Slide 1

“AFETLERDE PSİKOSOSYAL DESTEK
HİZMET İLKELERİ: TSUNAMİ VE
PAKİSTAN DENEYİMİNDEN
GÜNÜMÜZE”
Nisan 2010
Eylen ŞAVUR

İçerik
• Psikososyal Destek
• Hizmet İlkeleri
• Tsunami ve Pakistan Depremi
• Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği

PSİKOSOSYAL
DESTEK
HİZMETLERİNİN
YÜRÜTÜLDÜĞÜ
BAZI AFETLER

1999 Marmara Depremleri
2002 Afyon Depremi
2003 Irak/Silopi İnsani Yardım Operasyonu
2003 İstanbul Bombalama Eylemi
2003 Bingöl Depremi
2004 Tsunami-Endonezya/ Sri Lanka
2005 Pakistan Depremi
2006 Batman Sel
2006 Elazığ Deprem
2007 İzmir Trafik Kazası
2007 Ankara/Anafartalar Bombalama Eylemi
2008 İstanbul/Güngören Terör Olayı
2009 Mardin Şiddet Olayı
2009 Marmara Seli
2010 Elazığ Depremi

Psikososyal;
Kelime anlamıyla birbirini sürekli
etkileyen psikolojik ve sosyal etkilerin
hareketli ilişkisi, anlamına gelir.
(Inter-Agency Guiding Principles, 2005)

Afetlerde psikososyal destek hizmetleri;
Afet sonrası ortaya çıkabilecek psikolojik uyumsuzlukların/
bozuklukların önlenmesi, aile ve toplum düzeyinde ilişkilerin
kurulması ve geliştirilmesi, etkilenenlerin ‘normal’ ya da yeni
yaşamlarına geri dönmesi sürecinde birey, aile ve toplumun
kendi kapasitelerini fark etmeleri ve güçlenmeleri, ayrıca
ileride ortaya çıkabilecek afetlerle başa çıkmaları amacıyla afet
döngüsünün her aşamasında düzenlenen çok disiplinli
hizmetler bütünüdür.
(Reyes, 2006a; Reyes ve Elhai, 2004; Seynaeve, 2001; Türk Kızılayı, 2008).

Afetlere maruz kalmak sadece etkilenenler için değil
aynı zamanda toplum içinde oldukça ağır yükler getirir.
(ISTSS, 2003).

Bu çerçevede programlanan afetlerde psikososyal
hizmetlerin iki temel bakış açısı vardır;
Birincisi afetten etkilenen toplumu yeniden inşa
etmek ve toplum kaynaklarını tekrar işler hale
getirmek,
İkincisi etkilenen bireylere müdahale etmek ve
psikolojik bozuklukların ortaya çıkışını önlemektir
(IASC, 2007).

PSİKOSOSYAL DESTEK
Psikolojik ya da psikiyatrik tedavi değildir.
Ruhsal bozukluklar ya da ciddi fiziksel
rahatsızlıklar konusunda bir danışmanlık ya da
terapi değildir.

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
1.İhtiyaç ve Kaynak Değerlendirmesi:

-

Mağdurların etkilenme dereceleri ve şekilleri,
İçinde bulundukları sorunlar ve ihtiyaçlar,
Toplumda var olan kaynak kişi/ kurumlar, bunların
çalışma şekilleri,
Var olan hizmetler ve sunuluş şekilleri
Uygulanacak
müdahale
etkinliklerinin
ana
hatlarıyla oluşturulması

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
2.Psikolojik İlk Yardım

-

İhtiyaç ve kaynak değerlendirilmesi ile eş zamanlı
ya da hemen ardından başlar.
Psikolojik ilk yardım, kişilerin duygularını ve
yaşadıklarını ifade etmelerine olanak sunarak
rahatlamalarını sağlamayı ve acil durumlara
yönelik psikolojik bilgilerin etkilenen kişilere
iletilmesi aracılığıyla kişilerin yaşadıklarını ve
hissettiklerini anlamlandırmalarına yardımcı olmayı
hedefler (IFRC, 2009).

3. Toplumu Harekete Geçirme:
Toplumu harekete geçirmede temel felsefe bireyin kendi
kendine yardım edebilme becerisini artırmaktır.
4. Sevk Etme ve Yönlendirme:
Ruh sağlığı çalışanlarının, sahada yaptıkları danışmanlık
ve tespit görüşmelerinde beklenti düzeyini artırmadan,
kısa, duygusal olarak destekleyici, yararlı ve dinamik
bir ilişki kurmaları gerektiği unutulmamalıdır. Bu
doğrultuda zaman zaman alışık olunan klinik
görüşmeler ve çalışma tarzlarından farklı olarak
görünebilirliği yüksek sosyal hizmet kapsamında
çalışmalar yapılması gerekmektedir (Önder E., 2008).

5. Sürdürülebilir- Uzun Dönem
Çalışmaların/Projelerin Planlaması
6. Bilgi Merkezi Oluşturma
Bilginin ihtiyaç duyan herkesle paylaşıldığı, ihtiyaçların ve
kaynakların buluştuğu, kolay ulaşılabilir ve
kullanılabilir bir hizmet sunulması hedeflenmektedir.

7. Çalışana Destek:
-

Yardım çalışanlarına yapılan müdahaledir.
Yardım çalışmaları sırasında kullanılacak bilgilerin
iletilmesi,
Yardım çalışanları için paylaşım ve destek
toplantıları düzenlenmesi,
Çalışanları
etkileyen
olumsuz
faktörlerin
belirlenmesi ve bu faktörlerin etkilerinin azaltılması
yardım çalışanlarının çalışmalarını yürütürken acil
durumdan etkilenen kişilerle kurdukları iletişimden,
kime, hangi yardımı, ne şekilde yapacağı noktasına
kadar gelen süreçte uygun şekilde bilgilendirilmesi
ve desteklenmesi

8. Eğitim:
- Travma ile ilgili eğitimlerde daha çok eyleme
yönelik,
- Etkilenenlerin kaçınma davranışlarını azaltması
konusunda cesaret verici,
- Travmatik anılarıyla uzlaşmasını sağlayıcı,
- Duruma uygun olarak olması beklenen psikolojik
tepkilerin neler olduğunun aktarılması
- Toplumun
afetlere
yönelik
genel
olarak
güçlendirilmesi amaçları ön plana çıkarılmaktadır
(ISTSS, 2003; Seynaeve, 2001; Turpin et al. 2005).

AFET

Alarm
Psiko Sosyal Hizmet
Müdahalesi
İhtiyaç Tespiti

Psikolojik İlk
Yardım

Koordinasyon ve İşbirliği

AKUT
DÖNEM

Orta ve Uzun Dönem Psiko Sosyal
Hizmet Müdahale Planının
Oluşturulması

Bilgi Merkezi Kurma Çalışana
Destek

Sevk ve Yönlendirme

Müdahale Sürecinin Sonlanması
İZLEME VE DEĞERLENDİRME

ORTA
/UZUN
DÖNEM

Tsunami ve Pakistan Depremlerinin
Psikososyal Destek Faaliyetleri İçin
Önemi Nedir?

Türk Kızılayı’na Genel Bakış

Türk Kızılayı
“Uluslararası Kızılay Kızılhaç
Dernekleri Federasyonu”na
üye 186 Ulusal Dernekten
biridir.

ICRC

“ULUSAL DERNEKLER”
ULUSLAR ARASI İNSACIL
HUKUKTAN ALMIŞ
OLDUĞU GÜÇLE
İNSANLIĞIN HİZMETİNDE
OLAN DEVLETTEN
BAĞIMSIZ ÇALIŞAN İNSANİ
YARDIM KURULUŞLARIDIR.

‘Türk Kızılayı’ 11 Haziran 1868 “ Osmanlı
Yaralı ve Hasta Askerlere
Yardım Cemiyeti " olarak kurulmuş, 1947’de bugünki adını
alarak çalışmalarına devam etmektedir.

2000 yılından bu yana uluslararası platformda toplam 80 ülkeye
insani yardım ulaştırmıştır.

Afetlere Genel Bakış Açısı
PAKİSTAN
-

8 Ekim 2005’de merkez üssü Pakistan idaresi altındaki
Keşmir bölgesi
Bölgede 18 yaşına kadar nüfus kayıtları tutulmadığı
için kayıplarla ilgili rakamların resmi rakamlardan çok
daha yüksek olduğu tahmin edilmektedir. Resmi
kayıtlara göre ölü ve yaralı sayısı
Ölü Sayısı : 73.331
Yaralı Sayısı : 69.392
Evsiz Sayısı : 2.800.000

Afetlere Genel Bakış Açısı
ENDONEZYA
-

26 Aralık 2004

-

11 Ülke

-

280.000 Can Kaybı

-

2.200.000 Evsiz insan

Endonezya İnsani Yardım Operasyonu

TSUNAMİ OPERASYONU
Türkiye’nin en büyük insani
yardım operasyonlarından
biridir ve kapasite geliştirme
projeleri arasında yer
almaktadır…

AKUT DÖNEM :
Acil barınak, gıda, sağlık,
psiko-sosyal destek ve
su sanitasyon hizmetleri
REHABİLİTASYON
DÖNEMİ :
• 1052 kalıcı konut,
•4 okul binası,
•Toplum Merkezi,
•3 caminin onarımı,
• ve Sağlık Merkezi inşası

1. Endonezya 8 uzman psikososyal personeli ve 10 yerel psikolog olmak
üzere toplam 18 uzman personel tarafından gerçekleştirilmiş ve
Psikososyal Destek Programı, 26.12.2004 tarihinde Endonezya/Aceh
bölgesinde meydana gelen deprem ve tsunami sonrasında başlatılmıştır.
2. Afetin hemen ardından gelen dönemde 18 kampta toplamda 13.793
kişiye ulaşılmıştır.
3. Türk Kızılayı`nın çalışmalarına 300 gönüllü aktif olarak katılmıştır.

Kamplarda; toplumun, afet nedeniyle ortaya çıkan davranışsal ve psikolojik
sorunlarla baş edebilmesine destek olmak üzere bireysel danışmanlık ve
yönlendirme, grup görüşmeleri, psikolojik ilk yardım, eğitimler,
sosyal aktivite ve projeler şeklinde psikososyal müdahaleler yürütülmüştür.

4. Program, 26.12.2006 tarihinde resmi açılışı yapılan Sultan 2. Selim
Aceh Toplum Merkezi bünyesinde ve Endonezya NAD Kızılhaçı
yapısı altında halen sürdürülmektedir.
5. Açılışından bu yana toplum merkezinde yapılan etkinliklere katılan
kişi sayısı 14.968’dir.
6. 2009 yılında Sultan 2. Selim Toplum Merkezinde gelir getirici
aktiviteler kapsamında toplamda 83 sivil toplum kuruluşu, kamu
kurum/kuruluşu ve üniversite ile çalışılmıştır.

TÜRK KIZILAYI’NIN EN BÜYÜK
İNSANİ YARDIM OPERASYONU
ACİL DÖNEMDE;
55.000 ton yardım malzemesi
60.000 ilaç,
14.500 barınma ünitesi,
2.500.000 yararlanıcı…

PAKİSTAN KIZILAYI
KAPASİTE GELİŞTİRME PROJESİ

PAKİSTAN PSİKOSOSYAL FAALİYETLER
2005- 2009
Bireysel ve Grup Çalışmalarında Ulaşılan

Kişi Sayısı
20.960

TSUNAMİ VE PAKİSTAN DEPREMİNİN ÖNEMİ
-

Türk Kızılayı’nın operasyonel deneyimini
arttırmıştır.
Kapasite arttırma projelerine yönelim
artmıştır.
Türkiye yardım alan ülke konumundan yardım
eden ülke konumuna geçmiştir.
Bölgesinde güçlü bir Kızılay oluşmuştur.
Psikososyal destek faaliyetlerinin yapılanma
esasları tanımlanmıştır.

AFET YÖNETİMİNDE BİR İŞBİRLİĞİ MODELİ
‘Afetlerde Psiksosyal Hizmetler Birliği’

Oluşumun Tarihçesi ve Üyeleri
SOSYAL HİZMETLER ve ÇOCUK ESİRGEME KURUMU
HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ

TÜRK PSİKOLOGLAR DERNEĞİ
SOSYAL HİZMET UZMANLARI DERNEĞİ

Afetlerde
Psikososyal
Hizmetler
Birliği

TÜRKİYE PSİKİYATRİ DERNEĞİ
ÇOCUK ve GENÇLİK RUH SAĞLIĞI DERNEĞİ

TÜRK PSİKOLOJİK DANIŞMA ve REHBERLİK DERNEĞİ

Psikososyal Hizmetler konusunda afetlerde ve
olağan dönemde psikososyal hizmetlerin
geliştirilmesi yönünde karşılıklı hak ve sorumlulukları
belirlemek üzere hazırlanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”
Türkiye Kızılay Derneği, Türk Psikologlar Derneği,
Türkiye Psikiyatri Derneği, Türk Tabipler Birliği,
İstanbul ODTÜ Mezunları Derneği ile Ankara ODTÜ
Mezunları Derneği temsilcilerinin katılımıyla
imzalanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
• 11 Haziran 2005’te imzalanan bu protokol ile “işbirliğinin amacı,
hizmet alanları ve kuruluşların yetki ve sorumlulukları”
belirlenmiştir.

• Bu protokolün son maddesi
“Uzmanlık alanlarıyla ilgili olarak Kızılay ile ortak proje üretecek
olan taraf Sivil Toplum Kuruluşlarıyla projeye ilişkin Alt Teknik
Protokoller imzalayabileceklerdir.” bilgisi bulunmaktadır.

11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”nün ek
protokolü olan
“Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği Protokolü” tüm
derneklerin ortak kararı ile 16.08.2006 tarihinde
taraflarca imzalanmıştır.
Genel Sekretaryası Derneğimiz tarafından
yürütülmektedir.

APHB’nin önemi

MÜDAHALE SİSTEMİ

müdahale

MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE

MÜDAHALE
MÜDAHALE

müdahale

GENEL İLGİSİZLİK

İÇ UNSURLARIN
KISA İLGİSİ
Normal hayata dönüş

ICRC

IFRC

NATO

bagışçılar

hükümet

WFP

UNHCR

basın

OCHAyönetimler
Yerel

basın

UNICEF

basın

UNDP

mülteciler/
afet yaşamış
topluluklar

Ulusal ve yerel

STK

basın

basın

diğer UN
örgütleri
basın

Kızılay
Uluslar arası
NGOs

Hükümetler arası
organizasyonlar

military
Askeri
unsurlar

Bunu koordine edebilir misiniz?

Dünyanın her yerinde insanlar afetlere karşı hazırlıklı olma
konusundaki bilgilerinin çoğunu afetten hemen sonraki 6 ay
ile 2 yıl sonra öğrenmektedir.
Japon grup İstanbul’da bir Türk yatakhanesinde
kalıyorlardır. Depremden sonra Japonlar ve Türkler
merdivenlerde karşılaştı. Türkler aşağıya, Japonlar
yukarıya koşuyordu.
M.Petal. Afetlere karşı hazırlık için uygulanan yerel toplum organizasyonu becerileri syf
31-32

• Afetin doğası gereği yaşanan karmaşaya karşı
planlı ve örgütlü bir hazırlık adına atılmış bir
adım
• Mesleki örgütlenme alanında eksiklerin
giderilmesi adına atılan bir adım
• Acil durumlara özgü mekanizmaların
tanımlanması adına bir örnek

• Ülke genelinde etkili/sürdürülebilir programlar ortaya koymak
mümkün mü?
• Çalışacak gönüllülerin temini konusunda yaşanan sıkıntıların
giderilmesi mümkün mü?
• Ortak anlayışa sahip bir platform olabilecek mi?
• Maddi kaynakların temini nasıl sağlanacak?
• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’nın yeni yapılanması
içerisinde sivil toplum kendine yer edinebilecek mi?

