salę muzyki i
tańca.

Salon Wojny
W okresie rozbudowy
pałacu wg projektu Le
Vau północno- zachodni
narożnik zajmował Salon
Jowisza, pełniący
wówczas rolę Wielkiego
Gabinetu. Po utworzeniu
Galerii Zwierciadlanej
zastąpił go Salon Wojny,
a jego nową dekorację
powierzono Le Brunowi i
Mansartowi. W trakcie
przekształcania Salonu
Jowisza w Salon Wojny
dekoracje o tematyce
mitologicznej musiały
ustąpić miejsca
historycznym- największy
nacisk położono na
wyeksponowanie
wojennych dokonań
Ludwika XIV.

Galeria Zwierciadlana
Galeria zwierciadlana to serce
wersalu i jego symbol. Najpierw
znajdowała się tu terasa włoska
wzniesiona przez Le Vau(1670).
Latem 1678 roku Mansart w
miejscu tarasu i dwóch salonów
które leżały na jego
krańcach(gabinet i sypialnia),
stworzył jedną długą, 73metrową salę. Dzięki temu
zewnętrzna bryła pałacu stała
się bardzo jednolita. Dekorację
wnętrz (1681 do 1686)
powierzono Le Brunowi, który
wykreował tutaj, na zlecenie
Colberta z 1671 roku, styl zwany
francuskim. Naprzeciwko
wielkich okien, półkolistych u
góry, biegnie siedemnaście
arkad z lustrami na całej
wysokości. Ten powtarzający się
motyw lustrzanej dekoracji
spowodował, ze galeria
wersalska stała się wyjątkowa i
oryginalna. W galerii
zwierciadlanej, podobnie jak w
Wielkich Apartamentach, Le
Brun zastosował dekorację
malarską sklepienia,
zachowując podział na
poszczególne kompozycje, co
było rozwiązaniem nieco
przestarzałym.

Salon Pokoju
Salon ten,
usytuowany w
południowozachodnim
narożniku
głównego
korpusu
Wersalu,
stanowi pendant
do Salonu
Wojny. Pokój
ten, podobnie
jak Salon Wojny,
otwiera się
wielką arkadą
na galerię;
wzorcem
takiego
rozwiązania był
najprawdopodob
niej pałac rodu
Colonna w
Rzymie.

Salon Wolego Oka

Sypialnia królowej

Sala Tronowa

Ogród wersalski
Ogród wersalskii jest uważany za pierwowzór ogrodu w stylu francuskim, ze względu na swe eleganckie
rozplanowanie i dekoracje, które nie są ani przesadne ani ubogie. Ogród zaprojektowany przez Le Notreà zajmuje
obszar o powierzchni 250 akrów. Stanowi on nie tylko integralną część pałacu, ale i jego dopełnienie

Ogród powstał na geometrycznym planie, jednak nie można mówić a jego monotonii. U stóp centralnego tarasu w basenie
Latony (Leto) znajduje się arcydzieło Maryègo ukazujące boginię z synem i córką, Apollonem i Dianą

Basen Apollina

Rzeźba góruje nad koncentrycznymi basenami w kształcie piramidy. Za basenem Latony rozciąga się długa Aleja Tapis-Vert (zielonych
dywanów), która prowadzi do basenu Apollina. Rydwan ciągniony przez cztery konie wynurza się władczo z wody, zaś Trytony
dmuchają w muszle oznajmiając nadejście boga. Ta dynamiczna i równocześnie majestatyczna grupa dłuta Turbyègo stanowi niejako
symbol okresu największej świetności Wersalu. Za basenem Apollina rozciąga się obszar zieleni z wielkim kanałem, którego bieg
przecina w połowie mały kanał.

Basen Apollina

Wioska Królowej
Od 1783 roku w północnej części posiadłości Królowej pojawiło się
osiemnaście chat krytych słomą. Wioska Marii Antoniny może stanowić
przykład bardzo szczegółowej koncepcji tego typu ogrodów, budzących
zachwyt w ostatnich latach ancien regime ‘u.

W skład założenia wchodzi staw wokół którego wznosi się dwanaście
domów, jest również mostek nad wodą, wieża i chaty kryte słomą.
Wioska Królowej stanowiła naturalne przedłużenie ogrodu angielskiego.
Kształtował się nowy modem życia-prywatnego i rodzinnego.

Latarnia

Młyn

Winnica

Świątynia Miłości

Świątynia Miłości

Opracowanie-Paweł Janowiak
[email protected]

Slide 50

Wersal
Chateau de Versailles

WERSAL

Charakterystyka

Wersal
Chateau de Versailles
Położenie
Versailles, Francja
Czas powstania
1661 - 1774
Typ
Pałac królewski
Styl architektoniczny
Barok
Materiały
Kamień, Cegła
Koszt budowy
Ok. 500 milionów marek
Powierzchnia
100 hektarów - ogrody Wersalu
Architekci
André Le Notre, Louis Le Vau, Jules HardouinMansart, Charles Le Brun, Robert de Cotte,
Ange-Janques Bagriel

Wersal Królów

Wersal Ludwika XIII
•Wstępując na tron miał 9 lat, a regencję
powierzono jego matce- Marii Medycejskiej,
•Stanowisko pierwszego ministra powierzył
kardynałowi Richelieu,
•W państwie panował kryzys finansowy- brak
pieniędzy na prowadzenie prac
architektonicznych,
•Ludwik XIII postanowił zbudować niewielką
budowlę na terenach wcześniej należących do
Gondich,

•W 1623 r. nadzór nad budową pawilonu
myśliwskiego powierzono Nicholasowi Huau,
•W latach 1631- 1634 przebudowę domku króla
powierzono Philibertowi Le Roy.

Wersal Ludwika XIV

•1661: śmierć kardynała Mazarina,
•w rządzeniu król korzystał z rad ministrów Le
Tellier’a, Fouquet i Lionne,
•dwadzieścia pierwszych lat panowania
Ludwika XIV upłynęło pod znakiem rozwoju
gospodarczego i kulturalnego,
•nastąpiła reorganizacja administracji,
sądownictwa i finansów; podjęto szereg
kroków przeciw arystokracji, ograniczono
uprawnienia gubernatorów prowincji,
•Ludwik XIV głosił niezależność władzy
świeckiej i wolność Kościoła francuskiego
wobec Watykanu; zwalczał działalność
jansenistów i protestantów,

•Król prowadził wojnę z Hiszpanią pod
pretekstem niespłacenia przez Hiszpanię
posagu Marii Teresy; w 1668 r. Ludwik XIV
podpisał w Akwizgranie traktat z Hiszpanią,

Wersal Ludwika XV

•W młodych latach króla
regencję powierzono księciu
Filipowi Orleańskiemu,
•W okresie tym nastąpiła
spłata ogromnego zadłużenia,
co pozwoliło ożywić
gospodarkę,
•Długie panowanie Ludwika
XV było okresem względnego
pokoju i dobrobytu,

Bassin trianon

Wersal Ludwika XVI

•Po całej serii nieudanych reform sytuacja
finansowa i polityczna znacznie się
pogorszyła, a opozycja i opinia publiczna
stawały w coraz większej opozycji wobec
króla,
•W sierpniu 1788 r. król zdecydował się
zwołać Stany Generalne niezwoływane od
1614 r.,
•Po obaleniu monarchii 10.08.1792 r. króla
uwięziono, a 21.01.1793 r. został stracony
•Zgromadzenie Ustawodawcze ustanowiło, że
wszystkie obrazy, meble i dzieła sztuki z
pałaców królewskich zostaną przeniesione do
Luwru,
•Po obaleniu monarchii w 1792 r. pałac
wersalski stał się własnością publiczną,
wyposażenie wnętrz wystawiono na sprzedaż,
•W 1793 r. Komitet Ocalenia Publicznego
zarządził, że w pałacu zorganizowane zostaną:
szkoła centralna, biblioteka, pracownia
historyczna oraz muzeum malarstwa i rzeźby
francuskiej.

Ewolucja Wersalu

Cztery Kampanie

Rozkład projektu i poszczególne etapy rozbudowy

Ewolucja Wersalu
Po śmierci Kardynała Mazzarina w 1661, który pełnił funkcję regenta w czasach wczesnej młodości Ludwika XIV, król
rozpoczął swoje własne rządy. Od tego momentu konstrukcja i ekspansja Wersalu stały się synonimem absolutystycznych
rządów młodego władcy. Król Ludwik XIV po konfiskacie nieruchomości Fouquet’a skorzystał z talentów architektów Louis
Le Vau i Andre Le Notre oraz malarza, a zarazem wprawnego dekoratora, Charlesa Le Bruna w swej kampanii przebudowy
Wersalu, który w swojej historii doświadczył czterech głównych prac budowlanych i każda z nich odpowiadała wojnom
prowadzonym w okresie rządów Ludwika XIV.

1 Kampania
Pierwsza kampania przebudowy Wersalu miała miejsce w latach 1664-1668 i rozpoczęła się od festynu baletowo-muzycznego
zatytułowanego „Plaisirs de I’lle enchantee”, które odbyło się w dniach od 7 do 13 maja 1664 roku. Przyjęcie było rzekomo wydane
by uczcić dwie królowe Francji: Annę Austryjaczkę, Królową Matkę i Marię Teresę - żonę Ludwika XIV, ale w rzeczywistości było
wydane na cześć królewskiej kochanki, Luizy de La Valliere. To przyjęcie jest często uważane za preludium tzw. wojny dewolucyjnej,
którą Ludwik XIV wypowiedział Hiszpanii(1667-68).
Ta pierwsza kampania miała na celu wprowadzenie poprawek umożliwiających pomieszczenie w zamku i ogrodach 600 gości
zaproszonych na przyjecie.

2 Kampania
Druga kampania mająca miejsce w latach 1669-1672 była zainaugurowana przez podpisanie Traktatu Aix-La-Chapelle, kończącego wojnę
dewolucyjną. Podczas kampanii pałac zaczął przybierać dzisiejsza formę. Najważniejszą zmianą była modyfikacja tzw. koperty domku
myśliwskiego Ludwika XIII, która została dokonana przez Louis Le Vau. „Koperta” otaczała domek króla od północy, południa i zachodu. Nowa
struktura zapewniła kwatery dla króla i członków jego rodziny. Główne piętro zamku zawierało dwa apartamenty: pierwszy dla monarchy, drugi
dla królowej. Wielki Apartament króla zajmował północną część zameczku, a Wielki apartament królowej znajdował się w południowej części.
Zachodnia część budowli przeznaczona była w większości na taras, który później został zniszczony by zbudować Salę Lustrzaną. Na parterze
północnej części zamku znajdowały się łaźnie, zawierające ukryte ośmiokątne wanny z bieżącą zimną i ciepłą wodą.

Brat króla i jego żona , książę i księżniczka z dynastii Orleańskiej, zajmowali apartamenty na parterze w południowej
części zamku. Wyższe piętra przeznaczone były na prywatne komnaty dla króla i jego dzieci. Istotny dla projektu i
konstrukcji powyższych apartamentów królewskich jest fakt, że oba pomieszczenia miały tę samą konfigurację i
rozmiary, co było dotychczas niespotykaną cechą we francuskich projektach pałaców.

Oba „wielkie” apartamenty
królewskie formowane były
na kształt 7 amfiladowych
pokoi. Każdy z nich
dedykowany był jednemu z
ówcześnie znanych boskich
ciał i był personifikowany do
odpowiedniego greckorzymskiego bóstwa.
Dekoracje pokoi( prace
prowadzone były pod
zarządem Charlesa Le Bruna)
przedstawiały „heroiczne
działania króla” i były
przedstawione w formie
alegorycznej przez czyny
historycznych postaci z
przeszłości antycznej, jak na
przykład Aleksandra
Wielkiego.

3 Kampania
Trzecia kampania(1678-1684) zapoczątkowana była przez podpisanie traktatu Nimegen, kończącego wojnę niemiecką
prowadzoną w latach 1672-1678. Trzecia przebudowa kierowana była przez architekta Julesa Hardoui Mansart’a .W tym
czasie powstał Wersal w formie znanej obecnie. Mansart zaprojektował północne i południowe skrzydło Galerii
Zwierciadlanej oraz Oranżerię .

Le Brun był zaangażowany nie tylko w dekorowanie wnętrz, lecz także współpracował z Andre Le Notre zajmującym się
projektowaniem ogrodów. W maju 1682 Ludwik XIV oficjalnie przeniósł swój dwór do Wersalu, który w tym okresie stał się
symbolem superpotęgi Francji.

4 Kampania
Wkrótce po zakończeniu wojny z Ligą Augsburską (1688-1697) Ludwik XIV podjął ostatnią kampanie mającą na celu
przebudowę Wersalu. Czwarta kampania (1701-1710) skoncentrowana była głownie na konstrukcji Królewskiej Kaplicy,
zaprojektowanej przez Manstarta i dokończonej przez Roberta de Cotte i jego zespół. Wystąpiły również pewne przeróbki
królewskiego Małego Apartamentu –mianowicie Salonu Wolego Oka(Salon de l’Oeil de Boeu) i królewskiego alkierza. Z
zakończeniem kaplicy w 1710 w zasadzie cała konstrukcja Wersalu została ustalona; budowla pozostała nienaruszona przez
około dwadzieścia lat rządów Ludwika XV.

Kaplica królewska
Na piętrze pałacu znajduje się kaplica zbudowana w latach 1698-1710 według projektu Hardouin-Mansarta. Posiada ona
trzy nawy i czworoboczne filary podtrzymujące łuki zwieńczone galerią ze żłobionymi kolumnami. Na tym samym, piętrze
można podziwiać sześć wielkich komnat Wielkich Apartamentów (Grand Appartement), gdzie władca przyjmował swych
dworzan trzy razy w tygodniu, między szóstą a dziesiątą wieczorem.

Salon Herkulesa

Salon ten dziś łączący budynek
główny ze skrzydłem
północnym, początkowo był
miejscem, gdzie w latach 16821710 znajdowały się empory
czwartej tymczasowej kaplicy
wersalskiej. Dopiero po
przebudowie Roberta de Cotte,
od 1712 roku zaczął pełnić
funkcję salonu. Po śmierci
Ludwika XIV, prace dekoracyjne
zostały wznowione w 1725 za
rządów Ludwika XV. Barwne
marmury i pilastry z korynckimi
kapitelami z brązu złoconego
nawiązują do stylu Galerii
Zwierciadlanej. Jedynym
ustępstwem na rzecz stylu
Ludwika XV- rokoka, są
rzeźbione przez Jacques’a
Verbeckta ramy okalające dwa
obrazy Veroneza: Spotkanie
Eliezera i Rebeki oraz Ucztę u
Szymona.

Salon Wenus
Salon ten sąsiaduje za
Salonem Obfitości i
został utworzony przez
Mansarta z przodu
Wielkich Apartamentów.
Jego dekoracja była
zharmonizowana z
pozostałymi pokojami:
zdobiły go barwne
marmury i plafon ze
scenami ujętymi w ramy.
Na ścianach, płyciny z
prawdziwego marmuru
sąsiadują z malowanymi
jońskimi kolumnami i
kolumnami
namalowanymi- elementy
te tworzą pewną
odrębność dekoracyjną.
Na krótszych bokach Sali
malarz Jules Jean
Rousseau stworzył dwie
iluzjonistyczne
perspektywy
przedstawiające antyczne
galerie i portyki,
natomiast pomiędzy
oknami znalazły się
pozorne nisze z
malowanymi posągami.

Salon Diany

Do 1675 roku
salon ten był
pierwszym pokojem
Wielkich
Apartamentów,
mającym
bezpośrednie
połączenie ze
Schodami
Ambasadorów.
Nazwa salonu
pozwala rozpoznać
temat kompozycji
umieszczonych nad
drzwiami i
centralnego
malowidła na
plafonie- Diana
patronująca
żeglarzom i
myśliwym pędzla
Gabriela
Blancharda.

Salon Marsa
W centralnej części plafonu widnieje
scena Mars na rydwanie ciągniony przez
wilki, pędzla Claude’a Audrana, malowana
w skrócie perspektywicznym. Obok
znajduje się Zwycięstwo podtrzymywane
przez Herkulesa(Jean Baptiste’a
Jouveneta) oraz kompozycja Strach, lęk i
trwoga zwyciężająca moce ziemi(Rene
Antoine’a Houasse’a. Sześć malowanych
medalionów opiewa czyny wojenne
wielkich wodzów starożytnych- Cezara i
Cyrusa, Konstantyna Wielkiego i
Antoniusza, Demetriusza i Aleksandra
Sewera. A zatem, jeszcze raz został
przywołany świat antyczny, ale mimo to
szczegóły kompozycji nawiązują do
wydarzeń aktualnych- sztandary to
wspomnienie stanowiska Ludwika XIV
wobec zwycięstwa pod
Szentgotthard(Węgry), odniesionego nad
imperium otomańskim w 1664 roku, a
fragmenty statków przypominają o
handlowych przedsięwzięciach
Francuzów w Indiach.

Maria Leszczyńska-żona Ludwika XV

Salon Merkurego
Salon ten pełnił funkcję
przedpokoju Wielkich
Apartamentów, nazywano
go również „pokojem łoża”,
czyli sypialnią
reprezentacyjną, nad którą
rozpościerał się plafon
malowany przez Jean’a
Baptiste’a de
Champagine’a,
przedstawiający Merkurego
na rydwanie ciągnionym
przez koguty,
poprzedzanym przez
gwiazdę poranną i
towarzyszące jej sztuki i
nauki. W Salonie
Merkurego, podobnie jak w
sąsiednich pokojach,
odbywały się słynne
„wieczory apartamentowe”.
Każda sala miała swoje
przeznaczenie: rodzina
królewska bawiła się w
Salonie Merkurego, w
Salonie Marsa odbywały się
przeróżne gry, a po nich
koncert i bal, stół bilardowy
był ustawiony w Salonie
Diany, w Salonie Wenus
serwowano przekąski, a w
Salonie Obfitości gorące i
zimne napoje, Salon Apolla
natomiast zmieniał się w
salę muzyki i tańca.

Salon Apolla
Skoro Ludwik XIV
jako swój symbol
wybrał słońce,
musiał mieć salon
poświęcony
Apollinowi, bogu
słońca. W
środkowej partii
plafonu pędzla
Charles’a de La
Fosse,
podtrzymywanej
przez rzeźbione i
złocone figury
kobiece, ukazano
świetlistego Apolla
mknącego na
rydwanie w
otoczeniu czterech
pór roku. Salon
Apolla,
początkowo
sypialnia
reprezentacyjna(p
óźniej rolę tę pełnił
Salon Merkurego),
stał się po 1682
roku Salą
Tronową. Jednak
podczas
„wieczorów
apartamentowych”
był przekształcany
w salę muzyki i
tańca.

Salon Wojny
W okresie rozbudowy
pałacu wg projektu Le
Vau północno- zachodni
narożnik zajmował Salon
Jowisza, pełniący
wówczas rolę Wielkiego
Gabinetu. Po utworzeniu
Galerii Zwierciadlanej
zastąpił go Salon Wojny,
a jego nową dekorację
powierzono Le Brunowi i
Mansartowi. W trakcie
przekształcania Salonu
Jowisza w Salon Wojny
dekoracje o tematyce
mitologicznej musiały
ustąpić miejsca
historycznym- największy
nacisk położono na
wyeksponowanie
wojennych dokonań
Ludwika XIV.

Galeria Zwierciadlana
Galeria zwierciadlana to serce
wersalu i jego symbol. Najpierw
znajdowała się tu terasa włoska
wzniesiona przez Le Vau(1670).
Latem 1678 roku Mansart w
miejscu tarasu i dwóch salonów
które leżały na jego
krańcach(gabinet i sypialnia),
stworzył jedną długą, 73metrową salę. Dzięki temu
zewnętrzna bryła pałacu stała
się bardzo jednolita. Dekorację
wnętrz (1681 do 1686)
powierzono Le Brunowi, który
wykreował tutaj, na zlecenie
Colberta z 1671 roku, styl zwany
francuskim. Naprzeciwko
wielkich okien, półkolistych u
góry, biegnie siedemnaście
arkad z lustrami na całej
wysokości. Ten powtarzający się
motyw lustrzanej dekoracji
spowodował, ze galeria
wersalska stała się wyjątkowa i
oryginalna. W galerii
zwierciadlanej, podobnie jak w
Wielkich Apartamentach, Le
Brun zastosował dekorację
malarską sklepienia,
zachowując podział na
poszczególne kompozycje, co
było rozwiązaniem nieco
przestarzałym.

Salon Pokoju
Salon ten,
usytuowany w
południowozachodnim
narożniku
głównego
korpusu
Wersalu,
stanowi pendant
do Salonu
Wojny. Pokój
ten, podobnie
jak Salon Wojny,
otwiera się
wielką arkadą
na galerię;
wzorcem
takiego
rozwiązania był
najprawdopodob
niej pałac rodu
Colonna w
Rzymie.

Salon Wolego Oka

Sypialnia królowej

Sala Tronowa

Ogród wersalski
Ogród wersalskii jest uważany za pierwowzór ogrodu w stylu francuskim, ze względu na swe eleganckie
rozplanowanie i dekoracje, które nie są ani przesadne ani ubogie. Ogród zaprojektowany przez Le Notreà zajmuje
obszar o powierzchni 250 akrów. Stanowi on nie tylko integralną część pałacu, ale i jego dopełnienie

Ogród powstał na geometrycznym planie, jednak nie można mówić a jego monotonii. U stóp centralnego tarasu w basenie
Latony (Leto) znajduje się arcydzieło Maryègo ukazujące boginię z synem i córką, Apollonem i Dianą

Basen Apollina

Rzeźba góruje nad koncentrycznymi basenami w kształcie piramidy. Za basenem Latony rozciąga się długa Aleja Tapis-Vert (zielonych
dywanów), która prowadzi do basenu Apollina. Rydwan ciągniony przez cztery konie wynurza się władczo z wody, zaś Trytony
dmuchają w muszle oznajmiając nadejście boga. Ta dynamiczna i równocześnie majestatyczna grupa dłuta Turbyègo stanowi niejako
symbol okresu największej świetności Wersalu. Za basenem Apollina rozciąga się obszar zieleni z wielkim kanałem, którego bieg
przecina w połowie mały kanał.

Basen Apollina

Wioska Królowej
Od 1783 roku w północnej części posiadłości Królowej pojawiło się
osiemnaście chat krytych słomą. Wioska Marii Antoniny może stanowić
przykład bardzo szczegółowej koncepcji tego typu ogrodów, budzących
zachwyt w ostatnich latach ancien regime ‘u.

W skład założenia wchodzi staw wokół którego wznosi się dwanaście
domów, jest również mostek nad wodą, wieża i chaty kryte słomą.
Wioska Królowej stanowiła naturalne przedłużenie ogrodu angielskiego.
Kształtował się nowy modem życia-prywatnego i rodzinnego.

Latarnia

Młyn

Winnica

Świątynia Miłości

Świątynia Miłości

Opracowanie-Paweł Janowiak
[email protected]

Slide 51

Wersal
Chateau de Versailles

WERSAL

Charakterystyka

Wersal
Chateau de Versailles
Położenie
Versailles, Francja
Czas powstania
1661 - 1774
Typ
Pałac królewski
Styl architektoniczny
Barok
Materiały
Kamień, Cegła
Koszt budowy
Ok. 500 milionów marek
Powierzchnia
100 hektarów - ogrody Wersalu
Architekci
André Le Notre, Louis Le Vau, Jules HardouinMansart, Charles Le Brun, Robert de Cotte,
Ange-Janques Bagriel

Wersal Królów

Wersal Ludwika XIII
•Wstępując na tron miał 9 lat, a regencję
powierzono jego matce- Marii Medycejskiej,
•Stanowisko pierwszego ministra powierzył
kardynałowi Richelieu,
•W państwie panował kryzys finansowy- brak
pieniędzy na prowadzenie prac
architektonicznych,
•Ludwik XIII postanowił zbudować niewielką
budowlę na terenach wcześniej należących do
Gondich,

•W 1623 r. nadzór nad budową pawilonu
myśliwskiego powierzono Nicholasowi Huau,
•W latach 1631- 1634 przebudowę domku króla
powierzono Philibertowi Le Roy.

Wersal Ludwika XIV

•1661: śmierć kardynała Mazarina,
•w rządzeniu król korzystał z rad ministrów Le
Tellier’a, Fouquet i Lionne,
•dwadzieścia pierwszych lat panowania
Ludwika XIV upłynęło pod znakiem rozwoju
gospodarczego i kulturalnego,
•nastąpiła reorganizacja administracji,
sądownictwa i finansów; podjęto szereg
kroków przeciw arystokracji, ograniczono
uprawnienia gubernatorów prowincji,
•Ludwik XIV głosił niezależność władzy
świeckiej i wolność Kościoła francuskiego
wobec Watykanu; zwalczał działalność
jansenistów i protestantów,

•Król prowadził wojnę z Hiszpanią pod
pretekstem niespłacenia przez Hiszpanię
posagu Marii Teresy; w 1668 r. Ludwik XIV
podpisał w Akwizgranie traktat z Hiszpanią,

Wersal Ludwika XV

•W młodych latach króla
regencję powierzono księciu
Filipowi Orleańskiemu,
•W okresie tym nastąpiła
spłata ogromnego zadłużenia,
co pozwoliło ożywić
gospodarkę,
•Długie panowanie Ludwika
XV było okresem względnego
pokoju i dobrobytu,

Bassin trianon

Wersal Ludwika XVI

•Po całej serii nieudanych reform sytuacja
finansowa i polityczna znacznie się
pogorszyła, a opozycja i opinia publiczna
stawały w coraz większej opozycji wobec
króla,
•W sierpniu 1788 r. król zdecydował się
zwołać Stany Generalne niezwoływane od
1614 r.,
•Po obaleniu monarchii 10.08.1792 r. króla
uwięziono, a 21.01.1793 r. został stracony
•Zgromadzenie Ustawodawcze ustanowiło, że
wszystkie obrazy, meble i dzieła sztuki z
pałaców królewskich zostaną przeniesione do
Luwru,
•Po obaleniu monarchii w 1792 r. pałac
wersalski stał się własnością publiczną,
wyposażenie wnętrz wystawiono na sprzedaż,
•W 1793 r. Komitet Ocalenia Publicznego
zarządził, że w pałacu zorganizowane zostaną:
szkoła centralna, biblioteka, pracownia
historyczna oraz muzeum malarstwa i rzeźby
francuskiej.

Ewolucja Wersalu

Cztery Kampanie

Rozkład projektu i poszczególne etapy rozbudowy

Ewolucja Wersalu
Po śmierci Kardynała Mazzarina w 1661, który pełnił funkcję regenta w czasach wczesnej młodości Ludwika XIV, król
rozpoczął swoje własne rządy. Od tego momentu konstrukcja i ekspansja Wersalu stały się synonimem absolutystycznych
rządów młodego władcy. Król Ludwik XIV po konfiskacie nieruchomości Fouquet’a skorzystał z talentów architektów Louis
Le Vau i Andre Le Notre oraz malarza, a zarazem wprawnego dekoratora, Charlesa Le Bruna w swej kampanii przebudowy
Wersalu, który w swojej historii doświadczył czterech głównych prac budowlanych i każda z nich odpowiadała wojnom
prowadzonym w okresie rządów Ludwika XIV.

1 Kampania
Pierwsza kampania przebudowy Wersalu miała miejsce w latach 1664-1668 i rozpoczęła się od festynu baletowo-muzycznego
zatytułowanego „Plaisirs de I’lle enchantee”, które odbyło się w dniach od 7 do 13 maja 1664 roku. Przyjęcie było rzekomo wydane
by uczcić dwie królowe Francji: Annę Austryjaczkę, Królową Matkę i Marię Teresę - żonę Ludwika XIV, ale w rzeczywistości było
wydane na cześć królewskiej kochanki, Luizy de La Valliere. To przyjęcie jest często uważane za preludium tzw. wojny dewolucyjnej,
którą Ludwik XIV wypowiedział Hiszpanii(1667-68).
Ta pierwsza kampania miała na celu wprowadzenie poprawek umożliwiających pomieszczenie w zamku i ogrodach 600 gości
zaproszonych na przyjecie.

2 Kampania
Druga kampania mająca miejsce w latach 1669-1672 była zainaugurowana przez podpisanie Traktatu Aix-La-Chapelle, kończącego wojnę
dewolucyjną. Podczas kampanii pałac zaczął przybierać dzisiejsza formę. Najważniejszą zmianą była modyfikacja tzw. koperty domku
myśliwskiego Ludwika XIII, która została dokonana przez Louis Le Vau. „Koperta” otaczała domek króla od północy, południa i zachodu. Nowa
struktura zapewniła kwatery dla króla i członków jego rodziny. Główne piętro zamku zawierało dwa apartamenty: pierwszy dla monarchy, drugi
dla królowej. Wielki Apartament króla zajmował północną część zameczku, a Wielki apartament królowej znajdował się w południowej części.
Zachodnia część budowli przeznaczona była w większości na taras, który później został zniszczony by zbudować Salę Lustrzaną. Na parterze
północnej części zamku znajdowały się łaźnie, zawierające ukryte ośmiokątne wanny z bieżącą zimną i ciepłą wodą.

Brat króla i jego żona , książę i księżniczka z dynastii Orleańskiej, zajmowali apartamenty na parterze w południowej
części zamku. Wyższe piętra przeznaczone były na prywatne komnaty dla króla i jego dzieci. Istotny dla projektu i
konstrukcji powyższych apartamentów królewskich jest fakt, że oba pomieszczenia miały tę samą konfigurację i
rozmiary, co było dotychczas niespotykaną cechą we francuskich projektach pałaców.

Oba „wielkie” apartamenty
królewskie formowane były
na kształt 7 amfiladowych
pokoi. Każdy z nich
dedykowany był jednemu z
ówcześnie znanych boskich
ciał i był personifikowany do
odpowiedniego greckorzymskiego bóstwa.
Dekoracje pokoi( prace
prowadzone były pod
zarządem Charlesa Le Bruna)
przedstawiały „heroiczne
działania króla” i były
przedstawione w formie
alegorycznej przez czyny
historycznych postaci z
przeszłości antycznej, jak na
przykład Aleksandra
Wielkiego.

3 Kampania
Trzecia kampania(1678-1684) zapoczątkowana była przez podpisanie traktatu Nimegen, kończącego wojnę niemiecką
prowadzoną w latach 1672-1678. Trzecia przebudowa kierowana była przez architekta Julesa Hardoui Mansart’a .W tym
czasie powstał Wersal w formie znanej obecnie. Mansart zaprojektował północne i południowe skrzydło Galerii
Zwierciadlanej oraz Oranżerię .

Le Brun był zaangażowany nie tylko w dekorowanie wnętrz, lecz także współpracował z Andre Le Notre zajmującym się
projektowaniem ogrodów. W maju 1682 Ludwik XIV oficjalnie przeniósł swój dwór do Wersalu, który w tym okresie stał się
symbolem superpotęgi Francji.

4 Kampania
Wkrótce po zakończeniu wojny z Ligą Augsburską (1688-1697) Ludwik XIV podjął ostatnią kampanie mającą na celu
przebudowę Wersalu. Czwarta kampania (1701-1710) skoncentrowana była głownie na konstrukcji Królewskiej Kaplicy,
zaprojektowanej przez Manstarta i dokończonej przez Roberta de Cotte i jego zespół. Wystąpiły również pewne przeróbki
królewskiego Małego Apartamentu –mianowicie Salonu Wolego Oka(Salon de l’Oeil de Boeu) i królewskiego alkierza. Z
zakończeniem kaplicy w 1710 w zasadzie cała konstrukcja Wersalu została ustalona; budowla pozostała nienaruszona przez
około dwadzieścia lat rządów Ludwika XV.

Kaplica królewska
Na piętrze pałacu znajduje się kaplica zbudowana w latach 1698-1710 według projektu Hardouin-Mansarta. Posiada ona
trzy nawy i czworoboczne filary podtrzymujące łuki zwieńczone galerią ze żłobionymi kolumnami. Na tym samym, piętrze
można podziwiać sześć wielkich komnat Wielkich Apartamentów (Grand Appartement), gdzie władca przyjmował swych
dworzan trzy razy w tygodniu, między szóstą a dziesiątą wieczorem.

Salon Herkulesa

Salon ten dziś łączący budynek
główny ze skrzydłem
północnym, początkowo był
miejscem, gdzie w latach 16821710 znajdowały się empory
czwartej tymczasowej kaplicy
wersalskiej. Dopiero po
przebudowie Roberta de Cotte,
od 1712 roku zaczął pełnić
funkcję salonu. Po śmierci
Ludwika XIV, prace dekoracyjne
zostały wznowione w 1725 za
rządów Ludwika XV. Barwne
marmury i pilastry z korynckimi
kapitelami z brązu złoconego
nawiązują do stylu Galerii
Zwierciadlanej. Jedynym
ustępstwem na rzecz stylu
Ludwika XV- rokoka, są
rzeźbione przez Jacques’a
Verbeckta ramy okalające dwa
obrazy Veroneza: Spotkanie
Eliezera i Rebeki oraz Ucztę u
Szymona.

Salon Wenus
Salon ten sąsiaduje za
Salonem Obfitości i
został utworzony przez
Mansarta z przodu
Wielkich Apartamentów.
Jego dekoracja była
zharmonizowana z
pozostałymi pokojami:
zdobiły go barwne
marmury i plafon ze
scenami ujętymi w ramy.
Na ścianach, płyciny z
prawdziwego marmuru
sąsiadują z malowanymi
jońskimi kolumnami i
kolumnami
namalowanymi- elementy
te tworzą pewną
odrębność dekoracyjną.
Na krótszych bokach Sali
malarz Jules Jean
Rousseau stworzył dwie
iluzjonistyczne
perspektywy
przedstawiające antyczne
galerie i portyki,
natomiast pomiędzy
oknami znalazły się
pozorne nisze z
malowanymi posągami.

Salon Diany

Do 1675 roku
salon ten był
pierwszym pokojem
Wielkich
Apartamentów,
mającym
bezpośrednie
połączenie ze
Schodami
Ambasadorów.
Nazwa salonu
pozwala rozpoznać
temat kompozycji
umieszczonych nad
drzwiami i
centralnego
malowidła na
plafonie- Diana
patronująca
żeglarzom i
myśliwym pędzla
Gabriela
Blancharda.

Salon Marsa
W centralnej części plafonu widnieje
scena Mars na rydwanie ciągniony przez
wilki, pędzla Claude’a Audrana, malowana
w skrócie perspektywicznym. Obok
znajduje się Zwycięstwo podtrzymywane
przez Herkulesa(Jean Baptiste’a
Jouveneta) oraz kompozycja Strach, lęk i
trwoga zwyciężająca moce ziemi(Rene
Antoine’a Houasse’a. Sześć malowanych
medalionów opiewa czyny wojenne
wielkich wodzów starożytnych- Cezara i
Cyrusa, Konstantyna Wielkiego i
Antoniusza, Demetriusza i Aleksandra
Sewera. A zatem, jeszcze raz został
przywołany świat antyczny, ale mimo to
szczegóły kompozycji nawiązują do
wydarzeń aktualnych- sztandary to
wspomnienie stanowiska Ludwika XIV
wobec zwycięstwa pod
Szentgotthard(Węgry), odniesionego nad
imperium otomańskim w 1664 roku, a
fragmenty statków przypominają o
handlowych przedsięwzięciach
Francuzów w Indiach.

