Slide 1

Pomnik przyrody – prawnie chroniony
twór przyrody, szczególnie cenny ze względów
naukowych, zabytkowych, kulturowych i innych

Aktualny wzór oznaczenia pomnika przyrody w Polsce

Termin został wprowadzony przez Aleksandra von Humboldta na
przełomie XVIII i XIX wieku, co dało początek kierunkowi
konserwatorskiemu w ochronie przyrody..

Znaczącym propagatorem objęcia ochroną starych drzew był Hugo
Conwentz. Pod postacią pomnika przyrody proponował objąć także
rzadkie gatunki roślin i zwierząt.

DATA I MIEJSCE
URODZENIA

14 WRZEŚNIA 1769
BERLIN

IMIĘ I NAZWISKO PRZY
NARODZENIU

Friedrich Wilhelm
Heinrich Alexander von
Humboldt

DATA I MIEJSCE ŚMIERCI 6 MAJA 1859 BERLIN
ZAWÓD

PRZYRONIK, GEOGRAF,
GEOLOG, ASTRONOM

NARODOWOŚĆ

NIEMIECKA

EDUKACJA

Universität Viadrina

ALMA MATER

Uniwersytet w
Getyndze,
Technische Universität
Bergakademie Freiberg

Alexander von Humboldt

(ur. 20 stycznia 1855 w
miejscowości Święty
Wojciech koło Gdańska, zm. 12
maja 1922 w Berlinie) – botanik
niemiecki, twórca nowego znaczenia
pojęcia „pomnik przyrody”, pionier
europejskiej ochrony przyrody,
propagator idei parków narodowych,
inicjator rezerwatu w Górkach
Wschodnich, na terenie którego
znajduje się obecnie rezerwat „Mewia
Łacha”, dyrektor muzeum
przyrodniczego w Zielonej Bramie
(Zachodniopruskie Muzeum
Prowincjonalne).

Hugo Wilhelm Conwentz

Po I wojnie światowej, jesienią 1918 roku ukazał się dekret Rady
Regencyjnej o opiece nad zabytkami sztuki i kultury oraz
rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia
Publicznego o ochronie niektórych zabytków przyrody z 15 września
1919 roku. Później wydano rozporządzenie Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej o opiece nad zabytkami z 6 marca 1928
roku, gdzie po raz pierwszy padły słowa o ochronie alei
przydrożnych.
Następnymi aktami prawnymi regulującymi ochronę pojedynczych
wartości przyrodniczych była ustawa o ochronie przyrody
z 1934, 1949, 1991 i 2004 roku.

„Pomnikami przyrody są pojedyncze twory
przyrody ożywionej i nieożywionej lub ich
skupienia o szczególnej wartości przyrodniczej,
naukowej, kulturowej, historycznej lub
krajobrazowej oraz odznaczające się
indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród
innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa,
krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła,
wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy
narzutowe oraz jaskinie.”

Dąb Bartek – jeden z najstarszych w Polsce dębów, od
1954 r. chroniony jako pomnik przyrody, rosnący
przy drodze we wsi Zagnańsk, w województwie
świętokrzyskim.

Według pomiarów z 2013 roku
drzewo ma 28,5 metra wysokości,
a obwód 985cm. Według danych
z Nadleśnictwa Zagnańsk obwód
pnia wynosi na wysokości 1,30 m
– 9,85 m, a przy ziemi 13,4 m,
rozpiętość korony 20 m x 40 m,
okap korony 720
m³, pierśnica 3,14 m. Miąższość
całego drzewa wynosi ok. 72 m³,
miąższość grubizny całego
drzewa ok. 65 m³, w tym pień
główny – ok. 46 m³.

*Według jednej z legend Jan III
Sobieski i Marysieńka ukryli w Bartku skarby.
*Na pniu Bartka, od strony południowowschodniej zawieszone są dwie figury
ukrzyżowanego Chrystusa, odlane
prawdopodobnie w miejscowych fabrykach
żelaza. Na jednej z figur widoczny jest rok
1853. Według ustnych przekazów, miały one
być umieszczone na pamiątkę powieszenia
na Bartku dwóch oficerów powstańczych
z powstania styczniowego. Według innej
wersji podania, odlew miał być zawieszony
na pamiątkę zwycięstwa Sobieskiego pod
Wiedniem, a drugi został umieszczony na
Bartku na pamiątkę wygaśnięcia
epidemii cholery w 1853 r.

Kasztanowiec – rodzaj drzew, rzadziej krzewów należących do
rodziny mydleńcowatych. Obejmuje ok. 25 gatunków pochodzących z
południowo-wschodniej Europy, Ameryki
Północnej oraz Azji wschodniej. W Polsce wszystkie uprawiane gatunki
są introdukowane* przez człowieka. Gatunkiem
typowym jest kasztanowiec zwyczajny

*jest to celowe wprowadzenie przez człowieka
na teren uprawy chronionej organizmów
pożytecznych

Pokrój: Dorastają nawet do 40 m wysokości.
Pąki: Duże, charakterystyczne dla całego rodzaju,
kleiste lub suche.

Liście: Ustawione naprzeciwlegle,
dłoniastodzielne, złożone z 5–9 listków na długich ogonkach.

Kwiaty: Obupłciowe lub rozdzielnopłciowe w tym samym kwiatostanie, zazwyczaj
zebrane w okazałe, wyprostowane wiechy o wys. do 30 cm, w kolorze białym,
żółtawym, różowym lub czerwonym. Kwiat składa się 4–5 płatków i tyluż działek
kielicha. Płatki opatrzone paznokciem. Pręcików jest 5–9, słupek jeden, górny.

Owoce: Torebka gładka lub kolczasta, rozpadająca się po dojrzeniu na trzy
części. Nasiona bardzo duże, ciemnobrązowe z kolistym znacznikiem (hilum),
popularnie nazywane „kasztanami”.

Rośliny ozdobne: Niektóre gatunki są sadzone jako drzewa
parkowe i alejowe oraz do nasadzeń przydrożnych. Trochę
kłopotliwe ze względu na jesienne zaśmiecanie otoczenia.

Rośliny lecznicze: Niektóre gatunki są stosowane w medycynie
ludowej i homeopatii.

Wiąz szypułkowy, limak –
gatunek drzewa należący do
rodziny wiązowatych.

Pokrój: Drzewo o szerokiej, kopulastej lub pucharowato rozszerzonej ku górze koronie i o
wysokości do 35-40m.

Pędy: Pędy, nawet starsze gałązki, szczeciniasto owłosione. Pączki jednakowej wielkości i
kształtu. Łuski dwubarwne – jasnobrunatne z ciemniejszymi brzegami. Pączki ostre. Pęd
bruzdowany, bardzo gęsto się rozgałęzia.

Liście: Liście o kształcie eliptycznym lub odwrotnie jajowatym. Charakterystyczną cechą tego
gatunku jest silna asymetryczność liści u nasady. Z wierzchu liście są gładkie lub nieco szorstkie,
od spodu miękko omszone. Ogonek liściowy krótki (4-6mm).

Kwiaty: Na długich, zwisających szypułkach. Okwiat 6-dzielny o orzęsionych brzegach.
Pręciki (6-8) o fioletowych pylnikach. Znamiona białe. Kwitnie od marca do kwietnia.

Owoce: Owocem jest spłaszczony orzeszek otoczony dokoła pergaminowatym skrzydełkiem.
Owoce niewielkie, gęsto i drobno orzęsione, zwisające na długich i cienkich szypułkach.

Korzeń: Ma głęboki system korzeniowy. Oprócz głębokiego korzenia
palowego wytwarza silne i również dość głębokie korzenie boczne.
Dzięki temu jest odporny na silne wiatry.

Roślina ozdobna. Sadzony w parkach. Odporny na
naczyniową chorobę wiązów.

Drewno jest mniej cenne, niż u wiązu polnego i górskiego.
Znajduje zastosowanie w budownictwie wodnym i
meblarstwie (m.in. do wyrobu sklejek).

Dąb szypułkowy – gatunek typowy
dla rodzaju dębów,
obejmującego drzewa liściaste z
rodziny bukowatych. Jest gatunkiem
długowiecznym, żyje ponad 700 lat.

Pokrój: Drzewo rosnące swobodnie wykształca szeroką koronę. Korona młodych drzew jest
kulista, z czasem staje się kopułowata.

Pień i pędy: Drzewo rosnące swobodnie ma krótki, konary są grube, nisko osadzone i
rozłożyste.. Młode drzewo ma korę gładką, błyszczącą, brązowawą lub białoszarą, stare –
grubą, szarą do ciemnoszarej, głęboko, podłużnie spękaną

Pąki: Pąki skrętoległe , jajowate, na wierzchołku słabo zaostrzone,
na przekroju poprzecznym mają kształt zbliżony do pięciokąta.

Liście: Ułożone są skrętolegle. Mają blaszkę liściową nieregularną, odwrotnie jajowatą. Na
wierzchołku blaszka jest zaokrąglona lub nawet wycięta, a u nasady uszkowata. Liście są
skórzaste.

Kwiaty:

Kwiaty męskie – długie i wiotkie, luźno zwisające kotki zgrupowane po kilka sztuk i
wyrastające z pąków bocznych zeszłorocznych pędów. Kolor żółtawozielony. Kwiaty żeńskie –
mało widoczne, drobne, kształt cebulkowaty.

Owoce: Orzechy potocznie nazywane żołędziami.
Korzeń: Głęboki, palowy na glebach głębokich i świeżych,
powierzchniowy na glebach płytkich.

Surowiec drzewny
Drewno dębowe jest cenione w stolarstwie, bednarstwie i szkutnictwie (twardością
niekiedy przewyższa drewno bukowe). Dawniej wykorzystywane również w
kołodziejstwie oraz jako materiał konstrukcyjny.

Roślina lecznicza
Galasy

Garbarstwo
Żołędzie jako pokarm dla zwierząt leśnych.

Roślina ozdobna: niektóre odmiany są bardzo dekoracyjne. Często sadzony
jako drzewo pamiątkowe, żyje najdłużej z krajowych drzew liściastych. Dobrze
znosi cięcie, dzięki czemu może być stosowany na żywopłoty i
formowane szpalery. Wykorzystywany także do obsadzania parków,
osiedli oraz do nasadzeń przydrożnych.


Slide 2

Pomnik przyrody – prawnie chroniony
twór przyrody, szczególnie cenny ze względów
naukowych, zabytkowych, kulturowych i innych

Aktualny wzór oznaczenia pomnika przyrody w Polsce

Termin został wprowadzony przez Aleksandra von Humboldta na
przełomie XVIII i XIX wieku, co dało początek kierunkowi
konserwatorskiemu w ochronie przyrody..

Znaczącym propagatorem objęcia ochroną starych drzew był Hugo
Conwentz. Pod postacią pomnika przyrody proponował objąć także
rzadkie gatunki roślin i zwierząt.

DATA I MIEJSCE
URODZENIA

14 WRZEŚNIA 1769
BERLIN

IMIĘ I NAZWISKO PRZY
NARODZENIU

Friedrich Wilhelm
Heinrich Alexander von
Humboldt

DATA I MIEJSCE ŚMIERCI 6 MAJA 1859 BERLIN
ZAWÓD

PRZYRONIK, GEOGRAF,
GEOLOG, ASTRONOM

NARODOWOŚĆ

NIEMIECKA

EDUKACJA

Universität Viadrina

ALMA MATER

Uniwersytet w
Getyndze,
Technische Universität
Bergakademie Freiberg

Alexander von Humboldt

(ur. 20 stycznia 1855 w
miejscowości Święty
Wojciech koło Gdańska, zm. 12
maja 1922 w Berlinie) – botanik
niemiecki, twórca nowego znaczenia
pojęcia „pomnik przyrody”, pionier
europejskiej ochrony przyrody,
propagator idei parków narodowych,
inicjator rezerwatu w Górkach
Wschodnich, na terenie którego
znajduje się obecnie rezerwat „Mewia
Łacha”, dyrektor muzeum
przyrodniczego w Zielonej Bramie
(Zachodniopruskie Muzeum
Prowincjonalne).

Hugo Wilhelm Conwentz

Po I wojnie światowej, jesienią 1918 roku ukazał się dekret Rady
Regencyjnej o opiece nad zabytkami sztuki i kultury oraz
rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia
Publicznego o ochronie niektórych zabytków przyrody z 15 września
1919 roku. Później wydano rozporządzenie Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej o opiece nad zabytkami z 6 marca 1928
roku, gdzie po raz pierwszy padły słowa o ochronie alei
przydrożnych.
Następnymi aktami prawnymi regulującymi ochronę pojedynczych
wartości przyrodniczych była ustawa o ochronie przyrody
z 1934, 1949, 1991 i 2004 roku.

„Pomnikami przyrody są pojedyncze twory
przyrody ożywionej i nieożywionej lub ich
skupienia o szczególnej wartości przyrodniczej,
naukowej, kulturowej, historycznej lub
krajobrazowej oraz odznaczające się
indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród
innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa,
krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła,
wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy
narzutowe oraz jaskinie.”

Dąb Bartek – jeden z najstarszych w Polsce dębów, od
1954 r. chroniony jako pomnik przyrody, rosnący
przy drodze we wsi Zagnańsk, w województwie
świętokrzyskim.

Według pomiarów z 2013 roku
drzewo ma 28,5 metra wysokości,
a obwód 985cm. Według danych
z Nadleśnictwa Zagnańsk obwód
pnia wynosi na wysokości 1,30 m
– 9,85 m, a przy ziemi 13,4 m,
rozpiętość korony 20 m x 40 m,
okap korony 720
m³, pierśnica 3,14 m. Miąższość
całego drzewa wynosi ok. 72 m³,
miąższość grubizny całego
drzewa ok. 65 m³, w tym pień
główny – ok. 46 m³.

*Według jednej z legend Jan III
Sobieski i Marysieńka ukryli w Bartku skarby.
*Na pniu Bartka, od strony południowowschodniej zawieszone są dwie figury
ukrzyżowanego Chrystusa, odlane
prawdopodobnie w miejscowych fabrykach
żelaza. Na jednej z figur widoczny jest rok
1853. Według ustnych przekazów, miały one
być umieszczone na pamiątkę powieszenia
na Bartku dwóch oficerów powstańczych
z powstania styczniowego. Według innej
wersji podania, odlew miał być zawieszony
na pamiątkę zwycięstwa Sobieskiego pod
Wiedniem, a drugi został umieszczony na
Bartku na pamiątkę wygaśnięcia
epidemii cholery w 1853 r.

Kasztanowiec – rodzaj drzew, rzadziej krzewów należących do
rodziny mydleńcowatych. Obejmuje ok. 25 gatunków pochodzących z
południowo-wschodniej Europy, Ameryki
Północnej oraz Azji wschodniej. W Polsce wszystkie uprawiane gatunki
są introdukowane* przez człowieka. Gatunkiem
typowym jest kasztanowiec zwyczajny

*jest to celowe wprowadzenie przez człowieka
na teren uprawy chronionej organizmów
pożytecznych

Pokrój: Dorastają nawet do 40 m wysokości.
Pąki: Duże, charakterystyczne dla całego rodzaju,
kleiste lub suche.

Liście: Ustawione naprzeciwlegle,
dłoniastodzielne, złożone z 5–9 listków na długich ogonkach.

Kwiaty: Obupłciowe lub rozdzielnopłciowe w tym samym kwiatostanie, zazwyczaj
zebrane w okazałe, wyprostowane wiechy o wys. do 30 cm, w kolorze białym,
żółtawym, różowym lub czerwonym. Kwiat składa się 4–5 płatków i tyluż działek
kielicha. Płatki opatrzone paznokciem. Pręcików jest 5–9, słupek jeden, górny.

Owoce: Torebka gładka lub kolczasta, rozpadająca się po dojrzeniu na trzy
części. Nasiona bardzo duże, ciemnobrązowe z kolistym znacznikiem (hilum),
popularnie nazywane „kasztanami”.

Rośliny ozdobne: Niektóre gatunki są sadzone jako drzewa
parkowe i alejowe oraz do nasadzeń przydrożnych. Trochę
kłopotliwe ze względu na jesienne zaśmiecanie otoczenia.

Rośliny lecznicze: Niektóre gatunki są stosowane w medycynie
ludowej i homeopatii.

Wiąz szypułkowy, limak –
gatunek drzewa należący do
rodziny wiązowatych.

Pokrój: Drzewo o szerokiej, kopulastej lub pucharowato rozszerzonej ku górze koronie i o
wysokości do 35-40m.

Pędy: Pędy, nawet starsze gałązki, szczeciniasto owłosione. Pączki jednakowej wielkości i
kształtu. Łuski dwubarwne – jasnobrunatne z ciemniejszymi brzegami. Pączki ostre. Pęd
bruzdowany, bardzo gęsto się rozgałęzia.

Liście: Liście o kształcie eliptycznym lub odwrotnie jajowatym. Charakterystyczną cechą tego
gatunku jest silna asymetryczność liści u nasady. Z wierzchu liście są gładkie lub nieco szorstkie,
od spodu miękko omszone. Ogonek liściowy krótki (4-6mm).

Kwiaty: Na długich, zwisających szypułkach. Okwiat 6-dzielny o orzęsionych brzegach.
Pręciki (6-8) o fioletowych pylnikach. Znamiona białe. Kwitnie od marca do kwietnia.

Owoce: Owocem jest spłaszczony orzeszek otoczony dokoła pergaminowatym skrzydełkiem.
Owoce niewielkie, gęsto i drobno orzęsione, zwisające na długich i cienkich szypułkach.

Korzeń: Ma głęboki system korzeniowy. Oprócz głębokiego korzenia
palowego wytwarza silne i również dość głębokie korzenie boczne.
Dzięki temu jest odporny na silne wiatry.

Roślina ozdobna. Sadzony w parkach. Odporny na
naczyniową chorobę wiązów.

Drewno jest mniej cenne, niż u wiązu polnego i górskiego.
Znajduje zastosowanie w budownictwie wodnym i
meblarstwie (m.in. do wyrobu sklejek).

Dąb szypułkowy – gatunek typowy
dla rodzaju dębów,
obejmującego drzewa liściaste z
rodziny bukowatych. Jest gatunkiem
długowiecznym, żyje ponad 700 lat.

Pokrój: Drzewo rosnące swobodnie wykształca szeroką koronę. Korona młodych drzew jest
kulista, z czasem staje się kopułowata.

Pień i pędy: Drzewo rosnące swobodnie ma krótki, konary są grube, nisko osadzone i
rozłożyste.. Młode drzewo ma korę gładką, błyszczącą, brązowawą lub białoszarą, stare –
grubą, szarą do ciemnoszarej, głęboko, podłużnie spękaną

Pąki: Pąki skrętoległe , jajowate, na wierzchołku słabo zaostrzone,
na przekroju poprzecznym mają kształt zbliżony do pięciokąta.

Liście: Ułożone są skrętolegle. Mają blaszkę liściową nieregularną, odwrotnie jajowatą. Na
wierzchołku blaszka jest zaokrąglona lub nawet wycięta, a u nasady uszkowata. Liście są
skórzaste.

Kwiaty:

Kwiaty męskie – długie i wiotkie, luźno zwisające kotki zgrupowane po kilka sztuk i
wyrastające z pąków bocznych zeszłorocznych pędów. Kolor żółtawozielony. Kwiaty żeńskie –
mało widoczne, drobne, kształt cebulkowaty.

Owoce: Orzechy potocznie nazywane żołędziami.
Korzeń: Głęboki, palowy na glebach głębokich i świeżych,
powierzchniowy na glebach płytkich.

Surowiec drzewny
Drewno dębowe jest cenione w stolarstwie, bednarstwie i szkutnictwie (twardością
niekiedy przewyższa drewno bukowe). Dawniej wykorzystywane również w
kołodziejstwie oraz jako materiał konstrukcyjny.

Roślina lecznicza
Galasy

Garbarstwo
Żołędzie jako pokarm dla zwierząt leśnych.

Roślina ozdobna: niektóre odmiany są bardzo dekoracyjne. Często sadzony
jako drzewo pamiątkowe, żyje najdłużej z krajowych drzew liściastych. Dobrze
znosi cięcie, dzięki czemu może być stosowany na żywopłoty i
formowane szpalery. Wykorzystywany także do obsadzania parków,
osiedli oraz do nasadzeń przydrożnych.


Slide 3

Pomnik przyrody – prawnie chroniony
twór przyrody, szczególnie cenny ze względów
naukowych, zabytkowych, kulturowych i innych

Aktualny wzór oznaczenia pomnika przyrody w Polsce

Termin został wprowadzony przez Aleksandra von Humboldta na
przełomie XVIII i XIX wieku, co dało początek kierunkowi
konserwatorskiemu w ochronie przyrody..

Znaczącym propagatorem objęcia ochroną starych drzew był Hugo
Conwentz. Pod postacią pomnika przyrody proponował objąć także
rzadkie gatunki roślin i zwierząt.

DATA I MIEJSCE
URODZENIA

14 WRZEŚNIA 1769
BERLIN

IMIĘ I NAZWISKO PRZY
NARODZENIU

Friedrich Wilhelm
Heinrich Alexander von
Humboldt

DATA I MIEJSCE ŚMIERCI 6 MAJA 1859 BERLIN
ZAWÓD

PRZYRONIK, GEOGRAF,
GEOLOG, ASTRONOM

NARODOWOŚĆ

NIEMIECKA

EDUKACJA

Universität Viadrina

ALMA MATER

Uniwersytet w
Getyndze,
Technische Universität
Bergakademie Freiberg

Alexander von Humboldt

(ur. 20 stycznia 1855 w
miejscowości Święty
Wojciech koło Gdańska, zm. 12
maja 1922 w Berlinie) – botanik
niemiecki, twórca nowego znaczenia
pojęcia „pomnik przyrody”, pionier
europejskiej ochrony przyrody,
propagator idei parków narodowych,
inicjator rezerwatu w Górkach
Wschodnich, na terenie którego
znajduje się obecnie rezerwat „Mewia
Łacha”, dyrektor muzeum
przyrodniczego w Zielonej Bramie
(Zachodniopruskie Muzeum
Prowincjonalne).

Hugo Wilhelm Conwentz

Po I wojnie światowej, jesienią 1918 roku ukazał się dekret Rady
Regencyjnej o opiece nad zabytkami sztuki i kultury oraz
rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia
Publicznego o ochronie niektórych zabytków przyrody z 15 września
1919 roku. Później wydano rozporządzenie Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej o opiece nad zabytkami z 6 marca 1928
roku, gdzie po raz pierwszy padły słowa o ochronie alei
przydrożnych.
Następnymi aktami prawnymi regulującymi ochronę pojedynczych
wartości przyrodniczych była ustawa o ochronie przyrody
z 1934, 1949, 1991 i 2004 roku.

„Pomnikami przyrody są pojedyncze twory
przyrody ożywionej i nieożywionej lub ich
skupienia o szczególnej wartości przyrodniczej,
naukowej, kulturowej, historycznej lub
krajobrazowej oraz odznaczające się
indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród
innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa,
krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła,
wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy
narzutowe oraz jaskinie.”

Dąb Bartek – jeden z najstarszych w Polsce dębów, od
1954 r. chroniony jako pomnik przyrody, rosnący
przy drodze we wsi Zagnańsk, w województwie
świętokrzyskim.

Według pomiarów z 2013 roku
drzewo ma 28,5 metra wysokości,
a obwód 985cm. Według danych
z Nadleśnictwa Zagnańsk obwód
pnia wynosi na wysokości 1,30 m
– 9,85 m, a przy ziemi 13,4 m,
rozpiętość korony 20 m x 40 m,
okap korony 720
m³, pierśnica 3,14 m. Miąższość
całego drzewa wynosi ok. 72 m³,
miąższość grubizny całego
drzewa ok. 65 m³, w tym pień
główny – ok. 46 m³.

*Według jednej z legend Jan III
Sobieski i Marysieńka ukryli w Bartku skarby.
*Na pniu Bartka, od strony południowowschodniej zawieszone są dwie figury
ukrzyżowanego Chrystusa, odlane
prawdopodobnie w miejscowych fabrykach
żelaza. Na jednej z figur widoczny jest rok
1853. Według ustnych przekazów, miały one
być umieszczone na pamiątkę powieszenia
na Bartku dwóch oficerów powstańczych
z powstania styczniowego. Według innej
wersji podania, odlew miał być zawieszony
na pamiątkę zwycięstwa Sobieskiego pod
Wiedniem, a drugi został umieszczony na
Bartku na pamiątkę wygaśnięcia
epidemii cholery w 1853 r.

Kasztanowiec – rodzaj drzew, rzadziej krzewów należących do
rodziny mydleńcowatych. Obejmuje ok. 25 gatunków pochodzących z
południowo-wschodniej Europy, Ameryki
Północnej oraz Azji wschodniej. W Polsce wszystkie uprawiane gatunki
są introdukowane* przez człowieka. Gatunkiem
typowym jest kasztanowiec zwyczajny

*jest to celowe wprowadzenie przez człowieka
na teren uprawy chronionej organizmów
pożytecznych

Pokrój: Dorastają nawet do 40 m wysokości.
Pąki: Duże, charakterystyczne dla całego rodzaju,
kleiste lub suche.

Liście: Ustawione naprzeciwlegle,
dłoniastodzielne, złożone z 5–9 listków na długich ogonkach.

Kwiaty: Obupłciowe lub rozdzielnopłciowe w tym samym kwiatostanie, zazwyczaj
zebrane w okazałe, wyprostowane wiechy o wys. do 30 cm, w kolorze białym,
żółtawym, różowym lub czerwonym. Kwiat składa się 4–5 płatków i tyluż działek
kielicha. Płatki opatrzone paznokciem. Pręcików jest 5–9, słupek jeden, górny.

Owoce: Torebka gładka lub kolczasta, rozpadająca się po dojrzeniu na trzy
części. Nasiona bardzo duże, ciemnobrązowe z kolistym znacznikiem (hilum),
popularnie nazywane „kasztanami”.

Rośliny ozdobne: Niektóre gatunki są sadzone jako drzewa
parkowe i alejowe oraz do nasadzeń przydrożnych. Trochę
kłopotliwe ze względu na jesienne zaśmiecanie otoczenia.

Rośliny lecznicze: Niektóre gatunki są stosowane w medycynie
ludowej i homeopatii.

Wiąz szypułkowy, limak –
gatunek drzewa należący do
rodziny wiązowatych.

Pokrój: Drzewo o szerokiej, kopulastej lub pucharowato rozszerzonej ku górze koronie i o
wysokości do 35-40m.

Pędy: Pędy, nawet starsze gałązki, szczeciniasto owłosione. Pączki jednakowej wielkości i
kształtu. Łuski dwubarwne – jasnobrunatne z ciemniejszymi brzegami. Pączki ostre. Pęd
bruzdowany, bardzo gęsto się rozgałęzia.

Liście: Liście o kształcie eliptycznym lub odwrotnie jajowatym. Charakterystyczną cechą tego
gatunku jest silna asymetryczność liści u nasady. Z wierzchu liście są gładkie lub nieco szorstkie,
od spodu miękko omszone. Ogonek liściowy krótki (4-6mm).

Kwiaty: Na długich, zwisających szypułkach. Okwiat 6-dzielny o orzęsionych brzegach.
Pręciki (6-8) o fioletowych pylnikach. Znamiona białe. Kwitnie od marca do kwietnia.

Owoce: Owocem jest spłaszczony orzeszek otoczony dokoła pergaminowatym skrzydełkiem.
Owoce niewielkie, gęsto i drobno orzęsione, zwisające na długich i cienkich szypułkach.

Korzeń: Ma głęboki system korzeniowy. Oprócz głębokiego korzenia
palowego wytwarza silne i również dość głębokie korzenie boczne.
Dzięki temu jest odporny na silne wiatry.

Roślina ozdobna. Sadzony w parkach. Odporny na
naczyniową chorobę wiązów.

Drewno jest mniej cenne, niż u wiązu polnego i górskiego.
Znajduje zastosowanie w budownictwie wodnym i
meblarstwie (m.in. do wyrobu sklejek).

Dąb szypułkowy – gatunek typowy
dla rodzaju dębów,
obejmującego drzewa liściaste z
rodziny bukowatych. Jest gatunkiem
długowiecznym, żyje ponad 700 lat.

Pokrój: Drzewo rosnące swobodnie wykształca szeroką koronę. Korona młodych drzew jest
kulista, z czasem staje się kopułowata.

Pień i pędy: Drzewo rosnące swobodnie ma krótki, konary są grube, nisko osadzone i
rozłożyste.. Młode drzewo ma korę gładką, błyszczącą, brązowawą lub białoszarą, stare –
grubą, szarą do ciemnoszarej, głęboko, podłużnie spękaną

Pąki: Pąki skrętoległe , jajowate, na wierzchołku słabo zaostrzone,
na przekroju poprzecznym mają kształt zbliżony do pięciokąta.

Liście: Ułożone są skrętolegle. Mają blaszkę liściową nieregularną, odwrotnie jajowatą. Na
wierzchołku blaszka jest zaokrąglona lub nawet wycięta, a u nasady uszkowata. Liście są
skórzaste.

Kwiaty:

Kwiaty męskie – długie i wiotkie, luźno zwisające kotki zgrupowane po kilka sztuk i
wyrastające z pąków bocznych zeszłorocznych pędów. Kolor żółtawozielony. Kwiaty żeńskie –
mało widoczne, drobne, kształt cebulkowaty.

Owoce: Orzechy potocznie nazywane żołędziami.
Korzeń: Głęboki, palowy na glebach głębokich i świeżych,
powierzchniowy na glebach płytkich.

Surowiec drzewny
Drewno dębowe jest cenione w stolarstwie, bednarstwie i szkutnictwie (twardością
niekiedy przewyższa drewno bukowe). Dawniej wykorzystywane również w
kołodziejstwie oraz jako materiał konstrukcyjny.

Roślina lecznicza
Galasy

Garbarstwo
Żołędzie jako pokarm dla zwierząt leśnych.

Roślina ozdobna: niektóre odmiany są bardzo dekoracyjne. Często sadzony
jako drzewo pamiątkowe, żyje najdłużej z krajowych drzew liściastych. Dobrze
znosi cięcie, dzięki czemu może być stosowany na żywopłoty i
formowane szpalery. Wykorzystywany także do obsadzania parków,
osiedli oraz do nasadzeń przydrożnych.


Slide 4

Pomnik przyrody – prawnie chroniony
twór przyrody, szczególnie cenny ze względów
naukowych, zabytkowych, kulturowych i innych

Aktualny wzór oznaczenia pomnika przyrody w Polsce

Termin został wprowadzony przez Aleksandra von Humboldta na
przełomie XVIII i XIX wieku, co dało początek kierunkowi
konserwatorskiemu w ochronie przyrody..

Znaczącym propagatorem objęcia ochroną starych drzew był Hugo
Conwentz. Pod postacią pomnika przyrody proponował objąć także
rzadkie gatunki roślin i zwierząt.

DATA I MIEJSCE
URODZENIA

14 WRZEŚNIA 1769
BERLIN

IMIĘ I NAZWISKO PRZY
NARODZENIU

Friedrich Wilhelm
Heinrich Alexander von
Humboldt

DATA I MIEJSCE ŚMIERCI 6 MAJA 1859 BERLIN
ZAWÓD

PRZYRONIK, GEOGRAF,
GEOLOG, ASTRONOM

NARODOWOŚĆ

NIEMIECKA

EDUKACJA

Universität Viadrina

ALMA MATER

Uniwersytet w
Getyndze,
Technische Universität
Bergakademie Freiberg

Alexander von Humboldt

(ur. 20 stycznia 1855 w
miejscowości Święty
Wojciech koło Gdańska, zm. 12
maja 1922 w Berlinie) – botanik
niemiecki, twórca nowego znaczenia
pojęcia „pomnik przyrody”, pionier
europejskiej ochrony przyrody,
propagator idei parków narodowych,
inicjator rezerwatu w Górkach
Wschodnich, na terenie którego
znajduje się obecnie rezerwat „Mewia
Łacha”, dyrektor muzeum
przyrodniczego w Zielonej Bramie
(Zachodniopruskie Muzeum
Prowincjonalne).

Hugo Wilhelm Conwentz

Po I wojnie światowej, jesienią 1918 roku ukazał się dekret Rady
Regencyjnej o opiece nad zabytkami sztuki i kultury oraz
rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia
Publicznego o ochronie niektórych zabytków przyrody z 15 września
1919 roku. Później wydano rozporządzenie Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej o opiece nad zabytkami z 6 marca 1928
roku, gdzie po raz pierwszy padły słowa o ochronie alei
przydrożnych.
Następnymi aktami prawnymi regulującymi ochronę pojedynczych
wartości przyrodniczych była ustawa o ochronie przyrody
z 1934, 1949, 1991 i 2004 roku.

„Pomnikami przyrody są pojedyncze twory
przyrody ożywionej i nieożywionej lub ich
skupienia o szczególnej wartości przyrodniczej,
naukowej, kulturowej, historycznej lub
krajobrazowej oraz odznaczające się
indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród
innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa,
krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła,
wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy
narzutowe oraz jaskinie.”

Dąb Bartek – jeden z najstarszych w Polsce dębów, od
1954 r. chroniony jako pomnik przyrody, rosnący
przy drodze we wsi Zagnańsk, w województwie
świętokrzyskim.

Według pomiarów z 2013 roku
drzewo ma 28,5 metra wysokości,
a obwód 985cm. Według danych
z Nadleśnictwa Zagnańsk obwód
pnia wynosi na wysokości 1,30 m
– 9,85 m, a przy ziemi 13,4 m,
rozpiętość korony 20 m x 40 m,
okap korony 720
m³, pierśnica 3,14 m. Miąższość
całego drzewa wynosi ok. 72 m³,
miąższość grubizny całego
drzewa ok. 65 m³, w tym pień
główny – ok. 46 m³.

*Według jednej z legend Jan III
Sobieski i Marysieńka ukryli w Bartku skarby.
*Na pniu Bartka, od strony południowowschodniej zawieszone są dwie figury
ukrzyżowanego Chrystusa, odlane
prawdopodobnie w miejscowych fabrykach
żelaza. Na jednej z figur widoczny jest rok
1853. Według ustnych przekazów, miały one
być umieszczone na pamiątkę powieszenia
na Bartku dwóch oficerów powstańczych
z powstania styczniowego. Według innej
wersji podania, odlew miał być zawieszony
na pamiątkę zwycięstwa Sobieskiego pod
Wiedniem, a drugi został umieszczony na
Bartku na pamiątkę wygaśnięcia
epidemii cholery w 1853 r.

Kasztanowiec – rodzaj drzew, rzadziej krzewów należących do
rodziny mydleńcowatych. Obejmuje ok. 25 gatunków pochodzących z
południowo-wschodniej Europy, Ameryki
Północnej oraz Azji wschodniej. W Polsce wszystkie uprawiane gatunki
są introdukowane* przez człowieka. Gatunkiem
typowym jest kasztanowiec zwyczajny

*jest to celowe wprowadzenie przez człowieka
na teren uprawy chronionej organizmów
pożytecznych

Pokrój: Dorastają nawet do 40 m wysokości.
Pąki: Duże, charakterystyczne dla całego rodzaju,
kleiste lub suche.

Liście: Ustawione naprzeciwlegle,
dłoniastodzielne, złożone z 5–9 listków na długich ogonkach.

Kwiaty: Obupłciowe lub rozdzielnopłciowe w tym samym kwiatostanie, zazwyczaj
zebrane w okazałe, wyprostowane wiechy o wys. do 30 cm, w kolorze białym,
żółtawym, różowym lub czerwonym. Kwiat składa się 4–5 płatków i tyluż działek
kielicha. Płatki opatrzone paznokciem. Pręcików jest 5–9, słupek jeden, górny.

Owoce: Torebka gładka lub kolczasta, rozpadająca się po dojrzeniu na trzy
części. Nasiona bardzo duże, ciemnobrązowe z kolistym znacznikiem (hilum),
popularnie nazywane „kasztanami”.

Rośliny ozdobne: Niektóre gatunki są sadzone jako drzewa
parkowe i alejowe oraz do nasadzeń przydrożnych. Trochę
kłopotliwe ze względu na jesienne zaśmiecanie otoczenia.

Rośliny lecznicze: Niektóre gatunki są stosowane w medycynie
ludowej i homeopatii.

Wiąz szypułkowy, limak –
gatunek drzewa należący do
rodziny wiązowatych.

Pokrój: Drzewo o szerokiej, kopulastej lub pucharowato rozszerzonej ku górze koronie i o
wysokości do 35-40m.

Pędy: Pędy, nawet starsze gałązki, szczeciniasto owłosione. Pączki jednakowej wielkości i
kształtu. Łuski dwubarwne – jasnobrunatne z ciemniejszymi brzegami. Pączki ostre. Pęd
bruzdowany, bardzo gęsto się rozgałęzia.

Liście: Liście o kształcie eliptycznym lub odwrotnie jajowatym. Charakterystyczną cechą tego
gatunku jest silna asymetryczność liści u nasady. Z wierzchu liście są gładkie lub nieco szorstkie,
od spodu miękko omszone. Ogonek liściowy krótki (4-6mm).

Kwiaty: Na długich, zwisających szypułkach. Okwiat 6-dzielny o orzęsionych brzegach.
Pręciki (6-8) o fioletowych pylnikach. Znamiona białe. Kwitnie od marca do kwietnia.

Owoce: Owocem jest spłaszczony orzeszek otoczony dokoła pergaminowatym skrzydełkiem.
Owoce niewielkie, gęsto i drobno orzęsione, zwisające na długich i cienkich szypułkach.

Korzeń: Ma głęboki system korzeniowy. Oprócz głębokiego korzenia
palowego wytwarza silne i również dość głębokie korzenie boczne.
Dzięki temu jest odporny na silne wiatry.

Roślina ozdobna. Sadzony w parkach. Odporny na
naczyniową chorobę wiązów.

Drewno jest mniej cenne, niż u wiązu polnego i górskiego.
Znajduje zastosowanie w budownictwie wodnym i
meblarstwie (m.in. do wyrobu sklejek).

Dąb szypułkowy – gatunek typowy
dla rodzaju dębów,
obejmującego drzewa liściaste z
rodziny bukowatych. Jest gatunkiem
długowiecznym, żyje ponad 700 lat.

Pokrój: Drzewo rosnące swobodnie wykształca szeroką koronę. Korona młodych drzew jest
kulista, z czasem staje się kopułowata.

Pień i pędy: Drzewo rosnące swobodnie ma krótki, konary są grube, nisko osadzone i
rozłożyste.. Młode drzewo ma korę gładką, błyszczącą, brązowawą lub białoszarą, stare –
grubą, szarą do ciemnoszarej, głęboko, podłużnie spękaną

Pąki: Pąki skrętoległe , jajowate, na wierzchołku słabo zaostrzone,
na przekroju poprzecznym mają kształt zbliżony do pięciokąta.

Liście: Ułożone są skrętolegle. Mają blaszkę liściową nieregularną, odwrotnie jajowatą. Na
wierzchołku blaszka jest zaokrąglona lub nawet wycięta, a u nasady uszkowata. Liście są
skórzaste.

Kwiaty:

Kwiaty męskie – długie i wiotkie, luźno zwisające kotki zgrupowane po kilka sztuk i
wyrastające z pąków bocznych zeszłorocznych pędów. Kolor żółtawozielony. Kwiaty żeńskie –
mało widoczne, drobne, kształt cebulkowaty.

Owoce: Orzechy potocznie nazywane żołędziami.
Korzeń: Głęboki, palowy na glebach głębokich i świeżych,
powierzchniowy na glebach płytkich.

Surowiec drzewny
Drewno dębowe jest cenione w stolarstwie, bednarstwie i szkutnictwie (twardością
niekiedy przewyższa drewno bukowe). Dawniej wykorzystywane również w
kołodziejstwie oraz jako materiał konstrukcyjny.

Roślina lecznicza
Galasy

Garbarstwo
Żołędzie jako pokarm dla zwierząt leśnych.

Roślina ozdobna: niektóre odmiany są bardzo dekoracyjne. Często sadzony
jako drzewo pamiątkowe, żyje najdłużej z krajowych drzew liściastych. Dobrze
znosi cięcie, dzięki czemu może być stosowany na żywopłoty i
formowane szpalery. Wykorzystywany także do obsadzania parków,
osiedli oraz do nasadzeń przydrożnych.


Slide 5

Pomnik przyrody – prawnie chroniony
twór przyrody, szczególnie cenny ze względów
naukowych, zabytkowych, kulturowych i innych

Aktualny wzór oznaczenia pomnika przyrody w Polsce

Termin został wprowadzony przez Aleksandra von Humboldta na
przełomie XVIII i XIX wieku, co dało początek kierunkowi
konserwatorskiemu w ochronie przyrody..

Znaczącym propagatorem objęcia ochroną starych drzew był Hugo
Conwentz. Pod postacią pomnika przyrody proponował objąć także
rzadkie gatunki roślin i zwierząt.

DATA I MIEJSCE
URODZENIA

14 WRZEŚNIA 1769
BERLIN

IMIĘ I NAZWISKO PRZY
NARODZENIU

Friedrich Wilhelm
Heinrich Alexander von
Humboldt

DATA I MIEJSCE ŚMIERCI 6 MAJA 1859 BERLIN
ZAWÓD

PRZYRONIK, GEOGRAF,
GEOLOG, ASTRONOM

NARODOWOŚĆ

NIEMIECKA

EDUKACJA

Universität Viadrina

ALMA MATER

Uniwersytet w
Getyndze,
Technische Universität
Bergakademie Freiberg

Alexander von Humboldt

(ur. 20 stycznia 1855 w
miejscowości Święty
Wojciech koło Gdańska, zm. 12
maja 1922 w Berlinie) – botanik
niemiecki, twórca nowego znaczenia
pojęcia „pomnik przyrody”, pionier
europejskiej ochrony przyrody,
propagator idei parków narodowych,
inicjator rezerwatu w Górkach
Wschodnich, na terenie którego
znajduje się obecnie rezerwat „Mewia
Łacha”, dyrektor muzeum
przyrodniczego w Zielonej Bramie
(Zachodniopruskie Muzeum
Prowincjonalne).

Hugo Wilhelm Conwentz

Po I wojnie światowej, jesienią 1918 roku ukazał się dekret Rady
Regencyjnej o opiece nad zabytkami sztuki i kultury oraz
rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia
Publicznego o ochronie niektórych zabytków przyrody z 15 września
1919 roku. Później wydano rozporządzenie Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej o opiece nad zabytkami z 6 marca 1928
roku, gdzie po raz pierwszy padły słowa o ochronie alei
przydrożnych.
Następnymi aktami prawnymi regulującymi ochronę pojedynczych
wartości przyrodniczych była ustawa o ochronie przyrody
z 1934, 1949, 1991 i 2004 roku.

„Pomnikami przyrody są pojedyncze twory
przyrody ożywionej i nieożywionej lub ich
skupienia o szczególnej wartości przyrodniczej,
naukowej, kulturowej, historycznej lub
krajobrazowej oraz odznaczające się
indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród
innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa,
krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła,
wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy
narzutowe oraz jaskinie.”

Dąb Bartek – jeden z najstarszych w Polsce dębów, od
1954 r. chroniony jako pomnik przyrody, rosnący
przy drodze we wsi Zagnańsk, w województwie
świętokrzyskim.

Według pomiarów z 2013 roku
drzewo ma 28,5 metra wysokości,
a obwód 985cm. Według danych
z Nadleśnictwa Zagnańsk obwód
pnia wynosi na wysokości 1,30 m
– 9,85 m, a przy ziemi 13,4 m,
rozpiętość korony 20 m x 40 m,
okap korony 720
m³, pierśnica 3,14 m. Miąższość
całego drzewa wynosi ok. 72 m³,
miąższość grubizny całego
drzewa ok. 65 m³, w tym pień
główny – ok. 46 m³.

*Według jednej z legend Jan III
Sobieski i Marysieńka ukryli w Bartku skarby.
*Na pniu Bartka, od strony południowowschodniej zawieszone są dwie figury
ukrzyżowanego Chrystusa, odlane
prawdopodobnie w miejscowych fabrykach
żelaza. Na jednej z figur widoczny jest rok
1853. Według ustnych przekazów, miały one
być umieszczone na pamiątkę powieszenia
na Bartku dwóch oficerów powstańczych
z powstania styczniowego. Według innej
wersji podania, odlew miał być zawieszony
na pamiątkę zwycięstwa Sobieskiego pod
Wiedniem, a drugi został umieszczony na
Bartku na pamiątkę wygaśnięcia
epidemii cholery w 1853 r.

Kasztanowiec – rodzaj drzew, rzadziej krzewów należących do
rodziny mydleńcowatych. Obejmuje ok. 25 gatunków pochodzących z
południowo-wschodniej Europy, Ameryki
Północnej oraz Azji wschodniej. W Polsce wszystkie uprawiane gatunki
są introdukowane* przez człowieka. Gatunkiem
typowym jest kasztanowiec zwyczajny

*jest to celowe wprowadzenie przez człowieka
na teren uprawy chronionej organizmów
pożytecznych

Pokrój: Dorastają nawet do 40 m wysokości.
Pąki: Duże, charakterystyczne dla całego rodzaju,
kleiste lub suche.

Liście: Ustawione naprzeciwlegle,
dłoniastodzielne, złożone z 5–9 listków na długich ogonkach.

Kwiaty: Obupłciowe lub rozdzielnopłciowe w tym samym kwiatostanie, zazwyczaj
zebrane w okazałe, wyprostowane wiechy o wys. do 30 cm, w kolorze białym,
żółtawym, różowym lub czerwonym. Kwiat składa się 4–5 płatków i tyluż działek
kielicha. Płatki opatrzone paznokciem. Pręcików jest 5–9, słupek jeden, górny.

Owoce: Torebka gładka lub kolczasta, rozpadająca się po dojrzeniu na trzy
części. Nasiona bardzo duże, ciemnobrązowe z kolistym znacznikiem (hilum),
popularnie nazywane „kasztanami”.

Rośliny ozdobne: Niektóre gatunki są sadzone jako drzewa
parkowe i alejowe oraz do nasadzeń przydrożnych. Trochę
kłopotliwe ze względu na jesienne zaśmiecanie otoczenia.

Rośliny lecznicze: Niektóre gatunki są stosowane w medycynie
ludowej i homeopatii.

Wiąz szypułkowy, limak –
gatunek drzewa należący do
rodziny wiązowatych.

Pokrój: Drzewo o szerokiej, kopulastej lub pucharowato rozszerzonej ku górze koronie i o
wysokości do 35-40m.

Pędy: Pędy, nawet starsze gałązki, szczeciniasto owłosione. Pączki jednakowej wielkości i
kształtu. Łuski dwubarwne – jasnobrunatne z ciemniejszymi brzegami. Pączki ostre. Pęd
bruzdowany, bardzo gęsto się rozgałęzia.

Liście: Liście o kształcie eliptycznym lub odwrotnie jajowatym. Charakterystyczną cechą tego
gatunku jest silna asymetryczność liści u nasady. Z wierzchu liście są gładkie lub nieco szorstkie,
od spodu miękko omszone. Ogonek liściowy krótki (4-6mm).

Kwiaty: Na długich, zwisających szypułkach. Okwiat 6-dzielny o orzęsionych brzegach.
Pręciki (6-8) o fioletowych pylnikach. Znamiona białe. Kwitnie od marca do kwietnia.

Owoce: Owocem jest spłaszczony orzeszek otoczony dokoła pergaminowatym skrzydełkiem.
Owoce niewielkie, gęsto i drobno orzęsione, zwisające na długich i cienkich szypułkach.

Korzeń: Ma głęboki system korzeniowy. Oprócz głębokiego korzenia
palowego wytwarza silne i również dość głębokie korzenie boczne.
Dzięki temu jest odporny na silne wiatry.

Roślina ozdobna. Sadzony w parkach. Odporny na
naczyniową chorobę wiązów.

Drewno jest mniej cenne, niż u wiązu polnego i górskiego.
Znajduje zastosowanie w budownictwie wodnym i
meblarstwie (m.in. do wyrobu sklejek).

Dąb szypułkowy – gatunek typowy
dla rodzaju dębów,
obejmującego drzewa liściaste z
rodziny bukowatych. Jest gatunkiem
długowiecznym, żyje ponad 700 lat.

Pokrój: Drzewo rosnące swobodnie wykształca szeroką koronę. Korona młodych drzew jest
kulista, z czasem staje się kopułowata.

Pień i pędy: Drzewo rosnące swobodnie ma krótki, konary są grube, nisko osadzone i
rozłożyste.. Młode drzewo ma korę gładką, błyszczącą, brązowawą lub białoszarą, stare –
grubą, szarą do ciemnoszarej, głęboko, podłużnie spękaną

Pąki: Pąki skrętoległe , jajowate, na wierzchołku słabo zaostrzone,
na przekroju poprzecznym mają kształt zbliżony do pięciokąta.

Liście: Ułożone są skrętolegle. Mają blaszkę liściową nieregularną, odwrotnie jajowatą. Na
wierzchołku blaszka jest zaokrąglona lub nawet wycięta, a u nasady uszkowata. Liście są
skórzaste.

Kwiaty:

Kwiaty męskie – długie i wiotkie, luźno zwisające kotki zgrupowane po kilka sztuk i
wyrastające z pąków bocznych zeszłorocznych pędów. Kolor żółtawozielony. Kwiaty żeńskie –
mało widoczne, drobne, kształt cebulkowaty.

Owoce: Orzechy potocznie nazywane żołędziami.
Korzeń: Głęboki, palowy na glebach głębokich i świeżych,
powierzchniowy na glebach płytkich.

Surowiec drzewny
Drewno dębowe jest cenione w stolarstwie, bednarstwie i szkutnictwie (twardością
niekiedy przewyższa drewno bukowe). Dawniej wykorzystywane również w
kołodziejstwie oraz jako materiał konstrukcyjny.

Roślina lecznicza
Galasy

Garbarstwo
Żołędzie jako pokarm dla zwierząt leśnych.

Roślina ozdobna: niektóre odmiany są bardzo dekoracyjne. Często sadzony
jako drzewo pamiątkowe, żyje najdłużej z krajowych drzew liściastych. Dobrze
znosi cięcie, dzięki czemu może być stosowany na żywopłoty i
formowane szpalery. Wykorzystywany także do obsadzania parków,
osiedli oraz do nasadzeń przydrożnych.


Slide 6

Pomnik przyrody – prawnie chroniony
twór przyrody, szczególnie cenny ze względów
naukowych, zabytkowych, kulturowych i innych

Aktualny wzór oznaczenia pomnika przyrody w Polsce

Termin został wprowadzony przez Aleksandra von Humboldta na
przełomie XVIII i XIX wieku, co dało początek kierunkowi
konserwatorskiemu w ochronie przyrody..

Znaczącym propagatorem objęcia ochroną starych drzew był Hugo
Conwentz. Pod postacią pomnika przyrody proponował objąć także
rzadkie gatunki roślin i zwierząt.

DATA I MIEJSCE
URODZENIA

14 WRZEŚNIA 1769
BERLIN

IMIĘ I NAZWISKO PRZY
NARODZENIU

Friedrich Wilhelm
Heinrich Alexander von
Humboldt

DATA I MIEJSCE ŚMIERCI 6 MAJA 1859 BERLIN
ZAWÓD

PRZYRONIK, GEOGRAF,
GEOLOG, ASTRONOM

NARODOWOŚĆ

NIEMIECKA

EDUKACJA

Universität Viadrina

ALMA MATER

Uniwersytet w
Getyndze,
Technische Universität
Bergakademie Freiberg

Alexander von Humboldt

(ur. 20 stycznia 1855 w
miejscowości Święty
Wojciech koło Gdańska, zm. 12
maja 1922 w Berlinie) – botanik
niemiecki, twórca nowego znaczenia
pojęcia „pomnik przyrody”, pionier
europejskiej ochrony przyrody,
propagator idei parków narodowych,
inicjator rezerwatu w Górkach
Wschodnich, na terenie którego
znajduje się obecnie rezerwat „Mewia
Łacha”, dyrektor muzeum
przyrodniczego w Zielonej Bramie
(Zachodniopruskie Muzeum
Prowincjonalne).

Hugo Wilhelm Conwentz

Po I wojnie światowej, jesienią 1918 roku ukazał się dekret Rady
Regencyjnej o opiece nad zabytkami sztuki i kultury oraz
rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia
Publicznego o ochronie niektórych zabytków przyrody z 15 września
1919 roku. Później wydano rozporządzenie Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej o opiece nad zabytkami z 6 marca 1928
roku, gdzie po raz pierwszy padły słowa o ochronie alei
przydrożnych.
Następnymi aktami prawnymi regulującymi ochronę pojedynczych
wartości przyrodniczych była ustawa o ochronie przyrody
z 1934, 1949, 1991 i 2004 roku.

„Pomnikami przyrody są pojedyncze twory
przyrody ożywionej i nieożywionej lub ich
skupienia o szczególnej wartości przyrodniczej,
naukowej, kulturowej, historycznej lub
krajobrazowej oraz odznaczające się
indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród
innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa,
krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła,
wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy
narzutowe oraz jaskinie.”

Dąb Bartek – jeden z najstarszych w Polsce dębów, od
1954 r. chroniony jako pomnik przyrody, rosnący
przy drodze we wsi Zagnańsk, w województwie
świętokrzyskim.

Według pomiarów z 2013 roku
drzewo ma 28,5 metra wysokości,
a obwód 985cm. Według danych
z Nadleśnictwa Zagnańsk obwód
pnia wynosi na wysokości 1,30 m
– 9,85 m, a przy ziemi 13,4 m,
rozpiętość korony 20 m x 40 m,
okap korony 720
m³, pierśnica 3,14 m. Miąższość
całego drzewa wynosi ok. 72 m³,
miąższość grubizny całego
drzewa ok. 65 m³, w tym pień
główny – ok. 46 m³.

*Według jednej z legend Jan III
Sobieski i Marysieńka ukryli w Bartku skarby.
*Na pniu Bartka, od strony południowowschodniej zawieszone są dwie figury
ukrzyżowanego Chrystusa, odlane
prawdopodobnie w miejscowych fabrykach
żelaza. Na jednej z figur widoczny jest rok
1853. Według ustnych przekazów, miały one
być umieszczone na pamiątkę powieszenia
na Bartku dwóch oficerów powstańczych
z powstania styczniowego. Według innej
wersji podania, odlew miał być zawieszony
na pamiątkę zwycięstwa Sobieskiego pod
Wiedniem, a drugi został umieszczony na
Bartku na pamiątkę wygaśnięcia
epidemii cholery w 1853 r.

Kasztanowiec – rodzaj drzew, rzadziej krzewów należących do
rodziny mydleńcowatych. Obejmuje ok. 25 gatunków pochodzących z
południowo-wschodniej Europy, Ameryki
Północnej oraz Azji wschodniej. W Polsce wszystkie uprawiane gatunki
są introdukowane* przez człowieka. Gatunkiem
typowym jest kasztanowiec zwyczajny

*jest to celowe wprowadzenie przez człowieka
na teren uprawy chronionej organizmów
pożytecznych

Pokrój: Dorastają nawet do 40 m wysokości.
Pąki: Duże, charakterystyczne dla całego rodzaju,
kleiste lub suche.

Liście: Ustawione naprzeciwlegle,
dłoniastodzielne, złożone z 5–9 listków na długich ogonkach.