[email protected]
[email protected]


Slide 2

“AFETLERDE PSİKOSOSYAL DESTEK
HİZMET İLKELERİ: TSUNAMİ VE
PAKİSTAN DENEYİMİNDEN
GÜNÜMÜZE”
Nisan 2010
Eylen ŞAVUR

İçerik
• Psikososyal Destek
• Hizmet İlkeleri
• Tsunami ve Pakistan Depremi
• Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği

PSİKOSOSYAL
DESTEK
HİZMETLERİNİN
YÜRÜTÜLDÜĞÜ
BAZI AFETLER

1999 Marmara Depremleri
2002 Afyon Depremi
2003 Irak/Silopi İnsani Yardım Operasyonu
2003 İstanbul Bombalama Eylemi
2003 Bingöl Depremi
2004 Tsunami-Endonezya/ Sri Lanka
2005 Pakistan Depremi
2006 Batman Sel
2006 Elazığ Deprem
2007 İzmir Trafik Kazası
2007 Ankara/Anafartalar Bombalama Eylemi
2008 İstanbul/Güngören Terör Olayı
2009 Mardin Şiddet Olayı
2009 Marmara Seli
2010 Elazığ Depremi

Psikososyal;
Kelime anlamıyla birbirini sürekli
etkileyen psikolojik ve sosyal etkilerin
hareketli ilişkisi, anlamına gelir.
(Inter-Agency Guiding Principles, 2005)

Afetlerde psikososyal destek hizmetleri;
Afet sonrası ortaya çıkabilecek psikolojik uyumsuzlukların/
bozuklukların önlenmesi, aile ve toplum düzeyinde ilişkilerin
kurulması ve geliştirilmesi, etkilenenlerin ‘normal’ ya da yeni
yaşamlarına geri dönmesi sürecinde birey, aile ve toplumun
kendi kapasitelerini fark etmeleri ve güçlenmeleri, ayrıca
ileride ortaya çıkabilecek afetlerle başa çıkmaları amacıyla afet
döngüsünün her aşamasında düzenlenen çok disiplinli
hizmetler bütünüdür.
(Reyes, 2006a; Reyes ve Elhai, 2004; Seynaeve, 2001; Türk Kızılayı, 2008).

Afetlere maruz kalmak sadece etkilenenler için değil
aynı zamanda toplum içinde oldukça ağır yükler getirir.
(ISTSS, 2003).

Bu çerçevede programlanan afetlerde psikososyal
hizmetlerin iki temel bakış açısı vardır;
Birincisi afetten etkilenen toplumu yeniden inşa
etmek ve toplum kaynaklarını tekrar işler hale
getirmek,
İkincisi etkilenen bireylere müdahale etmek ve
psikolojik bozuklukların ortaya çıkışını önlemektir
(IASC, 2007).

PSİKOSOSYAL DESTEK
Psikolojik ya da psikiyatrik tedavi değildir.
Ruhsal bozukluklar ya da ciddi fiziksel
rahatsızlıklar konusunda bir danışmanlık ya da
terapi değildir.

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
1.İhtiyaç ve Kaynak Değerlendirmesi:

-

Mağdurların etkilenme dereceleri ve şekilleri,
İçinde bulundukları sorunlar ve ihtiyaçlar,
Toplumda var olan kaynak kişi/ kurumlar, bunların
çalışma şekilleri,
Var olan hizmetler ve sunuluş şekilleri
Uygulanacak
müdahale
etkinliklerinin
ana
hatlarıyla oluşturulması

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
2.Psikolojik İlk Yardım

-

İhtiyaç ve kaynak değerlendirilmesi ile eş zamanlı
ya da hemen ardından başlar.
Psikolojik ilk yardım, kişilerin duygularını ve
yaşadıklarını ifade etmelerine olanak sunarak
rahatlamalarını sağlamayı ve acil durumlara
yönelik psikolojik bilgilerin etkilenen kişilere
iletilmesi aracılığıyla kişilerin yaşadıklarını ve
hissettiklerini anlamlandırmalarına yardımcı olmayı
hedefler (IFRC, 2009).

3. Toplumu Harekete Geçirme:
Toplumu harekete geçirmede temel felsefe bireyin kendi
kendine yardım edebilme becerisini artırmaktır.
4. Sevk Etme ve Yönlendirme:
Ruh sağlığı çalışanlarının, sahada yaptıkları danışmanlık
ve tespit görüşmelerinde beklenti düzeyini artırmadan,
kısa, duygusal olarak destekleyici, yararlı ve dinamik
bir ilişki kurmaları gerektiği unutulmamalıdır. Bu
doğrultuda zaman zaman alışık olunan klinik
görüşmeler ve çalışma tarzlarından farklı olarak
görünebilirliği yüksek sosyal hizmet kapsamında
çalışmalar yapılması gerekmektedir (Önder E., 2008).

5. Sürdürülebilir- Uzun Dönem
Çalışmaların/Projelerin Planlaması
6. Bilgi Merkezi Oluşturma
Bilginin ihtiyaç duyan herkesle paylaşıldığı, ihtiyaçların ve
kaynakların buluştuğu, kolay ulaşılabilir ve
kullanılabilir bir hizmet sunulması hedeflenmektedir.

7. Çalışana Destek:
-

Yardım çalışanlarına yapılan müdahaledir.
Yardım çalışmaları sırasında kullanılacak bilgilerin
iletilmesi,
Yardım çalışanları için paylaşım ve destek
toplantıları düzenlenmesi,
Çalışanları
etkileyen
olumsuz
faktörlerin
belirlenmesi ve bu faktörlerin etkilerinin azaltılması
yardım çalışanlarının çalışmalarını yürütürken acil
durumdan etkilenen kişilerle kurdukları iletişimden,
kime, hangi yardımı, ne şekilde yapacağı noktasına
kadar gelen süreçte uygun şekilde bilgilendirilmesi
ve desteklenmesi

8. Eğitim:
- Travma ile ilgili eğitimlerde daha çok eyleme
yönelik,
- Etkilenenlerin kaçınma davranışlarını azaltması
konusunda cesaret verici,
- Travmatik anılarıyla uzlaşmasını sağlayıcı,
- Duruma uygun olarak olması beklenen psikolojik
tepkilerin neler olduğunun aktarılması
- Toplumun
afetlere
yönelik
genel
olarak
güçlendirilmesi amaçları ön plana çıkarılmaktadır
(ISTSS, 2003; Seynaeve, 2001; Turpin et al. 2005).

AFET

Alarm
Psiko Sosyal Hizmet
Müdahalesi
İhtiyaç Tespiti

Psikolojik İlk
Yardım

Koordinasyon ve İşbirliği

AKUT
DÖNEM

Orta ve Uzun Dönem Psiko Sosyal
Hizmet Müdahale Planının
Oluşturulması

Bilgi Merkezi Kurma Çalışana
Destek

Sevk ve Yönlendirme

Müdahale Sürecinin Sonlanması
İZLEME VE DEĞERLENDİRME

ORTA
/UZUN
DÖNEM

Tsunami ve Pakistan Depremlerinin
Psikososyal Destek Faaliyetleri İçin
Önemi Nedir?

Türk Kızılayı’na Genel Bakış

Türk Kızılayı
“Uluslararası Kızılay Kızılhaç
Dernekleri Federasyonu”na
üye 186 Ulusal Dernekten
biridir.

ICRC

“ULUSAL DERNEKLER”
ULUSLAR ARASI İNSACIL
HUKUKTAN ALMIŞ
OLDUĞU GÜÇLE
İNSANLIĞIN HİZMETİNDE
OLAN DEVLETTEN
BAĞIMSIZ ÇALIŞAN İNSANİ
YARDIM KURULUŞLARIDIR.

‘Türk Kızılayı’ 11 Haziran 1868 “ Osmanlı
Yaralı ve Hasta Askerlere
Yardım Cemiyeti " olarak kurulmuş, 1947’de bugünki adını
alarak çalışmalarına devam etmektedir.

2000 yılından bu yana uluslararası platformda toplam 80 ülkeye
insani yardım ulaştırmıştır.

Afetlere Genel Bakış Açısı
PAKİSTAN
-

8 Ekim 2005’de merkez üssü Pakistan idaresi altındaki
Keşmir bölgesi
Bölgede 18 yaşına kadar nüfus kayıtları tutulmadığı
için kayıplarla ilgili rakamların resmi rakamlardan çok
daha yüksek olduğu tahmin edilmektedir. Resmi
kayıtlara göre ölü ve yaralı sayısı
Ölü Sayısı : 73.331
Yaralı Sayısı : 69.392
Evsiz Sayısı : 2.800.000

Afetlere Genel Bakış Açısı
ENDONEZYA
-

26 Aralık 2004

-

11 Ülke

-

280.000 Can Kaybı

-

2.200.000 Evsiz insan

Endonezya İnsani Yardım Operasyonu

TSUNAMİ OPERASYONU
Türkiye’nin en büyük insani
yardım operasyonlarından
biridir ve kapasite geliştirme
projeleri arasında yer
almaktadır…

AKUT DÖNEM :
Acil barınak, gıda, sağlık,
psiko-sosyal destek ve
su sanitasyon hizmetleri
REHABİLİTASYON
DÖNEMİ :
• 1052 kalıcı konut,
•4 okul binası,
•Toplum Merkezi,
•3 caminin onarımı,
• ve Sağlık Merkezi inşası

1. Endonezya 8 uzman psikososyal personeli ve 10 yerel psikolog olmak
üzere toplam 18 uzman personel tarafından gerçekleştirilmiş ve
Psikososyal Destek Programı, 26.12.2004 tarihinde Endonezya/Aceh
bölgesinde meydana gelen deprem ve tsunami sonrasında başlatılmıştır.
2. Afetin hemen ardından gelen dönemde 18 kampta toplamda 13.793
kişiye ulaşılmıştır.
3. Türk Kızılayı`nın çalışmalarına 300 gönüllü aktif olarak katılmıştır.

Kamplarda; toplumun, afet nedeniyle ortaya çıkan davranışsal ve psikolojik
sorunlarla baş edebilmesine destek olmak üzere bireysel danışmanlık ve
yönlendirme, grup görüşmeleri, psikolojik ilk yardım, eğitimler,
sosyal aktivite ve projeler şeklinde psikososyal müdahaleler yürütülmüştür.

4. Program, 26.12.2006 tarihinde resmi açılışı yapılan Sultan 2. Selim
Aceh Toplum Merkezi bünyesinde ve Endonezya NAD Kızılhaçı
yapısı altında halen sürdürülmektedir.
5. Açılışından bu yana toplum merkezinde yapılan etkinliklere katılan
kişi sayısı 14.968’dir.
6. 2009 yılında Sultan 2. Selim Toplum Merkezinde gelir getirici
aktiviteler kapsamında toplamda 83 sivil toplum kuruluşu, kamu
kurum/kuruluşu ve üniversite ile çalışılmıştır.

TÜRK KIZILAYI’NIN EN BÜYÜK
İNSANİ YARDIM OPERASYONU
ACİL DÖNEMDE;
55.000 ton yardım malzemesi
60.000 ilaç,
14.500 barınma ünitesi,
2.500.000 yararlanıcı…

PAKİSTAN KIZILAYI
KAPASİTE GELİŞTİRME PROJESİ

PAKİSTAN PSİKOSOSYAL FAALİYETLER
2005- 2009
Bireysel ve Grup Çalışmalarında Ulaşılan

Kişi Sayısı
20.960

TSUNAMİ VE PAKİSTAN DEPREMİNİN ÖNEMİ
-

Türk Kızılayı’nın operasyonel deneyimini
arttırmıştır.
Kapasite arttırma projelerine yönelim
artmıştır.
Türkiye yardım alan ülke konumundan yardım
eden ülke konumuna geçmiştir.
Bölgesinde güçlü bir Kızılay oluşmuştur.
Psikososyal destek faaliyetlerinin yapılanma
esasları tanımlanmıştır.

AFET YÖNETİMİNDE BİR İŞBİRLİĞİ MODELİ
‘Afetlerde Psiksosyal Hizmetler Birliği’

Oluşumun Tarihçesi ve Üyeleri
SOSYAL HİZMETLER ve ÇOCUK ESİRGEME KURUMU
HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ

TÜRK PSİKOLOGLAR DERNEĞİ
SOSYAL HİZMET UZMANLARI DERNEĞİ

Afetlerde
Psikososyal
Hizmetler
Birliği

TÜRKİYE PSİKİYATRİ DERNEĞİ
ÇOCUK ve GENÇLİK RUH SAĞLIĞI DERNEĞİ

TÜRK PSİKOLOJİK DANIŞMA ve REHBERLİK DERNEĞİ

Psikososyal Hizmetler konusunda afetlerde ve
olağan dönemde psikososyal hizmetlerin
geliştirilmesi yönünde karşılıklı hak ve sorumlulukları
belirlemek üzere hazırlanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”
Türkiye Kızılay Derneği, Türk Psikologlar Derneği,
Türkiye Psikiyatri Derneği, Türk Tabipler Birliği,
İstanbul ODTÜ Mezunları Derneği ile Ankara ODTÜ
Mezunları Derneği temsilcilerinin katılımıyla
imzalanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
• 11 Haziran 2005’te imzalanan bu protokol ile “işbirliğinin amacı,
hizmet alanları ve kuruluşların yetki ve sorumlulukları”
belirlenmiştir.

• Bu protokolün son maddesi
“Uzmanlık alanlarıyla ilgili olarak Kızılay ile ortak proje üretecek
olan taraf Sivil Toplum Kuruluşlarıyla projeye ilişkin Alt Teknik
Protokoller imzalayabileceklerdir.” bilgisi bulunmaktadır.

11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”nün ek
protokolü olan
“Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği Protokolü” tüm
derneklerin ortak kararı ile 16.08.2006 tarihinde
taraflarca imzalanmıştır.
Genel Sekretaryası Derneğimiz tarafından
yürütülmektedir.

APHB’nin önemi

MÜDAHALE SİSTEMİ

müdahale

MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE

MÜDAHALE
MÜDAHALE

müdahale

GENEL İLGİSİZLİK

İÇ UNSURLARIN
KISA İLGİSİ
Normal hayata dönüş

ICRC

IFRC

NATO

bagışçılar

hükümet

WFP

UNHCR

basın

OCHAyönetimler
Yerel

basın

UNICEF

basın

UNDP

mülteciler/
afet yaşamış
topluluklar

Ulusal ve yerel

STK

basın

basın

diğer UN
örgütleri
basın

Kızılay
Uluslar arası
NGOs

Hükümetler arası
organizasyonlar

military
Askeri
unsurlar

Bunu koordine edebilir misiniz?