Maria Leszczyńska-żona Ludwika XV

Salon Merkurego
Salon ten pełnił funkcję
przedpokoju Wielkich
Apartamentów, nazywano
go również „pokojem łoża”,
czyli sypialnią
reprezentacyjną, nad którą
rozpościerał się plafon
malowany przez Jean’a
Baptiste’a de
Champagine’a,
przedstawiający Merkurego
na rydwanie ciągnionym
przez koguty,
poprzedzanym przez
gwiazdę poranną i
towarzyszące jej sztuki i
nauki. W Salonie
Merkurego, podobnie jak w
sąsiednich pokojach,
odbywały się słynne
„wieczory apartamentowe”.
Każda sala miała swoje
przeznaczenie: rodzina
królewska bawiła się w
Salonie Merkurego, w
Salonie Marsa odbywały się
przeróżne gry, a po nich
koncert i bal, stół bilardowy
był ustawiony w Salonie
Diany, w Salonie Wenus
serwowano przekąski, a w
Salonie Obfitości gorące i
zimne napoje, Salon Apolla
natomiast zmieniał się w
salę muzyki i tańca.

Salon Apolla
Skoro Ludwik XIV
jako swój symbol
wybrał słońce,
musiał mieć salon
poświęcony
Apollinowi, bogu
słońca. W
środkowej partii
plafonu pędzla
Charles’a de La
Fosse,
podtrzymywanej
przez rzeźbione i
złocone figury
kobiece, ukazano
świetlistego Apolla
mknącego na
rydwanie w
otoczeniu czterech
pór roku. Salon
Apolla,
początkowo
sypialnia
reprezentacyjna(p
óźniej rolę tę pełnił
Salon Merkurego),
stał się po 1682
roku Salą
Tronową. Jednak
podczas
„wieczorów
apartamentowych”
był przekształcany
w salę muzyki i
tańca.

Salon Wojny
W okresie rozbudowy
pałacu wg projektu Le
Vau północno- zachodni
narożnik zajmował Salon
Jowisza, pełniący
wówczas rolę Wielkiego
Gabinetu. Po utworzeniu
Galerii Zwierciadlanej
zastąpił go Salon Wojny,
a jego nową dekorację
powierzono Le Brunowi i
Mansartowi. W trakcie
przekształcania Salonu
Jowisza w Salon Wojny
dekoracje o tematyce
mitologicznej musiały
ustąpić miejsca
historycznym- największy
nacisk położono na
wyeksponowanie
wojennych dokonań
Ludwika XIV.

Galeria Zwierciadlana
Galeria zwierciadlana to serce
wersalu i jego symbol. Najpierw
znajdowała się tu terasa włoska
wzniesiona przez Le Vau(1670).
Latem 1678 roku Mansart w
miejscu tarasu i dwóch salonów
które leżały na jego
krańcach(gabinet i sypialnia),
stworzył jedną długą, 73metrową salę. Dzięki temu
zewnętrzna bryła pałacu stała
się bardzo jednolita. Dekorację
wnętrz (1681 do 1686)
powierzono Le Brunowi, który
wykreował tutaj, na zlecenie
Colberta z 1671 roku, styl zwany
francuskim. Naprzeciwko
wielkich okien, półkolistych u
góry, biegnie siedemnaście
arkad z lustrami na całej
wysokości. Ten powtarzający się
motyw lustrzanej dekoracji
spowodował, ze galeria
wersalska stała się wyjątkowa i
oryginalna. W galerii
zwierciadlanej, podobnie jak w
Wielkich Apartamentach, Le
Brun zastosował dekorację
malarską sklepienia,
zachowując podział na
poszczególne kompozycje, co
było rozwiązaniem nieco
przestarzałym.

Salon Pokoju
Salon ten,
usytuowany w
południowozachodnim
narożniku
głównego
korpusu
Wersalu,
stanowi pendant
do Salonu
Wojny. Pokój
ten, podobnie
jak Salon Wojny,
otwiera się
wielką arkadą
na galerię;
wzorcem
takiego
rozwiązania był
najprawdopodob
niej pałac rodu
Colonna w
Rzymie.

Salon Wolego Oka

Sypialnia królowej

Sala Tronowa

Ogród wersalski
Ogród wersalskii jest uważany za pierwowzór ogrodu w stylu francuskim, ze względu na swe eleganckie
rozplanowanie i dekoracje, które nie są ani przesadne ani ubogie. Ogród zaprojektowany przez Le Notreà zajmuje
obszar o powierzchni 250 akrów. Stanowi on nie tylko integralną część pałacu, ale i jego dopełnienie

Ogród powstał na geometrycznym planie, jednak nie można mówić a jego monotonii. U stóp centralnego tarasu w basenie
Latony (Leto) znajduje się arcydzieło Maryègo ukazujące boginię z synem i córką, Apollonem i Dianą

Basen Apollina

Rzeźba góruje nad koncentrycznymi basenami w kształcie piramidy. Za basenem Latony rozciąga się długa Aleja Tapis-Vert (zielonych
dywanów), która prowadzi do basenu Apollina. Rydwan ciągniony przez cztery konie wynurza się władczo z wody, zaś Trytony
dmuchają w muszle oznajmiając nadejście boga. Ta dynamiczna i równocześnie majestatyczna grupa dłuta Turbyègo stanowi niejako
symbol okresu największej świetności Wersalu. Za basenem Apollina rozciąga się obszar zieleni z wielkim kanałem, którego bieg
przecina w połowie mały kanał.

Basen Apollina

Wioska Królowej
Od 1783 roku w północnej części posiadłości Królowej pojawiło się
osiemnaście chat krytych słomą. Wioska Marii Antoniny może stanowić
przykład bardzo szczegółowej koncepcji tego typu ogrodów, budzących
zachwyt w ostatnich latach ancien regime ‘u.

W skład założenia wchodzi staw wokół którego wznosi się dwanaście
domów, jest również mostek nad wodą, wieża i chaty kryte słomą.
Wioska Królowej stanowiła naturalne przedłużenie ogrodu angielskiego.
Kształtował się nowy modem życia-prywatnego i rodzinnego.

Latarnia

Młyn

Winnica

Świątynia Miłości

Świątynia Miłości

Opracowanie-Paweł Janowiak
[email protected]

Slide 52

Wersal
Chateau de Versailles

WERSAL

Charakterystyka

Wersal
Chateau de Versailles
Położenie
Versailles, Francja
Czas powstania
1661 - 1774
Typ
Pałac królewski
Styl architektoniczny
Barok
Materiały
Kamień, Cegła
Koszt budowy
Ok. 500 milionów marek
Powierzchnia
100 hektarów - ogrody Wersalu
Architekci
André Le Notre, Louis Le Vau, Jules HardouinMansart, Charles Le Brun, Robert de Cotte,
Ange-Janques Bagriel

Wersal Królów

Wersal Ludwika XIII
•Wstępując na tron miał 9 lat, a regencję
powierzono jego matce- Marii Medycejskiej,
•Stanowisko pierwszego ministra powierzył
kardynałowi Richelieu,
•W państwie panował kryzys finansowy- brak
pieniędzy na prowadzenie prac
architektonicznych,
•Ludwik XIII postanowił zbudować niewielką
budowlę na terenach wcześniej należących do
Gondich,

•W 1623 r. nadzór nad budową pawilonu
myśliwskiego powierzono Nicholasowi Huau,
•W latach 1631- 1634 przebudowę domku króla
powierzono Philibertowi Le Roy.

Wersal Ludwika XIV

•1661: śmierć kardynała Mazarina,
•w rządzeniu król korzystał z rad ministrów Le
Tellier’a, Fouquet i Lionne,
•dwadzieścia pierwszych lat panowania
Ludwika XIV upłynęło pod znakiem rozwoju
gospodarczego i kulturalnego,
•nastąpiła reorganizacja administracji,
sądownictwa i finansów; podjęto szereg
kroków przeciw arystokracji, ograniczono
uprawnienia gubernatorów prowincji,
•Ludwik XIV głosił niezależność władzy
świeckiej i wolność Kościoła francuskiego
wobec Watykanu; zwalczał działalność
jansenistów i protestantów,

•Król prowadził wojnę z Hiszpanią pod
pretekstem niespłacenia przez Hiszpanię
posagu Marii Teresy; w 1668 r. Ludwik XIV
podpisał w Akwizgranie traktat z Hiszpanią,

Wersal Ludwika XV

•W młodych latach króla
regencję powierzono księciu
Filipowi Orleańskiemu,
•W okresie tym nastąpiła
spłata ogromnego zadłużenia,
co pozwoliło ożywić
gospodarkę,
•Długie panowanie Ludwika
XV było okresem względnego
pokoju i dobrobytu,

Bassin trianon

Wersal Ludwika XVI

•Po całej serii nieudanych reform sytuacja
finansowa i polityczna znacznie się
pogorszyła, a opozycja i opinia publiczna
stawały w coraz większej opozycji wobec
króla,
•W sierpniu 1788 r. król zdecydował się
zwołać Stany Generalne niezwoływane od
1614 r.,
•Po obaleniu monarchii 10.08.1792 r. króla
uwięziono, a 21.01.1793 r. został stracony
•Zgromadzenie Ustawodawcze ustanowiło, że
wszystkie obrazy, meble i dzieła sztuki z
pałaców królewskich zostaną przeniesione do
Luwru,
•Po obaleniu monarchii w 1792 r. pałac
wersalski stał się własnością publiczną,
wyposażenie wnętrz wystawiono na sprzedaż,
•W 1793 r. Komitet Ocalenia Publicznego
zarządził, że w pałacu zorganizowane zostaną:
szkoła centralna, biblioteka, pracownia
historyczna oraz muzeum malarstwa i rzeźby
francuskiej.

Ewolucja Wersalu

Cztery Kampanie

Rozkład projektu i poszczególne etapy rozbudowy

Ewolucja Wersalu
Po śmierci Kardynała Mazzarina w 1661, który pełnił funkcję regenta w czasach wczesnej młodości Ludwika XIV, król
rozpoczął swoje własne rządy. Od tego momentu konstrukcja i ekspansja Wersalu stały się synonimem absolutystycznych
rządów młodego władcy. Król Ludwik XIV po konfiskacie nieruchomości Fouquet’a skorzystał z talentów architektów Louis
Le Vau i Andre Le Notre oraz malarza, a zarazem wprawnego dekoratora, Charlesa Le Bruna w swej kampanii przebudowy
Wersalu, który w swojej historii doświadczył czterech głównych prac budowlanych i każda z nich odpowiadała wojnom
prowadzonym w okresie rządów Ludwika XIV.

1 Kampania
Pierwsza kampania przebudowy Wersalu miała miejsce w latach 1664-1668 i rozpoczęła się od festynu baletowo-muzycznego
zatytułowanego „Plaisirs de I’lle enchantee”, które odbyło się w dniach od 7 do 13 maja 1664 roku. Przyjęcie było rzekomo wydane
by uczcić dwie królowe Francji: Annę Austryjaczkę, Królową Matkę i Marię Teresę - żonę Ludwika XIV, ale w rzeczywistości było
wydane na cześć królewskiej kochanki, Luizy de La Valliere. To przyjęcie jest często uważane za preludium tzw. wojny dewolucyjnej,
którą Ludwik XIV wypowiedział Hiszpanii(1667-68).
Ta pierwsza kampania miała na celu wprowadzenie poprawek umożliwiających pomieszczenie w zamku i ogrodach 600 gości
zaproszonych na przyjecie.

2 Kampania
Druga kampania mająca miejsce w latach 1669-1672 była zainaugurowana przez podpisanie Traktatu Aix-La-Chapelle, kończącego wojnę
dewolucyjną. Podczas kampanii pałac zaczął przybierać dzisiejsza formę. Najważniejszą zmianą była modyfikacja tzw. koperty domku
myśliwskiego Ludwika XIII, która została dokonana przez Louis Le Vau. „Koperta” otaczała domek króla od północy, południa i zachodu. Nowa
struktura zapewniła kwatery dla króla i członków jego rodziny. Główne piętro zamku zawierało dwa apartamenty: pierwszy dla monarchy, drugi
dla królowej. Wielki Apartament króla zajmował północną część zameczku, a Wielki apartament królowej znajdował się w południowej części.
Zachodnia część budowli przeznaczona była w większości na taras, który później został zniszczony by zbudować Salę Lustrzaną. Na parterze
północnej części zamku znajdowały się łaźnie, zawierające ukryte ośmiokątne wanny z bieżącą zimną i ciepłą wodą.

Brat króla i jego żona , książę i księżniczka z dynastii Orleańskiej, zajmowali apartamenty na parterze w południowej
części zamku. Wyższe piętra przeznaczone były na prywatne komnaty dla króla i jego dzieci. Istotny dla projektu i
konstrukcji powyższych apartamentów królewskich jest fakt, że oba pomieszczenia miały tę samą konfigurację i
rozmiary, co było dotychczas niespotykaną cechą we francuskich projektach pałaców.

Oba „wielkie” apartamenty
królewskie formowane były
na kształt 7 amfiladowych
pokoi. Każdy z nich
dedykowany był jednemu z
ówcześnie znanych boskich
ciał i był personifikowany do
odpowiedniego greckorzymskiego bóstwa.
Dekoracje pokoi( prace
prowadzone były pod
zarządem Charlesa Le Bruna)
przedstawiały „heroiczne
działania króla” i były
przedstawione w formie
alegorycznej przez czyny
historycznych postaci z
przeszłości antycznej, jak na
przykład Aleksandra
Wielkiego.

3 Kampania
Trzecia kampania(1678-1684) zapoczątkowana była przez podpisanie traktatu Nimegen, kończącego wojnę niemiecką
prowadzoną w latach 1672-1678. Trzecia przebudowa kierowana była przez architekta Julesa Hardoui Mansart’a .W tym
czasie powstał Wersal w formie znanej obecnie. Mansart zaprojektował północne i południowe skrzydło Galerii
Zwierciadlanej oraz Oranżerię .

Le Brun był zaangażowany nie tylko w dekorowanie wnętrz, lecz także współpracował z Andre Le Notre zajmującym się
projektowaniem ogrodów. W maju 1682 Ludwik XIV oficjalnie przeniósł swój dwór do Wersalu, który w tym okresie stał się
symbolem superpotęgi Francji.

4 Kampania
Wkrótce po zakończeniu wojny z Ligą Augsburską (1688-1697) Ludwik XIV podjął ostatnią kampanie mającą na celu
przebudowę Wersalu. Czwarta kampania (1701-1710) skoncentrowana była głownie na konstrukcji Królewskiej Kaplicy,
zaprojektowanej przez Manstarta i dokończonej przez Roberta de Cotte i jego zespół. Wystąpiły również pewne przeróbki
królewskiego Małego Apartamentu –mianowicie Salonu Wolego Oka(Salon de l’Oeil de Boeu) i królewskiego alkierza. Z
zakończeniem kaplicy w 1710 w zasadzie cała konstrukcja Wersalu została ustalona; budowla pozostała nienaruszona przez
około dwadzieścia lat rządów Ludwika XV.

Kaplica królewska
Na piętrze pałacu znajduje się kaplica zbudowana w latach 1698-1710 według projektu Hardouin-Mansarta. Posiada ona
trzy nawy i czworoboczne filary podtrzymujące łuki zwieńczone galerią ze żłobionymi kolumnami. Na tym samym, piętrze
można podziwiać sześć wielkich komnat Wielkich Apartamentów (Grand Appartement), gdzie władca przyjmował swych
dworzan trzy razy w tygodniu, między szóstą a dziesiątą wieczorem.

Salon Herkulesa

Salon ten dziś łączący budynek
główny ze skrzydłem
północnym, początkowo był
miejscem, gdzie w latach 16821710 znajdowały się empory
czwartej tymczasowej kaplicy
wersalskiej. Dopiero po
przebudowie Roberta de Cotte,
od 1712 roku zaczął pełnić
funkcję salonu. Po śmierci
Ludwika XIV, prace dekoracyjne
zostały wznowione w 1725 za
rządów Ludwika XV. Barwne
marmury i pilastry z korynckimi
kapitelami z brązu złoconego
nawiązują do stylu Galerii
Zwierciadlanej. Jedynym
ustępstwem na rzecz stylu
Ludwika XV- rokoka, są
rzeźbione przez Jacques’a
Verbeckta ramy okalające dwa
obrazy Veroneza: Spotkanie
Eliezera i Rebeki oraz Ucztę u
Szymona.

Salon Wenus
Salon ten sąsiaduje za
Salonem Obfitości i
został utworzony przez
Mansarta z przodu
Wielkich Apartamentów.
Jego dekoracja była
zharmonizowana z
pozostałymi pokojami:
zdobiły go barwne
marmury i plafon ze
scenami ujętymi w ramy.
Na ścianach, płyciny z
prawdziwego marmuru
sąsiadują z malowanymi
jońskimi kolumnami i
kolumnami
namalowanymi- elementy
te tworzą pewną
odrębność dekoracyjną.
Na krótszych bokach Sali
malarz Jules Jean
Rousseau stworzył dwie
iluzjonistyczne
perspektywy
przedstawiające antyczne
galerie i portyki,
natomiast pomiędzy
oknami znalazły się
pozorne nisze z
malowanymi posągami.

Salon Diany

Do 1675 roku
salon ten był
pierwszym pokojem
Wielkich
Apartamentów,
mającym
bezpośrednie
połączenie ze
Schodami
Ambasadorów.
Nazwa salonu
pozwala rozpoznać
temat kompozycji
umieszczonych nad
drzwiami i
centralnego
malowidła na
plafonie- Diana
patronująca
żeglarzom i
myśliwym pędzla
Gabriela
Blancharda.

Salon Marsa
W centralnej części plafonu widnieje
scena Mars na rydwanie ciągniony przez
wilki, pędzla Claude’a Audrana, malowana
w skrócie perspektywicznym. Obok
znajduje się Zwycięstwo podtrzymywane
przez Herkulesa(Jean Baptiste’a
Jouveneta) oraz kompozycja Strach, lęk i
trwoga zwyciężająca moce ziemi(Rene
Antoine’a Houasse’a. Sześć malowanych
medalionów opiewa czyny wojenne
wielkich wodzów starożytnych- Cezara i
Cyrusa, Konstantyna Wielkiego i
Antoniusza, Demetriusza i Aleksandra
Sewera. A zatem, jeszcze raz został
przywołany świat antyczny, ale mimo to
szczegóły kompozycji nawiązują do
wydarzeń aktualnych- sztandary to
wspomnienie stanowiska Ludwika XIV
wobec zwycięstwa pod
Szentgotthard(Węgry), odniesionego nad
imperium otomańskim w 1664 roku, a
fragmenty statków przypominają o
handlowych przedsięwzięciach
Francuzów w Indiach.

Maria Leszczyńska-żona Ludwika XV

Salon Merkurego
Salon ten pełnił funkcję
przedpokoju Wielkich
Apartamentów, nazywano
go również „pokojem łoża”,
czyli sypialnią
reprezentacyjną, nad którą
rozpościerał się plafon
malowany przez Jean’a
Baptiste’a de
Champagine’a,
przedstawiający Merkurego
na rydwanie ciągnionym
przez koguty,
poprzedzanym przez
gwiazdę poranną i
towarzyszące jej sztuki i
nauki. W Salonie
Merkurego, podobnie jak w
sąsiednich pokojach,
odbywały się słynne
„wieczory apartamentowe”.
Każda sala miała swoje
przeznaczenie: rodzina
królewska bawiła się w
Salonie Merkurego, w
Salonie Marsa odbywały się
przeróżne gry, a po nich
koncert i bal, stół bilardowy
był ustawiony w Salonie
Diany, w Salonie Wenus
serwowano przekąski, a w
Salonie Obfitości gorące i
zimne napoje, Salon Apolla
natomiast zmieniał się w
salę muzyki i tańca.

Salon Apolla
Skoro Ludwik XIV
jako swój symbol
wybrał słońce,
musiał mieć salon
poświęcony
Apollinowi, bogu
słońca. W
środkowej partii
plafonu pędzla
Charles’a de La
Fosse,
podtrzymywanej
przez rzeźbione i
złocone figury
kobiece, ukazano
świetlistego Apolla
mknącego na
rydwanie w
otoczeniu czterech
pór roku. Salon
Apolla,
początkowo
sypialnia
reprezentacyjna(p
óźniej rolę tę pełnił
Salon Merkurego),
stał się po 1682
roku Salą
Tronową. Jednak
podczas
„wieczorów
apartamentowych”
był przekształcany
w salę muzyki i
tańca.

Salon Wojny
W okresie rozbudowy
pałacu wg projektu Le
Vau północno- zachodni
narożnik zajmował Salon
Jowisza, pełniący
wówczas rolę Wielkiego
Gabinetu. Po utworzeniu
Galerii Zwierciadlanej
zastąpił go Salon Wojny,
a jego nową dekorację
powierzono Le Brunowi i
Mansartowi. W trakcie
przekształcania Salonu
Jowisza w Salon Wojny
dekoracje o tematyce
mitologicznej musiały
ustąpić miejsca
historycznym- największy
nacisk położono na
wyeksponowanie
wojennych dokonań
Ludwika XIV.

Galeria Zwierciadlana
Galeria zwierciadlana to serce
wersalu i jego symbol. Najpierw
znajdowała się tu terasa włoska
wzniesiona przez Le Vau(1670).
Latem 1678 roku Mansart w
miejscu tarasu i dwóch salonów
które leżały na jego
krańcach(gabinet i sypialnia),
stworzył jedną długą, 73metrową salę. Dzięki temu
zewnętrzna bryła pałacu stała
się bardzo jednolita. Dekorację
wnętrz (1681 do 1686)
powierzono Le Brunowi, który
wykreował tutaj, na zlecenie
Colberta z 1671 roku, styl zwany
francuskim. Naprzeciwko
wielkich okien, półkolistych u
góry, biegnie siedemnaście
arkad z lustrami na całej
wysokości. Ten powtarzający się
motyw lustrzanej dekoracji
spowodował, ze galeria
wersalska stała się wyjątkowa i
oryginalna. W galerii
zwierciadlanej, podobnie jak w
Wielkich Apartamentach, Le
Brun zastosował dekorację
malarską sklepienia,
zachowując podział na
poszczególne kompozycje, co
było rozwiązaniem nieco
przestarzałym.

Salon Pokoju
Salon ten,
usytuowany w
południowozachodnim
narożniku
głównego
korpusu
Wersalu,
stanowi pendant
do Salonu
Wojny. Pokój
ten, podobnie
jak Salon Wojny,
otwiera się
wielką arkadą
na galerię;
wzorcem
takiego
rozwiązania był
najprawdopodob
niej pałac rodu
Colonna w
Rzymie.

Salon Wolego Oka

Sypialnia królowej

Sala Tronowa

Ogród wersalski
Ogród wersalskii jest uważany za pierwowzór ogrodu w stylu francuskim, ze względu na swe eleganckie
rozplanowanie i dekoracje, które nie są ani przesadne ani ubogie. Ogród zaprojektowany przez Le Notreà zajmuje
obszar o powierzchni 250 akrów. Stanowi on nie tylko integralną część pałacu, ale i jego dopełnienie

Ogród powstał na geometrycznym planie, jednak nie można mówić a jego monotonii. U stóp centralnego tarasu w basenie
Latony (Leto) znajduje się arcydzieło Maryègo ukazujące boginię z synem i córką, Apollonem i Dianą

Basen Apollina

Rzeźba góruje nad koncentrycznymi basenami w kształcie piramidy. Za basenem Latony rozciąga się długa Aleja Tapis-Vert (zielonych
dywanów), która prowadzi do basenu Apollina. Rydwan ciągniony przez cztery konie wynurza się władczo z wody, zaś Trytony
dmuchają w muszle oznajmiając nadejście boga. Ta dynamiczna i równocześnie majestatyczna grupa dłuta Turbyègo stanowi niejako
symbol okresu największej świetności Wersalu. Za basenem Apollina rozciąga się obszar zieleni z wielkim kanałem, którego bieg
przecina w połowie mały kanał.

Basen Apollina

Wioska Królowej
Od 1783 roku w północnej części posiadłości Królowej pojawiło się
osiemnaście chat krytych słomą. Wioska Marii Antoniny może stanowić
przykład bardzo szczegółowej koncepcji tego typu ogrodów, budzących
zachwyt w ostatnich latach ancien regime ‘u.

W skład założenia wchodzi staw wokół którego wznosi się dwanaście
domów, jest również mostek nad wodą, wieża i chaty kryte słomą.
Wioska Królowej stanowiła naturalne przedłużenie ogrodu angielskiego.
Kształtował się nowy modem życia-prywatnego i rodzinnego.

Latarnia

Młyn

Winnica

Świątynia Miłości

Świątynia Miłości

Opracowanie-Paweł Janowiak
[email protected]

Slide 53

Wersal
Chateau de Versailles

WERSAL

Charakterystyka

Wersal
Chateau de Versailles
Położenie
Versailles, Francja
Czas powstania
1661 - 1774
Typ
Pałac królewski
Styl architektoniczny
Barok
Materiały
Kamień, Cegła
Koszt budowy
Ok. 500 milionów marek
Powierzchnia
100 hektarów - ogrody Wersalu
Architekci
André Le Notre, Louis Le Vau, Jules HardouinMansart, Charles Le Brun, Robert de Cotte,
Ange-Janques Bagriel

Wersal Królów

Wersal Ludwika XIII
•Wstępując na tron miał 9 lat, a regencję
powierzono jego matce- Marii Medycejskiej,
•Stanowisko pierwszego ministra powierzył
kardynałowi Richelieu,
•W państwie panował kryzys finansowy- brak
pieniędzy na prowadzenie prac
architektonicznych,
•Ludwik XIII postanowił zbudować niewielką
budowlę na terenach wcześniej należących do
Gondich,

•W 1623 r. nadzór nad budową pawilonu
myśliwskiego powierzono Nicholasowi Huau,
•W latach 1631- 1634 przebudowę domku króla
powierzono Philibertowi Le Roy.

Wersal Ludwika XIV

•1661: śmierć kardynała Mazarina,
•w rządzeniu król korzystał z rad ministrów Le
Tellier’a, Fouquet i Lionne,
•dwadzieścia pierwszych lat panowania
Ludwika XIV upłynęło pod znakiem rozwoju
gospodarczego i kulturalnego,
•nastąpiła reorganizacja administracji,
sądownictwa i finansów; podjęto szereg
kroków przeciw arystokracji, ograniczono
uprawnienia gubernatorów prowincji,
•Ludwik XIV głosił niezależność władzy
świeckiej i wolność Kościoła francuskiego
wobec Watykanu; zwalczał działalność
jansenistów i protestantów,

•Król prowadził wojnę z Hiszpanią pod
pretekstem niespłacenia przez Hiszpanię
posagu Marii Teresy; w 1668 r. Ludwik XIV
podpisał w Akwizgranie traktat z Hiszpanią,

Wersal Ludwika XV

•W młodych latach króla
regencję powierzono księciu
Filipowi Orleańskiemu,
•W okresie tym nastąpiła
spłata ogromnego zadłużenia,
co pozwoliło ożywić
gospodarkę,
•Długie panowanie Ludwika
XV było okresem względnego
pokoju i dobrobytu,

Bassin trianon

Wersal Ludwika XVI

•Po całej serii nieudanych reform sytuacja
finansowa i polityczna znacznie się
pogorszyła, a opozycja i opinia publiczna
stawały w coraz większej opozycji wobec
króla,
•W sierpniu 1788 r. król zdecydował się
zwołać Stany Generalne niezwoływane od
1614 r.,
•Po obaleniu monarchii 10.08.1792 r. króla
uwięziono, a 21.01.1793 r. został stracony
•Zgromadzenie Ustawodawcze ustanowiło, że
wszystkie obrazy, meble i dzieła sztuki z
pałaców królewskich zostaną przeniesione do
Luwru,
•Po obaleniu monarchii w 1792 r. pałac
wersalski stał się własnością publiczną,
wyposażenie wnętrz wystawiono na sprzedaż,
•W 1793 r. Komitet Ocalenia Publicznego
zarządził, że w pałacu zorganizowane zostaną:
szkoła centralna, biblioteka, pracownia
historyczna oraz muzeum malarstwa i rzeźby
francuskiej.

Ewolucja Wersalu

Cztery Kampanie

Rozkład projektu i poszczególne etapy rozbudowy

Ewolucja Wersalu
Po śmierci Kardynała Mazzarina w 1661, który pełnił funkcję regenta w czasach wczesnej młodości Ludwika XIV, król
rozpoczął swoje własne rządy. Od tego momentu konstrukcja i ekspansja Wersalu stały się synonimem absolutystycznych
rządów młodego władcy. Król Ludwik XIV po konfiskacie nieruchomości Fouquet’a skorzystał z talentów architektów Louis
Le Vau i Andre Le Notre oraz malarza, a zarazem wprawnego dekoratora, Charlesa Le Bruna w swej kampanii przebudowy
Wersalu, który w swojej historii doświadczył czterech głównych prac budowlanych i każda z nich odpowiadała wojnom
prowadzonym w okresie rządów Ludwika XIV.

1 Kampania
Pierwsza kampania przebudowy Wersalu miała miejsce w latach 1664-1668 i rozpoczęła się od festynu baletowo-muzycznego
zatytułowanego „Plaisirs de I’lle enchantee”, które odbyło się w dniach od 7 do 13 maja 1664 roku. Przyjęcie było rzekomo wydane
by uczcić dwie królowe Francji: Annę Austryjaczkę, Królową Matkę i Marię Teresę - żonę Ludwika XIV, ale w rzeczywistości było
wydane na cześć królewskiej kochanki, Luizy de La Valliere. To przyjęcie jest często uważane za preludium tzw. wojny dewolucyjnej,
którą Ludwik XIV wypowiedział Hiszpanii(1667-68).
Ta pierwsza kampania miała na celu wprowadzenie poprawek umożliwiających pomieszczenie w zamku i ogrodach 600 gości
zaproszonych na przyjecie.

2 Kampania
Druga kampania mająca miejsce w latach 1669-1672 była zainaugurowana przez podpisanie Traktatu Aix-La-Chapelle, kończącego wojnę
dewolucyjną. Podczas kampanii pałac zaczął przybierać dzisiejsza formę. Najważniejszą zmianą była modyfikacja tzw. koperty domku
myśliwskiego Ludwika XIII, która została dokonana przez Louis Le Vau. „Koperta” otaczała domek króla od północy, południa i zachodu. Nowa
struktura zapewniła kwatery dla króla i członków jego rodziny. Główne piętro zamku zawierało dwa apartamenty: pierwszy dla monarchy, drugi
dla królowej. Wielki Apartament króla zajmował północną część zameczku, a Wielki apartament królowej znajdował się w południowej części.
Zachodnia część budowli przeznaczona była w większości na taras, który później został zniszczony by zbudować Salę Lustrzaną. Na parterze
północnej części zamku znajdowały się łaźnie, zawierające ukryte ośmiokątne wanny z bieżącą zimną i ciepłą wodą.

Brat króla i jego żona , książę i księżniczka z dynastii Orleańskiej, zajmowali apartamenty na parterze w południowej
części zamku. Wyższe piętra przeznaczone były na prywatne komnaty dla króla i jego dzieci. Istotny dla projektu i
konstrukcji powyższych apartamentów królewskich jest fakt, że oba pomieszczenia miały tę samą konfigurację i
rozmiary, co było dotychczas niespotykaną cechą we francuskich projektach pałaców.

Oba „wielkie” apartamenty
królewskie formowane były
na kształt 7 amfiladowych
pokoi. Każdy z nich
dedykowany był jednemu z
ówcześnie znanych boskich
ciał i był personifikowany do
odpowiedniego greckorzymskiego bóstwa.
Dekoracje pokoi( prace
prowadzone były pod
zarządem Charlesa Le Bruna)
przedstawiały „heroiczne
działania króla” i były
przedstawione w formie
alegorycznej przez czyny
historycznych postaci z
przeszłości antycznej, jak na
przykład Aleksandra
Wielkiego.

3 Kampania
Trzecia kampania(1678-1684) zapoczątkowana była przez podpisanie traktatu Nimegen, kończącego wojnę niemiecką
prowadzoną w latach 1672-1678. Trzecia przebudowa kierowana była przez architekta Julesa Hardoui Mansart’a .W tym
czasie powstał Wersal w formie znanej obecnie. Mansart zaprojektował północne i południowe skrzydło Galerii
Zwierciadlanej oraz Oranżerię .

Le Brun był zaangażowany nie tylko w dekorowanie wnętrz, lecz także współpracował z Andre Le Notre zajmującym się
projektowaniem ogrodów. W maju 1682 Ludwik XIV oficjalnie przeniósł swój dwór do Wersalu, który w tym okresie stał się
symbolem superpotęgi Francji.

4 Kampania
Wkrótce po zakończeniu wojny z Ligą Augsburską (1688-1697) Ludwik XIV podjął ostatnią kampanie mającą na celu
przebudowę Wersalu. Czwarta kampania (1701-1710) skoncentrowana była głownie na konstrukcji Królewskiej Kaplicy,
zaprojektowanej przez Manstarta i dokończonej przez Roberta de Cotte i jego zespół. Wystąpiły również pewne przeróbki
królewskiego Małego Apartamentu –mianowicie Salonu Wolego Oka(Salon de l’Oeil de Boeu) i królewskiego alkierza. Z
zakończeniem kaplicy w 1710 w zasadzie cała konstrukcja Wersalu została ustalona; budowla pozostała nienaruszona przez
około dwadzieścia lat rządów Ludwika XV.

Kaplica królewska
Na piętrze pałacu znajduje się kaplica zbudowana w latach 1698-1710 według projektu Hardouin-Mansarta. Posiada ona
trzy nawy i czworoboczne filary podtrzymujące łuki zwieńczone galerią ze żłobionymi kolumnami. Na tym samym, piętrze
można podziwiać sześć wielkich komnat Wielkich Apartamentów (Grand Appartement), gdzie władca przyjmował swych
dworzan trzy razy w tygodniu, między szóstą a dziesiątą wieczorem.

Salon Herkulesa

Salon ten dziś łączący budynek
główny ze skrzydłem
północnym, początkowo był
miejscem, gdzie w latach 16821710 znajdowały się empory
czwartej tymczasowej kaplicy
wersalskiej. Dopiero po
przebudowie Roberta de Cotte,
od 1712 roku zaczął pełnić
funkcję salonu. Po śmierci
Ludwika XIV, prace dekoracyjne
zostały wznowione w 1725 za
rządów Ludwika XV. Barwne
marmury i pilastry z korynckimi
kapitelami z brązu złoconego
nawiązują do stylu Galerii
Zwierciadlanej. Jedynym
ustępstwem na rzecz stylu
Ludwika XV- rokoka, są
rzeźbione przez Jacques’a
Verbeckta ramy okalające dwa
obrazy Veroneza: Spotkanie
Eliezera i Rebeki oraz Ucztę u
Szymona.

Salon Wenus
Salon ten sąsiaduje za
Salonem Obfitości i
został utworzony przez
Mansarta z przodu
Wielkich Apartamentów.
Jego dekoracja była
zharmonizowana z
pozostałymi pokojami:
zdobiły go barwne
marmury i plafon ze
scenami ujętymi w ramy.
Na ścianach, płyciny z
prawdziwego marmuru
sąsiadują z malowanymi
jońskimi kolumnami i
kolumnami
namalowanymi- elementy
te tworzą pewną
odrębność dekoracyjną.
Na krótszych bokach Sali
malarz Jules Jean
Rousseau stworzył dwie
iluzjonistyczne
perspektywy
przedstawiające antyczne
galerie i portyki,
natomiast pomiędzy
oknami znalazły się
pozorne nisze z
malowanymi posągami.