Kwiaty: Obupłciowe lub rozdzielnopłciowe w tym samym kwiatostanie, zazwyczaj
zebrane w okazałe, wyprostowane wiechy o wys. do 30 cm, w kolorze białym,
żółtawym, różowym lub czerwonym. Kwiat składa się 4–5 płatków i tyluż działek
kielicha. Płatki opatrzone paznokciem. Pręcików jest 5–9, słupek jeden, górny.

Owoce: Torebka gładka lub kolczasta, rozpadająca się po dojrzeniu na trzy
części. Nasiona bardzo duże, ciemnobrązowe z kolistym znacznikiem (hilum),
popularnie nazywane „kasztanami”.

Rośliny ozdobne: Niektóre gatunki są sadzone jako drzewa
parkowe i alejowe oraz do nasadzeń przydrożnych. Trochę
kłopotliwe ze względu na jesienne zaśmiecanie otoczenia.

Rośliny lecznicze: Niektóre gatunki są stosowane w medycynie
ludowej i homeopatii.

Wiąz szypułkowy, limak –
gatunek drzewa należący do
rodziny wiązowatych.

Pokrój: Drzewo o szerokiej, kopulastej lub pucharowato rozszerzonej ku górze koronie i o
wysokości do 35-40m.

Pędy: Pędy, nawet starsze gałązki, szczeciniasto owłosione. Pączki jednakowej wielkości i
kształtu. Łuski dwubarwne – jasnobrunatne z ciemniejszymi brzegami. Pączki ostre. Pęd
bruzdowany, bardzo gęsto się rozgałęzia.

Liście: Liście o kształcie eliptycznym lub odwrotnie jajowatym. Charakterystyczną cechą tego
gatunku jest silna asymetryczność liści u nasady. Z wierzchu liście są gładkie lub nieco szorstkie,
od spodu miękko omszone. Ogonek liściowy krótki (4-6mm).

Kwiaty: Na długich, zwisających szypułkach. Okwiat 6-dzielny o orzęsionych brzegach.
Pręciki (6-8) o fioletowych pylnikach. Znamiona białe. Kwitnie od marca do kwietnia.

Owoce: Owocem jest spłaszczony orzeszek otoczony dokoła pergaminowatym skrzydełkiem.
Owoce niewielkie, gęsto i drobno orzęsione, zwisające na długich i cienkich szypułkach.

Korzeń: Ma głęboki system korzeniowy. Oprócz głębokiego korzenia
palowego wytwarza silne i również dość głębokie korzenie boczne.
Dzięki temu jest odporny na silne wiatry.

Roślina ozdobna. Sadzony w parkach. Odporny na
naczyniową chorobę wiązów.

Drewno jest mniej cenne, niż u wiązu polnego i górskiego.
Znajduje zastosowanie w budownictwie wodnym i
meblarstwie (m.in. do wyrobu sklejek).

Dąb szypułkowy – gatunek typowy
dla rodzaju dębów,
obejmującego drzewa liściaste z
rodziny bukowatych. Jest gatunkiem
długowiecznym, żyje ponad 700 lat.

Pokrój: Drzewo rosnące swobodnie wykształca szeroką koronę. Korona młodych drzew jest
kulista, z czasem staje się kopułowata.

Pień i pędy: Drzewo rosnące swobodnie ma krótki, konary są grube, nisko osadzone i
rozłożyste.. Młode drzewo ma korę gładką, błyszczącą, brązowawą lub białoszarą, stare –
grubą, szarą do ciemnoszarej, głęboko, podłużnie spękaną

Pąki: Pąki skrętoległe , jajowate, na wierzchołku słabo zaostrzone,
na przekroju poprzecznym mają kształt zbliżony do pięciokąta.

Liście: Ułożone są skrętolegle. Mają blaszkę liściową nieregularną, odwrotnie jajowatą. Na
wierzchołku blaszka jest zaokrąglona lub nawet wycięta, a u nasady uszkowata. Liście są
skórzaste.

Kwiaty:

Kwiaty męskie – długie i wiotkie, luźno zwisające kotki zgrupowane po kilka sztuk i
wyrastające z pąków bocznych zeszłorocznych pędów. Kolor żółtawozielony. Kwiaty żeńskie –
mało widoczne, drobne, kształt cebulkowaty.

Owoce: Orzechy potocznie nazywane żołędziami.
Korzeń: Głęboki, palowy na glebach głębokich i świeżych,
powierzchniowy na glebach płytkich.

Surowiec drzewny
Drewno dębowe jest cenione w stolarstwie, bednarstwie i szkutnictwie (twardością
niekiedy przewyższa drewno bukowe). Dawniej wykorzystywane również w
kołodziejstwie oraz jako materiał konstrukcyjny.

Roślina lecznicza
Galasy

Garbarstwo
Żołędzie jako pokarm dla zwierząt leśnych.

Roślina ozdobna: niektóre odmiany są bardzo dekoracyjne. Często sadzony
jako drzewo pamiątkowe, żyje najdłużej z krajowych drzew liściastych. Dobrze
znosi cięcie, dzięki czemu może być stosowany na żywopłoty i
formowane szpalery. Wykorzystywany także do obsadzania parków,
osiedli oraz do nasadzeń przydrożnych.


Slide 7

Pomnik przyrody – prawnie chroniony
twór przyrody, szczególnie cenny ze względów
naukowych, zabytkowych, kulturowych i innych

Aktualny wzór oznaczenia pomnika przyrody w Polsce

Termin został wprowadzony przez Aleksandra von Humboldta na
przełomie XVIII i XIX wieku, co dało początek kierunkowi
konserwatorskiemu w ochronie przyrody..

Znaczącym propagatorem objęcia ochroną starych drzew był Hugo
Conwentz. Pod postacią pomnika przyrody proponował objąć także
rzadkie gatunki roślin i zwierząt.

DATA I MIEJSCE
URODZENIA

14 WRZEŚNIA 1769
BERLIN

IMIĘ I NAZWISKO PRZY
NARODZENIU

Friedrich Wilhelm
Heinrich Alexander von
Humboldt

DATA I MIEJSCE ŚMIERCI 6 MAJA 1859 BERLIN
ZAWÓD

PRZYRONIK, GEOGRAF,
GEOLOG, ASTRONOM

NARODOWOŚĆ

NIEMIECKA

EDUKACJA

Universität Viadrina

ALMA MATER

Uniwersytet w
Getyndze,
Technische Universität
Bergakademie Freiberg

Alexander von Humboldt

(ur. 20 stycznia 1855 w
miejscowości Święty
Wojciech koło Gdańska, zm. 12
maja 1922 w Berlinie) – botanik
niemiecki, twórca nowego znaczenia
pojęcia „pomnik przyrody”, pionier
europejskiej ochrony przyrody,
propagator idei parków narodowych,
inicjator rezerwatu w Górkach
Wschodnich, na terenie którego
znajduje się obecnie rezerwat „Mewia
Łacha”, dyrektor muzeum
przyrodniczego w Zielonej Bramie
(Zachodniopruskie Muzeum
Prowincjonalne).

Hugo Wilhelm Conwentz

Po I wojnie światowej, jesienią 1918 roku ukazał się dekret Rady
Regencyjnej o opiece nad zabytkami sztuki i kultury oraz
rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia
Publicznego o ochronie niektórych zabytków przyrody z 15 września
1919 roku. Później wydano rozporządzenie Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej o opiece nad zabytkami z 6 marca 1928
roku, gdzie po raz pierwszy padły słowa o ochronie alei
przydrożnych.
Następnymi aktami prawnymi regulującymi ochronę pojedynczych
wartości przyrodniczych była ustawa o ochronie przyrody
z 1934, 1949, 1991 i 2004 roku.

„Pomnikami przyrody są pojedyncze twory
przyrody ożywionej i nieożywionej lub ich
skupienia o szczególnej wartości przyrodniczej,
naukowej, kulturowej, historycznej lub
krajobrazowej oraz odznaczające się
indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród
innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa,
krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła,
wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy
narzutowe oraz jaskinie.”

Dąb Bartek – jeden z najstarszych w Polsce dębów, od
1954 r. chroniony jako pomnik przyrody, rosnący
przy drodze we wsi Zagnańsk, w województwie
świętokrzyskim.

Według pomiarów z 2013 roku
drzewo ma 28,5 metra wysokości,
a obwód 985cm. Według danych
z Nadleśnictwa Zagnańsk obwód
pnia wynosi na wysokości 1,30 m
– 9,85 m, a przy ziemi 13,4 m,
rozpiętość korony 20 m x 40 m,
okap korony 720
m³, pierśnica 3,14 m. Miąższość
całego drzewa wynosi ok. 72 m³,
miąższość grubizny całego
drzewa ok. 65 m³, w tym pień
główny – ok. 46 m³.

*Według jednej z legend Jan III
Sobieski i Marysieńka ukryli w Bartku skarby.
*Na pniu Bartka, od strony południowowschodniej zawieszone są dwie figury
ukrzyżowanego Chrystusa, odlane
prawdopodobnie w miejscowych fabrykach
żelaza. Na jednej z figur widoczny jest rok
1853. Według ustnych przekazów, miały one
być umieszczone na pamiątkę powieszenia
na Bartku dwóch oficerów powstańczych
z powstania styczniowego. Według innej
wersji podania, odlew miał być zawieszony
na pamiątkę zwycięstwa Sobieskiego pod
Wiedniem, a drugi został umieszczony na
Bartku na pamiątkę wygaśnięcia
epidemii cholery w 1853 r.

Kasztanowiec – rodzaj drzew, rzadziej krzewów należących do
rodziny mydleńcowatych. Obejmuje ok. 25 gatunków pochodzących z
południowo-wschodniej Europy, Ameryki
Północnej oraz Azji wschodniej. W Polsce wszystkie uprawiane gatunki
są introdukowane* przez człowieka. Gatunkiem
typowym jest kasztanowiec zwyczajny

*jest to celowe wprowadzenie przez człowieka
na teren uprawy chronionej organizmów
pożytecznych

Pokrój: Dorastają nawet do 40 m wysokości.
Pąki: Duże, charakterystyczne dla całego rodzaju,
kleiste lub suche.

Liście: Ustawione naprzeciwlegle,
dłoniastodzielne, złożone z 5–9 listków na długich ogonkach.

Kwiaty: Obupłciowe lub rozdzielnopłciowe w tym samym kwiatostanie, zazwyczaj
zebrane w okazałe, wyprostowane wiechy o wys. do 30 cm, w kolorze białym,
żółtawym, różowym lub czerwonym. Kwiat składa się 4–5 płatków i tyluż działek
kielicha. Płatki opatrzone paznokciem. Pręcików jest 5–9, słupek jeden, górny.

Owoce: Torebka gładka lub kolczasta, rozpadająca się po dojrzeniu na trzy
części. Nasiona bardzo duże, ciemnobrązowe z kolistym znacznikiem (hilum),
popularnie nazywane „kasztanami”.

Rośliny ozdobne: Niektóre gatunki są sadzone jako drzewa
parkowe i alejowe oraz do nasadzeń przydrożnych. Trochę
kłopotliwe ze względu na jesienne zaśmiecanie otoczenia.

Rośliny lecznicze: Niektóre gatunki są stosowane w medycynie
ludowej i homeopatii.

Wiąz szypułkowy, limak –
gatunek drzewa należący do
rodziny wiązowatych.

Pokrój: Drzewo o szerokiej, kopulastej lub pucharowato rozszerzonej ku górze koronie i o
wysokości do 35-40m.

Pędy: Pędy, nawet starsze gałązki, szczeciniasto owłosione. Pączki jednakowej wielkości i
kształtu. Łuski dwubarwne – jasnobrunatne z ciemniejszymi brzegami. Pączki ostre. Pęd
bruzdowany, bardzo gęsto się rozgałęzia.

Liście: Liście o kształcie eliptycznym lub odwrotnie jajowatym. Charakterystyczną cechą tego
gatunku jest silna asymetryczność liści u nasady. Z wierzchu liście są gładkie lub nieco szorstkie,
od spodu miękko omszone. Ogonek liściowy krótki (4-6mm).

Kwiaty: Na długich, zwisających szypułkach. Okwiat 6-dzielny o orzęsionych brzegach.
Pręciki (6-8) o fioletowych pylnikach. Znamiona białe. Kwitnie od marca do kwietnia.

Owoce: Owocem jest spłaszczony orzeszek otoczony dokoła pergaminowatym skrzydełkiem.
Owoce niewielkie, gęsto i drobno orzęsione, zwisające na długich i cienkich szypułkach.

Korzeń: Ma głęboki system korzeniowy. Oprócz głębokiego korzenia
palowego wytwarza silne i również dość głębokie korzenie boczne.
Dzięki temu jest odporny na silne wiatry.

Roślina ozdobna. Sadzony w parkach. Odporny na
naczyniową chorobę wiązów.

Drewno jest mniej cenne, niż u wiązu polnego i górskiego.
Znajduje zastosowanie w budownictwie wodnym i
meblarstwie (m.in. do wyrobu sklejek).

Dąb szypułkowy – gatunek typowy
dla rodzaju dębów,
obejmującego drzewa liściaste z
rodziny bukowatych. Jest gatunkiem
długowiecznym, żyje ponad 700 lat.

Pokrój: Drzewo rosnące swobodnie wykształca szeroką koronę. Korona młodych drzew jest
kulista, z czasem staje się kopułowata.

Pień i pędy: Drzewo rosnące swobodnie ma krótki, konary są grube, nisko osadzone i
rozłożyste.. Młode drzewo ma korę gładką, błyszczącą, brązowawą lub białoszarą, stare –
grubą, szarą do ciemnoszarej, głęboko, podłużnie spękaną

Pąki: Pąki skrętoległe , jajowate, na wierzchołku słabo zaostrzone,
na przekroju poprzecznym mają kształt zbliżony do pięciokąta.

Liście: Ułożone są skrętolegle. Mają blaszkę liściową nieregularną, odwrotnie jajowatą. Na
wierzchołku blaszka jest zaokrąglona lub nawet wycięta, a u nasady uszkowata. Liście są
skórzaste.

Kwiaty:

Kwiaty męskie – długie i wiotkie, luźno zwisające kotki zgrupowane po kilka sztuk i
wyrastające z pąków bocznych zeszłorocznych pędów. Kolor żółtawozielony. Kwiaty żeńskie –
mało widoczne, drobne, kształt cebulkowaty.

Owoce: Orzechy potocznie nazywane żołędziami.
Korzeń: Głęboki, palowy na glebach głębokich i świeżych,
powierzchniowy na glebach płytkich.

Surowiec drzewny
Drewno dębowe jest cenione w stolarstwie, bednarstwie i szkutnictwie (twardością
niekiedy przewyższa drewno bukowe). Dawniej wykorzystywane również w
kołodziejstwie oraz jako materiał konstrukcyjny.

Roślina lecznicza
Galasy

Garbarstwo
Żołędzie jako pokarm dla zwierząt leśnych.

Roślina ozdobna: niektóre odmiany są bardzo dekoracyjne. Często sadzony
jako drzewo pamiątkowe, żyje najdłużej z krajowych drzew liściastych. Dobrze
znosi cięcie, dzięki czemu może być stosowany na żywopłoty i
formowane szpalery. Wykorzystywany także do obsadzania parków,
osiedli oraz do nasadzeń przydrożnych.


Slide 8

Pomnik przyrody – prawnie chroniony
twór przyrody, szczególnie cenny ze względów
naukowych, zabytkowych, kulturowych i innych

Aktualny wzór oznaczenia pomnika przyrody w Polsce

Termin został wprowadzony przez Aleksandra von Humboldta na
przełomie XVIII i XIX wieku, co dało początek kierunkowi
konserwatorskiemu w ochronie przyrody..

Znaczącym propagatorem objęcia ochroną starych drzew był Hugo
Conwentz. Pod postacią pomnika przyrody proponował objąć także
rzadkie gatunki roślin i zwierząt.

DATA I MIEJSCE
URODZENIA

14 WRZEŚNIA 1769
BERLIN

IMIĘ I NAZWISKO PRZY
NARODZENIU

Friedrich Wilhelm
Heinrich Alexander von
Humboldt

DATA I MIEJSCE ŚMIERCI 6 MAJA 1859 BERLIN
ZAWÓD

PRZYRONIK, GEOGRAF,
GEOLOG, ASTRONOM

NARODOWOŚĆ

NIEMIECKA

EDUKACJA

Universität Viadrina

ALMA MATER

Uniwersytet w
Getyndze,
Technische Universität
Bergakademie Freiberg

Alexander von Humboldt

(ur. 20 stycznia 1855 w
miejscowości Święty
Wojciech koło Gdańska, zm. 12
maja 1922 w Berlinie) – botanik
niemiecki, twórca nowego znaczenia
pojęcia „pomnik przyrody”, pionier
europejskiej ochrony przyrody,
propagator idei parków narodowych,
inicjator rezerwatu w Górkach
Wschodnich, na terenie którego
znajduje się obecnie rezerwat „Mewia
Łacha”, dyrektor muzeum
przyrodniczego w Zielonej Bramie
(Zachodniopruskie Muzeum
Prowincjonalne).

Hugo Wilhelm Conwentz

Po I wojnie światowej, jesienią 1918 roku ukazał się dekret Rady
Regencyjnej o opiece nad zabytkami sztuki i kultury oraz
rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia
Publicznego o ochronie niektórych zabytków przyrody z 15 września
1919 roku. Później wydano rozporządzenie Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej o opiece nad zabytkami z 6 marca 1928
roku, gdzie po raz pierwszy padły słowa o ochronie alei
przydrożnych.
Następnymi aktami prawnymi regulującymi ochronę pojedynczych
wartości przyrodniczych była ustawa o ochronie przyrody
z 1934, 1949, 1991 i 2004 roku.

„Pomnikami przyrody są pojedyncze twory
przyrody ożywionej i nieożywionej lub ich
skupienia o szczególnej wartości przyrodniczej,
naukowej, kulturowej, historycznej lub
krajobrazowej oraz odznaczające się
indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród
innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa,
krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła,
wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy
narzutowe oraz jaskinie.”

Dąb Bartek – jeden z najstarszych w Polsce dębów, od
1954 r. chroniony jako pomnik przyrody, rosnący
przy drodze we wsi Zagnańsk, w województwie
świętokrzyskim.

Według pomiarów z 2013 roku
drzewo ma 28,5 metra wysokości,
a obwód 985cm. Według danych
z Nadleśnictwa Zagnańsk obwód
pnia wynosi na wysokości 1,30 m
– 9,85 m, a przy ziemi 13,4 m,
rozpiętość korony 20 m x 40 m,
okap korony 720
m³, pierśnica 3,14 m. Miąższość
całego drzewa wynosi ok. 72 m³,
miąższość grubizny całego
drzewa ok. 65 m³, w tym pień
główny – ok. 46 m³.

*Według jednej z legend Jan III
Sobieski i Marysieńka ukryli w Bartku skarby.
*Na pniu Bartka, od strony południowowschodniej zawieszone są dwie figury
ukrzyżowanego Chrystusa, odlane
prawdopodobnie w miejscowych fabrykach
żelaza. Na jednej z figur widoczny jest rok
1853. Według ustnych przekazów, miały one
być umieszczone na pamiątkę powieszenia
na Bartku dwóch oficerów powstańczych
z powstania styczniowego. Według innej
wersji podania, odlew miał być zawieszony
na pamiątkę zwycięstwa Sobieskiego pod
Wiedniem, a drugi został umieszczony na
Bartku na pamiątkę wygaśnięcia
epidemii cholery w 1853 r.

Kasztanowiec – rodzaj drzew, rzadziej krzewów należących do
rodziny mydleńcowatych. Obejmuje ok. 25 gatunków pochodzących z
południowo-wschodniej Europy, Ameryki
Północnej oraz Azji wschodniej. W Polsce wszystkie uprawiane gatunki
są introdukowane* przez człowieka. Gatunkiem
typowym jest kasztanowiec zwyczajny

*jest to celowe wprowadzenie przez człowieka
na teren uprawy chronionej organizmów
pożytecznych

Pokrój: Dorastają nawet do 40 m wysokości.
Pąki: Duże, charakterystyczne dla całego rodzaju,
kleiste lub suche.

Liście: Ustawione naprzeciwlegle,
dłoniastodzielne, złożone z 5–9 listków na długich ogonkach.

Kwiaty: Obupłciowe lub rozdzielnopłciowe w tym samym kwiatostanie, zazwyczaj
zebrane w okazałe, wyprostowane wiechy o wys. do 30 cm, w kolorze białym,
żółtawym, różowym lub czerwonym. Kwiat składa się 4–5 płatków i tyluż działek
kielicha. Płatki opatrzone paznokciem. Pręcików jest 5–9, słupek jeden, górny.

Owoce: Torebka gładka lub kolczasta, rozpadająca się po dojrzeniu na trzy
części. Nasiona bardzo duże, ciemnobrązowe z kolistym znacznikiem (hilum),
popularnie nazywane „kasztanami”.

Rośliny ozdobne: Niektóre gatunki są sadzone jako drzewa
parkowe i alejowe oraz do nasadzeń przydrożnych. Trochę
kłopotliwe ze względu na jesienne zaśmiecanie otoczenia.

Rośliny lecznicze: Niektóre gatunki są stosowane w medycynie
ludowej i homeopatii.

Wiąz szypułkowy, limak –
gatunek drzewa należący do
rodziny wiązowatych.

Pokrój: Drzewo o szerokiej, kopulastej lub pucharowato rozszerzonej ku górze koronie i o
wysokości do 35-40m.

Pędy: Pędy, nawet starsze gałązki, szczeciniasto owłosione. Pączki jednakowej wielkości i
kształtu. Łuski dwubarwne – jasnobrunatne z ciemniejszymi brzegami. Pączki ostre. Pęd
bruzdowany, bardzo gęsto się rozgałęzia.

Liście: Liście o kształcie eliptycznym lub odwrotnie jajowatym. Charakterystyczną cechą tego
gatunku jest silna asymetryczność liści u nasady. Z wierzchu liście są gładkie lub nieco szorstkie,
od spodu miękko omszone. Ogonek liściowy krótki (4-6mm).

Kwiaty: Na długich, zwisających szypułkach. Okwiat 6-dzielny o orzęsionych brzegach.
Pręciki (6-8) o fioletowych pylnikach. Znamiona białe. Kwitnie od marca do kwietnia.

Owoce: Owocem jest spłaszczony orzeszek otoczony dokoła pergaminowatym skrzydełkiem.
Owoce niewielkie, gęsto i drobno orzęsione, zwisające na długich i cienkich szypułkach.

Korzeń: Ma głęboki system korzeniowy. Oprócz głębokiego korzenia
palowego wytwarza silne i również dość głębokie korzenie boczne.
Dzięki temu jest odporny na silne wiatry.

Roślina ozdobna. Sadzony w parkach. Odporny na
naczyniową chorobę wiązów.

Drewno jest mniej cenne, niż u wiązu polnego i górskiego.
Znajduje zastosowanie w budownictwie wodnym i
meblarstwie (m.in. do wyrobu sklejek).

Dąb szypułkowy – gatunek typowy
dla rodzaju dębów,
obejmującego drzewa liściaste z
rodziny bukowatych. Jest gatunkiem
długowiecznym, żyje ponad 700 lat.

Pokrój: Drzewo rosnące swobodnie wykształca szeroką koronę. Korona młodych drzew jest
kulista, z czasem staje się kopułowata.

Pień i pędy: Drzewo rosnące swobodnie ma krótki, konary są grube, nisko osadzone i
rozłożyste.. Młode drzewo ma korę gładką, błyszczącą, brązowawą lub białoszarą, stare –
grubą, szarą do ciemnoszarej, głęboko, podłużnie spękaną

Pąki: Pąki skrętoległe , jajowate, na wierzchołku słabo zaostrzone,
na przekroju poprzecznym mają kształt zbliżony do pięciokąta.

Liście: Ułożone są skrętolegle. Mają blaszkę liściową nieregularną, odwrotnie jajowatą. Na
wierzchołku blaszka jest zaokrąglona lub nawet wycięta, a u nasady uszkowata. Liście są
skórzaste.

Kwiaty:

Kwiaty męskie – długie i wiotkie, luźno zwisające kotki zgrupowane po kilka sztuk i
wyrastające z pąków bocznych zeszłorocznych pędów. Kolor żółtawozielony. Kwiaty żeńskie –
mało widoczne, drobne, kształt cebulkowaty.

Owoce: Orzechy potocznie nazywane żołędziami.
Korzeń: Głęboki, palowy na glebach głębokich i świeżych,
powierzchniowy na glebach płytkich.

Surowiec drzewny
Drewno dębowe jest cenione w stolarstwie, bednarstwie i szkutnictwie (twardością
niekiedy przewyższa drewno bukowe). Dawniej wykorzystywane również w
kołodziejstwie oraz jako materiał konstrukcyjny.

Roślina lecznicza
Galasy

Garbarstwo
Żołędzie jako pokarm dla zwierząt leśnych.

Roślina ozdobna: niektóre odmiany są bardzo dekoracyjne. Często sadzony
jako drzewo pamiątkowe, żyje najdłużej z krajowych drzew liściastych. Dobrze
znosi cięcie, dzięki czemu może być stosowany na żywopłoty i
formowane szpalery. Wykorzystywany także do obsadzania parków,
osiedli oraz do nasadzeń przydrożnych.


Slide 9

Pomnik przyrody – prawnie chroniony
twór przyrody, szczególnie cenny ze względów
naukowych, zabytkowych, kulturowych i innych

Aktualny wzór oznaczenia pomnika przyrody w Polsce

Termin został wprowadzony przez Aleksandra von Humboldta na
przełomie XVIII i XIX wieku, co dało początek kierunkowi
konserwatorskiemu w ochronie przyrody..

Znaczącym propagatorem objęcia ochroną starych drzew był Hugo
Conwentz. Pod postacią pomnika przyrody proponował objąć także
rzadkie gatunki roślin i zwierząt.

DATA I MIEJSCE
URODZENIA

14 WRZEŚNIA 1769
BERLIN

IMIĘ I NAZWISKO PRZY
NARODZENIU

Friedrich Wilhelm
Heinrich Alexander von
Humboldt

DATA I MIEJSCE ŚMIERCI 6 MAJA 1859 BERLIN
ZAWÓD

PRZYRONIK, GEOGRAF,
GEOLOG, ASTRONOM

NARODOWOŚĆ

NIEMIECKA

EDUKACJA

Universität Viadrina

ALMA MATER

Uniwersytet w
Getyndze,
Technische Universität
Bergakademie Freiberg

Alexander von Humboldt

(ur. 20 stycznia 1855 w
miejscowości Święty
Wojciech koło Gdańska, zm. 12
maja 1922 w Berlinie) – botanik
niemiecki, twórca nowego znaczenia
pojęcia „pomnik przyrody”, pionier
europejskiej ochrony przyrody,
propagator idei parków narodowych,
inicjator rezerwatu w Górkach
Wschodnich, na terenie którego
znajduje się obecnie rezerwat „Mewia
Łacha”, dyrektor muzeum
przyrodniczego w Zielonej Bramie
(Zachodniopruskie Muzeum
Prowincjonalne).

Hugo Wilhelm Conwentz

Po I wojnie światowej, jesienią 1918 roku ukazał się dekret Rady
Regencyjnej o opiece nad zabytkami sztuki i kultury oraz
rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia
Publicznego o ochronie niektórych zabytków przyrody z 15 września
1919 roku. Później wydano rozporządzenie Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej o opiece nad zabytkami z 6 marca 1928
roku, gdzie po raz pierwszy padły słowa o ochronie alei
przydrożnych.
Następnymi aktami prawnymi regulującymi ochronę pojedynczych
wartości przyrodniczych była ustawa o ochronie przyrody
z 1934, 1949, 1991 i 2004 roku.

„Pomnikami przyrody są pojedyncze twory
przyrody ożywionej i nieożywionej lub ich
skupienia o szczególnej wartości przyrodniczej,
naukowej, kulturowej, historycznej lub
krajobrazowej oraz odznaczające się
indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród
innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa,
krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła,
wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy
narzutowe oraz jaskinie.”

Dąb Bartek – jeden z najstarszych w Polsce dębów, od
1954 r. chroniony jako pomnik przyrody, rosnący
przy drodze we wsi Zagnańsk, w województwie
świętokrzyskim.

Według pomiarów z 2013 roku
drzewo ma 28,5 metra wysokości,
a obwód 985cm. Według danych
z Nadleśnictwa Zagnańsk obwód
pnia wynosi na wysokości 1,30 m
– 9,85 m, a przy ziemi 13,4 m,
rozpiętość korony 20 m x 40 m,
okap korony 720
m³, pierśnica 3,14 m. Miąższość
całego drzewa wynosi ok. 72 m³,
miąższość grubizny całego
drzewa ok. 65 m³, w tym pień
główny – ok. 46 m³.

*Według jednej z legend Jan III
Sobieski i Marysieńka ukryli w Bartku skarby.
*Na pniu Bartka, od strony południowowschodniej zawieszone są dwie figury
ukrzyżowanego Chrystusa, odlane
prawdopodobnie w miejscowych fabrykach
żelaza. Na jednej z figur widoczny jest rok
1853. Według ustnych przekazów, miały one
być umieszczone na pamiątkę powieszenia
na Bartku dwóch oficerów powstańczych
z powstania styczniowego. Według innej
wersji podania, odlew miał być zawieszony
na pamiątkę zwycięstwa Sobieskiego pod
Wiedniem, a drugi został umieszczony na
Bartku na pamiątkę wygaśnięcia
epidemii cholery w 1853 r.

Kasztanowiec – rodzaj drzew, rzadziej krzewów należących do
rodziny mydleńcowatych. Obejmuje ok. 25 gatunków pochodzących z
południowo-wschodniej Europy, Ameryki
Północnej oraz Azji wschodniej. W Polsce wszystkie uprawiane gatunki
są introdukowane* przez człowieka. Gatunkiem
typowym jest kasztanowiec zwyczajny

*jest to celowe wprowadzenie przez człowieka
na teren uprawy chronionej organizmów
pożytecznych

Pokrój: Dorastają nawet do 40 m wysokości.
Pąki: Duże, charakterystyczne dla całego rodzaju,
kleiste lub suche.

Liście: Ustawione naprzeciwlegle,
dłoniastodzielne, złożone z 5–9 listków na długich ogonkach.

Kwiaty: Obupłciowe lub rozdzielnopłciowe w tym samym kwiatostanie, zazwyczaj
zebrane w okazałe, wyprostowane wiechy o wys. do 30 cm, w kolorze białym,
żółtawym, różowym lub czerwonym. Kwiat składa się 4–5 płatków i tyluż działek
kielicha. Płatki opatrzone paznokciem. Pręcików jest 5–9, słupek jeden, górny.

Owoce: Torebka gładka lub kolczasta, rozpadająca się po dojrzeniu na trzy
części. Nasiona bardzo duże, ciemnobrązowe z kolistym znacznikiem (hilum),
popularnie nazywane „kasztanami”.

Rośliny ozdobne: Niektóre gatunki są sadzone jako drzewa
parkowe i alejowe oraz do nasadzeń przydrożnych. Trochę
kłopotliwe ze względu na jesienne zaśmiecanie otoczenia.

Rośliny lecznicze: Niektóre gatunki są stosowane w medycynie
ludowej i homeopatii.

Wiąz szypułkowy, limak –
gatunek drzewa należący do
rodziny wiązowatych.

Pokrój: Drzewo o szerokiej, kopulastej lub pucharowato rozszerzonej ku górze koronie i o
wysokości do 35-40m.

Pędy: Pędy, nawet starsze gałązki, szczeciniasto owłosione. Pączki jednakowej wielkości i
kształtu. Łuski dwubarwne – jasnobrunatne z ciemniejszymi brzegami. Pączki ostre. Pęd
bruzdowany, bardzo gęsto się rozgałęzia.

Liście: Liście o kształcie eliptycznym lub odwrotnie jajowatym. Charakterystyczną cechą tego
gatunku jest silna asymetryczność liści u nasady. Z wierzchu liście są gładkie lub nieco szorstkie,
od spodu miękko omszone. Ogonek liściowy krótki (4-6mm).

Kwiaty: Na długich, zwisających szypułkach. Okwiat 6-dzielny o orzęsionych brzegach.
Pręciki (6-8) o fioletowych pylnikach. Znamiona białe. Kwitnie od marca do kwietnia.

Owoce: Owocem jest spłaszczony orzeszek otoczony dokoła pergaminowatym skrzydełkiem.
Owoce niewielkie, gęsto i drobno orzęsione, zwisające na długich i cienkich szypułkach.

Korzeń: Ma głęboki system korzeniowy. Oprócz głębokiego korzenia
palowego wytwarza silne i również dość głębokie korzenie boczne.
Dzięki temu jest odporny na silne wiatry.

Roślina ozdobna. Sadzony w parkach. Odporny na
naczyniową chorobę wiązów.

Drewno jest mniej cenne, niż u wiązu polnego i górskiego.
Znajduje zastosowanie w budownictwie wodnym i
meblarstwie (m.in. do wyrobu sklejek).

Dąb szypułkowy – gatunek typowy
dla rodzaju dębów,
obejmującego drzewa liściaste z
rodziny bukowatych. Jest gatunkiem
długowiecznym, żyje ponad 700 lat.

Pokrój: Drzewo rosnące swobodnie wykształca szeroką koronę. Korona młodych drzew jest
kulista, z czasem staje się kopułowata.

Pień i pędy: Drzewo rosnące swobodnie ma krótki, konary są grube, nisko osadzone i
rozłożyste.. Młode drzewo ma korę gładką, błyszczącą, brązowawą lub białoszarą, stare –
grubą, szarą do ciemnoszarej, głęboko, podłużnie spękaną

Pąki: Pąki skrętoległe , jajowate, na wierzchołku słabo zaostrzone,
na przekroju poprzecznym mają kształt zbliżony do pięciokąta.

Liście: Ułożone są skrętolegle. Mają blaszkę liściową nieregularną, odwrotnie jajowatą. Na
wierzchołku blaszka jest zaokrąglona lub nawet wycięta, a u nasady uszkowata. Liście są
skórzaste.

Kwiaty:

Kwiaty męskie – długie i wiotkie, luźno zwisające kotki zgrupowane po kilka sztuk i
wyrastające z pąków bocznych zeszłorocznych pędów. Kolor żółtawozielony. Kwiaty żeńskie –
mało widoczne, drobne, kształt cebulkowaty.

Owoce: Orzechy potocznie nazywane żołędziami.
Korzeń: Głęboki, palowy na glebach głębokich i świeżych,
powierzchniowy na glebach płytkich.

Surowiec drzewny
Drewno dębowe jest cenione w stolarstwie, bednarstwie i szkutnictwie (twardością
niekiedy przewyższa drewno bukowe). Dawniej wykorzystywane również w
kołodziejstwie oraz jako materiał konstrukcyjny.

Roślina lecznicza
Galasy

Garbarstwo
Żołędzie jako pokarm dla zwierząt leśnych.

Roślina ozdobna: niektóre odmiany są bardzo dekoracyjne. Często sadzony
jako drzewo pamiątkowe, żyje najdłużej z krajowych drzew liściastych. Dobrze
znosi cięcie, dzięki czemu może być stosowany na żywopłoty i
formowane szpalery. Wykorzystywany także do obsadzania parków,
osiedli oraz do nasadzeń przydrożnych.


Slide 10

Pomnik przyrody – prawnie chroniony
twór przyrody, szczególnie cenny ze względów
naukowych, zabytkowych, kulturowych i innych

Aktualny wzór oznaczenia pomnika przyrody w Polsce

Termin został wprowadzony przez Aleksandra von Humboldta na
przełomie XVIII i XIX wieku, co dało początek kierunkowi
konserwatorskiemu w ochronie przyrody..

Znaczącym propagatorem objęcia ochroną starych drzew był Hugo
Conwentz. Pod postacią pomnika przyrody proponował objąć także
rzadkie gatunki roślin i zwierząt.

DATA I MIEJSCE
URODZENIA

14 WRZEŚNIA 1769
BERLIN

IMIĘ I NAZWISKO PRZY
NARODZENIU

Friedrich Wilhelm
Heinrich Alexander von
Humboldt

DATA I MIEJSCE ŚMIERCI 6 MAJA 1859 BERLIN
ZAWÓD

PRZYRONIK, GEOGRAF,
GEOLOG, ASTRONOM

NARODOWOŚĆ

NIEMIECKA

EDUKACJA

Universität Viadrina

ALMA MATER

Uniwersytet w
Getyndze,
Technische Universität
Bergakademie Freiberg

Alexander von Humboldt

(ur. 20 stycznia 1855 w
miejscowości Święty
Wojciech koło Gdańska, zm. 12
maja 1922 w Berlinie) – botanik
niemiecki, twórca nowego znaczenia
pojęcia „pomnik przyrody”, pionier
europejskiej ochrony przyrody,
propagator idei parków narodowych,
inicjator rezerwatu w Górkach
Wschodnich, na terenie którego
znajduje się obecnie rezerwat „Mewia
Łacha”, dyrektor muzeum
przyrodniczego w Zielonej Bramie
(Zachodniopruskie Muzeum
Prowincjonalne).

Hugo Wilhelm Conwentz

Po I wojnie światowej, jesienią 1918 roku ukazał się dekret Rady
Regencyjnej o opiece nad zabytkami sztuki i kultury oraz
rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia
Publicznego o ochronie niektórych zabytków przyrody z 15 września
1919 roku. Później wydano rozporządzenie Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej o opiece nad zabytkami z 6 marca 1928
roku, gdzie po raz pierwszy padły słowa o ochronie alei
przydrożnych.
Następnymi aktami prawnymi regulującymi ochronę pojedynczych
wartości przyrodniczych była ustawa o ochronie przyrody
z 1934, 1949, 1991 i 2004 roku.

„Pomnikami przyrody są pojedyncze twory
przyrody ożywionej i nieożywionej lub ich
skupienia o szczególnej wartości przyrodniczej,
naukowej, kulturowej, historycznej lub
krajobrazowej oraz odznaczające się
indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród
innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa,
krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła,
wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy
narzutowe oraz jaskinie.”

Dąb Bartek – jeden z najstarszych w Polsce dębów, od
1954 r. chroniony jako pomnik przyrody, rosnący
przy drodze we wsi Zagnańsk, w województwie
świętokrzyskim.

Według pomiarów z 2013 roku
drzewo ma 28,5 metra wysokości,
a obwód 985cm. Według danych
z Nadleśnictwa Zagnańsk obwód
pnia wynosi na wysokości 1,30 m
– 9,85 m, a przy ziemi 13,4 m,
rozpiętość korony 20 m x 40 m,
okap korony 720
m³, pierśnica 3,14 m. Miąższość
całego drzewa wynosi ok. 72 m³,
miąższość grubizny całego
drzewa ok. 65 m³, w tym pień
główny – ok. 46 m³.

*Według jednej z legend Jan III
Sobieski i Marysieńka ukryli w Bartku skarby.
*Na pniu Bartka, od strony południowowschodniej zawieszone są dwie figury
ukrzyżowanego Chrystusa, odlane
prawdopodobnie w miejscowych fabrykach
żelaza. Na jednej z figur widoczny jest rok
1853. Według ustnych przekazów, miały one
być umieszczone na pamiątkę powieszenia
na Bartku dwóch oficerów powstańczych
z powstania styczniowego. Według innej
wersji podania, odlew miał być zawieszony
na pamiątkę zwycięstwa Sobieskiego pod
Wiedniem, a drugi został umieszczony na
Bartku na pamiątkę wygaśnięcia
epidemii cholery w 1853 r.

Kasztanowiec – rodzaj drzew, rzadziej krzewów należących do
rodziny mydleńcowatych. Obejmuje ok. 25 gatunków pochodzących z
południowo-wschodniej Europy, Ameryki
Północnej oraz Azji wschodniej. W Polsce wszystkie uprawiane gatunki
są introdukowane* przez człowieka. Gatunkiem
typowym jest kasztanowiec zwyczajny

*jest to celowe wprowadzenie przez człowieka
na teren uprawy chronionej organizmów
pożytecznych

Pokrój: Dorastają nawet do 40 m wysokości.
Pąki: Duże, charakterystyczne dla całego rodzaju,
kleiste lub suche.

Liście: Ustawione naprzeciwlegle,
dłoniastodzielne, złożone z 5–9 listków na długich ogonkach.

Kwiaty: Obupłciowe lub rozdzielnopłciowe w tym samym kwiatostanie, zazwyczaj
zebrane w okazałe, wyprostowane wiechy o wys. do 30 cm, w kolorze białym,
żółtawym, różowym lub czerwonym. Kwiat składa się 4–5 płatków i tyluż działek
kielicha. Płatki opatrzone paznokciem. Pręcików jest 5–9, słupek jeden, górny.

Owoce: Torebka gładka lub kolczasta, rozpadająca się po dojrzeniu na trzy
części. Nasiona bardzo duże, ciemnobrązowe z kolistym znacznikiem (hilum),
popularnie nazywane „kasztanami”.

Rośliny ozdobne: Niektóre gatunki są sadzone jako drzewa
parkowe i alejowe oraz do nasadzeń przydrożnych. Trochę
kłopotliwe ze względu na jesienne zaśmiecanie otoczenia.

Rośliny lecznicze: Niektóre gatunki są stosowane w medycynie
ludowej i homeopatii.

Wiąz szypułkowy, limak –
gatunek drzewa należący do
rodziny wiązowatych.

Pokrój: Drzewo o szerokiej, kopulastej lub pucharowato rozszerzonej ku górze koronie i o
wysokości do 35-40m.

Pędy: Pędy, nawet starsze gałązki, szczeciniasto owłosione. Pączki jednakowej wielkości i
kształtu. Łuski dwubarwne – jasnobrunatne z ciemniejszymi brzegami. Pączki ostre. Pęd
bruzdowany, bardzo gęsto się rozgałęzia.

Liście: Liście o kształcie eliptycznym lub odwrotnie jajowatym. Charakterystyczną cechą tego
gatunku jest silna asymetryczność liści u nasady. Z wierzchu liście są gładkie lub nieco szorstkie,
od spodu miękko omszone. Ogonek liściowy krótki (4-6mm).

Kwiaty: Na długich, zwisających szypułkach. Okwiat 6-dzielny o orzęsionych brzegach.
Pręciki (6-8) o fioletowych pylnikach. Znamiona białe. Kwitnie od marca do kwietnia.

Owoce: Owocem jest spłaszczony orzeszek otoczony dokoła pergaminowatym skrzydełkiem.
Owoce niewielkie, gęsto i drobno orzęsione, zwisające na długich i cienkich szypułkach.

Korzeń: Ma głęboki system korzeniowy. Oprócz głębokiego korzenia
palowego wytwarza silne i również dość głębokie korzenie boczne.
Dzięki temu jest odporny na silne wiatry.

Roślina ozdobna. Sadzony w parkach. Odporny na
naczyniową chorobę wiązów.

Drewno jest mniej cenne, niż u wiązu polnego i górskiego.
Znajduje zastosowanie w budownictwie wodnym i
meblarstwie (m.in. do wyrobu sklejek).

Dąb szypułkowy – gatunek typowy
dla rodzaju dębów,
obejmującego drzewa liściaste z
rodziny bukowatych. Jest gatunkiem
długowiecznym, żyje ponad 700 lat.

Pokrój: Drzewo rosnące swobodnie wykształca szeroką koronę. Korona młodych drzew jest
kulista, z czasem staje się kopułowata.

Pień i pędy: Drzewo rosnące swobodnie ma krótki, konary są grube, nisko osadzone i
rozłożyste.. Młode drzewo ma korę gładką, błyszczącą, brązowawą lub białoszarą, stare –
grubą, szarą do ciemnoszarej, głęboko, podłużnie spękaną

Pąki: Pąki skrętoległe , jajowate, na wierzchołku słabo zaostrzone,
na przekroju poprzecznym mają kształt zbliżony do pięciokąta.

Liście: Ułożone są skrętolegle. Mają blaszkę liściową nieregularną, odwrotnie jajowatą. Na
wierzchołku blaszka jest zaokrąglona lub nawet wycięta, a u nasady uszkowata. Liście są
skórzaste.

Kwiaty:

Kwiaty męskie – długie i wiotkie, luźno zwisające kotki zgrupowane po kilka sztuk i
wyrastające z pąków bocznych zeszłorocznych pędów. Kolor żółtawozielony. Kwiaty żeńskie –
mało widoczne, drobne, kształt cebulkowaty.

Owoce: Orzechy potocznie nazywane żołędziami.
Korzeń: Głęboki, palowy na glebach głębokich i świeżych,
powierzchniowy na glebach płytkich.

Surowiec drzewny
Drewno dębowe jest cenione w stolarstwie, bednarstwie i szkutnictwie (twardością
niekiedy przewyższa drewno bukowe). Dawniej wykorzystywane również w
kołodziejstwie oraz jako materiał konstrukcyjny.

Roślina lecznicza
Galasy

Garbarstwo
Żołędzie jako pokarm dla zwierząt leśnych.

Roślina ozdobna: niektóre odmiany są bardzo dekoracyjne. Często sadzony
jako drzewo pamiątkowe, żyje najdłużej z krajowych drzew liściastych. Dobrze
znosi cięcie, dzięki czemu może być stosowany na żywopłoty i
formowane szpalery. Wykorzystywany także do obsadzania parków,
osiedli oraz do nasadzeń przydrożnych.


Slide 11

Pomnik przyrody – prawnie chroniony
twór przyrody, szczególnie cenny ze względów
naukowych, zabytkowych, kulturowych i innych

Aktualny wzór oznaczenia pomnika przyrody w Polsce

Termin został wprowadzony przez Aleksandra von Humboldta na
przełomie XVIII i XIX wieku, co dało początek kierunkowi
konserwatorskiemu w ochronie przyrody..

Znaczącym propagatorem objęcia ochroną starych drzew był Hugo
Conwentz. Pod postacią pomnika przyrody proponował objąć także
rzadkie gatunki roślin i zwierząt.

DATA I MIEJSCE
URODZENIA

14 WRZEŚNIA 1769
BERLIN

IMIĘ I NAZWISKO PRZY
NARODZENIU

Friedrich Wilhelm
Heinrich Alexander von
Humboldt

DATA I MIEJSCE ŚMIERCI 6 MAJA 1859 BERLIN
ZAWÓD

PRZYRONIK, GEOGRAF,
GEOLOG, ASTRONOM

NARODOWOŚĆ

NIEMIECKA

EDUKACJA

Universität Viadrina

ALMA MATER

Uniwersytet w
Getyndze,
Technische Universität
Bergakademie Freiberg

Alexander von Humboldt

(ur. 20 stycznia 1855 w
miejscowości Święty
Wojciech koło Gdańska, zm. 12
maja 1922 w Berlinie) – botanik
niemiecki, twórca nowego znaczenia
pojęcia „pomnik przyrody”, pionier
europejskiej ochrony przyrody,
propagator idei parków narodowych,
inicjator rezerwatu w Górkach
Wschodnich, na terenie którego
znajduje się obecnie rezerwat „Mewia
Łacha”, dyrektor muzeum
przyrodniczego w Zielonej Bramie
(Zachodniopruskie Muzeum
Prowincjonalne).

Hugo Wilhelm Conwentz

Po I wojnie światowej, jesienią 1918 roku ukazał się dekret Rady
Regencyjnej o opiece nad zabytkami sztuki i kultury oraz
rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia
Publicznego o ochronie niektórych zabytków przyrody z 15 września
1919 roku. Później wydano rozporządzenie Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej o opiece nad zabytkami z 6 marca 1928
roku, gdzie po raz pierwszy padły słowa o ochronie alei
przydrożnych.
Następnymi aktami prawnymi regulującymi ochronę pojedynczych
wartości przyrodniczych była ustawa o ochronie przyrody
z 1934, 1949, 1991 i 2004 roku.

„Pomnikami przyrody są pojedyncze twory
przyrody ożywionej i nieożywionej lub ich
skupienia o szczególnej wartości przyrodniczej,
naukowej, kulturowej, historycznej lub
krajobrazowej oraz odznaczające się
indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród
innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa,
krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła,
wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy
narzutowe oraz jaskinie.”

Dąb Bartek – jeden z najstarszych w Polsce dębów, od
1954 r. chroniony jako pomnik przyrody, rosnący
przy drodze we wsi Zagnańsk, w województwie
świętokrzyskim.

Według pomiarów z 2013 roku
drzewo ma 28,5 metra wysokości,
a obwód 985cm. Według danych
z Nadleśnictwa Zagnańsk obwód
pnia wynosi na wysokości 1,30 m
– 9,85 m, a przy ziemi 13,4 m,
rozpiętość korony 20 m x 40 m,
okap korony 720
m³, pierśnica 3,14 m. Miąższość
całego drzewa wynosi ok. 72 m³,
miąższość grubizny całego
drzewa ok. 65 m³, w tym pień
główny – ok. 46 m³.

*Według jednej z legend Jan III
Sobieski i Marysieńka ukryli w Bartku skarby.
*Na pniu Bartka, od strony południowowschodniej zawieszone są dwie figury
ukrzyżowanego Chrystusa, odlane
prawdopodobnie w miejscowych fabrykach
żelaza. Na jednej z figur widoczny jest rok
1853. Według ustnych przekazów, miały one
być umieszczone na pamiątkę powieszenia
na Bartku dwóch oficerów powstańczych
z powstania styczniowego. Według innej
wersji podania, odlew miał być zawieszony
na pamiątkę zwycięstwa Sobieskiego pod
Wiedniem, a drugi został umieszczony na
Bartku na pamiątkę wygaśnięcia
epidemii cholery w 1853 r.

Kasztanowiec – rodzaj drzew, rzadziej krzewów należących do
rodziny mydleńcowatych. Obejmuje ok. 25 gatunków pochodzących z
południowo-wschodniej Europy, Ameryki
Północnej oraz Azji wschodniej. W Polsce wszystkie uprawiane gatunki
są introdukowane* przez człowieka. Gatunkiem
typowym jest kasztanowiec zwyczajny

*jest to celowe wprowadzenie przez człowieka
na teren uprawy chronionej organizmów
pożytecznych

Pokrój: Dorastają nawet do 40 m wysokości.
Pąki: Duże, charakterystyczne dla całego rodzaju,
kleiste lub suche.

Liście: Ustawione naprzeciwlegle,
dłoniastodzielne, złożone z 5–9 listków na długich ogonkach.

Kwiaty: Obupłciowe lub rozdzielnopłciowe w tym samym kwiatostanie, zazwyczaj
zebrane w okazałe, wyprostowane wiechy o wys. do 30 cm, w kolorze białym,
żółtawym, różowym lub czerwonym. Kwiat składa się 4–5 płatków i tyluż działek
kielicha. Płatki opatrzone paznokciem. Pręcików jest 5–9, słupek jeden, górny.

Owoce: Torebka gładka lub kolczasta, rozpadająca się po dojrzeniu na trzy
części. Nasiona bardzo duże, ciemnobrązowe z kolistym znacznikiem (hilum),
popularnie nazywane „kasztanami”.

Rośliny ozdobne: Niektóre gatunki są sadzone jako drzewa
parkowe i alejowe oraz do nasadzeń przydrożnych. Trochę
kłopotliwe ze względu na jesienne zaśmiecanie otoczenia.

Rośliny lecznicze: Niektóre gatunki są stosowane w medycynie
ludowej i homeopatii.

Wiąz szypułkowy, limak –
gatunek drzewa należący do
rodziny wiązowatych.

Pokrój: Drzewo o szerokiej, kopulastej lub pucharowato rozszerzonej ku górze koronie i o
wysokości do 35-40m.

Pędy: Pędy, nawet starsze gałązki, szczeciniasto owłosione. Pączki jednakowej wielkości i
kształtu. Łuski dwubarwne – jasnobrunatne z ciemniejszymi brzegami. Pączki ostre. Pęd
bruzdowany, bardzo gęsto się rozgałęzia.

Liście: Liście o kształcie eliptycznym lub odwrotnie jajowatym. Charakterystyczną cechą tego
gatunku jest silna asymetryczność liści u nasady. Z wierzchu liście są gładkie lub nieco szorstkie,
od spodu miękko omszone. Ogonek liściowy krótki (4-6mm).

Kwiaty: Na długich, zwisających szypułkach. Okwiat 6-dzielny o orzęsionych brzegach.
Pręciki (6-8) o fioletowych pylnikach. Znamiona białe. Kwitnie od marca do kwietnia.

Owoce: Owocem jest spłaszczony orzeszek otoczony dokoła pergaminowatym skrzydełkiem.
Owoce niewielkie, gęsto i drobno orzęsione, zwisające na długich i cienkich szypułkach.

Korzeń: Ma głęboki system korzeniowy. Oprócz głębokiego korzenia
palowego wytwarza silne i również dość głębokie korzenie boczne.
Dzięki temu jest odporny na silne wiatry.

Roślina ozdobna. Sadzony w parkach. Odporny na
naczyniową chorobę wiązów.

Drewno jest mniej cenne, niż u wiązu polnego i górskiego.
Znajduje zastosowanie w budownictwie wodnym i
meblarstwie (m.in. do wyrobu sklejek).

Dąb szypułkowy – gatunek typowy
dla rodzaju dębów,
obejmującego drzewa liściaste z
rodziny bukowatych. Jest gatunkiem
długowiecznym, żyje ponad 700 lat.

Pokrój: Drzewo rosnące swobodnie wykształca szeroką koronę. Korona młodych drzew jest
kulista, z czasem staje się kopułowata.

Pień i pędy: Drzewo rosnące swobodnie ma krótki, konary są grube, nisko osadzone i
rozłożyste.. Młode drzewo ma korę gładką, błyszczącą, brązowawą lub białoszarą, stare –
grubą, szarą do ciemnoszarej, głęboko, podłużnie spękaną

Pąki: Pąki skrętoległe , jajowate, na wierzchołku słabo zaostrzone,
na przekroju poprzecznym mają kształt zbliżony do pięciokąta.

Liście: Ułożone są skrętolegle. Mają blaszkę liściową nieregularną, odwrotnie jajowatą. Na
wierzchołku blaszka jest zaokrąglona lub nawet wycięta, a u nasady uszkowata. Liście są
skórzaste.

Kwiaty:

Kwiaty męskie – długie i wiotkie, luźno zwisające kotki zgrupowane po kilka sztuk i
wyrastające z pąków bocznych zeszłorocznych pędów. Kolor żółtawozielony. Kwiaty żeńskie –
mało widoczne, drobne, kształt cebulkowaty.

Owoce: Orzechy potocznie nazywane żołędziami.
Korzeń: Głęboki, palowy na glebach głębokich i świeżych,
powierzchniowy na glebach płytkich.

Surowiec drzewny
Drewno dębowe jest cenione w stolarstwie, bednarstwie i szkutnictwie (twardością
niekiedy przewyższa drewno bukowe). Dawniej wykorzystywane również w
kołodziejstwie oraz jako materiał konstrukcyjny.

Roślina lecznicza
Galasy

Garbarstwo
Żołędzie jako pokarm dla zwierząt leśnych.

Roślina ozdobna: niektóre odmiany są bardzo dekoracyjne. Często sadzony
jako drzewo pamiątkowe, żyje najdłużej z krajowych drzew liściastych. Dobrze
znosi cięcie, dzięki czemu może być stosowany na żywopłoty i
formowane szpalery. Wykorzystywany także do obsadzania parków,
osiedli oraz do nasadzeń przydrożnych.