Dünyanın her yerinde insanlar afetlere karşı hazırlıklı olma
konusundaki bilgilerinin çoğunu afetten hemen sonraki 6 ay
ile 2 yıl sonra öğrenmektedir.
Japon grup İstanbul’da bir Türk yatakhanesinde
kalıyorlardır. Depremden sonra Japonlar ve Türkler
merdivenlerde karşılaştı. Türkler aşağıya, Japonlar
yukarıya koşuyordu.
M.Petal. Afetlere karşı hazırlık için uygulanan yerel toplum organizasyonu becerileri syf
31-32

• Afetin doğası gereği yaşanan karmaşaya karşı
planlı ve örgütlü bir hazırlık adına atılmış bir
adım
• Mesleki örgütlenme alanında eksiklerin
giderilmesi adına atılan bir adım
• Acil durumlara özgü mekanizmaların
tanımlanması adına bir örnek

• Ülke genelinde etkili/sürdürülebilir programlar ortaya koymak
mümkün mü?
• Çalışacak gönüllülerin temini konusunda yaşanan sıkıntıların
giderilmesi mümkün mü?
• Ortak anlayışa sahip bir platform olabilecek mi?
• Maddi kaynakların temini nasıl sağlanacak?
• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’nın yeni yapılanması
içerisinde sivil toplum kendine yer edinebilecek mi?

[email protected]
[email protected]


Slide 3

“AFETLERDE PSİKOSOSYAL DESTEK
HİZMET İLKELERİ: TSUNAMİ VE
PAKİSTAN DENEYİMİNDEN
GÜNÜMÜZE”
Nisan 2010
Eylen ŞAVUR

İçerik
• Psikososyal Destek
• Hizmet İlkeleri
• Tsunami ve Pakistan Depremi
• Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği

PSİKOSOSYAL
DESTEK
HİZMETLERİNİN
YÜRÜTÜLDÜĞÜ
BAZI AFETLER

1999 Marmara Depremleri
2002 Afyon Depremi
2003 Irak/Silopi İnsani Yardım Operasyonu
2003 İstanbul Bombalama Eylemi
2003 Bingöl Depremi
2004 Tsunami-Endonezya/ Sri Lanka
2005 Pakistan Depremi
2006 Batman Sel
2006 Elazığ Deprem
2007 İzmir Trafik Kazası
2007 Ankara/Anafartalar Bombalama Eylemi
2008 İstanbul/Güngören Terör Olayı
2009 Mardin Şiddet Olayı
2009 Marmara Seli
2010 Elazığ Depremi

Psikososyal;
Kelime anlamıyla birbirini sürekli
etkileyen psikolojik ve sosyal etkilerin
hareketli ilişkisi, anlamına gelir.
(Inter-Agency Guiding Principles, 2005)

Afetlerde psikososyal destek hizmetleri;
Afet sonrası ortaya çıkabilecek psikolojik uyumsuzlukların/
bozuklukların önlenmesi, aile ve toplum düzeyinde ilişkilerin
kurulması ve geliştirilmesi, etkilenenlerin ‘normal’ ya da yeni
yaşamlarına geri dönmesi sürecinde birey, aile ve toplumun
kendi kapasitelerini fark etmeleri ve güçlenmeleri, ayrıca
ileride ortaya çıkabilecek afetlerle başa çıkmaları amacıyla afet
döngüsünün her aşamasında düzenlenen çok disiplinli
hizmetler bütünüdür.
(Reyes, 2006a; Reyes ve Elhai, 2004; Seynaeve, 2001; Türk Kızılayı, 2008).

Afetlere maruz kalmak sadece etkilenenler için değil
aynı zamanda toplum içinde oldukça ağır yükler getirir.
(ISTSS, 2003).

Bu çerçevede programlanan afetlerde psikososyal
hizmetlerin iki temel bakış açısı vardır;
Birincisi afetten etkilenen toplumu yeniden inşa
etmek ve toplum kaynaklarını tekrar işler hale
getirmek,
İkincisi etkilenen bireylere müdahale etmek ve
psikolojik bozuklukların ortaya çıkışını önlemektir
(IASC, 2007).

PSİKOSOSYAL DESTEK
Psikolojik ya da psikiyatrik tedavi değildir.
Ruhsal bozukluklar ya da ciddi fiziksel
rahatsızlıklar konusunda bir danışmanlık ya da
terapi değildir.

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
1.İhtiyaç ve Kaynak Değerlendirmesi:

-

Mağdurların etkilenme dereceleri ve şekilleri,
İçinde bulundukları sorunlar ve ihtiyaçlar,
Toplumda var olan kaynak kişi/ kurumlar, bunların
çalışma şekilleri,
Var olan hizmetler ve sunuluş şekilleri
Uygulanacak
müdahale
etkinliklerinin
ana
hatlarıyla oluşturulması

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
2.Psikolojik İlk Yardım

-

İhtiyaç ve kaynak değerlendirilmesi ile eş zamanlı
ya da hemen ardından başlar.
Psikolojik ilk yardım, kişilerin duygularını ve
yaşadıklarını ifade etmelerine olanak sunarak
rahatlamalarını sağlamayı ve acil durumlara
yönelik psikolojik bilgilerin etkilenen kişilere
iletilmesi aracılığıyla kişilerin yaşadıklarını ve
hissettiklerini anlamlandırmalarına yardımcı olmayı
hedefler (IFRC, 2009).

3. Toplumu Harekete Geçirme:
Toplumu harekete geçirmede temel felsefe bireyin kendi
kendine yardım edebilme becerisini artırmaktır.
4. Sevk Etme ve Yönlendirme:
Ruh sağlığı çalışanlarının, sahada yaptıkları danışmanlık
ve tespit görüşmelerinde beklenti düzeyini artırmadan,
kısa, duygusal olarak destekleyici, yararlı ve dinamik
bir ilişki kurmaları gerektiği unutulmamalıdır. Bu
doğrultuda zaman zaman alışık olunan klinik
görüşmeler ve çalışma tarzlarından farklı olarak
görünebilirliği yüksek sosyal hizmet kapsamında
çalışmalar yapılması gerekmektedir (Önder E., 2008).

5. Sürdürülebilir- Uzun Dönem
Çalışmaların/Projelerin Planlaması
6. Bilgi Merkezi Oluşturma
Bilginin ihtiyaç duyan herkesle paylaşıldığı, ihtiyaçların ve
kaynakların buluştuğu, kolay ulaşılabilir ve
kullanılabilir bir hizmet sunulması hedeflenmektedir.

7. Çalışana Destek:
-

Yardım çalışanlarına yapılan müdahaledir.
Yardım çalışmaları sırasında kullanılacak bilgilerin
iletilmesi,
Yardım çalışanları için paylaşım ve destek
toplantıları düzenlenmesi,
Çalışanları
etkileyen
olumsuz
faktörlerin
belirlenmesi ve bu faktörlerin etkilerinin azaltılması
yardım çalışanlarının çalışmalarını yürütürken acil
durumdan etkilenen kişilerle kurdukları iletişimden,
kime, hangi yardımı, ne şekilde yapacağı noktasına
kadar gelen süreçte uygun şekilde bilgilendirilmesi
ve desteklenmesi

8. Eğitim:
- Travma ile ilgili eğitimlerde daha çok eyleme
yönelik,
- Etkilenenlerin kaçınma davranışlarını azaltması
konusunda cesaret verici,
- Travmatik anılarıyla uzlaşmasını sağlayıcı,
- Duruma uygun olarak olması beklenen psikolojik
tepkilerin neler olduğunun aktarılması
- Toplumun
afetlere
yönelik
genel
olarak
güçlendirilmesi amaçları ön plana çıkarılmaktadır
(ISTSS, 2003; Seynaeve, 2001; Turpin et al. 2005).

AFET

Alarm
Psiko Sosyal Hizmet
Müdahalesi
İhtiyaç Tespiti

Psikolojik İlk
Yardım

Koordinasyon ve İşbirliği

AKUT
DÖNEM

Orta ve Uzun Dönem Psiko Sosyal
Hizmet Müdahale Planının
Oluşturulması

Bilgi Merkezi Kurma Çalışana
Destek

Sevk ve Yönlendirme

Müdahale Sürecinin Sonlanması
İZLEME VE DEĞERLENDİRME

ORTA
/UZUN
DÖNEM

Tsunami ve Pakistan Depremlerinin
Psikososyal Destek Faaliyetleri İçin
Önemi Nedir?

Türk Kızılayı’na Genel Bakış

Türk Kızılayı
“Uluslararası Kızılay Kızılhaç
Dernekleri Federasyonu”na
üye 186 Ulusal Dernekten
biridir.

ICRC

“ULUSAL DERNEKLER”
ULUSLAR ARASI İNSACIL
HUKUKTAN ALMIŞ
OLDUĞU GÜÇLE
İNSANLIĞIN HİZMETİNDE
OLAN DEVLETTEN
BAĞIMSIZ ÇALIŞAN İNSANİ
YARDIM KURULUŞLARIDIR.

‘Türk Kızılayı’ 11 Haziran 1868 “ Osmanlı
Yaralı ve Hasta Askerlere
Yardım Cemiyeti " olarak kurulmuş, 1947’de bugünki adını
alarak çalışmalarına devam etmektedir.

2000 yılından bu yana uluslararası platformda toplam 80 ülkeye
insani yardım ulaştırmıştır.

Afetlere Genel Bakış Açısı
PAKİSTAN
-

8 Ekim 2005’de merkez üssü Pakistan idaresi altındaki
Keşmir bölgesi
Bölgede 18 yaşına kadar nüfus kayıtları tutulmadığı
için kayıplarla ilgili rakamların resmi rakamlardan çok
daha yüksek olduğu tahmin edilmektedir. Resmi
kayıtlara göre ölü ve yaralı sayısı
Ölü Sayısı : 73.331
Yaralı Sayısı : 69.392
Evsiz Sayısı : 2.800.000

Afetlere Genel Bakış Açısı
ENDONEZYA
-

26 Aralık 2004

-

11 Ülke

-

280.000 Can Kaybı

-

2.200.000 Evsiz insan

Endonezya İnsani Yardım Operasyonu

TSUNAMİ OPERASYONU
Türkiye’nin en büyük insani
yardım operasyonlarından
biridir ve kapasite geliştirme
projeleri arasında yer
almaktadır…

AKUT DÖNEM :
Acil barınak, gıda, sağlık,
psiko-sosyal destek ve
su sanitasyon hizmetleri
REHABİLİTASYON
DÖNEMİ :
• 1052 kalıcı konut,
•4 okul binası,
•Toplum Merkezi,
•3 caminin onarımı,
• ve Sağlık Merkezi inşası

1. Endonezya 8 uzman psikososyal personeli ve 10 yerel psikolog olmak
üzere toplam 18 uzman personel tarafından gerçekleştirilmiş ve
Psikososyal Destek Programı, 26.12.2004 tarihinde Endonezya/Aceh
bölgesinde meydana gelen deprem ve tsunami sonrasında başlatılmıştır.
2. Afetin hemen ardından gelen dönemde 18 kampta toplamda 13.793
kişiye ulaşılmıştır.
3. Türk Kızılayı`nın çalışmalarına 300 gönüllü aktif olarak katılmıştır.

Kamplarda; toplumun, afet nedeniyle ortaya çıkan davranışsal ve psikolojik
sorunlarla baş edebilmesine destek olmak üzere bireysel danışmanlık ve
yönlendirme, grup görüşmeleri, psikolojik ilk yardım, eğitimler,
sosyal aktivite ve projeler şeklinde psikososyal müdahaleler yürütülmüştür.

4. Program, 26.12.2006 tarihinde resmi açılışı yapılan Sultan 2. Selim
Aceh Toplum Merkezi bünyesinde ve Endonezya NAD Kızılhaçı
yapısı altında halen sürdürülmektedir.
5. Açılışından bu yana toplum merkezinde yapılan etkinliklere katılan
kişi sayısı 14.968’dir.
6. 2009 yılında Sultan 2. Selim Toplum Merkezinde gelir getirici
aktiviteler kapsamında toplamda 83 sivil toplum kuruluşu, kamu
kurum/kuruluşu ve üniversite ile çalışılmıştır.

TÜRK KIZILAYI’NIN EN BÜYÜK
İNSANİ YARDIM OPERASYONU
ACİL DÖNEMDE;
55.000 ton yardım malzemesi
60.000 ilaç,
14.500 barınma ünitesi,
2.500.000 yararlanıcı…

PAKİSTAN KIZILAYI
KAPASİTE GELİŞTİRME PROJESİ

PAKİSTAN PSİKOSOSYAL FAALİYETLER
2005- 2009
Bireysel ve Grup Çalışmalarında Ulaşılan

Kişi Sayısı
20.960

TSUNAMİ VE PAKİSTAN DEPREMİNİN ÖNEMİ
-

Türk Kızılayı’nın operasyonel deneyimini
arttırmıştır.
Kapasite arttırma projelerine yönelim
artmıştır.
Türkiye yardım alan ülke konumundan yardım
eden ülke konumuna geçmiştir.
Bölgesinde güçlü bir Kızılay oluşmuştur.
Psikososyal destek faaliyetlerinin yapılanma
esasları tanımlanmıştır.

AFET YÖNETİMİNDE BİR İŞBİRLİĞİ MODELİ
‘Afetlerde Psiksosyal Hizmetler Birliği’

Oluşumun Tarihçesi ve Üyeleri
SOSYAL HİZMETLER ve ÇOCUK ESİRGEME KURUMU
HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ

TÜRK PSİKOLOGLAR DERNEĞİ
SOSYAL HİZMET UZMANLARI DERNEĞİ

Afetlerde
Psikososyal
Hizmetler
Birliği

TÜRKİYE PSİKİYATRİ DERNEĞİ
ÇOCUK ve GENÇLİK RUH SAĞLIĞI DERNEĞİ

TÜRK PSİKOLOJİK DANIŞMA ve REHBERLİK DERNEĞİ

Psikososyal Hizmetler konusunda afetlerde ve
olağan dönemde psikososyal hizmetlerin
geliştirilmesi yönünde karşılıklı hak ve sorumlulukları
belirlemek üzere hazırlanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”
Türkiye Kızılay Derneği, Türk Psikologlar Derneği,
Türkiye Psikiyatri Derneği, Türk Tabipler Birliği,
İstanbul ODTÜ Mezunları Derneği ile Ankara ODTÜ
Mezunları Derneği temsilcilerinin katılımıyla
imzalanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
• 11 Haziran 2005’te imzalanan bu protokol ile “işbirliğinin amacı,
hizmet alanları ve kuruluşların yetki ve sorumlulukları”
belirlenmiştir.

• Bu protokolün son maddesi
“Uzmanlık alanlarıyla ilgili olarak Kızılay ile ortak proje üretecek
olan taraf Sivil Toplum Kuruluşlarıyla projeye ilişkin Alt Teknik
Protokoller imzalayabileceklerdir.” bilgisi bulunmaktadır.

11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”nün ek
protokolü olan
“Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği Protokolü” tüm
derneklerin ortak kararı ile 16.08.2006 tarihinde
taraflarca imzalanmıştır.
Genel Sekretaryası Derneğimiz tarafından
yürütülmektedir.