Salon Diany

Do 1675 roku
salon ten był
pierwszym pokojem
Wielkich
Apartamentów,
mającym
bezpośrednie
połączenie ze
Schodami
Ambasadorów.
Nazwa salonu
pozwala rozpoznać
temat kompozycji
umieszczonych nad
drzwiami i
centralnego
malowidła na
plafonie- Diana
patronująca
żeglarzom i
myśliwym pędzla
Gabriela
Blancharda.

Salon Marsa
W centralnej części plafonu widnieje
scena Mars na rydwanie ciągniony przez
wilki, pędzla Claude’a Audrana, malowana
w skrócie perspektywicznym. Obok
znajduje się Zwycięstwo podtrzymywane
przez Herkulesa(Jean Baptiste’a
Jouveneta) oraz kompozycja Strach, lęk i
trwoga zwyciężająca moce ziemi(Rene
Antoine’a Houasse’a. Sześć malowanych
medalionów opiewa czyny wojenne
wielkich wodzów starożytnych- Cezara i
Cyrusa, Konstantyna Wielkiego i
Antoniusza, Demetriusza i Aleksandra
Sewera. A zatem, jeszcze raz został
przywołany świat antyczny, ale mimo to
szczegóły kompozycji nawiązują do
wydarzeń aktualnych- sztandary to
wspomnienie stanowiska Ludwika XIV
wobec zwycięstwa pod
Szentgotthard(Węgry), odniesionego nad
imperium otomańskim w 1664 roku, a
fragmenty statków przypominają o
handlowych przedsięwzięciach
Francuzów w Indiach.

Maria Leszczyńska-żona Ludwika XV

Salon Merkurego
Salon ten pełnił funkcję
przedpokoju Wielkich
Apartamentów, nazywano
go również „pokojem łoża”,
czyli sypialnią
reprezentacyjną, nad którą
rozpościerał się plafon
malowany przez Jean’a
Baptiste’a de
Champagine’a,
przedstawiający Merkurego
na rydwanie ciągnionym
przez koguty,
poprzedzanym przez
gwiazdę poranną i
towarzyszące jej sztuki i
nauki. W Salonie
Merkurego, podobnie jak w
sąsiednich pokojach,
odbywały się słynne
„wieczory apartamentowe”.
Każda sala miała swoje
przeznaczenie: rodzina
królewska bawiła się w
Salonie Merkurego, w
Salonie Marsa odbywały się
przeróżne gry, a po nich
koncert i bal, stół bilardowy
był ustawiony w Salonie
Diany, w Salonie Wenus
serwowano przekąski, a w
Salonie Obfitości gorące i
zimne napoje, Salon Apolla
natomiast zmieniał się w
salę muzyki i tańca.

Salon Apolla
Skoro Ludwik XIV
jako swój symbol
wybrał słońce,
musiał mieć salon
poświęcony
Apollinowi, bogu
słońca. W
środkowej partii
plafonu pędzla
Charles’a de La
Fosse,
podtrzymywanej
przez rzeźbione i
złocone figury
kobiece, ukazano
świetlistego Apolla
mknącego na
rydwanie w
otoczeniu czterech
pór roku. Salon
Apolla,
początkowo
sypialnia
reprezentacyjna(p
óźniej rolę tę pełnił
Salon Merkurego),
stał się po 1682
roku Salą
Tronową. Jednak
podczas
„wieczorów
apartamentowych”
był przekształcany
w salę muzyki i
tańca.

Salon Wojny
W okresie rozbudowy
pałacu wg projektu Le
Vau północno- zachodni
narożnik zajmował Salon
Jowisza, pełniący
wówczas rolę Wielkiego
Gabinetu. Po utworzeniu
Galerii Zwierciadlanej
zastąpił go Salon Wojny,
a jego nową dekorację
powierzono Le Brunowi i
Mansartowi. W trakcie
przekształcania Salonu
Jowisza w Salon Wojny
dekoracje o tematyce
mitologicznej musiały
ustąpić miejsca
historycznym- największy
nacisk położono na
wyeksponowanie
wojennych dokonań
Ludwika XIV.

Galeria Zwierciadlana
Galeria zwierciadlana to serce
wersalu i jego symbol. Najpierw
znajdowała się tu terasa włoska
wzniesiona przez Le Vau(1670).
Latem 1678 roku Mansart w
miejscu tarasu i dwóch salonów
które leżały na jego
krańcach(gabinet i sypialnia),
stworzył jedną długą, 73metrową salę. Dzięki temu
zewnętrzna bryła pałacu stała
się bardzo jednolita. Dekorację
wnętrz (1681 do 1686)
powierzono Le Brunowi, który
wykreował tutaj, na zlecenie
Colberta z 1671 roku, styl zwany
francuskim. Naprzeciwko
wielkich okien, półkolistych u
góry, biegnie siedemnaście
arkad z lustrami na całej
wysokości. Ten powtarzający się
motyw lustrzanej dekoracji
spowodował, ze galeria
wersalska stała się wyjątkowa i
oryginalna. W galerii
zwierciadlanej, podobnie jak w
Wielkich Apartamentach, Le
Brun zastosował dekorację
malarską sklepienia,
zachowując podział na
poszczególne kompozycje, co
było rozwiązaniem nieco
przestarzałym.

Salon Pokoju
Salon ten,
usytuowany w
południowozachodnim
narożniku
głównego
korpusu
Wersalu,
stanowi pendant
do Salonu
Wojny. Pokój
ten, podobnie
jak Salon Wojny,
otwiera się
wielką arkadą
na galerię;
wzorcem
takiego
rozwiązania był
najprawdopodob
niej pałac rodu
Colonna w
Rzymie.

Salon Wolego Oka

Sypialnia królowej

Sala Tronowa

Ogród wersalski
Ogród wersalskii jest uważany za pierwowzór ogrodu w stylu francuskim, ze względu na swe eleganckie
rozplanowanie i dekoracje, które nie są ani przesadne ani ubogie. Ogród zaprojektowany przez Le Notreà zajmuje
obszar o powierzchni 250 akrów. Stanowi on nie tylko integralną część pałacu, ale i jego dopełnienie

Ogród powstał na geometrycznym planie, jednak nie można mówić a jego monotonii. U stóp centralnego tarasu w basenie
Latony (Leto) znajduje się arcydzieło Maryègo ukazujące boginię z synem i córką, Apollonem i Dianą

Basen Apollina

Rzeźba góruje nad koncentrycznymi basenami w kształcie piramidy. Za basenem Latony rozciąga się długa Aleja Tapis-Vert (zielonych
dywanów), która prowadzi do basenu Apollina. Rydwan ciągniony przez cztery konie wynurza się władczo z wody, zaś Trytony
dmuchają w muszle oznajmiając nadejście boga. Ta dynamiczna i równocześnie majestatyczna grupa dłuta Turbyègo stanowi niejako
symbol okresu największej świetności Wersalu. Za basenem Apollina rozciąga się obszar zieleni z wielkim kanałem, którego bieg
przecina w połowie mały kanał.

Basen Apollina

Wioska Królowej
Od 1783 roku w północnej części posiadłości Królowej pojawiło się
osiemnaście chat krytych słomą. Wioska Marii Antoniny może stanowić
przykład bardzo szczegółowej koncepcji tego typu ogrodów, budzących
zachwyt w ostatnich latach ancien regime ‘u.

W skład założenia wchodzi staw wokół którego wznosi się dwanaście
domów, jest również mostek nad wodą, wieża i chaty kryte słomą.
Wioska Królowej stanowiła naturalne przedłużenie ogrodu angielskiego.
Kształtował się nowy modem życia-prywatnego i rodzinnego.

Latarnia

Młyn

Winnica

Świątynia Miłości

Świątynia Miłości

Opracowanie-Paweł Janowiak
[email protected]

Slide 54

Wersal
Chateau de Versailles

WERSAL

Charakterystyka

Wersal
Chateau de Versailles
Położenie
Versailles, Francja
Czas powstania
1661 - 1774
Typ
Pałac królewski
Styl architektoniczny
Barok
Materiały
Kamień, Cegła
Koszt budowy
Ok. 500 milionów marek
Powierzchnia
100 hektarów - ogrody Wersalu
Architekci
André Le Notre, Louis Le Vau, Jules HardouinMansart, Charles Le Brun, Robert de Cotte,
Ange-Janques Bagriel

Wersal Królów

Wersal Ludwika XIII
•Wstępując na tron miał 9 lat, a regencję
powierzono jego matce- Marii Medycejskiej,
•Stanowisko pierwszego ministra powierzył
kardynałowi Richelieu,
•W państwie panował kryzys finansowy- brak
pieniędzy na prowadzenie prac
architektonicznych,
•Ludwik XIII postanowił zbudować niewielką
budowlę na terenach wcześniej należących do
Gondich,

•W 1623 r. nadzór nad budową pawilonu
myśliwskiego powierzono Nicholasowi Huau,
•W latach 1631- 1634 przebudowę domku króla
powierzono Philibertowi Le Roy.

Wersal Ludwika XIV

•1661: śmierć kardynała Mazarina,
•w rządzeniu król korzystał z rad ministrów Le
Tellier’a, Fouquet i Lionne,
•dwadzieścia pierwszych lat panowania
Ludwika XIV upłynęło pod znakiem rozwoju
gospodarczego i kulturalnego,
•nastąpiła reorganizacja administracji,
sądownictwa i finansów; podjęto szereg
kroków przeciw arystokracji, ograniczono
uprawnienia gubernatorów prowincji,
•Ludwik XIV głosił niezależność władzy
świeckiej i wolność Kościoła francuskiego
wobec Watykanu; zwalczał działalność
jansenistów i protestantów,

•Król prowadził wojnę z Hiszpanią pod
pretekstem niespłacenia przez Hiszpanię
posagu Marii Teresy; w 1668 r. Ludwik XIV
podpisał w Akwizgranie traktat z Hiszpanią,

Wersal Ludwika XV

•W młodych latach króla
regencję powierzono księciu
Filipowi Orleańskiemu,
•W okresie tym nastąpiła
spłata ogromnego zadłużenia,
co pozwoliło ożywić
gospodarkę,
•Długie panowanie Ludwika
XV było okresem względnego
pokoju i dobrobytu,

Bassin trianon

Wersal Ludwika XVI

•Po całej serii nieudanych reform sytuacja
finansowa i polityczna znacznie się
pogorszyła, a opozycja i opinia publiczna
stawały w coraz większej opozycji wobec
króla,
•W sierpniu 1788 r. król zdecydował się
zwołać Stany Generalne niezwoływane od
1614 r.,
•Po obaleniu monarchii 10.08.1792 r. króla
uwięziono, a 21.01.1793 r. został stracony
•Zgromadzenie Ustawodawcze ustanowiło, że
wszystkie obrazy, meble i dzieła sztuki z
pałaców królewskich zostaną przeniesione do
Luwru,
•Po obaleniu monarchii w 1792 r. pałac
wersalski stał się własnością publiczną,
wyposażenie wnętrz wystawiono na sprzedaż,
•W 1793 r. Komitet Ocalenia Publicznego
zarządził, że w pałacu zorganizowane zostaną:
szkoła centralna, biblioteka, pracownia
historyczna oraz muzeum malarstwa i rzeźby
francuskiej.

Ewolucja Wersalu

Cztery Kampanie

Rozkład projektu i poszczególne etapy rozbudowy

Ewolucja Wersalu
Po śmierci Kardynała Mazzarina w 1661, który pełnił funkcję regenta w czasach wczesnej młodości Ludwika XIV, król
rozpoczął swoje własne rządy. Od tego momentu konstrukcja i ekspansja Wersalu stały się synonimem absolutystycznych
rządów młodego władcy. Król Ludwik XIV po konfiskacie nieruchomości Fouquet’a skorzystał z talentów architektów Louis
Le Vau i Andre Le Notre oraz malarza, a zarazem wprawnego dekoratora, Charlesa Le Bruna w swej kampanii przebudowy
Wersalu, który w swojej historii doświadczył czterech głównych prac budowlanych i każda z nich odpowiadała wojnom
prowadzonym w okresie rządów Ludwika XIV.

1 Kampania
Pierwsza kampania przebudowy Wersalu miała miejsce w latach 1664-1668 i rozpoczęła się od festynu baletowo-muzycznego
zatytułowanego „Plaisirs de I’lle enchantee”, które odbyło się w dniach od 7 do 13 maja 1664 roku. Przyjęcie było rzekomo wydane
by uczcić dwie królowe Francji: Annę Austryjaczkę, Królową Matkę i Marię Teresę - żonę Ludwika XIV, ale w rzeczywistości było
wydane na cześć królewskiej kochanki, Luizy de La Valliere. To przyjęcie jest często uważane za preludium tzw. wojny dewolucyjnej,
którą Ludwik XIV wypowiedział Hiszpanii(1667-68).
Ta pierwsza kampania miała na celu wprowadzenie poprawek umożliwiających pomieszczenie w zamku i ogrodach 600 gości
zaproszonych na przyjecie.

2 Kampania
Druga kampania mająca miejsce w latach 1669-1672 była zainaugurowana przez podpisanie Traktatu Aix-La-Chapelle, kończącego wojnę
dewolucyjną. Podczas kampanii pałac zaczął przybierać dzisiejsza formę. Najważniejszą zmianą była modyfikacja tzw. koperty domku
myśliwskiego Ludwika XIII, która została dokonana przez Louis Le Vau. „Koperta” otaczała domek króla od północy, południa i zachodu. Nowa
struktura zapewniła kwatery dla króla i członków jego rodziny. Główne piętro zamku zawierało dwa apartamenty: pierwszy dla monarchy, drugi
dla królowej. Wielki Apartament króla zajmował północną część zameczku, a Wielki apartament królowej znajdował się w południowej części.
Zachodnia część budowli przeznaczona była w większości na taras, który później został zniszczony by zbudować Salę Lustrzaną. Na parterze
północnej części zamku znajdowały się łaźnie, zawierające ukryte ośmiokątne wanny z bieżącą zimną i ciepłą wodą.

Brat króla i jego żona , książę i księżniczka z dynastii Orleańskiej, zajmowali apartamenty na parterze w południowej
części zamku. Wyższe piętra przeznaczone były na prywatne komnaty dla króla i jego dzieci. Istotny dla projektu i
konstrukcji powyższych apartamentów królewskich jest fakt, że oba pomieszczenia miały tę samą konfigurację i
rozmiary, co było dotychczas niespotykaną cechą we francuskich projektach pałaców.

Oba „wielkie” apartamenty
królewskie formowane były
na kształt 7 amfiladowych
pokoi. Każdy z nich
dedykowany był jednemu z
ówcześnie znanych boskich
ciał i był personifikowany do
odpowiedniego greckorzymskiego bóstwa.
Dekoracje pokoi( prace
prowadzone były pod
zarządem Charlesa Le Bruna)
przedstawiały „heroiczne
działania króla” i były
przedstawione w formie
alegorycznej przez czyny
historycznych postaci z
przeszłości antycznej, jak na
przykład Aleksandra
Wielkiego.

3 Kampania
Trzecia kampania(1678-1684) zapoczątkowana była przez podpisanie traktatu Nimegen, kończącego wojnę niemiecką
prowadzoną w latach 1672-1678. Trzecia przebudowa kierowana była przez architekta Julesa Hardoui Mansart’a .W tym
czasie powstał Wersal w formie znanej obecnie. Mansart zaprojektował północne i południowe skrzydło Galerii
Zwierciadlanej oraz Oranżerię .

Le Brun był zaangażowany nie tylko w dekorowanie wnętrz, lecz także współpracował z Andre Le Notre zajmującym się
projektowaniem ogrodów. W maju 1682 Ludwik XIV oficjalnie przeniósł swój dwór do Wersalu, który w tym okresie stał się
symbolem superpotęgi Francji.

4 Kampania
Wkrótce po zakończeniu wojny z Ligą Augsburską (1688-1697) Ludwik XIV podjął ostatnią kampanie mającą na celu
przebudowę Wersalu. Czwarta kampania (1701-1710) skoncentrowana była głownie na konstrukcji Królewskiej Kaplicy,
zaprojektowanej przez Manstarta i dokończonej przez Roberta de Cotte i jego zespół. Wystąpiły również pewne przeróbki
królewskiego Małego Apartamentu –mianowicie Salonu Wolego Oka(Salon de l’Oeil de Boeu) i królewskiego alkierza. Z
zakończeniem kaplicy w 1710 w zasadzie cała konstrukcja Wersalu została ustalona; budowla pozostała nienaruszona przez
około dwadzieścia lat rządów Ludwika XV.

Kaplica królewska
Na piętrze pałacu znajduje się kaplica zbudowana w latach 1698-1710 według projektu Hardouin-Mansarta. Posiada ona
trzy nawy i czworoboczne filary podtrzymujące łuki zwieńczone galerią ze żłobionymi kolumnami. Na tym samym, piętrze
można podziwiać sześć wielkich komnat Wielkich Apartamentów (Grand Appartement), gdzie władca przyjmował swych
dworzan trzy razy w tygodniu, między szóstą a dziesiątą wieczorem.

Salon Herkulesa

Salon ten dziś łączący budynek
główny ze skrzydłem
północnym, początkowo był
miejscem, gdzie w latach 16821710 znajdowały się empory
czwartej tymczasowej kaplicy
wersalskiej. Dopiero po
przebudowie Roberta de Cotte,
od 1712 roku zaczął pełnić
funkcję salonu. Po śmierci
Ludwika XIV, prace dekoracyjne
zostały wznowione w 1725 za
rządów Ludwika XV. Barwne
marmury i pilastry z korynckimi
kapitelami z brązu złoconego
nawiązują do stylu Galerii
Zwierciadlanej. Jedynym
ustępstwem na rzecz stylu
Ludwika XV- rokoka, są
rzeźbione przez Jacques’a
Verbeckta ramy okalające dwa
obrazy Veroneza: Spotkanie
Eliezera i Rebeki oraz Ucztę u
Szymona.

Salon Wenus
Salon ten sąsiaduje za
Salonem Obfitości i
został utworzony przez
Mansarta z przodu
Wielkich Apartamentów.
Jego dekoracja była
zharmonizowana z
pozostałymi pokojami:
zdobiły go barwne
marmury i plafon ze
scenami ujętymi w ramy.
Na ścianach, płyciny z
prawdziwego marmuru
sąsiadują z malowanymi
jońskimi kolumnami i
kolumnami
namalowanymi- elementy
te tworzą pewną
odrębność dekoracyjną.
Na krótszych bokach Sali
malarz Jules Jean
Rousseau stworzył dwie
iluzjonistyczne
perspektywy
przedstawiające antyczne
galerie i portyki,
natomiast pomiędzy
oknami znalazły się
pozorne nisze z
malowanymi posągami.

Salon Diany

Do 1675 roku
salon ten był
pierwszym pokojem
Wielkich
Apartamentów,
mającym
bezpośrednie
połączenie ze
Schodami
Ambasadorów.
Nazwa salonu
pozwala rozpoznać
temat kompozycji
umieszczonych nad
drzwiami i
centralnego
malowidła na
plafonie- Diana
patronująca
żeglarzom i
myśliwym pędzla
Gabriela
Blancharda.

Salon Marsa
W centralnej części plafonu widnieje
scena Mars na rydwanie ciągniony przez
wilki, pędzla Claude’a Audrana, malowana
w skrócie perspektywicznym. Obok
znajduje się Zwycięstwo podtrzymywane
przez Herkulesa(Jean Baptiste’a
Jouveneta) oraz kompozycja Strach, lęk i
trwoga zwyciężająca moce ziemi(Rene
Antoine’a Houasse’a. Sześć malowanych
medalionów opiewa czyny wojenne
wielkich wodzów starożytnych- Cezara i
Cyrusa, Konstantyna Wielkiego i
Antoniusza, Demetriusza i Aleksandra
Sewera. A zatem, jeszcze raz został
przywołany świat antyczny, ale mimo to
szczegóły kompozycji nawiązują do
wydarzeń aktualnych- sztandary to
wspomnienie stanowiska Ludwika XIV
wobec zwycięstwa pod
Szentgotthard(Węgry), odniesionego nad
imperium otomańskim w 1664 roku, a
fragmenty statków przypominają o
handlowych przedsięwzięciach
Francuzów w Indiach.

Maria Leszczyńska-żona Ludwika XV

Salon Merkurego
Salon ten pełnił funkcję
przedpokoju Wielkich
Apartamentów, nazywano
go również „pokojem łoża”,
czyli sypialnią
reprezentacyjną, nad którą
rozpościerał się plafon
malowany przez Jean’a
Baptiste’a de
Champagine’a,
przedstawiający Merkurego
na rydwanie ciągnionym
przez koguty,
poprzedzanym przez
gwiazdę poranną i
towarzyszące jej sztuki i
nauki. W Salonie
Merkurego, podobnie jak w
sąsiednich pokojach,
odbywały się słynne
„wieczory apartamentowe”.
Każda sala miała swoje
przeznaczenie: rodzina
królewska bawiła się w
Salonie Merkurego, w
Salonie Marsa odbywały się
przeróżne gry, a po nich
koncert i bal, stół bilardowy
był ustawiony w Salonie
Diany, w Salonie Wenus
serwowano przekąski, a w
Salonie Obfitości gorące i
zimne napoje, Salon Apolla
natomiast zmieniał się w
salę muzyki i tańca.

Salon Apolla
Skoro Ludwik XIV
jako swój symbol
wybrał słońce,
musiał mieć salon
poświęcony
Apollinowi, bogu
słońca. W
środkowej partii
plafonu pędzla
Charles’a de La
Fosse,
podtrzymywanej
przez rzeźbione i
złocone figury
kobiece, ukazano
świetlistego Apolla
mknącego na
rydwanie w
otoczeniu czterech
pór roku. Salon
Apolla,
początkowo
sypialnia
reprezentacyjna(p
óźniej rolę tę pełnił
Salon Merkurego),
stał się po 1682
roku Salą
Tronową. Jednak
podczas
„wieczorów
apartamentowych”
był przekształcany
w salę muzyki i
tańca.

Salon Wojny
W okresie rozbudowy
pałacu wg projektu Le
Vau północno- zachodni
narożnik zajmował Salon
Jowisza, pełniący
wówczas rolę Wielkiego
Gabinetu. Po utworzeniu
Galerii Zwierciadlanej
zastąpił go Salon Wojny,
a jego nową dekorację
powierzono Le Brunowi i
Mansartowi. W trakcie
przekształcania Salonu
Jowisza w Salon Wojny
dekoracje o tematyce
mitologicznej musiały
ustąpić miejsca
historycznym- największy
nacisk położono na
wyeksponowanie
wojennych dokonań
Ludwika XIV.

Galeria Zwierciadlana
Galeria zwierciadlana to serce
wersalu i jego symbol. Najpierw
znajdowała się tu terasa włoska
wzniesiona przez Le Vau(1670).
Latem 1678 roku Mansart w
miejscu tarasu i dwóch salonów
które leżały na jego
krańcach(gabinet i sypialnia),
stworzył jedną długą, 73metrową salę. Dzięki temu
zewnętrzna bryła pałacu stała
się bardzo jednolita. Dekorację
wnętrz (1681 do 1686)
powierzono Le Brunowi, który
wykreował tutaj, na zlecenie
Colberta z 1671 roku, styl zwany
francuskim. Naprzeciwko
wielkich okien, półkolistych u
góry, biegnie siedemnaście
arkad z lustrami na całej
wysokości. Ten powtarzający się
motyw lustrzanej dekoracji
spowodował, ze galeria
wersalska stała się wyjątkowa i
oryginalna. W galerii
zwierciadlanej, podobnie jak w
Wielkich Apartamentach, Le
Brun zastosował dekorację
malarską sklepienia,
zachowując podział na
poszczególne kompozycje, co
było rozwiązaniem nieco
przestarzałym.

Salon Pokoju
Salon ten,
usytuowany w
południowozachodnim
narożniku
głównego
korpusu
Wersalu,
stanowi pendant
do Salonu
Wojny. Pokój
ten, podobnie
jak Salon Wojny,
otwiera się
wielką arkadą
na galerię;
wzorcem
takiego
rozwiązania był
najprawdopodob
niej pałac rodu
Colonna w
Rzymie.

Salon Wolego Oka

Sypialnia królowej

Sala Tronowa

Ogród wersalski
Ogród wersalskii jest uważany za pierwowzór ogrodu w stylu francuskim, ze względu na swe eleganckie
rozplanowanie i dekoracje, które nie są ani przesadne ani ubogie. Ogród zaprojektowany przez Le Notreà zajmuje
obszar o powierzchni 250 akrów. Stanowi on nie tylko integralną część pałacu, ale i jego dopełnienie

Ogród powstał na geometrycznym planie, jednak nie można mówić a jego monotonii. U stóp centralnego tarasu w basenie
Latony (Leto) znajduje się arcydzieło Maryègo ukazujące boginię z synem i córką, Apollonem i Dianą

Basen Apollina

Rzeźba góruje nad koncentrycznymi basenami w kształcie piramidy. Za basenem Latony rozciąga się długa Aleja Tapis-Vert (zielonych
dywanów), która prowadzi do basenu Apollina. Rydwan ciągniony przez cztery konie wynurza się władczo z wody, zaś Trytony
dmuchają w muszle oznajmiając nadejście boga. Ta dynamiczna i równocześnie majestatyczna grupa dłuta Turbyègo stanowi niejako
symbol okresu największej świetności Wersalu. Za basenem Apollina rozciąga się obszar zieleni z wielkim kanałem, którego bieg
przecina w połowie mały kanał.

Basen Apollina

Wioska Królowej
Od 1783 roku w północnej części posiadłości Królowej pojawiło się
osiemnaście chat krytych słomą. Wioska Marii Antoniny może stanowić
przykład bardzo szczegółowej koncepcji tego typu ogrodów, budzących
zachwyt w ostatnich latach ancien regime ‘u.

W skład założenia wchodzi staw wokół którego wznosi się dwanaście
domów, jest również mostek nad wodą, wieża i chaty kryte słomą.
Wioska Królowej stanowiła naturalne przedłużenie ogrodu angielskiego.
Kształtował się nowy modem życia-prywatnego i rodzinnego.

Latarnia

Młyn

Winnica

Świątynia Miłości

Świątynia Miłości

Opracowanie-Paweł Janowiak
[email protected]

Slide 55

Wersal
Chateau de Versailles

WERSAL

Charakterystyka

Wersal
Chateau de Versailles
Położenie
Versailles, Francja
Czas powstania
1661 - 1774
Typ
Pałac królewski
Styl architektoniczny
Barok
Materiały
Kamień, Cegła
Koszt budowy
Ok. 500 milionów marek
Powierzchnia
100 hektarów - ogrody Wersalu
Architekci
André Le Notre, Louis Le Vau, Jules HardouinMansart, Charles Le Brun, Robert de Cotte,
Ange-Janques Bagriel

Wersal Królów

Wersal Ludwika XIII
•Wstępując na tron miał 9 lat, a regencję
powierzono jego matce- Marii Medycejskiej,
•Stanowisko pierwszego ministra powierzył
kardynałowi Richelieu,
•W państwie panował kryzys finansowy- brak
pieniędzy na prowadzenie prac
architektonicznych,
•Ludwik XIII postanowił zbudować niewielką
budowlę na terenach wcześniej należących do
Gondich,

•W 1623 r. nadzór nad budową pawilonu
myśliwskiego powierzono Nicholasowi Huau,
•W latach 1631- 1634 przebudowę domku króla
powierzono Philibertowi Le Roy.

Wersal Ludwika XIV

•1661: śmierć kardynała Mazarina,
•w rządzeniu król korzystał z rad ministrów Le
Tellier’a, Fouquet i Lionne,
•dwadzieścia pierwszych lat panowania
Ludwika XIV upłynęło pod znakiem rozwoju
gospodarczego i kulturalnego,
•nastąpiła reorganizacja administracji,
sądownictwa i finansów; podjęto szereg
kroków przeciw arystokracji, ograniczono
uprawnienia gubernatorów prowincji,
•Ludwik XIV głosił niezależność władzy
świeckiej i wolność Kościoła francuskiego
wobec Watykanu; zwalczał działalność
jansenistów i protestantów,

•Król prowadził wojnę z Hiszpanią pod
pretekstem niespłacenia przez Hiszpanię
posagu Marii Teresy; w 1668 r. Ludwik XIV
podpisał w Akwizgranie traktat z Hiszpanią,

Wersal Ludwika XV

•W młodych latach króla
regencję powierzono księciu
Filipowi Orleańskiemu,
•W okresie tym nastąpiła
spłata ogromnego zadłużenia,
co pozwoliło ożywić
gospodarkę,
•Długie panowanie Ludwika
XV było okresem względnego
pokoju i dobrobytu,

Bassin trianon

Wersal Ludwika XVI

•Po całej serii nieudanych reform sytuacja
finansowa i polityczna znacznie się
pogorszyła, a opozycja i opinia publiczna
stawały w coraz większej opozycji wobec
króla,
•W sierpniu 1788 r. król zdecydował się
zwołać Stany Generalne niezwoływane od
1614 r.,
•Po obaleniu monarchii 10.08.1792 r. króla
uwięziono, a 21.01.1793 r. został stracony
•Zgromadzenie Ustawodawcze ustanowiło, że
wszystkie obrazy, meble i dzieła sztuki z
pałaców królewskich zostaną przeniesione do
Luwru,
•Po obaleniu monarchii w 1792 r. pałac
wersalski stał się własnością publiczną,
wyposażenie wnętrz wystawiono na sprzedaż,
•W 1793 r. Komitet Ocalenia Publicznego
zarządził, że w pałacu zorganizowane zostaną:
szkoła centralna, biblioteka, pracownia
historyczna oraz muzeum malarstwa i rzeźby
francuskiej.

Ewolucja Wersalu

Cztery Kampanie

Rozkład projektu i poszczególne etapy rozbudowy

Ewolucja Wersalu
Po śmierci Kardynała Mazzarina w 1661, który pełnił funkcję regenta w czasach wczesnej młodości Ludwika XIV, król
rozpoczął swoje własne rządy. Od tego momentu konstrukcja i ekspansja Wersalu stały się synonimem absolutystycznych
rządów młodego władcy. Król Ludwik XIV po konfiskacie nieruchomości Fouquet’a skorzystał z talentów architektów Louis
Le Vau i Andre Le Notre oraz malarza, a zarazem wprawnego dekoratora, Charlesa Le Bruna w swej kampanii przebudowy
Wersalu, który w swojej historii doświadczył czterech głównych prac budowlanych i każda z nich odpowiadała wojnom
prowadzonym w okresie rządów Ludwika XIV.

1 Kampania
Pierwsza kampania przebudowy Wersalu miała miejsce w latach 1664-1668 i rozpoczęła się od festynu baletowo-muzycznego
zatytułowanego „Plaisirs de I’lle enchantee”, które odbyło się w dniach od 7 do 13 maja 1664 roku. Przyjęcie było rzekomo wydane
by uczcić dwie królowe Francji: Annę Austryjaczkę, Królową Matkę i Marię Teresę - żonę Ludwika XIV, ale w rzeczywistości było
wydane na cześć królewskiej kochanki, Luizy de La Valliere. To przyjęcie jest często uważane za preludium tzw. wojny dewolucyjnej,
którą Ludwik XIV wypowiedział Hiszpanii(1667-68).
Ta pierwsza kampania miała na celu wprowadzenie poprawek umożliwiających pomieszczenie w zamku i ogrodach 600 gości
zaproszonych na przyjecie.

2 Kampania
Druga kampania mająca miejsce w latach 1669-1672 była zainaugurowana przez podpisanie Traktatu Aix-La-Chapelle, kończącego wojnę
dewolucyjną. Podczas kampanii pałac zaczął przybierać dzisiejsza formę. Najważniejszą zmianą była modyfikacja tzw. koperty domku
myśliwskiego Ludwika XIII, która została dokonana przez Louis Le Vau. „Koperta” otaczała domek króla od północy, południa i zachodu. Nowa
struktura zapewniła kwatery dla króla i członków jego rodziny. Główne piętro zamku zawierało dwa apartamenty: pierwszy dla monarchy, drugi
dla królowej. Wielki Apartament króla zajmował północną część zameczku, a Wielki apartament królowej znajdował się w południowej części.
Zachodnia część budowli przeznaczona była w większości na taras, który później został zniszczony by zbudować Salę Lustrzaną. Na parterze
północnej części zamku znajdowały się łaźnie, zawierające ukryte ośmiokątne wanny z bieżącą zimną i ciepłą wodą.

Brat króla i jego żona , książę i księżniczka z dynastii Orleańskiej, zajmowali apartamenty na parterze w południowej
części zamku. Wyższe piętra przeznaczone były na prywatne komnaty dla króla i jego dzieci. Istotny dla projektu i
konstrukcji powyższych apartamentów królewskich jest fakt, że oba pomieszczenia miały tę samą konfigurację i
rozmiary, co było dotychczas niespotykaną cechą we francuskich projektach pałaców.

Oba „wielkie” apartamenty
królewskie formowane były
na kształt 7 amfiladowych
pokoi. Każdy z nich
dedykowany był jednemu z
ówcześnie znanych boskich
ciał i był personifikowany do
odpowiedniego greckorzymskiego bóstwa.
Dekoracje pokoi( prace
prowadzone były pod
zarządem Charlesa Le Bruna)
przedstawiały „heroiczne
działania króla” i były
przedstawione w formie
alegorycznej przez czyny
historycznych postaci z
przeszłości antycznej, jak na
przykład Aleksandra
Wielkiego.

3 Kampania
Trzecia kampania(1678-1684) zapoczątkowana była przez podpisanie traktatu Nimegen, kończącego wojnę niemiecką
prowadzoną w latach 1672-1678. Trzecia przebudowa kierowana była przez architekta Julesa Hardoui Mansart’a .W tym
czasie powstał Wersal w formie znanej obecnie. Mansart zaprojektował północne i południowe skrzydło Galerii
Zwierciadlanej oraz Oranżerię .

Le Brun był zaangażowany nie tylko w dekorowanie wnętrz, lecz także współpracował z Andre Le Notre zajmującym się
projektowaniem ogrodów. W maju 1682 Ludwik XIV oficjalnie przeniósł swój dwór do Wersalu, który w tym okresie stał się
symbolem superpotęgi Francji.

4 Kampania
Wkrótce po zakończeniu wojny z Ligą Augsburską (1688-1697) Ludwik XIV podjął ostatnią kampanie mającą na celu
przebudowę Wersalu. Czwarta kampania (1701-1710) skoncentrowana była głownie na konstrukcji Królewskiej Kaplicy,
zaprojektowanej przez Manstarta i dokończonej przez Roberta de Cotte i jego zespół. Wystąpiły również pewne przeróbki
królewskiego Małego Apartamentu –mianowicie Salonu Wolego Oka(Salon de l’Oeil de Boeu) i królewskiego alkierza. Z
zakończeniem kaplicy w 1710 w zasadzie cała konstrukcja Wersalu została ustalona; budowla pozostała nienaruszona przez
około dwadzieścia lat rządów Ludwika XV.

Kaplica królewska
Na piętrze pałacu znajduje się kaplica zbudowana w latach 1698-1710 według projektu Hardouin-Mansarta. Posiada ona
trzy nawy i czworoboczne filary podtrzymujące łuki zwieńczone galerią ze żłobionymi kolumnami. Na tym samym, piętrze
można podziwiać sześć wielkich komnat Wielkich Apartamentów (Grand Appartement), gdzie władca przyjmował swych
dworzan trzy razy w tygodniu, między szóstą a dziesiątą wieczorem.