Slide 12

Pomnik przyrody – prawnie chroniony
twór przyrody, szczególnie cenny ze względów
naukowych, zabytkowych, kulturowych i innych

Aktualny wzór oznaczenia pomnika przyrody w Polsce

Termin został wprowadzony przez Aleksandra von Humboldta na
przełomie XVIII i XIX wieku, co dało początek kierunkowi
konserwatorskiemu w ochronie przyrody..

Znaczącym propagatorem objęcia ochroną starych drzew był Hugo
Conwentz. Pod postacią pomnika przyrody proponował objąć także
rzadkie gatunki roślin i zwierząt.

DATA I MIEJSCE
URODZENIA

14 WRZEŚNIA 1769
BERLIN

IMIĘ I NAZWISKO PRZY
NARODZENIU

Friedrich Wilhelm
Heinrich Alexander von
Humboldt

DATA I MIEJSCE ŚMIERCI 6 MAJA 1859 BERLIN
ZAWÓD

PRZYRONIK, GEOGRAF,
GEOLOG, ASTRONOM

NARODOWOŚĆ

NIEMIECKA

EDUKACJA

Universität Viadrina

ALMA MATER

Uniwersytet w
Getyndze,
Technische Universität
Bergakademie Freiberg

Alexander von Humboldt

(ur. 20 stycznia 1855 w
miejscowości Święty
Wojciech koło Gdańska, zm. 12
maja 1922 w Berlinie) – botanik
niemiecki, twórca nowego znaczenia
pojęcia „pomnik przyrody”, pionier
europejskiej ochrony przyrody,
propagator idei parków narodowych,
inicjator rezerwatu w Górkach
Wschodnich, na terenie którego
znajduje się obecnie rezerwat „Mewia
Łacha”, dyrektor muzeum
przyrodniczego w Zielonej Bramie
(Zachodniopruskie Muzeum
Prowincjonalne).

Hugo Wilhelm Conwentz

Po I wojnie światowej, jesienią 1918 roku ukazał się dekret Rady
Regencyjnej o opiece nad zabytkami sztuki i kultury oraz
rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia
Publicznego o ochronie niektórych zabytków przyrody z 15 września
1919 roku. Później wydano rozporządzenie Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej o opiece nad zabytkami z 6 marca 1928
roku, gdzie po raz pierwszy padły słowa o ochronie alei
przydrożnych.
Następnymi aktami prawnymi regulującymi ochronę pojedynczych
wartości przyrodniczych była ustawa o ochronie przyrody
z 1934, 1949, 1991 i 2004 roku.

„Pomnikami przyrody są pojedyncze twory
przyrody ożywionej i nieożywionej lub ich
skupienia o szczególnej wartości przyrodniczej,
naukowej, kulturowej, historycznej lub
krajobrazowej oraz odznaczające się
indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród
innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa,
krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła,
wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy
narzutowe oraz jaskinie.”

Dąb Bartek – jeden z najstarszych w Polsce dębów, od
1954 r. chroniony jako pomnik przyrody, rosnący
przy drodze we wsi Zagnańsk, w województwie
świętokrzyskim.

Według pomiarów z 2013 roku
drzewo ma 28,5 metra wysokości,
a obwód 985cm. Według danych
z Nadleśnictwa Zagnańsk obwód
pnia wynosi na wysokości 1,30 m
– 9,85 m, a przy ziemi 13,4 m,
rozpiętość korony 20 m x 40 m,
okap korony 720
m³, pierśnica 3,14 m. Miąższość
całego drzewa wynosi ok. 72 m³,
miąższość grubizny całego
drzewa ok. 65 m³, w tym pień
główny – ok. 46 m³.

*Według jednej z legend Jan III
Sobieski i Marysieńka ukryli w Bartku skarby.
*Na pniu Bartka, od strony południowowschodniej zawieszone są dwie figury
ukrzyżowanego Chrystusa, odlane
prawdopodobnie w miejscowych fabrykach
żelaza. Na jednej z figur widoczny jest rok
1853. Według ustnych przekazów, miały one
być umieszczone na pamiątkę powieszenia
na Bartku dwóch oficerów powstańczych
z powstania styczniowego. Według innej
wersji podania, odlew miał być zawieszony
na pamiątkę zwycięstwa Sobieskiego pod
Wiedniem, a drugi został umieszczony na
Bartku na pamiątkę wygaśnięcia
epidemii cholery w 1853 r.

Kasztanowiec – rodzaj drzew, rzadziej krzewów należących do
rodziny mydleńcowatych. Obejmuje ok. 25 gatunków pochodzących z
południowo-wschodniej Europy, Ameryki
Północnej oraz Azji wschodniej. W Polsce wszystkie uprawiane gatunki
są introdukowane* przez człowieka. Gatunkiem
typowym jest kasztanowiec zwyczajny

*jest to celowe wprowadzenie przez człowieka
na teren uprawy chronionej organizmów
pożytecznych

Pokrój: Dorastają nawet do 40 m wysokości.
Pąki: Duże, charakterystyczne dla całego rodzaju,
kleiste lub suche.

Liście: Ustawione naprzeciwlegle,
dłoniastodzielne, złożone z 5–9 listków na długich ogonkach.

Kwiaty: Obupłciowe lub rozdzielnopłciowe w tym samym kwiatostanie, zazwyczaj
zebrane w okazałe, wyprostowane wiechy o wys. do 30 cm, w kolorze białym,
żółtawym, różowym lub czerwonym. Kwiat składa się 4–5 płatków i tyluż działek
kielicha. Płatki opatrzone paznokciem. Pręcików jest 5–9, słupek jeden, górny.

Owoce: Torebka gładka lub kolczasta, rozpadająca się po dojrzeniu na trzy
części. Nasiona bardzo duże, ciemnobrązowe z kolistym znacznikiem (hilum),
popularnie nazywane „kasztanami”.

Rośliny ozdobne: Niektóre gatunki są sadzone jako drzewa
parkowe i alejowe oraz do nasadzeń przydrożnych. Trochę
kłopotliwe ze względu na jesienne zaśmiecanie otoczenia.

Rośliny lecznicze: Niektóre gatunki są stosowane w medycynie
ludowej i homeopatii.

Wiąz szypułkowy, limak –
gatunek drzewa należący do
rodziny wiązowatych.

Pokrój: Drzewo o szerokiej, kopulastej lub pucharowato rozszerzonej ku górze koronie i o
wysokości do 35-40m.

Pędy: Pędy, nawet starsze gałązki, szczeciniasto owłosione. Pączki jednakowej wielkości i
kształtu. Łuski dwubarwne – jasnobrunatne z ciemniejszymi brzegami. Pączki ostre. Pęd
bruzdowany, bardzo gęsto się rozgałęzia.

Liście: Liście o kształcie eliptycznym lub odwrotnie jajowatym. Charakterystyczną cechą tego
gatunku jest silna asymetryczność liści u nasady. Z wierzchu liście są gładkie lub nieco szorstkie,
od spodu miękko omszone. Ogonek liściowy krótki (4-6mm).

Kwiaty: Na długich, zwisających szypułkach. Okwiat 6-dzielny o orzęsionych brzegach.
Pręciki (6-8) o fioletowych pylnikach. Znamiona białe. Kwitnie od marca do kwietnia.

Owoce: Owocem jest spłaszczony orzeszek otoczony dokoła pergaminowatym skrzydełkiem.
Owoce niewielkie, gęsto i drobno orzęsione, zwisające na długich i cienkich szypułkach.

Korzeń: Ma głęboki system korzeniowy. Oprócz głębokiego korzenia
palowego wytwarza silne i również dość głębokie korzenie boczne.
Dzięki temu jest odporny na silne wiatry.

Roślina ozdobna. Sadzony w parkach. Odporny na
naczyniową chorobę wiązów.

Drewno jest mniej cenne, niż u wiązu polnego i górskiego.
Znajduje zastosowanie w budownictwie wodnym i
meblarstwie (m.in. do wyrobu sklejek).

Dąb szypułkowy – gatunek typowy
dla rodzaju dębów,
obejmującego drzewa liściaste z
rodziny bukowatych. Jest gatunkiem
długowiecznym, żyje ponad 700 lat.

Pokrój: Drzewo rosnące swobodnie wykształca szeroką koronę. Korona młodych drzew jest
kulista, z czasem staje się kopułowata.

Pień i pędy: Drzewo rosnące swobodnie ma krótki, konary są grube, nisko osadzone i
rozłożyste.. Młode drzewo ma korę gładką, błyszczącą, brązowawą lub białoszarą, stare –
grubą, szarą do ciemnoszarej, głęboko, podłużnie spękaną

Pąki: Pąki skrętoległe , jajowate, na wierzchołku słabo zaostrzone,
na przekroju poprzecznym mają kształt zbliżony do pięciokąta.

Liście: Ułożone są skrętolegle. Mają blaszkę liściową nieregularną, odwrotnie jajowatą. Na
wierzchołku blaszka jest zaokrąglona lub nawet wycięta, a u nasady uszkowata. Liście są
skórzaste.

Kwiaty:

Kwiaty męskie – długie i wiotkie, luźno zwisające kotki zgrupowane po kilka sztuk i
wyrastające z pąków bocznych zeszłorocznych pędów. Kolor żółtawozielony. Kwiaty żeńskie –
mało widoczne, drobne, kształt cebulkowaty.

Owoce: Orzechy potocznie nazywane żołędziami.
Korzeń: Głęboki, palowy na glebach głębokich i świeżych,
powierzchniowy na glebach płytkich.

Surowiec drzewny
Drewno dębowe jest cenione w stolarstwie, bednarstwie i szkutnictwie (twardością
niekiedy przewyższa drewno bukowe). Dawniej wykorzystywane również w
kołodziejstwie oraz jako materiał konstrukcyjny.

Roślina lecznicza
Galasy

Garbarstwo
Żołędzie jako pokarm dla zwierząt leśnych.

Roślina ozdobna: niektóre odmiany są bardzo dekoracyjne. Często sadzony
jako drzewo pamiątkowe, żyje najdłużej z krajowych drzew liściastych. Dobrze
znosi cięcie, dzięki czemu może być stosowany na żywopłoty i
formowane szpalery. Wykorzystywany także do obsadzania parków,
osiedli oraz do nasadzeń przydrożnych.


Slide 13

Pomnik przyrody – prawnie chroniony
twór przyrody, szczególnie cenny ze względów
naukowych, zabytkowych, kulturowych i innych

Aktualny wzór oznaczenia pomnika przyrody w Polsce

Termin został wprowadzony przez Aleksandra von Humboldta na
przełomie XVIII i XIX wieku, co dało początek kierunkowi
konserwatorskiemu w ochronie przyrody..

Znaczącym propagatorem objęcia ochroną starych drzew był Hugo
Conwentz. Pod postacią pomnika przyrody proponował objąć także
rzadkie gatunki roślin i zwierząt.

DATA I MIEJSCE
URODZENIA

14 WRZEŚNIA 1769
BERLIN

IMIĘ I NAZWISKO PRZY
NARODZENIU

Friedrich Wilhelm
Heinrich Alexander von
Humboldt

DATA I MIEJSCE ŚMIERCI 6 MAJA 1859 BERLIN
ZAWÓD

PRZYRONIK, GEOGRAF,
GEOLOG, ASTRONOM

NARODOWOŚĆ

NIEMIECKA

EDUKACJA

Universität Viadrina

ALMA MATER

Uniwersytet w
Getyndze,
Technische Universität
Bergakademie Freiberg

Alexander von Humboldt

(ur. 20 stycznia 1855 w
miejscowości Święty
Wojciech koło Gdańska, zm. 12
maja 1922 w Berlinie) – botanik
niemiecki, twórca nowego znaczenia
pojęcia „pomnik przyrody”, pionier
europejskiej ochrony przyrody,
propagator idei parków narodowych,
inicjator rezerwatu w Górkach
Wschodnich, na terenie którego
znajduje się obecnie rezerwat „Mewia
Łacha”, dyrektor muzeum
przyrodniczego w Zielonej Bramie
(Zachodniopruskie Muzeum
Prowincjonalne).

Hugo Wilhelm Conwentz

Po I wojnie światowej, jesienią 1918 roku ukazał się dekret Rady
Regencyjnej o opiece nad zabytkami sztuki i kultury oraz
rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia
Publicznego o ochronie niektórych zabytków przyrody z 15 września
1919 roku. Później wydano rozporządzenie Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej o opiece nad zabytkami z 6 marca 1928
roku, gdzie po raz pierwszy padły słowa o ochronie alei
przydrożnych.
Następnymi aktami prawnymi regulującymi ochronę pojedynczych
wartości przyrodniczych była ustawa o ochronie przyrody
z 1934, 1949, 1991 i 2004 roku.

„Pomnikami przyrody są pojedyncze twory
przyrody ożywionej i nieożywionej lub ich
skupienia o szczególnej wartości przyrodniczej,
naukowej, kulturowej, historycznej lub
krajobrazowej oraz odznaczające się
indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród
innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa,
krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła,
wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy
narzutowe oraz jaskinie.”

Dąb Bartek – jeden z najstarszych w Polsce dębów, od
1954 r. chroniony jako pomnik przyrody, rosnący
przy drodze we wsi Zagnańsk, w województwie
świętokrzyskim.

Według pomiarów z 2013 roku
drzewo ma 28,5 metra wysokości,
a obwód 985cm. Według danych
z Nadleśnictwa Zagnańsk obwód
pnia wynosi na wysokości 1,30 m
– 9,85 m, a przy ziemi 13,4 m,
rozpiętość korony 20 m x 40 m,
okap korony 720
m³, pierśnica 3,14 m. Miąższość
całego drzewa wynosi ok. 72 m³,
miąższość grubizny całego
drzewa ok. 65 m³, w tym pień
główny – ok. 46 m³.

*Według jednej z legend Jan III
Sobieski i Marysieńka ukryli w Bartku skarby.
*Na pniu Bartka, od strony południowowschodniej zawieszone są dwie figury
ukrzyżowanego Chrystusa, odlane
prawdopodobnie w miejscowych fabrykach
żelaza. Na jednej z figur widoczny jest rok
1853. Według ustnych przekazów, miały one
być umieszczone na pamiątkę powieszenia
na Bartku dwóch oficerów powstańczych
z powstania styczniowego. Według innej
wersji podania, odlew miał być zawieszony
na pamiątkę zwycięstwa Sobieskiego pod
Wiedniem, a drugi został umieszczony na
Bartku na pamiątkę wygaśnięcia
epidemii cholery w 1853 r.

Kasztanowiec – rodzaj drzew, rzadziej krzewów należących do
rodziny mydleńcowatych. Obejmuje ok. 25 gatunków pochodzących z
południowo-wschodniej Europy, Ameryki
Północnej oraz Azji wschodniej. W Polsce wszystkie uprawiane gatunki
są introdukowane* przez człowieka. Gatunkiem
typowym jest kasztanowiec zwyczajny

*jest to celowe wprowadzenie przez człowieka
na teren uprawy chronionej organizmów
pożytecznych

Pokrój: Dorastają nawet do 40 m wysokości.
Pąki: Duże, charakterystyczne dla całego rodzaju,
kleiste lub suche.

Liście: Ustawione naprzeciwlegle,
dłoniastodzielne, złożone z 5–9 listków na długich ogonkach.

Kwiaty: Obupłciowe lub rozdzielnopłciowe w tym samym kwiatostanie, zazwyczaj
zebrane w okazałe, wyprostowane wiechy o wys. do 30 cm, w kolorze białym,
żółtawym, różowym lub czerwonym. Kwiat składa się 4–5 płatków i tyluż działek
kielicha. Płatki opatrzone paznokciem. Pręcików jest 5–9, słupek jeden, górny.

Owoce: Torebka gładka lub kolczasta, rozpadająca się po dojrzeniu na trzy
części. Nasiona bardzo duże, ciemnobrązowe z kolistym znacznikiem (hilum),
popularnie nazywane „kasztanami”.

Rośliny ozdobne: Niektóre gatunki są sadzone jako drzewa
parkowe i alejowe oraz do nasadzeń przydrożnych. Trochę
kłopotliwe ze względu na jesienne zaśmiecanie otoczenia.

Rośliny lecznicze: Niektóre gatunki są stosowane w medycynie
ludowej i homeopatii.

Wiąz szypułkowy, limak –
gatunek drzewa należący do
rodziny wiązowatych.

Pokrój: Drzewo o szerokiej, kopulastej lub pucharowato rozszerzonej ku górze koronie i o
wysokości do 35-40m.

Pędy: Pędy, nawet starsze gałązki, szczeciniasto owłosione. Pączki jednakowej wielkości i
kształtu. Łuski dwubarwne – jasnobrunatne z ciemniejszymi brzegami. Pączki ostre. Pęd
bruzdowany, bardzo gęsto się rozgałęzia.

Liście: Liście o kształcie eliptycznym lub odwrotnie jajowatym. Charakterystyczną cechą tego
gatunku jest silna asymetryczność liści u nasady. Z wierzchu liście są gładkie lub nieco szorstkie,
od spodu miękko omszone. Ogonek liściowy krótki (4-6mm).

Kwiaty: Na długich, zwisających szypułkach. Okwiat 6-dzielny o orzęsionych brzegach.
Pręciki (6-8) o fioletowych pylnikach. Znamiona białe. Kwitnie od marca do kwietnia.

Owoce: Owocem jest spłaszczony orzeszek otoczony dokoła pergaminowatym skrzydełkiem.
Owoce niewielkie, gęsto i drobno orzęsione, zwisające na długich i cienkich szypułkach.

Korzeń: Ma głęboki system korzeniowy. Oprócz głębokiego korzenia
palowego wytwarza silne i również dość głębokie korzenie boczne.
Dzięki temu jest odporny na silne wiatry.

Roślina ozdobna. Sadzony w parkach. Odporny na
naczyniową chorobę wiązów.

Drewno jest mniej cenne, niż u wiązu polnego i górskiego.
Znajduje zastosowanie w budownictwie wodnym i
meblarstwie (m.in. do wyrobu sklejek).

Dąb szypułkowy – gatunek typowy
dla rodzaju dębów,
obejmującego drzewa liściaste z
rodziny bukowatych. Jest gatunkiem
długowiecznym, żyje ponad 700 lat.

Pokrój: Drzewo rosnące swobodnie wykształca szeroką koronę. Korona młodych drzew jest
kulista, z czasem staje się kopułowata.

Pień i pędy: Drzewo rosnące swobodnie ma krótki, konary są grube, nisko osadzone i
rozłożyste.. Młode drzewo ma korę gładką, błyszczącą, brązowawą lub białoszarą, stare –
grubą, szarą do ciemnoszarej, głęboko, podłużnie spękaną

Pąki: Pąki skrętoległe , jajowate, na wierzchołku słabo zaostrzone,
na przekroju poprzecznym mają kształt zbliżony do pięciokąta.

Liście: Ułożone są skrętolegle. Mają blaszkę liściową nieregularną, odwrotnie jajowatą. Na
wierzchołku blaszka jest zaokrąglona lub nawet wycięta, a u nasady uszkowata. Liście są
skórzaste.

Kwiaty:

Kwiaty męskie – długie i wiotkie, luźno zwisające kotki zgrupowane po kilka sztuk i
wyrastające z pąków bocznych zeszłorocznych pędów. Kolor żółtawozielony. Kwiaty żeńskie –
mało widoczne, drobne, kształt cebulkowaty.

Owoce: Orzechy potocznie nazywane żołędziami.
Korzeń: Głęboki, palowy na glebach głębokich i świeżych,
powierzchniowy na glebach płytkich.

Surowiec drzewny
Drewno dębowe jest cenione w stolarstwie, bednarstwie i szkutnictwie (twardością
niekiedy przewyższa drewno bukowe). Dawniej wykorzystywane również w
kołodziejstwie oraz jako materiał konstrukcyjny.

Roślina lecznicza
Galasy

Garbarstwo
Żołędzie jako pokarm dla zwierząt leśnych.

Roślina ozdobna: niektóre odmiany są bardzo dekoracyjne. Często sadzony
jako drzewo pamiątkowe, żyje najdłużej z krajowych drzew liściastych. Dobrze
znosi cięcie, dzięki czemu może być stosowany na żywopłoty i
formowane szpalery. Wykorzystywany także do obsadzania parków,
osiedli oraz do nasadzeń przydrożnych.


Slide 14

Pomnik przyrody – prawnie chroniony
twór przyrody, szczególnie cenny ze względów
naukowych, zabytkowych, kulturowych i innych

Aktualny wzór oznaczenia pomnika przyrody w Polsce

Termin został wprowadzony przez Aleksandra von Humboldta na
przełomie XVIII i XIX wieku, co dało początek kierunkowi
konserwatorskiemu w ochronie przyrody..

Znaczącym propagatorem objęcia ochroną starych drzew był Hugo
Conwentz. Pod postacią pomnika przyrody proponował objąć także
rzadkie gatunki roślin i zwierząt.

DATA I MIEJSCE
URODZENIA

14 WRZEŚNIA 1769
BERLIN

IMIĘ I NAZWISKO PRZY
NARODZENIU

Friedrich Wilhelm
Heinrich Alexander von
Humboldt

DATA I MIEJSCE ŚMIERCI 6 MAJA 1859 BERLIN
ZAWÓD

PRZYRONIK, GEOGRAF,
GEOLOG, ASTRONOM

NARODOWOŚĆ

NIEMIECKA

EDUKACJA

Universität Viadrina

ALMA MATER

Uniwersytet w
Getyndze,
Technische Universität
Bergakademie Freiberg

Alexander von Humboldt

(ur. 20 stycznia 1855 w
miejscowości Święty
Wojciech koło Gdańska, zm. 12
maja 1922 w Berlinie) – botanik
niemiecki, twórca nowego znaczenia
pojęcia „pomnik przyrody”, pionier
europejskiej ochrony przyrody,
propagator idei parków narodowych,
inicjator rezerwatu w Górkach
Wschodnich, na terenie którego
znajduje się obecnie rezerwat „Mewia
Łacha”, dyrektor muzeum
przyrodniczego w Zielonej Bramie
(Zachodniopruskie Muzeum
Prowincjonalne).

Hugo Wilhelm Conwentz

Po I wojnie światowej, jesienią 1918 roku ukazał się dekret Rady
Regencyjnej o opiece nad zabytkami sztuki i kultury oraz
rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia
Publicznego o ochronie niektórych zabytków przyrody z 15 września
1919 roku. Później wydano rozporządzenie Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej o opiece nad zabytkami z 6 marca 1928
roku, gdzie po raz pierwszy padły słowa o ochronie alei
przydrożnych.
Następnymi aktami prawnymi regulującymi ochronę pojedynczych
wartości przyrodniczych była ustawa o ochronie przyrody
z 1934, 1949, 1991 i 2004 roku.

„Pomnikami przyrody są pojedyncze twory
przyrody ożywionej i nieożywionej lub ich
skupienia o szczególnej wartości przyrodniczej,
naukowej, kulturowej, historycznej lub
krajobrazowej oraz odznaczające się
indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród
innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa,
krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła,
wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy
narzutowe oraz jaskinie.”

Dąb Bartek – jeden z najstarszych w Polsce dębów, od
1954 r. chroniony jako pomnik przyrody, rosnący
przy drodze we wsi Zagnańsk, w województwie
świętokrzyskim.

Według pomiarów z 2013 roku
drzewo ma 28,5 metra wysokości,
a obwód 985cm. Według danych
z Nadleśnictwa Zagnańsk obwód
pnia wynosi na wysokości 1,30 m
– 9,85 m, a przy ziemi 13,4 m,
rozpiętość korony 20 m x 40 m,
okap korony 720
m³, pierśnica 3,14 m. Miąższość
całego drzewa wynosi ok. 72 m³,
miąższość grubizny całego
drzewa ok. 65 m³, w tym pień
główny – ok. 46 m³.

*Według jednej z legend Jan III
Sobieski i Marysieńka ukryli w Bartku skarby.
*Na pniu Bartka, od strony południowowschodniej zawieszone są dwie figury
ukrzyżowanego Chrystusa, odlane
prawdopodobnie w miejscowych fabrykach
żelaza. Na jednej z figur widoczny jest rok
1853. Według ustnych przekazów, miały one
być umieszczone na pamiątkę powieszenia
na Bartku dwóch oficerów powstańczych
z powstania styczniowego. Według innej
wersji podania, odlew miał być zawieszony
na pamiątkę zwycięstwa Sobieskiego pod
Wiedniem, a drugi został umieszczony na
Bartku na pamiątkę wygaśnięcia
epidemii cholery w 1853 r.

Kasztanowiec – rodzaj drzew, rzadziej krzewów należących do
rodziny mydleńcowatych. Obejmuje ok. 25 gatunków pochodzących z
południowo-wschodniej Europy, Ameryki
Północnej oraz Azji wschodniej. W Polsce wszystkie uprawiane gatunki
są introdukowane* przez człowieka. Gatunkiem
typowym jest kasztanowiec zwyczajny

*jest to celowe wprowadzenie przez człowieka
na teren uprawy chronionej organizmów
pożytecznych

Pokrój: Dorastają nawet do 40 m wysokości.
Pąki: Duże, charakterystyczne dla całego rodzaju,
kleiste lub suche.

Liście: Ustawione naprzeciwlegle,
dłoniastodzielne, złożone z 5–9 listków na długich ogonkach.

Kwiaty: Obupłciowe lub rozdzielnopłciowe w tym samym kwiatostanie, zazwyczaj
zebrane w okazałe, wyprostowane wiechy o wys. do 30 cm, w kolorze białym,
żółtawym, różowym lub czerwonym. Kwiat składa się 4–5 płatków i tyluż działek
kielicha. Płatki opatrzone paznokciem. Pręcików jest 5–9, słupek jeden, górny.

Owoce: Torebka gładka lub kolczasta, rozpadająca się po dojrzeniu na trzy
części. Nasiona bardzo duże, ciemnobrązowe z kolistym znacznikiem (hilum),
popularnie nazywane „kasztanami”.

Rośliny ozdobne: Niektóre gatunki są sadzone jako drzewa
parkowe i alejowe oraz do nasadzeń przydrożnych. Trochę
kłopotliwe ze względu na jesienne zaśmiecanie otoczenia.

Rośliny lecznicze: Niektóre gatunki są stosowane w medycynie
ludowej i homeopatii.

Wiąz szypułkowy, limak –
gatunek drzewa należący do
rodziny wiązowatych.

Pokrój: Drzewo o szerokiej, kopulastej lub pucharowato rozszerzonej ku górze koronie i o
wysokości do 35-40m.

Pędy: Pędy, nawet starsze gałązki, szczeciniasto owłosione. Pączki jednakowej wielkości i
kształtu. Łuski dwubarwne – jasnobrunatne z ciemniejszymi brzegami. Pączki ostre. Pęd
bruzdowany, bardzo gęsto się rozgałęzia.

Liście: Liście o kształcie eliptycznym lub odwrotnie jajowatym. Charakterystyczną cechą tego
gatunku jest silna asymetryczność liści u nasady. Z wierzchu liście są gładkie lub nieco szorstkie,
od spodu miękko omszone. Ogonek liściowy krótki (4-6mm).

Kwiaty: Na długich, zwisających szypułkach. Okwiat 6-dzielny o orzęsionych brzegach.
Pręciki (6-8) o fioletowych pylnikach. Znamiona białe. Kwitnie od marca do kwietnia.

Owoce: Owocem jest spłaszczony orzeszek otoczony dokoła pergaminowatym skrzydełkiem.
Owoce niewielkie, gęsto i drobno orzęsione, zwisające na długich i cienkich szypułkach.

Korzeń: Ma głęboki system korzeniowy. Oprócz głębokiego korzenia
palowego wytwarza silne i również dość głębokie korzenie boczne.
Dzięki temu jest odporny na silne wiatry.

Roślina ozdobna. Sadzony w parkach. Odporny na
naczyniową chorobę wiązów.

Drewno jest mniej cenne, niż u wiązu polnego i górskiego.
Znajduje zastosowanie w budownictwie wodnym i
meblarstwie (m.in. do wyrobu sklejek).

Dąb szypułkowy – gatunek typowy
dla rodzaju dębów,
obejmującego drzewa liściaste z
rodziny bukowatych. Jest gatunkiem
długowiecznym, żyje ponad 700 lat.

Pokrój: Drzewo rosnące swobodnie wykształca szeroką koronę. Korona młodych drzew jest
kulista, z czasem staje się kopułowata.

Pień i pędy: Drzewo rosnące swobodnie ma krótki, konary są grube, nisko osadzone i
rozłożyste.. Młode drzewo ma korę gładką, błyszczącą, brązowawą lub białoszarą, stare –
grubą, szarą do ciemnoszarej, głęboko, podłużnie spękaną

Pąki: Pąki skrętoległe , jajowate, na wierzchołku słabo zaostrzone,
na przekroju poprzecznym mają kształt zbliżony do pięciokąta.

Liście: Ułożone są skrętolegle. Mają blaszkę liściową nieregularną, odwrotnie jajowatą. Na
wierzchołku blaszka jest zaokrąglona lub nawet wycięta, a u nasady uszkowata. Liście są
skórzaste.

Kwiaty:

Kwiaty męskie – długie i wiotkie, luźno zwisające kotki zgrupowane po kilka sztuk i
wyrastające z pąków bocznych zeszłorocznych pędów. Kolor żółtawozielony. Kwiaty żeńskie –
mało widoczne, drobne, kształt cebulkowaty.

Owoce: Orzechy potocznie nazywane żołędziami.
Korzeń: Głęboki, palowy na glebach głębokich i świeżych,
powierzchniowy na glebach płytkich.

Surowiec drzewny
Drewno dębowe jest cenione w stolarstwie, bednarstwie i szkutnictwie (twardością
niekiedy przewyższa drewno bukowe). Dawniej wykorzystywane również w
kołodziejstwie oraz jako materiał konstrukcyjny.

Roślina lecznicza
Galasy

Garbarstwo
Żołędzie jako pokarm dla zwierząt leśnych.

Roślina ozdobna: niektóre odmiany są bardzo dekoracyjne. Często sadzony
jako drzewo pamiątkowe, żyje najdłużej z krajowych drzew liściastych. Dobrze
znosi cięcie, dzięki czemu może być stosowany na żywopłoty i
formowane szpalery. Wykorzystywany także do obsadzania parków,
osiedli oraz do nasadzeń przydrożnych.


Slide 15

Pomnik przyrody – prawnie chroniony
twór przyrody, szczególnie cenny ze względów
naukowych, zabytkowych, kulturowych i innych

Aktualny wzór oznaczenia pomnika przyrody w Polsce

Termin został wprowadzony przez Aleksandra von Humboldta na
przełomie XVIII i XIX wieku, co dało początek kierunkowi
konserwatorskiemu w ochronie przyrody..

Znaczącym propagatorem objęcia ochroną starych drzew był Hugo
Conwentz. Pod postacią pomnika przyrody proponował objąć także
rzadkie gatunki roślin i zwierząt.

DATA I MIEJSCE
URODZENIA

14 WRZEŚNIA 1769
BERLIN

IMIĘ I NAZWISKO PRZY
NARODZENIU

Friedrich Wilhelm
Heinrich Alexander von
Humboldt

DATA I MIEJSCE ŚMIERCI 6 MAJA 1859 BERLIN
ZAWÓD

PRZYRONIK, GEOGRAF,
GEOLOG, ASTRONOM

NARODOWOŚĆ

NIEMIECKA

EDUKACJA

Universität Viadrina

ALMA MATER

Uniwersytet w
Getyndze,
Technische Universität
Bergakademie Freiberg

Alexander von Humboldt

(ur. 20 stycznia 1855 w
miejscowości Święty
Wojciech koło Gdańska, zm. 12
maja 1922 w Berlinie) – botanik
niemiecki, twórca nowego znaczenia
pojęcia „pomnik przyrody”, pionier
europejskiej ochrony przyrody,
propagator idei parków narodowych,
inicjator rezerwatu w Górkach
Wschodnich, na terenie którego
znajduje się obecnie rezerwat „Mewia
Łacha”, dyrektor muzeum
przyrodniczego w Zielonej Bramie
(Zachodniopruskie Muzeum
Prowincjonalne).

Hugo Wilhelm Conwentz

Po I wojnie światowej, jesienią 1918 roku ukazał się dekret Rady
Regencyjnej o opiece nad zabytkami sztuki i kultury oraz
rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia
Publicznego o ochronie niektórych zabytków przyrody z 15 września
1919 roku. Później wydano rozporządzenie Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej o opiece nad zabytkami z 6 marca 1928
roku, gdzie po raz pierwszy padły słowa o ochronie alei
przydrożnych.
Następnymi aktami prawnymi regulującymi ochronę pojedynczych
wartości przyrodniczych była ustawa o ochronie przyrody
z 1934, 1949, 1991 i 2004 roku.

„Pomnikami przyrody są pojedyncze twory
przyrody ożywionej i nieożywionej lub ich
skupienia o szczególnej wartości przyrodniczej,
naukowej, kulturowej, historycznej lub
krajobrazowej oraz odznaczające się
indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród
innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa,
krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła,
wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy
narzutowe oraz jaskinie.”

Dąb Bartek – jeden z najstarszych w Polsce dębów, od
1954 r. chroniony jako pomnik przyrody, rosnący
przy drodze we wsi Zagnańsk, w województwie
świętokrzyskim.

Według pomiarów z 2013 roku
drzewo ma 28,5 metra wysokości,
a obwód 985cm. Według danych
z Nadleśnictwa Zagnańsk obwód
pnia wynosi na wysokości 1,30 m
– 9,85 m, a przy ziemi 13,4 m,
rozpiętość korony 20 m x 40 m,
okap korony 720
m³, pierśnica 3,14 m. Miąższość
całego drzewa wynosi ok. 72 m³,
miąższość grubizny całego
drzewa ok. 65 m³, w tym pień
główny – ok. 46 m³.

*Według jednej z legend Jan III
Sobieski i Marysieńka ukryli w Bartku skarby.
*Na pniu Bartka, od strony południowowschodniej zawieszone są dwie figury
ukrzyżowanego Chrystusa, odlane
prawdopodobnie w miejscowych fabrykach
żelaza. Na jednej z figur widoczny jest rok
1853. Według ustnych przekazów, miały one
być umieszczone na pamiątkę powieszenia
na Bartku dwóch oficerów powstańczych
z powstania styczniowego. Według innej
wersji podania, odlew miał być zawieszony
na pamiątkę zwycięstwa Sobieskiego pod
Wiedniem, a drugi został umieszczony na
Bartku na pamiątkę wygaśnięcia
epidemii cholery w 1853 r.

Kasztanowiec – rodzaj drzew, rzadziej krzewów należących do
rodziny mydleńcowatych. Obejmuje ok. 25 gatunków pochodzących z
południowo-wschodniej Europy, Ameryki
Północnej oraz Azji wschodniej. W Polsce wszystkie uprawiane gatunki
są introdukowane* przez człowieka. Gatunkiem
typowym jest kasztanowiec zwyczajny

*jest to celowe wprowadzenie przez człowieka
na teren uprawy chronionej organizmów
pożytecznych

Pokrój: Dorastają nawet do 40 m wysokości.
Pąki: Duże, charakterystyczne dla całego rodzaju,
kleiste lub suche.

Liście: Ustawione naprzeciwlegle,
dłoniastodzielne, złożone z 5–9 listków na długich ogonkach.

Kwiaty: Obupłciowe lub rozdzielnopłciowe w tym samym kwiatostanie, zazwyczaj
zebrane w okazałe, wyprostowane wiechy o wys. do 30 cm, w kolorze białym,
żółtawym, różowym lub czerwonym. Kwiat składa się 4–5 płatków i tyluż działek
kielicha. Płatki opatrzone paznokciem. Pręcików jest 5–9, słupek jeden, górny.

Owoce: Torebka gładka lub kolczasta, rozpadająca się po dojrzeniu na trzy
części. Nasiona bardzo duże, ciemnobrązowe z kolistym znacznikiem (hilum),
popularnie nazywane „kasztanami”.

Rośliny ozdobne: Niektóre gatunki są sadzone jako drzewa
parkowe i alejowe oraz do nasadzeń przydrożnych. Trochę
kłopotliwe ze względu na jesienne zaśmiecanie otoczenia.

Rośliny lecznicze: Niektóre gatunki są stosowane w medycynie
ludowej i homeopatii.

Wiąz szypułkowy, limak –
gatunek drzewa należący do
rodziny wiązowatych.

Pokrój: Drzewo o szerokiej, kopulastej lub pucharowato rozszerzonej ku górze koronie i o
wysokości do 35-40m.

Pędy: Pędy, nawet starsze gałązki, szczeciniasto owłosione. Pączki jednakowej wielkości i
kształtu. Łuski dwubarwne – jasnobrunatne z ciemniejszymi brzegami. Pączki ostre. Pęd
bruzdowany, bardzo gęsto się rozgałęzia.

Liście: Liście o kształcie eliptycznym lub odwrotnie jajowatym. Charakterystyczną cechą tego
gatunku jest silna asymetryczność liści u nasady. Z wierzchu liście są gładkie lub nieco szorstkie,
od spodu miękko omszone. Ogonek liściowy krótki (4-6mm).

Kwiaty: Na długich, zwisających szypułkach. Okwiat 6-dzielny o orzęsionych brzegach.
Pręciki (6-8) o fioletowych pylnikach. Znamiona białe. Kwitnie od marca do kwietnia.

Owoce: Owocem jest spłaszczony orzeszek otoczony dokoła pergaminowatym skrzydełkiem.
Owoce niewielkie, gęsto i drobno orzęsione, zwisające na długich i cienkich szypułkach.

Korzeń: Ma głęboki system korzeniowy. Oprócz głębokiego korzenia
palowego wytwarza silne i również dość głębokie korzenie boczne.
Dzięki temu jest odporny na silne wiatry.

Roślina ozdobna. Sadzony w parkach. Odporny na
naczyniową chorobę wiązów.

Drewno jest mniej cenne, niż u wiązu polnego i górskiego.
Znajduje zastosowanie w budownictwie wodnym i
meblarstwie (m.in. do wyrobu sklejek).

Dąb szypułkowy – gatunek typowy
dla rodzaju dębów,
obejmującego drzewa liściaste z
rodziny bukowatych. Jest gatunkiem
długowiecznym, żyje ponad 700 lat.

Pokrój: Drzewo rosnące swobodnie wykształca szeroką koronę. Korona młodych drzew jest
kulista, z czasem staje się kopułowata.

Pień i pędy: Drzewo rosnące swobodnie ma krótki, konary są grube, nisko osadzone i
rozłożyste.. Młode drzewo ma korę gładką, błyszczącą, brązowawą lub białoszarą, stare –
grubą, szarą do ciemnoszarej, głęboko, podłużnie spękaną

Pąki: Pąki skrętoległe , jajowate, na wierzchołku słabo zaostrzone,
na przekroju poprzecznym mają kształt zbliżony do pięciokąta.

Liście: Ułożone są skrętolegle. Mają blaszkę liściową nieregularną, odwrotnie jajowatą. Na
wierzchołku blaszka jest zaokrąglona lub nawet wycięta, a u nasady uszkowata. Liście są
skórzaste.

Kwiaty:

Kwiaty męskie – długie i wiotkie, luźno zwisające kotki zgrupowane po kilka sztuk i
wyrastające z pąków bocznych zeszłorocznych pędów. Kolor żółtawozielony. Kwiaty żeńskie –
mało widoczne, drobne, kształt cebulkowaty.

Owoce: Orzechy potocznie nazywane żołędziami.
Korzeń: Głęboki, palowy na glebach głębokich i świeżych,
powierzchniowy na glebach płytkich.

Surowiec drzewny
Drewno dębowe jest cenione w stolarstwie, bednarstwie i szkutnictwie (twardością
niekiedy przewyższa drewno bukowe). Dawniej wykorzystywane również w
kołodziejstwie oraz jako materiał konstrukcyjny.

Roślina lecznicza
Galasy

Garbarstwo
Żołędzie jako pokarm dla zwierząt leśnych.

Roślina ozdobna: niektóre odmiany są bardzo dekoracyjne. Często sadzony
jako drzewo pamiątkowe, żyje najdłużej z krajowych drzew liściastych. Dobrze
znosi cięcie, dzięki czemu może być stosowany na żywopłoty i
formowane szpalery. Wykorzystywany także do obsadzania parków,
osiedli oraz do nasadzeń przydrożnych.


Slide 16

Pomnik przyrody – prawnie chroniony
twór przyrody, szczególnie cenny ze względów
naukowych, zabytkowych, kulturowych i innych

Aktualny wzór oznaczenia pomnika przyrody w Polsce

Termin został wprowadzony przez Aleksandra von Humboldta na
przełomie XVIII i XIX wieku, co dało początek kierunkowi
konserwatorskiemu w ochronie przyrody..

Znaczącym propagatorem objęcia ochroną starych drzew był Hugo
Conwentz. Pod postacią pomnika przyrody proponował objąć także
rzadkie gatunki roślin i zwierząt.

DATA I MIEJSCE
URODZENIA

14 WRZEŚNIA 1769
BERLIN

IMIĘ I NAZWISKO PRZY
NARODZENIU

Friedrich Wilhelm
Heinrich Alexander von
Humboldt

DATA I MIEJSCE ŚMIERCI 6 MAJA 1859 BERLIN
ZAWÓD

PRZYRONIK, GEOGRAF,
GEOLOG, ASTRONOM

NARODOWOŚĆ

NIEMIECKA

EDUKACJA

Universität Viadrina

ALMA MATER

Uniwersytet w
Getyndze,
Technische Universität
Bergakademie Freiberg

Alexander von Humboldt

(ur. 20 stycznia 1855 w
miejscowości Święty
Wojciech koło Gdańska, zm. 12
maja 1922 w Berlinie) – botanik
niemiecki, twórca nowego znaczenia
pojęcia „pomnik przyrody”, pionier
europejskiej ochrony przyrody,
propagator idei parków narodowych,
inicjator rezerwatu w Górkach
Wschodnich, na terenie którego
znajduje się obecnie rezerwat „Mewia
Łacha”, dyrektor muzeum
przyrodniczego w Zielonej Bramie
(Zachodniopruskie Muzeum
Prowincjonalne).

Hugo Wilhelm Conwentz

Po I wojnie światowej, jesienią 1918 roku ukazał się dekret Rady
Regencyjnej o opiece nad zabytkami sztuki i kultury oraz
rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia
Publicznego o ochronie niektórych zabytków przyrody z 15 września
1919 roku. Później wydano rozporządzenie Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej o opiece nad zabytkami z 6 marca 1928
roku, gdzie po raz pierwszy padły słowa o ochronie alei
przydrożnych.
Następnymi aktami prawnymi regulującymi ochronę pojedynczych
wartości przyrodniczych była ustawa o ochronie przyrody
z 1934, 1949, 1991 i 2004 roku.

„Pomnikami przyrody są pojedyncze twory
przyrody ożywionej i nieożywionej lub ich
skupienia o szczególnej wartości przyrodniczej,
naukowej, kulturowej, historycznej lub
krajobrazowej oraz odznaczające się
indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród
innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa,
krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła,
wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy
narzutowe oraz jaskinie.”

Dąb Bartek – jeden z najstarszych w Polsce dębów, od
1954 r. chroniony jako pomnik przyrody, rosnący
przy drodze we wsi Zagnańsk, w województwie
świętokrzyskim.

Według pomiarów z 2013 roku
drzewo ma 28,5 metra wysokości,
a obwód 985cm. Według danych
z Nadleśnictwa Zagnańsk obwód
pnia wynosi na wysokości 1,30 m
– 9,85 m, a przy ziemi 13,4 m,
rozpiętość korony 20 m x 40 m,
okap korony 720
m³, pierśnica 3,14 m. Miąższość
całego drzewa wynosi ok. 72 m³,
miąższość grubizny całego
drzewa ok. 65 m³, w tym pień
główny – ok. 46 m³.

*Według jednej z legend Jan III
Sobieski i Marysieńka ukryli w Bartku skarby.
*Na pniu Bartka, od strony południowowschodniej zawieszone są dwie figury
ukrzyżowanego Chrystusa, odlane
prawdopodobnie w miejscowych fabrykach
żelaza. Na jednej z figur widoczny jest rok
1853. Według ustnych przekazów, miały one
być umieszczone na pamiątkę powieszenia
na Bartku dwóch oficerów powstańczych
z powstania styczniowego. Według innej
wersji podania, odlew miał być zawieszony
na pamiątkę zwycięstwa Sobieskiego pod
Wiedniem, a drugi został umieszczony na
Bartku na pamiątkę wygaśnięcia
epidemii cholery w 1853 r.

Kasztanowiec – rodzaj drzew, rzadziej krzewów należących do
rodziny mydleńcowatych. Obejmuje ok. 25 gatunków pochodzących z
południowo-wschodniej Europy, Ameryki
Północnej oraz Azji wschodniej. W Polsce wszystkie uprawiane gatunki
są introdukowane* przez człowieka. Gatunkiem
typowym jest kasztanowiec zwyczajny

*jest to celowe wprowadzenie przez człowieka
na teren uprawy chronionej organizmów
pożytecznych

Pokrój: Dorastają nawet do 40 m wysokości.
Pąki: Duże, charakterystyczne dla całego rodzaju,
kleiste lub suche.

Liście: Ustawione naprzeciwlegle,
dłoniastodzielne, złożone z 5–9 listków na długich ogonkach.

Kwiaty: Obupłciowe lub rozdzielnopłciowe w tym samym kwiatostanie, zazwyczaj
zebrane w okazałe, wyprostowane wiechy o wys. do 30 cm, w kolorze białym,
żółtawym, różowym lub czerwonym. Kwiat składa się 4–5 płatków i tyluż działek
kielicha. Płatki opatrzone paznokciem. Pręcików jest 5–9, słupek jeden, górny.

Owoce: Torebka gładka lub kolczasta, rozpadająca się po dojrzeniu na trzy
części. Nasiona bardzo duże, ciemnobrązowe z kolistym znacznikiem (hilum),
popularnie nazywane „kasztanami”.

Rośliny ozdobne: Niektóre gatunki są sadzone jako drzewa
parkowe i alejowe oraz do nasadzeń przydrożnych. Trochę
kłopotliwe ze względu na jesienne zaśmiecanie otoczenia.

Rośliny lecznicze: Niektóre gatunki są stosowane w medycynie
ludowej i homeopatii.

Wiąz szypułkowy, limak –
gatunek drzewa należący do
rodziny wiązowatych.

Pokrój: Drzewo o szerokiej, kopulastej lub pucharowato rozszerzonej ku górze koronie i o
wysokości do 35-40m.

Pędy: Pędy, nawet starsze gałązki, szczeciniasto owłosione. Pączki jednakowej wielkości i
kształtu. Łuski dwubarwne – jasnobrunatne z ciemniejszymi brzegami. Pączki ostre. Pęd
bruzdowany, bardzo gęsto się rozgałęzia.

Liście: Liście o kształcie eliptycznym lub odwrotnie jajowatym. Charakterystyczną cechą tego
gatunku jest silna asymetryczność liści u nasady. Z wierzchu liście są gładkie lub nieco szorstkie,
od spodu miękko omszone. Ogonek liściowy krótki (4-6mm).

Kwiaty: Na długich, zwisających szypułkach. Okwiat 6-dzielny o orzęsionych brzegach.
Pręciki (6-8) o fioletowych pylnikach. Znamiona białe. Kwitnie od marca do kwietnia.

Owoce: Owocem jest spłaszczony orzeszek otoczony dokoła pergaminowatym skrzydełkiem.
Owoce niewielkie, gęsto i drobno orzęsione, zwisające na długich i cienkich szypułkach.

Korzeń: Ma głęboki system korzeniowy. Oprócz głębokiego korzenia
palowego wytwarza silne i również dość głębokie korzenie boczne.
Dzięki temu jest odporny na silne wiatry.

Roślina ozdobna. Sadzony w parkach. Odporny na
naczyniową chorobę wiązów.

Drewno jest mniej cenne, niż u wiązu polnego i górskiego.
Znajduje zastosowanie w budownictwie wodnym i
meblarstwie (m.in. do wyrobu sklejek).

Dąb szypułkowy – gatunek typowy
dla rodzaju dębów,
obejmującego drzewa liściaste z
rodziny bukowatych. Jest gatunkiem
długowiecznym, żyje ponad 700 lat.

Pokrój: Drzewo rosnące swobodnie wykształca szeroką koronę. Korona młodych drzew jest
kulista, z czasem staje się kopułowata.

Pień i pędy: Drzewo rosnące swobodnie ma krótki, konary są grube, nisko osadzone i
rozłożyste.. Młode drzewo ma korę gładką, błyszczącą, brązowawą lub białoszarą, stare –
grubą, szarą do ciemnoszarej, głęboko, podłużnie spękaną

Pąki: Pąki skrętoległe , jajowate, na wierzchołku słabo zaostrzone,
na przekroju poprzecznym mają kształt zbliżony do pięciokąta.

Liście: Ułożone są skrętolegle. Mają blaszkę liściową nieregularną, odwrotnie jajowatą. Na
wierzchołku blaszka jest zaokrąglona lub nawet wycięta, a u nasady uszkowata. Liście są
skórzaste.

Kwiaty:

Kwiaty męskie – długie i wiotkie, luźno zwisające kotki zgrupowane po kilka sztuk i
wyrastające z pąków bocznych zeszłorocznych pędów. Kolor żółtawozielony. Kwiaty żeńskie –
mało widoczne, drobne, kształt cebulkowaty.

Owoce: Orzechy potocznie nazywane żołędziami.
Korzeń: Głęboki, palowy na glebach głębokich i świeżych,
powierzchniowy na glebach płytkich.

Surowiec drzewny
Drewno dębowe jest cenione w stolarstwie, bednarstwie i szkutnictwie (twardością
niekiedy przewyższa drewno bukowe). Dawniej wykorzystywane również w
kołodziejstwie oraz jako materiał konstrukcyjny.

Roślina lecznicza
Galasy

Garbarstwo
Żołędzie jako pokarm dla zwierząt leśnych.

Roślina ozdobna: niektóre odmiany są bardzo dekoracyjne. Często sadzony
jako drzewo pamiątkowe, żyje najdłużej z krajowych drzew liściastych. Dobrze
znosi cięcie, dzięki czemu może być stosowany na żywopłoty i
formowane szpalery. Wykorzystywany także do obsadzania parków,
osiedli oraz do nasadzeń przydrożnych.


Slide 17

Pomnik przyrody – prawnie chroniony
twór przyrody, szczególnie cenny ze względów
naukowych, zabytkowych, kulturowych i innych

Aktualny wzór oznaczenia pomnika przyrody w Polsce

Termin został wprowadzony przez Aleksandra von Humboldta na
przełomie XVIII i XIX wieku, co dało początek kierunkowi
konserwatorskiemu w ochronie przyrody..

Znaczącym propagatorem objęcia ochroną starych drzew był Hugo
Conwentz. Pod postacią pomnika przyrody proponował objąć także
rzadkie gatunki roślin i zwierząt.

DATA I MIEJSCE
URODZENIA

14 WRZEŚNIA 1769
BERLIN

IMIĘ I NAZWISKO PRZY
NARODZENIU

Friedrich Wilhelm
Heinrich Alexander von
Humboldt

DATA I MIEJSCE ŚMIERCI 6 MAJA 1859 BERLIN
ZAWÓD

PRZYRONIK, GEOGRAF,
GEOLOG, ASTRONOM

NARODOWOŚĆ

NIEMIECKA

EDUKACJA

Universität Viadrina

ALMA MATER

Uniwersytet w
Getyndze,
Technische Universität
Bergakademie Freiberg

Alexander von Humboldt

(ur. 20 stycznia 1855 w
miejscowości Święty
Wojciech koło Gdańska, zm. 12
maja 1922 w Berlinie) – botanik
niemiecki, twórca nowego znaczenia
pojęcia „pomnik przyrody”, pionier
europejskiej ochrony przyrody,
propagator idei parków narodowych,
inicjator rezerwatu w Górkach
Wschodnich, na terenie którego
znajduje się obecnie rezerwat „Mewia
Łacha”, dyrektor muzeum
przyrodniczego w Zielonej Bramie
(Zachodniopruskie Muzeum
Prowincjonalne).

Hugo Wilhelm Conwentz

Po I wojnie światowej, jesienią 1918 roku ukazał się dekret Rady
Regencyjnej o opiece nad zabytkami sztuki i kultury oraz
rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia
Publicznego o ochronie niektórych zabytków przyrody z 15 września
1919 roku. Później wydano rozporządzenie Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej o opiece nad zabytkami z 6 marca 1928
roku, gdzie po raz pierwszy padły słowa o ochronie alei
przydrożnych.
Następnymi aktami prawnymi regulującymi ochronę pojedynczych
wartości przyrodniczych była ustawa o ochronie przyrody
z 1934, 1949, 1991 i 2004 roku.

„Pomnikami przyrody są pojedyncze twory
przyrody ożywionej i nieożywionej lub ich
skupienia o szczególnej wartości przyrodniczej,
naukowej, kulturowej, historycznej lub
krajobrazowej oraz odznaczające się
indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród
innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa,
krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła,
wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy
narzutowe oraz jaskinie.”

Dąb Bartek – jeden z najstarszych w Polsce dębów, od
1954 r. chroniony jako pomnik przyrody, rosnący
przy drodze we wsi Zagnańsk, w województwie
świętokrzyskim.

Według pomiarów z 2013 roku
drzewo ma 28,5 metra wysokości,
a obwód 985cm. Według danych
z Nadleśnictwa Zagnańsk obwód
pnia wynosi na wysokości 1,30 m
– 9,85 m, a przy ziemi 13,4 m,
rozpiętość korony 20 m x 40 m,
okap korony 720
m³, pierśnica 3,14 m. Miąższość
całego drzewa wynosi ok. 72 m³,
miąższość grubizny całego
drzewa ok. 65 m³, w tym pień
główny – ok. 46 m³.

*Według jednej z legend Jan III
Sobieski i Marysieńka ukryli w Bartku skarby.
*Na pniu Bartka, od strony południowowschodniej zawieszone są dwie figury
ukrzyżowanego Chrystusa, odlane
prawdopodobnie w miejscowych fabrykach
żelaza. Na jednej z figur widoczny jest rok
1853. Według ustnych przekazów, miały one
być umieszczone na pamiątkę powieszenia
na Bartku dwóch oficerów powstańczych
z powstania styczniowego. Według innej
wersji podania, odlew miał być zawieszony
na pamiątkę zwycięstwa Sobieskiego pod
Wiedniem, a drugi został umieszczony na
Bartku na pamiątkę wygaśnięcia
epidemii cholery w 1853 r.

Kasztanowiec – rodzaj drzew, rzadziej krzewów należących do
rodziny mydleńcowatych. Obejmuje ok. 25 gatunków pochodzących z
południowo-wschodniej Europy, Ameryki
Północnej oraz Azji wschodniej. W Polsce wszystkie uprawiane gatunki
są introdukowane* przez człowieka. Gatunkiem
typowym jest kasztanowiec zwyczajny

*jest to celowe wprowadzenie przez człowieka
na teren uprawy chronionej organizmów
pożytecznych

Pokrój: Dorastają nawet do 40 m wysokości.
Pąki: Duże, charakterystyczne dla całego rodzaju,
kleiste lub suche.

Liście: Ustawione naprzeciwlegle,
dłoniastodzielne, złożone z 5–9 listków na długich ogonkach.