APHB’nin önemi

MÜDAHALE SİSTEMİ

müdahale

MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE

MÜDAHALE
MÜDAHALE

müdahale

GENEL İLGİSİZLİK

İÇ UNSURLARIN
KISA İLGİSİ
Normal hayata dönüş

ICRC

IFRC

NATO

bagışçılar

hükümet

WFP

UNHCR

basın

OCHAyönetimler
Yerel

basın

UNICEF

basın

UNDP

mülteciler/
afet yaşamış
topluluklar

Ulusal ve yerel

STK

basın

basın

diğer UN
örgütleri
basın

Kızılay
Uluslar arası
NGOs

Hükümetler arası
organizasyonlar

military
Askeri
unsurlar

Bunu koordine edebilir misiniz?

Dünyanın her yerinde insanlar afetlere karşı hazırlıklı olma
konusundaki bilgilerinin çoğunu afetten hemen sonraki 6 ay
ile 2 yıl sonra öğrenmektedir.
Japon grup İstanbul’da bir Türk yatakhanesinde
kalıyorlardır. Depremden sonra Japonlar ve Türkler
merdivenlerde karşılaştı. Türkler aşağıya, Japonlar
yukarıya koşuyordu.
M.Petal. Afetlere karşı hazırlık için uygulanan yerel toplum organizasyonu becerileri syf
31-32

• Afetin doğası gereği yaşanan karmaşaya karşı
planlı ve örgütlü bir hazırlık adına atılmış bir
adım
• Mesleki örgütlenme alanında eksiklerin
giderilmesi adına atılan bir adım
• Acil durumlara özgü mekanizmaların
tanımlanması adına bir örnek

• Ülke genelinde etkili/sürdürülebilir programlar ortaya koymak
mümkün mü?
• Çalışacak gönüllülerin temini konusunda yaşanan sıkıntıların
giderilmesi mümkün mü?
• Ortak anlayışa sahip bir platform olabilecek mi?
• Maddi kaynakların temini nasıl sağlanacak?
• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’nın yeni yapılanması
içerisinde sivil toplum kendine yer edinebilecek mi?

[email protected]
[email protected]


Slide 4

“AFETLERDE PSİKOSOSYAL DESTEK
HİZMET İLKELERİ: TSUNAMİ VE
PAKİSTAN DENEYİMİNDEN
GÜNÜMÜZE”
Nisan 2010
Eylen ŞAVUR

İçerik
• Psikososyal Destek
• Hizmet İlkeleri
• Tsunami ve Pakistan Depremi
• Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği

PSİKOSOSYAL
DESTEK
HİZMETLERİNİN
YÜRÜTÜLDÜĞÜ
BAZI AFETLER

1999 Marmara Depremleri
2002 Afyon Depremi
2003 Irak/Silopi İnsani Yardım Operasyonu
2003 İstanbul Bombalama Eylemi
2003 Bingöl Depremi
2004 Tsunami-Endonezya/ Sri Lanka
2005 Pakistan Depremi
2006 Batman Sel
2006 Elazığ Deprem
2007 İzmir Trafik Kazası
2007 Ankara/Anafartalar Bombalama Eylemi
2008 İstanbul/Güngören Terör Olayı
2009 Mardin Şiddet Olayı
2009 Marmara Seli
2010 Elazığ Depremi

Psikososyal;
Kelime anlamıyla birbirini sürekli
etkileyen psikolojik ve sosyal etkilerin
hareketli ilişkisi, anlamına gelir.
(Inter-Agency Guiding Principles, 2005)

Afetlerde psikososyal destek hizmetleri;
Afet sonrası ortaya çıkabilecek psikolojik uyumsuzlukların/
bozuklukların önlenmesi, aile ve toplum düzeyinde ilişkilerin
kurulması ve geliştirilmesi, etkilenenlerin ‘normal’ ya da yeni
yaşamlarına geri dönmesi sürecinde birey, aile ve toplumun
kendi kapasitelerini fark etmeleri ve güçlenmeleri, ayrıca
ileride ortaya çıkabilecek afetlerle başa çıkmaları amacıyla afet
döngüsünün her aşamasında düzenlenen çok disiplinli
hizmetler bütünüdür.
(Reyes, 2006a; Reyes ve Elhai, 2004; Seynaeve, 2001; Türk Kızılayı, 2008).

Afetlere maruz kalmak sadece etkilenenler için değil
aynı zamanda toplum içinde oldukça ağır yükler getirir.
(ISTSS, 2003).

Bu çerçevede programlanan afetlerde psikososyal
hizmetlerin iki temel bakış açısı vardır;
Birincisi afetten etkilenen toplumu yeniden inşa
etmek ve toplum kaynaklarını tekrar işler hale
getirmek,
İkincisi etkilenen bireylere müdahale etmek ve
psikolojik bozuklukların ortaya çıkışını önlemektir
(IASC, 2007).

PSİKOSOSYAL DESTEK
Psikolojik ya da psikiyatrik tedavi değildir.
Ruhsal bozukluklar ya da ciddi fiziksel
rahatsızlıklar konusunda bir danışmanlık ya da
terapi değildir.

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
1.İhtiyaç ve Kaynak Değerlendirmesi:

-

Mağdurların etkilenme dereceleri ve şekilleri,
İçinde bulundukları sorunlar ve ihtiyaçlar,
Toplumda var olan kaynak kişi/ kurumlar, bunların
çalışma şekilleri,
Var olan hizmetler ve sunuluş şekilleri
Uygulanacak
müdahale
etkinliklerinin
ana
hatlarıyla oluşturulması

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
2.Psikolojik İlk Yardım

-

İhtiyaç ve kaynak değerlendirilmesi ile eş zamanlı
ya da hemen ardından başlar.
Psikolojik ilk yardım, kişilerin duygularını ve
yaşadıklarını ifade etmelerine olanak sunarak
rahatlamalarını sağlamayı ve acil durumlara
yönelik psikolojik bilgilerin etkilenen kişilere
iletilmesi aracılığıyla kişilerin yaşadıklarını ve
hissettiklerini anlamlandırmalarına yardımcı olmayı
hedefler (IFRC, 2009).

3. Toplumu Harekete Geçirme:
Toplumu harekete geçirmede temel felsefe bireyin kendi
kendine yardım edebilme becerisini artırmaktır.
4. Sevk Etme ve Yönlendirme:
Ruh sağlığı çalışanlarının, sahada yaptıkları danışmanlık
ve tespit görüşmelerinde beklenti düzeyini artırmadan,
kısa, duygusal olarak destekleyici, yararlı ve dinamik
bir ilişki kurmaları gerektiği unutulmamalıdır. Bu
doğrultuda zaman zaman alışık olunan klinik
görüşmeler ve çalışma tarzlarından farklı olarak
görünebilirliği yüksek sosyal hizmet kapsamında
çalışmalar yapılması gerekmektedir (Önder E., 2008).

5. Sürdürülebilir- Uzun Dönem
Çalışmaların/Projelerin Planlaması
6. Bilgi Merkezi Oluşturma
Bilginin ihtiyaç duyan herkesle paylaşıldığı, ihtiyaçların ve
kaynakların buluştuğu, kolay ulaşılabilir ve
kullanılabilir bir hizmet sunulması hedeflenmektedir.

7. Çalışana Destek:
-

Yardım çalışanlarına yapılan müdahaledir.
Yardım çalışmaları sırasında kullanılacak bilgilerin
iletilmesi,
Yardım çalışanları için paylaşım ve destek
toplantıları düzenlenmesi,
Çalışanları
etkileyen
olumsuz
faktörlerin
belirlenmesi ve bu faktörlerin etkilerinin azaltılması
yardım çalışanlarının çalışmalarını yürütürken acil
durumdan etkilenen kişilerle kurdukları iletişimden,
kime, hangi yardımı, ne şekilde yapacağı noktasına
kadar gelen süreçte uygun şekilde bilgilendirilmesi
ve desteklenmesi

8. Eğitim:
- Travma ile ilgili eğitimlerde daha çok eyleme
yönelik,
- Etkilenenlerin kaçınma davranışlarını azaltması
konusunda cesaret verici,
- Travmatik anılarıyla uzlaşmasını sağlayıcı,
- Duruma uygun olarak olması beklenen psikolojik
tepkilerin neler olduğunun aktarılması
- Toplumun
afetlere
yönelik
genel
olarak
güçlendirilmesi amaçları ön plana çıkarılmaktadır
(ISTSS, 2003; Seynaeve, 2001; Turpin et al. 2005).

AFET

Alarm
Psiko Sosyal Hizmet
Müdahalesi
İhtiyaç Tespiti

Psikolojik İlk
Yardım

Koordinasyon ve İşbirliği

AKUT
DÖNEM

Orta ve Uzun Dönem Psiko Sosyal
Hizmet Müdahale Planının
Oluşturulması

Bilgi Merkezi Kurma Çalışana
Destek

Sevk ve Yönlendirme

Müdahale Sürecinin Sonlanması
İZLEME VE DEĞERLENDİRME

ORTA
/UZUN
DÖNEM

Tsunami ve Pakistan Depremlerinin
Psikososyal Destek Faaliyetleri İçin
Önemi Nedir?

Türk Kızılayı’na Genel Bakış

Türk Kızılayı
“Uluslararası Kızılay Kızılhaç
Dernekleri Federasyonu”na
üye 186 Ulusal Dernekten
biridir.

ICRC

“ULUSAL DERNEKLER”
ULUSLAR ARASI İNSACIL
HUKUKTAN ALMIŞ
OLDUĞU GÜÇLE
İNSANLIĞIN HİZMETİNDE
OLAN DEVLETTEN
BAĞIMSIZ ÇALIŞAN İNSANİ
YARDIM KURULUŞLARIDIR.

‘Türk Kızılayı’ 11 Haziran 1868 “ Osmanlı
Yaralı ve Hasta Askerlere
Yardım Cemiyeti " olarak kurulmuş, 1947’de bugünki adını
alarak çalışmalarına devam etmektedir.

2000 yılından bu yana uluslararası platformda toplam 80 ülkeye
insani yardım ulaştırmıştır.

Afetlere Genel Bakış Açısı
PAKİSTAN
-

8 Ekim 2005’de merkez üssü Pakistan idaresi altındaki
Keşmir bölgesi
Bölgede 18 yaşına kadar nüfus kayıtları tutulmadığı
için kayıplarla ilgili rakamların resmi rakamlardan çok
daha yüksek olduğu tahmin edilmektedir. Resmi
kayıtlara göre ölü ve yaralı sayısı
Ölü Sayısı : 73.331
Yaralı Sayısı : 69.392
Evsiz Sayısı : 2.800.000

Afetlere Genel Bakış Açısı
ENDONEZYA
-

26 Aralık 2004

-

11 Ülke

-

280.000 Can Kaybı

-

2.200.000 Evsiz insan

Endonezya İnsani Yardım Operasyonu

TSUNAMİ OPERASYONU
Türkiye’nin en büyük insani
yardım operasyonlarından
biridir ve kapasite geliştirme
projeleri arasında yer
almaktadır…

AKUT DÖNEM :
Acil barınak, gıda, sağlık,
psiko-sosyal destek ve
su sanitasyon hizmetleri
REHABİLİTASYON
DÖNEMİ :
• 1052 kalıcı konut,
•4 okul binası,
•Toplum Merkezi,
•3 caminin onarımı,
• ve Sağlık Merkezi inşası

1. Endonezya 8 uzman psikososyal personeli ve 10 yerel psikolog olmak
üzere toplam 18 uzman personel tarafından gerçekleştirilmiş ve
Psikososyal Destek Programı, 26.12.2004 tarihinde Endonezya/Aceh
bölgesinde meydana gelen deprem ve tsunami sonrasında başlatılmıştır.
2. Afetin hemen ardından gelen dönemde 18 kampta toplamda 13.793
kişiye ulaşılmıştır.
3. Türk Kızılayı`nın çalışmalarına 300 gönüllü aktif olarak katılmıştır.

Kamplarda; toplumun, afet nedeniyle ortaya çıkan davranışsal ve psikolojik
sorunlarla baş edebilmesine destek olmak üzere bireysel danışmanlık ve
yönlendirme, grup görüşmeleri, psikolojik ilk yardım, eğitimler,
sosyal aktivite ve projeler şeklinde psikososyal müdahaleler yürütülmüştür.

4. Program, 26.12.2006 tarihinde resmi açılışı yapılan Sultan 2. Selim
Aceh Toplum Merkezi bünyesinde ve Endonezya NAD Kızılhaçı
yapısı altında halen sürdürülmektedir.
5. Açılışından bu yana toplum merkezinde yapılan etkinliklere katılan
kişi sayısı 14.968’dir.
6. 2009 yılında Sultan 2. Selim Toplum Merkezinde gelir getirici
aktiviteler kapsamında toplamda 83 sivil toplum kuruluşu, kamu
kurum/kuruluşu ve üniversite ile çalışılmıştır.

TÜRK KIZILAYI’NIN EN BÜYÜK
İNSANİ YARDIM OPERASYONU
ACİL DÖNEMDE;
55.000 ton yardım malzemesi
60.000 ilaç,
14.500 barınma ünitesi,
2.500.000 yararlanıcı…

PAKİSTAN KIZILAYI
KAPASİTE GELİŞTİRME PROJESİ

PAKİSTAN PSİKOSOSYAL FAALİYETLER
2005- 2009
Bireysel ve Grup Çalışmalarında Ulaşılan

Kişi Sayısı
20.960

TSUNAMİ VE PAKİSTAN DEPREMİNİN ÖNEMİ
-

Türk Kızılayı’nın operasyonel deneyimini
arttırmıştır.
Kapasite arttırma projelerine yönelim
artmıştır.
Türkiye yardım alan ülke konumundan yardım
eden ülke konumuna geçmiştir.
Bölgesinde güçlü bir Kızılay oluşmuştur.
Psikososyal destek faaliyetlerinin yapılanma
esasları tanımlanmıştır.

AFET YÖNETİMİNDE BİR İŞBİRLİĞİ MODELİ
‘Afetlerde Psiksosyal Hizmetler Birliği’

Oluşumun Tarihçesi ve Üyeleri
SOSYAL HİZMETLER ve ÇOCUK ESİRGEME KURUMU
HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ

TÜRK PSİKOLOGLAR DERNEĞİ
SOSYAL HİZMET UZMANLARI DERNEĞİ

Afetlerde
Psikososyal
Hizmetler
Birliği

TÜRKİYE PSİKİYATRİ DERNEĞİ
ÇOCUK ve GENÇLİK RUH SAĞLIĞI DERNEĞİ

TÜRK PSİKOLOJİK DANIŞMA ve REHBERLİK DERNEĞİ

Psikososyal Hizmetler konusunda afetlerde ve
olağan dönemde psikososyal hizmetlerin
geliştirilmesi yönünde karşılıklı hak ve sorumlulukları
belirlemek üzere hazırlanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”
Türkiye Kızılay Derneği, Türk Psikologlar Derneği,
Türkiye Psikiyatri Derneği, Türk Tabipler Birliği,
İstanbul ODTÜ Mezunları Derneği ile Ankara ODTÜ
Mezunları Derneği temsilcilerinin katılımıyla
imzalanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
• 11 Haziran 2005’te imzalanan bu protokol ile “işbirliğinin amacı,
hizmet alanları ve kuruluşların yetki ve sorumlulukları”
belirlenmiştir.