Salon Herkulesa

Salon ten dziś łączący budynek
główny ze skrzydłem
północnym, początkowo był
miejscem, gdzie w latach 16821710 znajdowały się empory
czwartej tymczasowej kaplicy
wersalskiej. Dopiero po
przebudowie Roberta de Cotte,
od 1712 roku zaczął pełnić
funkcję salonu. Po śmierci
Ludwika XIV, prace dekoracyjne
zostały wznowione w 1725 za
rządów Ludwika XV. Barwne
marmury i pilastry z korynckimi
kapitelami z brązu złoconego
nawiązują do stylu Galerii
Zwierciadlanej. Jedynym
ustępstwem na rzecz stylu
Ludwika XV- rokoka, są
rzeźbione przez Jacques’a
Verbeckta ramy okalające dwa
obrazy Veroneza: Spotkanie
Eliezera i Rebeki oraz Ucztę u
Szymona.

Salon Wenus
Salon ten sąsiaduje za
Salonem Obfitości i
został utworzony przez
Mansarta z przodu
Wielkich Apartamentów.
Jego dekoracja była
zharmonizowana z
pozostałymi pokojami:
zdobiły go barwne
marmury i plafon ze
scenami ujętymi w ramy.
Na ścianach, płyciny z
prawdziwego marmuru
sąsiadują z malowanymi
jońskimi kolumnami i
kolumnami
namalowanymi- elementy
te tworzą pewną
odrębność dekoracyjną.
Na krótszych bokach Sali
malarz Jules Jean
Rousseau stworzył dwie
iluzjonistyczne
perspektywy
przedstawiające antyczne
galerie i portyki,
natomiast pomiędzy
oknami znalazły się
pozorne nisze z
malowanymi posągami.

Salon Diany

Do 1675 roku
salon ten był
pierwszym pokojem
Wielkich
Apartamentów,
mającym
bezpośrednie
połączenie ze
Schodami
Ambasadorów.
Nazwa salonu
pozwala rozpoznać
temat kompozycji
umieszczonych nad
drzwiami i
centralnego
malowidła na
plafonie- Diana
patronująca
żeglarzom i
myśliwym pędzla
Gabriela
Blancharda.

Salon Marsa
W centralnej części plafonu widnieje
scena Mars na rydwanie ciągniony przez
wilki, pędzla Claude’a Audrana, malowana
w skrócie perspektywicznym. Obok
znajduje się Zwycięstwo podtrzymywane
przez Herkulesa(Jean Baptiste’a
Jouveneta) oraz kompozycja Strach, lęk i
trwoga zwyciężająca moce ziemi(Rene
Antoine’a Houasse’a. Sześć malowanych
medalionów opiewa czyny wojenne
wielkich wodzów starożytnych- Cezara i
Cyrusa, Konstantyna Wielkiego i
Antoniusza, Demetriusza i Aleksandra
Sewera. A zatem, jeszcze raz został
przywołany świat antyczny, ale mimo to
szczegóły kompozycji nawiązują do
wydarzeń aktualnych- sztandary to
wspomnienie stanowiska Ludwika XIV
wobec zwycięstwa pod
Szentgotthard(Węgry), odniesionego nad
imperium otomańskim w 1664 roku, a
fragmenty statków przypominają o
handlowych przedsięwzięciach
Francuzów w Indiach.

Maria Leszczyńska-żona Ludwika XV

Salon Merkurego
Salon ten pełnił funkcję
przedpokoju Wielkich
Apartamentów, nazywano
go również „pokojem łoża”,
czyli sypialnią
reprezentacyjną, nad którą
rozpościerał się plafon
malowany przez Jean’a
Baptiste’a de
Champagine’a,
przedstawiający Merkurego
na rydwanie ciągnionym
przez koguty,
poprzedzanym przez
gwiazdę poranną i
towarzyszące jej sztuki i
nauki. W Salonie
Merkurego, podobnie jak w
sąsiednich pokojach,
odbywały się słynne
„wieczory apartamentowe”.
Każda sala miała swoje
przeznaczenie: rodzina
królewska bawiła się w
Salonie Merkurego, w
Salonie Marsa odbywały się
przeróżne gry, a po nich
koncert i bal, stół bilardowy
był ustawiony w Salonie
Diany, w Salonie Wenus
serwowano przekąski, a w
Salonie Obfitości gorące i
zimne napoje, Salon Apolla
natomiast zmieniał się w
salę muzyki i tańca.

Salon Apolla
Skoro Ludwik XIV
jako swój symbol
wybrał słońce,
musiał mieć salon
poświęcony
Apollinowi, bogu
słońca. W
środkowej partii
plafonu pędzla
Charles’a de La
Fosse,
podtrzymywanej
przez rzeźbione i
złocone figury
kobiece, ukazano
świetlistego Apolla
mknącego na
rydwanie w
otoczeniu czterech
pór roku. Salon
Apolla,
początkowo
sypialnia
reprezentacyjna(p
óźniej rolę tę pełnił
Salon Merkurego),
stał się po 1682
roku Salą
Tronową. Jednak
podczas
„wieczorów
apartamentowych”
był przekształcany
w salę muzyki i
tańca.

Salon Wojny
W okresie rozbudowy
pałacu wg projektu Le
Vau północno- zachodni
narożnik zajmował Salon
Jowisza, pełniący
wówczas rolę Wielkiego
Gabinetu. Po utworzeniu
Galerii Zwierciadlanej
zastąpił go Salon Wojny,
a jego nową dekorację
powierzono Le Brunowi i
Mansartowi. W trakcie
przekształcania Salonu
Jowisza w Salon Wojny
dekoracje o tematyce
mitologicznej musiały
ustąpić miejsca
historycznym- największy
nacisk położono na
wyeksponowanie
wojennych dokonań
Ludwika XIV.

Galeria Zwierciadlana
Galeria zwierciadlana to serce
wersalu i jego symbol. Najpierw
znajdowała się tu terasa włoska
wzniesiona przez Le Vau(1670).
Latem 1678 roku Mansart w
miejscu tarasu i dwóch salonów
które leżały na jego
krańcach(gabinet i sypialnia),
stworzył jedną długą, 73metrową salę. Dzięki temu
zewnętrzna bryła pałacu stała
się bardzo jednolita. Dekorację
wnętrz (1681 do 1686)
powierzono Le Brunowi, który
wykreował tutaj, na zlecenie
Colberta z 1671 roku, styl zwany
francuskim. Naprzeciwko
wielkich okien, półkolistych u
góry, biegnie siedemnaście
arkad z lustrami na całej
wysokości. Ten powtarzający się
motyw lustrzanej dekoracji
spowodował, ze galeria
wersalska stała się wyjątkowa i
oryginalna. W galerii
zwierciadlanej, podobnie jak w
Wielkich Apartamentach, Le
Brun zastosował dekorację
malarską sklepienia,
zachowując podział na
poszczególne kompozycje, co
było rozwiązaniem nieco
przestarzałym.

Salon Pokoju
Salon ten,
usytuowany w
południowozachodnim
narożniku
głównego
korpusu
Wersalu,
stanowi pendant
do Salonu
Wojny. Pokój
ten, podobnie
jak Salon Wojny,
otwiera się
wielką arkadą
na galerię;
wzorcem
takiego
rozwiązania był
najprawdopodob
niej pałac rodu
Colonna w
Rzymie.

Salon Wolego Oka

Sypialnia królowej

Sala Tronowa

Ogród wersalski
Ogród wersalskii jest uważany za pierwowzór ogrodu w stylu francuskim, ze względu na swe eleganckie
rozplanowanie i dekoracje, które nie są ani przesadne ani ubogie. Ogród zaprojektowany przez Le Notreà zajmuje
obszar o powierzchni 250 akrów. Stanowi on nie tylko integralną część pałacu, ale i jego dopełnienie

Ogród powstał na geometrycznym planie, jednak nie można mówić a jego monotonii. U stóp centralnego tarasu w basenie
Latony (Leto) znajduje się arcydzieło Maryègo ukazujące boginię z synem i córką, Apollonem i Dianą

Basen Apollina

Rzeźba góruje nad koncentrycznymi basenami w kształcie piramidy. Za basenem Latony rozciąga się długa Aleja Tapis-Vert (zielonych
dywanów), która prowadzi do basenu Apollina. Rydwan ciągniony przez cztery konie wynurza się władczo z wody, zaś Trytony
dmuchają w muszle oznajmiając nadejście boga. Ta dynamiczna i równocześnie majestatyczna grupa dłuta Turbyègo stanowi niejako
symbol okresu największej świetności Wersalu. Za basenem Apollina rozciąga się obszar zieleni z wielkim kanałem, którego bieg
przecina w połowie mały kanał.

Basen Apollina

Wioska Królowej
Od 1783 roku w północnej części posiadłości Królowej pojawiło się
osiemnaście chat krytych słomą. Wioska Marii Antoniny może stanowić
przykład bardzo szczegółowej koncepcji tego typu ogrodów, budzących
zachwyt w ostatnich latach ancien regime ‘u.

W skład założenia wchodzi staw wokół którego wznosi się dwanaście
domów, jest również mostek nad wodą, wieża i chaty kryte słomą.
Wioska Królowej stanowiła naturalne przedłużenie ogrodu angielskiego.
Kształtował się nowy modem życia-prywatnego i rodzinnego.

Latarnia

Młyn

Winnica

Świątynia Miłości

Świątynia Miłości

Opracowanie-Paweł Janowiak
[email protected]

Slide 56

Wersal
Chateau de Versailles

WERSAL

Charakterystyka

Wersal
Chateau de Versailles
Położenie
Versailles, Francja
Czas powstania
1661 - 1774
Typ
Pałac królewski
Styl architektoniczny
Barok
Materiały
Kamień, Cegła
Koszt budowy
Ok. 500 milionów marek
Powierzchnia
100 hektarów - ogrody Wersalu
Architekci
André Le Notre, Louis Le Vau, Jules HardouinMansart, Charles Le Brun, Robert de Cotte,
Ange-Janques Bagriel

Wersal Królów

Wersal Ludwika XIII
•Wstępując na tron miał 9 lat, a regencję
powierzono jego matce- Marii Medycejskiej,
•Stanowisko pierwszego ministra powierzył
kardynałowi Richelieu,
•W państwie panował kryzys finansowy- brak
pieniędzy na prowadzenie prac
architektonicznych,
•Ludwik XIII postanowił zbudować niewielką
budowlę na terenach wcześniej należących do
Gondich,

•W 1623 r. nadzór nad budową pawilonu
myśliwskiego powierzono Nicholasowi Huau,
•W latach 1631- 1634 przebudowę domku króla
powierzono Philibertowi Le Roy.

Wersal Ludwika XIV

•1661: śmierć kardynała Mazarina,
•w rządzeniu król korzystał z rad ministrów Le
Tellier’a, Fouquet i Lionne,
•dwadzieścia pierwszych lat panowania
Ludwika XIV upłynęło pod znakiem rozwoju
gospodarczego i kulturalnego,
•nastąpiła reorganizacja administracji,
sądownictwa i finansów; podjęto szereg
kroków przeciw arystokracji, ograniczono
uprawnienia gubernatorów prowincji,
•Ludwik XIV głosił niezależność władzy
świeckiej i wolność Kościoła francuskiego
wobec Watykanu; zwalczał działalność
jansenistów i protestantów,

•Król prowadził wojnę z Hiszpanią pod
pretekstem niespłacenia przez Hiszpanię
posagu Marii Teresy; w 1668 r. Ludwik XIV
podpisał w Akwizgranie traktat z Hiszpanią,

Wersal Ludwika XV

•W młodych latach króla
regencję powierzono księciu
Filipowi Orleańskiemu,
•W okresie tym nastąpiła
spłata ogromnego zadłużenia,
co pozwoliło ożywić
gospodarkę,
•Długie panowanie Ludwika
XV było okresem względnego
pokoju i dobrobytu,

Bassin trianon

Wersal Ludwika XVI

•Po całej serii nieudanych reform sytuacja
finansowa i polityczna znacznie się
pogorszyła, a opozycja i opinia publiczna
stawały w coraz większej opozycji wobec
króla,
•W sierpniu 1788 r. król zdecydował się
zwołać Stany Generalne niezwoływane od
1614 r.,
•Po obaleniu monarchii 10.08.1792 r. króla
uwięziono, a 21.01.1793 r. został stracony
•Zgromadzenie Ustawodawcze ustanowiło, że
wszystkie obrazy, meble i dzieła sztuki z
pałaców królewskich zostaną przeniesione do
Luwru,
•Po obaleniu monarchii w 1792 r. pałac
wersalski stał się własnością publiczną,
wyposażenie wnętrz wystawiono na sprzedaż,
•W 1793 r. Komitet Ocalenia Publicznego
zarządził, że w pałacu zorganizowane zostaną:
szkoła centralna, biblioteka, pracownia
historyczna oraz muzeum malarstwa i rzeźby
francuskiej.

Ewolucja Wersalu

Cztery Kampanie

Rozkład projektu i poszczególne etapy rozbudowy

Ewolucja Wersalu
Po śmierci Kardynała Mazzarina w 1661, który pełnił funkcję regenta w czasach wczesnej młodości Ludwika XIV, król
rozpoczął swoje własne rządy. Od tego momentu konstrukcja i ekspansja Wersalu stały się synonimem absolutystycznych
rządów młodego władcy. Król Ludwik XIV po konfiskacie nieruchomości Fouquet’a skorzystał z talentów architektów Louis
Le Vau i Andre Le Notre oraz malarza, a zarazem wprawnego dekoratora, Charlesa Le Bruna w swej kampanii przebudowy
Wersalu, który w swojej historii doświadczył czterech głównych prac budowlanych i każda z nich odpowiadała wojnom
prowadzonym w okresie rządów Ludwika XIV.

1 Kampania
Pierwsza kampania przebudowy Wersalu miała miejsce w latach 1664-1668 i rozpoczęła się od festynu baletowo-muzycznego
zatytułowanego „Plaisirs de I’lle enchantee”, które odbyło się w dniach od 7 do 13 maja 1664 roku. Przyjęcie było rzekomo wydane
by uczcić dwie królowe Francji: Annę Austryjaczkę, Królową Matkę i Marię Teresę - żonę Ludwika XIV, ale w rzeczywistości było
wydane na cześć królewskiej kochanki, Luizy de La Valliere. To przyjęcie jest często uważane za preludium tzw. wojny dewolucyjnej,
którą Ludwik XIV wypowiedział Hiszpanii(1667-68).
Ta pierwsza kampania miała na celu wprowadzenie poprawek umożliwiających pomieszczenie w zamku i ogrodach 600 gości
zaproszonych na przyjecie.

2 Kampania
Druga kampania mająca miejsce w latach 1669-1672 była zainaugurowana przez podpisanie Traktatu Aix-La-Chapelle, kończącego wojnę
dewolucyjną. Podczas kampanii pałac zaczął przybierać dzisiejsza formę. Najważniejszą zmianą była modyfikacja tzw. koperty domku
myśliwskiego Ludwika XIII, która została dokonana przez Louis Le Vau. „Koperta” otaczała domek króla od północy, południa i zachodu. Nowa
struktura zapewniła kwatery dla króla i członków jego rodziny. Główne piętro zamku zawierało dwa apartamenty: pierwszy dla monarchy, drugi
dla królowej. Wielki Apartament króla zajmował północną część zameczku, a Wielki apartament królowej znajdował się w południowej części.
Zachodnia część budowli przeznaczona była w większości na taras, który później został zniszczony by zbudować Salę Lustrzaną. Na parterze
północnej części zamku znajdowały się łaźnie, zawierające ukryte ośmiokątne wanny z bieżącą zimną i ciepłą wodą.

Brat króla i jego żona , książę i księżniczka z dynastii Orleańskiej, zajmowali apartamenty na parterze w południowej
części zamku. Wyższe piętra przeznaczone były na prywatne komnaty dla króla i jego dzieci. Istotny dla projektu i
konstrukcji powyższych apartamentów królewskich jest fakt, że oba pomieszczenia miały tę samą konfigurację i
rozmiary, co było dotychczas niespotykaną cechą we francuskich projektach pałaców.

Oba „wielkie” apartamenty
królewskie formowane były
na kształt 7 amfiladowych
pokoi. Każdy z nich
dedykowany był jednemu z
ówcześnie znanych boskich
ciał i był personifikowany do
odpowiedniego greckorzymskiego bóstwa.
Dekoracje pokoi( prace
prowadzone były pod
zarządem Charlesa Le Bruna)
przedstawiały „heroiczne
działania króla” i były
przedstawione w formie
alegorycznej przez czyny
historycznych postaci z
przeszłości antycznej, jak na
przykład Aleksandra
Wielkiego.

3 Kampania
Trzecia kampania(1678-1684) zapoczątkowana była przez podpisanie traktatu Nimegen, kończącego wojnę niemiecką
prowadzoną w latach 1672-1678. Trzecia przebudowa kierowana była przez architekta Julesa Hardoui Mansart’a .W tym
czasie powstał Wersal w formie znanej obecnie. Mansart zaprojektował północne i południowe skrzydło Galerii
Zwierciadlanej oraz Oranżerię .

Le Brun był zaangażowany nie tylko w dekorowanie wnętrz, lecz także współpracował z Andre Le Notre zajmującym się
projektowaniem ogrodów. W maju 1682 Ludwik XIV oficjalnie przeniósł swój dwór do Wersalu, który w tym okresie stał się
symbolem superpotęgi Francji.

4 Kampania
Wkrótce po zakończeniu wojny z Ligą Augsburską (1688-1697) Ludwik XIV podjął ostatnią kampanie mającą na celu
przebudowę Wersalu. Czwarta kampania (1701-1710) skoncentrowana była głownie na konstrukcji Królewskiej Kaplicy,
zaprojektowanej przez Manstarta i dokończonej przez Roberta de Cotte i jego zespół. Wystąpiły również pewne przeróbki
królewskiego Małego Apartamentu –mianowicie Salonu Wolego Oka(Salon de l’Oeil de Boeu) i królewskiego alkierza. Z
zakończeniem kaplicy w 1710 w zasadzie cała konstrukcja Wersalu została ustalona; budowla pozostała nienaruszona przez
około dwadzieścia lat rządów Ludwika XV.

Kaplica królewska
Na piętrze pałacu znajduje się kaplica zbudowana w latach 1698-1710 według projektu Hardouin-Mansarta. Posiada ona
trzy nawy i czworoboczne filary podtrzymujące łuki zwieńczone galerią ze żłobionymi kolumnami. Na tym samym, piętrze
można podziwiać sześć wielkich komnat Wielkich Apartamentów (Grand Appartement), gdzie władca przyjmował swych
dworzan trzy razy w tygodniu, między szóstą a dziesiątą wieczorem.

Salon Herkulesa

Salon ten dziś łączący budynek
główny ze skrzydłem
północnym, początkowo był
miejscem, gdzie w latach 16821710 znajdowały się empory
czwartej tymczasowej kaplicy
wersalskiej. Dopiero po
przebudowie Roberta de Cotte,
od 1712 roku zaczął pełnić
funkcję salonu. Po śmierci
Ludwika XIV, prace dekoracyjne
zostały wznowione w 1725 za
rządów Ludwika XV. Barwne
marmury i pilastry z korynckimi
kapitelami z brązu złoconego
nawiązują do stylu Galerii
Zwierciadlanej. Jedynym
ustępstwem na rzecz stylu
Ludwika XV- rokoka, są
rzeźbione przez Jacques’a
Verbeckta ramy okalające dwa
obrazy Veroneza: Spotkanie
Eliezera i Rebeki oraz Ucztę u
Szymona.

Salon Wenus
Salon ten sąsiaduje za
Salonem Obfitości i
został utworzony przez
Mansarta z przodu
Wielkich Apartamentów.
Jego dekoracja była
zharmonizowana z
pozostałymi pokojami:
zdobiły go barwne
marmury i plafon ze
scenami ujętymi w ramy.
Na ścianach, płyciny z
prawdziwego marmuru
sąsiadują z malowanymi
jońskimi kolumnami i
kolumnami
namalowanymi- elementy
te tworzą pewną
odrębność dekoracyjną.
Na krótszych bokach Sali
malarz Jules Jean
Rousseau stworzył dwie
iluzjonistyczne
perspektywy
przedstawiające antyczne
galerie i portyki,
natomiast pomiędzy
oknami znalazły się
pozorne nisze z
malowanymi posągami.

Salon Diany

Do 1675 roku
salon ten był
pierwszym pokojem
Wielkich
Apartamentów,
mającym
bezpośrednie
połączenie ze
Schodami
Ambasadorów.
Nazwa salonu
pozwala rozpoznać
temat kompozycji
umieszczonych nad
drzwiami i
centralnego
malowidła na
plafonie- Diana
patronująca
żeglarzom i
myśliwym pędzla
Gabriela
Blancharda.

Salon Marsa
W centralnej części plafonu widnieje
scena Mars na rydwanie ciągniony przez
wilki, pędzla Claude’a Audrana, malowana
w skrócie perspektywicznym. Obok
znajduje się Zwycięstwo podtrzymywane
przez Herkulesa(Jean Baptiste’a
Jouveneta) oraz kompozycja Strach, lęk i
trwoga zwyciężająca moce ziemi(Rene
Antoine’a Houasse’a. Sześć malowanych
medalionów opiewa czyny wojenne
wielkich wodzów starożytnych- Cezara i
Cyrusa, Konstantyna Wielkiego i
Antoniusza, Demetriusza i Aleksandra
Sewera. A zatem, jeszcze raz został
przywołany świat antyczny, ale mimo to
szczegóły kompozycji nawiązują do
wydarzeń aktualnych- sztandary to
wspomnienie stanowiska Ludwika XIV
wobec zwycięstwa pod
Szentgotthard(Węgry), odniesionego nad
imperium otomańskim w 1664 roku, a
fragmenty statków przypominają o
handlowych przedsięwzięciach
Francuzów w Indiach.

Maria Leszczyńska-żona Ludwika XV

Salon Merkurego
Salon ten pełnił funkcję
przedpokoju Wielkich
Apartamentów, nazywano
go również „pokojem łoża”,
czyli sypialnią
reprezentacyjną, nad którą
rozpościerał się plafon
malowany przez Jean’a
Baptiste’a de
Champagine’a,
przedstawiający Merkurego
na rydwanie ciągnionym
przez koguty,
poprzedzanym przez
gwiazdę poranną i
towarzyszące jej sztuki i
nauki. W Salonie
Merkurego, podobnie jak w
sąsiednich pokojach,
odbywały się słynne
„wieczory apartamentowe”.
Każda sala miała swoje
przeznaczenie: rodzina
królewska bawiła się w
Salonie Merkurego, w
Salonie Marsa odbywały się
przeróżne gry, a po nich
koncert i bal, stół bilardowy
był ustawiony w Salonie
Diany, w Salonie Wenus
serwowano przekąski, a w
Salonie Obfitości gorące i
zimne napoje, Salon Apolla
natomiast zmieniał się w
salę muzyki i tańca.

Salon Apolla
Skoro Ludwik XIV
jako swój symbol
wybrał słońce,
musiał mieć salon
poświęcony
Apollinowi, bogu
słońca. W
środkowej partii
plafonu pędzla
Charles’a de La
Fosse,
podtrzymywanej
przez rzeźbione i
złocone figury
kobiece, ukazano
świetlistego Apolla
mknącego na
rydwanie w
otoczeniu czterech
pór roku. Salon
Apolla,
początkowo
sypialnia
reprezentacyjna(p
óźniej rolę tę pełnił
Salon Merkurego),
stał się po 1682
roku Salą
Tronową. Jednak
podczas
„wieczorów
apartamentowych”
był przekształcany
w salę muzyki i
tańca.

Salon Wojny
W okresie rozbudowy
pałacu wg projektu Le
Vau północno- zachodni
narożnik zajmował Salon
Jowisza, pełniący
wówczas rolę Wielkiego
Gabinetu. Po utworzeniu
Galerii Zwierciadlanej
zastąpił go Salon Wojny,
a jego nową dekorację
powierzono Le Brunowi i
Mansartowi. W trakcie
przekształcania Salonu
Jowisza w Salon Wojny
dekoracje o tematyce
mitologicznej musiały
ustąpić miejsca
historycznym- największy
nacisk położono na
wyeksponowanie
wojennych dokonań
Ludwika XIV.

Galeria Zwierciadlana
Galeria zwierciadlana to serce
wersalu i jego symbol. Najpierw
znajdowała się tu terasa włoska
wzniesiona przez Le Vau(1670).
Latem 1678 roku Mansart w
miejscu tarasu i dwóch salonów
które leżały na jego
krańcach(gabinet i sypialnia),
stworzył jedną długą, 73metrową salę. Dzięki temu
zewnętrzna bryła pałacu stała
się bardzo jednolita. Dekorację
wnętrz (1681 do 1686)
powierzono Le Brunowi, który
wykreował tutaj, na zlecenie
Colberta z 1671 roku, styl zwany
francuskim. Naprzeciwko
wielkich okien, półkolistych u
góry, biegnie siedemnaście
arkad z lustrami na całej
wysokości. Ten powtarzający się
motyw lustrzanej dekoracji
spowodował, ze galeria
wersalska stała się wyjątkowa i
oryginalna. W galerii
zwierciadlanej, podobnie jak w
Wielkich Apartamentach, Le
Brun zastosował dekorację
malarską sklepienia,
zachowując podział na
poszczególne kompozycje, co
było rozwiązaniem nieco
przestarzałym.

Salon Pokoju
Salon ten,
usytuowany w
południowozachodnim
narożniku
głównego
korpusu
Wersalu,
stanowi pendant
do Salonu
Wojny. Pokój
ten, podobnie
jak Salon Wojny,
otwiera się
wielką arkadą
na galerię;
wzorcem
takiego
rozwiązania był
najprawdopodob
niej pałac rodu
Colonna w
Rzymie.

Salon Wolego Oka

Sypialnia królowej

Sala Tronowa

Ogród wersalski
Ogród wersalskii jest uważany za pierwowzór ogrodu w stylu francuskim, ze względu na swe eleganckie
rozplanowanie i dekoracje, które nie są ani przesadne ani ubogie. Ogród zaprojektowany przez Le Notreà zajmuje
obszar o powierzchni 250 akrów. Stanowi on nie tylko integralną część pałacu, ale i jego dopełnienie

Ogród powstał na geometrycznym planie, jednak nie można mówić a jego monotonii. U stóp centralnego tarasu w basenie
Latony (Leto) znajduje się arcydzieło Maryègo ukazujące boginię z synem i córką, Apollonem i Dianą

Basen Apollina

Rzeźba góruje nad koncentrycznymi basenami w kształcie piramidy. Za basenem Latony rozciąga się długa Aleja Tapis-Vert (zielonych
dywanów), która prowadzi do basenu Apollina. Rydwan ciągniony przez cztery konie wynurza się władczo z wody, zaś Trytony
dmuchają w muszle oznajmiając nadejście boga. Ta dynamiczna i równocześnie majestatyczna grupa dłuta Turbyègo stanowi niejako
symbol okresu największej świetności Wersalu. Za basenem Apollina rozciąga się obszar zieleni z wielkim kanałem, którego bieg
przecina w połowie mały kanał.

Basen Apollina

Wioska Królowej
Od 1783 roku w północnej części posiadłości Królowej pojawiło się
osiemnaście chat krytych słomą. Wioska Marii Antoniny może stanowić
przykład bardzo szczegółowej koncepcji tego typu ogrodów, budzących
zachwyt w ostatnich latach ancien regime ‘u.

W skład założenia wchodzi staw wokół którego wznosi się dwanaście
domów, jest również mostek nad wodą, wieża i chaty kryte słomą.
Wioska Królowej stanowiła naturalne przedłużenie ogrodu angielskiego.
Kształtował się nowy modem życia-prywatnego i rodzinnego.

Latarnia

Młyn

Winnica

Świątynia Miłości

Świątynia Miłości

Opracowanie-Paweł Janowiak
[email protected]

Slide 57

Wersal
Chateau de Versailles

WERSAL

Charakterystyka

Wersal
Chateau de Versailles
Położenie
Versailles, Francja
Czas powstania
1661 - 1774
Typ
Pałac królewski
Styl architektoniczny
Barok
Materiały
Kamień, Cegła
Koszt budowy
Ok. 500 milionów marek
Powierzchnia
100 hektarów - ogrody Wersalu
Architekci
André Le Notre, Louis Le Vau, Jules HardouinMansart, Charles Le Brun, Robert de Cotte,
Ange-Janques Bagriel

Wersal Królów

Wersal Ludwika XIII
•Wstępując na tron miał 9 lat, a regencję
powierzono jego matce- Marii Medycejskiej,
•Stanowisko pierwszego ministra powierzył
kardynałowi Richelieu,
•W państwie panował kryzys finansowy- brak
pieniędzy na prowadzenie prac
architektonicznych,
•Ludwik XIII postanowił zbudować niewielką
budowlę na terenach wcześniej należących do
Gondich,

•W 1623 r. nadzór nad budową pawilonu
myśliwskiego powierzono Nicholasowi Huau,
•W latach 1631- 1634 przebudowę domku króla
powierzono Philibertowi Le Roy.

Wersal Ludwika XIV

•1661: śmierć kardynała Mazarina,
•w rządzeniu król korzystał z rad ministrów Le
Tellier’a, Fouquet i Lionne,
•dwadzieścia pierwszych lat panowania
Ludwika XIV upłynęło pod znakiem rozwoju
gospodarczego i kulturalnego,
•nastąpiła reorganizacja administracji,
sądownictwa i finansów; podjęto szereg
kroków przeciw arystokracji, ograniczono
uprawnienia gubernatorów prowincji,
•Ludwik XIV głosił niezależność władzy
świeckiej i wolność Kościoła francuskiego
wobec Watykanu; zwalczał działalność
jansenistów i protestantów,

•Król prowadził wojnę z Hiszpanią pod
pretekstem niespłacenia przez Hiszpanię
posagu Marii Teresy; w 1668 r. Ludwik XIV
podpisał w Akwizgranie traktat z Hiszpanią,

Wersal Ludwika XV

•W młodych latach króla
regencję powierzono księciu
Filipowi Orleańskiemu,
•W okresie tym nastąpiła
spłata ogromnego zadłużenia,
co pozwoliło ożywić
gospodarkę,
•Długie panowanie Ludwika
XV było okresem względnego
pokoju i dobrobytu,

Bassin trianon

Wersal Ludwika XVI

•Po całej serii nieudanych reform sytuacja
finansowa i polityczna znacznie się
pogorszyła, a opozycja i opinia publiczna
stawały w coraz większej opozycji wobec
króla,
•W sierpniu 1788 r. król zdecydował się
zwołać Stany Generalne niezwoływane od
1614 r.,
•Po obaleniu monarchii 10.08.1792 r. króla
uwięziono, a 21.01.1793 r. został stracony
•Zgromadzenie Ustawodawcze ustanowiło, że
wszystkie obrazy, meble i dzieła sztuki z
pałaców królewskich zostaną przeniesione do
Luwru,
•Po obaleniu monarchii w 1792 r. pałac
wersalski stał się własnością publiczną,
wyposażenie wnętrz wystawiono na sprzedaż,
•W 1793 r. Komitet Ocalenia Publicznego
zarządził, że w pałacu zorganizowane zostaną:
szkoła centralna, biblioteka, pracownia
historyczna oraz muzeum malarstwa i rzeźby
francuskiej.

Ewolucja Wersalu

Cztery Kampanie

Rozkład projektu i poszczególne etapy rozbudowy

Ewolucja Wersalu
Po śmierci Kardynała Mazzarina w 1661, który pełnił funkcję regenta w czasach wczesnej młodości Ludwika XIV, król
rozpoczął swoje własne rządy. Od tego momentu konstrukcja i ekspansja Wersalu stały się synonimem absolutystycznych
rządów młodego władcy. Król Ludwik XIV po konfiskacie nieruchomości Fouquet’a skorzystał z talentów architektów Louis
Le Vau i Andre Le Notre oraz malarza, a zarazem wprawnego dekoratora, Charlesa Le Bruna w swej kampanii przebudowy
Wersalu, który w swojej historii doświadczył czterech głównych prac budowlanych i każda z nich odpowiadała wojnom
prowadzonym w okresie rządów Ludwika XIV.

1 Kampania
Pierwsza kampania przebudowy Wersalu miała miejsce w latach 1664-1668 i rozpoczęła się od festynu baletowo-muzycznego
zatytułowanego „Plaisirs de I’lle enchantee”, które odbyło się w dniach od 7 do 13 maja 1664 roku. Przyjęcie było rzekomo wydane
by uczcić dwie królowe Francji: Annę Austryjaczkę, Królową Matkę i Marię Teresę - żonę Ludwika XIV, ale w rzeczywistości było
wydane na cześć królewskiej kochanki, Luizy de La Valliere. To przyjęcie jest często uważane za preludium tzw. wojny dewolucyjnej,
którą Ludwik XIV wypowiedział Hiszpanii(1667-68).
Ta pierwsza kampania miała na celu wprowadzenie poprawek umożliwiających pomieszczenie w zamku i ogrodach 600 gości
zaproszonych na przyjecie.

2 Kampania
Druga kampania mająca miejsce w latach 1669-1672 była zainaugurowana przez podpisanie Traktatu Aix-La-Chapelle, kończącego wojnę
dewolucyjną. Podczas kampanii pałac zaczął przybierać dzisiejsza formę. Najważniejszą zmianą była modyfikacja tzw. koperty domku
myśliwskiego Ludwika XIII, która została dokonana przez Louis Le Vau. „Koperta” otaczała domek króla od północy, południa i zachodu. Nowa
struktura zapewniła kwatery dla króla i członków jego rodziny. Główne piętro zamku zawierało dwa apartamenty: pierwszy dla monarchy, drugi
dla królowej. Wielki Apartament króla zajmował północną część zameczku, a Wielki apartament królowej znajdował się w południowej części.
Zachodnia część budowli przeznaczona była w większości na taras, który później został zniszczony by zbudować Salę Lustrzaną. Na parterze
północnej części zamku znajdowały się łaźnie, zawierające ukryte ośmiokątne wanny z bieżącą zimną i ciepłą wodą.

Brat króla i jego żona , książę i księżniczka z dynastii Orleańskiej, zajmowali apartamenty na parterze w południowej
części zamku. Wyższe piętra przeznaczone były na prywatne komnaty dla króla i jego dzieci. Istotny dla projektu i
konstrukcji powyższych apartamentów królewskich jest fakt, że oba pomieszczenia miały tę samą konfigurację i
rozmiary, co było dotychczas niespotykaną cechą we francuskich projektach pałaców.

Oba „wielkie” apartamenty
królewskie formowane były
na kształt 7 amfiladowych
pokoi. Każdy z nich
dedykowany był jednemu z
ówcześnie znanych boskich
ciał i był personifikowany do
odpowiedniego greckorzymskiego bóstwa.
Dekoracje pokoi( prace
prowadzone były pod
zarządem Charlesa Le Bruna)
przedstawiały „heroiczne
działania króla” i były
przedstawione w formie
alegorycznej przez czyny
historycznych postaci z
przeszłości antycznej, jak na
przykład Aleksandra
Wielkiego.