Kwiaty: Obupłciowe lub rozdzielnopłciowe w tym samym kwiatostanie, zazwyczaj
zebrane w okazałe, wyprostowane wiechy o wys. do 30 cm, w kolorze białym,
żółtawym, różowym lub czerwonym. Kwiat składa się 4–5 płatków i tyluż działek
kielicha. Płatki opatrzone paznokciem. Pręcików jest 5–9, słupek jeden, górny.

Owoce: Torebka gładka lub kolczasta, rozpadająca się po dojrzeniu na trzy
części. Nasiona bardzo duże, ciemnobrązowe z kolistym znacznikiem (hilum),
popularnie nazywane „kasztanami”.

Rośliny ozdobne: Niektóre gatunki są sadzone jako drzewa
parkowe i alejowe oraz do nasadzeń przydrożnych. Trochę
kłopotliwe ze względu na jesienne zaśmiecanie otoczenia.

Rośliny lecznicze: Niektóre gatunki są stosowane w medycynie
ludowej i homeopatii.

Wiąz szypułkowy, limak –
gatunek drzewa należący do
rodziny wiązowatych.

Pokrój: Drzewo o szerokiej, kopulastej lub pucharowato rozszerzonej ku górze koronie i o
wysokości do 35-40m.

Pędy: Pędy, nawet starsze gałązki, szczeciniasto owłosione. Pączki jednakowej wielkości i
kształtu. Łuski dwubarwne – jasnobrunatne z ciemniejszymi brzegami. Pączki ostre. Pęd
bruzdowany, bardzo gęsto się rozgałęzia.

Liście: Liście o kształcie eliptycznym lub odwrotnie jajowatym. Charakterystyczną cechą tego
gatunku jest silna asymetryczność liści u nasady. Z wierzchu liście są gładkie lub nieco szorstkie,
od spodu miękko omszone. Ogonek liściowy krótki (4-6mm).

Kwiaty: Na długich, zwisających szypułkach. Okwiat 6-dzielny o orzęsionych brzegach.
Pręciki (6-8) o fioletowych pylnikach. Znamiona białe. Kwitnie od marca do kwietnia.

Owoce: Owocem jest spłaszczony orzeszek otoczony dokoła pergaminowatym skrzydełkiem.
Owoce niewielkie, gęsto i drobno orzęsione, zwisające na długich i cienkich szypułkach.

Korzeń: Ma głęboki system korzeniowy. Oprócz głębokiego korzenia
palowego wytwarza silne i również dość głębokie korzenie boczne.
Dzięki temu jest odporny na silne wiatry.

Roślina ozdobna. Sadzony w parkach. Odporny na
naczyniową chorobę wiązów.

Drewno jest mniej cenne, niż u wiązu polnego i górskiego.
Znajduje zastosowanie w budownictwie wodnym i
meblarstwie (m.in. do wyrobu sklejek).

Dąb szypułkowy – gatunek typowy
dla rodzaju dębów,
obejmującego drzewa liściaste z
rodziny bukowatych. Jest gatunkiem
długowiecznym, żyje ponad 700 lat.

Pokrój: Drzewo rosnące swobodnie wykształca szeroką koronę. Korona młodych drzew jest
kulista, z czasem staje się kopułowata.

Pień i pędy: Drzewo rosnące swobodnie ma krótki, konary są grube, nisko osadzone i
rozłożyste.. Młode drzewo ma korę gładką, błyszczącą, brązowawą lub białoszarą, stare –
grubą, szarą do ciemnoszarej, głęboko, podłużnie spękaną

Pąki: Pąki skrętoległe , jajowate, na wierzchołku słabo zaostrzone,
na przekroju poprzecznym mają kształt zbliżony do pięciokąta.

Liście: Ułożone są skrętolegle. Mają blaszkę liściową nieregularną, odwrotnie jajowatą. Na
wierzchołku blaszka jest zaokrąglona lub nawet wycięta, a u nasady uszkowata. Liście są
skórzaste.

Kwiaty:

Kwiaty męskie – długie i wiotkie, luźno zwisające kotki zgrupowane po kilka sztuk i
wyrastające z pąków bocznych zeszłorocznych pędów. Kolor żółtawozielony. Kwiaty żeńskie –
mało widoczne, drobne, kształt cebulkowaty.

Owoce: Orzechy potocznie nazywane żołędziami.
Korzeń: Głęboki, palowy na glebach głębokich i świeżych,
powierzchniowy na glebach płytkich.

Surowiec drzewny
Drewno dębowe jest cenione w stolarstwie, bednarstwie i szkutnictwie (twardością
niekiedy przewyższa drewno bukowe). Dawniej wykorzystywane również w
kołodziejstwie oraz jako materiał konstrukcyjny.

Roślina lecznicza
Galasy

Garbarstwo
Żołędzie jako pokarm dla zwierząt leśnych.

Roślina ozdobna: niektóre odmiany są bardzo dekoracyjne. Często sadzony
jako drzewo pamiątkowe, żyje najdłużej z krajowych drzew liściastych. Dobrze
znosi cięcie, dzięki czemu może być stosowany na żywopłoty i
formowane szpalery. Wykorzystywany także do obsadzania parków,
osiedli oraz do nasadzeń przydrożnych.


Slide 18

Pomnik przyrody – prawnie chroniony
twór przyrody, szczególnie cenny ze względów
naukowych, zabytkowych, kulturowych i innych

Aktualny wzór oznaczenia pomnika przyrody w Polsce

Termin został wprowadzony przez Aleksandra von Humboldta na
przełomie XVIII i XIX wieku, co dało początek kierunkowi
konserwatorskiemu w ochronie przyrody..

Znaczącym propagatorem objęcia ochroną starych drzew był Hugo
Conwentz. Pod postacią pomnika przyrody proponował objąć także
rzadkie gatunki roślin i zwierząt.

DATA I MIEJSCE
URODZENIA

14 WRZEŚNIA 1769
BERLIN

IMIĘ I NAZWISKO PRZY
NARODZENIU

Friedrich Wilhelm
Heinrich Alexander von
Humboldt

DATA I MIEJSCE ŚMIERCI 6 MAJA 1859 BERLIN
ZAWÓD

PRZYRONIK, GEOGRAF,
GEOLOG, ASTRONOM

NARODOWOŚĆ

NIEMIECKA

EDUKACJA

Universität Viadrina

ALMA MATER

Uniwersytet w
Getyndze,
Technische Universität
Bergakademie Freiberg

Alexander von Humboldt

(ur. 20 stycznia 1855 w
miejscowości Święty
Wojciech koło Gdańska, zm. 12
maja 1922 w Berlinie) – botanik
niemiecki, twórca nowego znaczenia
pojęcia „pomnik przyrody”, pionier
europejskiej ochrony przyrody,
propagator idei parków narodowych,
inicjator rezerwatu w Górkach
Wschodnich, na terenie którego
znajduje się obecnie rezerwat „Mewia
Łacha”, dyrektor muzeum
przyrodniczego w Zielonej Bramie
(Zachodniopruskie Muzeum
Prowincjonalne).

Hugo Wilhelm Conwentz

Po I wojnie światowej, jesienią 1918 roku ukazał się dekret Rady
Regencyjnej o opiece nad zabytkami sztuki i kultury oraz
rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia
Publicznego o ochronie niektórych zabytków przyrody z 15 września
1919 roku. Później wydano rozporządzenie Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej o opiece nad zabytkami z 6 marca 1928
roku, gdzie po raz pierwszy padły słowa o ochronie alei
przydrożnych.
Następnymi aktami prawnymi regulującymi ochronę pojedynczych
wartości przyrodniczych była ustawa o ochronie przyrody
z 1934, 1949, 1991 i 2004 roku.

„Pomnikami przyrody są pojedyncze twory
przyrody ożywionej i nieożywionej lub ich
skupienia o szczególnej wartości przyrodniczej,
naukowej, kulturowej, historycznej lub
krajobrazowej oraz odznaczające się
indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród
innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa,
krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła,
wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy
narzutowe oraz jaskinie.”

Dąb Bartek – jeden z najstarszych w Polsce dębów, od
1954 r. chroniony jako pomnik przyrody, rosnący
przy drodze we wsi Zagnańsk, w województwie
świętokrzyskim.

Według pomiarów z 2013 roku
drzewo ma 28,5 metra wysokości,
a obwód 985cm. Według danych
z Nadleśnictwa Zagnańsk obwód
pnia wynosi na wysokości 1,30 m
– 9,85 m, a przy ziemi 13,4 m,
rozpiętość korony 20 m x 40 m,
okap korony 720
m³, pierśnica 3,14 m. Miąższość
całego drzewa wynosi ok. 72 m³,
miąższość grubizny całego
drzewa ok. 65 m³, w tym pień
główny – ok. 46 m³.

*Według jednej z legend Jan III
Sobieski i Marysieńka ukryli w Bartku skarby.
*Na pniu Bartka, od strony południowowschodniej zawieszone są dwie figury
ukrzyżowanego Chrystusa, odlane
prawdopodobnie w miejscowych fabrykach
żelaza. Na jednej z figur widoczny jest rok
1853. Według ustnych przekazów, miały one
być umieszczone na pamiątkę powieszenia
na Bartku dwóch oficerów powstańczych
z powstania styczniowego. Według innej
wersji podania, odlew miał być zawieszony
na pamiątkę zwycięstwa Sobieskiego pod
Wiedniem, a drugi został umieszczony na
Bartku na pamiątkę wygaśnięcia
epidemii cholery w 1853 r.

Kasztanowiec – rodzaj drzew, rzadziej krzewów należących do
rodziny mydleńcowatych. Obejmuje ok. 25 gatunków pochodzących z
południowo-wschodniej Europy, Ameryki
Północnej oraz Azji wschodniej. W Polsce wszystkie uprawiane gatunki
są introdukowane* przez człowieka. Gatunkiem
typowym jest kasztanowiec zwyczajny

*jest to celowe wprowadzenie przez człowieka
na teren uprawy chronionej organizmów
pożytecznych

Pokrój: Dorastają nawet do 40 m wysokości.
Pąki: Duże, charakterystyczne dla całego rodzaju,
kleiste lub suche.

Liście: Ustawione naprzeciwlegle,
dłoniastodzielne, złożone z 5–9 listków na długich ogonkach.

Kwiaty: Obupłciowe lub rozdzielnopłciowe w tym samym kwiatostanie, zazwyczaj
zebrane w okazałe, wyprostowane wiechy o wys. do 30 cm, w kolorze białym,
żółtawym, różowym lub czerwonym. Kwiat składa się 4–5 płatków i tyluż działek
kielicha. Płatki opatrzone paznokciem. Pręcików jest 5–9, słupek jeden, górny.

Owoce: Torebka gładka lub kolczasta, rozpadająca się po dojrzeniu na trzy
części. Nasiona bardzo duże, ciemnobrązowe z kolistym znacznikiem (hilum),
popularnie nazywane „kasztanami”.

Rośliny ozdobne: Niektóre gatunki są sadzone jako drzewa
parkowe i alejowe oraz do nasadzeń przydrożnych. Trochę
kłopotliwe ze względu na jesienne zaśmiecanie otoczenia.

Rośliny lecznicze: Niektóre gatunki są stosowane w medycynie
ludowej i homeopatii.

Wiąz szypułkowy, limak –
gatunek drzewa należący do
rodziny wiązowatych.

Pokrój: Drzewo o szerokiej, kopulastej lub pucharowato rozszerzonej ku górze koronie i o
wysokości do 35-40m.

Pędy: Pędy, nawet starsze gałązki, szczeciniasto owłosione. Pączki jednakowej wielkości i
kształtu. Łuski dwubarwne – jasnobrunatne z ciemniejszymi brzegami. Pączki ostre. Pęd
bruzdowany, bardzo gęsto się rozgałęzia.

Liście: Liście o kształcie eliptycznym lub odwrotnie jajowatym. Charakterystyczną cechą tego
gatunku jest silna asymetryczność liści u nasady. Z wierzchu liście są gładkie lub nieco szorstkie,
od spodu miękko omszone. Ogonek liściowy krótki (4-6mm).

Kwiaty: Na długich, zwisających szypułkach. Okwiat 6-dzielny o orzęsionych brzegach.
Pręciki (6-8) o fioletowych pylnikach. Znamiona białe. Kwitnie od marca do kwietnia.

Owoce: Owocem jest spłaszczony orzeszek otoczony dokoła pergaminowatym skrzydełkiem.
Owoce niewielkie, gęsto i drobno orzęsione, zwisające na długich i cienkich szypułkach.

Korzeń: Ma głęboki system korzeniowy. Oprócz głębokiego korzenia
palowego wytwarza silne i również dość głębokie korzenie boczne.
Dzięki temu jest odporny na silne wiatry.

Roślina ozdobna. Sadzony w parkach. Odporny na
naczyniową chorobę wiązów.

Drewno jest mniej cenne, niż u wiązu polnego i górskiego.
Znajduje zastosowanie w budownictwie wodnym i
meblarstwie (m.in. do wyrobu sklejek).

Dąb szypułkowy – gatunek typowy
dla rodzaju dębów,
obejmującego drzewa liściaste z
rodziny bukowatych. Jest gatunkiem
długowiecznym, żyje ponad 700 lat.

Pokrój: Drzewo rosnące swobodnie wykształca szeroką koronę. Korona młodych drzew jest
kulista, z czasem staje się kopułowata.

Pień i pędy: Drzewo rosnące swobodnie ma krótki, konary są grube, nisko osadzone i
rozłożyste.. Młode drzewo ma korę gładką, błyszczącą, brązowawą lub białoszarą, stare –
grubą, szarą do ciemnoszarej, głęboko, podłużnie spękaną

Pąki: Pąki skrętoległe , jajowate, na wierzchołku słabo zaostrzone,
na przekroju poprzecznym mają kształt zbliżony do pięciokąta.

Liście: Ułożone są skrętolegle. Mają blaszkę liściową nieregularną, odwrotnie jajowatą. Na
wierzchołku blaszka jest zaokrąglona lub nawet wycięta, a u nasady uszkowata. Liście są
skórzaste.

Kwiaty:

Kwiaty męskie – długie i wiotkie, luźno zwisające kotki zgrupowane po kilka sztuk i
wyrastające z pąków bocznych zeszłorocznych pędów. Kolor żółtawozielony. Kwiaty żeńskie –
mało widoczne, drobne, kształt cebulkowaty.

Owoce: Orzechy potocznie nazywane żołędziami.
Korzeń: Głęboki, palowy na glebach głębokich i świeżych,
powierzchniowy na glebach płytkich.

Surowiec drzewny
Drewno dębowe jest cenione w stolarstwie, bednarstwie i szkutnictwie (twardością
niekiedy przewyższa drewno bukowe). Dawniej wykorzystywane również w
kołodziejstwie oraz jako materiał konstrukcyjny.

Roślina lecznicza
Galasy

Garbarstwo
Żołędzie jako pokarm dla zwierząt leśnych.

Roślina ozdobna: niektóre odmiany są bardzo dekoracyjne. Często sadzony
jako drzewo pamiątkowe, żyje najdłużej z krajowych drzew liściastych. Dobrze
znosi cięcie, dzięki czemu może być stosowany na żywopłoty i
formowane szpalery. Wykorzystywany także do obsadzania parków,
osiedli oraz do nasadzeń przydrożnych.


Slide 19

Pomnik przyrody – prawnie chroniony
twór przyrody, szczególnie cenny ze względów
naukowych, zabytkowych, kulturowych i innych

Aktualny wzór oznaczenia pomnika przyrody w Polsce

Termin został wprowadzony przez Aleksandra von Humboldta na
przełomie XVIII i XIX wieku, co dało początek kierunkowi
konserwatorskiemu w ochronie przyrody..

Znaczącym propagatorem objęcia ochroną starych drzew był Hugo
Conwentz. Pod postacią pomnika przyrody proponował objąć także
rzadkie gatunki roślin i zwierząt.

DATA I MIEJSCE
URODZENIA

14 WRZEŚNIA 1769
BERLIN

IMIĘ I NAZWISKO PRZY
NARODZENIU

Friedrich Wilhelm
Heinrich Alexander von
Humboldt

DATA I MIEJSCE ŚMIERCI 6 MAJA 1859 BERLIN
ZAWÓD

PRZYRONIK, GEOGRAF,
GEOLOG, ASTRONOM

NARODOWOŚĆ

NIEMIECKA

EDUKACJA

Universität Viadrina

ALMA MATER

Uniwersytet w
Getyndze,
Technische Universität
Bergakademie Freiberg

Alexander von Humboldt

(ur. 20 stycznia 1855 w
miejscowości Święty
Wojciech koło Gdańska, zm. 12
maja 1922 w Berlinie) – botanik
niemiecki, twórca nowego znaczenia
pojęcia „pomnik przyrody”, pionier
europejskiej ochrony przyrody,
propagator idei parków narodowych,
inicjator rezerwatu w Górkach
Wschodnich, na terenie którego
znajduje się obecnie rezerwat „Mewia
Łacha”, dyrektor muzeum
przyrodniczego w Zielonej Bramie
(Zachodniopruskie Muzeum
Prowincjonalne).

Hugo Wilhelm Conwentz

Po I wojnie światowej, jesienią 1918 roku ukazał się dekret Rady
Regencyjnej o opiece nad zabytkami sztuki i kultury oraz
rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia
Publicznego o ochronie niektórych zabytków przyrody z 15 września
1919 roku. Później wydano rozporządzenie Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej o opiece nad zabytkami z 6 marca 1928
roku, gdzie po raz pierwszy padły słowa o ochronie alei
przydrożnych.
Następnymi aktami prawnymi regulującymi ochronę pojedynczych
wartości przyrodniczych była ustawa o ochronie przyrody
z 1934, 1949, 1991 i 2004 roku.

„Pomnikami przyrody są pojedyncze twory
przyrody ożywionej i nieożywionej lub ich
skupienia o szczególnej wartości przyrodniczej,
naukowej, kulturowej, historycznej lub
krajobrazowej oraz odznaczające się
indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród
innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa,
krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła,
wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy
narzutowe oraz jaskinie.”

Dąb Bartek – jeden z najstarszych w Polsce dębów, od
1954 r. chroniony jako pomnik przyrody, rosnący
przy drodze we wsi Zagnańsk, w województwie
świętokrzyskim.

Według pomiarów z 2013 roku
drzewo ma 28,5 metra wysokości,
a obwód 985cm. Według danych
z Nadleśnictwa Zagnańsk obwód
pnia wynosi na wysokości 1,30 m
– 9,85 m, a przy ziemi 13,4 m,
rozpiętość korony 20 m x 40 m,
okap korony 720
m³, pierśnica 3,14 m. Miąższość
całego drzewa wynosi ok. 72 m³,
miąższość grubizny całego
drzewa ok. 65 m³, w tym pień
główny – ok. 46 m³.

*Według jednej z legend Jan III
Sobieski i Marysieńka ukryli w Bartku skarby.
*Na pniu Bartka, od strony południowowschodniej zawieszone są dwie figury
ukrzyżowanego Chrystusa, odlane
prawdopodobnie w miejscowych fabrykach
żelaza. Na jednej z figur widoczny jest rok
1853. Według ustnych przekazów, miały one
być umieszczone na pamiątkę powieszenia
na Bartku dwóch oficerów powstańczych
z powstania styczniowego. Według innej
wersji podania, odlew miał być zawieszony
na pamiątkę zwycięstwa Sobieskiego pod
Wiedniem, a drugi został umieszczony na
Bartku na pamiątkę wygaśnięcia
epidemii cholery w 1853 r.

Kasztanowiec – rodzaj drzew, rzadziej krzewów należących do
rodziny mydleńcowatych. Obejmuje ok. 25 gatunków pochodzących z
południowo-wschodniej Europy, Ameryki
Północnej oraz Azji wschodniej. W Polsce wszystkie uprawiane gatunki
są introdukowane* przez człowieka. Gatunkiem
typowym jest kasztanowiec zwyczajny

*jest to celowe wprowadzenie przez człowieka
na teren uprawy chronionej organizmów
pożytecznych

Pokrój: Dorastają nawet do 40 m wysokości.
Pąki: Duże, charakterystyczne dla całego rodzaju,
kleiste lub suche.

Liście: Ustawione naprzeciwlegle,
dłoniastodzielne, złożone z 5–9 listków na długich ogonkach.

Kwiaty: Obupłciowe lub rozdzielnopłciowe w tym samym kwiatostanie, zazwyczaj
zebrane w okazałe, wyprostowane wiechy o wys. do 30 cm, w kolorze białym,
żółtawym, różowym lub czerwonym. Kwiat składa się 4–5 płatków i tyluż działek
kielicha. Płatki opatrzone paznokciem. Pręcików jest 5–9, słupek jeden, górny.

Owoce: Torebka gładka lub kolczasta, rozpadająca się po dojrzeniu na trzy
części. Nasiona bardzo duże, ciemnobrązowe z kolistym znacznikiem (hilum),
popularnie nazywane „kasztanami”.

Rośliny ozdobne: Niektóre gatunki są sadzone jako drzewa
parkowe i alejowe oraz do nasadzeń przydrożnych. Trochę
kłopotliwe ze względu na jesienne zaśmiecanie otoczenia.

Rośliny lecznicze: Niektóre gatunki są stosowane w medycynie
ludowej i homeopatii.

Wiąz szypułkowy, limak –
gatunek drzewa należący do
rodziny wiązowatych.

Pokrój: Drzewo o szerokiej, kopulastej lub pucharowato rozszerzonej ku górze koronie i o
wysokości do 35-40m.

Pędy: Pędy, nawet starsze gałązki, szczeciniasto owłosione. Pączki jednakowej wielkości i
kształtu. Łuski dwubarwne – jasnobrunatne z ciemniejszymi brzegami. Pączki ostre. Pęd
bruzdowany, bardzo gęsto się rozgałęzia.

Liście: Liście o kształcie eliptycznym lub odwrotnie jajowatym. Charakterystyczną cechą tego
gatunku jest silna asymetryczność liści u nasady. Z wierzchu liście są gładkie lub nieco szorstkie,
od spodu miękko omszone. Ogonek liściowy krótki (4-6mm).

Kwiaty: Na długich, zwisających szypułkach. Okwiat 6-dzielny o orzęsionych brzegach.
Pręciki (6-8) o fioletowych pylnikach. Znamiona białe. Kwitnie od marca do kwietnia.

Owoce: Owocem jest spłaszczony orzeszek otoczony dokoła pergaminowatym skrzydełkiem.
Owoce niewielkie, gęsto i drobno orzęsione, zwisające na długich i cienkich szypułkach.

Korzeń: Ma głęboki system korzeniowy. Oprócz głębokiego korzenia
palowego wytwarza silne i również dość głębokie korzenie boczne.
Dzięki temu jest odporny na silne wiatry.

Roślina ozdobna. Sadzony w parkach. Odporny na
naczyniową chorobę wiązów.

Drewno jest mniej cenne, niż u wiązu polnego i górskiego.
Znajduje zastosowanie w budownictwie wodnym i
meblarstwie (m.in. do wyrobu sklejek).

Dąb szypułkowy – gatunek typowy
dla rodzaju dębów,
obejmującego drzewa liściaste z
rodziny bukowatych. Jest gatunkiem
długowiecznym, żyje ponad 700 lat.

Pokrój: Drzewo rosnące swobodnie wykształca szeroką koronę. Korona młodych drzew jest
kulista, z czasem staje się kopułowata.

Pień i pędy: Drzewo rosnące swobodnie ma krótki, konary są grube, nisko osadzone i
rozłożyste.. Młode drzewo ma korę gładką, błyszczącą, brązowawą lub białoszarą, stare –
grubą, szarą do ciemnoszarej, głęboko, podłużnie spękaną

Pąki: Pąki skrętoległe , jajowate, na wierzchołku słabo zaostrzone,
na przekroju poprzecznym mają kształt zbliżony do pięciokąta.

Liście: Ułożone są skrętolegle. Mają blaszkę liściową nieregularną, odwrotnie jajowatą. Na
wierzchołku blaszka jest zaokrąglona lub nawet wycięta, a u nasady uszkowata. Liście są
skórzaste.

Kwiaty:

Kwiaty męskie – długie i wiotkie, luźno zwisające kotki zgrupowane po kilka sztuk i
wyrastające z pąków bocznych zeszłorocznych pędów. Kolor żółtawozielony. Kwiaty żeńskie –
mało widoczne, drobne, kształt cebulkowaty.

Owoce: Orzechy potocznie nazywane żołędziami.
Korzeń: Głęboki, palowy na glebach głębokich i świeżych,
powierzchniowy na glebach płytkich.

Surowiec drzewny
Drewno dębowe jest cenione w stolarstwie, bednarstwie i szkutnictwie (twardością
niekiedy przewyższa drewno bukowe). Dawniej wykorzystywane również w
kołodziejstwie oraz jako materiał konstrukcyjny.

Roślina lecznicza
Galasy

Garbarstwo
Żołędzie jako pokarm dla zwierząt leśnych.

Roślina ozdobna: niektóre odmiany są bardzo dekoracyjne. Często sadzony
jako drzewo pamiątkowe, żyje najdłużej z krajowych drzew liściastych. Dobrze
znosi cięcie, dzięki czemu może być stosowany na żywopłoty i
formowane szpalery. Wykorzystywany także do obsadzania parków,
osiedli oraz do nasadzeń przydrożnych.


Slide 20

Pomnik przyrody – prawnie chroniony
twór przyrody, szczególnie cenny ze względów
naukowych, zabytkowych, kulturowych i innych

Aktualny wzór oznaczenia pomnika przyrody w Polsce

Termin został wprowadzony przez Aleksandra von Humboldta na
przełomie XVIII i XIX wieku, co dało początek kierunkowi
konserwatorskiemu w ochronie przyrody..

Znaczącym propagatorem objęcia ochroną starych drzew był Hugo
Conwentz. Pod postacią pomnika przyrody proponował objąć także
rzadkie gatunki roślin i zwierząt.

DATA I MIEJSCE
URODZENIA

14 WRZEŚNIA 1769
BERLIN

IMIĘ I NAZWISKO PRZY
NARODZENIU

Friedrich Wilhelm
Heinrich Alexander von
Humboldt

DATA I MIEJSCE ŚMIERCI 6 MAJA 1859 BERLIN
ZAWÓD

PRZYRONIK, GEOGRAF,
GEOLOG, ASTRONOM

NARODOWOŚĆ

NIEMIECKA

EDUKACJA

Universität Viadrina

ALMA MATER

Uniwersytet w
Getyndze,
Technische Universität
Bergakademie Freiberg

Alexander von Humboldt

(ur. 20 stycznia 1855 w
miejscowości Święty
Wojciech koło Gdańska, zm. 12
maja 1922 w Berlinie) – botanik
niemiecki, twórca nowego znaczenia
pojęcia „pomnik przyrody”, pionier
europejskiej ochrony przyrody,
propagator idei parków narodowych,
inicjator rezerwatu w Górkach
Wschodnich, na terenie którego
znajduje się obecnie rezerwat „Mewia
Łacha”, dyrektor muzeum
przyrodniczego w Zielonej Bramie
(Zachodniopruskie Muzeum
Prowincjonalne).

Hugo Wilhelm Conwentz

Po I wojnie światowej, jesienią 1918 roku ukazał się dekret Rady
Regencyjnej o opiece nad zabytkami sztuki i kultury oraz
rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia
Publicznego o ochronie niektórych zabytków przyrody z 15 września
1919 roku. Później wydano rozporządzenie Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej o opiece nad zabytkami z 6 marca 1928
roku, gdzie po raz pierwszy padły słowa o ochronie alei
przydrożnych.
Następnymi aktami prawnymi regulującymi ochronę pojedynczych
wartości przyrodniczych była ustawa o ochronie przyrody
z 1934, 1949, 1991 i 2004 roku.

„Pomnikami przyrody są pojedyncze twory
przyrody ożywionej i nieożywionej lub ich
skupienia o szczególnej wartości przyrodniczej,
naukowej, kulturowej, historycznej lub
krajobrazowej oraz odznaczające się
indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród
innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa,
krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła,
wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy
narzutowe oraz jaskinie.”

Dąb Bartek – jeden z najstarszych w Polsce dębów, od
1954 r. chroniony jako pomnik przyrody, rosnący
przy drodze we wsi Zagnańsk, w województwie
świętokrzyskim.

Według pomiarów z 2013 roku
drzewo ma 28,5 metra wysokości,
a obwód 985cm. Według danych
z Nadleśnictwa Zagnańsk obwód
pnia wynosi na wysokości 1,30 m
– 9,85 m, a przy ziemi 13,4 m,
rozpiętość korony 20 m x 40 m,
okap korony 720
m³, pierśnica 3,14 m. Miąższość
całego drzewa wynosi ok. 72 m³,
miąższość grubizny całego
drzewa ok. 65 m³, w tym pień
główny – ok. 46 m³.

*Według jednej z legend Jan III
Sobieski i Marysieńka ukryli w Bartku skarby.
*Na pniu Bartka, od strony południowowschodniej zawieszone są dwie figury
ukrzyżowanego Chrystusa, odlane
prawdopodobnie w miejscowych fabrykach
żelaza. Na jednej z figur widoczny jest rok
1853. Według ustnych przekazów, miały one
być umieszczone na pamiątkę powieszenia
na Bartku dwóch oficerów powstańczych
z powstania styczniowego. Według innej
wersji podania, odlew miał być zawieszony
na pamiątkę zwycięstwa Sobieskiego pod
Wiedniem, a drugi został umieszczony na
Bartku na pamiątkę wygaśnięcia
epidemii cholery w 1853 r.

Kasztanowiec – rodzaj drzew, rzadziej krzewów należących do
rodziny mydleńcowatych. Obejmuje ok. 25 gatunków pochodzących z
południowo-wschodniej Europy, Ameryki
Północnej oraz Azji wschodniej. W Polsce wszystkie uprawiane gatunki
są introdukowane* przez człowieka. Gatunkiem
typowym jest kasztanowiec zwyczajny

*jest to celowe wprowadzenie przez człowieka
na teren uprawy chronionej organizmów
pożytecznych

Pokrój: Dorastają nawet do 40 m wysokości.
Pąki: Duże, charakterystyczne dla całego rodzaju,
kleiste lub suche.

Liście: Ustawione naprzeciwlegle,
dłoniastodzielne, złożone z 5–9 listków na długich ogonkach.

Kwiaty: Obupłciowe lub rozdzielnopłciowe w tym samym kwiatostanie, zazwyczaj
zebrane w okazałe, wyprostowane wiechy o wys. do 30 cm, w kolorze białym,
żółtawym, różowym lub czerwonym. Kwiat składa się 4–5 płatków i tyluż działek
kielicha. Płatki opatrzone paznokciem. Pręcików jest 5–9, słupek jeden, górny.

Owoce: Torebka gładka lub kolczasta, rozpadająca się po dojrzeniu na trzy
części. Nasiona bardzo duże, ciemnobrązowe z kolistym znacznikiem (hilum),
popularnie nazywane „kasztanami”.

Rośliny ozdobne: Niektóre gatunki są sadzone jako drzewa
parkowe i alejowe oraz do nasadzeń przydrożnych. Trochę
kłopotliwe ze względu na jesienne zaśmiecanie otoczenia.

Rośliny lecznicze: Niektóre gatunki są stosowane w medycynie
ludowej i homeopatii.

Wiąz szypułkowy, limak –
gatunek drzewa należący do
rodziny wiązowatych.

Pokrój: Drzewo o szerokiej, kopulastej lub pucharowato rozszerzonej ku górze koronie i o
wysokości do 35-40m.

Pędy: Pędy, nawet starsze gałązki, szczeciniasto owłosione. Pączki jednakowej wielkości i
kształtu. Łuski dwubarwne – jasnobrunatne z ciemniejszymi brzegami. Pączki ostre. Pęd
bruzdowany, bardzo gęsto się rozgałęzia.

Liście: Liście o kształcie eliptycznym lub odwrotnie jajowatym. Charakterystyczną cechą tego
gatunku jest silna asymetryczność liści u nasady. Z wierzchu liście są gładkie lub nieco szorstkie,
od spodu miękko omszone. Ogonek liściowy krótki (4-6mm).

Kwiaty: Na długich, zwisających szypułkach. Okwiat 6-dzielny o orzęsionych brzegach.
Pręciki (6-8) o fioletowych pylnikach. Znamiona białe. Kwitnie od marca do kwietnia.

Owoce: Owocem jest spłaszczony orzeszek otoczony dokoła pergaminowatym skrzydełkiem.
Owoce niewielkie, gęsto i drobno orzęsione, zwisające na długich i cienkich szypułkach.

Korzeń: Ma głęboki system korzeniowy. Oprócz głębokiego korzenia
palowego wytwarza silne i również dość głębokie korzenie boczne.
Dzięki temu jest odporny na silne wiatry.

Roślina ozdobna. Sadzony w parkach. Odporny na
naczyniową chorobę wiązów.

Drewno jest mniej cenne, niż u wiązu polnego i górskiego.
Znajduje zastosowanie w budownictwie wodnym i
meblarstwie (m.in. do wyrobu sklejek).

Dąb szypułkowy – gatunek typowy
dla rodzaju dębów,
obejmującego drzewa liściaste z
rodziny bukowatych. Jest gatunkiem
długowiecznym, żyje ponad 700 lat.

Pokrój: Drzewo rosnące swobodnie wykształca szeroką koronę. Korona młodych drzew jest
kulista, z czasem staje się kopułowata.

Pień i pędy: Drzewo rosnące swobodnie ma krótki, konary są grube, nisko osadzone i
rozłożyste.. Młode drzewo ma korę gładką, błyszczącą, brązowawą lub białoszarą, stare –
grubą, szarą do ciemnoszarej, głęboko, podłużnie spękaną

Pąki: Pąki skrętoległe , jajowate, na wierzchołku słabo zaostrzone,
na przekroju poprzecznym mają kształt zbliżony do pięciokąta.

Liście: Ułożone są skrętolegle. Mają blaszkę liściową nieregularną, odwrotnie jajowatą. Na
wierzchołku blaszka jest zaokrąglona lub nawet wycięta, a u nasady uszkowata. Liście są
skórzaste.

Kwiaty:

Kwiaty męskie – długie i wiotkie, luźno zwisające kotki zgrupowane po kilka sztuk i
wyrastające z pąków bocznych zeszłorocznych pędów. Kolor żółtawozielony. Kwiaty żeńskie –
mało widoczne, drobne, kształt cebulkowaty.

Owoce: Orzechy potocznie nazywane żołędziami.
Korzeń: Głęboki, palowy na glebach głębokich i świeżych,
powierzchniowy na glebach płytkich.

Surowiec drzewny
Drewno dębowe jest cenione w stolarstwie, bednarstwie i szkutnictwie (twardością
niekiedy przewyższa drewno bukowe). Dawniej wykorzystywane również w
kołodziejstwie oraz jako materiał konstrukcyjny.

Roślina lecznicza
Galasy

Garbarstwo
Żołędzie jako pokarm dla zwierząt leśnych.

Roślina ozdobna: niektóre odmiany są bardzo dekoracyjne. Często sadzony
jako drzewo pamiątkowe, żyje najdłużej z krajowych drzew liściastych. Dobrze
znosi cięcie, dzięki czemu może być stosowany na żywopłoty i
formowane szpalery. Wykorzystywany także do obsadzania parków,
osiedli oraz do nasadzeń przydrożnych.


Slide 21

Pomnik przyrody – prawnie chroniony
twór przyrody, szczególnie cenny ze względów
naukowych, zabytkowych, kulturowych i innych

Aktualny wzór oznaczenia pomnika przyrody w Polsce

Termin został wprowadzony przez Aleksandra von Humboldta na
przełomie XVIII i XIX wieku, co dało początek kierunkowi
konserwatorskiemu w ochronie przyrody..

Znaczącym propagatorem objęcia ochroną starych drzew był Hugo
Conwentz. Pod postacią pomnika przyrody proponował objąć także
rzadkie gatunki roślin i zwierząt.

DATA I MIEJSCE
URODZENIA

14 WRZEŚNIA 1769
BERLIN

IMIĘ I NAZWISKO PRZY
NARODZENIU

Friedrich Wilhelm
Heinrich Alexander von
Humboldt

DATA I MIEJSCE ŚMIERCI 6 MAJA 1859 BERLIN
ZAWÓD

PRZYRONIK, GEOGRAF,
GEOLOG, ASTRONOM

NARODOWOŚĆ

NIEMIECKA

EDUKACJA

Universität Viadrina

ALMA MATER

Uniwersytet w
Getyndze,
Technische Universität
Bergakademie Freiberg

Alexander von Humboldt

(ur. 20 stycznia 1855 w
miejscowości Święty
Wojciech koło Gdańska, zm. 12
maja 1922 w Berlinie) – botanik
niemiecki, twórca nowego znaczenia
pojęcia „pomnik przyrody”, pionier
europejskiej ochrony przyrody,
propagator idei parków narodowych,
inicjator rezerwatu w Górkach
Wschodnich, na terenie którego
znajduje się obecnie rezerwat „Mewia
Łacha”, dyrektor muzeum
przyrodniczego w Zielonej Bramie
(Zachodniopruskie Muzeum
Prowincjonalne).

Hugo Wilhelm Conwentz

Po I wojnie światowej, jesienią 1918 roku ukazał się dekret Rady
Regencyjnej o opiece nad zabytkami sztuki i kultury oraz
rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia
Publicznego o ochronie niektórych zabytków przyrody z 15 września
1919 roku. Później wydano rozporządzenie Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej o opiece nad zabytkami z 6 marca 1928
roku, gdzie po raz pierwszy padły słowa o ochronie alei
przydrożnych.
Następnymi aktami prawnymi regulującymi ochronę pojedynczych
wartości przyrodniczych była ustawa o ochronie przyrody
z 1934, 1949, 1991 i 2004 roku.

„Pomnikami przyrody są pojedyncze twory
przyrody ożywionej i nieożywionej lub ich
skupienia o szczególnej wartości przyrodniczej,
naukowej, kulturowej, historycznej lub
krajobrazowej oraz odznaczające się
indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród
innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa,
krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła,
wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy
narzutowe oraz jaskinie.”

Dąb Bartek – jeden z najstarszych w Polsce dębów, od
1954 r. chroniony jako pomnik przyrody, rosnący
przy drodze we wsi Zagnańsk, w województwie
świętokrzyskim.

Według pomiarów z 2013 roku
drzewo ma 28,5 metra wysokości,
a obwód 985cm. Według danych
z Nadleśnictwa Zagnańsk obwód
pnia wynosi na wysokości 1,30 m
– 9,85 m, a przy ziemi 13,4 m,
rozpiętość korony 20 m x 40 m,
okap korony 720
m³, pierśnica 3,14 m. Miąższość
całego drzewa wynosi ok. 72 m³,
miąższość grubizny całego
drzewa ok. 65 m³, w tym pień
główny – ok. 46 m³.

*Według jednej z legend Jan III
Sobieski i Marysieńka ukryli w Bartku skarby.
*Na pniu Bartka, od strony południowowschodniej zawieszone są dwie figury
ukrzyżowanego Chrystusa, odlane
prawdopodobnie w miejscowych fabrykach
żelaza. Na jednej z figur widoczny jest rok
1853. Według ustnych przekazów, miały one
być umieszczone na pamiątkę powieszenia
na Bartku dwóch oficerów powstańczych
z powstania styczniowego. Według innej
wersji podania, odlew miał być zawieszony
na pamiątkę zwycięstwa Sobieskiego pod
Wiedniem, a drugi został umieszczony na
Bartku na pamiątkę wygaśnięcia
epidemii cholery w 1853 r.

Kasztanowiec – rodzaj drzew, rzadziej krzewów należących do
rodziny mydleńcowatych. Obejmuje ok. 25 gatunków pochodzących z
południowo-wschodniej Europy, Ameryki
Północnej oraz Azji wschodniej. W Polsce wszystkie uprawiane gatunki
są introdukowane* przez człowieka. Gatunkiem
typowym jest kasztanowiec zwyczajny

*jest to celowe wprowadzenie przez człowieka
na teren uprawy chronionej organizmów
pożytecznych

Pokrój: Dorastają nawet do 40 m wysokości.
Pąki: Duże, charakterystyczne dla całego rodzaju,
kleiste lub suche.

Liście: Ustawione naprzeciwlegle,
dłoniastodzielne, złożone z 5–9 listków na długich ogonkach.

Kwiaty: Obupłciowe lub rozdzielnopłciowe w tym samym kwiatostanie, zazwyczaj
zebrane w okazałe, wyprostowane wiechy o wys. do 30 cm, w kolorze białym,
żółtawym, różowym lub czerwonym. Kwiat składa się 4–5 płatków i tyluż działek
kielicha. Płatki opatrzone paznokciem. Pręcików jest 5–9, słupek jeden, górny.

Owoce: Torebka gładka lub kolczasta, rozpadająca się po dojrzeniu na trzy
części. Nasiona bardzo duże, ciemnobrązowe z kolistym znacznikiem (hilum),
popularnie nazywane „kasztanami”.

Rośliny ozdobne: Niektóre gatunki są sadzone jako drzewa
parkowe i alejowe oraz do nasadzeń przydrożnych. Trochę
kłopotliwe ze względu na jesienne zaśmiecanie otoczenia.

Rośliny lecznicze: Niektóre gatunki są stosowane w medycynie
ludowej i homeopatii.

Wiąz szypułkowy, limak –
gatunek drzewa należący do
rodziny wiązowatych.

Pokrój: Drzewo o szerokiej, kopulastej lub pucharowato rozszerzonej ku górze koronie i o
wysokości do 35-40m.

Pędy: Pędy, nawet starsze gałązki, szczeciniasto owłosione. Pączki jednakowej wielkości i
kształtu. Łuski dwubarwne – jasnobrunatne z ciemniejszymi brzegami. Pączki ostre. Pęd
bruzdowany, bardzo gęsto się rozgałęzia.

Liście: Liście o kształcie eliptycznym lub odwrotnie jajowatym. Charakterystyczną cechą tego
gatunku jest silna asymetryczność liści u nasady. Z wierzchu liście są gładkie lub nieco szorstkie,
od spodu miękko omszone. Ogonek liściowy krótki (4-6mm).

Kwiaty: Na długich, zwisających szypułkach. Okwiat 6-dzielny o orzęsionych brzegach.
Pręciki (6-8) o fioletowych pylnikach. Znamiona białe. Kwitnie od marca do kwietnia.

Owoce: Owocem jest spłaszczony orzeszek otoczony dokoła pergaminowatym skrzydełkiem.
Owoce niewielkie, gęsto i drobno orzęsione, zwisające na długich i cienkich szypułkach.

Korzeń: Ma głęboki system korzeniowy. Oprócz głębokiego korzenia
palowego wytwarza silne i również dość głębokie korzenie boczne.
Dzięki temu jest odporny na silne wiatry.

Roślina ozdobna. Sadzony w parkach. Odporny na
naczyniową chorobę wiązów.

Drewno jest mniej cenne, niż u wiązu polnego i górskiego.
Znajduje zastosowanie w budownictwie wodnym i
meblarstwie (m.in. do wyrobu sklejek).

Dąb szypułkowy – gatunek typowy
dla rodzaju dębów,
obejmującego drzewa liściaste z
rodziny bukowatych. Jest gatunkiem
długowiecznym, żyje ponad 700 lat.

Pokrój: Drzewo rosnące swobodnie wykształca szeroką koronę. Korona młodych drzew jest
kulista, z czasem staje się kopułowata.

Pień i pędy: Drzewo rosnące swobodnie ma krótki, konary są grube, nisko osadzone i
rozłożyste.. Młode drzewo ma korę gładką, błyszczącą, brązowawą lub białoszarą, stare –
grubą, szarą do ciemnoszarej, głęboko, podłużnie spękaną

Pąki: Pąki skrętoległe , jajowate, na wierzchołku słabo zaostrzone,
na przekroju poprzecznym mają kształt zbliżony do pięciokąta.

Liście: Ułożone są skrętolegle. Mają blaszkę liściową nieregularną, odwrotnie jajowatą. Na
wierzchołku blaszka jest zaokrąglona lub nawet wycięta, a u nasady uszkowata. Liście są
skórzaste.

Kwiaty:

Kwiaty męskie – długie i wiotkie, luźno zwisające kotki zgrupowane po kilka sztuk i
wyrastające z pąków bocznych zeszłorocznych pędów. Kolor żółtawozielony. Kwiaty żeńskie –
mało widoczne, drobne, kształt cebulkowaty.

Owoce: Orzechy potocznie nazywane żołędziami.
Korzeń: Głęboki, palowy na glebach głębokich i świeżych,
powierzchniowy na glebach płytkich.

Surowiec drzewny
Drewno dębowe jest cenione w stolarstwie, bednarstwie i szkutnictwie (twardością
niekiedy przewyższa drewno bukowe). Dawniej wykorzystywane również w
kołodziejstwie oraz jako materiał konstrukcyjny.

Roślina lecznicza
Galasy

Garbarstwo
Żołędzie jako pokarm dla zwierząt leśnych.

Roślina ozdobna: niektóre odmiany są bardzo dekoracyjne. Często sadzony
jako drzewo pamiątkowe, żyje najdłużej z krajowych drzew liściastych. Dobrze
znosi cięcie, dzięki czemu może być stosowany na żywopłoty i
formowane szpalery. Wykorzystywany także do obsadzania parków,
osiedli oraz do nasadzeń przydrożnych.


Slide 22

Pomnik przyrody – prawnie chroniony
twór przyrody, szczególnie cenny ze względów
naukowych, zabytkowych, kulturowych i innych

Aktualny wzór oznaczenia pomnika przyrody w Polsce

Termin został wprowadzony przez Aleksandra von Humboldta na
przełomie XVIII i XIX wieku, co dało początek kierunkowi
konserwatorskiemu w ochronie przyrody..

Znaczącym propagatorem objęcia ochroną starych drzew był Hugo
Conwentz. Pod postacią pomnika przyrody proponował objąć także
rzadkie gatunki roślin i zwierząt.

DATA I MIEJSCE
URODZENIA

14 WRZEŚNIA 1769
BERLIN

IMIĘ I NAZWISKO PRZY
NARODZENIU

Friedrich Wilhelm
Heinrich Alexander von
Humboldt

DATA I MIEJSCE ŚMIERCI 6 MAJA 1859 BERLIN
ZAWÓD

PRZYRONIK, GEOGRAF,
GEOLOG, ASTRONOM

NARODOWOŚĆ

NIEMIECKA

EDUKACJA

Universität Viadrina

ALMA MATER

Uniwersytet w
Getyndze,
Technische Universität
Bergakademie Freiberg

Alexander von Humboldt

(ur. 20 stycznia 1855 w
miejscowości Święty
Wojciech koło Gdańska, zm. 12
maja 1922 w Berlinie) – botanik
niemiecki, twórca nowego znaczenia
pojęcia „pomnik przyrody”, pionier
europejskiej ochrony przyrody,
propagator idei parków narodowych,
inicjator rezerwatu w Górkach
Wschodnich, na terenie którego
znajduje się obecnie rezerwat „Mewia
Łacha”, dyrektor muzeum
przyrodniczego w Zielonej Bramie
(Zachodniopruskie Muzeum
Prowincjonalne).

Hugo Wilhelm Conwentz

Po I wojnie światowej, jesienią 1918 roku ukazał się dekret Rady
Regencyjnej o opiece nad zabytkami sztuki i kultury oraz
rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia
Publicznego o ochronie niektórych zabytków przyrody z 15 września
1919 roku. Później wydano rozporządzenie Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej o opiece nad zabytkami z 6 marca 1928
roku, gdzie po raz pierwszy padły słowa o ochronie alei
przydrożnych.
Następnymi aktami prawnymi regulującymi ochronę pojedynczych
wartości przyrodniczych była ustawa o ochronie przyrody
z 1934, 1949, 1991 i 2004 roku.

„Pomnikami przyrody są pojedyncze twory
przyrody ożywionej i nieożywionej lub ich
skupienia o szczególnej wartości przyrodniczej,
naukowej, kulturowej, historycznej lub
krajobrazowej oraz odznaczające się
indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród
innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa,
krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła,
wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy
narzutowe oraz jaskinie.”

Dąb Bartek – jeden z najstarszych w Polsce dębów, od
1954 r. chroniony jako pomnik przyrody, rosnący
przy drodze we wsi Zagnańsk, w województwie
świętokrzyskim.

Według pomiarów z 2013 roku
drzewo ma 28,5 metra wysokości,
a obwód 985cm. Według danych
z Nadleśnictwa Zagnańsk obwód
pnia wynosi na wysokości 1,30 m
– 9,85 m, a przy ziemi 13,4 m,
rozpiętość korony 20 m x 40 m,
okap korony 720
m³, pierśnica 3,14 m. Miąższość
całego drzewa wynosi ok. 72 m³,
miąższość grubizny całego
drzewa ok. 65 m³, w tym pień
główny – ok. 46 m³.

*Według jednej z legend Jan III
Sobieski i Marysieńka ukryli w Bartku skarby.
*Na pniu Bartka, od strony południowowschodniej zawieszone są dwie figury
ukrzyżowanego Chrystusa, odlane
prawdopodobnie w miejscowych fabrykach
żelaza. Na jednej z figur widoczny jest rok
1853. Według ustnych przekazów, miały one
być umieszczone na pamiątkę powieszenia
na Bartku dwóch oficerów powstańczych
z powstania styczniowego. Według innej
wersji podania, odlew miał być zawieszony
na pamiątkę zwycięstwa Sobieskiego pod
Wiedniem, a drugi został umieszczony na
Bartku na pamiątkę wygaśnięcia
epidemii cholery w 1853 r.

Kasztanowiec – rodzaj drzew, rzadziej krzewów należących do
rodziny mydleńcowatych. Obejmuje ok. 25 gatunków pochodzących z
południowo-wschodniej Europy, Ameryki
Północnej oraz Azji wschodniej. W Polsce wszystkie uprawiane gatunki
są introdukowane* przez człowieka. Gatunkiem
typowym jest kasztanowiec zwyczajny

*jest to celowe wprowadzenie przez człowieka
na teren uprawy chronionej organizmów
pożytecznych

Pokrój: Dorastają nawet do 40 m wysokości.
Pąki: Duże, charakterystyczne dla całego rodzaju,
kleiste lub suche.

Liście: Ustawione naprzeciwlegle,
dłoniastodzielne, złożone z 5–9 listków na długich ogonkach.

Kwiaty: Obupłciowe lub rozdzielnopłciowe w tym samym kwiatostanie, zazwyczaj
zebrane w okazałe, wyprostowane wiechy o wys. do 30 cm, w kolorze białym,
żółtawym, różowym lub czerwonym. Kwiat składa się 4–5 płatków i tyluż działek
kielicha. Płatki opatrzone paznokciem. Pręcików jest 5–9, słupek jeden, górny.

Owoce: Torebka gładka lub kolczasta, rozpadająca się po dojrzeniu na trzy
części. Nasiona bardzo duże, ciemnobrązowe z kolistym znacznikiem (hilum),
popularnie nazywane „kasztanami”.

Rośliny ozdobne: Niektóre gatunki są sadzone jako drzewa
parkowe i alejowe oraz do nasadzeń przydrożnych. Trochę
kłopotliwe ze względu na jesienne zaśmiecanie otoczenia.

Rośliny lecznicze: Niektóre gatunki są stosowane w medycynie
ludowej i homeopatii.

Wiąz szypułkowy, limak –
gatunek drzewa należący do
rodziny wiązowatych.

Pokrój: Drzewo o szerokiej, kopulastej lub pucharowato rozszerzonej ku górze koronie i o
wysokości do 35-40m.

Pędy: Pędy, nawet starsze gałązki, szczeciniasto owłosione. Pączki jednakowej wielkości i
kształtu. Łuski dwubarwne – jasnobrunatne z ciemniejszymi brzegami. Pączki ostre. Pęd
bruzdowany, bardzo gęsto się rozgałęzia.

Liście: Liście o kształcie eliptycznym lub odwrotnie jajowatym. Charakterystyczną cechą tego
gatunku jest silna asymetryczność liści u nasady. Z wierzchu liście są gładkie lub nieco szorstkie,
od spodu miękko omszone. Ogonek liściowy krótki (4-6mm).

Kwiaty: Na długich, zwisających szypułkach. Okwiat 6-dzielny o orzęsionych brzegach.
Pręciki (6-8) o fioletowych pylnikach. Znamiona białe. Kwitnie od marca do kwietnia.

Owoce: Owocem jest spłaszczony orzeszek otoczony dokoła pergaminowatym skrzydełkiem.
Owoce niewielkie, gęsto i drobno orzęsione, zwisające na długich i cienkich szypułkach.

Korzeń: Ma głęboki system korzeniowy. Oprócz głębokiego korzenia
palowego wytwarza silne i również dość głębokie korzenie boczne.
Dzięki temu jest odporny na silne wiatry.

Roślina ozdobna. Sadzony w parkach. Odporny na
naczyniową chorobę wiązów.

Drewno jest mniej cenne, niż u wiązu polnego i górskiego.
Znajduje zastosowanie w budownictwie wodnym i
meblarstwie (m.in. do wyrobu sklejek).

Dąb szypułkowy – gatunek typowy
dla rodzaju dębów,
obejmującego drzewa liściaste z
rodziny bukowatych. Jest gatunkiem
długowiecznym, żyje ponad 700 lat.

Pokrój: Drzewo rosnące swobodnie wykształca szeroką koronę. Korona młodych drzew jest
kulista, z czasem staje się kopułowata.

Pień i pędy: Drzewo rosnące swobodnie ma krótki, konary są grube, nisko osadzone i
rozłożyste.. Młode drzewo ma korę gładką, błyszczącą, brązowawą lub białoszarą, stare –
grubą, szarą do ciemnoszarej, głęboko, podłużnie spękaną

Pąki: Pąki skrętoległe , jajowate, na wierzchołku słabo zaostrzone,
na przekroju poprzecznym mają kształt zbliżony do pięciokąta.

Liście: Ułożone są skrętolegle. Mają blaszkę liściową nieregularną, odwrotnie jajowatą. Na
wierzchołku blaszka jest zaokrąglona lub nawet wycięta, a u nasady uszkowata. Liście są
skórzaste.

Kwiaty:

Kwiaty męskie – długie i wiotkie, luźno zwisające kotki zgrupowane po kilka sztuk i
wyrastające z pąków bocznych zeszłorocznych pędów. Kolor żółtawozielony. Kwiaty żeńskie –
mało widoczne, drobne, kształt cebulkowaty.

Owoce: Orzechy potocznie nazywane żołędziami.
Korzeń: Głęboki, palowy na glebach głębokich i świeżych,
powierzchniowy na glebach płytkich.

Surowiec drzewny
Drewno dębowe jest cenione w stolarstwie, bednarstwie i szkutnictwie (twardością
niekiedy przewyższa drewno bukowe). Dawniej wykorzystywane również w
kołodziejstwie oraz jako materiał konstrukcyjny.

Roślina lecznicza
Galasy

Garbarstwo
Żołędzie jako pokarm dla zwierząt leśnych.

Roślina ozdobna: niektóre odmiany są bardzo dekoracyjne. Często sadzony
jako drzewo pamiątkowe, żyje najdłużej z krajowych drzew liściastych. Dobrze
znosi cięcie, dzięki czemu może być stosowany na żywopłoty i
formowane szpalery. Wykorzystywany także do obsadzania parków,
osiedli oraz do nasadzeń przydrożnych.