• Bu protokolün son maddesi
“Uzmanlık alanlarıyla ilgili olarak Kızılay ile ortak proje üretecek
olan taraf Sivil Toplum Kuruluşlarıyla projeye ilişkin Alt Teknik
Protokoller imzalayabileceklerdir.” bilgisi bulunmaktadır.

11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”nün ek
protokolü olan
“Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği Protokolü” tüm
derneklerin ortak kararı ile 16.08.2006 tarihinde
taraflarca imzalanmıştır.
Genel Sekretaryası Derneğimiz tarafından
yürütülmektedir.

APHB’nin önemi

MÜDAHALE SİSTEMİ

müdahale

MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE

MÜDAHALE
MÜDAHALE

müdahale

GENEL İLGİSİZLİK

İÇ UNSURLARIN
KISA İLGİSİ
Normal hayata dönüş

ICRC

IFRC

NATO

bagışçılar

hükümet

WFP

UNHCR

basın

OCHAyönetimler
Yerel

basın

UNICEF

basın

UNDP

mülteciler/
afet yaşamış
topluluklar

Ulusal ve yerel

STK

basın

basın

diğer UN
örgütleri
basın

Kızılay
Uluslar arası
NGOs

Hükümetler arası
organizasyonlar

military
Askeri
unsurlar

Bunu koordine edebilir misiniz?

Dünyanın her yerinde insanlar afetlere karşı hazırlıklı olma
konusundaki bilgilerinin çoğunu afetten hemen sonraki 6 ay
ile 2 yıl sonra öğrenmektedir.
Japon grup İstanbul’da bir Türk yatakhanesinde
kalıyorlardır. Depremden sonra Japonlar ve Türkler
merdivenlerde karşılaştı. Türkler aşağıya, Japonlar
yukarıya koşuyordu.
M.Petal. Afetlere karşı hazırlık için uygulanan yerel toplum organizasyonu becerileri syf
31-32

• Afetin doğası gereği yaşanan karmaşaya karşı
planlı ve örgütlü bir hazırlık adına atılmış bir
adım
• Mesleki örgütlenme alanında eksiklerin
giderilmesi adına atılan bir adım
• Acil durumlara özgü mekanizmaların
tanımlanması adına bir örnek

• Ülke genelinde etkili/sürdürülebilir programlar ortaya koymak
mümkün mü?
• Çalışacak gönüllülerin temini konusunda yaşanan sıkıntıların
giderilmesi mümkün mü?
• Ortak anlayışa sahip bir platform olabilecek mi?
• Maddi kaynakların temini nasıl sağlanacak?
• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’nın yeni yapılanması
içerisinde sivil toplum kendine yer edinebilecek mi?

[email protected]
[email protected]


Slide 5

“AFETLERDE PSİKOSOSYAL DESTEK
HİZMET İLKELERİ: TSUNAMİ VE
PAKİSTAN DENEYİMİNDEN
GÜNÜMÜZE”
Nisan 2010
Eylen ŞAVUR

İçerik
• Psikososyal Destek
• Hizmet İlkeleri
• Tsunami ve Pakistan Depremi
• Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği

PSİKOSOSYAL
DESTEK
HİZMETLERİNİN
YÜRÜTÜLDÜĞÜ
BAZI AFETLER

1999 Marmara Depremleri
2002 Afyon Depremi
2003 Irak/Silopi İnsani Yardım Operasyonu
2003 İstanbul Bombalama Eylemi
2003 Bingöl Depremi
2004 Tsunami-Endonezya/ Sri Lanka
2005 Pakistan Depremi
2006 Batman Sel
2006 Elazığ Deprem
2007 İzmir Trafik Kazası
2007 Ankara/Anafartalar Bombalama Eylemi
2008 İstanbul/Güngören Terör Olayı
2009 Mardin Şiddet Olayı
2009 Marmara Seli
2010 Elazığ Depremi

Psikososyal;
Kelime anlamıyla birbirini sürekli
etkileyen psikolojik ve sosyal etkilerin
hareketli ilişkisi, anlamına gelir.
(Inter-Agency Guiding Principles, 2005)

Afetlerde psikososyal destek hizmetleri;
Afet sonrası ortaya çıkabilecek psikolojik uyumsuzlukların/
bozuklukların önlenmesi, aile ve toplum düzeyinde ilişkilerin
kurulması ve geliştirilmesi, etkilenenlerin ‘normal’ ya da yeni
yaşamlarına geri dönmesi sürecinde birey, aile ve toplumun
kendi kapasitelerini fark etmeleri ve güçlenmeleri, ayrıca
ileride ortaya çıkabilecek afetlerle başa çıkmaları amacıyla afet
döngüsünün her aşamasında düzenlenen çok disiplinli
hizmetler bütünüdür.
(Reyes, 2006a; Reyes ve Elhai, 2004; Seynaeve, 2001; Türk Kızılayı, 2008).

Afetlere maruz kalmak sadece etkilenenler için değil
aynı zamanda toplum içinde oldukça ağır yükler getirir.
(ISTSS, 2003).

Bu çerçevede programlanan afetlerde psikososyal
hizmetlerin iki temel bakış açısı vardır;
Birincisi afetten etkilenen toplumu yeniden inşa
etmek ve toplum kaynaklarını tekrar işler hale
getirmek,
İkincisi etkilenen bireylere müdahale etmek ve
psikolojik bozuklukların ortaya çıkışını önlemektir
(IASC, 2007).

PSİKOSOSYAL DESTEK
Psikolojik ya da psikiyatrik tedavi değildir.
Ruhsal bozukluklar ya da ciddi fiziksel
rahatsızlıklar konusunda bir danışmanlık ya da
terapi değildir.

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
1.İhtiyaç ve Kaynak Değerlendirmesi:

-

Mağdurların etkilenme dereceleri ve şekilleri,
İçinde bulundukları sorunlar ve ihtiyaçlar,
Toplumda var olan kaynak kişi/ kurumlar, bunların
çalışma şekilleri,
Var olan hizmetler ve sunuluş şekilleri
Uygulanacak
müdahale
etkinliklerinin
ana
hatlarıyla oluşturulması

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
2.Psikolojik İlk Yardım

-

İhtiyaç ve kaynak değerlendirilmesi ile eş zamanlı
ya da hemen ardından başlar.
Psikolojik ilk yardım, kişilerin duygularını ve
yaşadıklarını ifade etmelerine olanak sunarak
rahatlamalarını sağlamayı ve acil durumlara
yönelik psikolojik bilgilerin etkilenen kişilere
iletilmesi aracılığıyla kişilerin yaşadıklarını ve
hissettiklerini anlamlandırmalarına yardımcı olmayı
hedefler (IFRC, 2009).

3. Toplumu Harekete Geçirme:
Toplumu harekete geçirmede temel felsefe bireyin kendi
kendine yardım edebilme becerisini artırmaktır.
4. Sevk Etme ve Yönlendirme:
Ruh sağlığı çalışanlarının, sahada yaptıkları danışmanlık
ve tespit görüşmelerinde beklenti düzeyini artırmadan,
kısa, duygusal olarak destekleyici, yararlı ve dinamik
bir ilişki kurmaları gerektiği unutulmamalıdır. Bu
doğrultuda zaman zaman alışık olunan klinik
görüşmeler ve çalışma tarzlarından farklı olarak
görünebilirliği yüksek sosyal hizmet kapsamında
çalışmalar yapılması gerekmektedir (Önder E., 2008).

5. Sürdürülebilir- Uzun Dönem
Çalışmaların/Projelerin Planlaması
6. Bilgi Merkezi Oluşturma
Bilginin ihtiyaç duyan herkesle paylaşıldığı, ihtiyaçların ve
kaynakların buluştuğu, kolay ulaşılabilir ve
kullanılabilir bir hizmet sunulması hedeflenmektedir.

7. Çalışana Destek:
-

Yardım çalışanlarına yapılan müdahaledir.
Yardım çalışmaları sırasında kullanılacak bilgilerin
iletilmesi,
Yardım çalışanları için paylaşım ve destek
toplantıları düzenlenmesi,
Çalışanları
etkileyen
olumsuz
faktörlerin
belirlenmesi ve bu faktörlerin etkilerinin azaltılması
yardım çalışanlarının çalışmalarını yürütürken acil
durumdan etkilenen kişilerle kurdukları iletişimden,
kime, hangi yardımı, ne şekilde yapacağı noktasına
kadar gelen süreçte uygun şekilde bilgilendirilmesi
ve desteklenmesi

8. Eğitim:
- Travma ile ilgili eğitimlerde daha çok eyleme
yönelik,
- Etkilenenlerin kaçınma davranışlarını azaltması
konusunda cesaret verici,
- Travmatik anılarıyla uzlaşmasını sağlayıcı,
- Duruma uygun olarak olması beklenen psikolojik
tepkilerin neler olduğunun aktarılması
- Toplumun
afetlere
yönelik
genel
olarak
güçlendirilmesi amaçları ön plana çıkarılmaktadır
(ISTSS, 2003; Seynaeve, 2001; Turpin et al. 2005).

AFET

Alarm
Psiko Sosyal Hizmet
Müdahalesi
İhtiyaç Tespiti

Psikolojik İlk
Yardım

Koordinasyon ve İşbirliği

AKUT
DÖNEM

Orta ve Uzun Dönem Psiko Sosyal
Hizmet Müdahale Planının
Oluşturulması

Bilgi Merkezi Kurma Çalışana
Destek

Sevk ve Yönlendirme

Müdahale Sürecinin Sonlanması
İZLEME VE DEĞERLENDİRME

ORTA
/UZUN
DÖNEM

Tsunami ve Pakistan Depremlerinin
Psikososyal Destek Faaliyetleri İçin
Önemi Nedir?

Türk Kızılayı’na Genel Bakış

Türk Kızılayı
“Uluslararası Kızılay Kızılhaç
Dernekleri Federasyonu”na
üye 186 Ulusal Dernekten
biridir.

ICRC

“ULUSAL DERNEKLER”
ULUSLAR ARASI İNSACIL
HUKUKTAN ALMIŞ
OLDUĞU GÜÇLE
İNSANLIĞIN HİZMETİNDE
OLAN DEVLETTEN
BAĞIMSIZ ÇALIŞAN İNSANİ
YARDIM KURULUŞLARIDIR.

‘Türk Kızılayı’ 11 Haziran 1868 “ Osmanlı
Yaralı ve Hasta Askerlere
Yardım Cemiyeti " olarak kurulmuş, 1947’de bugünki adını
alarak çalışmalarına devam etmektedir.

2000 yılından bu yana uluslararası platformda toplam 80 ülkeye
insani yardım ulaştırmıştır.

Afetlere Genel Bakış Açısı
PAKİSTAN
-

8 Ekim 2005’de merkez üssü Pakistan idaresi altındaki
Keşmir bölgesi
Bölgede 18 yaşına kadar nüfus kayıtları tutulmadığı
için kayıplarla ilgili rakamların resmi rakamlardan çok
daha yüksek olduğu tahmin edilmektedir. Resmi
kayıtlara göre ölü ve yaralı sayısı
Ölü Sayısı : 73.331
Yaralı Sayısı : 69.392
Evsiz Sayısı : 2.800.000

Afetlere Genel Bakış Açısı
ENDONEZYA
-

26 Aralık 2004

-

11 Ülke

-

280.000 Can Kaybı

-

2.200.000 Evsiz insan

Endonezya İnsani Yardım Operasyonu

TSUNAMİ OPERASYONU
Türkiye’nin en büyük insani
yardım operasyonlarından
biridir ve kapasite geliştirme
projeleri arasında yer
almaktadır…

AKUT DÖNEM :
Acil barınak, gıda, sağlık,
psiko-sosyal destek ve
su sanitasyon hizmetleri
REHABİLİTASYON
DÖNEMİ :
• 1052 kalıcı konut,
•4 okul binası,
•Toplum Merkezi,
•3 caminin onarımı,
• ve Sağlık Merkezi inşası

1. Endonezya 8 uzman psikososyal personeli ve 10 yerel psikolog olmak
üzere toplam 18 uzman personel tarafından gerçekleştirilmiş ve
Psikososyal Destek Programı, 26.12.2004 tarihinde Endonezya/Aceh
bölgesinde meydana gelen deprem ve tsunami sonrasında başlatılmıştır.
2. Afetin hemen ardından gelen dönemde 18 kampta toplamda 13.793
kişiye ulaşılmıştır.
3. Türk Kızılayı`nın çalışmalarına 300 gönüllü aktif olarak katılmıştır.

Kamplarda; toplumun, afet nedeniyle ortaya çıkan davranışsal ve psikolojik
sorunlarla baş edebilmesine destek olmak üzere bireysel danışmanlık ve
yönlendirme, grup görüşmeleri, psikolojik ilk yardım, eğitimler,
sosyal aktivite ve projeler şeklinde psikososyal müdahaleler yürütülmüştür.

4. Program, 26.12.2006 tarihinde resmi açılışı yapılan Sultan 2. Selim
Aceh Toplum Merkezi bünyesinde ve Endonezya NAD Kızılhaçı
yapısı altında halen sürdürülmektedir.
5. Açılışından bu yana toplum merkezinde yapılan etkinliklere katılan
kişi sayısı 14.968’dir.
6. 2009 yılında Sultan 2. Selim Toplum Merkezinde gelir getirici
aktiviteler kapsamında toplamda 83 sivil toplum kuruluşu, kamu
kurum/kuruluşu ve üniversite ile çalışılmıştır.

TÜRK KIZILAYI’NIN EN BÜYÜK
İNSANİ YARDIM OPERASYONU
ACİL DÖNEMDE;
55.000 ton yardım malzemesi
60.000 ilaç,
14.500 barınma ünitesi,
2.500.000 yararlanıcı…

PAKİSTAN KIZILAYI
KAPASİTE GELİŞTİRME PROJESİ

PAKİSTAN PSİKOSOSYAL FAALİYETLER
2005- 2009
Bireysel ve Grup Çalışmalarında Ulaşılan

Kişi Sayısı
20.960

TSUNAMİ VE PAKİSTAN DEPREMİNİN ÖNEMİ
-

Türk Kızılayı’nın operasyonel deneyimini
arttırmıştır.
Kapasite arttırma projelerine yönelim
artmıştır.
Türkiye yardım alan ülke konumundan yardım
eden ülke konumuna geçmiştir.
Bölgesinde güçlü bir Kızılay oluşmuştur.
Psikososyal destek faaliyetlerinin yapılanma
esasları tanımlanmıştır.

AFET YÖNETİMİNDE BİR İŞBİRLİĞİ MODELİ
‘Afetlerde Psiksosyal Hizmetler Birliği’

Oluşumun Tarihçesi ve Üyeleri
SOSYAL HİZMETLER ve ÇOCUK ESİRGEME KURUMU
HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ

TÜRK PSİKOLOGLAR DERNEĞİ
SOSYAL HİZMET UZMANLARI DERNEĞİ

Afetlerde
Psikososyal
Hizmetler
Birliği

TÜRKİYE PSİKİYATRİ DERNEĞİ
ÇOCUK ve GENÇLİK RUH SAĞLIĞI DERNEĞİ

TÜRK PSİKOLOJİK DANIŞMA ve REHBERLİK DERNEĞİ

Psikososyal Hizmetler konusunda afetlerde ve
olağan dönemde psikososyal hizmetlerin
geliştirilmesi yönünde karşılıklı hak ve sorumlulukları
belirlemek üzere hazırlanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”
Türkiye Kızılay Derneği, Türk Psikologlar Derneği,
Türkiye Psikiyatri Derneği, Türk Tabipler Birliği,
İstanbul ODTÜ Mezunları Derneği ile Ankara ODTÜ
Mezunları Derneği temsilcilerinin katılımıyla
imzalanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
• 11 Haziran 2005’te imzalanan bu protokol ile “işbirliğinin amacı,
hizmet alanları ve kuruluşların yetki ve sorumlulukları”
belirlenmiştir.