3 Kampania
Trzecia kampania(1678-1684) zapoczątkowana była przez podpisanie traktatu Nimegen, kończącego wojnę niemiecką
prowadzoną w latach 1672-1678. Trzecia przebudowa kierowana była przez architekta Julesa Hardoui Mansart’a .W tym
czasie powstał Wersal w formie znanej obecnie. Mansart zaprojektował północne i południowe skrzydło Galerii
Zwierciadlanej oraz Oranżerię .

Le Brun był zaangażowany nie tylko w dekorowanie wnętrz, lecz także współpracował z Andre Le Notre zajmującym się
projektowaniem ogrodów. W maju 1682 Ludwik XIV oficjalnie przeniósł swój dwór do Wersalu, który w tym okresie stał się
symbolem superpotęgi Francji.

4 Kampania
Wkrótce po zakończeniu wojny z Ligą Augsburską (1688-1697) Ludwik XIV podjął ostatnią kampanie mającą na celu
przebudowę Wersalu. Czwarta kampania (1701-1710) skoncentrowana była głownie na konstrukcji Królewskiej Kaplicy,
zaprojektowanej przez Manstarta i dokończonej przez Roberta de Cotte i jego zespół. Wystąpiły również pewne przeróbki
królewskiego Małego Apartamentu –mianowicie Salonu Wolego Oka(Salon de l’Oeil de Boeu) i królewskiego alkierza. Z
zakończeniem kaplicy w 1710 w zasadzie cała konstrukcja Wersalu została ustalona; budowla pozostała nienaruszona przez
około dwadzieścia lat rządów Ludwika XV.

Kaplica królewska
Na piętrze pałacu znajduje się kaplica zbudowana w latach 1698-1710 według projektu Hardouin-Mansarta. Posiada ona
trzy nawy i czworoboczne filary podtrzymujące łuki zwieńczone galerią ze żłobionymi kolumnami. Na tym samym, piętrze
można podziwiać sześć wielkich komnat Wielkich Apartamentów (Grand Appartement), gdzie władca przyjmował swych
dworzan trzy razy w tygodniu, między szóstą a dziesiątą wieczorem.

Salon Herkulesa

Salon ten dziś łączący budynek
główny ze skrzydłem
północnym, początkowo był
miejscem, gdzie w latach 16821710 znajdowały się empory
czwartej tymczasowej kaplicy
wersalskiej. Dopiero po
przebudowie Roberta de Cotte,
od 1712 roku zaczął pełnić
funkcję salonu. Po śmierci
Ludwika XIV, prace dekoracyjne
zostały wznowione w 1725 za
rządów Ludwika XV. Barwne
marmury i pilastry z korynckimi
kapitelami z brązu złoconego
nawiązują do stylu Galerii
Zwierciadlanej. Jedynym
ustępstwem na rzecz stylu
Ludwika XV- rokoka, są
rzeźbione przez Jacques’a
Verbeckta ramy okalające dwa
obrazy Veroneza: Spotkanie
Eliezera i Rebeki oraz Ucztę u
Szymona.

Salon Wenus
Salon ten sąsiaduje za
Salonem Obfitości i
został utworzony przez
Mansarta z przodu
Wielkich Apartamentów.
Jego dekoracja była
zharmonizowana z
pozostałymi pokojami:
zdobiły go barwne
marmury i plafon ze
scenami ujętymi w ramy.
Na ścianach, płyciny z
prawdziwego marmuru
sąsiadują z malowanymi
jońskimi kolumnami i
kolumnami
namalowanymi- elementy
te tworzą pewną
odrębność dekoracyjną.
Na krótszych bokach Sali
malarz Jules Jean
Rousseau stworzył dwie
iluzjonistyczne
perspektywy
przedstawiające antyczne
galerie i portyki,
natomiast pomiędzy
oknami znalazły się
pozorne nisze z
malowanymi posągami.

Salon Diany

Do 1675 roku
salon ten był
pierwszym pokojem
Wielkich
Apartamentów,
mającym
bezpośrednie
połączenie ze
Schodami
Ambasadorów.
Nazwa salonu
pozwala rozpoznać
temat kompozycji
umieszczonych nad
drzwiami i
centralnego
malowidła na
plafonie- Diana
patronująca
żeglarzom i
myśliwym pędzla
Gabriela
Blancharda.

Salon Marsa
W centralnej części plafonu widnieje
scena Mars na rydwanie ciągniony przez
wilki, pędzla Claude’a Audrana, malowana
w skrócie perspektywicznym. Obok
znajduje się Zwycięstwo podtrzymywane
przez Herkulesa(Jean Baptiste’a
Jouveneta) oraz kompozycja Strach, lęk i
trwoga zwyciężająca moce ziemi(Rene
Antoine’a Houasse’a. Sześć malowanych
medalionów opiewa czyny wojenne
wielkich wodzów starożytnych- Cezara i
Cyrusa, Konstantyna Wielkiego i
Antoniusza, Demetriusza i Aleksandra
Sewera. A zatem, jeszcze raz został
przywołany świat antyczny, ale mimo to
szczegóły kompozycji nawiązują do
wydarzeń aktualnych- sztandary to
wspomnienie stanowiska Ludwika XIV
wobec zwycięstwa pod
Szentgotthard(Węgry), odniesionego nad
imperium otomańskim w 1664 roku, a
fragmenty statków przypominają o
handlowych przedsięwzięciach
Francuzów w Indiach.

Maria Leszczyńska-żona Ludwika XV

Salon Merkurego
Salon ten pełnił funkcję
przedpokoju Wielkich
Apartamentów, nazywano
go również „pokojem łoża”,
czyli sypialnią
reprezentacyjną, nad którą
rozpościerał się plafon
malowany przez Jean’a
Baptiste’a de
Champagine’a,
przedstawiający Merkurego
na rydwanie ciągnionym
przez koguty,
poprzedzanym przez
gwiazdę poranną i
towarzyszące jej sztuki i
nauki. W Salonie
Merkurego, podobnie jak w
sąsiednich pokojach,
odbywały się słynne
„wieczory apartamentowe”.
Każda sala miała swoje
przeznaczenie: rodzina
królewska bawiła się w
Salonie Merkurego, w
Salonie Marsa odbywały się
przeróżne gry, a po nich
koncert i bal, stół bilardowy
był ustawiony w Salonie
Diany, w Salonie Wenus
serwowano przekąski, a w
Salonie Obfitości gorące i
zimne napoje, Salon Apolla
natomiast zmieniał się w
salę muzyki i tańca.

Salon Apolla
Skoro Ludwik XIV
jako swój symbol
wybrał słońce,
musiał mieć salon
poświęcony
Apollinowi, bogu
słońca. W
środkowej partii
plafonu pędzla
Charles’a de La
Fosse,
podtrzymywanej
przez rzeźbione i
złocone figury
kobiece, ukazano
świetlistego Apolla
mknącego na
rydwanie w
otoczeniu czterech
pór roku. Salon
Apolla,
początkowo
sypialnia
reprezentacyjna(p
óźniej rolę tę pełnił
Salon Merkurego),
stał się po 1682
roku Salą
Tronową. Jednak
podczas
„wieczorów
apartamentowych”
był przekształcany
w salę muzyki i
tańca.

Salon Wojny
W okresie rozbudowy
pałacu wg projektu Le
Vau północno- zachodni
narożnik zajmował Salon
Jowisza, pełniący
wówczas rolę Wielkiego
Gabinetu. Po utworzeniu
Galerii Zwierciadlanej
zastąpił go Salon Wojny,
a jego nową dekorację
powierzono Le Brunowi i
Mansartowi. W trakcie
przekształcania Salonu
Jowisza w Salon Wojny
dekoracje o tematyce
mitologicznej musiały
ustąpić miejsca
historycznym- największy
nacisk położono na
wyeksponowanie
wojennych dokonań
Ludwika XIV.

Galeria Zwierciadlana
Galeria zwierciadlana to serce
wersalu i jego symbol. Najpierw
znajdowała się tu terasa włoska
wzniesiona przez Le Vau(1670).
Latem 1678 roku Mansart w
miejscu tarasu i dwóch salonów
które leżały na jego
krańcach(gabinet i sypialnia),
stworzył jedną długą, 73metrową salę. Dzięki temu
zewnętrzna bryła pałacu stała
się bardzo jednolita. Dekorację
wnętrz (1681 do 1686)
powierzono Le Brunowi, który
wykreował tutaj, na zlecenie
Colberta z 1671 roku, styl zwany
francuskim. Naprzeciwko
wielkich okien, półkolistych u
góry, biegnie siedemnaście
arkad z lustrami na całej
wysokości. Ten powtarzający się
motyw lustrzanej dekoracji
spowodował, ze galeria
wersalska stała się wyjątkowa i
oryginalna. W galerii
zwierciadlanej, podobnie jak w
Wielkich Apartamentach, Le
Brun zastosował dekorację
malarską sklepienia,
zachowując podział na
poszczególne kompozycje, co
było rozwiązaniem nieco
przestarzałym.

Salon Pokoju
Salon ten,
usytuowany w
południowozachodnim
narożniku
głównego
korpusu
Wersalu,
stanowi pendant
do Salonu
Wojny. Pokój
ten, podobnie
jak Salon Wojny,
otwiera się
wielką arkadą
na galerię;
wzorcem
takiego
rozwiązania był
najprawdopodob
niej pałac rodu
Colonna w
Rzymie.

Salon Wolego Oka

Sypialnia królowej

Sala Tronowa

Ogród wersalski
Ogród wersalskii jest uważany za pierwowzór ogrodu w stylu francuskim, ze względu na swe eleganckie
rozplanowanie i dekoracje, które nie są ani przesadne ani ubogie. Ogród zaprojektowany przez Le Notreà zajmuje
obszar o powierzchni 250 akrów. Stanowi on nie tylko integralną część pałacu, ale i jego dopełnienie

Ogród powstał na geometrycznym planie, jednak nie można mówić a jego monotonii. U stóp centralnego tarasu w basenie
Latony (Leto) znajduje się arcydzieło Maryègo ukazujące boginię z synem i córką, Apollonem i Dianą

Basen Apollina

Rzeźba góruje nad koncentrycznymi basenami w kształcie piramidy. Za basenem Latony rozciąga się długa Aleja Tapis-Vert (zielonych
dywanów), która prowadzi do basenu Apollina. Rydwan ciągniony przez cztery konie wynurza się władczo z wody, zaś Trytony
dmuchają w muszle oznajmiając nadejście boga. Ta dynamiczna i równocześnie majestatyczna grupa dłuta Turbyègo stanowi niejako
symbol okresu największej świetności Wersalu. Za basenem Apollina rozciąga się obszar zieleni z wielkim kanałem, którego bieg
przecina w połowie mały kanał.

Basen Apollina

Wioska Królowej
Od 1783 roku w północnej części posiadłości Królowej pojawiło się
osiemnaście chat krytych słomą. Wioska Marii Antoniny może stanowić
przykład bardzo szczegółowej koncepcji tego typu ogrodów, budzących
zachwyt w ostatnich latach ancien regime ‘u.

W skład założenia wchodzi staw wokół którego wznosi się dwanaście
domów, jest również mostek nad wodą, wieża i chaty kryte słomą.
Wioska Królowej stanowiła naturalne przedłużenie ogrodu angielskiego.
Kształtował się nowy modem życia-prywatnego i rodzinnego.

Latarnia

Młyn

Winnica

Świątynia Miłości

Świątynia Miłości

Opracowanie-Paweł Janowiak
[email protected]

Slide 58

Wersal
Chateau de Versailles

WERSAL

Charakterystyka

Wersal
Chateau de Versailles
Położenie
Versailles, Francja
Czas powstania
1661 - 1774
Typ
Pałac królewski
Styl architektoniczny
Barok
Materiały
Kamień, Cegła
Koszt budowy
Ok. 500 milionów marek
Powierzchnia
100 hektarów - ogrody Wersalu
Architekci
André Le Notre, Louis Le Vau, Jules HardouinMansart, Charles Le Brun, Robert de Cotte,
Ange-Janques Bagriel

Wersal Królów

Wersal Ludwika XIII
•Wstępując na tron miał 9 lat, a regencję
powierzono jego matce- Marii Medycejskiej,
•Stanowisko pierwszego ministra powierzył
kardynałowi Richelieu,
•W państwie panował kryzys finansowy- brak
pieniędzy na prowadzenie prac
architektonicznych,
•Ludwik XIII postanowił zbudować niewielką
budowlę na terenach wcześniej należących do
Gondich,

•W 1623 r. nadzór nad budową pawilonu
myśliwskiego powierzono Nicholasowi Huau,
•W latach 1631- 1634 przebudowę domku króla
powierzono Philibertowi Le Roy.

Wersal Ludwika XIV

•1661: śmierć kardynała Mazarina,
•w rządzeniu król korzystał z rad ministrów Le
Tellier’a, Fouquet i Lionne,
•dwadzieścia pierwszych lat panowania
Ludwika XIV upłynęło pod znakiem rozwoju
gospodarczego i kulturalnego,
•nastąpiła reorganizacja administracji,
sądownictwa i finansów; podjęto szereg
kroków przeciw arystokracji, ograniczono
uprawnienia gubernatorów prowincji,
•Ludwik XIV głosił niezależność władzy
świeckiej i wolność Kościoła francuskiego
wobec Watykanu; zwalczał działalność
jansenistów i protestantów,

•Król prowadził wojnę z Hiszpanią pod
pretekstem niespłacenia przez Hiszpanię
posagu Marii Teresy; w 1668 r. Ludwik XIV
podpisał w Akwizgranie traktat z Hiszpanią,

Wersal Ludwika XV

•W młodych latach króla
regencję powierzono księciu
Filipowi Orleańskiemu,
•W okresie tym nastąpiła
spłata ogromnego zadłużenia,
co pozwoliło ożywić
gospodarkę,
•Długie panowanie Ludwika
XV było okresem względnego
pokoju i dobrobytu,

Bassin trianon

Wersal Ludwika XVI

•Po całej serii nieudanych reform sytuacja
finansowa i polityczna znacznie się
pogorszyła, a opozycja i opinia publiczna
stawały w coraz większej opozycji wobec
króla,
•W sierpniu 1788 r. król zdecydował się
zwołać Stany Generalne niezwoływane od
1614 r.,
•Po obaleniu monarchii 10.08.1792 r. króla
uwięziono, a 21.01.1793 r. został stracony
•Zgromadzenie Ustawodawcze ustanowiło, że
wszystkie obrazy, meble i dzieła sztuki z
pałaców królewskich zostaną przeniesione do
Luwru,
•Po obaleniu monarchii w 1792 r. pałac
wersalski stał się własnością publiczną,
wyposażenie wnętrz wystawiono na sprzedaż,
•W 1793 r. Komitet Ocalenia Publicznego
zarządził, że w pałacu zorganizowane zostaną:
szkoła centralna, biblioteka, pracownia
historyczna oraz muzeum malarstwa i rzeźby
francuskiej.

Ewolucja Wersalu

Cztery Kampanie

Rozkład projektu i poszczególne etapy rozbudowy

Ewolucja Wersalu
Po śmierci Kardynała Mazzarina w 1661, który pełnił funkcję regenta w czasach wczesnej młodości Ludwika XIV, król
rozpoczął swoje własne rządy. Od tego momentu konstrukcja i ekspansja Wersalu stały się synonimem absolutystycznych
rządów młodego władcy. Król Ludwik XIV po konfiskacie nieruchomości Fouquet’a skorzystał z talentów architektów Louis
Le Vau i Andre Le Notre oraz malarza, a zarazem wprawnego dekoratora, Charlesa Le Bruna w swej kampanii przebudowy
Wersalu, który w swojej historii doświadczył czterech głównych prac budowlanych i każda z nich odpowiadała wojnom
prowadzonym w okresie rządów Ludwika XIV.

1 Kampania
Pierwsza kampania przebudowy Wersalu miała miejsce w latach 1664-1668 i rozpoczęła się od festynu baletowo-muzycznego
zatytułowanego „Plaisirs de I’lle enchantee”, które odbyło się w dniach od 7 do 13 maja 1664 roku. Przyjęcie było rzekomo wydane
by uczcić dwie królowe Francji: Annę Austryjaczkę, Królową Matkę i Marię Teresę - żonę Ludwika XIV, ale w rzeczywistości było
wydane na cześć królewskiej kochanki, Luizy de La Valliere. To przyjęcie jest często uważane za preludium tzw. wojny dewolucyjnej,
którą Ludwik XIV wypowiedział Hiszpanii(1667-68).
Ta pierwsza kampania miała na celu wprowadzenie poprawek umożliwiających pomieszczenie w zamku i ogrodach 600 gości
zaproszonych na przyjecie.

2 Kampania
Druga kampania mająca miejsce w latach 1669-1672 była zainaugurowana przez podpisanie Traktatu Aix-La-Chapelle, kończącego wojnę
dewolucyjną. Podczas kampanii pałac zaczął przybierać dzisiejsza formę. Najważniejszą zmianą była modyfikacja tzw. koperty domku
myśliwskiego Ludwika XIII, która została dokonana przez Louis Le Vau. „Koperta” otaczała domek króla od północy, południa i zachodu. Nowa
struktura zapewniła kwatery dla króla i członków jego rodziny. Główne piętro zamku zawierało dwa apartamenty: pierwszy dla monarchy, drugi
dla królowej. Wielki Apartament króla zajmował północną część zameczku, a Wielki apartament królowej znajdował się w południowej części.
Zachodnia część budowli przeznaczona była w większości na taras, który później został zniszczony by zbudować Salę Lustrzaną. Na parterze
północnej części zamku znajdowały się łaźnie, zawierające ukryte ośmiokątne wanny z bieżącą zimną i ciepłą wodą.

Brat króla i jego żona , książę i księżniczka z dynastii Orleańskiej, zajmowali apartamenty na parterze w południowej
części zamku. Wyższe piętra przeznaczone były na prywatne komnaty dla króla i jego dzieci. Istotny dla projektu i
konstrukcji powyższych apartamentów królewskich jest fakt, że oba pomieszczenia miały tę samą konfigurację i
rozmiary, co było dotychczas niespotykaną cechą we francuskich projektach pałaców.

Oba „wielkie” apartamenty
królewskie formowane były
na kształt 7 amfiladowych
pokoi. Każdy z nich
dedykowany był jednemu z
ówcześnie znanych boskich
ciał i był personifikowany do
odpowiedniego greckorzymskiego bóstwa.
Dekoracje pokoi( prace
prowadzone były pod
zarządem Charlesa Le Bruna)
przedstawiały „heroiczne
działania króla” i były
przedstawione w formie
alegorycznej przez czyny
historycznych postaci z
przeszłości antycznej, jak na
przykład Aleksandra
Wielkiego.

3 Kampania
Trzecia kampania(1678-1684) zapoczątkowana była przez podpisanie traktatu Nimegen, kończącego wojnę niemiecką
prowadzoną w latach 1672-1678. Trzecia przebudowa kierowana była przez architekta Julesa Hardoui Mansart’a .W tym
czasie powstał Wersal w formie znanej obecnie. Mansart zaprojektował północne i południowe skrzydło Galerii
Zwierciadlanej oraz Oranżerię .

Le Brun był zaangażowany nie tylko w dekorowanie wnętrz, lecz także współpracował z Andre Le Notre zajmującym się
projektowaniem ogrodów. W maju 1682 Ludwik XIV oficjalnie przeniósł swój dwór do Wersalu, który w tym okresie stał się
symbolem superpotęgi Francji.

4 Kampania
Wkrótce po zakończeniu wojny z Ligą Augsburską (1688-1697) Ludwik XIV podjął ostatnią kampanie mającą na celu
przebudowę Wersalu. Czwarta kampania (1701-1710) skoncentrowana była głownie na konstrukcji Królewskiej Kaplicy,
zaprojektowanej przez Manstarta i dokończonej przez Roberta de Cotte i jego zespół. Wystąpiły również pewne przeróbki
królewskiego Małego Apartamentu –mianowicie Salonu Wolego Oka(Salon de l’Oeil de Boeu) i królewskiego alkierza. Z
zakończeniem kaplicy w 1710 w zasadzie cała konstrukcja Wersalu została ustalona; budowla pozostała nienaruszona przez
około dwadzieścia lat rządów Ludwika XV.

Kaplica królewska
Na piętrze pałacu znajduje się kaplica zbudowana w latach 1698-1710 według projektu Hardouin-Mansarta. Posiada ona
trzy nawy i czworoboczne filary podtrzymujące łuki zwieńczone galerią ze żłobionymi kolumnami. Na tym samym, piętrze
można podziwiać sześć wielkich komnat Wielkich Apartamentów (Grand Appartement), gdzie władca przyjmował swych
dworzan trzy razy w tygodniu, między szóstą a dziesiątą wieczorem.

Salon Herkulesa

Salon ten dziś łączący budynek
główny ze skrzydłem
północnym, początkowo był
miejscem, gdzie w latach 16821710 znajdowały się empory
czwartej tymczasowej kaplicy
wersalskiej. Dopiero po
przebudowie Roberta de Cotte,
od 1712 roku zaczął pełnić
funkcję salonu. Po śmierci
Ludwika XIV, prace dekoracyjne
zostały wznowione w 1725 za
rządów Ludwika XV. Barwne
marmury i pilastry z korynckimi
kapitelami z brązu złoconego
nawiązują do stylu Galerii
Zwierciadlanej. Jedynym
ustępstwem na rzecz stylu
Ludwika XV- rokoka, są
rzeźbione przez Jacques’a
Verbeckta ramy okalające dwa
obrazy Veroneza: Spotkanie
Eliezera i Rebeki oraz Ucztę u
Szymona.

Salon Wenus
Salon ten sąsiaduje za
Salonem Obfitości i
został utworzony przez
Mansarta z przodu
Wielkich Apartamentów.
Jego dekoracja była
zharmonizowana z
pozostałymi pokojami:
zdobiły go barwne
marmury i plafon ze
scenami ujętymi w ramy.
Na ścianach, płyciny z
prawdziwego marmuru
sąsiadują z malowanymi
jońskimi kolumnami i
kolumnami
namalowanymi- elementy
te tworzą pewną
odrębność dekoracyjną.
Na krótszych bokach Sali
malarz Jules Jean
Rousseau stworzył dwie
iluzjonistyczne
perspektywy
przedstawiające antyczne
galerie i portyki,
natomiast pomiędzy
oknami znalazły się
pozorne nisze z
malowanymi posągami.

Salon Diany

Do 1675 roku
salon ten był
pierwszym pokojem
Wielkich
Apartamentów,
mającym
bezpośrednie
połączenie ze
Schodami
Ambasadorów.
Nazwa salonu
pozwala rozpoznać
temat kompozycji
umieszczonych nad
drzwiami i
centralnego
malowidła na
plafonie- Diana
patronująca
żeglarzom i
myśliwym pędzla
Gabriela
Blancharda.

Salon Marsa
W centralnej części plafonu widnieje
scena Mars na rydwanie ciągniony przez
wilki, pędzla Claude’a Audrana, malowana
w skrócie perspektywicznym. Obok
znajduje się Zwycięstwo podtrzymywane
przez Herkulesa(Jean Baptiste’a
Jouveneta) oraz kompozycja Strach, lęk i
trwoga zwyciężająca moce ziemi(Rene
Antoine’a Houasse’a. Sześć malowanych
medalionów opiewa czyny wojenne
wielkich wodzów starożytnych- Cezara i
Cyrusa, Konstantyna Wielkiego i
Antoniusza, Demetriusza i Aleksandra
Sewera. A zatem, jeszcze raz został
przywołany świat antyczny, ale mimo to
szczegóły kompozycji nawiązują do
wydarzeń aktualnych- sztandary to
wspomnienie stanowiska Ludwika XIV
wobec zwycięstwa pod
Szentgotthard(Węgry), odniesionego nad
imperium otomańskim w 1664 roku, a
fragmenty statków przypominają o
handlowych przedsięwzięciach
Francuzów w Indiach.

Maria Leszczyńska-żona Ludwika XV

Salon Merkurego
Salon ten pełnił funkcję
przedpokoju Wielkich
Apartamentów, nazywano
go również „pokojem łoża”,
czyli sypialnią
reprezentacyjną, nad którą
rozpościerał się plafon
malowany przez Jean’a
Baptiste’a de
Champagine’a,
przedstawiający Merkurego
na rydwanie ciągnionym
przez koguty,
poprzedzanym przez
gwiazdę poranną i
towarzyszące jej sztuki i
nauki. W Salonie
Merkurego, podobnie jak w
sąsiednich pokojach,
odbywały się słynne
„wieczory apartamentowe”.
Każda sala miała swoje
przeznaczenie: rodzina
królewska bawiła się w
Salonie Merkurego, w
Salonie Marsa odbywały się
przeróżne gry, a po nich
koncert i bal, stół bilardowy
był ustawiony w Salonie
Diany, w Salonie Wenus
serwowano przekąski, a w
Salonie Obfitości gorące i
zimne napoje, Salon Apolla
natomiast zmieniał się w
salę muzyki i tańca.

Salon Apolla
Skoro Ludwik XIV
jako swój symbol
wybrał słońce,
musiał mieć salon
poświęcony
Apollinowi, bogu
słońca. W
środkowej partii
plafonu pędzla
Charles’a de La
Fosse,
podtrzymywanej
przez rzeźbione i
złocone figury
kobiece, ukazano
świetlistego Apolla
mknącego na
rydwanie w
otoczeniu czterech
pór roku. Salon
Apolla,
początkowo
sypialnia
reprezentacyjna(p
óźniej rolę tę pełnił
Salon Merkurego),
stał się po 1682
roku Salą
Tronową. Jednak
podczas
„wieczorów
apartamentowych”
był przekształcany
w salę muzyki i
tańca.

Salon Wojny
W okresie rozbudowy
pałacu wg projektu Le
Vau północno- zachodni
narożnik zajmował Salon
Jowisza, pełniący
wówczas rolę Wielkiego
Gabinetu. Po utworzeniu
Galerii Zwierciadlanej
zastąpił go Salon Wojny,
a jego nową dekorację
powierzono Le Brunowi i
Mansartowi. W trakcie
przekształcania Salonu
Jowisza w Salon Wojny
dekoracje o tematyce
mitologicznej musiały
ustąpić miejsca
historycznym- największy
nacisk położono na
wyeksponowanie
wojennych dokonań
Ludwika XIV.

Galeria Zwierciadlana
Galeria zwierciadlana to serce
wersalu i jego symbol. Najpierw
znajdowała się tu terasa włoska
wzniesiona przez Le Vau(1670).
Latem 1678 roku Mansart w
miejscu tarasu i dwóch salonów
które leżały na jego
krańcach(gabinet i sypialnia),
stworzył jedną długą, 73metrową salę. Dzięki temu
zewnętrzna bryła pałacu stała
się bardzo jednolita. Dekorację
wnętrz (1681 do 1686)
powierzono Le Brunowi, który
wykreował tutaj, na zlecenie
Colberta z 1671 roku, styl zwany
francuskim. Naprzeciwko
wielkich okien, półkolistych u
góry, biegnie siedemnaście
arkad z lustrami na całej
wysokości. Ten powtarzający się
motyw lustrzanej dekoracji
spowodował, ze galeria
wersalska stała się wyjątkowa i
oryginalna. W galerii
zwierciadlanej, podobnie jak w
Wielkich Apartamentach, Le
Brun zastosował dekorację
malarską sklepienia,
zachowując podział na
poszczególne kompozycje, co
było rozwiązaniem nieco
przestarzałym.

Salon Pokoju
Salon ten,
usytuowany w
południowozachodnim
narożniku
głównego
korpusu
Wersalu,
stanowi pendant
do Salonu
Wojny. Pokój
ten, podobnie
jak Salon Wojny,
otwiera się
wielką arkadą
na galerię;
wzorcem
takiego
rozwiązania był
najprawdopodob
niej pałac rodu
Colonna w
Rzymie.

Salon Wolego Oka

Sypialnia królowej

Sala Tronowa

Ogród wersalski
Ogród wersalskii jest uważany za pierwowzór ogrodu w stylu francuskim, ze względu na swe eleganckie
rozplanowanie i dekoracje, które nie są ani przesadne ani ubogie. Ogród zaprojektowany przez Le Notreà zajmuje
obszar o powierzchni 250 akrów. Stanowi on nie tylko integralną część pałacu, ale i jego dopełnienie

Ogród powstał na geometrycznym planie, jednak nie można mówić a jego monotonii. U stóp centralnego tarasu w basenie
Latony (Leto) znajduje się arcydzieło Maryègo ukazujące boginię z synem i córką, Apollonem i Dianą

Basen Apollina

Rzeźba góruje nad koncentrycznymi basenami w kształcie piramidy. Za basenem Latony rozciąga się długa Aleja Tapis-Vert (zielonych
dywanów), która prowadzi do basenu Apollina. Rydwan ciągniony przez cztery konie wynurza się władczo z wody, zaś Trytony
dmuchają w muszle oznajmiając nadejście boga. Ta dynamiczna i równocześnie majestatyczna grupa dłuta Turbyègo stanowi niejako
symbol okresu największej świetności Wersalu. Za basenem Apollina rozciąga się obszar zieleni z wielkim kanałem, którego bieg
przecina w połowie mały kanał.

Basen Apollina

Wioska Królowej
Od 1783 roku w północnej części posiadłości Królowej pojawiło się
osiemnaście chat krytych słomą. Wioska Marii Antoniny może stanowić
przykład bardzo szczegółowej koncepcji tego typu ogrodów, budzących
zachwyt w ostatnich latach ancien regime ‘u.

W skład założenia wchodzi staw wokół którego wznosi się dwanaście
domów, jest również mostek nad wodą, wieża i chaty kryte słomą.
Wioska Królowej stanowiła naturalne przedłużenie ogrodu angielskiego.
Kształtował się nowy modem życia-prywatnego i rodzinnego.

Latarnia

Młyn

Winnica

Świątynia Miłości

Świątynia Miłości

Opracowanie-Paweł Janowiak
[email protected]

Slide 59

Wersal
Chateau de Versailles

WERSAL

Charakterystyka

Wersal
Chateau de Versailles
Położenie
Versailles, Francja
Czas powstania
1661 - 1774
Typ
Pałac królewski
Styl architektoniczny
Barok
Materiały
Kamień, Cegła
Koszt budowy
Ok. 500 milionów marek
Powierzchnia
100 hektarów - ogrody Wersalu
Architekci
André Le Notre, Louis Le Vau, Jules HardouinMansart, Charles Le Brun, Robert de Cotte,
Ange-Janques Bagriel

Wersal Królów

Wersal Ludwika XIII
•Wstępując na tron miał 9 lat, a regencję
powierzono jego matce- Marii Medycejskiej,
•Stanowisko pierwszego ministra powierzył
kardynałowi Richelieu,
•W państwie panował kryzys finansowy- brak
pieniędzy na prowadzenie prac
architektonicznych,
•Ludwik XIII postanowił zbudować niewielką
budowlę na terenach wcześniej należących do
Gondich,

•W 1623 r. nadzór nad budową pawilonu
myśliwskiego powierzono Nicholasowi Huau,
•W latach 1631- 1634 przebudowę domku króla
powierzono Philibertowi Le Roy.

Wersal Ludwika XIV

•1661: śmierć kardynała Mazarina,
•w rządzeniu król korzystał z rad ministrów Le
Tellier’a, Fouquet i Lionne,
•dwadzieścia pierwszych lat panowania
Ludwika XIV upłynęło pod znakiem rozwoju
gospodarczego i kulturalnego,
•nastąpiła reorganizacja administracji,
sądownictwa i finansów; podjęto szereg
kroków przeciw arystokracji, ograniczono
uprawnienia gubernatorów prowincji,
•Ludwik XIV głosił niezależność władzy
świeckiej i wolność Kościoła francuskiego
wobec Watykanu; zwalczał działalność
jansenistów i protestantów,

•Król prowadził wojnę z Hiszpanią pod
pretekstem niespłacenia przez Hiszpanię
posagu Marii Teresy; w 1668 r. Ludwik XIV
podpisał w Akwizgranie traktat z Hiszpanią,

Wersal Ludwika XV

•W młodych latach króla
regencję powierzono księciu
Filipowi Orleańskiemu,
•W okresie tym nastąpiła
spłata ogromnego zadłużenia,
co pozwoliło ożywić
gospodarkę,
•Długie panowanie Ludwika
XV było okresem względnego
pokoju i dobrobytu,

Bassin trianon

Wersal Ludwika XVI

•Po całej serii nieudanych reform sytuacja
finansowa i polityczna znacznie się
pogorszyła, a opozycja i opinia publiczna
stawały w coraz większej opozycji wobec
króla,
•W sierpniu 1788 r. król zdecydował się
zwołać Stany Generalne niezwoływane od
1614 r.,
•Po obaleniu monarchii 10.08.1792 r. króla
uwięziono, a 21.01.1793 r. został stracony
•Zgromadzenie Ustawodawcze ustanowiło, że
wszystkie obrazy, meble i dzieła sztuki z
pałaców królewskich zostaną przeniesione do
Luwru,
•Po obaleniu monarchii w 1792 r. pałac
wersalski stał się własnością publiczną,
wyposażenie wnętrz wystawiono na sprzedaż,
•W 1793 r. Komitet Ocalenia Publicznego
zarządził, że w pałacu zorganizowane zostaną:
szkoła centralna, biblioteka, pracownia
historyczna oraz muzeum malarstwa i rzeźby
francuskiej.

Ewolucja Wersalu

Cztery Kampanie

Rozkład projektu i poszczególne etapy rozbudowy

Ewolucja Wersalu
Po śmierci Kardynała Mazzarina w 1661, który pełnił funkcję regenta w czasach wczesnej młodości Ludwika XIV, król
rozpoczął swoje własne rządy. Od tego momentu konstrukcja i ekspansja Wersalu stały się synonimem absolutystycznych
rządów młodego władcy. Król Ludwik XIV po konfiskacie nieruchomości Fouquet’a skorzystał z talentów architektów Louis
Le Vau i Andre Le Notre oraz malarza, a zarazem wprawnego dekoratora, Charlesa Le Bruna w swej kampanii przebudowy
Wersalu, który w swojej historii doświadczył czterech głównych prac budowlanych i każda z nich odpowiadała wojnom
prowadzonym w okresie rządów Ludwika XIV.

1 Kampania
Pierwsza kampania przebudowy Wersalu miała miejsce w latach 1664-1668 i rozpoczęła się od festynu baletowo-muzycznego
zatytułowanego „Plaisirs de I’lle enchantee”, które odbyło się w dniach od 7 do 13 maja 1664 roku. Przyjęcie było rzekomo wydane
by uczcić dwie królowe Francji: Annę Austryjaczkę, Królową Matkę i Marię Teresę - żonę Ludwika XIV, ale w rzeczywistości było
wydane na cześć królewskiej kochanki, Luizy de La Valliere. To przyjęcie jest często uważane za preludium tzw. wojny dewolucyjnej,
którą Ludwik XIV wypowiedział Hiszpanii(1667-68).
Ta pierwsza kampania miała na celu wprowadzenie poprawek umożliwiających pomieszczenie w zamku i ogrodach 600 gości
zaproszonych na przyjecie.