Slide 23

Pomnik przyrody – prawnie chroniony
twór przyrody, szczególnie cenny ze względów
naukowych, zabytkowych, kulturowych i innych

Aktualny wzór oznaczenia pomnika przyrody w Polsce

Termin został wprowadzony przez Aleksandra von Humboldta na
przełomie XVIII i XIX wieku, co dało początek kierunkowi
konserwatorskiemu w ochronie przyrody..

Znaczącym propagatorem objęcia ochroną starych drzew był Hugo
Conwentz. Pod postacią pomnika przyrody proponował objąć także
rzadkie gatunki roślin i zwierząt.

DATA I MIEJSCE
URODZENIA

14 WRZEŚNIA 1769
BERLIN

IMIĘ I NAZWISKO PRZY
NARODZENIU

Friedrich Wilhelm
Heinrich Alexander von
Humboldt

DATA I MIEJSCE ŚMIERCI 6 MAJA 1859 BERLIN
ZAWÓD

PRZYRONIK, GEOGRAF,
GEOLOG, ASTRONOM

NARODOWOŚĆ

NIEMIECKA

EDUKACJA

Universität Viadrina

ALMA MATER

Uniwersytet w
Getyndze,
Technische Universität
Bergakademie Freiberg

Alexander von Humboldt

(ur. 20 stycznia 1855 w
miejscowości Święty
Wojciech koło Gdańska, zm. 12
maja 1922 w Berlinie) – botanik
niemiecki, twórca nowego znaczenia
pojęcia „pomnik przyrody”, pionier
europejskiej ochrony przyrody,
propagator idei parków narodowych,
inicjator rezerwatu w Górkach
Wschodnich, na terenie którego
znajduje się obecnie rezerwat „Mewia
Łacha”, dyrektor muzeum
przyrodniczego w Zielonej Bramie
(Zachodniopruskie Muzeum
Prowincjonalne).

Hugo Wilhelm Conwentz

Po I wojnie światowej, jesienią 1918 roku ukazał się dekret Rady
Regencyjnej o opiece nad zabytkami sztuki i kultury oraz
rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia
Publicznego o ochronie niektórych zabytków przyrody z 15 września
1919 roku. Później wydano rozporządzenie Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej o opiece nad zabytkami z 6 marca 1928
roku, gdzie po raz pierwszy padły słowa o ochronie alei
przydrożnych.
Następnymi aktami prawnymi regulującymi ochronę pojedynczych
wartości przyrodniczych była ustawa o ochronie przyrody
z 1934, 1949, 1991 i 2004 roku.

„Pomnikami przyrody są pojedyncze twory
przyrody ożywionej i nieożywionej lub ich
skupienia o szczególnej wartości przyrodniczej,
naukowej, kulturowej, historycznej lub
krajobrazowej oraz odznaczające się
indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród
innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa,
krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła,
wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy
narzutowe oraz jaskinie.”

Dąb Bartek – jeden z najstarszych w Polsce dębów, od
1954 r. chroniony jako pomnik przyrody, rosnący
przy drodze we wsi Zagnańsk, w województwie
świętokrzyskim.

Według pomiarów z 2013 roku
drzewo ma 28,5 metra wysokości,
a obwód 985cm. Według danych
z Nadleśnictwa Zagnańsk obwód
pnia wynosi na wysokości 1,30 m
– 9,85 m, a przy ziemi 13,4 m,
rozpiętość korony 20 m x 40 m,
okap korony 720
m³, pierśnica 3,14 m. Miąższość
całego drzewa wynosi ok. 72 m³,
miąższość grubizny całego
drzewa ok. 65 m³, w tym pień
główny – ok. 46 m³.

*Według jednej z legend Jan III
Sobieski i Marysieńka ukryli w Bartku skarby.
*Na pniu Bartka, od strony południowowschodniej zawieszone są dwie figury
ukrzyżowanego Chrystusa, odlane
prawdopodobnie w miejscowych fabrykach
żelaza. Na jednej z figur widoczny jest rok
1853. Według ustnych przekazów, miały one
być umieszczone na pamiątkę powieszenia
na Bartku dwóch oficerów powstańczych
z powstania styczniowego. Według innej
wersji podania, odlew miał być zawieszony
na pamiątkę zwycięstwa Sobieskiego pod
Wiedniem, a drugi został umieszczony na
Bartku na pamiątkę wygaśnięcia
epidemii cholery w 1853 r.

Kasztanowiec – rodzaj drzew, rzadziej krzewów należących do
rodziny mydleńcowatych. Obejmuje ok. 25 gatunków pochodzących z
południowo-wschodniej Europy, Ameryki
Północnej oraz Azji wschodniej. W Polsce wszystkie uprawiane gatunki
są introdukowane* przez człowieka. Gatunkiem
typowym jest kasztanowiec zwyczajny

*jest to celowe wprowadzenie przez człowieka
na teren uprawy chronionej organizmów
pożytecznych

Pokrój: Dorastają nawet do 40 m wysokości.
Pąki: Duże, charakterystyczne dla całego rodzaju,
kleiste lub suche.

Liście: Ustawione naprzeciwlegle,
dłoniastodzielne, złożone z 5–9 listków na długich ogonkach.

Kwiaty: Obupłciowe lub rozdzielnopłciowe w tym samym kwiatostanie, zazwyczaj
zebrane w okazałe, wyprostowane wiechy o wys. do 30 cm, w kolorze białym,
żółtawym, różowym lub czerwonym. Kwiat składa się 4–5 płatków i tyluż działek
kielicha. Płatki opatrzone paznokciem. Pręcików jest 5–9, słupek jeden, górny.

Owoce: Torebka gładka lub kolczasta, rozpadająca się po dojrzeniu na trzy
części. Nasiona bardzo duże, ciemnobrązowe z kolistym znacznikiem (hilum),
popularnie nazywane „kasztanami”.

Rośliny ozdobne: Niektóre gatunki są sadzone jako drzewa
parkowe i alejowe oraz do nasadzeń przydrożnych. Trochę
kłopotliwe ze względu na jesienne zaśmiecanie otoczenia.

Rośliny lecznicze: Niektóre gatunki są stosowane w medycynie
ludowej i homeopatii.

Wiąz szypułkowy, limak –
gatunek drzewa należący do
rodziny wiązowatych.

Pokrój: Drzewo o szerokiej, kopulastej lub pucharowato rozszerzonej ku górze koronie i o
wysokości do 35-40m.

Pędy: Pędy, nawet starsze gałązki, szczeciniasto owłosione. Pączki jednakowej wielkości i
kształtu. Łuski dwubarwne – jasnobrunatne z ciemniejszymi brzegami. Pączki ostre. Pęd
bruzdowany, bardzo gęsto się rozgałęzia.

Liście: Liście o kształcie eliptycznym lub odwrotnie jajowatym. Charakterystyczną cechą tego
gatunku jest silna asymetryczność liści u nasady. Z wierzchu liście są gładkie lub nieco szorstkie,
od spodu miękko omszone. Ogonek liściowy krótki (4-6mm).

Kwiaty: Na długich, zwisających szypułkach. Okwiat 6-dzielny o orzęsionych brzegach.
Pręciki (6-8) o fioletowych pylnikach. Znamiona białe. Kwitnie od marca do kwietnia.

Owoce: Owocem jest spłaszczony orzeszek otoczony dokoła pergaminowatym skrzydełkiem.
Owoce niewielkie, gęsto i drobno orzęsione, zwisające na długich i cienkich szypułkach.

Korzeń: Ma głęboki system korzeniowy. Oprócz głębokiego korzenia
palowego wytwarza silne i również dość głębokie korzenie boczne.
Dzięki temu jest odporny na silne wiatry.

Roślina ozdobna. Sadzony w parkach. Odporny na
naczyniową chorobę wiązów.

Drewno jest mniej cenne, niż u wiązu polnego i górskiego.
Znajduje zastosowanie w budownictwie wodnym i
meblarstwie (m.in. do wyrobu sklejek).

Dąb szypułkowy – gatunek typowy
dla rodzaju dębów,
obejmującego drzewa liściaste z
rodziny bukowatych. Jest gatunkiem
długowiecznym, żyje ponad 700 lat.

Pokrój: Drzewo rosnące swobodnie wykształca szeroką koronę. Korona młodych drzew jest
kulista, z czasem staje się kopułowata.

Pień i pędy: Drzewo rosnące swobodnie ma krótki, konary są grube, nisko osadzone i
rozłożyste.. Młode drzewo ma korę gładką, błyszczącą, brązowawą lub białoszarą, stare –
grubą, szarą do ciemnoszarej, głęboko, podłużnie spękaną

Pąki: Pąki skrętoległe , jajowate, na wierzchołku słabo zaostrzone,
na przekroju poprzecznym mają kształt zbliżony do pięciokąta.

Liście: Ułożone są skrętolegle. Mają blaszkę liściową nieregularną, odwrotnie jajowatą. Na
wierzchołku blaszka jest zaokrąglona lub nawet wycięta, a u nasady uszkowata. Liście są
skórzaste.

Kwiaty:

Kwiaty męskie – długie i wiotkie, luźno zwisające kotki zgrupowane po kilka sztuk i
wyrastające z pąków bocznych zeszłorocznych pędów. Kolor żółtawozielony. Kwiaty żeńskie –
mało widoczne, drobne, kształt cebulkowaty.

Owoce: Orzechy potocznie nazywane żołędziami.
Korzeń: Głęboki, palowy na glebach głębokich i świeżych,
powierzchniowy na glebach płytkich.

Surowiec drzewny
Drewno dębowe jest cenione w stolarstwie, bednarstwie i szkutnictwie (twardością
niekiedy przewyższa drewno bukowe). Dawniej wykorzystywane również w
kołodziejstwie oraz jako materiał konstrukcyjny.

Roślina lecznicza
Galasy

Garbarstwo
Żołędzie jako pokarm dla zwierząt leśnych.

Roślina ozdobna: niektóre odmiany są bardzo dekoracyjne. Często sadzony
jako drzewo pamiątkowe, żyje najdłużej z krajowych drzew liściastych. Dobrze
znosi cięcie, dzięki czemu może być stosowany na żywopłoty i
formowane szpalery. Wykorzystywany także do obsadzania parków,
osiedli oraz do nasadzeń przydrożnych.


Slide 24

Pomnik przyrody – prawnie chroniony
twór przyrody, szczególnie cenny ze względów
naukowych, zabytkowych, kulturowych i innych

Aktualny wzór oznaczenia pomnika przyrody w Polsce

Termin został wprowadzony przez Aleksandra von Humboldta na
przełomie XVIII i XIX wieku, co dało początek kierunkowi
konserwatorskiemu w ochronie przyrody..

Znaczącym propagatorem objęcia ochroną starych drzew był Hugo
Conwentz. Pod postacią pomnika przyrody proponował objąć także
rzadkie gatunki roślin i zwierząt.

DATA I MIEJSCE
URODZENIA

14 WRZEŚNIA 1769
BERLIN

IMIĘ I NAZWISKO PRZY
NARODZENIU

Friedrich Wilhelm
Heinrich Alexander von
Humboldt

DATA I MIEJSCE ŚMIERCI 6 MAJA 1859 BERLIN
ZAWÓD

PRZYRONIK, GEOGRAF,
GEOLOG, ASTRONOM

NARODOWOŚĆ

NIEMIECKA

EDUKACJA

Universität Viadrina

ALMA MATER

Uniwersytet w
Getyndze,
Technische Universität
Bergakademie Freiberg

Alexander von Humboldt

(ur. 20 stycznia 1855 w
miejscowości Święty
Wojciech koło Gdańska, zm. 12
maja 1922 w Berlinie) – botanik
niemiecki, twórca nowego znaczenia
pojęcia „pomnik przyrody”, pionier
europejskiej ochrony przyrody,
propagator idei parków narodowych,
inicjator rezerwatu w Górkach
Wschodnich, na terenie którego
znajduje się obecnie rezerwat „Mewia
Łacha”, dyrektor muzeum
przyrodniczego w Zielonej Bramie
(Zachodniopruskie Muzeum
Prowincjonalne).

Hugo Wilhelm Conwentz

Po I wojnie światowej, jesienią 1918 roku ukazał się dekret Rady
Regencyjnej o opiece nad zabytkami sztuki i kultury oraz
rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia
Publicznego o ochronie niektórych zabytków przyrody z 15 września
1919 roku. Później wydano rozporządzenie Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej o opiece nad zabytkami z 6 marca 1928
roku, gdzie po raz pierwszy padły słowa o ochronie alei
przydrożnych.
Następnymi aktami prawnymi regulującymi ochronę pojedynczych
wartości przyrodniczych była ustawa o ochronie przyrody
z 1934, 1949, 1991 i 2004 roku.

„Pomnikami przyrody są pojedyncze twory
przyrody ożywionej i nieożywionej lub ich
skupienia o szczególnej wartości przyrodniczej,
naukowej, kulturowej, historycznej lub
krajobrazowej oraz odznaczające się
indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród
innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa,
krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła,
wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy
narzutowe oraz jaskinie.”

Dąb Bartek – jeden z najstarszych w Polsce dębów, od
1954 r. chroniony jako pomnik przyrody, rosnący
przy drodze we wsi Zagnańsk, w województwie
świętokrzyskim.

Według pomiarów z 2013 roku
drzewo ma 28,5 metra wysokości,
a obwód 985cm. Według danych
z Nadleśnictwa Zagnańsk obwód
pnia wynosi na wysokości 1,30 m
– 9,85 m, a przy ziemi 13,4 m,
rozpiętość korony 20 m x 40 m,
okap korony 720
m³, pierśnica 3,14 m. Miąższość
całego drzewa wynosi ok. 72 m³,
miąższość grubizny całego
drzewa ok. 65 m³, w tym pień
główny – ok. 46 m³.

*Według jednej z legend Jan III
Sobieski i Marysieńka ukryli w Bartku skarby.
*Na pniu Bartka, od strony południowowschodniej zawieszone są dwie figury
ukrzyżowanego Chrystusa, odlane
prawdopodobnie w miejscowych fabrykach
żelaza. Na jednej z figur widoczny jest rok
1853. Według ustnych przekazów, miały one
być umieszczone na pamiątkę powieszenia
na Bartku dwóch oficerów powstańczych
z powstania styczniowego. Według innej
wersji podania, odlew miał być zawieszony
na pamiątkę zwycięstwa Sobieskiego pod
Wiedniem, a drugi został umieszczony na
Bartku na pamiątkę wygaśnięcia
epidemii cholery w 1853 r.

Kasztanowiec – rodzaj drzew, rzadziej krzewów należących do
rodziny mydleńcowatych. Obejmuje ok. 25 gatunków pochodzących z
południowo-wschodniej Europy, Ameryki
Północnej oraz Azji wschodniej. W Polsce wszystkie uprawiane gatunki
są introdukowane* przez człowieka. Gatunkiem
typowym jest kasztanowiec zwyczajny

*jest to celowe wprowadzenie przez człowieka
na teren uprawy chronionej organizmów
pożytecznych

Pokrój: Dorastają nawet do 40 m wysokości.
Pąki: Duże, charakterystyczne dla całego rodzaju,
kleiste lub suche.

Liście: Ustawione naprzeciwlegle,
dłoniastodzielne, złożone z 5–9 listków na długich ogonkach.

Kwiaty: Obupłciowe lub rozdzielnopłciowe w tym samym kwiatostanie, zazwyczaj
zebrane w okazałe, wyprostowane wiechy o wys. do 30 cm, w kolorze białym,
żółtawym, różowym lub czerwonym. Kwiat składa się 4–5 płatków i tyluż działek
kielicha. Płatki opatrzone paznokciem. Pręcików jest 5–9, słupek jeden, górny.

Owoce: Torebka gładka lub kolczasta, rozpadająca się po dojrzeniu na trzy
części. Nasiona bardzo duże, ciemnobrązowe z kolistym znacznikiem (hilum),
popularnie nazywane „kasztanami”.

Rośliny ozdobne: Niektóre gatunki są sadzone jako drzewa
parkowe i alejowe oraz do nasadzeń przydrożnych. Trochę
kłopotliwe ze względu na jesienne zaśmiecanie otoczenia.

Rośliny lecznicze: Niektóre gatunki są stosowane w medycynie
ludowej i homeopatii.

Wiąz szypułkowy, limak –
gatunek drzewa należący do
rodziny wiązowatych.

Pokrój: Drzewo o szerokiej, kopulastej lub pucharowato rozszerzonej ku górze koronie i o
wysokości do 35-40m.

Pędy: Pędy, nawet starsze gałązki, szczeciniasto owłosione. Pączki jednakowej wielkości i
kształtu. Łuski dwubarwne – jasnobrunatne z ciemniejszymi brzegami. Pączki ostre. Pęd
bruzdowany, bardzo gęsto się rozgałęzia.

Liście: Liście o kształcie eliptycznym lub odwrotnie jajowatym. Charakterystyczną cechą tego
gatunku jest silna asymetryczność liści u nasady. Z wierzchu liście są gładkie lub nieco szorstkie,
od spodu miękko omszone. Ogonek liściowy krótki (4-6mm).

Kwiaty: Na długich, zwisających szypułkach. Okwiat 6-dzielny o orzęsionych brzegach.
Pręciki (6-8) o fioletowych pylnikach. Znamiona białe. Kwitnie od marca do kwietnia.

Owoce: Owocem jest spłaszczony orzeszek otoczony dokoła pergaminowatym skrzydełkiem.
Owoce niewielkie, gęsto i drobno orzęsione, zwisające na długich i cienkich szypułkach.

Korzeń: Ma głęboki system korzeniowy. Oprócz głębokiego korzenia
palowego wytwarza silne i również dość głębokie korzenie boczne.
Dzięki temu jest odporny na silne wiatry.

Roślina ozdobna. Sadzony w parkach. Odporny na
naczyniową chorobę wiązów.

Drewno jest mniej cenne, niż u wiązu polnego i górskiego.
Znajduje zastosowanie w budownictwie wodnym i
meblarstwie (m.in. do wyrobu sklejek).

Dąb szypułkowy – gatunek typowy
dla rodzaju dębów,
obejmującego drzewa liściaste z
rodziny bukowatych. Jest gatunkiem
długowiecznym, żyje ponad 700 lat.

Pokrój: Drzewo rosnące swobodnie wykształca szeroką koronę. Korona młodych drzew jest
kulista, z czasem staje się kopułowata.

Pień i pędy: Drzewo rosnące swobodnie ma krótki, konary są grube, nisko osadzone i
rozłożyste.. Młode drzewo ma korę gładką, błyszczącą, brązowawą lub białoszarą, stare –
grubą, szarą do ciemnoszarej, głęboko, podłużnie spękaną

Pąki: Pąki skrętoległe , jajowate, na wierzchołku słabo zaostrzone,
na przekroju poprzecznym mają kształt zbliżony do pięciokąta.

Liście: Ułożone są skrętolegle. Mają blaszkę liściową nieregularną, odwrotnie jajowatą. Na
wierzchołku blaszka jest zaokrąglona lub nawet wycięta, a u nasady uszkowata. Liście są
skórzaste.

Kwiaty:

Kwiaty męskie – długie i wiotkie, luźno zwisające kotki zgrupowane po kilka sztuk i
wyrastające z pąków bocznych zeszłorocznych pędów. Kolor żółtawozielony. Kwiaty żeńskie –
mało widoczne, drobne, kształt cebulkowaty.

Owoce: Orzechy potocznie nazywane żołędziami.
Korzeń: Głęboki, palowy na glebach głębokich i świeżych,
powierzchniowy na glebach płytkich.

Surowiec drzewny
Drewno dębowe jest cenione w stolarstwie, bednarstwie i szkutnictwie (twardością
niekiedy przewyższa drewno bukowe). Dawniej wykorzystywane również w
kołodziejstwie oraz jako materiał konstrukcyjny.

Roślina lecznicza
Galasy

Garbarstwo
Żołędzie jako pokarm dla zwierząt leśnych.

Roślina ozdobna: niektóre odmiany są bardzo dekoracyjne. Często sadzony
jako drzewo pamiątkowe, żyje najdłużej z krajowych drzew liściastych. Dobrze
znosi cięcie, dzięki czemu może być stosowany na żywopłoty i
formowane szpalery. Wykorzystywany także do obsadzania parków,
osiedli oraz do nasadzeń przydrożnych.


Slide 25

Pomnik przyrody – prawnie chroniony
twór przyrody, szczególnie cenny ze względów
naukowych, zabytkowych, kulturowych i innych

Aktualny wzór oznaczenia pomnika przyrody w Polsce

Termin został wprowadzony przez Aleksandra von Humboldta na
przełomie XVIII i XIX wieku, co dało początek kierunkowi
konserwatorskiemu w ochronie przyrody..

Znaczącym propagatorem objęcia ochroną starych drzew był Hugo
Conwentz. Pod postacią pomnika przyrody proponował objąć także
rzadkie gatunki roślin i zwierząt.

DATA I MIEJSCE
URODZENIA

14 WRZEŚNIA 1769
BERLIN

IMIĘ I NAZWISKO PRZY
NARODZENIU

Friedrich Wilhelm
Heinrich Alexander von
Humboldt

DATA I MIEJSCE ŚMIERCI 6 MAJA 1859 BERLIN
ZAWÓD

PRZYRONIK, GEOGRAF,
GEOLOG, ASTRONOM

NARODOWOŚĆ

NIEMIECKA

EDUKACJA

Universität Viadrina

ALMA MATER

Uniwersytet w
Getyndze,
Technische Universität
Bergakademie Freiberg

Alexander von Humboldt

(ur. 20 stycznia 1855 w
miejscowości Święty
Wojciech koło Gdańska, zm. 12
maja 1922 w Berlinie) – botanik
niemiecki, twórca nowego znaczenia
pojęcia „pomnik przyrody”, pionier
europejskiej ochrony przyrody,
propagator idei parków narodowych,
inicjator rezerwatu w Górkach
Wschodnich, na terenie którego
znajduje się obecnie rezerwat „Mewia
Łacha”, dyrektor muzeum
przyrodniczego w Zielonej Bramie
(Zachodniopruskie Muzeum
Prowincjonalne).

Hugo Wilhelm Conwentz

Po I wojnie światowej, jesienią 1918 roku ukazał się dekret Rady
Regencyjnej o opiece nad zabytkami sztuki i kultury oraz
rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia
Publicznego o ochronie niektórych zabytków przyrody z 15 września
1919 roku. Później wydano rozporządzenie Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej o opiece nad zabytkami z 6 marca 1928
roku, gdzie po raz pierwszy padły słowa o ochronie alei
przydrożnych.
Następnymi aktami prawnymi regulującymi ochronę pojedynczych
wartości przyrodniczych była ustawa o ochronie przyrody
z 1934, 1949, 1991 i 2004 roku.

„Pomnikami przyrody są pojedyncze twory
przyrody ożywionej i nieożywionej lub ich
skupienia o szczególnej wartości przyrodniczej,
naukowej, kulturowej, historycznej lub
krajobrazowej oraz odznaczające się
indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród
innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa,
krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła,
wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy
narzutowe oraz jaskinie.”

Dąb Bartek – jeden z najstarszych w Polsce dębów, od
1954 r. chroniony jako pomnik przyrody, rosnący
przy drodze we wsi Zagnańsk, w województwie
świętokrzyskim.

Według pomiarów z 2013 roku
drzewo ma 28,5 metra wysokości,
a obwód 985cm. Według danych
z Nadleśnictwa Zagnańsk obwód
pnia wynosi na wysokości 1,30 m
– 9,85 m, a przy ziemi 13,4 m,
rozpiętość korony 20 m x 40 m,
okap korony 720
m³, pierśnica 3,14 m. Miąższość
całego drzewa wynosi ok. 72 m³,
miąższość grubizny całego
drzewa ok. 65 m³, w tym pień
główny – ok. 46 m³.

*Według jednej z legend Jan III
Sobieski i Marysieńka ukryli w Bartku skarby.
*Na pniu Bartka, od strony południowowschodniej zawieszone są dwie figury
ukrzyżowanego Chrystusa, odlane
prawdopodobnie w miejscowych fabrykach
żelaza. Na jednej z figur widoczny jest rok
1853. Według ustnych przekazów, miały one
być umieszczone na pamiątkę powieszenia
na Bartku dwóch oficerów powstańczych
z powstania styczniowego. Według innej
wersji podania, odlew miał być zawieszony
na pamiątkę zwycięstwa Sobieskiego pod
Wiedniem, a drugi został umieszczony na
Bartku na pamiątkę wygaśnięcia
epidemii cholery w 1853 r.

Kasztanowiec – rodzaj drzew, rzadziej krzewów należących do
rodziny mydleńcowatych. Obejmuje ok. 25 gatunków pochodzących z
południowo-wschodniej Europy, Ameryki
Północnej oraz Azji wschodniej. W Polsce wszystkie uprawiane gatunki
są introdukowane* przez człowieka. Gatunkiem
typowym jest kasztanowiec zwyczajny

*jest to celowe wprowadzenie przez człowieka
na teren uprawy chronionej organizmów
pożytecznych

Pokrój: Dorastają nawet do 40 m wysokości.
Pąki: Duże, charakterystyczne dla całego rodzaju,
kleiste lub suche.

Liście: Ustawione naprzeciwlegle,
dłoniastodzielne, złożone z 5–9 listków na długich ogonkach.

Kwiaty: Obupłciowe lub rozdzielnopłciowe w tym samym kwiatostanie, zazwyczaj
zebrane w okazałe, wyprostowane wiechy o wys. do 30 cm, w kolorze białym,
żółtawym, różowym lub czerwonym. Kwiat składa się 4–5 płatków i tyluż działek
kielicha. Płatki opatrzone paznokciem. Pręcików jest 5–9, słupek jeden, górny.

Owoce: Torebka gładka lub kolczasta, rozpadająca się po dojrzeniu na trzy
części. Nasiona bardzo duże, ciemnobrązowe z kolistym znacznikiem (hilum),
popularnie nazywane „kasztanami”.

Rośliny ozdobne: Niektóre gatunki są sadzone jako drzewa
parkowe i alejowe oraz do nasadzeń przydrożnych. Trochę
kłopotliwe ze względu na jesienne zaśmiecanie otoczenia.

Rośliny lecznicze: Niektóre gatunki są stosowane w medycynie
ludowej i homeopatii.

Wiąz szypułkowy, limak –
gatunek drzewa należący do
rodziny wiązowatych.

Pokrój: Drzewo o szerokiej, kopulastej lub pucharowato rozszerzonej ku górze koronie i o
wysokości do 35-40m.

Pędy: Pędy, nawet starsze gałązki, szczeciniasto owłosione. Pączki jednakowej wielkości i
kształtu. Łuski dwubarwne – jasnobrunatne z ciemniejszymi brzegami. Pączki ostre. Pęd
bruzdowany, bardzo gęsto się rozgałęzia.

Liście: Liście o kształcie eliptycznym lub odwrotnie jajowatym. Charakterystyczną cechą tego
gatunku jest silna asymetryczność liści u nasady. Z wierzchu liście są gładkie lub nieco szorstkie,
od spodu miękko omszone. Ogonek liściowy krótki (4-6mm).

Kwiaty: Na długich, zwisających szypułkach. Okwiat 6-dzielny o orzęsionych brzegach.
Pręciki (6-8) o fioletowych pylnikach. Znamiona białe. Kwitnie od marca do kwietnia.

Owoce: Owocem jest spłaszczony orzeszek otoczony dokoła pergaminowatym skrzydełkiem.
Owoce niewielkie, gęsto i drobno orzęsione, zwisające na długich i cienkich szypułkach.

Korzeń: Ma głęboki system korzeniowy. Oprócz głębokiego korzenia
palowego wytwarza silne i również dość głębokie korzenie boczne.
Dzięki temu jest odporny na silne wiatry.

Roślina ozdobna. Sadzony w parkach. Odporny na
naczyniową chorobę wiązów.

Drewno jest mniej cenne, niż u wiązu polnego i górskiego.
Znajduje zastosowanie w budownictwie wodnym i
meblarstwie (m.in. do wyrobu sklejek).

Dąb szypułkowy – gatunek typowy
dla rodzaju dębów,
obejmującego drzewa liściaste z
rodziny bukowatych. Jest gatunkiem
długowiecznym, żyje ponad 700 lat.

Pokrój: Drzewo rosnące swobodnie wykształca szeroką koronę. Korona młodych drzew jest
kulista, z czasem staje się kopułowata.

Pień i pędy: Drzewo rosnące swobodnie ma krótki, konary są grube, nisko osadzone i
rozłożyste.. Młode drzewo ma korę gładką, błyszczącą, brązowawą lub białoszarą, stare –
grubą, szarą do ciemnoszarej, głęboko, podłużnie spękaną

Pąki: Pąki skrętoległe , jajowate, na wierzchołku słabo zaostrzone,
na przekroju poprzecznym mają kształt zbliżony do pięciokąta.

Liście: Ułożone są skrętolegle. Mają blaszkę liściową nieregularną, odwrotnie jajowatą. Na
wierzchołku blaszka jest zaokrąglona lub nawet wycięta, a u nasady uszkowata. Liście są
skórzaste.

Kwiaty:

Kwiaty męskie – długie i wiotkie, luźno zwisające kotki zgrupowane po kilka sztuk i
wyrastające z pąków bocznych zeszłorocznych pędów. Kolor żółtawozielony. Kwiaty żeńskie –
mało widoczne, drobne, kształt cebulkowaty.

Owoce: Orzechy potocznie nazywane żołędziami.
Korzeń: Głęboki, palowy na glebach głębokich i świeżych,
powierzchniowy na glebach płytkich.

Surowiec drzewny
Drewno dębowe jest cenione w stolarstwie, bednarstwie i szkutnictwie (twardością
niekiedy przewyższa drewno bukowe). Dawniej wykorzystywane również w
kołodziejstwie oraz jako materiał konstrukcyjny.

Roślina lecznicza
Galasy

Garbarstwo
Żołędzie jako pokarm dla zwierząt leśnych.

Roślina ozdobna: niektóre odmiany są bardzo dekoracyjne. Często sadzony
jako drzewo pamiątkowe, żyje najdłużej z krajowych drzew liściastych. Dobrze
znosi cięcie, dzięki czemu może być stosowany na żywopłoty i
formowane szpalery. Wykorzystywany także do obsadzania parków,
osiedli oraz do nasadzeń przydrożnych.


Slide 26

Pomnik przyrody – prawnie chroniony
twór przyrody, szczególnie cenny ze względów
naukowych, zabytkowych, kulturowych i innych

Aktualny wzór oznaczenia pomnika przyrody w Polsce

Termin został wprowadzony przez Aleksandra von Humboldta na
przełomie XVIII i XIX wieku, co dało początek kierunkowi
konserwatorskiemu w ochronie przyrody..

Znaczącym propagatorem objęcia ochroną starych drzew był Hugo
Conwentz. Pod postacią pomnika przyrody proponował objąć także
rzadkie gatunki roślin i zwierząt.

DATA I MIEJSCE
URODZENIA

14 WRZEŚNIA 1769
BERLIN

IMIĘ I NAZWISKO PRZY
NARODZENIU

Friedrich Wilhelm
Heinrich Alexander von
Humboldt

DATA I MIEJSCE ŚMIERCI 6 MAJA 1859 BERLIN
ZAWÓD

PRZYRONIK, GEOGRAF,
GEOLOG, ASTRONOM

NARODOWOŚĆ

NIEMIECKA

EDUKACJA

Universität Viadrina

ALMA MATER

Uniwersytet w
Getyndze,
Technische Universität
Bergakademie Freiberg

Alexander von Humboldt

(ur. 20 stycznia 1855 w
miejscowości Święty
Wojciech koło Gdańska, zm. 12
maja 1922 w Berlinie) – botanik
niemiecki, twórca nowego znaczenia
pojęcia „pomnik przyrody”, pionier
europejskiej ochrony przyrody,
propagator idei parków narodowych,
inicjator rezerwatu w Górkach
Wschodnich, na terenie którego
znajduje się obecnie rezerwat „Mewia
Łacha”, dyrektor muzeum
przyrodniczego w Zielonej Bramie
(Zachodniopruskie Muzeum
Prowincjonalne).

Hugo Wilhelm Conwentz

Po I wojnie światowej, jesienią 1918 roku ukazał się dekret Rady
Regencyjnej o opiece nad zabytkami sztuki i kultury oraz
rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia
Publicznego o ochronie niektórych zabytków przyrody z 15 września
1919 roku. Później wydano rozporządzenie Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej o opiece nad zabytkami z 6 marca 1928
roku, gdzie po raz pierwszy padły słowa o ochronie alei
przydrożnych.
Następnymi aktami prawnymi regulującymi ochronę pojedynczych
wartości przyrodniczych była ustawa o ochronie przyrody
z 1934, 1949, 1991 i 2004 roku.

„Pomnikami przyrody są pojedyncze twory
przyrody ożywionej i nieożywionej lub ich
skupienia o szczególnej wartości przyrodniczej,
naukowej, kulturowej, historycznej lub
krajobrazowej oraz odznaczające się
indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród
innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa,
krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła,
wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy
narzutowe oraz jaskinie.”

Dąb Bartek – jeden z najstarszych w Polsce dębów, od
1954 r. chroniony jako pomnik przyrody, rosnący
przy drodze we wsi Zagnańsk, w województwie
świętokrzyskim.

Według pomiarów z 2013 roku
drzewo ma 28,5 metra wysokości,
a obwód 985cm. Według danych
z Nadleśnictwa Zagnańsk obwód
pnia wynosi na wysokości 1,30 m
– 9,85 m, a przy ziemi 13,4 m,
rozpiętość korony 20 m x 40 m,
okap korony 720
m³, pierśnica 3,14 m. Miąższość
całego drzewa wynosi ok. 72 m³,
miąższość grubizny całego
drzewa ok. 65 m³, w tym pień
główny – ok. 46 m³.

*Według jednej z legend Jan III
Sobieski i Marysieńka ukryli w Bartku skarby.
*Na pniu Bartka, od strony południowowschodniej zawieszone są dwie figury
ukrzyżowanego Chrystusa, odlane
prawdopodobnie w miejscowych fabrykach
żelaza. Na jednej z figur widoczny jest rok
1853. Według ustnych przekazów, miały one
być umieszczone na pamiątkę powieszenia
na Bartku dwóch oficerów powstańczych
z powstania styczniowego. Według innej
wersji podania, odlew miał być zawieszony
na pamiątkę zwycięstwa Sobieskiego pod
Wiedniem, a drugi został umieszczony na
Bartku na pamiątkę wygaśnięcia
epidemii cholery w 1853 r.

Kasztanowiec – rodzaj drzew, rzadziej krzewów należących do
rodziny mydleńcowatych. Obejmuje ok. 25 gatunków pochodzących z
południowo-wschodniej Europy, Ameryki
Północnej oraz Azji wschodniej. W Polsce wszystkie uprawiane gatunki
są introdukowane* przez człowieka. Gatunkiem
typowym jest kasztanowiec zwyczajny

*jest to celowe wprowadzenie przez człowieka
na teren uprawy chronionej organizmów
pożytecznych

Pokrój: Dorastają nawet do 40 m wysokości.
Pąki: Duże, charakterystyczne dla całego rodzaju,
kleiste lub suche.

Liście: Ustawione naprzeciwlegle,
dłoniastodzielne, złożone z 5–9 listków na długich ogonkach.

Kwiaty: Obupłciowe lub rozdzielnopłciowe w tym samym kwiatostanie, zazwyczaj
zebrane w okazałe, wyprostowane wiechy o wys. do 30 cm, w kolorze białym,
żółtawym, różowym lub czerwonym. Kwiat składa się 4–5 płatków i tyluż działek
kielicha. Płatki opatrzone paznokciem. Pręcików jest 5–9, słupek jeden, górny.

Owoce: Torebka gładka lub kolczasta, rozpadająca się po dojrzeniu na trzy
części. Nasiona bardzo duże, ciemnobrązowe z kolistym znacznikiem (hilum),
popularnie nazywane „kasztanami”.

Rośliny ozdobne: Niektóre gatunki są sadzone jako drzewa
parkowe i alejowe oraz do nasadzeń przydrożnych. Trochę
kłopotliwe ze względu na jesienne zaśmiecanie otoczenia.

Rośliny lecznicze: Niektóre gatunki są stosowane w medycynie
ludowej i homeopatii.

Wiąz szypułkowy, limak –
gatunek drzewa należący do
rodziny wiązowatych.

Pokrój: Drzewo o szerokiej, kopulastej lub pucharowato rozszerzonej ku górze koronie i o
wysokości do 35-40m.

Pędy: Pędy, nawet starsze gałązki, szczeciniasto owłosione. Pączki jednakowej wielkości i
kształtu. Łuski dwubarwne – jasnobrunatne z ciemniejszymi brzegami. Pączki ostre. Pęd
bruzdowany, bardzo gęsto się rozgałęzia.

Liście: Liście o kształcie eliptycznym lub odwrotnie jajowatym. Charakterystyczną cechą tego
gatunku jest silna asymetryczność liści u nasady. Z wierzchu liście są gładkie lub nieco szorstkie,
od spodu miękko omszone. Ogonek liściowy krótki (4-6mm).

Kwiaty: Na długich, zwisających szypułkach. Okwiat 6-dzielny o orzęsionych brzegach.
Pręciki (6-8) o fioletowych pylnikach. Znamiona białe. Kwitnie od marca do kwietnia.

Owoce: Owocem jest spłaszczony orzeszek otoczony dokoła pergaminowatym skrzydełkiem.
Owoce niewielkie, gęsto i drobno orzęsione, zwisające na długich i cienkich szypułkach.

Korzeń: Ma głęboki system korzeniowy. Oprócz głębokiego korzenia
palowego wytwarza silne i również dość głębokie korzenie boczne.
Dzięki temu jest odporny na silne wiatry.

Roślina ozdobna. Sadzony w parkach. Odporny na
naczyniową chorobę wiązów.

Drewno jest mniej cenne, niż u wiązu polnego i górskiego.
Znajduje zastosowanie w budownictwie wodnym i
meblarstwie (m.in. do wyrobu sklejek).

Dąb szypułkowy – gatunek typowy
dla rodzaju dębów,
obejmującego drzewa liściaste z
rodziny bukowatych. Jest gatunkiem
długowiecznym, żyje ponad 700 lat.

Pokrój: Drzewo rosnące swobodnie wykształca szeroką koronę. Korona młodych drzew jest
kulista, z czasem staje się kopułowata.

Pień i pędy: Drzewo rosnące swobodnie ma krótki, konary są grube, nisko osadzone i
rozłożyste.. Młode drzewo ma korę gładką, błyszczącą, brązowawą lub białoszarą, stare –
grubą, szarą do ciemnoszarej, głęboko, podłużnie spękaną

Pąki: Pąki skrętoległe , jajowate, na wierzchołku słabo zaostrzone,
na przekroju poprzecznym mają kształt zbliżony do pięciokąta.

Liście: Ułożone są skrętolegle. Mają blaszkę liściową nieregularną, odwrotnie jajowatą. Na
wierzchołku blaszka jest zaokrąglona lub nawet wycięta, a u nasady uszkowata. Liście są
skórzaste.

Kwiaty:

Kwiaty męskie – długie i wiotkie, luźno zwisające kotki zgrupowane po kilka sztuk i
wyrastające z pąków bocznych zeszłorocznych pędów. Kolor żółtawozielony. Kwiaty żeńskie –
mało widoczne, drobne, kształt cebulkowaty.

Owoce: Orzechy potocznie nazywane żołędziami.
Korzeń: Głęboki, palowy na glebach głębokich i świeżych,
powierzchniowy na glebach płytkich.

Surowiec drzewny
Drewno dębowe jest cenione w stolarstwie, bednarstwie i szkutnictwie (twardością
niekiedy przewyższa drewno bukowe). Dawniej wykorzystywane również w
kołodziejstwie oraz jako materiał konstrukcyjny.

Roślina lecznicza
Galasy

Garbarstwo
Żołędzie jako pokarm dla zwierząt leśnych.

Roślina ozdobna: niektóre odmiany są bardzo dekoracyjne. Często sadzony
jako drzewo pamiątkowe, żyje najdłużej z krajowych drzew liściastych. Dobrze
znosi cięcie, dzięki czemu może być stosowany na żywopłoty i
formowane szpalery. Wykorzystywany także do obsadzania parków,
osiedli oraz do nasadzeń przydrożnych.


Slide 27

Pomnik przyrody – prawnie chroniony
twór przyrody, szczególnie cenny ze względów
naukowych, zabytkowych, kulturowych i innych

Aktualny wzór oznaczenia pomnika przyrody w Polsce

Termin został wprowadzony przez Aleksandra von Humboldta na
przełomie XVIII i XIX wieku, co dało początek kierunkowi
konserwatorskiemu w ochronie przyrody..

Znaczącym propagatorem objęcia ochroną starych drzew był Hugo
Conwentz. Pod postacią pomnika przyrody proponował objąć także
rzadkie gatunki roślin i zwierząt.

DATA I MIEJSCE
URODZENIA

14 WRZEŚNIA 1769
BERLIN

IMIĘ I NAZWISKO PRZY
NARODZENIU

Friedrich Wilhelm
Heinrich Alexander von
Humboldt

DATA I MIEJSCE ŚMIERCI 6 MAJA 1859 BERLIN
ZAWÓD

PRZYRONIK, GEOGRAF,
GEOLOG, ASTRONOM

NARODOWOŚĆ

NIEMIECKA

EDUKACJA

Universität Viadrina

ALMA MATER

Uniwersytet w
Getyndze,
Technische Universität
Bergakademie Freiberg

Alexander von Humboldt

(ur. 20 stycznia 1855 w
miejscowości Święty
Wojciech koło Gdańska, zm. 12
maja 1922 w Berlinie) – botanik
niemiecki, twórca nowego znaczenia
pojęcia „pomnik przyrody”, pionier
europejskiej ochrony przyrody,
propagator idei parków narodowych,
inicjator rezerwatu w Górkach
Wschodnich, na terenie którego
znajduje się obecnie rezerwat „Mewia
Łacha”, dyrektor muzeum
przyrodniczego w Zielonej Bramie
(Zachodniopruskie Muzeum
Prowincjonalne).

Hugo Wilhelm Conwentz

Po I wojnie światowej, jesienią 1918 roku ukazał się dekret Rady
Regencyjnej o opiece nad zabytkami sztuki i kultury oraz
rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia
Publicznego o ochronie niektórych zabytków przyrody z 15 września
1919 roku. Później wydano rozporządzenie Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej o opiece nad zabytkami z 6 marca 1928
roku, gdzie po raz pierwszy padły słowa o ochronie alei
przydrożnych.
Następnymi aktami prawnymi regulującymi ochronę pojedynczych
wartości przyrodniczych była ustawa o ochronie przyrody
z 1934, 1949, 1991 i 2004 roku.

„Pomnikami przyrody są pojedyncze twory
przyrody ożywionej i nieożywionej lub ich
skupienia o szczególnej wartości przyrodniczej,
naukowej, kulturowej, historycznej lub
krajobrazowej oraz odznaczające się
indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród
innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa,
krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła,
wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy
narzutowe oraz jaskinie.”

Dąb Bartek – jeden z najstarszych w Polsce dębów, od
1954 r. chroniony jako pomnik przyrody, rosnący
przy drodze we wsi Zagnańsk, w województwie
świętokrzyskim.

Według pomiarów z 2013 roku
drzewo ma 28,5 metra wysokości,
a obwód 985cm. Według danych
z Nadleśnictwa Zagnańsk obwód
pnia wynosi na wysokości 1,30 m
– 9,85 m, a przy ziemi 13,4 m,
rozpiętość korony 20 m x 40 m,
okap korony 720
m³, pierśnica 3,14 m. Miąższość
całego drzewa wynosi ok. 72 m³,
miąższość grubizny całego
drzewa ok. 65 m³, w tym pień
główny – ok. 46 m³.

*Według jednej z legend Jan III
Sobieski i Marysieńka ukryli w Bartku skarby.
*Na pniu Bartka, od strony południowowschodniej zawieszone są dwie figury
ukrzyżowanego Chrystusa, odlane
prawdopodobnie w miejscowych fabrykach
żelaza. Na jednej z figur widoczny jest rok
1853. Według ustnych przekazów, miały one
być umieszczone na pamiątkę powieszenia
na Bartku dwóch oficerów powstańczych
z powstania styczniowego. Według innej
wersji podania, odlew miał być zawieszony
na pamiątkę zwycięstwa Sobieskiego pod
Wiedniem, a drugi został umieszczony na
Bartku na pamiątkę wygaśnięcia
epidemii cholery w 1853 r.

Kasztanowiec – rodzaj drzew, rzadziej krzewów należących do
rodziny mydleńcowatych. Obejmuje ok. 25 gatunków pochodzących z
południowo-wschodniej Europy, Ameryki
Północnej oraz Azji wschodniej. W Polsce wszystkie uprawiane gatunki
są introdukowane* przez człowieka. Gatunkiem
typowym jest kasztanowiec zwyczajny

*jest to celowe wprowadzenie przez człowieka
na teren uprawy chronionej organizmów
pożytecznych

Pokrój: Dorastają nawet do 40 m wysokości.
Pąki: Duże, charakterystyczne dla całego rodzaju,
kleiste lub suche.

Liście: Ustawione naprzeciwlegle,
dłoniastodzielne, złożone z 5–9 listków na długich ogonkach.

Kwiaty: Obupłciowe lub rozdzielnopłciowe w tym samym kwiatostanie, zazwyczaj
zebrane w okazałe, wyprostowane wiechy o wys. do 30 cm, w kolorze białym,
żółtawym, różowym lub czerwonym. Kwiat składa się 4–5 płatków i tyluż działek
kielicha. Płatki opatrzone paznokciem. Pręcików jest 5–9, słupek jeden, górny.

Owoce: Torebka gładka lub kolczasta, rozpadająca się po dojrzeniu na trzy
części. Nasiona bardzo duże, ciemnobrązowe z kolistym znacznikiem (hilum),
popularnie nazywane „kasztanami”.

Rośliny ozdobne: Niektóre gatunki są sadzone jako drzewa
parkowe i alejowe oraz do nasadzeń przydrożnych. Trochę
kłopotliwe ze względu na jesienne zaśmiecanie otoczenia.

Rośliny lecznicze: Niektóre gatunki są stosowane w medycynie
ludowej i homeopatii.

Wiąz szypułkowy, limak –
gatunek drzewa należący do
rodziny wiązowatych.

Pokrój: Drzewo o szerokiej, kopulastej lub pucharowato rozszerzonej ku górze koronie i o
wysokości do 35-40m.

Pędy: Pędy, nawet starsze gałązki, szczeciniasto owłosione. Pączki jednakowej wielkości i
kształtu. Łuski dwubarwne – jasnobrunatne z ciemniejszymi brzegami. Pączki ostre. Pęd
bruzdowany, bardzo gęsto się rozgałęzia.

Liście: Liście o kształcie eliptycznym lub odwrotnie jajowatym. Charakterystyczną cechą tego
gatunku jest silna asymetryczność liści u nasady. Z wierzchu liście są gładkie lub nieco szorstkie,
od spodu miękko omszone. Ogonek liściowy krótki (4-6mm).

Kwiaty: Na długich, zwisających szypułkach. Okwiat 6-dzielny o orzęsionych brzegach.
Pręciki (6-8) o fioletowych pylnikach. Znamiona białe. Kwitnie od marca do kwietnia.

Owoce: Owocem jest spłaszczony orzeszek otoczony dokoła pergaminowatym skrzydełkiem.
Owoce niewielkie, gęsto i drobno orzęsione, zwisające na długich i cienkich szypułkach.

Korzeń: Ma głęboki system korzeniowy. Oprócz głębokiego korzenia
palowego wytwarza silne i również dość głębokie korzenie boczne.
Dzięki temu jest odporny na silne wiatry.

Roślina ozdobna. Sadzony w parkach. Odporny na
naczyniową chorobę wiązów.

Drewno jest mniej cenne, niż u wiązu polnego i górskiego.
Znajduje zastosowanie w budownictwie wodnym i
meblarstwie (m.in. do wyrobu sklejek).

Dąb szypułkowy – gatunek typowy
dla rodzaju dębów,
obejmującego drzewa liściaste z
rodziny bukowatych. Jest gatunkiem
długowiecznym, żyje ponad 700 lat.

Pokrój: Drzewo rosnące swobodnie wykształca szeroką koronę. Korona młodych drzew jest
kulista, z czasem staje się kopułowata.

Pień i pędy: Drzewo rosnące swobodnie ma krótki, konary są grube, nisko osadzone i
rozłożyste.. Młode drzewo ma korę gładką, błyszczącą, brązowawą lub białoszarą, stare –
grubą, szarą do ciemnoszarej, głęboko, podłużnie spękaną

Pąki: Pąki skrętoległe , jajowate, na wierzchołku słabo zaostrzone,
na przekroju poprzecznym mają kształt zbliżony do pięciokąta.

Liście: Ułożone są skrętolegle. Mają blaszkę liściową nieregularną, odwrotnie jajowatą. Na
wierzchołku blaszka jest zaokrąglona lub nawet wycięta, a u nasady uszkowata. Liście są
skórzaste.

Kwiaty:

Kwiaty męskie – długie i wiotkie, luźno zwisające kotki zgrupowane po kilka sztuk i
wyrastające z pąków bocznych zeszłorocznych pędów. Kolor żółtawozielony. Kwiaty żeńskie –
mało widoczne, drobne, kształt cebulkowaty.

Owoce: Orzechy potocznie nazywane żołędziami.
Korzeń: Głęboki, palowy na glebach głębokich i świeżych,
powierzchniowy na glebach płytkich.

Surowiec drzewny
Drewno dębowe jest cenione w stolarstwie, bednarstwie i szkutnictwie (twardością
niekiedy przewyższa drewno bukowe). Dawniej wykorzystywane również w
kołodziejstwie oraz jako materiał konstrukcyjny.

Roślina lecznicza
Galasy

Garbarstwo
Żołędzie jako pokarm dla zwierząt leśnych.

Roślina ozdobna: niektóre odmiany są bardzo dekoracyjne. Często sadzony
jako drzewo pamiątkowe, żyje najdłużej z krajowych drzew liściastych. Dobrze
znosi cięcie, dzięki czemu może być stosowany na żywopłoty i
formowane szpalery. Wykorzystywany także do obsadzania parków,
osiedli oraz do nasadzeń przydrożnych.


Slide 28

Pomnik przyrody – prawnie chroniony
twór przyrody, szczególnie cenny ze względów
naukowych, zabytkowych, kulturowych i innych

Aktualny wzór oznaczenia pomnika przyrody w Polsce

Termin został wprowadzony przez Aleksandra von Humboldta na
przełomie XVIII i XIX wieku, co dało początek kierunkowi
konserwatorskiemu w ochronie przyrody..

Znaczącym propagatorem objęcia ochroną starych drzew był Hugo
Conwentz. Pod postacią pomnika przyrody proponował objąć także
rzadkie gatunki roślin i zwierząt.

DATA I MIEJSCE
URODZENIA

14 WRZEŚNIA 1769
BERLIN

IMIĘ I NAZWISKO PRZY
NARODZENIU

Friedrich Wilhelm
Heinrich Alexander von
Humboldt

DATA I MIEJSCE ŚMIERCI 6 MAJA 1859 BERLIN
ZAWÓD

PRZYRONIK, GEOGRAF,
GEOLOG, ASTRONOM

NARODOWOŚĆ

NIEMIECKA

EDUKACJA

Universität Viadrina

ALMA MATER

Uniwersytet w
Getyndze,
Technische Universität
Bergakademie Freiberg

Alexander von Humboldt

(ur. 20 stycznia 1855 w
miejscowości Święty
Wojciech koło Gdańska, zm. 12
maja 1922 w Berlinie) – botanik
niemiecki, twórca nowego znaczenia
pojęcia „pomnik przyrody”, pionier
europejskiej ochrony przyrody,
propagator idei parków narodowych,
inicjator rezerwatu w Górkach
Wschodnich, na terenie którego
znajduje się obecnie rezerwat „Mewia
Łacha”, dyrektor muzeum
przyrodniczego w Zielonej Bramie
(Zachodniopruskie Muzeum
Prowincjonalne).

Hugo Wilhelm Conwentz

Po I wojnie światowej, jesienią 1918 roku ukazał się dekret Rady
Regencyjnej o opiece nad zabytkami sztuki i kultury oraz
rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia
Publicznego o ochronie niektórych zabytków przyrody z 15 września
1919 roku. Później wydano rozporządzenie Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej o opiece nad zabytkami z 6 marca 1928
roku, gdzie po raz pierwszy padły słowa o ochronie alei
przydrożnych.
Następnymi aktami prawnymi regulującymi ochronę pojedynczych
wartości przyrodniczych była ustawa o ochronie przyrody
z 1934, 1949, 1991 i 2004 roku.

„Pomnikami przyrody są pojedyncze twory
przyrody ożywionej i nieożywionej lub ich
skupienia o szczególnej wartości przyrodniczej,
naukowej, kulturowej, historycznej lub
krajobrazowej oraz odznaczające się
indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród
innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa,
krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła,
wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy
narzutowe oraz jaskinie.”

Dąb Bartek – jeden z najstarszych w Polsce dębów, od
1954 r. chroniony jako pomnik przyrody, rosnący
przy drodze we wsi Zagnańsk, w województwie
świętokrzyskim.

Według pomiarów z 2013 roku
drzewo ma 28,5 metra wysokości,
a obwód 985cm. Według danych
z Nadleśnictwa Zagnańsk obwód
pnia wynosi na wysokości 1,30 m
– 9,85 m, a przy ziemi 13,4 m,
rozpiętość korony 20 m x 40 m,
okap korony 720
m³, pierśnica 3,14 m. Miąższość
całego drzewa wynosi ok. 72 m³,
miąższość grubizny całego
drzewa ok. 65 m³, w tym pień
główny – ok. 46 m³.

*Według jednej z legend Jan III
Sobieski i Marysieńka ukryli w Bartku skarby.
*Na pniu Bartka, od strony południowowschodniej zawieszone są dwie figury
ukrzyżowanego Chrystusa, odlane
prawdopodobnie w miejscowych fabrykach
żelaza. Na jednej z figur widoczny jest rok
1853. Według ustnych przekazów, miały one
być umieszczone na pamiątkę powieszenia
na Bartku dwóch oficerów powstańczych
z powstania styczniowego. Według innej
wersji podania, odlew miał być zawieszony
na pamiątkę zwycięstwa Sobieskiego pod
Wiedniem, a drugi został umieszczony na
Bartku na pamiątkę wygaśnięcia
epidemii cholery w 1853 r.

Kasztanowiec – rodzaj drzew, rzadziej krzewów należących do
rodziny mydleńcowatych. Obejmuje ok. 25 gatunków pochodzących z
południowo-wschodniej Europy, Ameryki
Północnej oraz Azji wschodniej. W Polsce wszystkie uprawiane gatunki
są introdukowane* przez człowieka. Gatunkiem
typowym jest kasztanowiec zwyczajny

*jest to celowe wprowadzenie przez człowieka
na teren uprawy chronionej organizmów
pożytecznych

Pokrój: Dorastają nawet do 40 m wysokości.
Pąki: Duże, charakterystyczne dla całego rodzaju,
kleiste lub suche.

Liście: Ustawione naprzeciwlegle,
dłoniastodzielne, złożone z 5–9 listków na długich ogonkach.