• Bu protokolün son maddesi
“Uzmanlık alanlarıyla ilgili olarak Kızılay ile ortak proje üretecek
olan taraf Sivil Toplum Kuruluşlarıyla projeye ilişkin Alt Teknik
Protokoller imzalayabileceklerdir.” bilgisi bulunmaktadır.

11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”nün ek
protokolü olan
“Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği Protokolü” tüm
derneklerin ortak kararı ile 16.08.2006 tarihinde
taraflarca imzalanmıştır.
Genel Sekretaryası Derneğimiz tarafından
yürütülmektedir.

APHB’nin önemi

MÜDAHALE SİSTEMİ

müdahale

MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE

MÜDAHALE
MÜDAHALE

müdahale

GENEL İLGİSİZLİK

İÇ UNSURLARIN
KISA İLGİSİ
Normal hayata dönüş

ICRC

IFRC

NATO

bagışçılar

hükümet

WFP

UNHCR

basın

OCHAyönetimler
Yerel

basın

UNICEF

basın

UNDP

mülteciler/
afet yaşamış
topluluklar

Ulusal ve yerel

STK

basın

basın

diğer UN
örgütleri
basın

Kızılay
Uluslar arası
NGOs

Hükümetler arası
organizasyonlar

military
Askeri
unsurlar

Bunu koordine edebilir misiniz?

Dünyanın her yerinde insanlar afetlere karşı hazırlıklı olma
konusundaki bilgilerinin çoğunu afetten hemen sonraki 6 ay
ile 2 yıl sonra öğrenmektedir.
Japon grup İstanbul’da bir Türk yatakhanesinde
kalıyorlardır. Depremden sonra Japonlar ve Türkler
merdivenlerde karşılaştı. Türkler aşağıya, Japonlar
yukarıya koşuyordu.
M.Petal. Afetlere karşı hazırlık için uygulanan yerel toplum organizasyonu becerileri syf
31-32

• Afetin doğası gereği yaşanan karmaşaya karşı
planlı ve örgütlü bir hazırlık adına atılmış bir
adım
• Mesleki örgütlenme alanında eksiklerin
giderilmesi adına atılan bir adım
• Acil durumlara özgü mekanizmaların
tanımlanması adına bir örnek

• Ülke genelinde etkili/sürdürülebilir programlar ortaya koymak
mümkün mü?
• Çalışacak gönüllülerin temini konusunda yaşanan sıkıntıların
giderilmesi mümkün mü?
• Ortak anlayışa sahip bir platform olabilecek mi?
• Maddi kaynakların temini nasıl sağlanacak?
• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’nın yeni yapılanması
içerisinde sivil toplum kendine yer edinebilecek mi?

[email protected]
[email protected]


Slide 6

“AFETLERDE PSİKOSOSYAL DESTEK
HİZMET İLKELERİ: TSUNAMİ VE
PAKİSTAN DENEYİMİNDEN
GÜNÜMÜZE”
Nisan 2010
Eylen ŞAVUR

İçerik
• Psikososyal Destek
• Hizmet İlkeleri
• Tsunami ve Pakistan Depremi
• Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği

PSİKOSOSYAL
DESTEK
HİZMETLERİNİN
YÜRÜTÜLDÜĞÜ
BAZI AFETLER

1999 Marmara Depremleri
2002 Afyon Depremi
2003 Irak/Silopi İnsani Yardım Operasyonu
2003 İstanbul Bombalama Eylemi
2003 Bingöl Depremi
2004 Tsunami-Endonezya/ Sri Lanka
2005 Pakistan Depremi
2006 Batman Sel
2006 Elazığ Deprem
2007 İzmir Trafik Kazası
2007 Ankara/Anafartalar Bombalama Eylemi
2008 İstanbul/Güngören Terör Olayı
2009 Mardin Şiddet Olayı
2009 Marmara Seli
2010 Elazığ Depremi

Psikososyal;
Kelime anlamıyla birbirini sürekli
etkileyen psikolojik ve sosyal etkilerin
hareketli ilişkisi, anlamına gelir.
(Inter-Agency Guiding Principles, 2005)

Afetlerde psikososyal destek hizmetleri;
Afet sonrası ortaya çıkabilecek psikolojik uyumsuzlukların/
bozuklukların önlenmesi, aile ve toplum düzeyinde ilişkilerin
kurulması ve geliştirilmesi, etkilenenlerin ‘normal’ ya da yeni
yaşamlarına geri dönmesi sürecinde birey, aile ve toplumun
kendi kapasitelerini fark etmeleri ve güçlenmeleri, ayrıca
ileride ortaya çıkabilecek afetlerle başa çıkmaları amacıyla afet
döngüsünün her aşamasında düzenlenen çok disiplinli
hizmetler bütünüdür.
(Reyes, 2006a; Reyes ve Elhai, 2004; Seynaeve, 2001; Türk Kızılayı, 2008).

Afetlere maruz kalmak sadece etkilenenler için değil
aynı zamanda toplum içinde oldukça ağır yükler getirir.
(ISTSS, 2003).

Bu çerçevede programlanan afetlerde psikososyal
hizmetlerin iki temel bakış açısı vardır;
Birincisi afetten etkilenen toplumu yeniden inşa
etmek ve toplum kaynaklarını tekrar işler hale
getirmek,
İkincisi etkilenen bireylere müdahale etmek ve
psikolojik bozuklukların ortaya çıkışını önlemektir
(IASC, 2007).

PSİKOSOSYAL DESTEK
Psikolojik ya da psikiyatrik tedavi değildir.
Ruhsal bozukluklar ya da ciddi fiziksel
rahatsızlıklar konusunda bir danışmanlık ya da
terapi değildir.

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
1.İhtiyaç ve Kaynak Değerlendirmesi:

-

Mağdurların etkilenme dereceleri ve şekilleri,
İçinde bulundukları sorunlar ve ihtiyaçlar,
Toplumda var olan kaynak kişi/ kurumlar, bunların
çalışma şekilleri,
Var olan hizmetler ve sunuluş şekilleri
Uygulanacak
müdahale
etkinliklerinin
ana
hatlarıyla oluşturulması

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
2.Psikolojik İlk Yardım

-

İhtiyaç ve kaynak değerlendirilmesi ile eş zamanlı
ya da hemen ardından başlar.
Psikolojik ilk yardım, kişilerin duygularını ve
yaşadıklarını ifade etmelerine olanak sunarak
rahatlamalarını sağlamayı ve acil durumlara
yönelik psikolojik bilgilerin etkilenen kişilere
iletilmesi aracılığıyla kişilerin yaşadıklarını ve
hissettiklerini anlamlandırmalarına yardımcı olmayı
hedefler (IFRC, 2009).

3. Toplumu Harekete Geçirme:
Toplumu harekete geçirmede temel felsefe bireyin kendi
kendine yardım edebilme becerisini artırmaktır.
4. Sevk Etme ve Yönlendirme:
Ruh sağlığı çalışanlarının, sahada yaptıkları danışmanlık
ve tespit görüşmelerinde beklenti düzeyini artırmadan,
kısa, duygusal olarak destekleyici, yararlı ve dinamik
bir ilişki kurmaları gerektiği unutulmamalıdır. Bu
doğrultuda zaman zaman alışık olunan klinik
görüşmeler ve çalışma tarzlarından farklı olarak
görünebilirliği yüksek sosyal hizmet kapsamında
çalışmalar yapılması gerekmektedir (Önder E., 2008).

5. Sürdürülebilir- Uzun Dönem
Çalışmaların/Projelerin Planlaması
6. Bilgi Merkezi Oluşturma
Bilginin ihtiyaç duyan herkesle paylaşıldığı, ihtiyaçların ve
kaynakların buluştuğu, kolay ulaşılabilir ve
kullanılabilir bir hizmet sunulması hedeflenmektedir.

7. Çalışana Destek:
-

Yardım çalışanlarına yapılan müdahaledir.
Yardım çalışmaları sırasında kullanılacak bilgilerin
iletilmesi,
Yardım çalışanları için paylaşım ve destek
toplantıları düzenlenmesi,
Çalışanları
etkileyen
olumsuz
faktörlerin
belirlenmesi ve bu faktörlerin etkilerinin azaltılması
yardım çalışanlarının çalışmalarını yürütürken acil
durumdan etkilenen kişilerle kurdukları iletişimden,
kime, hangi yardımı, ne şekilde yapacağı noktasına
kadar gelen süreçte uygun şekilde bilgilendirilmesi
ve desteklenmesi

8. Eğitim:
- Travma ile ilgili eğitimlerde daha çok eyleme
yönelik,
- Etkilenenlerin kaçınma davranışlarını azaltması
konusunda cesaret verici,
- Travmatik anılarıyla uzlaşmasını sağlayıcı,
- Duruma uygun olarak olması beklenen psikolojik
tepkilerin neler olduğunun aktarılması
- Toplumun
afetlere
yönelik
genel
olarak
güçlendirilmesi amaçları ön plana çıkarılmaktadır
(ISTSS, 2003; Seynaeve, 2001; Turpin et al. 2005).

AFET

Alarm
Psiko Sosyal Hizmet
Müdahalesi
İhtiyaç Tespiti

Psikolojik İlk
Yardım

Koordinasyon ve İşbirliği

AKUT
DÖNEM

Orta ve Uzun Dönem Psiko Sosyal
Hizmet Müdahale Planının
Oluşturulması

Bilgi Merkezi Kurma Çalışana
Destek

Sevk ve Yönlendirme

Müdahale Sürecinin Sonlanması
İZLEME VE DEĞERLENDİRME

ORTA
/UZUN
DÖNEM

Tsunami ve Pakistan Depremlerinin
Psikososyal Destek Faaliyetleri İçin
Önemi Nedir?

Türk Kızılayı’na Genel Bakış

Türk Kızılayı
“Uluslararası Kızılay Kızılhaç
Dernekleri Federasyonu”na
üye 186 Ulusal Dernekten
biridir.

ICRC

“ULUSAL DERNEKLER”
ULUSLAR ARASI İNSACIL
HUKUKTAN ALMIŞ
OLDUĞU GÜÇLE
İNSANLIĞIN HİZMETİNDE
OLAN DEVLETTEN
BAĞIMSIZ ÇALIŞAN İNSANİ
YARDIM KURULUŞLARIDIR.

‘Türk Kızılayı’ 11 Haziran 1868 “ Osmanlı
Yaralı ve Hasta Askerlere
Yardım Cemiyeti " olarak kurulmuş, 1947’de bugünki adını
alarak çalışmalarına devam etmektedir.

2000 yılından bu yana uluslararası platformda toplam 80 ülkeye
insani yardım ulaştırmıştır.

Afetlere Genel Bakış Açısı
PAKİSTAN
-

8 Ekim 2005’de merkez üssü Pakistan idaresi altındaki
Keşmir bölgesi
Bölgede 18 yaşına kadar nüfus kayıtları tutulmadığı
için kayıplarla ilgili rakamların resmi rakamlardan çok
daha yüksek olduğu tahmin edilmektedir. Resmi
kayıtlara göre ölü ve yaralı sayısı
Ölü Sayısı : 73.331
Yaralı Sayısı : 69.392
Evsiz Sayısı : 2.800.000

Afetlere Genel Bakış Açısı
ENDONEZYA
-

26 Aralık 2004

-

11 Ülke

-

280.000 Can Kaybı

-

2.200.000 Evsiz insan

Endonezya İnsani Yardım Operasyonu

TSUNAMİ OPERASYONU
Türkiye’nin en büyük insani
yardım operasyonlarından
biridir ve kapasite geliştirme
projeleri arasında yer
almaktadır…

AKUT DÖNEM :
Acil barınak, gıda, sağlık,
psiko-sosyal destek ve
su sanitasyon hizmetleri
REHABİLİTASYON
DÖNEMİ :
• 1052 kalıcı konut,
•4 okul binası,
•Toplum Merkezi,
•3 caminin onarımı,
• ve Sağlık Merkezi inşası

1. Endonezya 8 uzman psikososyal personeli ve 10 yerel psikolog olmak
üzere toplam 18 uzman personel tarafından gerçekleştirilmiş ve
Psikososyal Destek Programı, 26.12.2004 tarihinde Endonezya/Aceh
bölgesinde meydana gelen deprem ve tsunami sonrasında başlatılmıştır.
2. Afetin hemen ardından gelen dönemde 18 kampta toplamda 13.793
kişiye ulaşılmıştır.
3. Türk Kızılayı`nın çalışmalarına 300 gönüllü aktif olarak katılmıştır.

Kamplarda; toplumun, afet nedeniyle ortaya çıkan davranışsal ve psikolojik
sorunlarla baş edebilmesine destek olmak üzere bireysel danışmanlık ve
yönlendirme, grup görüşmeleri, psikolojik ilk yardım, eğitimler,
sosyal aktivite ve projeler şeklinde psikososyal müdahaleler yürütülmüştür.

4. Program, 26.12.2006 tarihinde resmi açılışı yapılan Sultan 2. Selim
Aceh Toplum Merkezi bünyesinde ve Endonezya NAD Kızılhaçı
yapısı altında halen sürdürülmektedir.
5. Açılışından bu yana toplum merkezinde yapılan etkinliklere katılan
kişi sayısı 14.968’dir.
6. 2009 yılında Sultan 2. Selim Toplum Merkezinde gelir getirici
aktiviteler kapsamında toplamda 83 sivil toplum kuruluşu, kamu
kurum/kuruluşu ve üniversite ile çalışılmıştır.

TÜRK KIZILAYI’NIN EN BÜYÜK
İNSANİ YARDIM OPERASYONU
ACİL DÖNEMDE;
55.000 ton yardım malzemesi
60.000 ilaç,
14.500 barınma ünitesi,
2.500.000 yararlanıcı…

PAKİSTAN KIZILAYI
KAPASİTE GELİŞTİRME PROJESİ

PAKİSTAN PSİKOSOSYAL FAALİYETLER
2005- 2009
Bireysel ve Grup Çalışmalarında Ulaşılan

Kişi Sayısı
20.960

TSUNAMİ VE PAKİSTAN DEPREMİNİN ÖNEMİ
-

Türk Kızılayı’nın operasyonel deneyimini
arttırmıştır.
Kapasite arttırma projelerine yönelim
artmıştır.
Türkiye yardım alan ülke konumundan yardım
eden ülke konumuna geçmiştir.
Bölgesinde güçlü bir Kızılay oluşmuştur.
Psikososyal destek faaliyetlerinin yapılanma
esasları tanımlanmıştır.