2 Kampania
Druga kampania mająca miejsce w latach 1669-1672 była zainaugurowana przez podpisanie Traktatu Aix-La-Chapelle, kończącego wojnę
dewolucyjną. Podczas kampanii pałac zaczął przybierać dzisiejsza formę. Najważniejszą zmianą była modyfikacja tzw. koperty domku
myśliwskiego Ludwika XIII, która została dokonana przez Louis Le Vau. „Koperta” otaczała domek króla od północy, południa i zachodu. Nowa
struktura zapewniła kwatery dla króla i członków jego rodziny. Główne piętro zamku zawierało dwa apartamenty: pierwszy dla monarchy, drugi
dla królowej. Wielki Apartament króla zajmował północną część zameczku, a Wielki apartament królowej znajdował się w południowej części.
Zachodnia część budowli przeznaczona była w większości na taras, który później został zniszczony by zbudować Salę Lustrzaną. Na parterze
północnej części zamku znajdowały się łaźnie, zawierające ukryte ośmiokątne wanny z bieżącą zimną i ciepłą wodą.

Brat króla i jego żona , książę i księżniczka z dynastii Orleańskiej, zajmowali apartamenty na parterze w południowej
części zamku. Wyższe piętra przeznaczone były na prywatne komnaty dla króla i jego dzieci. Istotny dla projektu i
konstrukcji powyższych apartamentów królewskich jest fakt, że oba pomieszczenia miały tę samą konfigurację i
rozmiary, co było dotychczas niespotykaną cechą we francuskich projektach pałaców.

Oba „wielkie” apartamenty
królewskie formowane były
na kształt 7 amfiladowych
pokoi. Każdy z nich
dedykowany był jednemu z
ówcześnie znanych boskich
ciał i był personifikowany do
odpowiedniego greckorzymskiego bóstwa.
Dekoracje pokoi( prace
prowadzone były pod
zarządem Charlesa Le Bruna)
przedstawiały „heroiczne
działania króla” i były
przedstawione w formie
alegorycznej przez czyny
historycznych postaci z
przeszłości antycznej, jak na
przykład Aleksandra
Wielkiego.

3 Kampania
Trzecia kampania(1678-1684) zapoczątkowana była przez podpisanie traktatu Nimegen, kończącego wojnę niemiecką
prowadzoną w latach 1672-1678. Trzecia przebudowa kierowana była przez architekta Julesa Hardoui Mansart’a .W tym
czasie powstał Wersal w formie znanej obecnie. Mansart zaprojektował północne i południowe skrzydło Galerii
Zwierciadlanej oraz Oranżerię .

Le Brun był zaangażowany nie tylko w dekorowanie wnętrz, lecz także współpracował z Andre Le Notre zajmującym się
projektowaniem ogrodów. W maju 1682 Ludwik XIV oficjalnie przeniósł swój dwór do Wersalu, który w tym okresie stał się
symbolem superpotęgi Francji.

4 Kampania
Wkrótce po zakończeniu wojny z Ligą Augsburską (1688-1697) Ludwik XIV podjął ostatnią kampanie mającą na celu
przebudowę Wersalu. Czwarta kampania (1701-1710) skoncentrowana była głownie na konstrukcji Królewskiej Kaplicy,
zaprojektowanej przez Manstarta i dokończonej przez Roberta de Cotte i jego zespół. Wystąpiły również pewne przeróbki
królewskiego Małego Apartamentu –mianowicie Salonu Wolego Oka(Salon de l’Oeil de Boeu) i królewskiego alkierza. Z
zakończeniem kaplicy w 1710 w zasadzie cała konstrukcja Wersalu została ustalona; budowla pozostała nienaruszona przez
około dwadzieścia lat rządów Ludwika XV.

Kaplica królewska
Na piętrze pałacu znajduje się kaplica zbudowana w latach 1698-1710 według projektu Hardouin-Mansarta. Posiada ona
trzy nawy i czworoboczne filary podtrzymujące łuki zwieńczone galerią ze żłobionymi kolumnami. Na tym samym, piętrze
można podziwiać sześć wielkich komnat Wielkich Apartamentów (Grand Appartement), gdzie władca przyjmował swych
dworzan trzy razy w tygodniu, między szóstą a dziesiątą wieczorem.

Salon Herkulesa

Salon ten dziś łączący budynek
główny ze skrzydłem
północnym, początkowo był
miejscem, gdzie w latach 16821710 znajdowały się empory
czwartej tymczasowej kaplicy
wersalskiej. Dopiero po
przebudowie Roberta de Cotte,
od 1712 roku zaczął pełnić
funkcję salonu. Po śmierci
Ludwika XIV, prace dekoracyjne
zostały wznowione w 1725 za
rządów Ludwika XV. Barwne
marmury i pilastry z korynckimi
kapitelami z brązu złoconego
nawiązują do stylu Galerii
Zwierciadlanej. Jedynym
ustępstwem na rzecz stylu
Ludwika XV- rokoka, są
rzeźbione przez Jacques’a
Verbeckta ramy okalające dwa
obrazy Veroneza: Spotkanie
Eliezera i Rebeki oraz Ucztę u
Szymona.

Salon Wenus
Salon ten sąsiaduje za
Salonem Obfitości i
został utworzony przez
Mansarta z przodu
Wielkich Apartamentów.
Jego dekoracja była
zharmonizowana z
pozostałymi pokojami:
zdobiły go barwne
marmury i plafon ze
scenami ujętymi w ramy.
Na ścianach, płyciny z
prawdziwego marmuru
sąsiadują z malowanymi
jońskimi kolumnami i
kolumnami
namalowanymi- elementy
te tworzą pewną
odrębność dekoracyjną.
Na krótszych bokach Sali
malarz Jules Jean
Rousseau stworzył dwie
iluzjonistyczne
perspektywy
przedstawiające antyczne
galerie i portyki,
natomiast pomiędzy
oknami znalazły się
pozorne nisze z
malowanymi posągami.

Salon Diany

Do 1675 roku
salon ten był
pierwszym pokojem
Wielkich
Apartamentów,
mającym
bezpośrednie
połączenie ze
Schodami
Ambasadorów.
Nazwa salonu
pozwala rozpoznać
temat kompozycji
umieszczonych nad
drzwiami i
centralnego
malowidła na
plafonie- Diana
patronująca
żeglarzom i
myśliwym pędzla
Gabriela
Blancharda.

Salon Marsa
W centralnej części plafonu widnieje
scena Mars na rydwanie ciągniony przez
wilki, pędzla Claude’a Audrana, malowana
w skrócie perspektywicznym. Obok
znajduje się Zwycięstwo podtrzymywane
przez Herkulesa(Jean Baptiste’a
Jouveneta) oraz kompozycja Strach, lęk i
trwoga zwyciężająca moce ziemi(Rene
Antoine’a Houasse’a. Sześć malowanych
medalionów opiewa czyny wojenne
wielkich wodzów starożytnych- Cezara i
Cyrusa, Konstantyna Wielkiego i
Antoniusza, Demetriusza i Aleksandra
Sewera. A zatem, jeszcze raz został
przywołany świat antyczny, ale mimo to
szczegóły kompozycji nawiązują do
wydarzeń aktualnych- sztandary to
wspomnienie stanowiska Ludwika XIV
wobec zwycięstwa pod
Szentgotthard(Węgry), odniesionego nad
imperium otomańskim w 1664 roku, a
fragmenty statków przypominają o
handlowych przedsięwzięciach
Francuzów w Indiach.

Maria Leszczyńska-żona Ludwika XV

Salon Merkurego
Salon ten pełnił funkcję
przedpokoju Wielkich
Apartamentów, nazywano
go również „pokojem łoża”,
czyli sypialnią
reprezentacyjną, nad którą
rozpościerał się plafon
malowany przez Jean’a
Baptiste’a de
Champagine’a,
przedstawiający Merkurego
na rydwanie ciągnionym
przez koguty,
poprzedzanym przez
gwiazdę poranną i
towarzyszące jej sztuki i
nauki. W Salonie
Merkurego, podobnie jak w
sąsiednich pokojach,
odbywały się słynne
„wieczory apartamentowe”.
Każda sala miała swoje
przeznaczenie: rodzina
królewska bawiła się w
Salonie Merkurego, w
Salonie Marsa odbywały się
przeróżne gry, a po nich
koncert i bal, stół bilardowy
był ustawiony w Salonie
Diany, w Salonie Wenus
serwowano przekąski, a w
Salonie Obfitości gorące i
zimne napoje, Salon Apolla
natomiast zmieniał się w
salę muzyki i tańca.

Salon Apolla
Skoro Ludwik XIV
jako swój symbol
wybrał słońce,
musiał mieć salon
poświęcony
Apollinowi, bogu
słońca. W
środkowej partii
plafonu pędzla
Charles’a de La
Fosse,
podtrzymywanej
przez rzeźbione i
złocone figury
kobiece, ukazano
świetlistego Apolla
mknącego na
rydwanie w
otoczeniu czterech
pór roku. Salon
Apolla,
początkowo
sypialnia
reprezentacyjna(p
óźniej rolę tę pełnił
Salon Merkurego),
stał się po 1682
roku Salą
Tronową. Jednak
podczas
„wieczorów
apartamentowych”
był przekształcany
w salę muzyki i
tańca.

Salon Wojny
W okresie rozbudowy
pałacu wg projektu Le
Vau północno- zachodni
narożnik zajmował Salon
Jowisza, pełniący
wówczas rolę Wielkiego
Gabinetu. Po utworzeniu
Galerii Zwierciadlanej
zastąpił go Salon Wojny,
a jego nową dekorację
powierzono Le Brunowi i
Mansartowi. W trakcie
przekształcania Salonu
Jowisza w Salon Wojny
dekoracje o tematyce
mitologicznej musiały
ustąpić miejsca
historycznym- największy
nacisk położono na
wyeksponowanie
wojennych dokonań
Ludwika XIV.

Galeria Zwierciadlana
Galeria zwierciadlana to serce
wersalu i jego symbol. Najpierw
znajdowała się tu terasa włoska
wzniesiona przez Le Vau(1670).
Latem 1678 roku Mansart w
miejscu tarasu i dwóch salonów
które leżały na jego
krańcach(gabinet i sypialnia),
stworzył jedną długą, 73metrową salę. Dzięki temu
zewnętrzna bryła pałacu stała
się bardzo jednolita. Dekorację
wnętrz (1681 do 1686)
powierzono Le Brunowi, który
wykreował tutaj, na zlecenie
Colberta z 1671 roku, styl zwany
francuskim. Naprzeciwko
wielkich okien, półkolistych u
góry, biegnie siedemnaście
arkad z lustrami na całej
wysokości. Ten powtarzający się
motyw lustrzanej dekoracji
spowodował, ze galeria
wersalska stała się wyjątkowa i
oryginalna. W galerii
zwierciadlanej, podobnie jak w
Wielkich Apartamentach, Le
Brun zastosował dekorację
malarską sklepienia,
zachowując podział na
poszczególne kompozycje, co
było rozwiązaniem nieco
przestarzałym.

Salon Pokoju
Salon ten,
usytuowany w
południowozachodnim
narożniku
głównego
korpusu
Wersalu,
stanowi pendant
do Salonu
Wojny. Pokój
ten, podobnie
jak Salon Wojny,
otwiera się
wielką arkadą
na galerię;
wzorcem
takiego
rozwiązania był
najprawdopodob
niej pałac rodu
Colonna w
Rzymie.

Salon Wolego Oka

Sypialnia królowej

Sala Tronowa

Ogród wersalski
Ogród wersalskii jest uważany za pierwowzór ogrodu w stylu francuskim, ze względu na swe eleganckie
rozplanowanie i dekoracje, które nie są ani przesadne ani ubogie. Ogród zaprojektowany przez Le Notreà zajmuje
obszar o powierzchni 250 akrów. Stanowi on nie tylko integralną część pałacu, ale i jego dopełnienie

Ogród powstał na geometrycznym planie, jednak nie można mówić a jego monotonii. U stóp centralnego tarasu w basenie
Latony (Leto) znajduje się arcydzieło Maryègo ukazujące boginię z synem i córką, Apollonem i Dianą

Basen Apollina

Rzeźba góruje nad koncentrycznymi basenami w kształcie piramidy. Za basenem Latony rozciąga się długa Aleja Tapis-Vert (zielonych
dywanów), która prowadzi do basenu Apollina. Rydwan ciągniony przez cztery konie wynurza się władczo z wody, zaś Trytony
dmuchają w muszle oznajmiając nadejście boga. Ta dynamiczna i równocześnie majestatyczna grupa dłuta Turbyègo stanowi niejako
symbol okresu największej świetności Wersalu. Za basenem Apollina rozciąga się obszar zieleni z wielkim kanałem, którego bieg
przecina w połowie mały kanał.

Basen Apollina

Wioska Królowej
Od 1783 roku w północnej części posiadłości Królowej pojawiło się
osiemnaście chat krytych słomą. Wioska Marii Antoniny może stanowić
przykład bardzo szczegółowej koncepcji tego typu ogrodów, budzących
zachwyt w ostatnich latach ancien regime ‘u.

W skład założenia wchodzi staw wokół którego wznosi się dwanaście
domów, jest również mostek nad wodą, wieża i chaty kryte słomą.
Wioska Królowej stanowiła naturalne przedłużenie ogrodu angielskiego.
Kształtował się nowy modem życia-prywatnego i rodzinnego.

Latarnia

Młyn

Winnica

Świątynia Miłości

Świątynia Miłości

Opracowanie-Paweł Janowiak
[email protected]

Slide 60

Wersal
Chateau de Versailles

WERSAL

Charakterystyka

Wersal
Chateau de Versailles
Położenie
Versailles, Francja
Czas powstania
1661 - 1774
Typ
Pałac królewski
Styl architektoniczny
Barok
Materiały
Kamień, Cegła
Koszt budowy
Ok. 500 milionów marek
Powierzchnia
100 hektarów - ogrody Wersalu
Architekci
André Le Notre, Louis Le Vau, Jules HardouinMansart, Charles Le Brun, Robert de Cotte,
Ange-Janques Bagriel

Wersal Królów

Wersal Ludwika XIII
•Wstępując na tron miał 9 lat, a regencję
powierzono jego matce- Marii Medycejskiej,
•Stanowisko pierwszego ministra powierzył
kardynałowi Richelieu,
•W państwie panował kryzys finansowy- brak
pieniędzy na prowadzenie prac
architektonicznych,
•Ludwik XIII postanowił zbudować niewielką
budowlę na terenach wcześniej należących do
Gondich,

•W 1623 r. nadzór nad budową pawilonu
myśliwskiego powierzono Nicholasowi Huau,
•W latach 1631- 1634 przebudowę domku króla
powierzono Philibertowi Le Roy.

Wersal Ludwika XIV

•1661: śmierć kardynała Mazarina,
•w rządzeniu król korzystał z rad ministrów Le
Tellier’a, Fouquet i Lionne,
•dwadzieścia pierwszych lat panowania
Ludwika XIV upłynęło pod znakiem rozwoju
gospodarczego i kulturalnego,
•nastąpiła reorganizacja administracji,
sądownictwa i finansów; podjęto szereg
kroków przeciw arystokracji, ograniczono
uprawnienia gubernatorów prowincji,
•Ludwik XIV głosił niezależność władzy
świeckiej i wolność Kościoła francuskiego
wobec Watykanu; zwalczał działalność
jansenistów i protestantów,

•Król prowadził wojnę z Hiszpanią pod
pretekstem niespłacenia przez Hiszpanię
posagu Marii Teresy; w 1668 r. Ludwik XIV
podpisał w Akwizgranie traktat z Hiszpanią,

Wersal Ludwika XV

•W młodych latach króla
regencję powierzono księciu
Filipowi Orleańskiemu,
•W okresie tym nastąpiła
spłata ogromnego zadłużenia,
co pozwoliło ożywić
gospodarkę,
•Długie panowanie Ludwika
XV było okresem względnego
pokoju i dobrobytu,

Bassin trianon

Wersal Ludwika XVI

•Po całej serii nieudanych reform sytuacja
finansowa i polityczna znacznie się
pogorszyła, a opozycja i opinia publiczna
stawały w coraz większej opozycji wobec
króla,
•W sierpniu 1788 r. król zdecydował się
zwołać Stany Generalne niezwoływane od
1614 r.,
•Po obaleniu monarchii 10.08.1792 r. króla
uwięziono, a 21.01.1793 r. został stracony
•Zgromadzenie Ustawodawcze ustanowiło, że
wszystkie obrazy, meble i dzieła sztuki z
pałaców królewskich zostaną przeniesione do
Luwru,
•Po obaleniu monarchii w 1792 r. pałac
wersalski stał się własnością publiczną,
wyposażenie wnętrz wystawiono na sprzedaż,
•W 1793 r. Komitet Ocalenia Publicznego
zarządził, że w pałacu zorganizowane zostaną:
szkoła centralna, biblioteka, pracownia
historyczna oraz muzeum malarstwa i rzeźby
francuskiej.

Ewolucja Wersalu

Cztery Kampanie

Rozkład projektu i poszczególne etapy rozbudowy

Ewolucja Wersalu
Po śmierci Kardynała Mazzarina w 1661, który pełnił funkcję regenta w czasach wczesnej młodości Ludwika XIV, król
rozpoczął swoje własne rządy. Od tego momentu konstrukcja i ekspansja Wersalu stały się synonimem absolutystycznych
rządów młodego władcy. Król Ludwik XIV po konfiskacie nieruchomości Fouquet’a skorzystał z talentów architektów Louis
Le Vau i Andre Le Notre oraz malarza, a zarazem wprawnego dekoratora, Charlesa Le Bruna w swej kampanii przebudowy
Wersalu, który w swojej historii doświadczył czterech głównych prac budowlanych i każda z nich odpowiadała wojnom
prowadzonym w okresie rządów Ludwika XIV.

1 Kampania
Pierwsza kampania przebudowy Wersalu miała miejsce w latach 1664-1668 i rozpoczęła się od festynu baletowo-muzycznego
zatytułowanego „Plaisirs de I’lle enchantee”, które odbyło się w dniach od 7 do 13 maja 1664 roku. Przyjęcie było rzekomo wydane
by uczcić dwie królowe Francji: Annę Austryjaczkę, Królową Matkę i Marię Teresę - żonę Ludwika XIV, ale w rzeczywistości było
wydane na cześć królewskiej kochanki, Luizy de La Valliere. To przyjęcie jest często uważane za preludium tzw. wojny dewolucyjnej,
którą Ludwik XIV wypowiedział Hiszpanii(1667-68).
Ta pierwsza kampania miała na celu wprowadzenie poprawek umożliwiających pomieszczenie w zamku i ogrodach 600 gości
zaproszonych na przyjecie.

2 Kampania
Druga kampania mająca miejsce w latach 1669-1672 była zainaugurowana przez podpisanie Traktatu Aix-La-Chapelle, kończącego wojnę
dewolucyjną. Podczas kampanii pałac zaczął przybierać dzisiejsza formę. Najważniejszą zmianą była modyfikacja tzw. koperty domku
myśliwskiego Ludwika XIII, która została dokonana przez Louis Le Vau. „Koperta” otaczała domek króla od północy, południa i zachodu. Nowa
struktura zapewniła kwatery dla króla i członków jego rodziny. Główne piętro zamku zawierało dwa apartamenty: pierwszy dla monarchy, drugi
dla królowej. Wielki Apartament króla zajmował północną część zameczku, a Wielki apartament królowej znajdował się w południowej części.
Zachodnia część budowli przeznaczona była w większości na taras, który później został zniszczony by zbudować Salę Lustrzaną. Na parterze
północnej części zamku znajdowały się łaźnie, zawierające ukryte ośmiokątne wanny z bieżącą zimną i ciepłą wodą.

Brat króla i jego żona , książę i księżniczka z dynastii Orleańskiej, zajmowali apartamenty na parterze w południowej
części zamku. Wyższe piętra przeznaczone były na prywatne komnaty dla króla i jego dzieci. Istotny dla projektu i
konstrukcji powyższych apartamentów królewskich jest fakt, że oba pomieszczenia miały tę samą konfigurację i
rozmiary, co było dotychczas niespotykaną cechą we francuskich projektach pałaców.

Oba „wielkie” apartamenty
królewskie formowane były
na kształt 7 amfiladowych
pokoi. Każdy z nich
dedykowany był jednemu z
ówcześnie znanych boskich
ciał i był personifikowany do
odpowiedniego greckorzymskiego bóstwa.
Dekoracje pokoi( prace
prowadzone były pod
zarządem Charlesa Le Bruna)
przedstawiały „heroiczne
działania króla” i były
przedstawione w formie
alegorycznej przez czyny
historycznych postaci z
przeszłości antycznej, jak na
przykład Aleksandra
Wielkiego.

3 Kampania
Trzecia kampania(1678-1684) zapoczątkowana była przez podpisanie traktatu Nimegen, kończącego wojnę niemiecką
prowadzoną w latach 1672-1678. Trzecia przebudowa kierowana była przez architekta Julesa Hardoui Mansart’a .W tym
czasie powstał Wersal w formie znanej obecnie. Mansart zaprojektował północne i południowe skrzydło Galerii
Zwierciadlanej oraz Oranżerię .

Le Brun był zaangażowany nie tylko w dekorowanie wnętrz, lecz także współpracował z Andre Le Notre zajmującym się
projektowaniem ogrodów. W maju 1682 Ludwik XIV oficjalnie przeniósł swój dwór do Wersalu, który w tym okresie stał się
symbolem superpotęgi Francji.

4 Kampania
Wkrótce po zakończeniu wojny z Ligą Augsburską (1688-1697) Ludwik XIV podjął ostatnią kampanie mającą na celu
przebudowę Wersalu. Czwarta kampania (1701-1710) skoncentrowana była głownie na konstrukcji Królewskiej Kaplicy,
zaprojektowanej przez Manstarta i dokończonej przez Roberta de Cotte i jego zespół. Wystąpiły również pewne przeróbki
królewskiego Małego Apartamentu –mianowicie Salonu Wolego Oka(Salon de l’Oeil de Boeu) i królewskiego alkierza. Z
zakończeniem kaplicy w 1710 w zasadzie cała konstrukcja Wersalu została ustalona; budowla pozostała nienaruszona przez
około dwadzieścia lat rządów Ludwika XV.

Kaplica królewska
Na piętrze pałacu znajduje się kaplica zbudowana w latach 1698-1710 według projektu Hardouin-Mansarta. Posiada ona
trzy nawy i czworoboczne filary podtrzymujące łuki zwieńczone galerią ze żłobionymi kolumnami. Na tym samym, piętrze
można podziwiać sześć wielkich komnat Wielkich Apartamentów (Grand Appartement), gdzie władca przyjmował swych
dworzan trzy razy w tygodniu, między szóstą a dziesiątą wieczorem.

Salon Herkulesa

Salon ten dziś łączący budynek
główny ze skrzydłem
północnym, początkowo był
miejscem, gdzie w latach 16821710 znajdowały się empory
czwartej tymczasowej kaplicy
wersalskiej. Dopiero po
przebudowie Roberta de Cotte,
od 1712 roku zaczął pełnić
funkcję salonu. Po śmierci
Ludwika XIV, prace dekoracyjne
zostały wznowione w 1725 za
rządów Ludwika XV. Barwne
marmury i pilastry z korynckimi
kapitelami z brązu złoconego
nawiązują do stylu Galerii
Zwierciadlanej. Jedynym
ustępstwem na rzecz stylu
Ludwika XV- rokoka, są
rzeźbione przez Jacques’a
Verbeckta ramy okalające dwa
obrazy Veroneza: Spotkanie
Eliezera i Rebeki oraz Ucztę u
Szymona.

Salon Wenus
Salon ten sąsiaduje za
Salonem Obfitości i
został utworzony przez
Mansarta z przodu
Wielkich Apartamentów.
Jego dekoracja była
zharmonizowana z
pozostałymi pokojami:
zdobiły go barwne
marmury i plafon ze
scenami ujętymi w ramy.
Na ścianach, płyciny z
prawdziwego marmuru
sąsiadują z malowanymi
jońskimi kolumnami i
kolumnami
namalowanymi- elementy
te tworzą pewną
odrębność dekoracyjną.
Na krótszych bokach Sali
malarz Jules Jean
Rousseau stworzył dwie
iluzjonistyczne
perspektywy
przedstawiające antyczne
galerie i portyki,
natomiast pomiędzy
oknami znalazły się
pozorne nisze z
malowanymi posągami.

Salon Diany

Do 1675 roku
salon ten był
pierwszym pokojem
Wielkich
Apartamentów,
mającym
bezpośrednie
połączenie ze
Schodami
Ambasadorów.
Nazwa salonu
pozwala rozpoznać
temat kompozycji
umieszczonych nad
drzwiami i
centralnego
malowidła na
plafonie- Diana
patronująca
żeglarzom i
myśliwym pędzla
Gabriela
Blancharda.

Salon Marsa
W centralnej części plafonu widnieje
scena Mars na rydwanie ciągniony przez
wilki, pędzla Claude’a Audrana, malowana
w skrócie perspektywicznym. Obok
znajduje się Zwycięstwo podtrzymywane
przez Herkulesa(Jean Baptiste’a
Jouveneta) oraz kompozycja Strach, lęk i
trwoga zwyciężająca moce ziemi(Rene
Antoine’a Houasse’a. Sześć malowanych
medalionów opiewa czyny wojenne
wielkich wodzów starożytnych- Cezara i
Cyrusa, Konstantyna Wielkiego i
Antoniusza, Demetriusza i Aleksandra
Sewera. A zatem, jeszcze raz został
przywołany świat antyczny, ale mimo to
szczegóły kompozycji nawiązują do
wydarzeń aktualnych- sztandary to
wspomnienie stanowiska Ludwika XIV
wobec zwycięstwa pod
Szentgotthard(Węgry), odniesionego nad
imperium otomańskim w 1664 roku, a
fragmenty statków przypominają o
handlowych przedsięwzięciach
Francuzów w Indiach.

Maria Leszczyńska-żona Ludwika XV

Salon Merkurego
Salon ten pełnił funkcję
przedpokoju Wielkich
Apartamentów, nazywano
go również „pokojem łoża”,
czyli sypialnią
reprezentacyjną, nad którą
rozpościerał się plafon
malowany przez Jean’a
Baptiste’a de
Champagine’a,
przedstawiający Merkurego
na rydwanie ciągnionym
przez koguty,
poprzedzanym przez
gwiazdę poranną i
towarzyszące jej sztuki i
nauki. W Salonie
Merkurego, podobnie jak w
sąsiednich pokojach,
odbywały się słynne
„wieczory apartamentowe”.
Każda sala miała swoje
przeznaczenie: rodzina
królewska bawiła się w
Salonie Merkurego, w
Salonie Marsa odbywały się
przeróżne gry, a po nich
koncert i bal, stół bilardowy
był ustawiony w Salonie
Diany, w Salonie Wenus
serwowano przekąski, a w
Salonie Obfitości gorące i
zimne napoje, Salon Apolla
natomiast zmieniał się w
salę muzyki i tańca.

Salon Apolla
Skoro Ludwik XIV
jako swój symbol
wybrał słońce,
musiał mieć salon
poświęcony
Apollinowi, bogu
słońca. W
środkowej partii
plafonu pędzla
Charles’a de La
Fosse,
podtrzymywanej
przez rzeźbione i
złocone figury
kobiece, ukazano
świetlistego Apolla
mknącego na
rydwanie w
otoczeniu czterech
pór roku. Salon
Apolla,
początkowo
sypialnia
reprezentacyjna(p
óźniej rolę tę pełnił
Salon Merkurego),
stał się po 1682
roku Salą
Tronową. Jednak
podczas
„wieczorów
apartamentowych”
był przekształcany
w salę muzyki i
tańca.

Salon Wojny
W okresie rozbudowy
pałacu wg projektu Le
Vau północno- zachodni
narożnik zajmował Salon
Jowisza, pełniący
wówczas rolę Wielkiego
Gabinetu. Po utworzeniu
Galerii Zwierciadlanej
zastąpił go Salon Wojny,
a jego nową dekorację
powierzono Le Brunowi i
Mansartowi. W trakcie
przekształcania Salonu
Jowisza w Salon Wojny
dekoracje o tematyce
mitologicznej musiały
ustąpić miejsca
historycznym- największy
nacisk położono na
wyeksponowanie
wojennych dokonań
Ludwika XIV.

Galeria Zwierciadlana
Galeria zwierciadlana to serce
wersalu i jego symbol. Najpierw
znajdowała się tu terasa włoska
wzniesiona przez Le Vau(1670).
Latem 1678 roku Mansart w
miejscu tarasu i dwóch salonów
które leżały na jego
krańcach(gabinet i sypialnia),
stworzył jedną długą, 73metrową salę. Dzięki temu
zewnętrzna bryła pałacu stała
się bardzo jednolita. Dekorację
wnętrz (1681 do 1686)
powierzono Le Brunowi, który
wykreował tutaj, na zlecenie
Colberta z 1671 roku, styl zwany
francuskim. Naprzeciwko
wielkich okien, półkolistych u
góry, biegnie siedemnaście
arkad z lustrami na całej
wysokości. Ten powtarzający się
motyw lustrzanej dekoracji
spowodował, ze galeria
wersalska stała się wyjątkowa i
oryginalna. W galerii
zwierciadlanej, podobnie jak w
Wielkich Apartamentach, Le
Brun zastosował dekorację
malarską sklepienia,
zachowując podział na
poszczególne kompozycje, co
było rozwiązaniem nieco
przestarzałym.

Salon Pokoju
Salon ten,
usytuowany w
południowozachodnim
narożniku
głównego
korpusu
Wersalu,
stanowi pendant
do Salonu
Wojny. Pokój
ten, podobnie
jak Salon Wojny,
otwiera się
wielką arkadą
na galerię;
wzorcem
takiego
rozwiązania był
najprawdopodob
niej pałac rodu
Colonna w
Rzymie.

Salon Wolego Oka

Sypialnia królowej

Sala Tronowa

Ogród wersalski
Ogród wersalskii jest uważany za pierwowzór ogrodu w stylu francuskim, ze względu na swe eleganckie
rozplanowanie i dekoracje, które nie są ani przesadne ani ubogie. Ogród zaprojektowany przez Le Notreà zajmuje
obszar o powierzchni 250 akrów. Stanowi on nie tylko integralną część pałacu, ale i jego dopełnienie

Ogród powstał na geometrycznym planie, jednak nie można mówić a jego monotonii. U stóp centralnego tarasu w basenie
Latony (Leto) znajduje się arcydzieło Maryègo ukazujące boginię z synem i córką, Apollonem i Dianą

Basen Apollina

Rzeźba góruje nad koncentrycznymi basenami w kształcie piramidy. Za basenem Latony rozciąga się długa Aleja Tapis-Vert (zielonych
dywanów), która prowadzi do basenu Apollina. Rydwan ciągniony przez cztery konie wynurza się władczo z wody, zaś Trytony
dmuchają w muszle oznajmiając nadejście boga. Ta dynamiczna i równocześnie majestatyczna grupa dłuta Turbyègo stanowi niejako
symbol okresu największej świetności Wersalu. Za basenem Apollina rozciąga się obszar zieleni z wielkim kanałem, którego bieg
przecina w połowie mały kanał.

Basen Apollina

Wioska Królowej
Od 1783 roku w północnej części posiadłości Królowej pojawiło się
osiemnaście chat krytych słomą. Wioska Marii Antoniny może stanowić
przykład bardzo szczegółowej koncepcji tego typu ogrodów, budzących
zachwyt w ostatnich latach ancien regime ‘u.

W skład założenia wchodzi staw wokół którego wznosi się dwanaście
domów, jest również mostek nad wodą, wieża i chaty kryte słomą.
Wioska Królowej stanowiła naturalne przedłużenie ogrodu angielskiego.
Kształtował się nowy modem życia-prywatnego i rodzinnego.

Latarnia

Młyn

Winnica

Świątynia Miłości

Świątynia Miłości

Opracowanie-Paweł Janowiak
[email protected]

Slide 61

Wersal
Chateau de Versailles

WERSAL

Charakterystyka

Wersal
Chateau de Versailles
Położenie
Versailles, Francja
Czas powstania
1661 - 1774
Typ
Pałac królewski
Styl architektoniczny
Barok
Materiały
Kamień, Cegła
Koszt budowy
Ok. 500 milionów marek
Powierzchnia
100 hektarów - ogrody Wersalu
Architekci
André Le Notre, Louis Le Vau, Jules HardouinMansart, Charles Le Brun, Robert de Cotte,
Ange-Janques Bagriel

Wersal Królów

Wersal Ludwika XIII
•Wstępując na tron miał 9 lat, a regencję
powierzono jego matce- Marii Medycejskiej,
•Stanowisko pierwszego ministra powierzył
kardynałowi Richelieu,
•W państwie panował kryzys finansowy- brak
pieniędzy na prowadzenie prac
architektonicznych,
•Ludwik XIII postanowił zbudować niewielką
budowlę na terenach wcześniej należących do
Gondich,

•W 1623 r. nadzór nad budową pawilonu
myśliwskiego powierzono Nicholasowi Huau,
•W latach 1631- 1634 przebudowę domku króla
powierzono Philibertowi Le Roy.

Wersal Ludwika XIV

•1661: śmierć kardynała Mazarina,
•w rządzeniu król korzystał z rad ministrów Le
Tellier’a, Fouquet i Lionne,
•dwadzieścia pierwszych lat panowania
Ludwika XIV upłynęło pod znakiem rozwoju
gospodarczego i kulturalnego,
•nastąpiła reorganizacja administracji,
sądownictwa i finansów; podjęto szereg
kroków przeciw arystokracji, ograniczono
uprawnienia gubernatorów prowincji,
•Ludwik XIV głosił niezależność władzy
świeckiej i wolność Kościoła francuskiego
wobec Watykanu; zwalczał działalność
jansenistów i protestantów,

•Król prowadził wojnę z Hiszpanią pod
pretekstem niespłacenia przez Hiszpanię
posagu Marii Teresy; w 1668 r. Ludwik XIV
podpisał w Akwizgranie traktat z Hiszpanią,

Wersal Ludwika XV

•W młodych latach króla
regencję powierzono księciu
Filipowi Orleańskiemu,
•W okresie tym nastąpiła
spłata ogromnego zadłużenia,
co pozwoliło ożywić
gospodarkę,
•Długie panowanie Ludwika
XV było okresem względnego
pokoju i dobrobytu,

Bassin trianon

Wersal Ludwika XVI

•Po całej serii nieudanych reform sytuacja
finansowa i polityczna znacznie się
pogorszyła, a opozycja i opinia publiczna
stawały w coraz większej opozycji wobec
króla,
•W sierpniu 1788 r. król zdecydował się
zwołać Stany Generalne niezwoływane od
1614 r.,
•Po obaleniu monarchii 10.08.1792 r. króla
uwięziono, a 21.01.1793 r. został stracony
•Zgromadzenie Ustawodawcze ustanowiło, że
wszystkie obrazy, meble i dzieła sztuki z
pałaców królewskich zostaną przeniesione do
Luwru,
•Po obaleniu monarchii w 1792 r. pałac
wersalski stał się własnością publiczną,
wyposażenie wnętrz wystawiono na sprzedaż,
•W 1793 r. Komitet Ocalenia Publicznego
zarządził, że w pałacu zorganizowane zostaną:
szkoła centralna, biblioteka, pracownia
historyczna oraz muzeum malarstwa i rzeźby
francuskiej.

Ewolucja Wersalu

Cztery Kampanie

Rozkład projektu i poszczególne etapy rozbudowy

Ewolucja Wersalu
Po śmierci Kardynała Mazzarina w 1661, który pełnił funkcję regenta w czasach wczesnej młodości Ludwika XIV, król
rozpoczął swoje własne rządy. Od tego momentu konstrukcja i ekspansja Wersalu stały się synonimem absolutystycznych
rządów młodego władcy. Król Ludwik XIV po konfiskacie nieruchomości Fouquet’a skorzystał z talentów architektów Louis
Le Vau i Andre Le Notre oraz malarza, a zarazem wprawnego dekoratora, Charlesa Le Bruna w swej kampanii przebudowy
Wersalu, który w swojej historii doświadczył czterech głównych prac budowlanych i każda z nich odpowiadała wojnom
prowadzonym w okresie rządów Ludwika XIV.