Kwiaty: Obupłciowe lub rozdzielnopłciowe w tym samym kwiatostanie, zazwyczaj
zebrane w okazałe, wyprostowane wiechy o wys. do 30 cm, w kolorze białym,
żółtawym, różowym lub czerwonym. Kwiat składa się 4–5 płatków i tyluż działek
kielicha. Płatki opatrzone paznokciem. Pręcików jest 5–9, słupek jeden, górny.

Owoce: Torebka gładka lub kolczasta, rozpadająca się po dojrzeniu na trzy
części. Nasiona bardzo duże, ciemnobrązowe z kolistym znacznikiem (hilum),
popularnie nazywane „kasztanami”.

Rośliny ozdobne: Niektóre gatunki są sadzone jako drzewa
parkowe i alejowe oraz do nasadzeń przydrożnych. Trochę
kłopotliwe ze względu na jesienne zaśmiecanie otoczenia.

Rośliny lecznicze: Niektóre gatunki są stosowane w medycynie
ludowej i homeopatii.

Wiąz szypułkowy, limak –
gatunek drzewa należący do
rodziny wiązowatych.

Pokrój: Drzewo o szerokiej, kopulastej lub pucharowato rozszerzonej ku górze koronie i o
wysokości do 35-40m.

Pędy: Pędy, nawet starsze gałązki, szczeciniasto owłosione. Pączki jednakowej wielkości i
kształtu. Łuski dwubarwne – jasnobrunatne z ciemniejszymi brzegami. Pączki ostre. Pęd
bruzdowany, bardzo gęsto się rozgałęzia.

Liście: Liście o kształcie eliptycznym lub odwrotnie jajowatym. Charakterystyczną cechą tego
gatunku jest silna asymetryczność liści u nasady. Z wierzchu liście są gładkie lub nieco szorstkie,
od spodu miękko omszone. Ogonek liściowy krótki (4-6mm).

Kwiaty: Na długich, zwisających szypułkach. Okwiat 6-dzielny o orzęsionych brzegach.
Pręciki (6-8) o fioletowych pylnikach. Znamiona białe. Kwitnie od marca do kwietnia.

Owoce: Owocem jest spłaszczony orzeszek otoczony dokoła pergaminowatym skrzydełkiem.
Owoce niewielkie, gęsto i drobno orzęsione, zwisające na długich i cienkich szypułkach.

Korzeń: Ma głęboki system korzeniowy. Oprócz głębokiego korzenia
palowego wytwarza silne i również dość głębokie korzenie boczne.
Dzięki temu jest odporny na silne wiatry.

Roślina ozdobna. Sadzony w parkach. Odporny na
naczyniową chorobę wiązów.

Drewno jest mniej cenne, niż u wiązu polnego i górskiego.
Znajduje zastosowanie w budownictwie wodnym i
meblarstwie (m.in. do wyrobu sklejek).

Dąb szypułkowy – gatunek typowy
dla rodzaju dębów,
obejmującego drzewa liściaste z
rodziny bukowatych. Jest gatunkiem
długowiecznym, żyje ponad 700 lat.

Pokrój: Drzewo rosnące swobodnie wykształca szeroką koronę. Korona młodych drzew jest
kulista, z czasem staje się kopułowata.

Pień i pędy: Drzewo rosnące swobodnie ma krótki, konary są grube, nisko osadzone i
rozłożyste.. Młode drzewo ma korę gładką, błyszczącą, brązowawą lub białoszarą, stare –
grubą, szarą do ciemnoszarej, głęboko, podłużnie spękaną

Pąki: Pąki skrętoległe , jajowate, na wierzchołku słabo zaostrzone,
na przekroju poprzecznym mają kształt zbliżony do pięciokąta.

Liście: Ułożone są skrętolegle. Mają blaszkę liściową nieregularną, odwrotnie jajowatą. Na
wierzchołku blaszka jest zaokrąglona lub nawet wycięta, a u nasady uszkowata. Liście są
skórzaste.

Kwiaty:

Kwiaty męskie – długie i wiotkie, luźno zwisające kotki zgrupowane po kilka sztuk i
wyrastające z pąków bocznych zeszłorocznych pędów. Kolor żółtawozielony. Kwiaty żeńskie –
mało widoczne, drobne, kształt cebulkowaty.

Owoce: Orzechy potocznie nazywane żołędziami.
Korzeń: Głęboki, palowy na glebach głębokich i świeżych,
powierzchniowy na glebach płytkich.

Surowiec drzewny
Drewno dębowe jest cenione w stolarstwie, bednarstwie i szkutnictwie (twardością
niekiedy przewyższa drewno bukowe). Dawniej wykorzystywane również w
kołodziejstwie oraz jako materiał konstrukcyjny.

Roślina lecznicza
Galasy

Garbarstwo
Żołędzie jako pokarm dla zwierząt leśnych.

Roślina ozdobna: niektóre odmiany są bardzo dekoracyjne. Często sadzony
jako drzewo pamiątkowe, żyje najdłużej z krajowych drzew liściastych. Dobrze
znosi cięcie, dzięki czemu może być stosowany na żywopłoty i
formowane szpalery. Wykorzystywany także do obsadzania parków,
osiedli oraz do nasadzeń przydrożnych.


Slide 29

Pomnik przyrody – prawnie chroniony
twór przyrody, szczególnie cenny ze względów
naukowych, zabytkowych, kulturowych i innych

Aktualny wzór oznaczenia pomnika przyrody w Polsce

Termin został wprowadzony przez Aleksandra von Humboldta na
przełomie XVIII i XIX wieku, co dało początek kierunkowi
konserwatorskiemu w ochronie przyrody..

Znaczącym propagatorem objęcia ochroną starych drzew był Hugo
Conwentz. Pod postacią pomnika przyrody proponował objąć także
rzadkie gatunki roślin i zwierząt.

DATA I MIEJSCE
URODZENIA

14 WRZEŚNIA 1769
BERLIN

IMIĘ I NAZWISKO PRZY
NARODZENIU

Friedrich Wilhelm
Heinrich Alexander von
Humboldt

DATA I MIEJSCE ŚMIERCI 6 MAJA 1859 BERLIN
ZAWÓD

PRZYRONIK, GEOGRAF,
GEOLOG, ASTRONOM

NARODOWOŚĆ

NIEMIECKA

EDUKACJA

Universität Viadrina

ALMA MATER

Uniwersytet w
Getyndze,
Technische Universität
Bergakademie Freiberg

Alexander von Humboldt

(ur. 20 stycznia 1855 w
miejscowości Święty
Wojciech koło Gdańska, zm. 12
maja 1922 w Berlinie) – botanik
niemiecki, twórca nowego znaczenia
pojęcia „pomnik przyrody”, pionier
europejskiej ochrony przyrody,
propagator idei parków narodowych,
inicjator rezerwatu w Górkach
Wschodnich, na terenie którego
znajduje się obecnie rezerwat „Mewia
Łacha”, dyrektor muzeum
przyrodniczego w Zielonej Bramie
(Zachodniopruskie Muzeum
Prowincjonalne).

Hugo Wilhelm Conwentz

Po I wojnie światowej, jesienią 1918 roku ukazał się dekret Rady
Regencyjnej o opiece nad zabytkami sztuki i kultury oraz
rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia
Publicznego o ochronie niektórych zabytków przyrody z 15 września
1919 roku. Później wydano rozporządzenie Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej o opiece nad zabytkami z 6 marca 1928
roku, gdzie po raz pierwszy padły słowa o ochronie alei
przydrożnych.
Następnymi aktami prawnymi regulującymi ochronę pojedynczych
wartości przyrodniczych była ustawa o ochronie przyrody
z 1934, 1949, 1991 i 2004 roku.

„Pomnikami przyrody są pojedyncze twory
przyrody ożywionej i nieożywionej lub ich
skupienia o szczególnej wartości przyrodniczej,
naukowej, kulturowej, historycznej lub
krajobrazowej oraz odznaczające się
indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród
innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa,
krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła,
wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy
narzutowe oraz jaskinie.”

Dąb Bartek – jeden z najstarszych w Polsce dębów, od
1954 r. chroniony jako pomnik przyrody, rosnący
przy drodze we wsi Zagnańsk, w województwie
świętokrzyskim.

Według pomiarów z 2013 roku
drzewo ma 28,5 metra wysokości,
a obwód 985cm. Według danych
z Nadleśnictwa Zagnańsk obwód
pnia wynosi na wysokości 1,30 m
– 9,85 m, a przy ziemi 13,4 m,
rozpiętość korony 20 m x 40 m,
okap korony 720
m³, pierśnica 3,14 m. Miąższość
całego drzewa wynosi ok. 72 m³,
miąższość grubizny całego
drzewa ok. 65 m³, w tym pień
główny – ok. 46 m³.

*Według jednej z legend Jan III
Sobieski i Marysieńka ukryli w Bartku skarby.
*Na pniu Bartka, od strony południowowschodniej zawieszone są dwie figury
ukrzyżowanego Chrystusa, odlane
prawdopodobnie w miejscowych fabrykach
żelaza. Na jednej z figur widoczny jest rok
1853. Według ustnych przekazów, miały one
być umieszczone na pamiątkę powieszenia
na Bartku dwóch oficerów powstańczych
z powstania styczniowego. Według innej
wersji podania, odlew miał być zawieszony
na pamiątkę zwycięstwa Sobieskiego pod
Wiedniem, a drugi został umieszczony na
Bartku na pamiątkę wygaśnięcia
epidemii cholery w 1853 r.

Kasztanowiec – rodzaj drzew, rzadziej krzewów należących do
rodziny mydleńcowatych. Obejmuje ok. 25 gatunków pochodzących z
południowo-wschodniej Europy, Ameryki
Północnej oraz Azji wschodniej. W Polsce wszystkie uprawiane gatunki
są introdukowane* przez człowieka. Gatunkiem
typowym jest kasztanowiec zwyczajny

*jest to celowe wprowadzenie przez człowieka
na teren uprawy chronionej organizmów
pożytecznych

Pokrój: Dorastają nawet do 40 m wysokości.
Pąki: Duże, charakterystyczne dla całego rodzaju,
kleiste lub suche.

Liście: Ustawione naprzeciwlegle,
dłoniastodzielne, złożone z 5–9 listków na długich ogonkach.

Kwiaty: Obupłciowe lub rozdzielnopłciowe w tym samym kwiatostanie, zazwyczaj
zebrane w okazałe, wyprostowane wiechy o wys. do 30 cm, w kolorze białym,
żółtawym, różowym lub czerwonym. Kwiat składa się 4–5 płatków i tyluż działek
kielicha. Płatki opatrzone paznokciem. Pręcików jest 5–9, słupek jeden, górny.

Owoce: Torebka gładka lub kolczasta, rozpadająca się po dojrzeniu na trzy
części. Nasiona bardzo duże, ciemnobrązowe z kolistym znacznikiem (hilum),
popularnie nazywane „kasztanami”.

Rośliny ozdobne: Niektóre gatunki są sadzone jako drzewa
parkowe i alejowe oraz do nasadzeń przydrożnych. Trochę
kłopotliwe ze względu na jesienne zaśmiecanie otoczenia.

Rośliny lecznicze: Niektóre gatunki są stosowane w medycynie
ludowej i homeopatii.

Wiąz szypułkowy, limak –
gatunek drzewa należący do
rodziny wiązowatych.

Pokrój: Drzewo o szerokiej, kopulastej lub pucharowato rozszerzonej ku górze koronie i o
wysokości do 35-40m.

Pędy: Pędy, nawet starsze gałązki, szczeciniasto owłosione. Pączki jednakowej wielkości i
kształtu. Łuski dwubarwne – jasnobrunatne z ciemniejszymi brzegami. Pączki ostre. Pęd
bruzdowany, bardzo gęsto się rozgałęzia.

Liście: Liście o kształcie eliptycznym lub odwrotnie jajowatym. Charakterystyczną cechą tego
gatunku jest silna asymetryczność liści u nasady. Z wierzchu liście są gładkie lub nieco szorstkie,
od spodu miękko omszone. Ogonek liściowy krótki (4-6mm).

Kwiaty: Na długich, zwisających szypułkach. Okwiat 6-dzielny o orzęsionych brzegach.
Pręciki (6-8) o fioletowych pylnikach. Znamiona białe. Kwitnie od marca do kwietnia.

Owoce: Owocem jest spłaszczony orzeszek otoczony dokoła pergaminowatym skrzydełkiem.
Owoce niewielkie, gęsto i drobno orzęsione, zwisające na długich i cienkich szypułkach.

Korzeń: Ma głęboki system korzeniowy. Oprócz głębokiego korzenia
palowego wytwarza silne i również dość głębokie korzenie boczne.
Dzięki temu jest odporny na silne wiatry.

Roślina ozdobna. Sadzony w parkach. Odporny na
naczyniową chorobę wiązów.

Drewno jest mniej cenne, niż u wiązu polnego i górskiego.
Znajduje zastosowanie w budownictwie wodnym i
meblarstwie (m.in. do wyrobu sklejek).

Dąb szypułkowy – gatunek typowy
dla rodzaju dębów,
obejmującego drzewa liściaste z
rodziny bukowatych. Jest gatunkiem
długowiecznym, żyje ponad 700 lat.

Pokrój: Drzewo rosnące swobodnie wykształca szeroką koronę. Korona młodych drzew jest
kulista, z czasem staje się kopułowata.

Pień i pędy: Drzewo rosnące swobodnie ma krótki, konary są grube, nisko osadzone i
rozłożyste.. Młode drzewo ma korę gładką, błyszczącą, brązowawą lub białoszarą, stare –
grubą, szarą do ciemnoszarej, głęboko, podłużnie spękaną

Pąki: Pąki skrętoległe , jajowate, na wierzchołku słabo zaostrzone,
na przekroju poprzecznym mają kształt zbliżony do pięciokąta.

Liście: Ułożone są skrętolegle. Mają blaszkę liściową nieregularną, odwrotnie jajowatą. Na
wierzchołku blaszka jest zaokrąglona lub nawet wycięta, a u nasady uszkowata. Liście są
skórzaste.

Kwiaty:

Kwiaty męskie – długie i wiotkie, luźno zwisające kotki zgrupowane po kilka sztuk i
wyrastające z pąków bocznych zeszłorocznych pędów. Kolor żółtawozielony. Kwiaty żeńskie –
mało widoczne, drobne, kształt cebulkowaty.

Owoce: Orzechy potocznie nazywane żołędziami.
Korzeń: Głęboki, palowy na glebach głębokich i świeżych,
powierzchniowy na glebach płytkich.

Surowiec drzewny
Drewno dębowe jest cenione w stolarstwie, bednarstwie i szkutnictwie (twardością
niekiedy przewyższa drewno bukowe). Dawniej wykorzystywane również w
kołodziejstwie oraz jako materiał konstrukcyjny.

Roślina lecznicza
Galasy

Garbarstwo
Żołędzie jako pokarm dla zwierząt leśnych.

Roślina ozdobna: niektóre odmiany są bardzo dekoracyjne. Często sadzony
jako drzewo pamiątkowe, żyje najdłużej z krajowych drzew liściastych. Dobrze
znosi cięcie, dzięki czemu może być stosowany na żywopłoty i
formowane szpalery. Wykorzystywany także do obsadzania parków,
osiedli oraz do nasadzeń przydrożnych.


Slide 30

Pomnik przyrody – prawnie chroniony
twór przyrody, szczególnie cenny ze względów
naukowych, zabytkowych, kulturowych i innych

Aktualny wzór oznaczenia pomnika przyrody w Polsce

Termin został wprowadzony przez Aleksandra von Humboldta na
przełomie XVIII i XIX wieku, co dało początek kierunkowi
konserwatorskiemu w ochronie przyrody..

Znaczącym propagatorem objęcia ochroną starych drzew był Hugo
Conwentz. Pod postacią pomnika przyrody proponował objąć także
rzadkie gatunki roślin i zwierząt.

DATA I MIEJSCE
URODZENIA

14 WRZEŚNIA 1769
BERLIN

IMIĘ I NAZWISKO PRZY
NARODZENIU

Friedrich Wilhelm
Heinrich Alexander von
Humboldt

DATA I MIEJSCE ŚMIERCI 6 MAJA 1859 BERLIN
ZAWÓD

PRZYRONIK, GEOGRAF,
GEOLOG, ASTRONOM

NARODOWOŚĆ

NIEMIECKA

EDUKACJA

Universität Viadrina

ALMA MATER

Uniwersytet w
Getyndze,
Technische Universität
Bergakademie Freiberg

Alexander von Humboldt

(ur. 20 stycznia 1855 w
miejscowości Święty
Wojciech koło Gdańska, zm. 12
maja 1922 w Berlinie) – botanik
niemiecki, twórca nowego znaczenia
pojęcia „pomnik przyrody”, pionier
europejskiej ochrony przyrody,
propagator idei parków narodowych,
inicjator rezerwatu w Górkach
Wschodnich, na terenie którego
znajduje się obecnie rezerwat „Mewia
Łacha”, dyrektor muzeum
przyrodniczego w Zielonej Bramie
(Zachodniopruskie Muzeum
Prowincjonalne).

Hugo Wilhelm Conwentz

Po I wojnie światowej, jesienią 1918 roku ukazał się dekret Rady
Regencyjnej o opiece nad zabytkami sztuki i kultury oraz
rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia
Publicznego o ochronie niektórych zabytków przyrody z 15 września
1919 roku. Później wydano rozporządzenie Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej o opiece nad zabytkami z 6 marca 1928
roku, gdzie po raz pierwszy padły słowa o ochronie alei
przydrożnych.
Następnymi aktami prawnymi regulującymi ochronę pojedynczych
wartości przyrodniczych była ustawa o ochronie przyrody
z 1934, 1949, 1991 i 2004 roku.

„Pomnikami przyrody są pojedyncze twory
przyrody ożywionej i nieożywionej lub ich
skupienia o szczególnej wartości przyrodniczej,
naukowej, kulturowej, historycznej lub
krajobrazowej oraz odznaczające się
indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród
innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa,
krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła,
wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy
narzutowe oraz jaskinie.”

Dąb Bartek – jeden z najstarszych w Polsce dębów, od
1954 r. chroniony jako pomnik przyrody, rosnący
przy drodze we wsi Zagnańsk, w województwie
świętokrzyskim.

Według pomiarów z 2013 roku
drzewo ma 28,5 metra wysokości,
a obwód 985cm. Według danych
z Nadleśnictwa Zagnańsk obwód
pnia wynosi na wysokości 1,30 m
– 9,85 m, a przy ziemi 13,4 m,
rozpiętość korony 20 m x 40 m,
okap korony 720
m³, pierśnica 3,14 m. Miąższość
całego drzewa wynosi ok. 72 m³,
miąższość grubizny całego
drzewa ok. 65 m³, w tym pień
główny – ok. 46 m³.

*Według jednej z legend Jan III
Sobieski i Marysieńka ukryli w Bartku skarby.
*Na pniu Bartka, od strony południowowschodniej zawieszone są dwie figury
ukrzyżowanego Chrystusa, odlane
prawdopodobnie w miejscowych fabrykach
żelaza. Na jednej z figur widoczny jest rok
1853. Według ustnych przekazów, miały one
być umieszczone na pamiątkę powieszenia
na Bartku dwóch oficerów powstańczych
z powstania styczniowego. Według innej
wersji podania, odlew miał być zawieszony
na pamiątkę zwycięstwa Sobieskiego pod
Wiedniem, a drugi został umieszczony na
Bartku na pamiątkę wygaśnięcia
epidemii cholery w 1853 r.

Kasztanowiec – rodzaj drzew, rzadziej krzewów należących do
rodziny mydleńcowatych. Obejmuje ok. 25 gatunków pochodzących z
południowo-wschodniej Europy, Ameryki
Północnej oraz Azji wschodniej. W Polsce wszystkie uprawiane gatunki
są introdukowane* przez człowieka. Gatunkiem
typowym jest kasztanowiec zwyczajny

*jest to celowe wprowadzenie przez człowieka
na teren uprawy chronionej organizmów
pożytecznych

Pokrój: Dorastają nawet do 40 m wysokości.
Pąki: Duże, charakterystyczne dla całego rodzaju,
kleiste lub suche.

Liście: Ustawione naprzeciwlegle,
dłoniastodzielne, złożone z 5–9 listków na długich ogonkach.

Kwiaty: Obupłciowe lub rozdzielnopłciowe w tym samym kwiatostanie, zazwyczaj
zebrane w okazałe, wyprostowane wiechy o wys. do 30 cm, w kolorze białym,
żółtawym, różowym lub czerwonym. Kwiat składa się 4–5 płatków i tyluż działek
kielicha. Płatki opatrzone paznokciem. Pręcików jest 5–9, słupek jeden, górny.

Owoce: Torebka gładka lub kolczasta, rozpadająca się po dojrzeniu na trzy
części. Nasiona bardzo duże, ciemnobrązowe z kolistym znacznikiem (hilum),
popularnie nazywane „kasztanami”.

Rośliny ozdobne: Niektóre gatunki są sadzone jako drzewa
parkowe i alejowe oraz do nasadzeń przydrożnych. Trochę
kłopotliwe ze względu na jesienne zaśmiecanie otoczenia.

Rośliny lecznicze: Niektóre gatunki są stosowane w medycynie
ludowej i homeopatii.

Wiąz szypułkowy, limak –
gatunek drzewa należący do
rodziny wiązowatych.

Pokrój: Drzewo o szerokiej, kopulastej lub pucharowato rozszerzonej ku górze koronie i o
wysokości do 35-40m.

Pędy: Pędy, nawet starsze gałązki, szczeciniasto owłosione. Pączki jednakowej wielkości i
kształtu. Łuski dwubarwne – jasnobrunatne z ciemniejszymi brzegami. Pączki ostre. Pęd
bruzdowany, bardzo gęsto się rozgałęzia.

Liście: Liście o kształcie eliptycznym lub odwrotnie jajowatym. Charakterystyczną cechą tego
gatunku jest silna asymetryczność liści u nasady. Z wierzchu liście są gładkie lub nieco szorstkie,
od spodu miękko omszone. Ogonek liściowy krótki (4-6mm).

Kwiaty: Na długich, zwisających szypułkach. Okwiat 6-dzielny o orzęsionych brzegach.
Pręciki (6-8) o fioletowych pylnikach. Znamiona białe. Kwitnie od marca do kwietnia.

Owoce: Owocem jest spłaszczony orzeszek otoczony dokoła pergaminowatym skrzydełkiem.
Owoce niewielkie, gęsto i drobno orzęsione, zwisające na długich i cienkich szypułkach.

Korzeń: Ma głęboki system korzeniowy. Oprócz głębokiego korzenia
palowego wytwarza silne i również dość głębokie korzenie boczne.
Dzięki temu jest odporny na silne wiatry.

Roślina ozdobna. Sadzony w parkach. Odporny na
naczyniową chorobę wiązów.

Drewno jest mniej cenne, niż u wiązu polnego i górskiego.
Znajduje zastosowanie w budownictwie wodnym i
meblarstwie (m.in. do wyrobu sklejek).

Dąb szypułkowy – gatunek typowy
dla rodzaju dębów,
obejmującego drzewa liściaste z
rodziny bukowatych. Jest gatunkiem
długowiecznym, żyje ponad 700 lat.

Pokrój: Drzewo rosnące swobodnie wykształca szeroką koronę. Korona młodych drzew jest
kulista, z czasem staje się kopułowata.

Pień i pędy: Drzewo rosnące swobodnie ma krótki, konary są grube, nisko osadzone i
rozłożyste.. Młode drzewo ma korę gładką, błyszczącą, brązowawą lub białoszarą, stare –
grubą, szarą do ciemnoszarej, głęboko, podłużnie spękaną

Pąki: Pąki skrętoległe , jajowate, na wierzchołku słabo zaostrzone,
na przekroju poprzecznym mają kształt zbliżony do pięciokąta.

Liście: Ułożone są skrętolegle. Mają blaszkę liściową nieregularną, odwrotnie jajowatą. Na
wierzchołku blaszka jest zaokrąglona lub nawet wycięta, a u nasady uszkowata. Liście są
skórzaste.

Kwiaty:

Kwiaty męskie – długie i wiotkie, luźno zwisające kotki zgrupowane po kilka sztuk i
wyrastające z pąków bocznych zeszłorocznych pędów. Kolor żółtawozielony. Kwiaty żeńskie –
mało widoczne, drobne, kształt cebulkowaty.

Owoce: Orzechy potocznie nazywane żołędziami.
Korzeń: Głęboki, palowy na glebach głębokich i świeżych,
powierzchniowy na glebach płytkich.

Surowiec drzewny
Drewno dębowe jest cenione w stolarstwie, bednarstwie i szkutnictwie (twardością
niekiedy przewyższa drewno bukowe). Dawniej wykorzystywane również w
kołodziejstwie oraz jako materiał konstrukcyjny.

Roślina lecznicza
Galasy

Garbarstwo
Żołędzie jako pokarm dla zwierząt leśnych.

Roślina ozdobna: niektóre odmiany są bardzo dekoracyjne. Często sadzony
jako drzewo pamiątkowe, żyje najdłużej z krajowych drzew liściastych. Dobrze
znosi cięcie, dzięki czemu może być stosowany na żywopłoty i
formowane szpalery. Wykorzystywany także do obsadzania parków,
osiedli oraz do nasadzeń przydrożnych.


Slide 31

Pomnik przyrody – prawnie chroniony
twór przyrody, szczególnie cenny ze względów
naukowych, zabytkowych, kulturowych i innych

Aktualny wzór oznaczenia pomnika przyrody w Polsce

Termin został wprowadzony przez Aleksandra von Humboldta na
przełomie XVIII i XIX wieku, co dało początek kierunkowi
konserwatorskiemu w ochronie przyrody..

Znaczącym propagatorem objęcia ochroną starych drzew był Hugo
Conwentz. Pod postacią pomnika przyrody proponował objąć także
rzadkie gatunki roślin i zwierząt.

DATA I MIEJSCE
URODZENIA

14 WRZEŚNIA 1769
BERLIN

IMIĘ I NAZWISKO PRZY
NARODZENIU

Friedrich Wilhelm
Heinrich Alexander von
Humboldt

DATA I MIEJSCE ŚMIERCI 6 MAJA 1859 BERLIN
ZAWÓD

PRZYRONIK, GEOGRAF,
GEOLOG, ASTRONOM

NARODOWOŚĆ

NIEMIECKA

EDUKACJA

Universität Viadrina

ALMA MATER

Uniwersytet w
Getyndze,
Technische Universität
Bergakademie Freiberg

Alexander von Humboldt

(ur. 20 stycznia 1855 w
miejscowości Święty
Wojciech koło Gdańska, zm. 12
maja 1922 w Berlinie) – botanik
niemiecki, twórca nowego znaczenia
pojęcia „pomnik przyrody”, pionier
europejskiej ochrony przyrody,
propagator idei parków narodowych,
inicjator rezerwatu w Górkach
Wschodnich, na terenie którego
znajduje się obecnie rezerwat „Mewia
Łacha”, dyrektor muzeum
przyrodniczego w Zielonej Bramie
(Zachodniopruskie Muzeum
Prowincjonalne).

Hugo Wilhelm Conwentz

Po I wojnie światowej, jesienią 1918 roku ukazał się dekret Rady
Regencyjnej o opiece nad zabytkami sztuki i kultury oraz
rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia
Publicznego o ochronie niektórych zabytków przyrody z 15 września
1919 roku. Później wydano rozporządzenie Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej o opiece nad zabytkami z 6 marca 1928
roku, gdzie po raz pierwszy padły słowa o ochronie alei
przydrożnych.
Następnymi aktami prawnymi regulującymi ochronę pojedynczych
wartości przyrodniczych była ustawa o ochronie przyrody
z 1934, 1949, 1991 i 2004 roku.

„Pomnikami przyrody są pojedyncze twory
przyrody ożywionej i nieożywionej lub ich
skupienia o szczególnej wartości przyrodniczej,
naukowej, kulturowej, historycznej lub
krajobrazowej oraz odznaczające się
indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród
innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa,
krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła,
wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy
narzutowe oraz jaskinie.”

Dąb Bartek – jeden z najstarszych w Polsce dębów, od
1954 r. chroniony jako pomnik przyrody, rosnący
przy drodze we wsi Zagnańsk, w województwie
świętokrzyskim.

Według pomiarów z 2013 roku
drzewo ma 28,5 metra wysokości,
a obwód 985cm. Według danych
z Nadleśnictwa Zagnańsk obwód
pnia wynosi na wysokości 1,30 m
– 9,85 m, a przy ziemi 13,4 m,
rozpiętość korony 20 m x 40 m,
okap korony 720
m³, pierśnica 3,14 m. Miąższość
całego drzewa wynosi ok. 72 m³,
miąższość grubizny całego
drzewa ok. 65 m³, w tym pień
główny – ok. 46 m³.

*Według jednej z legend Jan III
Sobieski i Marysieńka ukryli w Bartku skarby.
*Na pniu Bartka, od strony południowowschodniej zawieszone są dwie figury
ukrzyżowanego Chrystusa, odlane
prawdopodobnie w miejscowych fabrykach
żelaza. Na jednej z figur widoczny jest rok
1853. Według ustnych przekazów, miały one
być umieszczone na pamiątkę powieszenia
na Bartku dwóch oficerów powstańczych
z powstania styczniowego. Według innej
wersji podania, odlew miał być zawieszony
na pamiątkę zwycięstwa Sobieskiego pod
Wiedniem, a drugi został umieszczony na
Bartku na pamiątkę wygaśnięcia
epidemii cholery w 1853 r.

Kasztanowiec – rodzaj drzew, rzadziej krzewów należących do
rodziny mydleńcowatych. Obejmuje ok. 25 gatunków pochodzących z
południowo-wschodniej Europy, Ameryki
Północnej oraz Azji wschodniej. W Polsce wszystkie uprawiane gatunki
są introdukowane* przez człowieka. Gatunkiem
typowym jest kasztanowiec zwyczajny

*jest to celowe wprowadzenie przez człowieka
na teren uprawy chronionej organizmów
pożytecznych

Pokrój: Dorastają nawet do 40 m wysokości.
Pąki: Duże, charakterystyczne dla całego rodzaju,
kleiste lub suche.

Liście: Ustawione naprzeciwlegle,
dłoniastodzielne, złożone z 5–9 listków na długich ogonkach.

Kwiaty: Obupłciowe lub rozdzielnopłciowe w tym samym kwiatostanie, zazwyczaj
zebrane w okazałe, wyprostowane wiechy o wys. do 30 cm, w kolorze białym,
żółtawym, różowym lub czerwonym. Kwiat składa się 4–5 płatków i tyluż działek
kielicha. Płatki opatrzone paznokciem. Pręcików jest 5–9, słupek jeden, górny.

Owoce: Torebka gładka lub kolczasta, rozpadająca się po dojrzeniu na trzy
części. Nasiona bardzo duże, ciemnobrązowe z kolistym znacznikiem (hilum),
popularnie nazywane „kasztanami”.

Rośliny ozdobne: Niektóre gatunki są sadzone jako drzewa
parkowe i alejowe oraz do nasadzeń przydrożnych. Trochę
kłopotliwe ze względu na jesienne zaśmiecanie otoczenia.

Rośliny lecznicze: Niektóre gatunki są stosowane w medycynie
ludowej i homeopatii.

Wiąz szypułkowy, limak –
gatunek drzewa należący do
rodziny wiązowatych.

Pokrój: Drzewo o szerokiej, kopulastej lub pucharowato rozszerzonej ku górze koronie i o
wysokości do 35-40m.

Pędy: Pędy, nawet starsze gałązki, szczeciniasto owłosione. Pączki jednakowej wielkości i
kształtu. Łuski dwubarwne – jasnobrunatne z ciemniejszymi brzegami. Pączki ostre. Pęd
bruzdowany, bardzo gęsto się rozgałęzia.

Liście: Liście o kształcie eliptycznym lub odwrotnie jajowatym. Charakterystyczną cechą tego
gatunku jest silna asymetryczność liści u nasady. Z wierzchu liście są gładkie lub nieco szorstkie,
od spodu miękko omszone. Ogonek liściowy krótki (4-6mm).

Kwiaty: Na długich, zwisających szypułkach. Okwiat 6-dzielny o orzęsionych brzegach.
Pręciki (6-8) o fioletowych pylnikach. Znamiona białe. Kwitnie od marca do kwietnia.

Owoce: Owocem jest spłaszczony orzeszek otoczony dokoła pergaminowatym skrzydełkiem.
Owoce niewielkie, gęsto i drobno orzęsione, zwisające na długich i cienkich szypułkach.

Korzeń: Ma głęboki system korzeniowy. Oprócz głębokiego korzenia
palowego wytwarza silne i również dość głębokie korzenie boczne.
Dzięki temu jest odporny na silne wiatry.

Roślina ozdobna. Sadzony w parkach. Odporny na
naczyniową chorobę wiązów.

Drewno jest mniej cenne, niż u wiązu polnego i górskiego.
Znajduje zastosowanie w budownictwie wodnym i
meblarstwie (m.in. do wyrobu sklejek).

Dąb szypułkowy – gatunek typowy
dla rodzaju dębów,
obejmującego drzewa liściaste z
rodziny bukowatych. Jest gatunkiem
długowiecznym, żyje ponad 700 lat.

Pokrój: Drzewo rosnące swobodnie wykształca szeroką koronę. Korona młodych drzew jest
kulista, z czasem staje się kopułowata.

Pień i pędy: Drzewo rosnące swobodnie ma krótki, konary są grube, nisko osadzone i
rozłożyste.. Młode drzewo ma korę gładką, błyszczącą, brązowawą lub białoszarą, stare –
grubą, szarą do ciemnoszarej, głęboko, podłużnie spękaną

Pąki: Pąki skrętoległe , jajowate, na wierzchołku słabo zaostrzone,
na przekroju poprzecznym mają kształt zbliżony do pięciokąta.

Liście: Ułożone są skrętolegle. Mają blaszkę liściową nieregularną, odwrotnie jajowatą. Na
wierzchołku blaszka jest zaokrąglona lub nawet wycięta, a u nasady uszkowata. Liście są
skórzaste.

Kwiaty:

Kwiaty męskie – długie i wiotkie, luźno zwisające kotki zgrupowane po kilka sztuk i
wyrastające z pąków bocznych zeszłorocznych pędów. Kolor żółtawozielony. Kwiaty żeńskie –
mało widoczne, drobne, kształt cebulkowaty.

Owoce: Orzechy potocznie nazywane żołędziami.
Korzeń: Głęboki, palowy na glebach głębokich i świeżych,
powierzchniowy na glebach płytkich.

Surowiec drzewny
Drewno dębowe jest cenione w stolarstwie, bednarstwie i szkutnictwie (twardością
niekiedy przewyższa drewno bukowe). Dawniej wykorzystywane również w
kołodziejstwie oraz jako materiał konstrukcyjny.

Roślina lecznicza
Galasy

Garbarstwo
Żołędzie jako pokarm dla zwierząt leśnych.

Roślina ozdobna: niektóre odmiany są bardzo dekoracyjne. Często sadzony
jako drzewo pamiątkowe, żyje najdłużej z krajowych drzew liściastych. Dobrze
znosi cięcie, dzięki czemu może być stosowany na żywopłoty i
formowane szpalery. Wykorzystywany także do obsadzania parków,
osiedli oraz do nasadzeń przydrożnych.


Slide 32

Pomnik przyrody – prawnie chroniony
twór przyrody, szczególnie cenny ze względów
naukowych, zabytkowych, kulturowych i innych

Aktualny wzór oznaczenia pomnika przyrody w Polsce

Termin został wprowadzony przez Aleksandra von Humboldta na
przełomie XVIII i XIX wieku, co dało początek kierunkowi
konserwatorskiemu w ochronie przyrody..

Znaczącym propagatorem objęcia ochroną starych drzew był Hugo
Conwentz. Pod postacią pomnika przyrody proponował objąć także
rzadkie gatunki roślin i zwierząt.

DATA I MIEJSCE
URODZENIA

14 WRZEŚNIA 1769
BERLIN

IMIĘ I NAZWISKO PRZY
NARODZENIU

Friedrich Wilhelm
Heinrich Alexander von
Humboldt

DATA I MIEJSCE ŚMIERCI 6 MAJA 1859 BERLIN
ZAWÓD

PRZYRONIK, GEOGRAF,
GEOLOG, ASTRONOM

NARODOWOŚĆ

NIEMIECKA

EDUKACJA

Universität Viadrina

ALMA MATER

Uniwersytet w
Getyndze,
Technische Universität
Bergakademie Freiberg

Alexander von Humboldt

(ur. 20 stycznia 1855 w
miejscowości Święty
Wojciech koło Gdańska, zm. 12
maja 1922 w Berlinie) – botanik
niemiecki, twórca nowego znaczenia
pojęcia „pomnik przyrody”, pionier
europejskiej ochrony przyrody,
propagator idei parków narodowych,
inicjator rezerwatu w Górkach
Wschodnich, na terenie którego
znajduje się obecnie rezerwat „Mewia
Łacha”, dyrektor muzeum
przyrodniczego w Zielonej Bramie
(Zachodniopruskie Muzeum
Prowincjonalne).

Hugo Wilhelm Conwentz

Po I wojnie światowej, jesienią 1918 roku ukazał się dekret Rady
Regencyjnej o opiece nad zabytkami sztuki i kultury oraz
rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia
Publicznego o ochronie niektórych zabytków przyrody z 15 września
1919 roku. Później wydano rozporządzenie Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej o opiece nad zabytkami z 6 marca 1928
roku, gdzie po raz pierwszy padły słowa o ochronie alei
przydrożnych.
Następnymi aktami prawnymi regulującymi ochronę pojedynczych
wartości przyrodniczych była ustawa o ochronie przyrody
z 1934, 1949, 1991 i 2004 roku.

„Pomnikami przyrody są pojedyncze twory
przyrody ożywionej i nieożywionej lub ich
skupienia o szczególnej wartości przyrodniczej,
naukowej, kulturowej, historycznej lub
krajobrazowej oraz odznaczające się
indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród
innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa,
krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła,
wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy
narzutowe oraz jaskinie.”

Dąb Bartek – jeden z najstarszych w Polsce dębów, od
1954 r. chroniony jako pomnik przyrody, rosnący
przy drodze we wsi Zagnańsk, w województwie
świętokrzyskim.

Według pomiarów z 2013 roku
drzewo ma 28,5 metra wysokości,
a obwód 985cm. Według danych
z Nadleśnictwa Zagnańsk obwód
pnia wynosi na wysokości 1,30 m
– 9,85 m, a przy ziemi 13,4 m,
rozpiętość korony 20 m x 40 m,
okap korony 720
m³, pierśnica 3,14 m. Miąższość
całego drzewa wynosi ok. 72 m³,
miąższość grubizny całego
drzewa ok. 65 m³, w tym pień
główny – ok. 46 m³.

*Według jednej z legend Jan III
Sobieski i Marysieńka ukryli w Bartku skarby.
*Na pniu Bartka, od strony południowowschodniej zawieszone są dwie figury
ukrzyżowanego Chrystusa, odlane
prawdopodobnie w miejscowych fabrykach
żelaza. Na jednej z figur widoczny jest rok
1853. Według ustnych przekazów, miały one
być umieszczone na pamiątkę powieszenia
na Bartku dwóch oficerów powstańczych
z powstania styczniowego. Według innej
wersji podania, odlew miał być zawieszony
na pamiątkę zwycięstwa Sobieskiego pod
Wiedniem, a drugi został umieszczony na
Bartku na pamiątkę wygaśnięcia
epidemii cholery w 1853 r.

Kasztanowiec – rodzaj drzew, rzadziej krzewów należących do
rodziny mydleńcowatych. Obejmuje ok. 25 gatunków pochodzących z
południowo-wschodniej Europy, Ameryki
Północnej oraz Azji wschodniej. W Polsce wszystkie uprawiane gatunki
są introdukowane* przez człowieka. Gatunkiem
typowym jest kasztanowiec zwyczajny

*jest to celowe wprowadzenie przez człowieka
na teren uprawy chronionej organizmów
pożytecznych

Pokrój: Dorastają nawet do 40 m wysokości.
Pąki: Duże, charakterystyczne dla całego rodzaju,
kleiste lub suche.

Liście: Ustawione naprzeciwlegle,
dłoniastodzielne, złożone z 5–9 listków na długich ogonkach.

Kwiaty: Obupłciowe lub rozdzielnopłciowe w tym samym kwiatostanie, zazwyczaj
zebrane w okazałe, wyprostowane wiechy o wys. do 30 cm, w kolorze białym,
żółtawym, różowym lub czerwonym. Kwiat składa się 4–5 płatków i tyluż działek
kielicha. Płatki opatrzone paznokciem. Pręcików jest 5–9, słupek jeden, górny.

Owoce: Torebka gładka lub kolczasta, rozpadająca się po dojrzeniu na trzy
części. Nasiona bardzo duże, ciemnobrązowe z kolistym znacznikiem (hilum),
popularnie nazywane „kasztanami”.

Rośliny ozdobne: Niektóre gatunki są sadzone jako drzewa
parkowe i alejowe oraz do nasadzeń przydrożnych. Trochę
kłopotliwe ze względu na jesienne zaśmiecanie otoczenia.

Rośliny lecznicze: Niektóre gatunki są stosowane w medycynie
ludowej i homeopatii.

Wiąz szypułkowy, limak –
gatunek drzewa należący do
rodziny wiązowatych.

Pokrój: Drzewo o szerokiej, kopulastej lub pucharowato rozszerzonej ku górze koronie i o
wysokości do 35-40m.

Pędy: Pędy, nawet starsze gałązki, szczeciniasto owłosione. Pączki jednakowej wielkości i
kształtu. Łuski dwubarwne – jasnobrunatne z ciemniejszymi brzegami. Pączki ostre. Pęd
bruzdowany, bardzo gęsto się rozgałęzia.

Liście: Liście o kształcie eliptycznym lub odwrotnie jajowatym. Charakterystyczną cechą tego
gatunku jest silna asymetryczność liści u nasady. Z wierzchu liście są gładkie lub nieco szorstkie,
od spodu miękko omszone. Ogonek liściowy krótki (4-6mm).

Kwiaty: Na długich, zwisających szypułkach. Okwiat 6-dzielny o orzęsionych brzegach.
Pręciki (6-8) o fioletowych pylnikach. Znamiona białe. Kwitnie od marca do kwietnia.

Owoce: Owocem jest spłaszczony orzeszek otoczony dokoła pergaminowatym skrzydełkiem.
Owoce niewielkie, gęsto i drobno orzęsione, zwisające na długich i cienkich szypułkach.

Korzeń: Ma głęboki system korzeniowy. Oprócz głębokiego korzenia
palowego wytwarza silne i również dość głębokie korzenie boczne.
Dzięki temu jest odporny na silne wiatry.

Roślina ozdobna. Sadzony w parkach. Odporny na
naczyniową chorobę wiązów.

Drewno jest mniej cenne, niż u wiązu polnego i górskiego.
Znajduje zastosowanie w budownictwie wodnym i
meblarstwie (m.in. do wyrobu sklejek).

Dąb szypułkowy – gatunek typowy
dla rodzaju dębów,
obejmującego drzewa liściaste z
rodziny bukowatych. Jest gatunkiem
długowiecznym, żyje ponad 700 lat.

Pokrój: Drzewo rosnące swobodnie wykształca szeroką koronę. Korona młodych drzew jest
kulista, z czasem staje się kopułowata.

Pień i pędy: Drzewo rosnące swobodnie ma krótki, konary są grube, nisko osadzone i
rozłożyste.. Młode drzewo ma korę gładką, błyszczącą, brązowawą lub białoszarą, stare –
grubą, szarą do ciemnoszarej, głęboko, podłużnie spękaną

Pąki: Pąki skrętoległe , jajowate, na wierzchołku słabo zaostrzone,
na przekroju poprzecznym mają kształt zbliżony do pięciokąta.

Liście: Ułożone są skrętolegle. Mają blaszkę liściową nieregularną, odwrotnie jajowatą. Na
wierzchołku blaszka jest zaokrąglona lub nawet wycięta, a u nasady uszkowata. Liście są
skórzaste.

Kwiaty:

Kwiaty męskie – długie i wiotkie, luźno zwisające kotki zgrupowane po kilka sztuk i
wyrastające z pąków bocznych zeszłorocznych pędów. Kolor żółtawozielony. Kwiaty żeńskie –
mało widoczne, drobne, kształt cebulkowaty.

Owoce: Orzechy potocznie nazywane żołędziami.
Korzeń: Głęboki, palowy na glebach głębokich i świeżych,
powierzchniowy na glebach płytkich.

Surowiec drzewny
Drewno dębowe jest cenione w stolarstwie, bednarstwie i szkutnictwie (twardością
niekiedy przewyższa drewno bukowe). Dawniej wykorzystywane również w
kołodziejstwie oraz jako materiał konstrukcyjny.

Roślina lecznicza
Galasy

Garbarstwo
Żołędzie jako pokarm dla zwierząt leśnych.

Roślina ozdobna: niektóre odmiany są bardzo dekoracyjne. Często sadzony
jako drzewo pamiątkowe, żyje najdłużej z krajowych drzew liściastych. Dobrze
znosi cięcie, dzięki czemu może być stosowany na żywopłoty i
formowane szpalery. Wykorzystywany także do obsadzania parków,
osiedli oraz do nasadzeń przydrożnych.


Slide 33

Pomnik przyrody – prawnie chroniony
twór przyrody, szczególnie cenny ze względów
naukowych, zabytkowych, kulturowych i innych

Aktualny wzór oznaczenia pomnika przyrody w Polsce

Termin został wprowadzony przez Aleksandra von Humboldta na
przełomie XVIII i XIX wieku, co dało początek kierunkowi
konserwatorskiemu w ochronie przyrody..

Znaczącym propagatorem objęcia ochroną starych drzew był Hugo
Conwentz. Pod postacią pomnika przyrody proponował objąć także
rzadkie gatunki roślin i zwierząt.

DATA I MIEJSCE
URODZENIA

14 WRZEŚNIA 1769
BERLIN

IMIĘ I NAZWISKO PRZY
NARODZENIU

Friedrich Wilhelm
Heinrich Alexander von
Humboldt

DATA I MIEJSCE ŚMIERCI 6 MAJA 1859 BERLIN
ZAWÓD

PRZYRONIK, GEOGRAF,
GEOLOG, ASTRONOM

NARODOWOŚĆ

NIEMIECKA

EDUKACJA

Universität Viadrina

ALMA MATER

Uniwersytet w
Getyndze,
Technische Universität
Bergakademie Freiberg

Alexander von Humboldt

(ur. 20 stycznia 1855 w
miejscowości Święty
Wojciech koło Gdańska, zm. 12
maja 1922 w Berlinie) – botanik
niemiecki, twórca nowego znaczenia
pojęcia „pomnik przyrody”, pionier
europejskiej ochrony przyrody,
propagator idei parków narodowych,
inicjator rezerwatu w Górkach
Wschodnich, na terenie którego
znajduje się obecnie rezerwat „Mewia
Łacha”, dyrektor muzeum
przyrodniczego w Zielonej Bramie
(Zachodniopruskie Muzeum
Prowincjonalne).

Hugo Wilhelm Conwentz

Po I wojnie światowej, jesienią 1918 roku ukazał się dekret Rady
Regencyjnej o opiece nad zabytkami sztuki i kultury oraz
rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia
Publicznego o ochronie niektórych zabytków przyrody z 15 września
1919 roku. Później wydano rozporządzenie Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej o opiece nad zabytkami z 6 marca 1928
roku, gdzie po raz pierwszy padły słowa o ochronie alei
przydrożnych.
Następnymi aktami prawnymi regulującymi ochronę pojedynczych
wartości przyrodniczych była ustawa o ochronie przyrody
z 1934, 1949, 1991 i 2004 roku.

„Pomnikami przyrody są pojedyncze twory
przyrody ożywionej i nieożywionej lub ich
skupienia o szczególnej wartości przyrodniczej,
naukowej, kulturowej, historycznej lub
krajobrazowej oraz odznaczające się
indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród
innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa,
krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła,
wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy
narzutowe oraz jaskinie.”

Dąb Bartek – jeden z najstarszych w Polsce dębów, od
1954 r. chroniony jako pomnik przyrody, rosnący
przy drodze we wsi Zagnańsk, w województwie
świętokrzyskim.

Według pomiarów z 2013 roku
drzewo ma 28,5 metra wysokości,
a obwód 985cm. Według danych
z Nadleśnictwa Zagnańsk obwód
pnia wynosi na wysokości 1,30 m
– 9,85 m, a przy ziemi 13,4 m,
rozpiętość korony 20 m x 40 m,
okap korony 720
m³, pierśnica 3,14 m. Miąższość
całego drzewa wynosi ok. 72 m³,
miąższość grubizny całego
drzewa ok. 65 m³, w tym pień
główny – ok. 46 m³.

*Według jednej z legend Jan III
Sobieski i Marysieńka ukryli w Bartku skarby.
*Na pniu Bartka, od strony południowowschodniej zawieszone są dwie figury
ukrzyżowanego Chrystusa, odlane
prawdopodobnie w miejscowych fabrykach
żelaza. Na jednej z figur widoczny jest rok
1853. Według ustnych przekazów, miały one
być umieszczone na pamiątkę powieszenia
na Bartku dwóch oficerów powstańczych
z powstania styczniowego. Według innej
wersji podania, odlew miał być zawieszony
na pamiątkę zwycięstwa Sobieskiego pod
Wiedniem, a drugi został umieszczony na
Bartku na pamiątkę wygaśnięcia
epidemii cholery w 1853 r.

Kasztanowiec – rodzaj drzew, rzadziej krzewów należących do
rodziny mydleńcowatych. Obejmuje ok. 25 gatunków pochodzących z
południowo-wschodniej Europy, Ameryki
Północnej oraz Azji wschodniej. W Polsce wszystkie uprawiane gatunki
są introdukowane* przez człowieka. Gatunkiem
typowym jest kasztanowiec zwyczajny

*jest to celowe wprowadzenie przez człowieka
na teren uprawy chronionej organizmów
pożytecznych

Pokrój: Dorastają nawet do 40 m wysokości.
Pąki: Duże, charakterystyczne dla całego rodzaju,
kleiste lub suche.

Liście: Ustawione naprzeciwlegle,
dłoniastodzielne, złożone z 5–9 listków na długich ogonkach.

Kwiaty: Obupłciowe lub rozdzielnopłciowe w tym samym kwiatostanie, zazwyczaj
zebrane w okazałe, wyprostowane wiechy o wys. do 30 cm, w kolorze białym,
żółtawym, różowym lub czerwonym. Kwiat składa się 4–5 płatków i tyluż działek
kielicha. Płatki opatrzone paznokciem. Pręcików jest 5–9, słupek jeden, górny.

Owoce: Torebka gładka lub kolczasta, rozpadająca się po dojrzeniu na trzy
części. Nasiona bardzo duże, ciemnobrązowe z kolistym znacznikiem (hilum),
popularnie nazywane „kasztanami”.

Rośliny ozdobne: Niektóre gatunki są sadzone jako drzewa
parkowe i alejowe oraz do nasadzeń przydrożnych. Trochę
kłopotliwe ze względu na jesienne zaśmiecanie otoczenia.

Rośliny lecznicze: Niektóre gatunki są stosowane w medycynie
ludowej i homeopatii.

Wiąz szypułkowy, limak –
gatunek drzewa należący do
rodziny wiązowatych.

Pokrój: Drzewo o szerokiej, kopulastej lub pucharowato rozszerzonej ku górze koronie i o
wysokości do 35-40m.

Pędy: Pędy, nawet starsze gałązki, szczeciniasto owłosione. Pączki jednakowej wielkości i
kształtu. Łuski dwubarwne – jasnobrunatne z ciemniejszymi brzegami. Pączki ostre. Pęd
bruzdowany, bardzo gęsto się rozgałęzia.

Liście: Liście o kształcie eliptycznym lub odwrotnie jajowatym. Charakterystyczną cechą tego
gatunku jest silna asymetryczność liści u nasady. Z wierzchu liście są gładkie lub nieco szorstkie,
od spodu miękko omszone. Ogonek liściowy krótki (4-6mm).

Kwiaty: Na długich, zwisających szypułkach. Okwiat 6-dzielny o orzęsionych brzegach.
Pręciki (6-8) o fioletowych pylnikach. Znamiona białe. Kwitnie od marca do kwietnia.

Owoce: Owocem jest spłaszczony orzeszek otoczony dokoła pergaminowatym skrzydełkiem.
Owoce niewielkie, gęsto i drobno orzęsione, zwisające na długich i cienkich szypułkach.

Korzeń: Ma głęboki system korzeniowy. Oprócz głębokiego korzenia
palowego wytwarza silne i również dość głębokie korzenie boczne.
Dzięki temu jest odporny na silne wiatry.

Roślina ozdobna. Sadzony w parkach. Odporny na
naczyniową chorobę wiązów.

Drewno jest mniej cenne, niż u wiązu polnego i górskiego.
Znajduje zastosowanie w budownictwie wodnym i
meblarstwie (m.in. do wyrobu sklejek).

Dąb szypułkowy – gatunek typowy
dla rodzaju dębów,
obejmującego drzewa liściaste z
rodziny bukowatych. Jest gatunkiem
długowiecznym, żyje ponad 700 lat.

Pokrój: Drzewo rosnące swobodnie wykształca szeroką koronę. Korona młodych drzew jest
kulista, z czasem staje się kopułowata.

Pień i pędy: Drzewo rosnące swobodnie ma krótki, konary są grube, nisko osadzone i
rozłożyste.. Młode drzewo ma korę gładką, błyszczącą, brązowawą lub białoszarą, stare –
grubą, szarą do ciemnoszarej, głęboko, podłużnie spękaną

Pąki: Pąki skrętoległe , jajowate, na wierzchołku słabo zaostrzone,
na przekroju poprzecznym mają kształt zbliżony do pięciokąta.

Liście: Ułożone są skrętolegle. Mają blaszkę liściową nieregularną, odwrotnie jajowatą. Na
wierzchołku blaszka jest zaokrąglona lub nawet wycięta, a u nasady uszkowata. Liście są
skórzaste.

Kwiaty:

Kwiaty męskie – długie i wiotkie, luźno zwisające kotki zgrupowane po kilka sztuk i
wyrastające z pąków bocznych zeszłorocznych pędów. Kolor żółtawozielony. Kwiaty żeńskie –
mało widoczne, drobne, kształt cebulkowaty.

Owoce: Orzechy potocznie nazywane żołędziami.
Korzeń: Głęboki, palowy na glebach głębokich i świeżych,
powierzchniowy na glebach płytkich.

Surowiec drzewny
Drewno dębowe jest cenione w stolarstwie, bednarstwie i szkutnictwie (twardością
niekiedy przewyższa drewno bukowe). Dawniej wykorzystywane również w
kołodziejstwie oraz jako materiał konstrukcyjny.

Roślina lecznicza
Galasy

Garbarstwo
Żołędzie jako pokarm dla zwierząt leśnych.

Roślina ozdobna: niektóre odmiany są bardzo dekoracyjne. Często sadzony
jako drzewo pamiątkowe, żyje najdłużej z krajowych drzew liściastych. Dobrze
znosi cięcie, dzięki czemu może być stosowany na żywopłoty i
formowane szpalery. Wykorzystywany także do obsadzania parków,
osiedli oraz do nasadzeń przydrożnych.