AFET YÖNETİMİNDE BİR İŞBİRLİĞİ MODELİ
‘Afetlerde Psiksosyal Hizmetler Birliği’

Oluşumun Tarihçesi ve Üyeleri
SOSYAL HİZMETLER ve ÇOCUK ESİRGEME KURUMU
HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ

TÜRK PSİKOLOGLAR DERNEĞİ
SOSYAL HİZMET UZMANLARI DERNEĞİ

Afetlerde
Psikososyal
Hizmetler
Birliği

TÜRKİYE PSİKİYATRİ DERNEĞİ
ÇOCUK ve GENÇLİK RUH SAĞLIĞI DERNEĞİ

TÜRK PSİKOLOJİK DANIŞMA ve REHBERLİK DERNEĞİ

Psikososyal Hizmetler konusunda afetlerde ve
olağan dönemde psikososyal hizmetlerin
geliştirilmesi yönünde karşılıklı hak ve sorumlulukları
belirlemek üzere hazırlanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”
Türkiye Kızılay Derneği, Türk Psikologlar Derneği,
Türkiye Psikiyatri Derneği, Türk Tabipler Birliği,
İstanbul ODTÜ Mezunları Derneği ile Ankara ODTÜ
Mezunları Derneği temsilcilerinin katılımıyla
imzalanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
• 11 Haziran 2005’te imzalanan bu protokol ile “işbirliğinin amacı,
hizmet alanları ve kuruluşların yetki ve sorumlulukları”
belirlenmiştir.

• Bu protokolün son maddesi
“Uzmanlık alanlarıyla ilgili olarak Kızılay ile ortak proje üretecek
olan taraf Sivil Toplum Kuruluşlarıyla projeye ilişkin Alt Teknik
Protokoller imzalayabileceklerdir.” bilgisi bulunmaktadır.

11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”nün ek
protokolü olan
“Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği Protokolü” tüm
derneklerin ortak kararı ile 16.08.2006 tarihinde
taraflarca imzalanmıştır.
Genel Sekretaryası Derneğimiz tarafından
yürütülmektedir.

APHB’nin önemi

MÜDAHALE SİSTEMİ

müdahale

MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE

MÜDAHALE
MÜDAHALE

müdahale

GENEL İLGİSİZLİK

İÇ UNSURLARIN
KISA İLGİSİ
Normal hayata dönüş

ICRC

IFRC

NATO

bagışçılar

hükümet

WFP

UNHCR

basın

OCHAyönetimler
Yerel

basın

UNICEF

basın

UNDP

mülteciler/
afet yaşamış
topluluklar

Ulusal ve yerel

STK

basın

basın

diğer UN
örgütleri
basın

Kızılay
Uluslar arası
NGOs

Hükümetler arası
organizasyonlar

military
Askeri
unsurlar

Bunu koordine edebilir misiniz?

Dünyanın her yerinde insanlar afetlere karşı hazırlıklı olma
konusundaki bilgilerinin çoğunu afetten hemen sonraki 6 ay
ile 2 yıl sonra öğrenmektedir.
Japon grup İstanbul’da bir Türk yatakhanesinde
kalıyorlardır. Depremden sonra Japonlar ve Türkler
merdivenlerde karşılaştı. Türkler aşağıya, Japonlar
yukarıya koşuyordu.
M.Petal. Afetlere karşı hazırlık için uygulanan yerel toplum organizasyonu becerileri syf
31-32

• Afetin doğası gereği yaşanan karmaşaya karşı
planlı ve örgütlü bir hazırlık adına atılmış bir
adım
• Mesleki örgütlenme alanında eksiklerin
giderilmesi adına atılan bir adım
• Acil durumlara özgü mekanizmaların
tanımlanması adına bir örnek

• Ülke genelinde etkili/sürdürülebilir programlar ortaya koymak
mümkün mü?
• Çalışacak gönüllülerin temini konusunda yaşanan sıkıntıların
giderilmesi mümkün mü?
• Ortak anlayışa sahip bir platform olabilecek mi?
• Maddi kaynakların temini nasıl sağlanacak?
• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’nın yeni yapılanması
içerisinde sivil toplum kendine yer edinebilecek mi?

[email protected]
[email protected]


Slide 7

“AFETLERDE PSİKOSOSYAL DESTEK
HİZMET İLKELERİ: TSUNAMİ VE
PAKİSTAN DENEYİMİNDEN
GÜNÜMÜZE”
Nisan 2010
Eylen ŞAVUR

İçerik
• Psikososyal Destek
• Hizmet İlkeleri
• Tsunami ve Pakistan Depremi
• Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği

PSİKOSOSYAL
DESTEK
HİZMETLERİNİN
YÜRÜTÜLDÜĞÜ
BAZI AFETLER

1999 Marmara Depremleri
2002 Afyon Depremi
2003 Irak/Silopi İnsani Yardım Operasyonu
2003 İstanbul Bombalama Eylemi
2003 Bingöl Depremi
2004 Tsunami-Endonezya/ Sri Lanka
2005 Pakistan Depremi
2006 Batman Sel
2006 Elazığ Deprem
2007 İzmir Trafik Kazası
2007 Ankara/Anafartalar Bombalama Eylemi
2008 İstanbul/Güngören Terör Olayı
2009 Mardin Şiddet Olayı
2009 Marmara Seli
2010 Elazığ Depremi

Psikososyal;
Kelime anlamıyla birbirini sürekli
etkileyen psikolojik ve sosyal etkilerin
hareketli ilişkisi, anlamına gelir.
(Inter-Agency Guiding Principles, 2005)

Afetlerde psikososyal destek hizmetleri;
Afet sonrası ortaya çıkabilecek psikolojik uyumsuzlukların/
bozuklukların önlenmesi, aile ve toplum düzeyinde ilişkilerin
kurulması ve geliştirilmesi, etkilenenlerin ‘normal’ ya da yeni
yaşamlarına geri dönmesi sürecinde birey, aile ve toplumun
kendi kapasitelerini fark etmeleri ve güçlenmeleri, ayrıca
ileride ortaya çıkabilecek afetlerle başa çıkmaları amacıyla afet
döngüsünün her aşamasında düzenlenen çok disiplinli
hizmetler bütünüdür.
(Reyes, 2006a; Reyes ve Elhai, 2004; Seynaeve, 2001; Türk Kızılayı, 2008).

Afetlere maruz kalmak sadece etkilenenler için değil
aynı zamanda toplum içinde oldukça ağır yükler getirir.
(ISTSS, 2003).

Bu çerçevede programlanan afetlerde psikososyal
hizmetlerin iki temel bakış açısı vardır;
Birincisi afetten etkilenen toplumu yeniden inşa
etmek ve toplum kaynaklarını tekrar işler hale
getirmek,
İkincisi etkilenen bireylere müdahale etmek ve
psikolojik bozuklukların ortaya çıkışını önlemektir
(IASC, 2007).

PSİKOSOSYAL DESTEK
Psikolojik ya da psikiyatrik tedavi değildir.
Ruhsal bozukluklar ya da ciddi fiziksel
rahatsızlıklar konusunda bir danışmanlık ya da
terapi değildir.

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
1.İhtiyaç ve Kaynak Değerlendirmesi:

-

Mağdurların etkilenme dereceleri ve şekilleri,
İçinde bulundukları sorunlar ve ihtiyaçlar,
Toplumda var olan kaynak kişi/ kurumlar, bunların
çalışma şekilleri,
Var olan hizmetler ve sunuluş şekilleri
Uygulanacak
müdahale
etkinliklerinin
ana
hatlarıyla oluşturulması

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
2.Psikolojik İlk Yardım

-

İhtiyaç ve kaynak değerlendirilmesi ile eş zamanlı
ya da hemen ardından başlar.
Psikolojik ilk yardım, kişilerin duygularını ve
yaşadıklarını ifade etmelerine olanak sunarak
rahatlamalarını sağlamayı ve acil durumlara
yönelik psikolojik bilgilerin etkilenen kişilere
iletilmesi aracılığıyla kişilerin yaşadıklarını ve
hissettiklerini anlamlandırmalarına yardımcı olmayı
hedefler (IFRC, 2009).

3. Toplumu Harekete Geçirme:
Toplumu harekete geçirmede temel felsefe bireyin kendi
kendine yardım edebilme becerisini artırmaktır.
4. Sevk Etme ve Yönlendirme:
Ruh sağlığı çalışanlarının, sahada yaptıkları danışmanlık
ve tespit görüşmelerinde beklenti düzeyini artırmadan,
kısa, duygusal olarak destekleyici, yararlı ve dinamik
bir ilişki kurmaları gerektiği unutulmamalıdır. Bu
doğrultuda zaman zaman alışık olunan klinik
görüşmeler ve çalışma tarzlarından farklı olarak
görünebilirliği yüksek sosyal hizmet kapsamında
çalışmalar yapılması gerekmektedir (Önder E., 2008).

5. Sürdürülebilir- Uzun Dönem
Çalışmaların/Projelerin Planlaması
6. Bilgi Merkezi Oluşturma
Bilginin ihtiyaç duyan herkesle paylaşıldığı, ihtiyaçların ve
kaynakların buluştuğu, kolay ulaşılabilir ve
kullanılabilir bir hizmet sunulması hedeflenmektedir.

7. Çalışana Destek:
-

Yardım çalışanlarına yapılan müdahaledir.
Yardım çalışmaları sırasında kullanılacak bilgilerin
iletilmesi,
Yardım çalışanları için paylaşım ve destek
toplantıları düzenlenmesi,
Çalışanları
etkileyen
olumsuz
faktörlerin
belirlenmesi ve bu faktörlerin etkilerinin azaltılması
yardım çalışanlarının çalışmalarını yürütürken acil
durumdan etkilenen kişilerle kurdukları iletişimden,
kime, hangi yardımı, ne şekilde yapacağı noktasına
kadar gelen süreçte uygun şekilde bilgilendirilmesi
ve desteklenmesi

8. Eğitim:
- Travma ile ilgili eğitimlerde daha çok eyleme
yönelik,
- Etkilenenlerin kaçınma davranışlarını azaltması
konusunda cesaret verici,
- Travmatik anılarıyla uzlaşmasını sağlayıcı,
- Duruma uygun olarak olması beklenen psikolojik
tepkilerin neler olduğunun aktarılması
- Toplumun
afetlere
yönelik
genel
olarak
güçlendirilmesi amaçları ön plana çıkarılmaktadır
(ISTSS, 2003; Seynaeve, 2001; Turpin et al. 2005).

AFET

Alarm
Psiko Sosyal Hizmet
Müdahalesi
İhtiyaç Tespiti

Psikolojik İlk
Yardım

Koordinasyon ve İşbirliği

AKUT
DÖNEM

Orta ve Uzun Dönem Psiko Sosyal
Hizmet Müdahale Planının
Oluşturulması

Bilgi Merkezi Kurma Çalışana
Destek

Sevk ve Yönlendirme

Müdahale Sürecinin Sonlanması
İZLEME VE DEĞERLENDİRME

ORTA
/UZUN
DÖNEM

Tsunami ve Pakistan Depremlerinin
Psikososyal Destek Faaliyetleri İçin
Önemi Nedir?

Türk Kızılayı’na Genel Bakış

Türk Kızılayı
“Uluslararası Kızılay Kızılhaç
Dernekleri Federasyonu”na
üye 186 Ulusal Dernekten
biridir.

ICRC

“ULUSAL DERNEKLER”
ULUSLAR ARASI İNSACIL
HUKUKTAN ALMIŞ
OLDUĞU GÜÇLE
İNSANLIĞIN HİZMETİNDE
OLAN DEVLETTEN
BAĞIMSIZ ÇALIŞAN İNSANİ
YARDIM KURULUŞLARIDIR.

‘Türk Kızılayı’ 11 Haziran 1868 “ Osmanlı
Yaralı ve Hasta Askerlere
Yardım Cemiyeti " olarak kurulmuş, 1947’de bugünki adını
alarak çalışmalarına devam etmektedir.

2000 yılından bu yana uluslararası platformda toplam 80 ülkeye
insani yardım ulaştırmıştır.

Afetlere Genel Bakış Açısı
PAKİSTAN
-

8 Ekim 2005’de merkez üssü Pakistan idaresi altındaki
Keşmir bölgesi
Bölgede 18 yaşına kadar nüfus kayıtları tutulmadığı
için kayıplarla ilgili rakamların resmi rakamlardan çok
daha yüksek olduğu tahmin edilmektedir. Resmi
kayıtlara göre ölü ve yaralı sayısı
Ölü Sayısı : 73.331
Yaralı Sayısı : 69.392
Evsiz Sayısı : 2.800.000

Afetlere Genel Bakış Açısı
ENDONEZYA
-

26 Aralık 2004

-

11 Ülke

-

280.000 Can Kaybı

-

2.200.000 Evsiz insan

Endonezya İnsani Yardım Operasyonu

TSUNAMİ OPERASYONU
Türkiye’nin en büyük insani
yardım operasyonlarından
biridir ve kapasite geliştirme
projeleri arasında yer
almaktadır…

AKUT DÖNEM :
Acil barınak, gıda, sağlık,
psiko-sosyal destek ve
su sanitasyon hizmetleri
REHABİLİTASYON
DÖNEMİ :
• 1052 kalıcı konut,
•4 okul binası,
•Toplum Merkezi,
•3 caminin onarımı,
• ve Sağlık Merkezi inşası

1. Endonezya 8 uzman psikososyal personeli ve 10 yerel psikolog olmak
üzere toplam 18 uzman personel tarafından gerçekleştirilmiş ve
Psikososyal Destek Programı, 26.12.2004 tarihinde Endonezya/Aceh
bölgesinde meydana gelen deprem ve tsunami sonrasında başlatılmıştır.
2. Afetin hemen ardından gelen dönemde 18 kampta toplamda 13.793
kişiye ulaşılmıştır.
3. Türk Kızılayı`nın çalışmalarına 300 gönüllü aktif olarak katılmıştır.

Kamplarda; toplumun, afet nedeniyle ortaya çıkan davranışsal ve psikolojik
sorunlarla baş edebilmesine destek olmak üzere bireysel danışmanlık ve
yönlendirme, grup görüşmeleri, psikolojik ilk yardım, eğitimler,
sosyal aktivite ve projeler şeklinde psikososyal müdahaleler yürütülmüştür.

4. Program, 26.12.2006 tarihinde resmi açılışı yapılan Sultan 2. Selim
Aceh Toplum Merkezi bünyesinde ve Endonezya NAD Kızılhaçı
yapısı altında halen sürdürülmektedir.
5. Açılışından bu yana toplum merkezinde yapılan etkinliklere katılan
kişi sayısı 14.968’dir.
6. 2009 yılında Sultan 2. Selim Toplum Merkezinde gelir getirici
aktiviteler kapsamında toplamda 83 sivil toplum kuruluşu, kamu
kurum/kuruluşu ve üniversite ile çalışılmıştır.

TÜRK KIZILAYI’NIN EN BÜYÜK
İNSANİ YARDIM OPERASYONU
ACİL DÖNEMDE;
55.000 ton yardım malzemesi
60.000 ilaç,
14.500 barınma ünitesi,
2.500.000 yararlanıcı…

PAKİSTAN KIZILAYI
KAPASİTE GELİŞTİRME PROJESİ

PAKİSTAN PSİKOSOSYAL FAALİYETLER
2005- 2009
Bireysel ve Grup Çalışmalarında Ulaşılan

Kişi Sayısı
20.960

TSUNAMİ VE PAKİSTAN DEPREMİNİN ÖNEMİ
-

Türk Kızılayı’nın operasyonel deneyimini
arttırmıştır.
Kapasite arttırma projelerine yönelim
artmıştır.
Türkiye yardım alan ülke konumundan yardım
eden ülke konumuna geçmiştir.
Bölgesinde güçlü bir Kızılay oluşmuştur.
Psikososyal destek faaliyetlerinin yapılanma
esasları tanımlanmıştır.