1 Kampania
Pierwsza kampania przebudowy Wersalu miała miejsce w latach 1664-1668 i rozpoczęła się od festynu baletowo-muzycznego
zatytułowanego „Plaisirs de I’lle enchantee”, które odbyło się w dniach od 7 do 13 maja 1664 roku. Przyjęcie było rzekomo wydane
by uczcić dwie królowe Francji: Annę Austryjaczkę, Królową Matkę i Marię Teresę - żonę Ludwika XIV, ale w rzeczywistości było
wydane na cześć królewskiej kochanki, Luizy de La Valliere. To przyjęcie jest często uważane za preludium tzw. wojny dewolucyjnej,
którą Ludwik XIV wypowiedział Hiszpanii(1667-68).
Ta pierwsza kampania miała na celu wprowadzenie poprawek umożliwiających pomieszczenie w zamku i ogrodach 600 gości
zaproszonych na przyjecie.

2 Kampania
Druga kampania mająca miejsce w latach 1669-1672 była zainaugurowana przez podpisanie Traktatu Aix-La-Chapelle, kończącego wojnę
dewolucyjną. Podczas kampanii pałac zaczął przybierać dzisiejsza formę. Najważniejszą zmianą była modyfikacja tzw. koperty domku
myśliwskiego Ludwika XIII, która została dokonana przez Louis Le Vau. „Koperta” otaczała domek króla od północy, południa i zachodu. Nowa
struktura zapewniła kwatery dla króla i członków jego rodziny. Główne piętro zamku zawierało dwa apartamenty: pierwszy dla monarchy, drugi
dla królowej. Wielki Apartament króla zajmował północną część zameczku, a Wielki apartament królowej znajdował się w południowej części.
Zachodnia część budowli przeznaczona była w większości na taras, który później został zniszczony by zbudować Salę Lustrzaną. Na parterze
północnej części zamku znajdowały się łaźnie, zawierające ukryte ośmiokątne wanny z bieżącą zimną i ciepłą wodą.

Brat króla i jego żona , książę i księżniczka z dynastii Orleańskiej, zajmowali apartamenty na parterze w południowej
części zamku. Wyższe piętra przeznaczone były na prywatne komnaty dla króla i jego dzieci. Istotny dla projektu i
konstrukcji powyższych apartamentów królewskich jest fakt, że oba pomieszczenia miały tę samą konfigurację i
rozmiary, co było dotychczas niespotykaną cechą we francuskich projektach pałaców.

Oba „wielkie” apartamenty
królewskie formowane były
na kształt 7 amfiladowych
pokoi. Każdy z nich
dedykowany był jednemu z
ówcześnie znanych boskich
ciał i był personifikowany do
odpowiedniego greckorzymskiego bóstwa.
Dekoracje pokoi( prace
prowadzone były pod
zarządem Charlesa Le Bruna)
przedstawiały „heroiczne
działania króla” i były
przedstawione w formie
alegorycznej przez czyny
historycznych postaci z
przeszłości antycznej, jak na
przykład Aleksandra
Wielkiego.

3 Kampania
Trzecia kampania(1678-1684) zapoczątkowana była przez podpisanie traktatu Nimegen, kończącego wojnę niemiecką
prowadzoną w latach 1672-1678. Trzecia przebudowa kierowana była przez architekta Julesa Hardoui Mansart’a .W tym
czasie powstał Wersal w formie znanej obecnie. Mansart zaprojektował północne i południowe skrzydło Galerii
Zwierciadlanej oraz Oranżerię .

Le Brun był zaangażowany nie tylko w dekorowanie wnętrz, lecz także współpracował z Andre Le Notre zajmującym się
projektowaniem ogrodów. W maju 1682 Ludwik XIV oficjalnie przeniósł swój dwór do Wersalu, który w tym okresie stał się
symbolem superpotęgi Francji.

4 Kampania
Wkrótce po zakończeniu wojny z Ligą Augsburską (1688-1697) Ludwik XIV podjął ostatnią kampanie mającą na celu
przebudowę Wersalu. Czwarta kampania (1701-1710) skoncentrowana była głownie na konstrukcji Królewskiej Kaplicy,
zaprojektowanej przez Manstarta i dokończonej przez Roberta de Cotte i jego zespół. Wystąpiły również pewne przeróbki
królewskiego Małego Apartamentu –mianowicie Salonu Wolego Oka(Salon de l’Oeil de Boeu) i królewskiego alkierza. Z
zakończeniem kaplicy w 1710 w zasadzie cała konstrukcja Wersalu została ustalona; budowla pozostała nienaruszona przez
około dwadzieścia lat rządów Ludwika XV.

Kaplica królewska
Na piętrze pałacu znajduje się kaplica zbudowana w latach 1698-1710 według projektu Hardouin-Mansarta. Posiada ona
trzy nawy i czworoboczne filary podtrzymujące łuki zwieńczone galerią ze żłobionymi kolumnami. Na tym samym, piętrze
można podziwiać sześć wielkich komnat Wielkich Apartamentów (Grand Appartement), gdzie władca przyjmował swych
dworzan trzy razy w tygodniu, między szóstą a dziesiątą wieczorem.

Salon Herkulesa

Salon ten dziś łączący budynek
główny ze skrzydłem
północnym, początkowo był
miejscem, gdzie w latach 16821710 znajdowały się empory
czwartej tymczasowej kaplicy
wersalskiej. Dopiero po
przebudowie Roberta de Cotte,
od 1712 roku zaczął pełnić
funkcję salonu. Po śmierci
Ludwika XIV, prace dekoracyjne
zostały wznowione w 1725 za
rządów Ludwika XV. Barwne
marmury i pilastry z korynckimi
kapitelami z brązu złoconego
nawiązują do stylu Galerii
Zwierciadlanej. Jedynym
ustępstwem na rzecz stylu
Ludwika XV- rokoka, są
rzeźbione przez Jacques’a
Verbeckta ramy okalające dwa
obrazy Veroneza: Spotkanie
Eliezera i Rebeki oraz Ucztę u
Szymona.

Salon Wenus
Salon ten sąsiaduje za
Salonem Obfitości i
został utworzony przez
Mansarta z przodu
Wielkich Apartamentów.
Jego dekoracja była
zharmonizowana z
pozostałymi pokojami:
zdobiły go barwne
marmury i plafon ze
scenami ujętymi w ramy.
Na ścianach, płyciny z
prawdziwego marmuru
sąsiadują z malowanymi
jońskimi kolumnami i
kolumnami
namalowanymi- elementy
te tworzą pewną
odrębność dekoracyjną.
Na krótszych bokach Sali
malarz Jules Jean
Rousseau stworzył dwie
iluzjonistyczne
perspektywy
przedstawiające antyczne
galerie i portyki,
natomiast pomiędzy
oknami znalazły się
pozorne nisze z
malowanymi posągami.

Salon Diany

Do 1675 roku
salon ten był
pierwszym pokojem
Wielkich
Apartamentów,
mającym
bezpośrednie
połączenie ze
Schodami
Ambasadorów.
Nazwa salonu
pozwala rozpoznać
temat kompozycji
umieszczonych nad
drzwiami i
centralnego
malowidła na
plafonie- Diana
patronująca
żeglarzom i
myśliwym pędzla
Gabriela
Blancharda.

Salon Marsa
W centralnej części plafonu widnieje
scena Mars na rydwanie ciągniony przez
wilki, pędzla Claude’a Audrana, malowana
w skrócie perspektywicznym. Obok
znajduje się Zwycięstwo podtrzymywane
przez Herkulesa(Jean Baptiste’a
Jouveneta) oraz kompozycja Strach, lęk i
trwoga zwyciężająca moce ziemi(Rene
Antoine’a Houasse’a. Sześć malowanych
medalionów opiewa czyny wojenne
wielkich wodzów starożytnych- Cezara i
Cyrusa, Konstantyna Wielkiego i
Antoniusza, Demetriusza i Aleksandra
Sewera. A zatem, jeszcze raz został
przywołany świat antyczny, ale mimo to
szczegóły kompozycji nawiązują do
wydarzeń aktualnych- sztandary to
wspomnienie stanowiska Ludwika XIV
wobec zwycięstwa pod
Szentgotthard(Węgry), odniesionego nad
imperium otomańskim w 1664 roku, a
fragmenty statków przypominają o
handlowych przedsięwzięciach
Francuzów w Indiach.

Maria Leszczyńska-żona Ludwika XV

Salon Merkurego
Salon ten pełnił funkcję
przedpokoju Wielkich
Apartamentów, nazywano
go również „pokojem łoża”,
czyli sypialnią
reprezentacyjną, nad którą
rozpościerał się plafon
malowany przez Jean’a
Baptiste’a de
Champagine’a,
przedstawiający Merkurego
na rydwanie ciągnionym
przez koguty,
poprzedzanym przez
gwiazdę poranną i
towarzyszące jej sztuki i
nauki. W Salonie
Merkurego, podobnie jak w
sąsiednich pokojach,
odbywały się słynne
„wieczory apartamentowe”.
Każda sala miała swoje
przeznaczenie: rodzina
królewska bawiła się w
Salonie Merkurego, w
Salonie Marsa odbywały się
przeróżne gry, a po nich
koncert i bal, stół bilardowy
był ustawiony w Salonie
Diany, w Salonie Wenus
serwowano przekąski, a w
Salonie Obfitości gorące i
zimne napoje, Salon Apolla
natomiast zmieniał się w
salę muzyki i tańca.

Salon Apolla
Skoro Ludwik XIV
jako swój symbol
wybrał słońce,
musiał mieć salon
poświęcony
Apollinowi, bogu
słońca. W
środkowej partii
plafonu pędzla
Charles’a de La
Fosse,
podtrzymywanej
przez rzeźbione i
złocone figury
kobiece, ukazano
świetlistego Apolla
mknącego na
rydwanie w
otoczeniu czterech
pór roku. Salon
Apolla,
początkowo
sypialnia
reprezentacyjna(p
óźniej rolę tę pełnił
Salon Merkurego),
stał się po 1682
roku Salą
Tronową. Jednak
podczas
„wieczorów
apartamentowych”
był przekształcany
w salę muzyki i
tańca.

Salon Wojny
W okresie rozbudowy
pałacu wg projektu Le
Vau północno- zachodni
narożnik zajmował Salon
Jowisza, pełniący
wówczas rolę Wielkiego
Gabinetu. Po utworzeniu
Galerii Zwierciadlanej
zastąpił go Salon Wojny,
a jego nową dekorację
powierzono Le Brunowi i
Mansartowi. W trakcie
przekształcania Salonu
Jowisza w Salon Wojny
dekoracje o tematyce
mitologicznej musiały
ustąpić miejsca
historycznym- największy
nacisk położono na
wyeksponowanie
wojennych dokonań
Ludwika XIV.

Galeria Zwierciadlana
Galeria zwierciadlana to serce
wersalu i jego symbol. Najpierw
znajdowała się tu terasa włoska
wzniesiona przez Le Vau(1670).
Latem 1678 roku Mansart w
miejscu tarasu i dwóch salonów
które leżały na jego
krańcach(gabinet i sypialnia),
stworzył jedną długą, 73metrową salę. Dzięki temu
zewnętrzna bryła pałacu stała
się bardzo jednolita. Dekorację
wnętrz (1681 do 1686)
powierzono Le Brunowi, który
wykreował tutaj, na zlecenie
Colberta z 1671 roku, styl zwany
francuskim. Naprzeciwko
wielkich okien, półkolistych u
góry, biegnie siedemnaście
arkad z lustrami na całej
wysokości. Ten powtarzający się
motyw lustrzanej dekoracji
spowodował, ze galeria
wersalska stała się wyjątkowa i
oryginalna. W galerii
zwierciadlanej, podobnie jak w
Wielkich Apartamentach, Le
Brun zastosował dekorację
malarską sklepienia,
zachowując podział na
poszczególne kompozycje, co
było rozwiązaniem nieco
przestarzałym.

Salon Pokoju
Salon ten,
usytuowany w
południowozachodnim
narożniku
głównego
korpusu
Wersalu,
stanowi pendant
do Salonu
Wojny. Pokój
ten, podobnie
jak Salon Wojny,
otwiera się
wielką arkadą
na galerię;
wzorcem
takiego
rozwiązania był
najprawdopodob
niej pałac rodu
Colonna w
Rzymie.

Salon Wolego Oka

Sypialnia królowej

Sala Tronowa

Ogród wersalski
Ogród wersalskii jest uważany za pierwowzór ogrodu w stylu francuskim, ze względu na swe eleganckie
rozplanowanie i dekoracje, które nie są ani przesadne ani ubogie. Ogród zaprojektowany przez Le Notreà zajmuje
obszar o powierzchni 250 akrów. Stanowi on nie tylko integralną część pałacu, ale i jego dopełnienie

Ogród powstał na geometrycznym planie, jednak nie można mówić a jego monotonii. U stóp centralnego tarasu w basenie
Latony (Leto) znajduje się arcydzieło Maryègo ukazujące boginię z synem i córką, Apollonem i Dianą

Basen Apollina

Rzeźba góruje nad koncentrycznymi basenami w kształcie piramidy. Za basenem Latony rozciąga się długa Aleja Tapis-Vert (zielonych
dywanów), która prowadzi do basenu Apollina. Rydwan ciągniony przez cztery konie wynurza się władczo z wody, zaś Trytony
dmuchają w muszle oznajmiając nadejście boga. Ta dynamiczna i równocześnie majestatyczna grupa dłuta Turbyègo stanowi niejako
symbol okresu największej świetności Wersalu. Za basenem Apollina rozciąga się obszar zieleni z wielkim kanałem, którego bieg
przecina w połowie mały kanał.

Basen Apollina

Wioska Królowej
Od 1783 roku w północnej części posiadłości Królowej pojawiło się
osiemnaście chat krytych słomą. Wioska Marii Antoniny może stanowić
przykład bardzo szczegółowej koncepcji tego typu ogrodów, budzących
zachwyt w ostatnich latach ancien regime ‘u.

W skład założenia wchodzi staw wokół którego wznosi się dwanaście
domów, jest również mostek nad wodą, wieża i chaty kryte słomą.
Wioska Królowej stanowiła naturalne przedłużenie ogrodu angielskiego.
Kształtował się nowy modem życia-prywatnego i rodzinnego.

Latarnia

Młyn

Winnica

Świątynia Miłości

Świątynia Miłości

Opracowanie-Paweł Janowiak
[email protected]

Slide 62

Wersal
Chateau de Versailles

WERSAL

Charakterystyka

Wersal
Chateau de Versailles
Położenie
Versailles, Francja
Czas powstania
1661 - 1774
Typ
Pałac królewski
Styl architektoniczny
Barok
Materiały
Kamień, Cegła
Koszt budowy
Ok. 500 milionów marek
Powierzchnia
100 hektarów - ogrody Wersalu
Architekci
André Le Notre, Louis Le Vau, Jules HardouinMansart, Charles Le Brun, Robert de Cotte,
Ange-Janques Bagriel

Wersal Królów

Wersal Ludwika XIII
•Wstępując na tron miał 9 lat, a regencję
powierzono jego matce- Marii Medycejskiej,
•Stanowisko pierwszego ministra powierzył
kardynałowi Richelieu,
•W państwie panował kryzys finansowy- brak
pieniędzy na prowadzenie prac
architektonicznych,
•Ludwik XIII postanowił zbudować niewielką
budowlę na terenach wcześniej należących do
Gondich,

•W 1623 r. nadzór nad budową pawilonu
myśliwskiego powierzono Nicholasowi Huau,
•W latach 1631- 1634 przebudowę domku króla
powierzono Philibertowi Le Roy.

Wersal Ludwika XIV

•1661: śmierć kardynała Mazarina,
•w rządzeniu król korzystał z rad ministrów Le
Tellier’a, Fouquet i Lionne,
•dwadzieścia pierwszych lat panowania
Ludwika XIV upłynęło pod znakiem rozwoju
gospodarczego i kulturalnego,
•nastąpiła reorganizacja administracji,
sądownictwa i finansów; podjęto szereg
kroków przeciw arystokracji, ograniczono
uprawnienia gubernatorów prowincji,
•Ludwik XIV głosił niezależność władzy
świeckiej i wolność Kościoła francuskiego
wobec Watykanu; zwalczał działalność
jansenistów i protestantów,

•Król prowadził wojnę z Hiszpanią pod
pretekstem niespłacenia przez Hiszpanię
posagu Marii Teresy; w 1668 r. Ludwik XIV
podpisał w Akwizgranie traktat z Hiszpanią,

Wersal Ludwika XV

•W młodych latach króla
regencję powierzono księciu
Filipowi Orleańskiemu,
•W okresie tym nastąpiła
spłata ogromnego zadłużenia,
co pozwoliło ożywić
gospodarkę,
•Długie panowanie Ludwika
XV było okresem względnego
pokoju i dobrobytu,

Bassin trianon

Wersal Ludwika XVI

•Po całej serii nieudanych reform sytuacja
finansowa i polityczna znacznie się
pogorszyła, a opozycja i opinia publiczna
stawały w coraz większej opozycji wobec
króla,
•W sierpniu 1788 r. król zdecydował się
zwołać Stany Generalne niezwoływane od
1614 r.,
•Po obaleniu monarchii 10.08.1792 r. króla
uwięziono, a 21.01.1793 r. został stracony
•Zgromadzenie Ustawodawcze ustanowiło, że
wszystkie obrazy, meble i dzieła sztuki z
pałaców królewskich zostaną przeniesione do
Luwru,
•Po obaleniu monarchii w 1792 r. pałac
wersalski stał się własnością publiczną,
wyposażenie wnętrz wystawiono na sprzedaż,
•W 1793 r. Komitet Ocalenia Publicznego
zarządził, że w pałacu zorganizowane zostaną:
szkoła centralna, biblioteka, pracownia
historyczna oraz muzeum malarstwa i rzeźby
francuskiej.

Ewolucja Wersalu

Cztery Kampanie

Rozkład projektu i poszczególne etapy rozbudowy

Ewolucja Wersalu
Po śmierci Kardynała Mazzarina w 1661, który pełnił funkcję regenta w czasach wczesnej młodości Ludwika XIV, król
rozpoczął swoje własne rządy. Od tego momentu konstrukcja i ekspansja Wersalu stały się synonimem absolutystycznych
rządów młodego władcy. Król Ludwik XIV po konfiskacie nieruchomości Fouquet’a skorzystał z talentów architektów Louis
Le Vau i Andre Le Notre oraz malarza, a zarazem wprawnego dekoratora, Charlesa Le Bruna w swej kampanii przebudowy
Wersalu, który w swojej historii doświadczył czterech głównych prac budowlanych i każda z nich odpowiadała wojnom
prowadzonym w okresie rządów Ludwika XIV.

1 Kampania
Pierwsza kampania przebudowy Wersalu miała miejsce w latach 1664-1668 i rozpoczęła się od festynu baletowo-muzycznego
zatytułowanego „Plaisirs de I’lle enchantee”, które odbyło się w dniach od 7 do 13 maja 1664 roku. Przyjęcie było rzekomo wydane
by uczcić dwie królowe Francji: Annę Austryjaczkę, Królową Matkę i Marię Teresę - żonę Ludwika XIV, ale w rzeczywistości było
wydane na cześć królewskiej kochanki, Luizy de La Valliere. To przyjęcie jest często uważane za preludium tzw. wojny dewolucyjnej,
którą Ludwik XIV wypowiedział Hiszpanii(1667-68).
Ta pierwsza kampania miała na celu wprowadzenie poprawek umożliwiających pomieszczenie w zamku i ogrodach 600 gości
zaproszonych na przyjecie.

2 Kampania
Druga kampania mająca miejsce w latach 1669-1672 była zainaugurowana przez podpisanie Traktatu Aix-La-Chapelle, kończącego wojnę
dewolucyjną. Podczas kampanii pałac zaczął przybierać dzisiejsza formę. Najważniejszą zmianą była modyfikacja tzw. koperty domku
myśliwskiego Ludwika XIII, która została dokonana przez Louis Le Vau. „Koperta” otaczała domek króla od północy, południa i zachodu. Nowa
struktura zapewniła kwatery dla króla i członków jego rodziny. Główne piętro zamku zawierało dwa apartamenty: pierwszy dla monarchy, drugi
dla królowej. Wielki Apartament króla zajmował północną część zameczku, a Wielki apartament królowej znajdował się w południowej części.
Zachodnia część budowli przeznaczona była w większości na taras, który później został zniszczony by zbudować Salę Lustrzaną. Na parterze
północnej części zamku znajdowały się łaźnie, zawierające ukryte ośmiokątne wanny z bieżącą zimną i ciepłą wodą.

Brat króla i jego żona , książę i księżniczka z dynastii Orleańskiej, zajmowali apartamenty na parterze w południowej
części zamku. Wyższe piętra przeznaczone były na prywatne komnaty dla króla i jego dzieci. Istotny dla projektu i
konstrukcji powyższych apartamentów królewskich jest fakt, że oba pomieszczenia miały tę samą konfigurację i
rozmiary, co było dotychczas niespotykaną cechą we francuskich projektach pałaców.

Oba „wielkie” apartamenty
królewskie formowane były
na kształt 7 amfiladowych
pokoi. Każdy z nich
dedykowany był jednemu z
ówcześnie znanych boskich
ciał i był personifikowany do
odpowiedniego greckorzymskiego bóstwa.
Dekoracje pokoi( prace
prowadzone były pod
zarządem Charlesa Le Bruna)
przedstawiały „heroiczne
działania króla” i były
przedstawione w formie
alegorycznej przez czyny
historycznych postaci z
przeszłości antycznej, jak na
przykład Aleksandra
Wielkiego.

3 Kampania
Trzecia kampania(1678-1684) zapoczątkowana była przez podpisanie traktatu Nimegen, kończącego wojnę niemiecką
prowadzoną w latach 1672-1678. Trzecia przebudowa kierowana była przez architekta Julesa Hardoui Mansart’a .W tym
czasie powstał Wersal w formie znanej obecnie. Mansart zaprojektował północne i południowe skrzydło Galerii
Zwierciadlanej oraz Oranżerię .

Le Brun był zaangażowany nie tylko w dekorowanie wnętrz, lecz także współpracował z Andre Le Notre zajmującym się
projektowaniem ogrodów. W maju 1682 Ludwik XIV oficjalnie przeniósł swój dwór do Wersalu, który w tym okresie stał się
symbolem superpotęgi Francji.

4 Kampania
Wkrótce po zakończeniu wojny z Ligą Augsburską (1688-1697) Ludwik XIV podjął ostatnią kampanie mającą na celu
przebudowę Wersalu. Czwarta kampania (1701-1710) skoncentrowana była głownie na konstrukcji Królewskiej Kaplicy,
zaprojektowanej przez Manstarta i dokończonej przez Roberta de Cotte i jego zespół. Wystąpiły również pewne przeróbki
królewskiego Małego Apartamentu –mianowicie Salonu Wolego Oka(Salon de l’Oeil de Boeu) i królewskiego alkierza. Z
zakończeniem kaplicy w 1710 w zasadzie cała konstrukcja Wersalu została ustalona; budowla pozostała nienaruszona przez
około dwadzieścia lat rządów Ludwika XV.

Kaplica królewska
Na piętrze pałacu znajduje się kaplica zbudowana w latach 1698-1710 według projektu Hardouin-Mansarta. Posiada ona
trzy nawy i czworoboczne filary podtrzymujące łuki zwieńczone galerią ze żłobionymi kolumnami. Na tym samym, piętrze
można podziwiać sześć wielkich komnat Wielkich Apartamentów (Grand Appartement), gdzie władca przyjmował swych
dworzan trzy razy w tygodniu, między szóstą a dziesiątą wieczorem.

Salon Herkulesa

Salon ten dziś łączący budynek
główny ze skrzydłem
północnym, początkowo był
miejscem, gdzie w latach 16821710 znajdowały się empory
czwartej tymczasowej kaplicy
wersalskiej. Dopiero po
przebudowie Roberta de Cotte,
od 1712 roku zaczął pełnić
funkcję salonu. Po śmierci
Ludwika XIV, prace dekoracyjne
zostały wznowione w 1725 za
rządów Ludwika XV. Barwne
marmury i pilastry z korynckimi
kapitelami z brązu złoconego
nawiązują do stylu Galerii
Zwierciadlanej. Jedynym
ustępstwem na rzecz stylu
Ludwika XV- rokoka, są
rzeźbione przez Jacques’a
Verbeckta ramy okalające dwa
obrazy Veroneza: Spotkanie
Eliezera i Rebeki oraz Ucztę u
Szymona.

Salon Wenus
Salon ten sąsiaduje za
Salonem Obfitości i
został utworzony przez
Mansarta z przodu
Wielkich Apartamentów.
Jego dekoracja była
zharmonizowana z
pozostałymi pokojami:
zdobiły go barwne
marmury i plafon ze
scenami ujętymi w ramy.
Na ścianach, płyciny z
prawdziwego marmuru
sąsiadują z malowanymi
jońskimi kolumnami i
kolumnami
namalowanymi- elementy
te tworzą pewną
odrębność dekoracyjną.
Na krótszych bokach Sali
malarz Jules Jean
Rousseau stworzył dwie
iluzjonistyczne
perspektywy
przedstawiające antyczne
galerie i portyki,
natomiast pomiędzy
oknami znalazły się
pozorne nisze z
malowanymi posągami.

Salon Diany

Do 1675 roku
salon ten był
pierwszym pokojem
Wielkich
Apartamentów,
mającym
bezpośrednie
połączenie ze
Schodami
Ambasadorów.
Nazwa salonu
pozwala rozpoznać
temat kompozycji
umieszczonych nad
drzwiami i
centralnego
malowidła na
plafonie- Diana
patronująca
żeglarzom i
myśliwym pędzla
Gabriela
Blancharda.

Salon Marsa
W centralnej części plafonu widnieje
scena Mars na rydwanie ciągniony przez
wilki, pędzla Claude’a Audrana, malowana
w skrócie perspektywicznym. Obok
znajduje się Zwycięstwo podtrzymywane
przez Herkulesa(Jean Baptiste’a
Jouveneta) oraz kompozycja Strach, lęk i
trwoga zwyciężająca moce ziemi(Rene
Antoine’a Houasse’a. Sześć malowanych
medalionów opiewa czyny wojenne
wielkich wodzów starożytnych- Cezara i
Cyrusa, Konstantyna Wielkiego i
Antoniusza, Demetriusza i Aleksandra
Sewera. A zatem, jeszcze raz został
przywołany świat antyczny, ale mimo to
szczegóły kompozycji nawiązują do
wydarzeń aktualnych- sztandary to
wspomnienie stanowiska Ludwika XIV
wobec zwycięstwa pod
Szentgotthard(Węgry), odniesionego nad
imperium otomańskim w 1664 roku, a
fragmenty statków przypominają o
handlowych przedsięwzięciach
Francuzów w Indiach.

Maria Leszczyńska-żona Ludwika XV

Salon Merkurego
Salon ten pełnił funkcję
przedpokoju Wielkich
Apartamentów, nazywano
go również „pokojem łoża”,
czyli sypialnią
reprezentacyjną, nad którą
rozpościerał się plafon
malowany przez Jean’a
Baptiste’a de
Champagine’a,
przedstawiający Merkurego
na rydwanie ciągnionym
przez koguty,
poprzedzanym przez
gwiazdę poranną i
towarzyszące jej sztuki i
nauki. W Salonie
Merkurego, podobnie jak w
sąsiednich pokojach,
odbywały się słynne
„wieczory apartamentowe”.
Każda sala miała swoje
przeznaczenie: rodzina
królewska bawiła się w
Salonie Merkurego, w
Salonie Marsa odbywały się
przeróżne gry, a po nich
koncert i bal, stół bilardowy
był ustawiony w Salonie
Diany, w Salonie Wenus
serwowano przekąski, a w
Salonie Obfitości gorące i
zimne napoje, Salon Apolla
natomiast zmieniał się w
salę muzyki i tańca.

Salon Apolla
Skoro Ludwik XIV
jako swój symbol
wybrał słońce,
musiał mieć salon
poświęcony
Apollinowi, bogu
słońca. W
środkowej partii
plafonu pędzla
Charles’a de La
Fosse,
podtrzymywanej
przez rzeźbione i
złocone figury
kobiece, ukazano
świetlistego Apolla
mknącego na
rydwanie w
otoczeniu czterech
pór roku. Salon
Apolla,
początkowo
sypialnia
reprezentacyjna(p
óźniej rolę tę pełnił
Salon Merkurego),
stał się po 1682
roku Salą
Tronową. Jednak
podczas
„wieczorów
apartamentowych”
był przekształcany
w salę muzyki i
tańca.

Salon Wojny
W okresie rozbudowy
pałacu wg projektu Le
Vau północno- zachodni
narożnik zajmował Salon
Jowisza, pełniący
wówczas rolę Wielkiego
Gabinetu. Po utworzeniu
Galerii Zwierciadlanej
zastąpił go Salon Wojny,
a jego nową dekorację
powierzono Le Brunowi i
Mansartowi. W trakcie
przekształcania Salonu
Jowisza w Salon Wojny
dekoracje o tematyce
mitologicznej musiały
ustąpić miejsca
historycznym- największy
nacisk położono na
wyeksponowanie
wojennych dokonań
Ludwika XIV.

Galeria Zwierciadlana
Galeria zwierciadlana to serce
wersalu i jego symbol. Najpierw
znajdowała się tu terasa włoska
wzniesiona przez Le Vau(1670).
Latem 1678 roku Mansart w
miejscu tarasu i dwóch salonów
które leżały na jego
krańcach(gabinet i sypialnia),
stworzył jedną długą, 73metrową salę. Dzięki temu
zewnętrzna bryła pałacu stała
się bardzo jednolita. Dekorację
wnętrz (1681 do 1686)
powierzono Le Brunowi, który
wykreował tutaj, na zlecenie
Colberta z 1671 roku, styl zwany
francuskim. Naprzeciwko
wielkich okien, półkolistych u
góry, biegnie siedemnaście
arkad z lustrami na całej
wysokości. Ten powtarzający się
motyw lustrzanej dekoracji
spowodował, ze galeria
wersalska stała się wyjątkowa i
oryginalna. W galerii
zwierciadlanej, podobnie jak w
Wielkich Apartamentach, Le
Brun zastosował dekorację
malarską sklepienia,
zachowując podział na
poszczególne kompozycje, co
było rozwiązaniem nieco
przestarzałym.

Salon Pokoju
Salon ten,
usytuowany w
południowozachodnim
narożniku
głównego
korpusu
Wersalu,
stanowi pendant
do Salonu
Wojny. Pokój
ten, podobnie
jak Salon Wojny,
otwiera się
wielką arkadą
na galerię;
wzorcem
takiego
rozwiązania był
najprawdopodob
niej pałac rodu
Colonna w
Rzymie.

Salon Wolego Oka

Sypialnia królowej

Sala Tronowa

Ogród wersalski
Ogród wersalskii jest uważany za pierwowzór ogrodu w stylu francuskim, ze względu na swe eleganckie
rozplanowanie i dekoracje, które nie są ani przesadne ani ubogie. Ogród zaprojektowany przez Le Notreà zajmuje
obszar o powierzchni 250 akrów. Stanowi on nie tylko integralną część pałacu, ale i jego dopełnienie

Ogród powstał na geometrycznym planie, jednak nie można mówić a jego monotonii. U stóp centralnego tarasu w basenie
Latony (Leto) znajduje się arcydzieło Maryègo ukazujące boginię z synem i córką, Apollonem i Dianą

Basen Apollina

Rzeźba góruje nad koncentrycznymi basenami w kształcie piramidy. Za basenem Latony rozciąga się długa Aleja Tapis-Vert (zielonych
dywanów), która prowadzi do basenu Apollina. Rydwan ciągniony przez cztery konie wynurza się władczo z wody, zaś Trytony
dmuchają w muszle oznajmiając nadejście boga. Ta dynamiczna i równocześnie majestatyczna grupa dłuta Turbyègo stanowi niejako
symbol okresu największej świetności Wersalu. Za basenem Apollina rozciąga się obszar zieleni z wielkim kanałem, którego bieg
przecina w połowie mały kanał.

Basen Apollina

Wioska Królowej
Od 1783 roku w północnej części posiadłości Królowej pojawiło się
osiemnaście chat krytych słomą. Wioska Marii Antoniny może stanowić
przykład bardzo szczegółowej koncepcji tego typu ogrodów, budzących
zachwyt w ostatnich latach ancien regime ‘u.

W skład założenia wchodzi staw wokół którego wznosi się dwanaście
domów, jest również mostek nad wodą, wieża i chaty kryte słomą.
Wioska Królowej stanowiła naturalne przedłużenie ogrodu angielskiego.
Kształtował się nowy modem życia-prywatnego i rodzinnego.

Latarnia

Młyn

Winnica

Świątynia Miłości

Świątynia Miłości

Opracowanie-Paweł Janowiak
[email protected]

Slide 63

Wersal
Chateau de Versailles

WERSAL

Charakterystyka

Wersal
Chateau de Versailles
Położenie
Versailles, Francja
Czas powstania
1661 - 1774
Typ
Pałac królewski
Styl architektoniczny
Barok
Materiały
Kamień, Cegła
Koszt budowy
Ok. 500 milionów marek
Powierzchnia
100 hektarów - ogrody Wersalu
Architekci
André Le Notre, Louis Le Vau, Jules HardouinMansart, Charles Le Brun, Robert de Cotte,
Ange-Janques Bagriel

Wersal Królów

Wersal Ludwika XIII
•Wstępując na tron miał 9 lat, a regencję
powierzono jego matce- Marii Medycejskiej,
•Stanowisko pierwszego ministra powierzył
kardynałowi Richelieu,
•W państwie panował kryzys finansowy- brak
pieniędzy na prowadzenie prac
architektonicznych,
•Ludwik XIII postanowił zbudować niewielką
budowlę na terenach wcześniej należących do
Gondich,

•W 1623 r. nadzór nad budową pawilonu
myśliwskiego powierzono Nicholasowi Huau,
•W latach 1631- 1634 przebudowę domku króla
powierzono Philibertowi Le Roy.