Slide 34

Pomnik przyrody – prawnie chroniony
twór przyrody, szczególnie cenny ze względów
naukowych, zabytkowych, kulturowych i innych

Aktualny wzór oznaczenia pomnika przyrody w Polsce

Termin został wprowadzony przez Aleksandra von Humboldta na
przełomie XVIII i XIX wieku, co dało początek kierunkowi
konserwatorskiemu w ochronie przyrody..

Znaczącym propagatorem objęcia ochroną starych drzew był Hugo
Conwentz. Pod postacią pomnika przyrody proponował objąć także
rzadkie gatunki roślin i zwierząt.

DATA I MIEJSCE
URODZENIA

14 WRZEŚNIA 1769
BERLIN

IMIĘ I NAZWISKO PRZY
NARODZENIU

Friedrich Wilhelm
Heinrich Alexander von
Humboldt

DATA I MIEJSCE ŚMIERCI 6 MAJA 1859 BERLIN
ZAWÓD

PRZYRONIK, GEOGRAF,
GEOLOG, ASTRONOM

NARODOWOŚĆ

NIEMIECKA

EDUKACJA

Universität Viadrina

ALMA MATER

Uniwersytet w
Getyndze,
Technische Universität
Bergakademie Freiberg

Alexander von Humboldt

(ur. 20 stycznia 1855 w
miejscowości Święty
Wojciech koło Gdańska, zm. 12
maja 1922 w Berlinie) – botanik
niemiecki, twórca nowego znaczenia
pojęcia „pomnik przyrody”, pionier
europejskiej ochrony przyrody,
propagator idei parków narodowych,
inicjator rezerwatu w Górkach
Wschodnich, na terenie którego
znajduje się obecnie rezerwat „Mewia
Łacha”, dyrektor muzeum
przyrodniczego w Zielonej Bramie
(Zachodniopruskie Muzeum
Prowincjonalne).

Hugo Wilhelm Conwentz

Po I wojnie światowej, jesienią 1918 roku ukazał się dekret Rady
Regencyjnej o opiece nad zabytkami sztuki i kultury oraz
rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia
Publicznego o ochronie niektórych zabytków przyrody z 15 września
1919 roku. Później wydano rozporządzenie Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej o opiece nad zabytkami z 6 marca 1928
roku, gdzie po raz pierwszy padły słowa o ochronie alei
przydrożnych.
Następnymi aktami prawnymi regulującymi ochronę pojedynczych
wartości przyrodniczych była ustawa o ochronie przyrody
z 1934, 1949, 1991 i 2004 roku.

„Pomnikami przyrody są pojedyncze twory
przyrody ożywionej i nieożywionej lub ich
skupienia o szczególnej wartości przyrodniczej,
naukowej, kulturowej, historycznej lub
krajobrazowej oraz odznaczające się
indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród
innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa,
krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła,
wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy
narzutowe oraz jaskinie.”

Dąb Bartek – jeden z najstarszych w Polsce dębów, od
1954 r. chroniony jako pomnik przyrody, rosnący
przy drodze we wsi Zagnańsk, w województwie
świętokrzyskim.

Według pomiarów z 2013 roku
drzewo ma 28,5 metra wysokości,
a obwód 985cm. Według danych
z Nadleśnictwa Zagnańsk obwód
pnia wynosi na wysokości 1,30 m
– 9,85 m, a przy ziemi 13,4 m,
rozpiętość korony 20 m x 40 m,
okap korony 720
m³, pierśnica 3,14 m. Miąższość
całego drzewa wynosi ok. 72 m³,
miąższość grubizny całego
drzewa ok. 65 m³, w tym pień
główny – ok. 46 m³.

*Według jednej z legend Jan III
Sobieski i Marysieńka ukryli w Bartku skarby.
*Na pniu Bartka, od strony południowowschodniej zawieszone są dwie figury
ukrzyżowanego Chrystusa, odlane
prawdopodobnie w miejscowych fabrykach
żelaza. Na jednej z figur widoczny jest rok
1853. Według ustnych przekazów, miały one
być umieszczone na pamiątkę powieszenia
na Bartku dwóch oficerów powstańczych
z powstania styczniowego. Według innej
wersji podania, odlew miał być zawieszony
na pamiątkę zwycięstwa Sobieskiego pod
Wiedniem, a drugi został umieszczony na
Bartku na pamiątkę wygaśnięcia
epidemii cholery w 1853 r.

Kasztanowiec – rodzaj drzew, rzadziej krzewów należących do
rodziny mydleńcowatych. Obejmuje ok. 25 gatunków pochodzących z
południowo-wschodniej Europy, Ameryki
Północnej oraz Azji wschodniej. W Polsce wszystkie uprawiane gatunki
są introdukowane* przez człowieka. Gatunkiem
typowym jest kasztanowiec zwyczajny

*jest to celowe wprowadzenie przez człowieka
na teren uprawy chronionej organizmów
pożytecznych

Pokrój: Dorastają nawet do 40 m wysokości.
Pąki: Duże, charakterystyczne dla całego rodzaju,
kleiste lub suche.

Liście: Ustawione naprzeciwlegle,
dłoniastodzielne, złożone z 5–9 listków na długich ogonkach.

Kwiaty: Obupłciowe lub rozdzielnopłciowe w tym samym kwiatostanie, zazwyczaj
zebrane w okazałe, wyprostowane wiechy o wys. do 30 cm, w kolorze białym,
żółtawym, różowym lub czerwonym. Kwiat składa się 4–5 płatków i tyluż działek
kielicha. Płatki opatrzone paznokciem. Pręcików jest 5–9, słupek jeden, górny.

Owoce: Torebka gładka lub kolczasta, rozpadająca się po dojrzeniu na trzy
części. Nasiona bardzo duże, ciemnobrązowe z kolistym znacznikiem (hilum),
popularnie nazywane „kasztanami”.

Rośliny ozdobne: Niektóre gatunki są sadzone jako drzewa
parkowe i alejowe oraz do nasadzeń przydrożnych. Trochę
kłopotliwe ze względu na jesienne zaśmiecanie otoczenia.

Rośliny lecznicze: Niektóre gatunki są stosowane w medycynie
ludowej i homeopatii.

Wiąz szypułkowy, limak –
gatunek drzewa należący do
rodziny wiązowatych.

Pokrój: Drzewo o szerokiej, kopulastej lub pucharowato rozszerzonej ku górze koronie i o
wysokości do 35-40m.

Pędy: Pędy, nawet starsze gałązki, szczeciniasto owłosione. Pączki jednakowej wielkości i
kształtu. Łuski dwubarwne – jasnobrunatne z ciemniejszymi brzegami. Pączki ostre. Pęd
bruzdowany, bardzo gęsto się rozgałęzia.

Liście: Liście o kształcie eliptycznym lub odwrotnie jajowatym. Charakterystyczną cechą tego
gatunku jest silna asymetryczność liści u nasady. Z wierzchu liście są gładkie lub nieco szorstkie,
od spodu miękko omszone. Ogonek liściowy krótki (4-6mm).

Kwiaty: Na długich, zwisających szypułkach. Okwiat 6-dzielny o orzęsionych brzegach.
Pręciki (6-8) o fioletowych pylnikach. Znamiona białe. Kwitnie od marca do kwietnia.

Owoce: Owocem jest spłaszczony orzeszek otoczony dokoła pergaminowatym skrzydełkiem.
Owoce niewielkie, gęsto i drobno orzęsione, zwisające na długich i cienkich szypułkach.

Korzeń: Ma głęboki system korzeniowy. Oprócz głębokiego korzenia
palowego wytwarza silne i również dość głębokie korzenie boczne.
Dzięki temu jest odporny na silne wiatry.

Roślina ozdobna. Sadzony w parkach. Odporny na
naczyniową chorobę wiązów.

Drewno jest mniej cenne, niż u wiązu polnego i górskiego.
Znajduje zastosowanie w budownictwie wodnym i
meblarstwie (m.in. do wyrobu sklejek).

Dąb szypułkowy – gatunek typowy
dla rodzaju dębów,
obejmującego drzewa liściaste z
rodziny bukowatych. Jest gatunkiem
długowiecznym, żyje ponad 700 lat.

Pokrój: Drzewo rosnące swobodnie wykształca szeroką koronę. Korona młodych drzew jest
kulista, z czasem staje się kopułowata.

Pień i pędy: Drzewo rosnące swobodnie ma krótki, konary są grube, nisko osadzone i
rozłożyste.. Młode drzewo ma korę gładką, błyszczącą, brązowawą lub białoszarą, stare –
grubą, szarą do ciemnoszarej, głęboko, podłużnie spękaną

Pąki: Pąki skrętoległe , jajowate, na wierzchołku słabo zaostrzone,
na przekroju poprzecznym mają kształt zbliżony do pięciokąta.

Liście: Ułożone są skrętolegle. Mają blaszkę liściową nieregularną, odwrotnie jajowatą. Na
wierzchołku blaszka jest zaokrąglona lub nawet wycięta, a u nasady uszkowata. Liście są
skórzaste.

Kwiaty:

Kwiaty męskie – długie i wiotkie, luźno zwisające kotki zgrupowane po kilka sztuk i
wyrastające z pąków bocznych zeszłorocznych pędów. Kolor żółtawozielony. Kwiaty żeńskie –
mało widoczne, drobne, kształt cebulkowaty.

Owoce: Orzechy potocznie nazywane żołędziami.
Korzeń: Głęboki, palowy na glebach głębokich i świeżych,
powierzchniowy na glebach płytkich.

Surowiec drzewny
Drewno dębowe jest cenione w stolarstwie, bednarstwie i szkutnictwie (twardością
niekiedy przewyższa drewno bukowe). Dawniej wykorzystywane również w
kołodziejstwie oraz jako materiał konstrukcyjny.

Roślina lecznicza
Galasy

Garbarstwo
Żołędzie jako pokarm dla zwierząt leśnych.

Roślina ozdobna: niektóre odmiany są bardzo dekoracyjne. Często sadzony
jako drzewo pamiątkowe, żyje najdłużej z krajowych drzew liściastych. Dobrze
znosi cięcie, dzięki czemu może być stosowany na żywopłoty i
formowane szpalery. Wykorzystywany także do obsadzania parków,
osiedli oraz do nasadzeń przydrożnych.


Slide 35

Pomnik przyrody – prawnie chroniony
twór przyrody, szczególnie cenny ze względów
naukowych, zabytkowych, kulturowych i innych

Aktualny wzór oznaczenia pomnika przyrody w Polsce

Termin został wprowadzony przez Aleksandra von Humboldta na
przełomie XVIII i XIX wieku, co dało początek kierunkowi
konserwatorskiemu w ochronie przyrody..

Znaczącym propagatorem objęcia ochroną starych drzew był Hugo
Conwentz. Pod postacią pomnika przyrody proponował objąć także
rzadkie gatunki roślin i zwierząt.

DATA I MIEJSCE
URODZENIA

14 WRZEŚNIA 1769
BERLIN

IMIĘ I NAZWISKO PRZY
NARODZENIU

Friedrich Wilhelm
Heinrich Alexander von
Humboldt

DATA I MIEJSCE ŚMIERCI 6 MAJA 1859 BERLIN
ZAWÓD

PRZYRONIK, GEOGRAF,
GEOLOG, ASTRONOM

NARODOWOŚĆ

NIEMIECKA

EDUKACJA

Universität Viadrina

ALMA MATER

Uniwersytet w
Getyndze,
Technische Universität
Bergakademie Freiberg

Alexander von Humboldt

(ur. 20 stycznia 1855 w
miejscowości Święty
Wojciech koło Gdańska, zm. 12
maja 1922 w Berlinie) – botanik
niemiecki, twórca nowego znaczenia
pojęcia „pomnik przyrody”, pionier
europejskiej ochrony przyrody,
propagator idei parków narodowych,
inicjator rezerwatu w Górkach
Wschodnich, na terenie którego
znajduje się obecnie rezerwat „Mewia
Łacha”, dyrektor muzeum
przyrodniczego w Zielonej Bramie
(Zachodniopruskie Muzeum
Prowincjonalne).

Hugo Wilhelm Conwentz

Po I wojnie światowej, jesienią 1918 roku ukazał się dekret Rady
Regencyjnej o opiece nad zabytkami sztuki i kultury oraz
rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia
Publicznego o ochronie niektórych zabytków przyrody z 15 września
1919 roku. Później wydano rozporządzenie Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej o opiece nad zabytkami z 6 marca 1928
roku, gdzie po raz pierwszy padły słowa o ochronie alei
przydrożnych.
Następnymi aktami prawnymi regulującymi ochronę pojedynczych
wartości przyrodniczych była ustawa o ochronie przyrody
z 1934, 1949, 1991 i 2004 roku.

„Pomnikami przyrody są pojedyncze twory
przyrody ożywionej i nieożywionej lub ich
skupienia o szczególnej wartości przyrodniczej,
naukowej, kulturowej, historycznej lub
krajobrazowej oraz odznaczające się
indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród
innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa,
krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła,
wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy
narzutowe oraz jaskinie.”

Dąb Bartek – jeden z najstarszych w Polsce dębów, od
1954 r. chroniony jako pomnik przyrody, rosnący
przy drodze we wsi Zagnańsk, w województwie
świętokrzyskim.

Według pomiarów z 2013 roku
drzewo ma 28,5 metra wysokości,
a obwód 985cm. Według danych
z Nadleśnictwa Zagnańsk obwód
pnia wynosi na wysokości 1,30 m
– 9,85 m, a przy ziemi 13,4 m,
rozpiętość korony 20 m x 40 m,
okap korony 720
m³, pierśnica 3,14 m. Miąższość
całego drzewa wynosi ok. 72 m³,
miąższość grubizny całego
drzewa ok. 65 m³, w tym pień
główny – ok. 46 m³.

*Według jednej z legend Jan III
Sobieski i Marysieńka ukryli w Bartku skarby.
*Na pniu Bartka, od strony południowowschodniej zawieszone są dwie figury
ukrzyżowanego Chrystusa, odlane
prawdopodobnie w miejscowych fabrykach
żelaza. Na jednej z figur widoczny jest rok
1853. Według ustnych przekazów, miały one
być umieszczone na pamiątkę powieszenia
na Bartku dwóch oficerów powstańczych
z powstania styczniowego. Według innej
wersji podania, odlew miał być zawieszony
na pamiątkę zwycięstwa Sobieskiego pod
Wiedniem, a drugi został umieszczony na
Bartku na pamiątkę wygaśnięcia
epidemii cholery w 1853 r.

Kasztanowiec – rodzaj drzew, rzadziej krzewów należących do
rodziny mydleńcowatych. Obejmuje ok. 25 gatunków pochodzących z
południowo-wschodniej Europy, Ameryki
Północnej oraz Azji wschodniej. W Polsce wszystkie uprawiane gatunki
są introdukowane* przez człowieka. Gatunkiem
typowym jest kasztanowiec zwyczajny

*jest to celowe wprowadzenie przez człowieka
na teren uprawy chronionej organizmów
pożytecznych

Pokrój: Dorastają nawet do 40 m wysokości.
Pąki: Duże, charakterystyczne dla całego rodzaju,
kleiste lub suche.

Liście: Ustawione naprzeciwlegle,
dłoniastodzielne, złożone z 5–9 listków na długich ogonkach.

Kwiaty: Obupłciowe lub rozdzielnopłciowe w tym samym kwiatostanie, zazwyczaj
zebrane w okazałe, wyprostowane wiechy o wys. do 30 cm, w kolorze białym,
żółtawym, różowym lub czerwonym. Kwiat składa się 4–5 płatków i tyluż działek
kielicha. Płatki opatrzone paznokciem. Pręcików jest 5–9, słupek jeden, górny.

Owoce: Torebka gładka lub kolczasta, rozpadająca się po dojrzeniu na trzy
części. Nasiona bardzo duże, ciemnobrązowe z kolistym znacznikiem (hilum),
popularnie nazywane „kasztanami”.

Rośliny ozdobne: Niektóre gatunki są sadzone jako drzewa
parkowe i alejowe oraz do nasadzeń przydrożnych. Trochę
kłopotliwe ze względu na jesienne zaśmiecanie otoczenia.

Rośliny lecznicze: Niektóre gatunki są stosowane w medycynie
ludowej i homeopatii.

Wiąz szypułkowy, limak –
gatunek drzewa należący do
rodziny wiązowatych.

Pokrój: Drzewo o szerokiej, kopulastej lub pucharowato rozszerzonej ku górze koronie i o
wysokości do 35-40m.

Pędy: Pędy, nawet starsze gałązki, szczeciniasto owłosione. Pączki jednakowej wielkości i
kształtu. Łuski dwubarwne – jasnobrunatne z ciemniejszymi brzegami. Pączki ostre. Pęd
bruzdowany, bardzo gęsto się rozgałęzia.

Liście: Liście o kształcie eliptycznym lub odwrotnie jajowatym. Charakterystyczną cechą tego
gatunku jest silna asymetryczność liści u nasady. Z wierzchu liście są gładkie lub nieco szorstkie,
od spodu miękko omszone. Ogonek liściowy krótki (4-6mm).

Kwiaty: Na długich, zwisających szypułkach. Okwiat 6-dzielny o orzęsionych brzegach.
Pręciki (6-8) o fioletowych pylnikach. Znamiona białe. Kwitnie od marca do kwietnia.

Owoce: Owocem jest spłaszczony orzeszek otoczony dokoła pergaminowatym skrzydełkiem.
Owoce niewielkie, gęsto i drobno orzęsione, zwisające na długich i cienkich szypułkach.

Korzeń: Ma głęboki system korzeniowy. Oprócz głębokiego korzenia
palowego wytwarza silne i również dość głębokie korzenie boczne.
Dzięki temu jest odporny na silne wiatry.

Roślina ozdobna. Sadzony w parkach. Odporny na
naczyniową chorobę wiązów.

Drewno jest mniej cenne, niż u wiązu polnego i górskiego.
Znajduje zastosowanie w budownictwie wodnym i
meblarstwie (m.in. do wyrobu sklejek).

Dąb szypułkowy – gatunek typowy
dla rodzaju dębów,
obejmującego drzewa liściaste z
rodziny bukowatych. Jest gatunkiem
długowiecznym, żyje ponad 700 lat.

Pokrój: Drzewo rosnące swobodnie wykształca szeroką koronę. Korona młodych drzew jest
kulista, z czasem staje się kopułowata.

Pień i pędy: Drzewo rosnące swobodnie ma krótki, konary są grube, nisko osadzone i
rozłożyste.. Młode drzewo ma korę gładką, błyszczącą, brązowawą lub białoszarą, stare –
grubą, szarą do ciemnoszarej, głęboko, podłużnie spękaną

Pąki: Pąki skrętoległe , jajowate, na wierzchołku słabo zaostrzone,
na przekroju poprzecznym mają kształt zbliżony do pięciokąta.

Liście: Ułożone są skrętolegle. Mają blaszkę liściową nieregularną, odwrotnie jajowatą. Na
wierzchołku blaszka jest zaokrąglona lub nawet wycięta, a u nasady uszkowata. Liście są
skórzaste.

Kwiaty:

Kwiaty męskie – długie i wiotkie, luźno zwisające kotki zgrupowane po kilka sztuk i
wyrastające z pąków bocznych zeszłorocznych pędów. Kolor żółtawozielony. Kwiaty żeńskie –
mało widoczne, drobne, kształt cebulkowaty.

Owoce: Orzechy potocznie nazywane żołędziami.
Korzeń: Głęboki, palowy na glebach głębokich i świeżych,
powierzchniowy na glebach płytkich.

Surowiec drzewny
Drewno dębowe jest cenione w stolarstwie, bednarstwie i szkutnictwie (twardością
niekiedy przewyższa drewno bukowe). Dawniej wykorzystywane również w
kołodziejstwie oraz jako materiał konstrukcyjny.

Roślina lecznicza
Galasy

Garbarstwo
Żołędzie jako pokarm dla zwierząt leśnych.

Roślina ozdobna: niektóre odmiany są bardzo dekoracyjne. Często sadzony
jako drzewo pamiątkowe, żyje najdłużej z krajowych drzew liściastych. Dobrze
znosi cięcie, dzięki czemu może być stosowany na żywopłoty i
formowane szpalery. Wykorzystywany także do obsadzania parków,
osiedli oraz do nasadzeń przydrożnych.


Slide 36

Pomnik przyrody – prawnie chroniony
twór przyrody, szczególnie cenny ze względów
naukowych, zabytkowych, kulturowych i innych

Aktualny wzór oznaczenia pomnika przyrody w Polsce

Termin został wprowadzony przez Aleksandra von Humboldta na
przełomie XVIII i XIX wieku, co dało początek kierunkowi
konserwatorskiemu w ochronie przyrody..

Znaczącym propagatorem objęcia ochroną starych drzew był Hugo
Conwentz. Pod postacią pomnika przyrody proponował objąć także
rzadkie gatunki roślin i zwierząt.

DATA I MIEJSCE
URODZENIA

14 WRZEŚNIA 1769
BERLIN

IMIĘ I NAZWISKO PRZY
NARODZENIU

Friedrich Wilhelm
Heinrich Alexander von
Humboldt

DATA I MIEJSCE ŚMIERCI 6 MAJA 1859 BERLIN
ZAWÓD

PRZYRONIK, GEOGRAF,
GEOLOG, ASTRONOM

NARODOWOŚĆ

NIEMIECKA

EDUKACJA

Universität Viadrina

ALMA MATER

Uniwersytet w
Getyndze,
Technische Universität
Bergakademie Freiberg

Alexander von Humboldt

(ur. 20 stycznia 1855 w
miejscowości Święty
Wojciech koło Gdańska, zm. 12
maja 1922 w Berlinie) – botanik
niemiecki, twórca nowego znaczenia
pojęcia „pomnik przyrody”, pionier
europejskiej ochrony przyrody,
propagator idei parków narodowych,
inicjator rezerwatu w Górkach
Wschodnich, na terenie którego
znajduje się obecnie rezerwat „Mewia
Łacha”, dyrektor muzeum
przyrodniczego w Zielonej Bramie
(Zachodniopruskie Muzeum
Prowincjonalne).

Hugo Wilhelm Conwentz

Po I wojnie światowej, jesienią 1918 roku ukazał się dekret Rady
Regencyjnej o opiece nad zabytkami sztuki i kultury oraz
rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia
Publicznego o ochronie niektórych zabytków przyrody z 15 września
1919 roku. Później wydano rozporządzenie Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej o opiece nad zabytkami z 6 marca 1928
roku, gdzie po raz pierwszy padły słowa o ochronie alei
przydrożnych.
Następnymi aktami prawnymi regulującymi ochronę pojedynczych
wartości przyrodniczych była ustawa o ochronie przyrody
z 1934, 1949, 1991 i 2004 roku.

„Pomnikami przyrody są pojedyncze twory
przyrody ożywionej i nieożywionej lub ich
skupienia o szczególnej wartości przyrodniczej,
naukowej, kulturowej, historycznej lub
krajobrazowej oraz odznaczające się
indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród
innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa,
krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła,
wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy
narzutowe oraz jaskinie.”

Dąb Bartek – jeden z najstarszych w Polsce dębów, od
1954 r. chroniony jako pomnik przyrody, rosnący
przy drodze we wsi Zagnańsk, w województwie
świętokrzyskim.

Według pomiarów z 2013 roku
drzewo ma 28,5 metra wysokości,
a obwód 985cm. Według danych
z Nadleśnictwa Zagnańsk obwód
pnia wynosi na wysokości 1,30 m
– 9,85 m, a przy ziemi 13,4 m,
rozpiętość korony 20 m x 40 m,
okap korony 720
m³, pierśnica 3,14 m. Miąższość
całego drzewa wynosi ok. 72 m³,
miąższość grubizny całego
drzewa ok. 65 m³, w tym pień
główny – ok. 46 m³.

*Według jednej z legend Jan III
Sobieski i Marysieńka ukryli w Bartku skarby.
*Na pniu Bartka, od strony południowowschodniej zawieszone są dwie figury
ukrzyżowanego Chrystusa, odlane
prawdopodobnie w miejscowych fabrykach
żelaza. Na jednej z figur widoczny jest rok
1853. Według ustnych przekazów, miały one
być umieszczone na pamiątkę powieszenia
na Bartku dwóch oficerów powstańczych
z powstania styczniowego. Według innej
wersji podania, odlew miał być zawieszony
na pamiątkę zwycięstwa Sobieskiego pod
Wiedniem, a drugi został umieszczony na
Bartku na pamiątkę wygaśnięcia
epidemii cholery w 1853 r.

Kasztanowiec – rodzaj drzew, rzadziej krzewów należących do
rodziny mydleńcowatych. Obejmuje ok. 25 gatunków pochodzących z
południowo-wschodniej Europy, Ameryki
Północnej oraz Azji wschodniej. W Polsce wszystkie uprawiane gatunki
są introdukowane* przez człowieka. Gatunkiem
typowym jest kasztanowiec zwyczajny

*jest to celowe wprowadzenie przez człowieka
na teren uprawy chronionej organizmów
pożytecznych

Pokrój: Dorastają nawet do 40 m wysokości.
Pąki: Duże, charakterystyczne dla całego rodzaju,
kleiste lub suche.

Liście: Ustawione naprzeciwlegle,
dłoniastodzielne, złożone z 5–9 listków na długich ogonkach.

Kwiaty: Obupłciowe lub rozdzielnopłciowe w tym samym kwiatostanie, zazwyczaj
zebrane w okazałe, wyprostowane wiechy o wys. do 30 cm, w kolorze białym,
żółtawym, różowym lub czerwonym. Kwiat składa się 4–5 płatków i tyluż działek
kielicha. Płatki opatrzone paznokciem. Pręcików jest 5–9, słupek jeden, górny.

Owoce: Torebka gładka lub kolczasta, rozpadająca się po dojrzeniu na trzy
części. Nasiona bardzo duże, ciemnobrązowe z kolistym znacznikiem (hilum),
popularnie nazywane „kasztanami”.

Rośliny ozdobne: Niektóre gatunki są sadzone jako drzewa
parkowe i alejowe oraz do nasadzeń przydrożnych. Trochę
kłopotliwe ze względu na jesienne zaśmiecanie otoczenia.

Rośliny lecznicze: Niektóre gatunki są stosowane w medycynie
ludowej i homeopatii.

Wiąz szypułkowy, limak –
gatunek drzewa należący do
rodziny wiązowatych.

Pokrój: Drzewo o szerokiej, kopulastej lub pucharowato rozszerzonej ku górze koronie i o
wysokości do 35-40m.

Pędy: Pędy, nawet starsze gałązki, szczeciniasto owłosione. Pączki jednakowej wielkości i
kształtu. Łuski dwubarwne – jasnobrunatne z ciemniejszymi brzegami. Pączki ostre. Pęd
bruzdowany, bardzo gęsto się rozgałęzia.

Liście: Liście o kształcie eliptycznym lub odwrotnie jajowatym. Charakterystyczną cechą tego
gatunku jest silna asymetryczność liści u nasady. Z wierzchu liście są gładkie lub nieco szorstkie,
od spodu miękko omszone. Ogonek liściowy krótki (4-6mm).

Kwiaty: Na długich, zwisających szypułkach. Okwiat 6-dzielny o orzęsionych brzegach.
Pręciki (6-8) o fioletowych pylnikach. Znamiona białe. Kwitnie od marca do kwietnia.

Owoce: Owocem jest spłaszczony orzeszek otoczony dokoła pergaminowatym skrzydełkiem.
Owoce niewielkie, gęsto i drobno orzęsione, zwisające na długich i cienkich szypułkach.

Korzeń: Ma głęboki system korzeniowy. Oprócz głębokiego korzenia
palowego wytwarza silne i również dość głębokie korzenie boczne.
Dzięki temu jest odporny na silne wiatry.

Roślina ozdobna. Sadzony w parkach. Odporny na
naczyniową chorobę wiązów.

Drewno jest mniej cenne, niż u wiązu polnego i górskiego.
Znajduje zastosowanie w budownictwie wodnym i
meblarstwie (m.in. do wyrobu sklejek).

Dąb szypułkowy – gatunek typowy
dla rodzaju dębów,
obejmującego drzewa liściaste z
rodziny bukowatych. Jest gatunkiem
długowiecznym, żyje ponad 700 lat.

Pokrój: Drzewo rosnące swobodnie wykształca szeroką koronę. Korona młodych drzew jest
kulista, z czasem staje się kopułowata.

Pień i pędy: Drzewo rosnące swobodnie ma krótki, konary są grube, nisko osadzone i
rozłożyste.. Młode drzewo ma korę gładką, błyszczącą, brązowawą lub białoszarą, stare –
grubą, szarą do ciemnoszarej, głęboko, podłużnie spękaną

Pąki: Pąki skrętoległe , jajowate, na wierzchołku słabo zaostrzone,
na przekroju poprzecznym mają kształt zbliżony do pięciokąta.

Liście: Ułożone są skrętolegle. Mają blaszkę liściową nieregularną, odwrotnie jajowatą. Na
wierzchołku blaszka jest zaokrąglona lub nawet wycięta, a u nasady uszkowata. Liście są
skórzaste.

Kwiaty:

Kwiaty męskie – długie i wiotkie, luźno zwisające kotki zgrupowane po kilka sztuk i
wyrastające z pąków bocznych zeszłorocznych pędów. Kolor żółtawozielony. Kwiaty żeńskie –
mało widoczne, drobne, kształt cebulkowaty.

Owoce: Orzechy potocznie nazywane żołędziami.
Korzeń: Głęboki, palowy na glebach głębokich i świeżych,
powierzchniowy na glebach płytkich.

Surowiec drzewny
Drewno dębowe jest cenione w stolarstwie, bednarstwie i szkutnictwie (twardością
niekiedy przewyższa drewno bukowe). Dawniej wykorzystywane również w
kołodziejstwie oraz jako materiał konstrukcyjny.

Roślina lecznicza
Galasy

Garbarstwo
Żołędzie jako pokarm dla zwierząt leśnych.

Roślina ozdobna: niektóre odmiany są bardzo dekoracyjne. Często sadzony
jako drzewo pamiątkowe, żyje najdłużej z krajowych drzew liściastych. Dobrze
znosi cięcie, dzięki czemu może być stosowany na żywopłoty i
formowane szpalery. Wykorzystywany także do obsadzania parków,
osiedli oraz do nasadzeń przydrożnych.


Slide 37

Pomnik przyrody – prawnie chroniony
twór przyrody, szczególnie cenny ze względów
naukowych, zabytkowych, kulturowych i innych

Aktualny wzór oznaczenia pomnika przyrody w Polsce

Termin został wprowadzony przez Aleksandra von Humboldta na
przełomie XVIII i XIX wieku, co dało początek kierunkowi
konserwatorskiemu w ochronie przyrody..

Znaczącym propagatorem objęcia ochroną starych drzew był Hugo
Conwentz. Pod postacią pomnika przyrody proponował objąć także
rzadkie gatunki roślin i zwierząt.

DATA I MIEJSCE
URODZENIA

14 WRZEŚNIA 1769
BERLIN

IMIĘ I NAZWISKO PRZY
NARODZENIU

Friedrich Wilhelm
Heinrich Alexander von
Humboldt

DATA I MIEJSCE ŚMIERCI 6 MAJA 1859 BERLIN
ZAWÓD

PRZYRONIK, GEOGRAF,
GEOLOG, ASTRONOM

NARODOWOŚĆ

NIEMIECKA

EDUKACJA

Universität Viadrina

ALMA MATER

Uniwersytet w
Getyndze,
Technische Universität
Bergakademie Freiberg

Alexander von Humboldt

(ur. 20 stycznia 1855 w
miejscowości Święty
Wojciech koło Gdańska, zm. 12
maja 1922 w Berlinie) – botanik
niemiecki, twórca nowego znaczenia
pojęcia „pomnik przyrody”, pionier
europejskiej ochrony przyrody,
propagator idei parków narodowych,
inicjator rezerwatu w Górkach
Wschodnich, na terenie którego
znajduje się obecnie rezerwat „Mewia
Łacha”, dyrektor muzeum
przyrodniczego w Zielonej Bramie
(Zachodniopruskie Muzeum
Prowincjonalne).

Hugo Wilhelm Conwentz

Po I wojnie światowej, jesienią 1918 roku ukazał się dekret Rady
Regencyjnej o opiece nad zabytkami sztuki i kultury oraz
rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia
Publicznego o ochronie niektórych zabytków przyrody z 15 września
1919 roku. Później wydano rozporządzenie Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej o opiece nad zabytkami z 6 marca 1928
roku, gdzie po raz pierwszy padły słowa o ochronie alei
przydrożnych.
Następnymi aktami prawnymi regulującymi ochronę pojedynczych
wartości przyrodniczych była ustawa o ochronie przyrody
z 1934, 1949, 1991 i 2004 roku.

„Pomnikami przyrody są pojedyncze twory
przyrody ożywionej i nieożywionej lub ich
skupienia o szczególnej wartości przyrodniczej,
naukowej, kulturowej, historycznej lub
krajobrazowej oraz odznaczające się
indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród
innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa,
krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła,
wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy
narzutowe oraz jaskinie.”

Dąb Bartek – jeden z najstarszych w Polsce dębów, od
1954 r. chroniony jako pomnik przyrody, rosnący
przy drodze we wsi Zagnańsk, w województwie
świętokrzyskim.

Według pomiarów z 2013 roku
drzewo ma 28,5 metra wysokości,
a obwód 985cm. Według danych
z Nadleśnictwa Zagnańsk obwód
pnia wynosi na wysokości 1,30 m
– 9,85 m, a przy ziemi 13,4 m,
rozpiętość korony 20 m x 40 m,
okap korony 720
m³, pierśnica 3,14 m. Miąższość
całego drzewa wynosi ok. 72 m³,
miąższość grubizny całego
drzewa ok. 65 m³, w tym pień
główny – ok. 46 m³.

*Według jednej z legend Jan III
Sobieski i Marysieńka ukryli w Bartku skarby.
*Na pniu Bartka, od strony południowowschodniej zawieszone są dwie figury
ukrzyżowanego Chrystusa, odlane
prawdopodobnie w miejscowych fabrykach
żelaza. Na jednej z figur widoczny jest rok
1853. Według ustnych przekazów, miały one
być umieszczone na pamiątkę powieszenia
na Bartku dwóch oficerów powstańczych
z powstania styczniowego. Według innej
wersji podania, odlew miał być zawieszony
na pamiątkę zwycięstwa Sobieskiego pod
Wiedniem, a drugi został umieszczony na
Bartku na pamiątkę wygaśnięcia
epidemii cholery w 1853 r.

Kasztanowiec – rodzaj drzew, rzadziej krzewów należących do
rodziny mydleńcowatych. Obejmuje ok. 25 gatunków pochodzących z
południowo-wschodniej Europy, Ameryki
Północnej oraz Azji wschodniej. W Polsce wszystkie uprawiane gatunki
są introdukowane* przez człowieka. Gatunkiem
typowym jest kasztanowiec zwyczajny

*jest to celowe wprowadzenie przez człowieka
na teren uprawy chronionej organizmów
pożytecznych

Pokrój: Dorastają nawet do 40 m wysokości.
Pąki: Duże, charakterystyczne dla całego rodzaju,
kleiste lub suche.

Liście: Ustawione naprzeciwlegle,
dłoniastodzielne, złożone z 5–9 listków na długich ogonkach.

Kwiaty: Obupłciowe lub rozdzielnopłciowe w tym samym kwiatostanie, zazwyczaj
zebrane w okazałe, wyprostowane wiechy o wys. do 30 cm, w kolorze białym,
żółtawym, różowym lub czerwonym. Kwiat składa się 4–5 płatków i tyluż działek
kielicha. Płatki opatrzone paznokciem. Pręcików jest 5–9, słupek jeden, górny.

Owoce: Torebka gładka lub kolczasta, rozpadająca się po dojrzeniu na trzy
części. Nasiona bardzo duże, ciemnobrązowe z kolistym znacznikiem (hilum),
popularnie nazywane „kasztanami”.

Rośliny ozdobne: Niektóre gatunki są sadzone jako drzewa
parkowe i alejowe oraz do nasadzeń przydrożnych. Trochę
kłopotliwe ze względu na jesienne zaśmiecanie otoczenia.

Rośliny lecznicze: Niektóre gatunki są stosowane w medycynie
ludowej i homeopatii.

Wiąz szypułkowy, limak –
gatunek drzewa należący do
rodziny wiązowatych.

Pokrój: Drzewo o szerokiej, kopulastej lub pucharowato rozszerzonej ku górze koronie i o
wysokości do 35-40m.

Pędy: Pędy, nawet starsze gałązki, szczeciniasto owłosione. Pączki jednakowej wielkości i
kształtu. Łuski dwubarwne – jasnobrunatne z ciemniejszymi brzegami. Pączki ostre. Pęd
bruzdowany, bardzo gęsto się rozgałęzia.

Liście: Liście o kształcie eliptycznym lub odwrotnie jajowatym. Charakterystyczną cechą tego
gatunku jest silna asymetryczność liści u nasady. Z wierzchu liście są gładkie lub nieco szorstkie,
od spodu miękko omszone. Ogonek liściowy krótki (4-6mm).

Kwiaty: Na długich, zwisających szypułkach. Okwiat 6-dzielny o orzęsionych brzegach.
Pręciki (6-8) o fioletowych pylnikach. Znamiona białe. Kwitnie od marca do kwietnia.

Owoce: Owocem jest spłaszczony orzeszek otoczony dokoła pergaminowatym skrzydełkiem.
Owoce niewielkie, gęsto i drobno orzęsione, zwisające na długich i cienkich szypułkach.

Korzeń: Ma głęboki system korzeniowy. Oprócz głębokiego korzenia
palowego wytwarza silne i również dość głębokie korzenie boczne.
Dzięki temu jest odporny na silne wiatry.

Roślina ozdobna. Sadzony w parkach. Odporny na
naczyniową chorobę wiązów.

Drewno jest mniej cenne, niż u wiązu polnego i górskiego.
Znajduje zastosowanie w budownictwie wodnym i
meblarstwie (m.in. do wyrobu sklejek).

Dąb szypułkowy – gatunek typowy
dla rodzaju dębów,
obejmującego drzewa liściaste z
rodziny bukowatych. Jest gatunkiem
długowiecznym, żyje ponad 700 lat.

Pokrój: Drzewo rosnące swobodnie wykształca szeroką koronę. Korona młodych drzew jest
kulista, z czasem staje się kopułowata.

Pień i pędy: Drzewo rosnące swobodnie ma krótki, konary są grube, nisko osadzone i
rozłożyste.. Młode drzewo ma korę gładką, błyszczącą, brązowawą lub białoszarą, stare –
grubą, szarą do ciemnoszarej, głęboko, podłużnie spękaną

Pąki: Pąki skrętoległe , jajowate, na wierzchołku słabo zaostrzone,
na przekroju poprzecznym mają kształt zbliżony do pięciokąta.

Liście: Ułożone są skrętolegle. Mają blaszkę liściową nieregularną, odwrotnie jajowatą. Na
wierzchołku blaszka jest zaokrąglona lub nawet wycięta, a u nasady uszkowata. Liście są
skórzaste.

Kwiaty:

Kwiaty męskie – długie i wiotkie, luźno zwisające kotki zgrupowane po kilka sztuk i
wyrastające z pąków bocznych zeszłorocznych pędów. Kolor żółtawozielony. Kwiaty żeńskie –
mało widoczne, drobne, kształt cebulkowaty.

Owoce: Orzechy potocznie nazywane żołędziami.
Korzeń: Głęboki, palowy na glebach głębokich i świeżych,
powierzchniowy na glebach płytkich.

Surowiec drzewny
Drewno dębowe jest cenione w stolarstwie, bednarstwie i szkutnictwie (twardością
niekiedy przewyższa drewno bukowe). Dawniej wykorzystywane również w
kołodziejstwie oraz jako materiał konstrukcyjny.

Roślina lecznicza
Galasy

Garbarstwo
Żołędzie jako pokarm dla zwierząt leśnych.

Roślina ozdobna: niektóre odmiany są bardzo dekoracyjne. Często sadzony
jako drzewo pamiątkowe, żyje najdłużej z krajowych drzew liściastych. Dobrze
znosi cięcie, dzięki czemu może być stosowany na żywopłoty i
formowane szpalery. Wykorzystywany także do obsadzania parków,
osiedli oraz do nasadzeń przydrożnych.


Slide 38

Pomnik przyrody – prawnie chroniony
twór przyrody, szczególnie cenny ze względów
naukowych, zabytkowych, kulturowych i innych

Aktualny wzór oznaczenia pomnika przyrody w Polsce

Termin został wprowadzony przez Aleksandra von Humboldta na
przełomie XVIII i XIX wieku, co dało początek kierunkowi
konserwatorskiemu w ochronie przyrody..

Znaczącym propagatorem objęcia ochroną starych drzew był Hugo
Conwentz. Pod postacią pomnika przyrody proponował objąć także
rzadkie gatunki roślin i zwierząt.

DATA I MIEJSCE
URODZENIA

14 WRZEŚNIA 1769
BERLIN

IMIĘ I NAZWISKO PRZY
NARODZENIU

Friedrich Wilhelm
Heinrich Alexander von
Humboldt

DATA I MIEJSCE ŚMIERCI 6 MAJA 1859 BERLIN
ZAWÓD

PRZYRONIK, GEOGRAF,
GEOLOG, ASTRONOM

NARODOWOŚĆ

NIEMIECKA

EDUKACJA

Universität Viadrina

ALMA MATER

Uniwersytet w
Getyndze,
Technische Universität
Bergakademie Freiberg

Alexander von Humboldt

(ur. 20 stycznia 1855 w
miejscowości Święty
Wojciech koło Gdańska, zm. 12
maja 1922 w Berlinie) – botanik
niemiecki, twórca nowego znaczenia
pojęcia „pomnik przyrody”, pionier
europejskiej ochrony przyrody,
propagator idei parków narodowych,
inicjator rezerwatu w Górkach
Wschodnich, na terenie którego
znajduje się obecnie rezerwat „Mewia
Łacha”, dyrektor muzeum
przyrodniczego w Zielonej Bramie
(Zachodniopruskie Muzeum
Prowincjonalne).

Hugo Wilhelm Conwentz

Po I wojnie światowej, jesienią 1918 roku ukazał się dekret Rady
Regencyjnej o opiece nad zabytkami sztuki i kultury oraz
rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia
Publicznego o ochronie niektórych zabytków przyrody z 15 września
1919 roku. Później wydano rozporządzenie Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej o opiece nad zabytkami z 6 marca 1928
roku, gdzie po raz pierwszy padły słowa o ochronie alei
przydrożnych.
Następnymi aktami prawnymi regulującymi ochronę pojedynczych
wartości przyrodniczych była ustawa o ochronie przyrody
z 1934, 1949, 1991 i 2004 roku.

„Pomnikami przyrody są pojedyncze twory
przyrody ożywionej i nieożywionej lub ich
skupienia o szczególnej wartości przyrodniczej,
naukowej, kulturowej, historycznej lub
krajobrazowej oraz odznaczające się
indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród
innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa,
krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła,
wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy
narzutowe oraz jaskinie.”

Dąb Bartek – jeden z najstarszych w Polsce dębów, od
1954 r. chroniony jako pomnik przyrody, rosnący
przy drodze we wsi Zagnańsk, w województwie
świętokrzyskim.

Według pomiarów z 2013 roku
drzewo ma 28,5 metra wysokości,
a obwód 985cm. Według danych
z Nadleśnictwa Zagnańsk obwód
pnia wynosi na wysokości 1,30 m
– 9,85 m, a przy ziemi 13,4 m,
rozpiętość korony 20 m x 40 m,
okap korony 720
m³, pierśnica 3,14 m. Miąższość
całego drzewa wynosi ok. 72 m³,
miąższość grubizny całego
drzewa ok. 65 m³, w tym pień
główny – ok. 46 m³.

*Według jednej z legend Jan III
Sobieski i Marysieńka ukryli w Bartku skarby.
*Na pniu Bartka, od strony południowowschodniej zawieszone są dwie figury
ukrzyżowanego Chrystusa, odlane
prawdopodobnie w miejscowych fabrykach
żelaza. Na jednej z figur widoczny jest rok
1853. Według ustnych przekazów, miały one
być umieszczone na pamiątkę powieszenia
na Bartku dwóch oficerów powstańczych
z powstania styczniowego. Według innej
wersji podania, odlew miał być zawieszony
na pamiątkę zwycięstwa Sobieskiego pod
Wiedniem, a drugi został umieszczony na
Bartku na pamiątkę wygaśnięcia
epidemii cholery w 1853 r.

Kasztanowiec – rodzaj drzew, rzadziej krzewów należących do
rodziny mydleńcowatych. Obejmuje ok. 25 gatunków pochodzących z
południowo-wschodniej Europy, Ameryki
Północnej oraz Azji wschodniej. W Polsce wszystkie uprawiane gatunki
są introdukowane* przez człowieka. Gatunkiem
typowym jest kasztanowiec zwyczajny

*jest to celowe wprowadzenie przez człowieka
na teren uprawy chronionej organizmów
pożytecznych

Pokrój: Dorastają nawet do 40 m wysokości.
Pąki: Duże, charakterystyczne dla całego rodzaju,
kleiste lub suche.

Liście: Ustawione naprzeciwlegle,
dłoniastodzielne, złożone z 5–9 listków na długich ogonkach.

Kwiaty: Obupłciowe lub rozdzielnopłciowe w tym samym kwiatostanie, zazwyczaj
zebrane w okazałe, wyprostowane wiechy o wys. do 30 cm, w kolorze białym,
żółtawym, różowym lub czerwonym. Kwiat składa się 4–5 płatków i tyluż działek
kielicha. Płatki opatrzone paznokciem. Pręcików jest 5–9, słupek jeden, górny.

Owoce: Torebka gładka lub kolczasta, rozpadająca się po dojrzeniu na trzy
części. Nasiona bardzo duże, ciemnobrązowe z kolistym znacznikiem (hilum),
popularnie nazywane „kasztanami”.

Rośliny ozdobne: Niektóre gatunki są sadzone jako drzewa
parkowe i alejowe oraz do nasadzeń przydrożnych. Trochę
kłopotliwe ze względu na jesienne zaśmiecanie otoczenia.

Rośliny lecznicze: Niektóre gatunki są stosowane w medycynie
ludowej i homeopatii.

Wiąz szypułkowy, limak –
gatunek drzewa należący do
rodziny wiązowatych.

Pokrój: Drzewo o szerokiej, kopulastej lub pucharowato rozszerzonej ku górze koronie i o
wysokości do 35-40m.

Pędy: Pędy, nawet starsze gałązki, szczeciniasto owłosione. Pączki jednakowej wielkości i
kształtu. Łuski dwubarwne – jasnobrunatne z ciemniejszymi brzegami. Pączki ostre. Pęd
bruzdowany, bardzo gęsto się rozgałęzia.

Liście: Liście o kształcie eliptycznym lub odwrotnie jajowatym. Charakterystyczną cechą tego
gatunku jest silna asymetryczność liści u nasady. Z wierzchu liście są gładkie lub nieco szorstkie,
od spodu miękko omszone. Ogonek liściowy krótki (4-6mm).

Kwiaty: Na długich, zwisających szypułkach. Okwiat 6-dzielny o orzęsionych brzegach.
Pręciki (6-8) o fioletowych pylnikach. Znamiona białe. Kwitnie od marca do kwietnia.

Owoce: Owocem jest spłaszczony orzeszek otoczony dokoła pergaminowatym skrzydełkiem.
Owoce niewielkie, gęsto i drobno orzęsione, zwisające na długich i cienkich szypułkach.

Korzeń: Ma głęboki system korzeniowy. Oprócz głębokiego korzenia
palowego wytwarza silne i również dość głębokie korzenie boczne.
Dzięki temu jest odporny na silne wiatry.

Roślina ozdobna. Sadzony w parkach. Odporny na
naczyniową chorobę wiązów.

Drewno jest mniej cenne, niż u wiązu polnego i górskiego.
Znajduje zastosowanie w budownictwie wodnym i
meblarstwie (m.in. do wyrobu sklejek).

Dąb szypułkowy – gatunek typowy
dla rodzaju dębów,
obejmującego drzewa liściaste z
rodziny bukowatych. Jest gatunkiem
długowiecznym, żyje ponad 700 lat.

Pokrój: Drzewo rosnące swobodnie wykształca szeroką koronę. Korona młodych drzew jest
kulista, z czasem staje się kopułowata.

Pień i pędy: Drzewo rosnące swobodnie ma krótki, konary są grube, nisko osadzone i
rozłożyste.. Młode drzewo ma korę gładką, błyszczącą, brązowawą lub białoszarą, stare –
grubą, szarą do ciemnoszarej, głęboko, podłużnie spękaną

Pąki: Pąki skrętoległe , jajowate, na wierzchołku słabo zaostrzone,
na przekroju poprzecznym mają kształt zbliżony do pięciokąta.

Liście: Ułożone są skrętolegle. Mają blaszkę liściową nieregularną, odwrotnie jajowatą. Na
wierzchołku blaszka jest zaokrąglona lub nawet wycięta, a u nasady uszkowata. Liście są
skórzaste.

Kwiaty:

Kwiaty męskie – długie i wiotkie, luźno zwisające kotki zgrupowane po kilka sztuk i
wyrastające z pąków bocznych zeszłorocznych pędów. Kolor żółtawozielony. Kwiaty żeńskie –
mało widoczne, drobne, kształt cebulkowaty.

Owoce: Orzechy potocznie nazywane żołędziami.
Korzeń: Głęboki, palowy na glebach głębokich i świeżych,
powierzchniowy na glebach płytkich.

Surowiec drzewny
Drewno dębowe jest cenione w stolarstwie, bednarstwie i szkutnictwie (twardością
niekiedy przewyższa drewno bukowe). Dawniej wykorzystywane również w
kołodziejstwie oraz jako materiał konstrukcyjny.

Roślina lecznicza
Galasy

Garbarstwo
Żołędzie jako pokarm dla zwierząt leśnych.

Roślina ozdobna: niektóre odmiany są bardzo dekoracyjne. Często sadzony
jako drzewo pamiątkowe, żyje najdłużej z krajowych drzew liściastych. Dobrze
znosi cięcie, dzięki czemu może być stosowany na żywopłoty i
formowane szpalery. Wykorzystywany także do obsadzania parków,
osiedli oraz do nasadzeń przydrożnych.


Slide 39

Pomnik przyrody – prawnie chroniony
twór przyrody, szczególnie cenny ze względów
naukowych, zabytkowych, kulturowych i innych

Aktualny wzór oznaczenia pomnika przyrody w Polsce

Termin został wprowadzony przez Aleksandra von Humboldta na
przełomie XVIII i XIX wieku, co dało początek kierunkowi
konserwatorskiemu w ochronie przyrody..

Znaczącym propagatorem objęcia ochroną starych drzew był Hugo
Conwentz. Pod postacią pomnika przyrody proponował objąć także
rzadkie gatunki roślin i zwierząt.

DATA I MIEJSCE
URODZENIA

14 WRZEŚNIA 1769
BERLIN

IMIĘ I NAZWISKO PRZY
NARODZENIU

Friedrich Wilhelm
Heinrich Alexander von
Humboldt

DATA I MIEJSCE ŚMIERCI 6 MAJA 1859 BERLIN
ZAWÓD

PRZYRONIK, GEOGRAF,
GEOLOG, ASTRONOM

NARODOWOŚĆ

NIEMIECKA

EDUKACJA

Universität Viadrina

ALMA MATER

Uniwersytet w
Getyndze,
Technische Universität
Bergakademie Freiberg

Alexander von Humboldt

(ur. 20 stycznia 1855 w
miejscowości Święty
Wojciech koło Gdańska, zm. 12
maja 1922 w Berlinie) – botanik
niemiecki, twórca nowego znaczenia
pojęcia „pomnik przyrody”, pionier
europejskiej ochrony przyrody,
propagator idei parków narodowych,
inicjator rezerwatu w Górkach
Wschodnich, na terenie którego
znajduje się obecnie rezerwat „Mewia
Łacha”, dyrektor muzeum
przyrodniczego w Zielonej Bramie
(Zachodniopruskie Muzeum
Prowincjonalne).

Hugo Wilhelm Conwentz

Po I wojnie światowej, jesienią 1918 roku ukazał się dekret Rady
Regencyjnej o opiece nad zabytkami sztuki i kultury oraz
rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia
Publicznego o ochronie niektórych zabytków przyrody z 15 września
1919 roku. Później wydano rozporządzenie Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej o opiece nad zabytkami z 6 marca 1928
roku, gdzie po raz pierwszy padły słowa o ochronie alei
przydrożnych.
Następnymi aktami prawnymi regulującymi ochronę pojedynczych
wartości przyrodniczych była ustawa o ochronie przyrody
z 1934, 1949, 1991 i 2004 roku.

„Pomnikami przyrody są pojedyncze twory
przyrody ożywionej i nieożywionej lub ich
skupienia o szczególnej wartości przyrodniczej,
naukowej, kulturowej, historycznej lub
krajobrazowej oraz odznaczające się
indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród
innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa,
krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła,
wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy
narzutowe oraz jaskinie.”

Dąb Bartek – jeden z najstarszych w Polsce dębów, od
1954 r. chroniony jako pomnik przyrody, rosnący
przy drodze we wsi Zagnańsk, w województwie
świętokrzyskim.

Według pomiarów z 2013 roku
drzewo ma 28,5 metra wysokości,
a obwód 985cm. Według danych
z Nadleśnictwa Zagnańsk obwód
pnia wynosi na wysokości 1,30 m
– 9,85 m, a przy ziemi 13,4 m,
rozpiętość korony 20 m x 40 m,
okap korony 720
m³, pierśnica 3,14 m. Miąższość
całego drzewa wynosi ok. 72 m³,
miąższość grubizny całego
drzewa ok. 65 m³, w tym pień
główny – ok. 46 m³.

*Według jednej z legend Jan III
Sobieski i Marysieńka ukryli w Bartku skarby.
*Na pniu Bartka, od strony południowowschodniej zawieszone są dwie figury
ukrzyżowanego Chrystusa, odlane
prawdopodobnie w miejscowych fabrykach
żelaza. Na jednej z figur widoczny jest rok
1853. Według ustnych przekazów, miały one
być umieszczone na pamiątkę powieszenia
na Bartku dwóch oficerów powstańczych
z powstania styczniowego. Według innej
wersji podania, odlew miał być zawieszony
na pamiątkę zwycięstwa Sobieskiego pod
Wiedniem, a drugi został umieszczony na
Bartku na pamiątkę wygaśnięcia
epidemii cholery w 1853 r.

Kasztanowiec – rodzaj drzew, rzadziej krzewów należących do
rodziny mydleńcowatych. Obejmuje ok. 25 gatunków pochodzących z
południowo-wschodniej Europy, Ameryki
Północnej oraz Azji wschodniej. W Polsce wszystkie uprawiane gatunki
są introdukowane* przez człowieka. Gatunkiem
typowym jest kasztanowiec zwyczajny

*jest to celowe wprowadzenie przez człowieka
na teren uprawy chronionej organizmów
pożytecznych

Pokrój: Dorastają nawet do 40 m wysokości.
Pąki: Duże, charakterystyczne dla całego rodzaju,
kleiste lub suche.

Liście: Ustawione naprzeciwlegle,
dłoniastodzielne, złożone z 5–9 listków na długich ogonkach.