Wersal Ludwika XIV

•1661: śmierć kardynała Mazarina,
•w rządzeniu król korzystał z rad ministrów Le
Tellier’a, Fouquet i Lionne,
•dwadzieścia pierwszych lat panowania
Ludwika XIV upłynęło pod znakiem rozwoju
gospodarczego i kulturalnego,
•nastąpiła reorganizacja administracji,
sądownictwa i finansów; podjęto szereg
kroków przeciw arystokracji, ograniczono
uprawnienia gubernatorów prowincji,
•Ludwik XIV głosił niezależność władzy
świeckiej i wolność Kościoła francuskiego
wobec Watykanu; zwalczał działalność
jansenistów i protestantów,

•Król prowadził wojnę z Hiszpanią pod
pretekstem niespłacenia przez Hiszpanię
posagu Marii Teresy; w 1668 r. Ludwik XIV
podpisał w Akwizgranie traktat z Hiszpanią,

Wersal Ludwika XV

•W młodych latach króla
regencję powierzono księciu
Filipowi Orleańskiemu,
•W okresie tym nastąpiła
spłata ogromnego zadłużenia,
co pozwoliło ożywić
gospodarkę,
•Długie panowanie Ludwika
XV było okresem względnego
pokoju i dobrobytu,

Bassin trianon

Wersal Ludwika XVI

•Po całej serii nieudanych reform sytuacja
finansowa i polityczna znacznie się
pogorszyła, a opozycja i opinia publiczna
stawały w coraz większej opozycji wobec
króla,
•W sierpniu 1788 r. król zdecydował się
zwołać Stany Generalne niezwoływane od
1614 r.,
•Po obaleniu monarchii 10.08.1792 r. króla
uwięziono, a 21.01.1793 r. został stracony
•Zgromadzenie Ustawodawcze ustanowiło, że
wszystkie obrazy, meble i dzieła sztuki z
pałaców królewskich zostaną przeniesione do
Luwru,
•Po obaleniu monarchii w 1792 r. pałac
wersalski stał się własnością publiczną,
wyposażenie wnętrz wystawiono na sprzedaż,
•W 1793 r. Komitet Ocalenia Publicznego
zarządził, że w pałacu zorganizowane zostaną:
szkoła centralna, biblioteka, pracownia
historyczna oraz muzeum malarstwa i rzeźby
francuskiej.

Ewolucja Wersalu

Cztery Kampanie

Rozkład projektu i poszczególne etapy rozbudowy

Ewolucja Wersalu
Po śmierci Kardynała Mazzarina w 1661, który pełnił funkcję regenta w czasach wczesnej młodości Ludwika XIV, król
rozpoczął swoje własne rządy. Od tego momentu konstrukcja i ekspansja Wersalu stały się synonimem absolutystycznych
rządów młodego władcy. Król Ludwik XIV po konfiskacie nieruchomości Fouquet’a skorzystał z talentów architektów Louis
Le Vau i Andre Le Notre oraz malarza, a zarazem wprawnego dekoratora, Charlesa Le Bruna w swej kampanii przebudowy
Wersalu, który w swojej historii doświadczył czterech głównych prac budowlanych i każda z nich odpowiadała wojnom
prowadzonym w okresie rządów Ludwika XIV.

1 Kampania
Pierwsza kampania przebudowy Wersalu miała miejsce w latach 1664-1668 i rozpoczęła się od festynu baletowo-muzycznego
zatytułowanego „Plaisirs de I’lle enchantee”, które odbyło się w dniach od 7 do 13 maja 1664 roku. Przyjęcie było rzekomo wydane
by uczcić dwie królowe Francji: Annę Austryjaczkę, Królową Matkę i Marię Teresę - żonę Ludwika XIV, ale w rzeczywistości było
wydane na cześć królewskiej kochanki, Luizy de La Valliere. To przyjęcie jest często uważane za preludium tzw. wojny dewolucyjnej,
którą Ludwik XIV wypowiedział Hiszpanii(1667-68).
Ta pierwsza kampania miała na celu wprowadzenie poprawek umożliwiających pomieszczenie w zamku i ogrodach 600 gości
zaproszonych na przyjecie.

2 Kampania
Druga kampania mająca miejsce w latach 1669-1672 była zainaugurowana przez podpisanie Traktatu Aix-La-Chapelle, kończącego wojnę
dewolucyjną. Podczas kampanii pałac zaczął przybierać dzisiejsza formę. Najważniejszą zmianą była modyfikacja tzw. koperty domku
myśliwskiego Ludwika XIII, która została dokonana przez Louis Le Vau. „Koperta” otaczała domek króla od północy, południa i zachodu. Nowa
struktura zapewniła kwatery dla króla i członków jego rodziny. Główne piętro zamku zawierało dwa apartamenty: pierwszy dla monarchy, drugi
dla królowej. Wielki Apartament króla zajmował północną część zameczku, a Wielki apartament królowej znajdował się w południowej części.
Zachodnia część budowli przeznaczona była w większości na taras, który później został zniszczony by zbudować Salę Lustrzaną. Na parterze
północnej części zamku znajdowały się łaźnie, zawierające ukryte ośmiokątne wanny z bieżącą zimną i ciepłą wodą.

Brat króla i jego żona , książę i księżniczka z dynastii Orleańskiej, zajmowali apartamenty na parterze w południowej
części zamku. Wyższe piętra przeznaczone były na prywatne komnaty dla króla i jego dzieci. Istotny dla projektu i
konstrukcji powyższych apartamentów królewskich jest fakt, że oba pomieszczenia miały tę samą konfigurację i
rozmiary, co było dotychczas niespotykaną cechą we francuskich projektach pałaców.

Oba „wielkie” apartamenty
królewskie formowane były
na kształt 7 amfiladowych
pokoi. Każdy z nich
dedykowany był jednemu z
ówcześnie znanych boskich
ciał i był personifikowany do
odpowiedniego greckorzymskiego bóstwa.
Dekoracje pokoi( prace
prowadzone były pod
zarządem Charlesa Le Bruna)
przedstawiały „heroiczne
działania króla” i były
przedstawione w formie
alegorycznej przez czyny
historycznych postaci z
przeszłości antycznej, jak na
przykład Aleksandra
Wielkiego.

3 Kampania
Trzecia kampania(1678-1684) zapoczątkowana była przez podpisanie traktatu Nimegen, kończącego wojnę niemiecką
prowadzoną w latach 1672-1678. Trzecia przebudowa kierowana była przez architekta Julesa Hardoui Mansart’a .W tym
czasie powstał Wersal w formie znanej obecnie. Mansart zaprojektował północne i południowe skrzydło Galerii
Zwierciadlanej oraz Oranżerię .

Le Brun był zaangażowany nie tylko w dekorowanie wnętrz, lecz także współpracował z Andre Le Notre zajmującym się
projektowaniem ogrodów. W maju 1682 Ludwik XIV oficjalnie przeniósł swój dwór do Wersalu, który w tym okresie stał się
symbolem superpotęgi Francji.

4 Kampania
Wkrótce po zakończeniu wojny z Ligą Augsburską (1688-1697) Ludwik XIV podjął ostatnią kampanie mającą na celu
przebudowę Wersalu. Czwarta kampania (1701-1710) skoncentrowana była głownie na konstrukcji Królewskiej Kaplicy,
zaprojektowanej przez Manstarta i dokończonej przez Roberta de Cotte i jego zespół. Wystąpiły również pewne przeróbki
królewskiego Małego Apartamentu –mianowicie Salonu Wolego Oka(Salon de l’Oeil de Boeu) i królewskiego alkierza. Z
zakończeniem kaplicy w 1710 w zasadzie cała konstrukcja Wersalu została ustalona; budowla pozostała nienaruszona przez
około dwadzieścia lat rządów Ludwika XV.

Kaplica królewska
Na piętrze pałacu znajduje się kaplica zbudowana w latach 1698-1710 według projektu Hardouin-Mansarta. Posiada ona
trzy nawy i czworoboczne filary podtrzymujące łuki zwieńczone galerią ze żłobionymi kolumnami. Na tym samym, piętrze
można podziwiać sześć wielkich komnat Wielkich Apartamentów (Grand Appartement), gdzie władca przyjmował swych
dworzan trzy razy w tygodniu, między szóstą a dziesiątą wieczorem.

Salon Herkulesa

Salon ten dziś łączący budynek
główny ze skrzydłem
północnym, początkowo był
miejscem, gdzie w latach 16821710 znajdowały się empory
czwartej tymczasowej kaplicy
wersalskiej. Dopiero po
przebudowie Roberta de Cotte,
od 1712 roku zaczął pełnić
funkcję salonu. Po śmierci
Ludwika XIV, prace dekoracyjne
zostały wznowione w 1725 za
rządów Ludwika XV. Barwne
marmury i pilastry z korynckimi
kapitelami z brązu złoconego
nawiązują do stylu Galerii
Zwierciadlanej. Jedynym
ustępstwem na rzecz stylu
Ludwika XV- rokoka, są
rzeźbione przez Jacques’a
Verbeckta ramy okalające dwa
obrazy Veroneza: Spotkanie
Eliezera i Rebeki oraz Ucztę u
Szymona.

Salon Wenus
Salon ten sąsiaduje za
Salonem Obfitości i
został utworzony przez
Mansarta z przodu
Wielkich Apartamentów.
Jego dekoracja była
zharmonizowana z
pozostałymi pokojami:
zdobiły go barwne
marmury i plafon ze
scenami ujętymi w ramy.
Na ścianach, płyciny z
prawdziwego marmuru
sąsiadują z malowanymi
jońskimi kolumnami i
kolumnami
namalowanymi- elementy
te tworzą pewną
odrębność dekoracyjną.
Na krótszych bokach Sali
malarz Jules Jean
Rousseau stworzył dwie
iluzjonistyczne
perspektywy
przedstawiające antyczne
galerie i portyki,
natomiast pomiędzy
oknami znalazły się
pozorne nisze z
malowanymi posągami.

Salon Diany

Do 1675 roku
salon ten był
pierwszym pokojem
Wielkich
Apartamentów,
mającym
bezpośrednie
połączenie ze
Schodami
Ambasadorów.
Nazwa salonu
pozwala rozpoznać
temat kompozycji
umieszczonych nad
drzwiami i
centralnego
malowidła na
plafonie- Diana
patronująca
żeglarzom i
myśliwym pędzla
Gabriela
Blancharda.

Salon Marsa
W centralnej części plafonu widnieje
scena Mars na rydwanie ciągniony przez
wilki, pędzla Claude’a Audrana, malowana
w skrócie perspektywicznym. Obok
znajduje się Zwycięstwo podtrzymywane
przez Herkulesa(Jean Baptiste’a
Jouveneta) oraz kompozycja Strach, lęk i
trwoga zwyciężająca moce ziemi(Rene
Antoine’a Houasse’a. Sześć malowanych
medalionów opiewa czyny wojenne
wielkich wodzów starożytnych- Cezara i
Cyrusa, Konstantyna Wielkiego i
Antoniusza, Demetriusza i Aleksandra
Sewera. A zatem, jeszcze raz został
przywołany świat antyczny, ale mimo to
szczegóły kompozycji nawiązują do
wydarzeń aktualnych- sztandary to
wspomnienie stanowiska Ludwika XIV
wobec zwycięstwa pod
Szentgotthard(Węgry), odniesionego nad
imperium otomańskim w 1664 roku, a
fragmenty statków przypominają o
handlowych przedsięwzięciach
Francuzów w Indiach.

Maria Leszczyńska-żona Ludwika XV

Salon Merkurego
Salon ten pełnił funkcję
przedpokoju Wielkich
Apartamentów, nazywano
go również „pokojem łoża”,
czyli sypialnią
reprezentacyjną, nad którą
rozpościerał się plafon
malowany przez Jean’a
Baptiste’a de
Champagine’a,
przedstawiający Merkurego
na rydwanie ciągnionym
przez koguty,
poprzedzanym przez
gwiazdę poranną i
towarzyszące jej sztuki i
nauki. W Salonie
Merkurego, podobnie jak w
sąsiednich pokojach,
odbywały się słynne
„wieczory apartamentowe”.
Każda sala miała swoje
przeznaczenie: rodzina
królewska bawiła się w
Salonie Merkurego, w
Salonie Marsa odbywały się
przeróżne gry, a po nich
koncert i bal, stół bilardowy
był ustawiony w Salonie
Diany, w Salonie Wenus
serwowano przekąski, a w
Salonie Obfitości gorące i
zimne napoje, Salon Apolla
natomiast zmieniał się w
salę muzyki i tańca.

Salon Apolla
Skoro Ludwik XIV
jako swój symbol
wybrał słońce,
musiał mieć salon
poświęcony
Apollinowi, bogu
słońca. W
środkowej partii
plafonu pędzla
Charles’a de La
Fosse,
podtrzymywanej
przez rzeźbione i
złocone figury
kobiece, ukazano
świetlistego Apolla
mknącego na
rydwanie w
otoczeniu czterech
pór roku. Salon
Apolla,
początkowo
sypialnia
reprezentacyjna(p
óźniej rolę tę pełnił
Salon Merkurego),
stał się po 1682
roku Salą
Tronową. Jednak
podczas
„wieczorów
apartamentowych”
był przekształcany
w salę muzyki i
tańca.

Salon Wojny
W okresie rozbudowy
pałacu wg projektu Le
Vau północno- zachodni
narożnik zajmował Salon
Jowisza, pełniący
wówczas rolę Wielkiego
Gabinetu. Po utworzeniu
Galerii Zwierciadlanej
zastąpił go Salon Wojny,
a jego nową dekorację
powierzono Le Brunowi i
Mansartowi. W trakcie
przekształcania Salonu
Jowisza w Salon Wojny
dekoracje o tematyce
mitologicznej musiały
ustąpić miejsca
historycznym- największy
nacisk położono na
wyeksponowanie
wojennych dokonań
Ludwika XIV.

Galeria Zwierciadlana
Galeria zwierciadlana to serce
wersalu i jego symbol. Najpierw
znajdowała się tu terasa włoska
wzniesiona przez Le Vau(1670).
Latem 1678 roku Mansart w
miejscu tarasu i dwóch salonów
które leżały na jego
krańcach(gabinet i sypialnia),
stworzył jedną długą, 73metrową salę. Dzięki temu
zewnętrzna bryła pałacu stała
się bardzo jednolita. Dekorację
wnętrz (1681 do 1686)
powierzono Le Brunowi, który
wykreował tutaj, na zlecenie
Colberta z 1671 roku, styl zwany
francuskim. Naprzeciwko
wielkich okien, półkolistych u
góry, biegnie siedemnaście
arkad z lustrami na całej
wysokości. Ten powtarzający się
motyw lustrzanej dekoracji
spowodował, ze galeria
wersalska stała się wyjątkowa i
oryginalna. W galerii
zwierciadlanej, podobnie jak w
Wielkich Apartamentach, Le
Brun zastosował dekorację
malarską sklepienia,
zachowując podział na
poszczególne kompozycje, co
było rozwiązaniem nieco
przestarzałym.

Salon Pokoju
Salon ten,
usytuowany w
południowozachodnim
narożniku
głównego
korpusu
Wersalu,
stanowi pendant
do Salonu
Wojny. Pokój
ten, podobnie
jak Salon Wojny,
otwiera się
wielką arkadą
na galerię;
wzorcem
takiego
rozwiązania był
najprawdopodob
niej pałac rodu
Colonna w
Rzymie.

Salon Wolego Oka

Sypialnia królowej

Sala Tronowa

Ogród wersalski
Ogród wersalskii jest uważany za pierwowzór ogrodu w stylu francuskim, ze względu na swe eleganckie
rozplanowanie i dekoracje, które nie są ani przesadne ani ubogie. Ogród zaprojektowany przez Le Notreà zajmuje
obszar o powierzchni 250 akrów. Stanowi on nie tylko integralną część pałacu, ale i jego dopełnienie

Ogród powstał na geometrycznym planie, jednak nie można mówić a jego monotonii. U stóp centralnego tarasu w basenie
Latony (Leto) znajduje się arcydzieło Maryègo ukazujące boginię z synem i córką, Apollonem i Dianą

Basen Apollina

Rzeźba góruje nad koncentrycznymi basenami w kształcie piramidy. Za basenem Latony rozciąga się długa Aleja Tapis-Vert (zielonych
dywanów), która prowadzi do basenu Apollina. Rydwan ciągniony przez cztery konie wynurza się władczo z wody, zaś Trytony
dmuchają w muszle oznajmiając nadejście boga. Ta dynamiczna i równocześnie majestatyczna grupa dłuta Turbyègo stanowi niejako
symbol okresu największej świetności Wersalu. Za basenem Apollina rozciąga się obszar zieleni z wielkim kanałem, którego bieg
przecina w połowie mały kanał.

Basen Apollina

Wioska Królowej
Od 1783 roku w północnej części posiadłości Królowej pojawiło się
osiemnaście chat krytych słomą. Wioska Marii Antoniny może stanowić
przykład bardzo szczegółowej koncepcji tego typu ogrodów, budzących
zachwyt w ostatnich latach ancien regime ‘u.

W skład założenia wchodzi staw wokół którego wznosi się dwanaście
domów, jest również mostek nad wodą, wieża i chaty kryte słomą.
Wioska Królowej stanowiła naturalne przedłużenie ogrodu angielskiego.
Kształtował się nowy modem życia-prywatnego i rodzinnego.

Latarnia

Młyn

Winnica

Świątynia Miłości

Świątynia Miłości

Opracowanie-Paweł Janowiak
[email protected]

Slide 64

Wersal
Chateau de Versailles

WERSAL

Charakterystyka

Wersal
Chateau de Versailles
Położenie
Versailles, Francja
Czas powstania
1661 - 1774
Typ
Pałac królewski
Styl architektoniczny
Barok
Materiały
Kamień, Cegła
Koszt budowy
Ok. 500 milionów marek
Powierzchnia
100 hektarów - ogrody Wersalu
Architekci
André Le Notre, Louis Le Vau, Jules HardouinMansart, Charles Le Brun, Robert de Cotte,
Ange-Janques Bagriel

Wersal Królów

Wersal Ludwika XIII
•Wstępując na tron miał 9 lat, a regencję
powierzono jego matce- Marii Medycejskiej,
•Stanowisko pierwszego ministra powierzył
kardynałowi Richelieu,
•W państwie panował kryzys finansowy- brak
pieniędzy na prowadzenie prac
architektonicznych,
•Ludwik XIII postanowił zbudować niewielką
budowlę na terenach wcześniej należących do
Gondich,

•W 1623 r. nadzór nad budową pawilonu
myśliwskiego powierzono Nicholasowi Huau,
•W latach 1631- 1634 przebudowę domku króla
powierzono Philibertowi Le Roy.

Wersal Ludwika XIV

•1661: śmierć kardynała Mazarina,
•w rządzeniu król korzystał z rad ministrów Le
Tellier’a, Fouquet i Lionne,
•dwadzieścia pierwszych lat panowania
Ludwika XIV upłynęło pod znakiem rozwoju
gospodarczego i kulturalnego,
•nastąpiła reorganizacja administracji,
sądownictwa i finansów; podjęto szereg
kroków przeciw arystokracji, ograniczono
uprawnienia gubernatorów prowincji,
•Ludwik XIV głosił niezależność władzy
świeckiej i wolność Kościoła francuskiego
wobec Watykanu; zwalczał działalność
jansenistów i protestantów,

•Król prowadził wojnę z Hiszpanią pod
pretekstem niespłacenia przez Hiszpanię
posagu Marii Teresy; w 1668 r. Ludwik XIV
podpisał w Akwizgranie traktat z Hiszpanią,

Wersal Ludwika XV

•W młodych latach króla
regencję powierzono księciu
Filipowi Orleańskiemu,
•W okresie tym nastąpiła
spłata ogromnego zadłużenia,
co pozwoliło ożywić
gospodarkę,
•Długie panowanie Ludwika
XV było okresem względnego
pokoju i dobrobytu,

Bassin trianon

Wersal Ludwika XVI

•Po całej serii nieudanych reform sytuacja
finansowa i polityczna znacznie się
pogorszyła, a opozycja i opinia publiczna
stawały w coraz większej opozycji wobec
króla,
•W sierpniu 1788 r. król zdecydował się
zwołać Stany Generalne niezwoływane od
1614 r.,
•Po obaleniu monarchii 10.08.1792 r. króla
uwięziono, a 21.01.1793 r. został stracony
•Zgromadzenie Ustawodawcze ustanowiło, że
wszystkie obrazy, meble i dzieła sztuki z
pałaców królewskich zostaną przeniesione do
Luwru,
•Po obaleniu monarchii w 1792 r. pałac
wersalski stał się własnością publiczną,
wyposażenie wnętrz wystawiono na sprzedaż,
•W 1793 r. Komitet Ocalenia Publicznego
zarządził, że w pałacu zorganizowane zostaną:
szkoła centralna, biblioteka, pracownia
historyczna oraz muzeum malarstwa i rzeźby
francuskiej.

Ewolucja Wersalu

Cztery Kampanie

Rozkład projektu i poszczególne etapy rozbudowy

Ewolucja Wersalu
Po śmierci Kardynała Mazzarina w 1661, który pełnił funkcję regenta w czasach wczesnej młodości Ludwika XIV, król
rozpoczął swoje własne rządy. Od tego momentu konstrukcja i ekspansja Wersalu stały się synonimem absolutystycznych
rządów młodego władcy. Król Ludwik XIV po konfiskacie nieruchomości Fouquet’a skorzystał z talentów architektów Louis
Le Vau i Andre Le Notre oraz malarza, a zarazem wprawnego dekoratora, Charlesa Le Bruna w swej kampanii przebudowy
Wersalu, który w swojej historii doświadczył czterech głównych prac budowlanych i każda z nich odpowiadała wojnom
prowadzonym w okresie rządów Ludwika XIV.

1 Kampania
Pierwsza kampania przebudowy Wersalu miała miejsce w latach 1664-1668 i rozpoczęła się od festynu baletowo-muzycznego
zatytułowanego „Plaisirs de I’lle enchantee”, które odbyło się w dniach od 7 do 13 maja 1664 roku. Przyjęcie było rzekomo wydane
by uczcić dwie królowe Francji: Annę Austryjaczkę, Królową Matkę i Marię Teresę - żonę Ludwika XIV, ale w rzeczywistości było
wydane na cześć królewskiej kochanki, Luizy de La Valliere. To przyjęcie jest często uważane za preludium tzw. wojny dewolucyjnej,
którą Ludwik XIV wypowiedział Hiszpanii(1667-68).
Ta pierwsza kampania miała na celu wprowadzenie poprawek umożliwiających pomieszczenie w zamku i ogrodach 600 gości
zaproszonych na przyjecie.

2 Kampania
Druga kampania mająca miejsce w latach 1669-1672 była zainaugurowana przez podpisanie Traktatu Aix-La-Chapelle, kończącego wojnę
dewolucyjną. Podczas kampanii pałac zaczął przybierać dzisiejsza formę. Najważniejszą zmianą była modyfikacja tzw. koperty domku
myśliwskiego Ludwika XIII, która została dokonana przez Louis Le Vau. „Koperta” otaczała domek króla od północy, południa i zachodu. Nowa
struktura zapewniła kwatery dla króla i członków jego rodziny. Główne piętro zamku zawierało dwa apartamenty: pierwszy dla monarchy, drugi
dla królowej. Wielki Apartament króla zajmował północną część zameczku, a Wielki apartament królowej znajdował się w południowej części.
Zachodnia część budowli przeznaczona była w większości na taras, który później został zniszczony by zbudować Salę Lustrzaną. Na parterze
północnej części zamku znajdowały się łaźnie, zawierające ukryte ośmiokątne wanny z bieżącą zimną i ciepłą wodą.

Brat króla i jego żona , książę i księżniczka z dynastii Orleańskiej, zajmowali apartamenty na parterze w południowej
części zamku. Wyższe piętra przeznaczone były na prywatne komnaty dla króla i jego dzieci. Istotny dla projektu i
konstrukcji powyższych apartamentów królewskich jest fakt, że oba pomieszczenia miały tę samą konfigurację i
rozmiary, co było dotychczas niespotykaną cechą we francuskich projektach pałaców.

Oba „wielkie” apartamenty
królewskie formowane były
na kształt 7 amfiladowych
pokoi. Każdy z nich
dedykowany był jednemu z
ówcześnie znanych boskich
ciał i był personifikowany do
odpowiedniego greckorzymskiego bóstwa.
Dekoracje pokoi( prace
prowadzone były pod
zarządem Charlesa Le Bruna)
przedstawiały „heroiczne
działania króla” i były
przedstawione w formie
alegorycznej przez czyny
historycznych postaci z
przeszłości antycznej, jak na
przykład Aleksandra
Wielkiego.

3 Kampania
Trzecia kampania(1678-1684) zapoczątkowana była przez podpisanie traktatu Nimegen, kończącego wojnę niemiecką
prowadzoną w latach 1672-1678. Trzecia przebudowa kierowana była przez architekta Julesa Hardoui Mansart’a .W tym
czasie powstał Wersal w formie znanej obecnie. Mansart zaprojektował północne i południowe skrzydło Galerii
Zwierciadlanej oraz Oranżerię .

Le Brun był zaangażowany nie tylko w dekorowanie wnętrz, lecz także współpracował z Andre Le Notre zajmującym się
projektowaniem ogrodów. W maju 1682 Ludwik XIV oficjalnie przeniósł swój dwór do Wersalu, który w tym okresie stał się
symbolem superpotęgi Francji.

4 Kampania
Wkrótce po zakończeniu wojny z Ligą Augsburską (1688-1697) Ludwik XIV podjął ostatnią kampanie mającą na celu
przebudowę Wersalu. Czwarta kampania (1701-1710) skoncentrowana była głownie na konstrukcji Królewskiej Kaplicy,
zaprojektowanej przez Manstarta i dokończonej przez Roberta de Cotte i jego zespół. Wystąpiły również pewne przeróbki
królewskiego Małego Apartamentu –mianowicie Salonu Wolego Oka(Salon de l’Oeil de Boeu) i królewskiego alkierza. Z
zakończeniem kaplicy w 1710 w zasadzie cała konstrukcja Wersalu została ustalona; budowla pozostała nienaruszona przez
około dwadzieścia lat rządów Ludwika XV.

Kaplica królewska
Na piętrze pałacu znajduje się kaplica zbudowana w latach 1698-1710 według projektu Hardouin-Mansarta. Posiada ona
trzy nawy i czworoboczne filary podtrzymujące łuki zwieńczone galerią ze żłobionymi kolumnami. Na tym samym, piętrze
można podziwiać sześć wielkich komnat Wielkich Apartamentów (Grand Appartement), gdzie władca przyjmował swych
dworzan trzy razy w tygodniu, między szóstą a dziesiątą wieczorem.

Salon Herkulesa

Salon ten dziś łączący budynek
główny ze skrzydłem
północnym, początkowo był
miejscem, gdzie w latach 16821710 znajdowały się empory
czwartej tymczasowej kaplicy
wersalskiej. Dopiero po
przebudowie Roberta de Cotte,
od 1712 roku zaczął pełnić
funkcję salonu. Po śmierci
Ludwika XIV, prace dekoracyjne
zostały wznowione w 1725 za
rządów Ludwika XV. Barwne
marmury i pilastry z korynckimi
kapitelami z brązu złoconego
nawiązują do stylu Galerii
Zwierciadlanej. Jedynym
ustępstwem na rzecz stylu
Ludwika XV- rokoka, są
rzeźbione przez Jacques’a
Verbeckta ramy okalające dwa
obrazy Veroneza: Spotkanie
Eliezera i Rebeki oraz Ucztę u
Szymona.

Salon Wenus
Salon ten sąsiaduje za
Salonem Obfitości i
został utworzony przez
Mansarta z przodu
Wielkich Apartamentów.
Jego dekoracja była
zharmonizowana z
pozostałymi pokojami:
zdobiły go barwne
marmury i plafon ze
scenami ujętymi w ramy.
Na ścianach, płyciny z
prawdziwego marmuru
sąsiadują z malowanymi
jońskimi kolumnami i
kolumnami
namalowanymi- elementy
te tworzą pewną
odrębność dekoracyjną.
Na krótszych bokach Sali
malarz Jules Jean
Rousseau stworzył dwie
iluzjonistyczne
perspektywy
przedstawiające antyczne
galerie i portyki,
natomiast pomiędzy
oknami znalazły się
pozorne nisze z
malowanymi posągami.

Salon Diany

Do 1675 roku
salon ten był
pierwszym pokojem
Wielkich
Apartamentów,
mającym
bezpośrednie
połączenie ze
Schodami
Ambasadorów.
Nazwa salonu
pozwala rozpoznać
temat kompozycji
umieszczonych nad
drzwiami i
centralnego
malowidła na
plafonie- Diana
patronująca
żeglarzom i
myśliwym pędzla
Gabriela
Blancharda.

Salon Marsa
W centralnej części plafonu widnieje
scena Mars na rydwanie ciągniony przez
wilki, pędzla Claude’a Audrana, malowana
w skrócie perspektywicznym. Obok
znajduje się Zwycięstwo podtrzymywane
przez Herkulesa(Jean Baptiste’a
Jouveneta) oraz kompozycja Strach, lęk i
trwoga zwyciężająca moce ziemi(Rene
Antoine’a Houasse’a. Sześć malowanych
medalionów opiewa czyny wojenne
wielkich wodzów starożytnych- Cezara i
Cyrusa, Konstantyna Wielkiego i
Antoniusza, Demetriusza i Aleksandra
Sewera. A zatem, jeszcze raz został
przywołany świat antyczny, ale mimo to
szczegóły kompozycji nawiązują do
wydarzeń aktualnych- sztandary to
wspomnienie stanowiska Ludwika XIV
wobec zwycięstwa pod
Szentgotthard(Węgry), odniesionego nad
imperium otomańskim w 1664 roku, a
fragmenty statków przypominają o
handlowych przedsięwzięciach
Francuzów w Indiach.

Maria Leszczyńska-żona Ludwika XV

Salon Merkurego
Salon ten pełnił funkcję
przedpokoju Wielkich
Apartamentów, nazywano
go również „pokojem łoża”,
czyli sypialnią
reprezentacyjną, nad którą
rozpościerał się plafon
malowany przez Jean’a
Baptiste’a de
Champagine’a,
przedstawiający Merkurego
na rydwanie ciągnionym
przez koguty,
poprzedzanym przez
gwiazdę poranną i
towarzyszące jej sztuki i
nauki. W Salonie
Merkurego, podobnie jak w
sąsiednich pokojach,
odbywały się słynne
„wieczory apartamentowe”.
Każda sala miała swoje
przeznaczenie: rodzina
królewska bawiła się w
Salonie Merkurego, w
Salonie Marsa odbywały się
przeróżne gry, a po nich
koncert i bal, stół bilardowy
był ustawiony w Salonie
Diany, w Salonie Wenus
serwowano przekąski, a w
Salonie Obfitości gorące i
zimne napoje, Salon Apolla
natomiast zmieniał się w
salę muzyki i tańca.

Salon Apolla
Skoro Ludwik XIV
jako swój symbol
wybrał słońce,
musiał mieć salon
poświęcony
Apollinowi, bogu
słońca. W
środkowej partii
plafonu pędzla
Charles’a de La
Fosse,
podtrzymywanej
przez rzeźbione i
złocone figury
kobiece, ukazano
świetlistego Apolla
mknącego na
rydwanie w
otoczeniu czterech
pór roku. Salon
Apolla,
początkowo
sypialnia
reprezentacyjna(p
óźniej rolę tę pełnił
Salon Merkurego),
stał się po 1682
roku Salą
Tronową. Jednak
podczas
„wieczorów
apartamentowych”
był przekształcany
w salę muzyki i
tańca.

Salon Wojny
W okresie rozbudowy
pałacu wg projektu Le
Vau północno- zachodni
narożnik zajmował Salon
Jowisza, pełniący
wówczas rolę Wielkiego
Gabinetu. Po utworzeniu
Galerii Zwierciadlanej
zastąpił go Salon Wojny,
a jego nową dekorację
powierzono Le Brunowi i
Mansartowi. W trakcie
przekształcania Salonu
Jowisza w Salon Wojny
dekoracje o tematyce
mitologicznej musiały
ustąpić miejsca
historycznym- największy
nacisk położono na
wyeksponowanie
wojennych dokonań
Ludwika XIV.

Galeria Zwierciadlana
Galeria zwierciadlana to serce
wersalu i jego symbol. Najpierw
znajdowała się tu terasa włoska
wzniesiona przez Le Vau(1670).
Latem 1678 roku Mansart w
miejscu tarasu i dwóch salonów
które leżały na jego
krańcach(gabinet i sypialnia),
stworzył jedną długą, 73metrową salę. Dzięki temu
zewnętrzna bryła pałacu stała
się bardzo jednolita. Dekorację
wnętrz (1681 do 1686)
powierzono Le Brunowi, który
wykreował tutaj, na zlecenie
Colberta z 1671 roku, styl zwany
francuskim. Naprzeciwko
wielkich okien, półkolistych u
góry, biegnie siedemnaście
arkad z lustrami na całej
wysokości. Ten powtarzający się
motyw lustrzanej dekoracji
spowodował, ze galeria
wersalska stała się wyjątkowa i
oryginalna. W galerii
zwierciadlanej, podobnie jak w
Wielkich Apartamentach, Le
Brun zastosował dekorację
malarską sklepienia,
zachowując podział na
poszczególne kompozycje, co
było rozwiązaniem nieco
przestarzałym.

Salon Pokoju
Salon ten,
usytuowany w
południowozachodnim
narożniku
głównego
korpusu
Wersalu,
stanowi pendant
do Salonu
Wojny. Pokój
ten, podobnie
jak Salon Wojny,
otwiera się
wielką arkadą
na galerię;
wzorcem
takiego
rozwiązania był
najprawdopodob
niej pałac rodu
Colonna w
Rzymie.

Salon Wolego Oka

Sypialnia królowej

Sala Tronowa

Ogród wersalski
Ogród wersalskii jest uważany za pierwowzór ogrodu w stylu francuskim, ze względu na swe eleganckie
rozplanowanie i dekoracje, które nie są ani przesadne ani ubogie. Ogród zaprojektowany przez Le Notreà zajmuje
obszar o powierzchni 250 akrów. Stanowi on nie tylko integralną część pałacu, ale i jego dopełnienie

Ogród powstał na geometrycznym planie, jednak nie można mówić a jego monotonii. U stóp centralnego tarasu w basenie
Latony (Leto) znajduje się arcydzieło Maryègo ukazujące boginię z synem i córką, Apollonem i Dianą

Basen Apollina

Rzeźba góruje nad koncentrycznymi basenami w kształcie piramidy. Za basenem Latony rozciąga się długa Aleja Tapis-Vert (zielonych
dywanów), która prowadzi do basenu Apollina. Rydwan ciągniony przez cztery konie wynurza się władczo z wody, zaś Trytony
dmuchają w muszle oznajmiając nadejście boga. Ta dynamiczna i równocześnie majestatyczna grupa dłuta Turbyègo stanowi niejako
symbol okresu największej świetności Wersalu. Za basenem Apollina rozciąga się obszar zieleni z wielkim kanałem, którego bieg
przecina w połowie mały kanał.

Basen Apollina

Wioska Królowej
Od 1783 roku w północnej części posiadłości Królowej pojawiło się
osiemnaście chat krytych słomą. Wioska Marii Antoniny może stanowić
przykład bardzo szczegółowej koncepcji tego typu ogrodów, budzących
zachwyt w ostatnich latach ancien regime ‘u.

W skład założenia wchodzi staw wokół którego wznosi się dwanaście
domów, jest również mostek nad wodą, wieża i chaty kryte słomą.
Wioska Królowej stanowiła naturalne przedłużenie ogrodu angielskiego.
Kształtował się nowy modem życia-prywatnego i rodzinnego.

Latarnia

Młyn

Winnica

Świątynia Miłości

Świątynia Miłości

Opracowanie-Paweł Janowiak
[email protected]

Wersal Chateau de Versailles WERSAL Charakterystyka Wersal Chateau de Versailles Położenie Versailles, Francja Czas powstania 1661 - 1774 Typ Pałac królewski Styl architektoniczny Barok Materiały Kamień, Cegła Koszt budowy Ok.

Transcript Wersal Chateau de Versailles WERSAL Charakterystyka Wersal Chateau de Versailles Położenie Versailles, Francja Czas powstania 1661 - 1774 Typ Pałac królewski Styl architektoniczny Barok Materiały Kamień, Cegła Koszt budowy Ok.

Directory