Kwiaty: Obupłciowe lub rozdzielnopłciowe w tym samym kwiatostanie, zazwyczaj
zebrane w okazałe, wyprostowane wiechy o wys. do 30 cm, w kolorze białym,
żółtawym, różowym lub czerwonym. Kwiat składa się 4–5 płatków i tyluż działek
kielicha. Płatki opatrzone paznokciem. Pręcików jest 5–9, słupek jeden, górny.

Owoce: Torebka gładka lub kolczasta, rozpadająca się po dojrzeniu na trzy
części. Nasiona bardzo duże, ciemnobrązowe z kolistym znacznikiem (hilum),
popularnie nazywane „kasztanami”.

Rośliny ozdobne: Niektóre gatunki są sadzone jako drzewa
parkowe i alejowe oraz do nasadzeń przydrożnych. Trochę
kłopotliwe ze względu na jesienne zaśmiecanie otoczenia.

Rośliny lecznicze: Niektóre gatunki są stosowane w medycynie
ludowej i homeopatii.

Wiąz szypułkowy, limak –
gatunek drzewa należący do
rodziny wiązowatych.

Pokrój: Drzewo o szerokiej, kopulastej lub pucharowato rozszerzonej ku górze koronie i o
wysokości do 35-40m.

Pędy: Pędy, nawet starsze gałązki, szczeciniasto owłosione. Pączki jednakowej wielkości i
kształtu. Łuski dwubarwne – jasnobrunatne z ciemniejszymi brzegami. Pączki ostre. Pęd
bruzdowany, bardzo gęsto się rozgałęzia.

Liście: Liście o kształcie eliptycznym lub odwrotnie jajowatym. Charakterystyczną cechą tego
gatunku jest silna asymetryczność liści u nasady. Z wierzchu liście są gładkie lub nieco szorstkie,
od spodu miękko omszone. Ogonek liściowy krótki (4-6mm).

Kwiaty: Na długich, zwisających szypułkach. Okwiat 6-dzielny o orzęsionych brzegach.
Pręciki (6-8) o fioletowych pylnikach. Znamiona białe. Kwitnie od marca do kwietnia.

Owoce: Owocem jest spłaszczony orzeszek otoczony dokoła pergaminowatym skrzydełkiem.
Owoce niewielkie, gęsto i drobno orzęsione, zwisające na długich i cienkich szypułkach.

Korzeń: Ma głęboki system korzeniowy. Oprócz głębokiego korzenia
palowego wytwarza silne i również dość głębokie korzenie boczne.
Dzięki temu jest odporny na silne wiatry.

Roślina ozdobna. Sadzony w parkach. Odporny na
naczyniową chorobę wiązów.

Drewno jest mniej cenne, niż u wiązu polnego i górskiego.
Znajduje zastosowanie w budownictwie wodnym i
meblarstwie (m.in. do wyrobu sklejek).

Dąb szypułkowy – gatunek typowy
dla rodzaju dębów,
obejmującego drzewa liściaste z
rodziny bukowatych. Jest gatunkiem
długowiecznym, żyje ponad 700 lat.

Pokrój: Drzewo rosnące swobodnie wykształca szeroką koronę. Korona młodych drzew jest
kulista, z czasem staje się kopułowata.

Pień i pędy: Drzewo rosnące swobodnie ma krótki, konary są grube, nisko osadzone i
rozłożyste.. Młode drzewo ma korę gładką, błyszczącą, brązowawą lub białoszarą, stare –
grubą, szarą do ciemnoszarej, głęboko, podłużnie spękaną

Pąki: Pąki skrętoległe , jajowate, na wierzchołku słabo zaostrzone,
na przekroju poprzecznym mają kształt zbliżony do pięciokąta.

Liście: Ułożone są skrętolegle. Mają blaszkę liściową nieregularną, odwrotnie jajowatą. Na
wierzchołku blaszka jest zaokrąglona lub nawet wycięta, a u nasady uszkowata. Liście są
skórzaste.

Kwiaty:

Kwiaty męskie – długie i wiotkie, luźno zwisające kotki zgrupowane po kilka sztuk i
wyrastające z pąków bocznych zeszłorocznych pędów. Kolor żółtawozielony. Kwiaty żeńskie –
mało widoczne, drobne, kształt cebulkowaty.

Owoce: Orzechy potocznie nazywane żołędziami.
Korzeń: Głęboki, palowy na glebach głębokich i świeżych,
powierzchniowy na glebach płytkich.

Surowiec drzewny
Drewno dębowe jest cenione w stolarstwie, bednarstwie i szkutnictwie (twardością
niekiedy przewyższa drewno bukowe). Dawniej wykorzystywane również w
kołodziejstwie oraz jako materiał konstrukcyjny.

Roślina lecznicza
Galasy

Garbarstwo
Żołędzie jako pokarm dla zwierząt leśnych.

Roślina ozdobna: niektóre odmiany są bardzo dekoracyjne. Często sadzony
jako drzewo pamiątkowe, żyje najdłużej z krajowych drzew liściastych. Dobrze
znosi cięcie, dzięki czemu może być stosowany na żywopłoty i
formowane szpalery. Wykorzystywany także do obsadzania parków,
osiedli oraz do nasadzeń przydrożnych.


Slide 40

Pomnik przyrody – prawnie chroniony
twór przyrody, szczególnie cenny ze względów
naukowych, zabytkowych, kulturowych i innych

Aktualny wzór oznaczenia pomnika przyrody w Polsce

Termin został wprowadzony przez Aleksandra von Humboldta na
przełomie XVIII i XIX wieku, co dało początek kierunkowi
konserwatorskiemu w ochronie przyrody..

Znaczącym propagatorem objęcia ochroną starych drzew był Hugo
Conwentz. Pod postacią pomnika przyrody proponował objąć także
rzadkie gatunki roślin i zwierząt.

DATA I MIEJSCE
URODZENIA

14 WRZEŚNIA 1769
BERLIN

IMIĘ I NAZWISKO PRZY
NARODZENIU

Friedrich Wilhelm
Heinrich Alexander von
Humboldt

DATA I MIEJSCE ŚMIERCI 6 MAJA 1859 BERLIN
ZAWÓD

PRZYRONIK, GEOGRAF,
GEOLOG, ASTRONOM

NARODOWOŚĆ

NIEMIECKA

EDUKACJA

Universität Viadrina

ALMA MATER

Uniwersytet w
Getyndze,
Technische Universität
Bergakademie Freiberg

Alexander von Humboldt

(ur. 20 stycznia 1855 w
miejscowości Święty
Wojciech koło Gdańska, zm. 12
maja 1922 w Berlinie) – botanik
niemiecki, twórca nowego znaczenia
pojęcia „pomnik przyrody”, pionier
europejskiej ochrony przyrody,
propagator idei parków narodowych,
inicjator rezerwatu w Górkach
Wschodnich, na terenie którego
znajduje się obecnie rezerwat „Mewia
Łacha”, dyrektor muzeum
przyrodniczego w Zielonej Bramie
(Zachodniopruskie Muzeum
Prowincjonalne).

Hugo Wilhelm Conwentz

Po I wojnie światowej, jesienią 1918 roku ukazał się dekret Rady
Regencyjnej o opiece nad zabytkami sztuki i kultury oraz
rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia
Publicznego o ochronie niektórych zabytków przyrody z 15 września
1919 roku. Później wydano rozporządzenie Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej o opiece nad zabytkami z 6 marca 1928
roku, gdzie po raz pierwszy padły słowa o ochronie alei
przydrożnych.
Następnymi aktami prawnymi regulującymi ochronę pojedynczych
wartości przyrodniczych była ustawa o ochronie przyrody
z 1934, 1949, 1991 i 2004 roku.

„Pomnikami przyrody są pojedyncze twory
przyrody ożywionej i nieożywionej lub ich
skupienia o szczególnej wartości przyrodniczej,
naukowej, kulturowej, historycznej lub
krajobrazowej oraz odznaczające się
indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród
innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa,
krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła,
wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy
narzutowe oraz jaskinie.”

Dąb Bartek – jeden z najstarszych w Polsce dębów, od
1954 r. chroniony jako pomnik przyrody, rosnący
przy drodze we wsi Zagnańsk, w województwie
świętokrzyskim.

Według pomiarów z 2013 roku
drzewo ma 28,5 metra wysokości,
a obwód 985cm. Według danych
z Nadleśnictwa Zagnańsk obwód
pnia wynosi na wysokości 1,30 m
– 9,85 m, a przy ziemi 13,4 m,
rozpiętość korony 20 m x 40 m,
okap korony 720
m³, pierśnica 3,14 m. Miąższość
całego drzewa wynosi ok. 72 m³,
miąższość grubizny całego
drzewa ok. 65 m³, w tym pień
główny – ok. 46 m³.

*Według jednej z legend Jan III
Sobieski i Marysieńka ukryli w Bartku skarby.
*Na pniu Bartka, od strony południowowschodniej zawieszone są dwie figury
ukrzyżowanego Chrystusa, odlane
prawdopodobnie w miejscowych fabrykach
żelaza. Na jednej z figur widoczny jest rok
1853. Według ustnych przekazów, miały one
być umieszczone na pamiątkę powieszenia
na Bartku dwóch oficerów powstańczych
z powstania styczniowego. Według innej
wersji podania, odlew miał być zawieszony
na pamiątkę zwycięstwa Sobieskiego pod
Wiedniem, a drugi został umieszczony na
Bartku na pamiątkę wygaśnięcia
epidemii cholery w 1853 r.

Kasztanowiec – rodzaj drzew, rzadziej krzewów należących do
rodziny mydleńcowatych. Obejmuje ok. 25 gatunków pochodzących z
południowo-wschodniej Europy, Ameryki
Północnej oraz Azji wschodniej. W Polsce wszystkie uprawiane gatunki
są introdukowane* przez człowieka. Gatunkiem
typowym jest kasztanowiec zwyczajny

*jest to celowe wprowadzenie przez człowieka
na teren uprawy chronionej organizmów
pożytecznych

Pokrój: Dorastają nawet do 40 m wysokości.
Pąki: Duże, charakterystyczne dla całego rodzaju,
kleiste lub suche.

Liście: Ustawione naprzeciwlegle,
dłoniastodzielne, złożone z 5–9 listków na długich ogonkach.

Kwiaty: Obupłciowe lub rozdzielnopłciowe w tym samym kwiatostanie, zazwyczaj
zebrane w okazałe, wyprostowane wiechy o wys. do 30 cm, w kolorze białym,
żółtawym, różowym lub czerwonym. Kwiat składa się 4–5 płatków i tyluż działek
kielicha. Płatki opatrzone paznokciem. Pręcików jest 5–9, słupek jeden, górny.

Owoce: Torebka gładka lub kolczasta, rozpadająca się po dojrzeniu na trzy
części. Nasiona bardzo duże, ciemnobrązowe z kolistym znacznikiem (hilum),
popularnie nazywane „kasztanami”.

Rośliny ozdobne: Niektóre gatunki są sadzone jako drzewa
parkowe i alejowe oraz do nasadzeń przydrożnych. Trochę
kłopotliwe ze względu na jesienne zaśmiecanie otoczenia.

Rośliny lecznicze: Niektóre gatunki są stosowane w medycynie
ludowej i homeopatii.

Wiąz szypułkowy, limak –
gatunek drzewa należący do
rodziny wiązowatych.

Pokrój: Drzewo o szerokiej, kopulastej lub pucharowato rozszerzonej ku górze koronie i o
wysokości do 35-40m.

Pędy: Pędy, nawet starsze gałązki, szczeciniasto owłosione. Pączki jednakowej wielkości i
kształtu. Łuski dwubarwne – jasnobrunatne z ciemniejszymi brzegami. Pączki ostre. Pęd
bruzdowany, bardzo gęsto się rozgałęzia.

Liście: Liście o kształcie eliptycznym lub odwrotnie jajowatym. Charakterystyczną cechą tego
gatunku jest silna asymetryczność liści u nasady. Z wierzchu liście są gładkie lub nieco szorstkie,
od spodu miękko omszone. Ogonek liściowy krótki (4-6mm).

Kwiaty: Na długich, zwisających szypułkach. Okwiat 6-dzielny o orzęsionych brzegach.
Pręciki (6-8) o fioletowych pylnikach. Znamiona białe. Kwitnie od marca do kwietnia.

Owoce: Owocem jest spłaszczony orzeszek otoczony dokoła pergaminowatym skrzydełkiem.
Owoce niewielkie, gęsto i drobno orzęsione, zwisające na długich i cienkich szypułkach.

Korzeń: Ma głęboki system korzeniowy. Oprócz głębokiego korzenia
palowego wytwarza silne i również dość głębokie korzenie boczne.
Dzięki temu jest odporny na silne wiatry.

Roślina ozdobna. Sadzony w parkach. Odporny na
naczyniową chorobę wiązów.

Drewno jest mniej cenne, niż u wiązu polnego i górskiego.
Znajduje zastosowanie w budownictwie wodnym i
meblarstwie (m.in. do wyrobu sklejek).

Dąb szypułkowy – gatunek typowy
dla rodzaju dębów,
obejmującego drzewa liściaste z
rodziny bukowatych. Jest gatunkiem
długowiecznym, żyje ponad 700 lat.

Pokrój: Drzewo rosnące swobodnie wykształca szeroką koronę. Korona młodych drzew jest
kulista, z czasem staje się kopułowata.

Pień i pędy: Drzewo rosnące swobodnie ma krótki, konary są grube, nisko osadzone i
rozłożyste.. Młode drzewo ma korę gładką, błyszczącą, brązowawą lub białoszarą, stare –
grubą, szarą do ciemnoszarej, głęboko, podłużnie spękaną

Pąki: Pąki skrętoległe , jajowate, na wierzchołku słabo zaostrzone,
na przekroju poprzecznym mają kształt zbliżony do pięciokąta.

Liście: Ułożone są skrętolegle. Mają blaszkę liściową nieregularną, odwrotnie jajowatą. Na
wierzchołku blaszka jest zaokrąglona lub nawet wycięta, a u nasady uszkowata. Liście są
skórzaste.

Kwiaty:

Kwiaty męskie – długie i wiotkie, luźno zwisające kotki zgrupowane po kilka sztuk i
wyrastające z pąków bocznych zeszłorocznych pędów. Kolor żółtawozielony. Kwiaty żeńskie –
mało widoczne, drobne, kształt cebulkowaty.

Owoce: Orzechy potocznie nazywane żołędziami.
Korzeń: Głęboki, palowy na glebach głębokich i świeżych,
powierzchniowy na glebach płytkich.

Surowiec drzewny
Drewno dębowe jest cenione w stolarstwie, bednarstwie i szkutnictwie (twardością
niekiedy przewyższa drewno bukowe). Dawniej wykorzystywane również w
kołodziejstwie oraz jako materiał konstrukcyjny.

Roślina lecznicza
Galasy

Garbarstwo
Żołędzie jako pokarm dla zwierząt leśnych.

Roślina ozdobna: niektóre odmiany są bardzo dekoracyjne. Często sadzony
jako drzewo pamiątkowe, żyje najdłużej z krajowych drzew liściastych. Dobrze
znosi cięcie, dzięki czemu może być stosowany na żywopłoty i
formowane szpalery. Wykorzystywany także do obsadzania parków,
osiedli oraz do nasadzeń przydrożnych.


Slide 41

Pomnik przyrody – prawnie chroniony
twór przyrody, szczególnie cenny ze względów
naukowych, zabytkowych, kulturowych i innych

Aktualny wzór oznaczenia pomnika przyrody w Polsce

Termin został wprowadzony przez Aleksandra von Humboldta na
przełomie XVIII i XIX wieku, co dało początek kierunkowi
konserwatorskiemu w ochronie przyrody..

Znaczącym propagatorem objęcia ochroną starych drzew był Hugo
Conwentz. Pod postacią pomnika przyrody proponował objąć także
rzadkie gatunki roślin i zwierząt.

DATA I MIEJSCE
URODZENIA

14 WRZEŚNIA 1769
BERLIN

IMIĘ I NAZWISKO PRZY
NARODZENIU

Friedrich Wilhelm
Heinrich Alexander von
Humboldt

DATA I MIEJSCE ŚMIERCI 6 MAJA 1859 BERLIN
ZAWÓD

PRZYRONIK, GEOGRAF,
GEOLOG, ASTRONOM

NARODOWOŚĆ

NIEMIECKA

EDUKACJA

Universität Viadrina

ALMA MATER

Uniwersytet w
Getyndze,
Technische Universität
Bergakademie Freiberg

Alexander von Humboldt

(ur. 20 stycznia 1855 w
miejscowości Święty
Wojciech koło Gdańska, zm. 12
maja 1922 w Berlinie) – botanik
niemiecki, twórca nowego znaczenia
pojęcia „pomnik przyrody”, pionier
europejskiej ochrony przyrody,
propagator idei parków narodowych,
inicjator rezerwatu w Górkach
Wschodnich, na terenie którego
znajduje się obecnie rezerwat „Mewia
Łacha”, dyrektor muzeum
przyrodniczego w Zielonej Bramie
(Zachodniopruskie Muzeum
Prowincjonalne).

Hugo Wilhelm Conwentz

Po I wojnie światowej, jesienią 1918 roku ukazał się dekret Rady
Regencyjnej o opiece nad zabytkami sztuki i kultury oraz
rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia
Publicznego o ochronie niektórych zabytków przyrody z 15 września
1919 roku. Później wydano rozporządzenie Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej o opiece nad zabytkami z 6 marca 1928
roku, gdzie po raz pierwszy padły słowa o ochronie alei
przydrożnych.
Następnymi aktami prawnymi regulującymi ochronę pojedynczych
wartości przyrodniczych była ustawa o ochronie przyrody
z 1934, 1949, 1991 i 2004 roku.

„Pomnikami przyrody są pojedyncze twory
przyrody ożywionej i nieożywionej lub ich
skupienia o szczególnej wartości przyrodniczej,
naukowej, kulturowej, historycznej lub
krajobrazowej oraz odznaczające się
indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród
innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa,
krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła,
wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy
narzutowe oraz jaskinie.”

Dąb Bartek – jeden z najstarszych w Polsce dębów, od
1954 r. chroniony jako pomnik przyrody, rosnący
przy drodze we wsi Zagnańsk, w województwie
świętokrzyskim.

Według pomiarów z 2013 roku
drzewo ma 28,5 metra wysokości,
a obwód 985cm. Według danych
z Nadleśnictwa Zagnańsk obwód
pnia wynosi na wysokości 1,30 m
– 9,85 m, a przy ziemi 13,4 m,
rozpiętość korony 20 m x 40 m,
okap korony 720
m³, pierśnica 3,14 m. Miąższość
całego drzewa wynosi ok. 72 m³,
miąższość grubizny całego
drzewa ok. 65 m³, w tym pień
główny – ok. 46 m³.

*Według jednej z legend Jan III
Sobieski i Marysieńka ukryli w Bartku skarby.
*Na pniu Bartka, od strony południowowschodniej zawieszone są dwie figury
ukrzyżowanego Chrystusa, odlane
prawdopodobnie w miejscowych fabrykach
żelaza. Na jednej z figur widoczny jest rok
1853. Według ustnych przekazów, miały one
być umieszczone na pamiątkę powieszenia
na Bartku dwóch oficerów powstańczych
z powstania styczniowego. Według innej
wersji podania, odlew miał być zawieszony
na pamiątkę zwycięstwa Sobieskiego pod
Wiedniem, a drugi został umieszczony na
Bartku na pamiątkę wygaśnięcia
epidemii cholery w 1853 r.

Kasztanowiec – rodzaj drzew, rzadziej krzewów należących do
rodziny mydleńcowatych. Obejmuje ok. 25 gatunków pochodzących z
południowo-wschodniej Europy, Ameryki
Północnej oraz Azji wschodniej. W Polsce wszystkie uprawiane gatunki
są introdukowane* przez człowieka. Gatunkiem
typowym jest kasztanowiec zwyczajny

*jest to celowe wprowadzenie przez człowieka
na teren uprawy chronionej organizmów
pożytecznych

Pokrój: Dorastają nawet do 40 m wysokości.
Pąki: Duże, charakterystyczne dla całego rodzaju,
kleiste lub suche.

Liście: Ustawione naprzeciwlegle,
dłoniastodzielne, złożone z 5–9 listków na długich ogonkach.

Kwiaty: Obupłciowe lub rozdzielnopłciowe w tym samym kwiatostanie, zazwyczaj
zebrane w okazałe, wyprostowane wiechy o wys. do 30 cm, w kolorze białym,
żółtawym, różowym lub czerwonym. Kwiat składa się 4–5 płatków i tyluż działek
kielicha. Płatki opatrzone paznokciem. Pręcików jest 5–9, słupek jeden, górny.

Owoce: Torebka gładka lub kolczasta, rozpadająca się po dojrzeniu na trzy
części. Nasiona bardzo duże, ciemnobrązowe z kolistym znacznikiem (hilum),
popularnie nazywane „kasztanami”.

Rośliny ozdobne: Niektóre gatunki są sadzone jako drzewa
parkowe i alejowe oraz do nasadzeń przydrożnych. Trochę
kłopotliwe ze względu na jesienne zaśmiecanie otoczenia.

Rośliny lecznicze: Niektóre gatunki są stosowane w medycynie
ludowej i homeopatii.

Wiąz szypułkowy, limak –
gatunek drzewa należący do
rodziny wiązowatych.

Pokrój: Drzewo o szerokiej, kopulastej lub pucharowato rozszerzonej ku górze koronie i o
wysokości do 35-40m.

Pędy: Pędy, nawet starsze gałązki, szczeciniasto owłosione. Pączki jednakowej wielkości i
kształtu. Łuski dwubarwne – jasnobrunatne z ciemniejszymi brzegami. Pączki ostre. Pęd
bruzdowany, bardzo gęsto się rozgałęzia.

Liście: Liście o kształcie eliptycznym lub odwrotnie jajowatym. Charakterystyczną cechą tego
gatunku jest silna asymetryczność liści u nasady. Z wierzchu liście są gładkie lub nieco szorstkie,
od spodu miękko omszone. Ogonek liściowy krótki (4-6mm).

Kwiaty: Na długich, zwisających szypułkach. Okwiat 6-dzielny o orzęsionych brzegach.
Pręciki (6-8) o fioletowych pylnikach. Znamiona białe. Kwitnie od marca do kwietnia.

Owoce: Owocem jest spłaszczony orzeszek otoczony dokoła pergaminowatym skrzydełkiem.
Owoce niewielkie, gęsto i drobno orzęsione, zwisające na długich i cienkich szypułkach.

Korzeń: Ma głęboki system korzeniowy. Oprócz głębokiego korzenia
palowego wytwarza silne i również dość głębokie korzenie boczne.
Dzięki temu jest odporny na silne wiatry.

Roślina ozdobna. Sadzony w parkach. Odporny na
naczyniową chorobę wiązów.

Drewno jest mniej cenne, niż u wiązu polnego i górskiego.
Znajduje zastosowanie w budownictwie wodnym i
meblarstwie (m.in. do wyrobu sklejek).

Dąb szypułkowy – gatunek typowy
dla rodzaju dębów,
obejmującego drzewa liściaste z
rodziny bukowatych. Jest gatunkiem
długowiecznym, żyje ponad 700 lat.

Pokrój: Drzewo rosnące swobodnie wykształca szeroką koronę. Korona młodych drzew jest
kulista, z czasem staje się kopułowata.

Pień i pędy: Drzewo rosnące swobodnie ma krótki, konary są grube, nisko osadzone i
rozłożyste.. Młode drzewo ma korę gładką, błyszczącą, brązowawą lub białoszarą, stare –
grubą, szarą do ciemnoszarej, głęboko, podłużnie spękaną

Pąki: Pąki skrętoległe , jajowate, na wierzchołku słabo zaostrzone,
na przekroju poprzecznym mają kształt zbliżony do pięciokąta.

Liście: Ułożone są skrętolegle. Mają blaszkę liściową nieregularną, odwrotnie jajowatą. Na
wierzchołku blaszka jest zaokrąglona lub nawet wycięta, a u nasady uszkowata. Liście są
skórzaste.

Kwiaty:

Kwiaty męskie – długie i wiotkie, luźno zwisające kotki zgrupowane po kilka sztuk i
wyrastające z pąków bocznych zeszłorocznych pędów. Kolor żółtawozielony. Kwiaty żeńskie –
mało widoczne, drobne, kształt cebulkowaty.

Owoce: Orzechy potocznie nazywane żołędziami.
Korzeń: Głęboki, palowy na glebach głębokich i świeżych,
powierzchniowy na glebach płytkich.

Surowiec drzewny
Drewno dębowe jest cenione w stolarstwie, bednarstwie i szkutnictwie (twardością
niekiedy przewyższa drewno bukowe). Dawniej wykorzystywane również w
kołodziejstwie oraz jako materiał konstrukcyjny.

Roślina lecznicza
Galasy

Garbarstwo
Żołędzie jako pokarm dla zwierząt leśnych.

Roślina ozdobna: niektóre odmiany są bardzo dekoracyjne. Często sadzony
jako drzewo pamiątkowe, żyje najdłużej z krajowych drzew liściastych. Dobrze
znosi cięcie, dzięki czemu może być stosowany na żywopłoty i
formowane szpalery. Wykorzystywany także do obsadzania parków,
osiedli oraz do nasadzeń przydrożnych.


Slide 42

Pomnik przyrody – prawnie chroniony
twór przyrody, szczególnie cenny ze względów
naukowych, zabytkowych, kulturowych i innych

Aktualny wzór oznaczenia pomnika przyrody w Polsce

Termin został wprowadzony przez Aleksandra von Humboldta na
przełomie XVIII i XIX wieku, co dało początek kierunkowi
konserwatorskiemu w ochronie przyrody..

Znaczącym propagatorem objęcia ochroną starych drzew był Hugo
Conwentz. Pod postacią pomnika przyrody proponował objąć także
rzadkie gatunki roślin i zwierząt.

DATA I MIEJSCE
URODZENIA

14 WRZEŚNIA 1769
BERLIN

IMIĘ I NAZWISKO PRZY
NARODZENIU

Friedrich Wilhelm
Heinrich Alexander von
Humboldt

DATA I MIEJSCE ŚMIERCI 6 MAJA 1859 BERLIN
ZAWÓD

PRZYRONIK, GEOGRAF,
GEOLOG, ASTRONOM

NARODOWOŚĆ

NIEMIECKA

EDUKACJA

Universität Viadrina

ALMA MATER

Uniwersytet w
Getyndze,
Technische Universität
Bergakademie Freiberg

Alexander von Humboldt

(ur. 20 stycznia 1855 w
miejscowości Święty
Wojciech koło Gdańska, zm. 12
maja 1922 w Berlinie) – botanik
niemiecki, twórca nowego znaczenia
pojęcia „pomnik przyrody”, pionier
europejskiej ochrony przyrody,
propagator idei parków narodowych,
inicjator rezerwatu w Górkach
Wschodnich, na terenie którego
znajduje się obecnie rezerwat „Mewia
Łacha”, dyrektor muzeum
przyrodniczego w Zielonej Bramie
(Zachodniopruskie Muzeum
Prowincjonalne).

Hugo Wilhelm Conwentz

Po I wojnie światowej, jesienią 1918 roku ukazał się dekret Rady
Regencyjnej o opiece nad zabytkami sztuki i kultury oraz
rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia
Publicznego o ochronie niektórych zabytków przyrody z 15 września
1919 roku. Później wydano rozporządzenie Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej o opiece nad zabytkami z 6 marca 1928
roku, gdzie po raz pierwszy padły słowa o ochronie alei
przydrożnych.
Następnymi aktami prawnymi regulującymi ochronę pojedynczych
wartości przyrodniczych była ustawa o ochronie przyrody
z 1934, 1949, 1991 i 2004 roku.

„Pomnikami przyrody są pojedyncze twory
przyrody ożywionej i nieożywionej lub ich
skupienia o szczególnej wartości przyrodniczej,
naukowej, kulturowej, historycznej lub
krajobrazowej oraz odznaczające się
indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród
innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa,
krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła,
wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy
narzutowe oraz jaskinie.”

Dąb Bartek – jeden z najstarszych w Polsce dębów, od
1954 r. chroniony jako pomnik przyrody, rosnący
przy drodze we wsi Zagnańsk, w województwie
świętokrzyskim.

Według pomiarów z 2013 roku
drzewo ma 28,5 metra wysokości,
a obwód 985cm. Według danych
z Nadleśnictwa Zagnańsk obwód
pnia wynosi na wysokości 1,30 m
– 9,85 m, a przy ziemi 13,4 m,
rozpiętość korony 20 m x 40 m,
okap korony 720
m³, pierśnica 3,14 m. Miąższość
całego drzewa wynosi ok. 72 m³,
miąższość grubizny całego
drzewa ok. 65 m³, w tym pień
główny – ok. 46 m³.

*Według jednej z legend Jan III
Sobieski i Marysieńka ukryli w Bartku skarby.
*Na pniu Bartka, od strony południowowschodniej zawieszone są dwie figury
ukrzyżowanego Chrystusa, odlane
prawdopodobnie w miejscowych fabrykach
żelaza. Na jednej z figur widoczny jest rok
1853. Według ustnych przekazów, miały one
być umieszczone na pamiątkę powieszenia
na Bartku dwóch oficerów powstańczych
z powstania styczniowego. Według innej
wersji podania, odlew miał być zawieszony
na pamiątkę zwycięstwa Sobieskiego pod
Wiedniem, a drugi został umieszczony na
Bartku na pamiątkę wygaśnięcia
epidemii cholery w 1853 r.

Kasztanowiec – rodzaj drzew, rzadziej krzewów należących do
rodziny mydleńcowatych. Obejmuje ok. 25 gatunków pochodzących z
południowo-wschodniej Europy, Ameryki
Północnej oraz Azji wschodniej. W Polsce wszystkie uprawiane gatunki
są introdukowane* przez człowieka. Gatunkiem
typowym jest kasztanowiec zwyczajny

*jest to celowe wprowadzenie przez człowieka
na teren uprawy chronionej organizmów
pożytecznych

Pokrój: Dorastają nawet do 40 m wysokości.
Pąki: Duże, charakterystyczne dla całego rodzaju,
kleiste lub suche.

Liście: Ustawione naprzeciwlegle,
dłoniastodzielne, złożone z 5–9 listków na długich ogonkach.

Kwiaty: Obupłciowe lub rozdzielnopłciowe w tym samym kwiatostanie, zazwyczaj
zebrane w okazałe, wyprostowane wiechy o wys. do 30 cm, w kolorze białym,
żółtawym, różowym lub czerwonym. Kwiat składa się 4–5 płatków i tyluż działek
kielicha. Płatki opatrzone paznokciem. Pręcików jest 5–9, słupek jeden, górny.

Owoce: Torebka gładka lub kolczasta, rozpadająca się po dojrzeniu na trzy
części. Nasiona bardzo duże, ciemnobrązowe z kolistym znacznikiem (hilum),
popularnie nazywane „kasztanami”.

Rośliny ozdobne: Niektóre gatunki są sadzone jako drzewa
parkowe i alejowe oraz do nasadzeń przydrożnych. Trochę
kłopotliwe ze względu na jesienne zaśmiecanie otoczenia.

Rośliny lecznicze: Niektóre gatunki są stosowane w medycynie
ludowej i homeopatii.

Wiąz szypułkowy, limak –
gatunek drzewa należący do
rodziny wiązowatych.

Pokrój: Drzewo o szerokiej, kopulastej lub pucharowato rozszerzonej ku górze koronie i o
wysokości do 35-40m.

Pędy: Pędy, nawet starsze gałązki, szczeciniasto owłosione. Pączki jednakowej wielkości i
kształtu. Łuski dwubarwne – jasnobrunatne z ciemniejszymi brzegami. Pączki ostre. Pęd
bruzdowany, bardzo gęsto się rozgałęzia.

Liście: Liście o kształcie eliptycznym lub odwrotnie jajowatym. Charakterystyczną cechą tego
gatunku jest silna asymetryczność liści u nasady. Z wierzchu liście są gładkie lub nieco szorstkie,
od spodu miękko omszone. Ogonek liściowy krótki (4-6mm).

Kwiaty: Na długich, zwisających szypułkach. Okwiat 6-dzielny o orzęsionych brzegach.
Pręciki (6-8) o fioletowych pylnikach. Znamiona białe. Kwitnie od marca do kwietnia.

Owoce: Owocem jest spłaszczony orzeszek otoczony dokoła pergaminowatym skrzydełkiem.
Owoce niewielkie, gęsto i drobno orzęsione, zwisające na długich i cienkich szypułkach.

Korzeń: Ma głęboki system korzeniowy. Oprócz głębokiego korzenia
palowego wytwarza silne i również dość głębokie korzenie boczne.
Dzięki temu jest odporny na silne wiatry.

Roślina ozdobna. Sadzony w parkach. Odporny na
naczyniową chorobę wiązów.

Drewno jest mniej cenne, niż u wiązu polnego i górskiego.
Znajduje zastosowanie w budownictwie wodnym i
meblarstwie (m.in. do wyrobu sklejek).

Dąb szypułkowy – gatunek typowy
dla rodzaju dębów,
obejmującego drzewa liściaste z
rodziny bukowatych. Jest gatunkiem
długowiecznym, żyje ponad 700 lat.

Pokrój: Drzewo rosnące swobodnie wykształca szeroką koronę. Korona młodych drzew jest
kulista, z czasem staje się kopułowata.

Pień i pędy: Drzewo rosnące swobodnie ma krótki, konary są grube, nisko osadzone i
rozłożyste.. Młode drzewo ma korę gładką, błyszczącą, brązowawą lub białoszarą, stare –
grubą, szarą do ciemnoszarej, głęboko, podłużnie spękaną

Pąki: Pąki skrętoległe , jajowate, na wierzchołku słabo zaostrzone,
na przekroju poprzecznym mają kształt zbliżony do pięciokąta.

Liście: Ułożone są skrętolegle. Mają blaszkę liściową nieregularną, odwrotnie jajowatą. Na
wierzchołku blaszka jest zaokrąglona lub nawet wycięta, a u nasady uszkowata. Liście są
skórzaste.

Kwiaty:

Kwiaty męskie – długie i wiotkie, luźno zwisające kotki zgrupowane po kilka sztuk i
wyrastające z pąków bocznych zeszłorocznych pędów. Kolor żółtawozielony. Kwiaty żeńskie –
mało widoczne, drobne, kształt cebulkowaty.

Owoce: Orzechy potocznie nazywane żołędziami.
Korzeń: Głęboki, palowy na glebach głębokich i świeżych,
powierzchniowy na glebach płytkich.

Surowiec drzewny
Drewno dębowe jest cenione w stolarstwie, bednarstwie i szkutnictwie (twardością
niekiedy przewyższa drewno bukowe). Dawniej wykorzystywane również w
kołodziejstwie oraz jako materiał konstrukcyjny.

Roślina lecznicza
Galasy

Garbarstwo
Żołędzie jako pokarm dla zwierząt leśnych.

Roślina ozdobna: niektóre odmiany są bardzo dekoracyjne. Często sadzony
jako drzewo pamiątkowe, żyje najdłużej z krajowych drzew liściastych. Dobrze
znosi cięcie, dzięki czemu może być stosowany na żywopłoty i
formowane szpalery. Wykorzystywany także do obsadzania parków,
osiedli oraz do nasadzeń przydrożnych.


Slide 43

Pomnik przyrody – prawnie chroniony
twór przyrody, szczególnie cenny ze względów
naukowych, zabytkowych, kulturowych i innych

Aktualny wzór oznaczenia pomnika przyrody w Polsce

Termin został wprowadzony przez Aleksandra von Humboldta na
przełomie XVIII i XIX wieku, co dało początek kierunkowi
konserwatorskiemu w ochronie przyrody..

Znaczącym propagatorem objęcia ochroną starych drzew był Hugo
Conwentz. Pod postacią pomnika przyrody proponował objąć także
rzadkie gatunki roślin i zwierząt.

DATA I MIEJSCE
URODZENIA

14 WRZEŚNIA 1769
BERLIN

IMIĘ I NAZWISKO PRZY
NARODZENIU

Friedrich Wilhelm
Heinrich Alexander von
Humboldt

DATA I MIEJSCE ŚMIERCI 6 MAJA 1859 BERLIN
ZAWÓD

PRZYRONIK, GEOGRAF,
GEOLOG, ASTRONOM

NARODOWOŚĆ

NIEMIECKA

EDUKACJA

Universität Viadrina

ALMA MATER

Uniwersytet w
Getyndze,
Technische Universität
Bergakademie Freiberg

Alexander von Humboldt

(ur. 20 stycznia 1855 w
miejscowości Święty
Wojciech koło Gdańska, zm. 12
maja 1922 w Berlinie) – botanik
niemiecki, twórca nowego znaczenia
pojęcia „pomnik przyrody”, pionier
europejskiej ochrony przyrody,
propagator idei parków narodowych,
inicjator rezerwatu w Górkach
Wschodnich, na terenie którego
znajduje się obecnie rezerwat „Mewia
Łacha”, dyrektor muzeum
przyrodniczego w Zielonej Bramie
(Zachodniopruskie Muzeum
Prowincjonalne).

Hugo Wilhelm Conwentz

Po I wojnie światowej, jesienią 1918 roku ukazał się dekret Rady
Regencyjnej o opiece nad zabytkami sztuki i kultury oraz
rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia
Publicznego o ochronie niektórych zabytków przyrody z 15 września
1919 roku. Później wydano rozporządzenie Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej o opiece nad zabytkami z 6 marca 1928
roku, gdzie po raz pierwszy padły słowa o ochronie alei
przydrożnych.
Następnymi aktami prawnymi regulującymi ochronę pojedynczych
wartości przyrodniczych była ustawa o ochronie przyrody
z 1934, 1949, 1991 i 2004 roku.

„Pomnikami przyrody są pojedyncze twory
przyrody ożywionej i nieożywionej lub ich
skupienia o szczególnej wartości przyrodniczej,
naukowej, kulturowej, historycznej lub
krajobrazowej oraz odznaczające się
indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród
innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa,
krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła,
wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy
narzutowe oraz jaskinie.”

Dąb Bartek – jeden z najstarszych w Polsce dębów, od
1954 r. chroniony jako pomnik przyrody, rosnący
przy drodze we wsi Zagnańsk, w województwie
świętokrzyskim.

Według pomiarów z 2013 roku
drzewo ma 28,5 metra wysokości,
a obwód 985cm. Według danych
z Nadleśnictwa Zagnańsk obwód
pnia wynosi na wysokości 1,30 m
– 9,85 m, a przy ziemi 13,4 m,
rozpiętość korony 20 m x 40 m,
okap korony 720
m³, pierśnica 3,14 m. Miąższość
całego drzewa wynosi ok. 72 m³,
miąższość grubizny całego
drzewa ok. 65 m³, w tym pień
główny – ok. 46 m³.

*Według jednej z legend Jan III
Sobieski i Marysieńka ukryli w Bartku skarby.
*Na pniu Bartka, od strony południowowschodniej zawieszone są dwie figury
ukrzyżowanego Chrystusa, odlane
prawdopodobnie w miejscowych fabrykach
żelaza. Na jednej z figur widoczny jest rok
1853. Według ustnych przekazów, miały one
być umieszczone na pamiątkę powieszenia
na Bartku dwóch oficerów powstańczych
z powstania styczniowego. Według innej
wersji podania, odlew miał być zawieszony
na pamiątkę zwycięstwa Sobieskiego pod
Wiedniem, a drugi został umieszczony na
Bartku na pamiątkę wygaśnięcia
epidemii cholery w 1853 r.

Kasztanowiec – rodzaj drzew, rzadziej krzewów należących do
rodziny mydleńcowatych. Obejmuje ok. 25 gatunków pochodzących z
południowo-wschodniej Europy, Ameryki
Północnej oraz Azji wschodniej. W Polsce wszystkie uprawiane gatunki
są introdukowane* przez człowieka. Gatunkiem
typowym jest kasztanowiec zwyczajny

*jest to celowe wprowadzenie przez człowieka
na teren uprawy chronionej organizmów
pożytecznych

Pokrój: Dorastają nawet do 40 m wysokości.
Pąki: Duże, charakterystyczne dla całego rodzaju,
kleiste lub suche.

Liście: Ustawione naprzeciwlegle,
dłoniastodzielne, złożone z 5–9 listków na długich ogonkach.

Kwiaty: Obupłciowe lub rozdzielnopłciowe w tym samym kwiatostanie, zazwyczaj
zebrane w okazałe, wyprostowane wiechy o wys. do 30 cm, w kolorze białym,
żółtawym, różowym lub czerwonym. Kwiat składa się 4–5 płatków i tyluż działek
kielicha. Płatki opatrzone paznokciem. Pręcików jest 5–9, słupek jeden, górny.

Owoce: Torebka gładka lub kolczasta, rozpadająca się po dojrzeniu na trzy
części. Nasiona bardzo duże, ciemnobrązowe z kolistym znacznikiem (hilum),
popularnie nazywane „kasztanami”.

Rośliny ozdobne: Niektóre gatunki są sadzone jako drzewa
parkowe i alejowe oraz do nasadzeń przydrożnych. Trochę
kłopotliwe ze względu na jesienne zaśmiecanie otoczenia.

Rośliny lecznicze: Niektóre gatunki są stosowane w medycynie
ludowej i homeopatii.

Wiąz szypułkowy, limak –
gatunek drzewa należący do
rodziny wiązowatych.

Pokrój: Drzewo o szerokiej, kopulastej lub pucharowato rozszerzonej ku górze koronie i o
wysokości do 35-40m.

Pędy: Pędy, nawet starsze gałązki, szczeciniasto owłosione. Pączki jednakowej wielkości i
kształtu. Łuski dwubarwne – jasnobrunatne z ciemniejszymi brzegami. Pączki ostre. Pęd
bruzdowany, bardzo gęsto się rozgałęzia.

Liście: Liście o kształcie eliptycznym lub odwrotnie jajowatym. Charakterystyczną cechą tego
gatunku jest silna asymetryczność liści u nasady. Z wierzchu liście są gładkie lub nieco szorstkie,
od spodu miękko omszone. Ogonek liściowy krótki (4-6mm).

Kwiaty: Na długich, zwisających szypułkach. Okwiat 6-dzielny o orzęsionych brzegach.
Pręciki (6-8) o fioletowych pylnikach. Znamiona białe. Kwitnie od marca do kwietnia.

Owoce: Owocem jest spłaszczony orzeszek otoczony dokoła pergaminowatym skrzydełkiem.
Owoce niewielkie, gęsto i drobno orzęsione, zwisające na długich i cienkich szypułkach.

Korzeń: Ma głęboki system korzeniowy. Oprócz głębokiego korzenia
palowego wytwarza silne i również dość głębokie korzenie boczne.
Dzięki temu jest odporny na silne wiatry.

Roślina ozdobna. Sadzony w parkach. Odporny na
naczyniową chorobę wiązów.

Drewno jest mniej cenne, niż u wiązu polnego i górskiego.
Znajduje zastosowanie w budownictwie wodnym i
meblarstwie (m.in. do wyrobu sklejek).

Dąb szypułkowy – gatunek typowy
dla rodzaju dębów,
obejmującego drzewa liściaste z
rodziny bukowatych. Jest gatunkiem
długowiecznym, żyje ponad 700 lat.

Pokrój: Drzewo rosnące swobodnie wykształca szeroką koronę. Korona młodych drzew jest
kulista, z czasem staje się kopułowata.

Pień i pędy: Drzewo rosnące swobodnie ma krótki, konary są grube, nisko osadzone i
rozłożyste.. Młode drzewo ma korę gładką, błyszczącą, brązowawą lub białoszarą, stare –
grubą, szarą do ciemnoszarej, głęboko, podłużnie spękaną

Pąki: Pąki skrętoległe , jajowate, na wierzchołku słabo zaostrzone,
na przekroju poprzecznym mają kształt zbliżony do pięciokąta.

Liście: Ułożone są skrętolegle. Mają blaszkę liściową nieregularną, odwrotnie jajowatą. Na
wierzchołku blaszka jest zaokrąglona lub nawet wycięta, a u nasady uszkowata. Liście są
skórzaste.

Kwiaty:

Kwiaty męskie – długie i wiotkie, luźno zwisające kotki zgrupowane po kilka sztuk i
wyrastające z pąków bocznych zeszłorocznych pędów. Kolor żółtawozielony. Kwiaty żeńskie –
mało widoczne, drobne, kształt cebulkowaty.

Owoce: Orzechy potocznie nazywane żołędziami.
Korzeń: Głęboki, palowy na glebach głębokich i świeżych,
powierzchniowy na glebach płytkich.

Surowiec drzewny
Drewno dębowe jest cenione w stolarstwie, bednarstwie i szkutnictwie (twardością
niekiedy przewyższa drewno bukowe). Dawniej wykorzystywane również w
kołodziejstwie oraz jako materiał konstrukcyjny.

Roślina lecznicza
Galasy

Garbarstwo
Żołędzie jako pokarm dla zwierząt leśnych.

Roślina ozdobna: niektóre odmiany są bardzo dekoracyjne. Często sadzony
jako drzewo pamiątkowe, żyje najdłużej z krajowych drzew liściastych. Dobrze
znosi cięcie, dzięki czemu może być stosowany na żywopłoty i
formowane szpalery. Wykorzystywany także do obsadzania parków,
osiedli oraz do nasadzeń przydrożnych.


Slide 44

Pomnik przyrody – prawnie chroniony
twór przyrody, szczególnie cenny ze względów
naukowych, zabytkowych, kulturowych i innych

Aktualny wzór oznaczenia pomnika przyrody w Polsce

Termin został wprowadzony przez Aleksandra von Humboldta na
przełomie XVIII i XIX wieku, co dało początek kierunkowi
konserwatorskiemu w ochronie przyrody..

Znaczącym propagatorem objęcia ochroną starych drzew był Hugo
Conwentz. Pod postacią pomnika przyrody proponował objąć także
rzadkie gatunki roślin i zwierząt.

DATA I MIEJSCE
URODZENIA

14 WRZEŚNIA 1769
BERLIN

IMIĘ I NAZWISKO PRZY
NARODZENIU

Friedrich Wilhelm
Heinrich Alexander von
Humboldt

DATA I MIEJSCE ŚMIERCI 6 MAJA 1859 BERLIN
ZAWÓD

PRZYRONIK, GEOGRAF,
GEOLOG, ASTRONOM

NARODOWOŚĆ

NIEMIECKA

EDUKACJA

Universität Viadrina

ALMA MATER

Uniwersytet w
Getyndze,
Technische Universität
Bergakademie Freiberg

Alexander von Humboldt

(ur. 20 stycznia 1855 w
miejscowości Święty
Wojciech koło Gdańska, zm. 12
maja 1922 w Berlinie) – botanik
niemiecki, twórca nowego znaczenia
pojęcia „pomnik przyrody”, pionier
europejskiej ochrony przyrody,
propagator idei parków narodowych,
inicjator rezerwatu w Górkach
Wschodnich, na terenie którego
znajduje się obecnie rezerwat „Mewia
Łacha”, dyrektor muzeum
przyrodniczego w Zielonej Bramie
(Zachodniopruskie Muzeum
Prowincjonalne).

Hugo Wilhelm Conwentz

Po I wojnie światowej, jesienią 1918 roku ukazał się dekret Rady
Regencyjnej o opiece nad zabytkami sztuki i kultury oraz
rozporządzenie Ministra Wyznań Religijnych i Oświecenia
Publicznego o ochronie niektórych zabytków przyrody z 15 września
1919 roku. Później wydano rozporządzenie Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej o opiece nad zabytkami z 6 marca 1928
roku, gdzie po raz pierwszy padły słowa o ochronie alei
przydrożnych.
Następnymi aktami prawnymi regulującymi ochronę pojedynczych
wartości przyrodniczych była ustawa o ochronie przyrody
z 1934, 1949, 1991 i 2004 roku.

„Pomnikami przyrody są pojedyncze twory
przyrody ożywionej i nieożywionej lub ich
skupienia o szczególnej wartości przyrodniczej,
naukowej, kulturowej, historycznej lub
krajobrazowej oraz odznaczające się
indywidualnymi cechami, wyróżniającymi je wśród
innych tworów, okazałych rozmiarów drzewa,
krzewy gatunków rodzimych lub obcych, źródła,
wodospady, wywierzyska, skałki, jary, głazy
narzutowe oraz jaskinie.”

Dąb Bartek – jeden z najstarszych w Polsce dębów, od
1954 r. chroniony jako pomnik przyrody, rosnący
przy drodze we wsi Zagnańsk, w województwie
świętokrzyskim.

Według pomiarów z 2013 roku
drzewo ma 28,5 metra wysokości,
a obwód 985cm. Według danych
z Nadleśnictwa Zagnańsk obwód
pnia wynosi na wysokości 1,30 m
– 9,85 m, a przy ziemi 13,4 m,
rozpiętość korony 20 m x 40 m,
okap korony 720
m³, pierśnica 3,14 m. Miąższość
całego drzewa wynosi ok. 72 m³,
miąższość grubizny całego
drzewa ok. 65 m³, w tym pień
główny – ok. 46 m³.

*Według jednej z legend Jan III
Sobieski i Marysieńka ukryli w Bartku skarby.
*Na pniu Bartka, od strony południowowschodniej zawieszone są dwie figury
ukrzyżowanego Chrystusa, odlane
prawdopodobnie w miejscowych fabrykach
żelaza. Na jednej z figur widoczny jest rok
1853. Według ustnych przekazów, miały one
być umieszczone na pamiątkę powieszenia
na Bartku dwóch oficerów powstańczych
z powstania styczniowego. Według innej
wersji podania, odlew miał być zawieszony
na pamiątkę zwycięstwa Sobieskiego pod
Wiedniem, a drugi został umieszczony na
Bartku na pamiątkę wygaśnięcia
epidemii cholery w 1853 r.

Kasztanowiec – rodzaj drzew, rzadziej krzewów należących do
rodziny mydleńcowatych. Obejmuje ok. 25 gatunków pochodzących z
południowo-wschodniej Europy, Ameryki
Północnej oraz Azji wschodniej. W Polsce wszystkie uprawiane gatunki
są introdukowane* przez człowieka. Gatunkiem
typowym jest kasztanowiec zwyczajny

*jest to celowe wprowadzenie przez człowieka
na teren uprawy chronionej organizmów
pożytecznych

Pokrój: Dorastają nawet do 40 m wysokości.
Pąki: Duże, charakterystyczne dla całego rodzaju,
kleiste lub suche.

Liście: Ustawione naprzeciwlegle,
dłoniastodzielne, złożone z 5–9 listków na długich ogonkach.

Kwiaty: Obupłciowe lub rozdzielnopłciowe w tym samym kwiatostanie, zazwyczaj
zebrane w okazałe, wyprostowane wiechy o wys. do 30 cm, w kolorze białym,
żółtawym, różowym lub czerwonym. Kwiat składa się 4–5 płatków i tyluż działek
kielicha. Płatki opatrzone paznokciem. Pręcików jest 5–9, słupek jeden, górny.

Owoce: Torebka gładka lub kolczasta, rozpadająca się po dojrzeniu na trzy
części. Nasiona bardzo duże, ciemnobrązowe z kolistym znacznikiem (hilum),
popularnie nazywane „kasztanami”.

Rośliny ozdobne: Niektóre gatunki są sadzone jako drzewa
parkowe i alejowe oraz do nasadzeń przydrożnych. Trochę
kłopotliwe ze względu na jesienne zaśmiecanie otoczenia.

Rośliny lecznicze: Niektóre gatunki są stosowane w medycynie
ludowej i homeopatii.

Wiąz szypułkowy, limak –
gatunek drzewa należący do
rodziny wiązowatych.

Pokrój: Drzewo o szerokiej, kopulastej lub pucharowato rozszerzonej ku górze koronie i o
wysokości do 35-40m.

Pędy: Pędy, nawet starsze gałązki, szczeciniasto owłosione. Pączki jednakowej wielkości i
kształtu. Łuski dwubarwne – jasnobrunatne z ciemniejszymi brzegami. Pączki ostre. Pęd
bruzdowany, bardzo gęsto się rozgałęzia.

Liście: Liście o kształcie eliptycznym lub odwrotnie jajowatym. Charakterystyczną cechą tego
gatunku jest silna asymetryczność liści u nasady. Z wierzchu liście są gładkie lub nieco szorstkie,
od spodu miękko omszone. Ogonek liściowy krótki (4-6mm).

Kwiaty: Na długich, zwisających szypułkach. Okwiat 6-dzielny o orzęsionych brzegach.
Pręciki (6-8) o fioletowych pylnikach. Znamiona białe. Kwitnie od marca do kwietnia.

Owoce: Owocem jest spłaszczony orzeszek otoczony dokoła pergaminowatym skrzydełkiem.
Owoce niewielkie, gęsto i drobno orzęsione, zwisające na długich i cienkich szypułkach.

Korzeń: Ma głęboki system korzeniowy. Oprócz głębokiego korzenia
palowego wytwarza silne i również dość głębokie korzenie boczne.
Dzięki temu jest odporny na silne wiatry.

Roślina ozdobna. Sadzony w parkach. Odporny na
naczyniową chorobę wiązów.

Drewno jest mniej cenne, niż u wiązu polnego i górskiego.
Znajduje zastosowanie w budownictwie wodnym i
meblarstwie (m.in. do wyrobu sklejek).

Dąb szypułkowy – gatunek typowy
dla rodzaju dębów,
obejmującego drzewa liściaste z
rodziny bukowatych. Jest gatunkiem
długowiecznym, żyje ponad 700 lat.

Pokrój: Drzewo rosnące swobodnie wykształca szeroką koronę. Korona młodych drzew jest
kulista, z czasem staje się kopułowata.

Pień i pędy: Drzewo rosnące swobodnie ma krótki, konary są grube, nisko osadzone i
rozłożyste.. Młode drzewo ma korę gładką, błyszczącą, brązowawą lub białoszarą, stare –
grubą, szarą do ciemnoszarej, głęboko, podłużnie spękaną

Pąki: Pąki skrętoległe , jajowate, na wierzchołku słabo zaostrzone,
na przekroju poprzecznym mają kształt zbliżony do pięciokąta.

Liście: Ułożone są skrętolegle. Mają blaszkę liściową nieregularną, odwrotnie jajowatą. Na
wierzchołku blaszka jest zaokrąglona lub nawet wycięta, a u nasady uszkowata. Liście są
skórzaste.

Kwiaty:

Kwiaty męskie – długie i wiotkie, luźno zwisające kotki zgrupowane po kilka sztuk i
wyrastające z pąków bocznych zeszłorocznych pędów. Kolor żółtawozielony. Kwiaty żeńskie –
mało widoczne, drobne, kształt cebulkowaty.

Owoce: Orzechy potocznie nazywane żołędziami.
Korzeń: Głęboki, palowy na glebach głębokich i świeżych,
powierzchniowy na glebach płytkich.

Surowiec drzewny
Drewno dębowe jest cenione w stolarstwie, bednarstwie i szkutnictwie (twardością
niekiedy przewyższa drewno bukowe). Dawniej wykorzystywane również w
kołodziejstwie oraz jako materiał konstrukcyjny.

Roślina lecznicza
Galasy

Garbarstwo
Żołędzie jako pokarm dla zwierząt leśnych.

Roślina ozdobna: niektóre odmiany są bardzo dekoracyjne. Często sadzony
jako drzewo pamiątkowe, żyje najdłużej z krajowych drzew liściastych. Dobrze
znosi cięcie, dzięki czemu może być stosowany na żywopłoty i
formowane szpalery. Wykorzystywany także do obsadzania parków,
osiedli oraz do nasadzeń przydrożnych.