AFET YÖNETİMİNDE BİR İŞBİRLİĞİ MODELİ
‘Afetlerde Psiksosyal Hizmetler Birliği’

Oluşumun Tarihçesi ve Üyeleri
SOSYAL HİZMETLER ve ÇOCUK ESİRGEME KURUMU
HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ

TÜRK PSİKOLOGLAR DERNEĞİ
SOSYAL HİZMET UZMANLARI DERNEĞİ

Afetlerde
Psikososyal
Hizmetler
Birliği

TÜRKİYE PSİKİYATRİ DERNEĞİ
ÇOCUK ve GENÇLİK RUH SAĞLIĞI DERNEĞİ

TÜRK PSİKOLOJİK DANIŞMA ve REHBERLİK DERNEĞİ

Psikososyal Hizmetler konusunda afetlerde ve
olağan dönemde psikososyal hizmetlerin
geliştirilmesi yönünde karşılıklı hak ve sorumlulukları
belirlemek üzere hazırlanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”
Türkiye Kızılay Derneği, Türk Psikologlar Derneği,
Türkiye Psikiyatri Derneği, Türk Tabipler Birliği,
İstanbul ODTÜ Mezunları Derneği ile Ankara ODTÜ
Mezunları Derneği temsilcilerinin katılımıyla
imzalanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
• 11 Haziran 2005’te imzalanan bu protokol ile “işbirliğinin amacı,
hizmet alanları ve kuruluşların yetki ve sorumlulukları”
belirlenmiştir.

• Bu protokolün son maddesi
“Uzmanlık alanlarıyla ilgili olarak Kızılay ile ortak proje üretecek
olan taraf Sivil Toplum Kuruluşlarıyla projeye ilişkin Alt Teknik
Protokoller imzalayabileceklerdir.” bilgisi bulunmaktadır.

11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”nün ek
protokolü olan
“Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği Protokolü” tüm
derneklerin ortak kararı ile 16.08.2006 tarihinde
taraflarca imzalanmıştır.
Genel Sekretaryası Derneğimiz tarafından
yürütülmektedir.

APHB’nin önemi

MÜDAHALE SİSTEMİ

müdahale

MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE

MÜDAHALE
MÜDAHALE

müdahale

GENEL İLGİSİZLİK

İÇ UNSURLARIN
KISA İLGİSİ
Normal hayata dönüş

ICRC

IFRC

NATO

bagışçılar

hükümet

WFP

UNHCR

basın

OCHAyönetimler
Yerel

basın

UNICEF

basın

UNDP

mülteciler/
afet yaşamış
topluluklar

Ulusal ve yerel

STK

basın

basın

diğer UN
örgütleri
basın

Kızılay
Uluslar arası
NGOs

Hükümetler arası
organizasyonlar

military
Askeri
unsurlar

Bunu koordine edebilir misiniz?

Dünyanın her yerinde insanlar afetlere karşı hazırlıklı olma
konusundaki bilgilerinin çoğunu afetten hemen sonraki 6 ay
ile 2 yıl sonra öğrenmektedir.
Japon grup İstanbul’da bir Türk yatakhanesinde
kalıyorlardır. Depremden sonra Japonlar ve Türkler
merdivenlerde karşılaştı. Türkler aşağıya, Japonlar
yukarıya koşuyordu.
M.Petal. Afetlere karşı hazırlık için uygulanan yerel toplum organizasyonu becerileri syf
31-32

• Afetin doğası gereği yaşanan karmaşaya karşı
planlı ve örgütlü bir hazırlık adına atılmış bir
adım
• Mesleki örgütlenme alanında eksiklerin
giderilmesi adına atılan bir adım
• Acil durumlara özgü mekanizmaların
tanımlanması adına bir örnek

• Ülke genelinde etkili/sürdürülebilir programlar ortaya koymak
mümkün mü?
• Çalışacak gönüllülerin temini konusunda yaşanan sıkıntıların
giderilmesi mümkün mü?
• Ortak anlayışa sahip bir platform olabilecek mi?
• Maddi kaynakların temini nasıl sağlanacak?
• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’nın yeni yapılanması
içerisinde sivil toplum kendine yer edinebilecek mi?

[email protected]
[email protected]


Slide 8

“AFETLERDE PSİKOSOSYAL DESTEK
HİZMET İLKELERİ: TSUNAMİ VE
PAKİSTAN DENEYİMİNDEN
GÜNÜMÜZE”
Nisan 2010
Eylen ŞAVUR

İçerik
• Psikososyal Destek
• Hizmet İlkeleri
• Tsunami ve Pakistan Depremi
• Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği

PSİKOSOSYAL
DESTEK
HİZMETLERİNİN
YÜRÜTÜLDÜĞÜ
BAZI AFETLER

1999 Marmara Depremleri
2002 Afyon Depremi
2003 Irak/Silopi İnsani Yardım Operasyonu
2003 İstanbul Bombalama Eylemi
2003 Bingöl Depremi
2004 Tsunami-Endonezya/ Sri Lanka
2005 Pakistan Depremi
2006 Batman Sel
2006 Elazığ Deprem
2007 İzmir Trafik Kazası
2007 Ankara/Anafartalar Bombalama Eylemi
2008 İstanbul/Güngören Terör Olayı
2009 Mardin Şiddet Olayı
2009 Marmara Seli
2010 Elazığ Depremi

Psikososyal;
Kelime anlamıyla birbirini sürekli
etkileyen psikolojik ve sosyal etkilerin
hareketli ilişkisi, anlamına gelir.
(Inter-Agency Guiding Principles, 2005)

Afetlerde psikososyal destek hizmetleri;
Afet sonrası ortaya çıkabilecek psikolojik uyumsuzlukların/
bozuklukların önlenmesi, aile ve toplum düzeyinde ilişkilerin
kurulması ve geliştirilmesi, etkilenenlerin ‘normal’ ya da yeni
yaşamlarına geri dönmesi sürecinde birey, aile ve toplumun
kendi kapasitelerini fark etmeleri ve güçlenmeleri, ayrıca
ileride ortaya çıkabilecek afetlerle başa çıkmaları amacıyla afet
döngüsünün her aşamasında düzenlenen çok disiplinli
hizmetler bütünüdür.
(Reyes, 2006a; Reyes ve Elhai, 2004; Seynaeve, 2001; Türk Kızılayı, 2008).

Afetlere maruz kalmak sadece etkilenenler için değil
aynı zamanda toplum içinde oldukça ağır yükler getirir.
(ISTSS, 2003).

Bu çerçevede programlanan afetlerde psikososyal
hizmetlerin iki temel bakış açısı vardır;
Birincisi afetten etkilenen toplumu yeniden inşa
etmek ve toplum kaynaklarını tekrar işler hale
getirmek,
İkincisi etkilenen bireylere müdahale etmek ve
psikolojik bozuklukların ortaya çıkışını önlemektir
(IASC, 2007).

PSİKOSOSYAL DESTEK
Psikolojik ya da psikiyatrik tedavi değildir.
Ruhsal bozukluklar ya da ciddi fiziksel
rahatsızlıklar konusunda bir danışmanlık ya da
terapi değildir.

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
1.İhtiyaç ve Kaynak Değerlendirmesi:

-

Mağdurların etkilenme dereceleri ve şekilleri,
İçinde bulundukları sorunlar ve ihtiyaçlar,
Toplumda var olan kaynak kişi/ kurumlar, bunların
çalışma şekilleri,
Var olan hizmetler ve sunuluş şekilleri
Uygulanacak
müdahale
etkinliklerinin
ana
hatlarıyla oluşturulması

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
2.Psikolojik İlk Yardım

-

İhtiyaç ve kaynak değerlendirilmesi ile eş zamanlı
ya da hemen ardından başlar.
Psikolojik ilk yardım, kişilerin duygularını ve
yaşadıklarını ifade etmelerine olanak sunarak
rahatlamalarını sağlamayı ve acil durumlara
yönelik psikolojik bilgilerin etkilenen kişilere
iletilmesi aracılığıyla kişilerin yaşadıklarını ve
hissettiklerini anlamlandırmalarına yardımcı olmayı
hedefler (IFRC, 2009).

3. Toplumu Harekete Geçirme:
Toplumu harekete geçirmede temel felsefe bireyin kendi
kendine yardım edebilme becerisini artırmaktır.
4. Sevk Etme ve Yönlendirme:
Ruh sağlığı çalışanlarının, sahada yaptıkları danışmanlık
ve tespit görüşmelerinde beklenti düzeyini artırmadan,
kısa, duygusal olarak destekleyici, yararlı ve dinamik
bir ilişki kurmaları gerektiği unutulmamalıdır. Bu
doğrultuda zaman zaman alışık olunan klinik
görüşmeler ve çalışma tarzlarından farklı olarak
görünebilirliği yüksek sosyal hizmet kapsamında
çalışmalar yapılması gerekmektedir (Önder E., 2008).

5. Sürdürülebilir- Uzun Dönem
Çalışmaların/Projelerin Planlaması
6. Bilgi Merkezi Oluşturma
Bilginin ihtiyaç duyan herkesle paylaşıldığı, ihtiyaçların ve
kaynakların buluştuğu, kolay ulaşılabilir ve
kullanılabilir bir hizmet sunulması hedeflenmektedir.

7. Çalışana Destek:
-

Yardım çalışanlarına yapılan müdahaledir.
Yardım çalışmaları sırasında kullanılacak bilgilerin
iletilmesi,
Yardım çalışanları için paylaşım ve destek
toplantıları düzenlenmesi,
Çalışanları
etkileyen
olumsuz
faktörlerin
belirlenmesi ve bu faktörlerin etkilerinin azaltılması
yardım çalışanlarının çalışmalarını yürütürken acil
durumdan etkilenen kişilerle kurdukları iletişimden,
kime, hangi yardımı, ne şekilde yapacağı noktasına
kadar gelen süreçte uygun şekilde bilgilendirilmesi
ve desteklenmesi

8. Eğitim:
- Travma ile ilgili eğitimlerde daha çok eyleme
yönelik,
- Etkilenenlerin kaçınma davranışlarını azaltması
konusunda cesaret verici,
- Travmatik anılarıyla uzlaşmasını sağlayıcı,
- Duruma uygun olarak olması beklenen psikolojik
tepkilerin neler olduğunun aktarılması
- Toplumun
afetlere
yönelik
genel
olarak
güçlendirilmesi amaçları ön plana çıkarılmaktadır
(ISTSS, 2003; Seynaeve, 2001; Turpin et al. 2005).

AFET

Alarm
Psiko Sosyal Hizmet
Müdahalesi
İhtiyaç Tespiti

Psikolojik İlk
Yardım

Koordinasyon ve İşbirliği

AKUT
DÖNEM

Orta ve Uzun Dönem Psiko Sosyal
Hizmet Müdahale Planının
Oluşturulması

Bilgi Merkezi Kurma Çalışana
Destek

Sevk ve Yönlendirme

Müdahale Sürecinin Sonlanması
İZLEME VE DEĞERLENDİRME

ORTA
/UZUN
DÖNEM

Tsunami ve Pakistan Depremlerinin
Psikososyal Destek Faaliyetleri İçin
Önemi Nedir?

Türk Kızılayı’na Genel Bakış

Türk Kızılayı
“Uluslararası Kızılay Kızılhaç
Dernekleri Federasyonu”na
üye 186 Ulusal Dernekten
biridir.

ICRC

“ULUSAL DERNEKLER”
ULUSLAR ARASI İNSACIL
HUKUKTAN ALMIŞ
OLDUĞU GÜÇLE
İNSANLIĞIN HİZMETİNDE
OLAN DEVLETTEN
BAĞIMSIZ ÇALIŞAN İNSANİ
YARDIM KURULUŞLARIDIR.

‘Türk Kızılayı’ 11 Haziran 1868 “ Osmanlı
Yaralı ve Hasta Askerlere
Yardım Cemiyeti " olarak kurulmuş, 1947’de bugünki adını
alarak çalışmalarına devam etmektedir.

2000 yılından bu yana uluslararası platformda toplam 80 ülkeye
insani yardım ulaştırmıştır.

Afetlere Genel Bakış Açısı
PAKİSTAN
-

8 Ekim 2005’de merkez üssü Pakistan idaresi altındaki
Keşmir bölgesi
Bölgede 18 yaşına kadar nüfus kayıtları tutulmadığı
için kayıplarla ilgili rakamların resmi rakamlardan çok
daha yüksek olduğu tahmin edilmektedir. Resmi
kayıtlara göre ölü ve yaralı sayısı
Ölü Sayısı : 73.331
Yaralı Sayısı : 69.392
Evsiz Sayısı : 2.800.000

Afetlere Genel Bakış Açısı
ENDONEZYA
-

26 Aralık 2004

-

11 Ülke

-

280.000 Can Kaybı

-

2.200.000 Evsiz insan

Endonezya İnsani Yardım Operasyonu

TSUNAMİ OPERASYONU
Türkiye’nin en büyük insani
yardım operasyonlarından
biridir ve kapasite geliştirme
projeleri arasında yer
almaktadır…

AKUT DÖNEM :
Acil barınak, gıda, sağlık,
psiko-sosyal destek ve
su sanitasyon hizmetleri
REHABİLİTASYON
DÖNEMİ :
• 1052 kalıcı konut,
•4 okul binası,
•Toplum Merkezi,
•3 caminin onarımı,
• ve Sağlık Merkezi inşası

1. Endonezya 8 uzman psikososyal personeli ve 10 yerel psikolog olmak
üzere toplam 18 uzman personel tarafından gerçekleştirilmiş ve
Psikososyal Destek Programı, 26.12.2004 tarihinde Endonezya/Aceh
bölgesinde meydana gelen deprem ve tsunami sonrasında başlatılmıştır.
2. Afetin hemen ardından gelen dönemde 18 kampta toplamda 13.793
kişiye ulaşılmıştır.
3. Türk Kızılayı`nın çalışmalarına 300 gönüllü aktif olarak katılmıştır.

Kamplarda; toplumun, afet nedeniyle ortaya çıkan davranışsal ve psikolojik
sorunlarla baş edebilmesine destek olmak üzere bireysel danışmanlık ve
yönlendirme, grup görüşmeleri, psikolojik ilk yardım, eğitimler,
sosyal aktivite ve projeler şeklinde psikososyal müdahaleler yürütülmüştür.

4. Program, 26.12.2006 tarihinde resmi açılışı yapılan Sultan 2. Selim
Aceh Toplum Merkezi bünyesinde ve Endonezya NAD Kızılhaçı
yapısı altında halen sürdürülmektedir.
5. Açılışından bu yana toplum merkezinde yapılan etkinliklere katılan
kişi sayısı 14.968’dir.
6. 2009 yılında Sultan 2. Selim Toplum Merkezinde gelir getirici
aktiviteler kapsamında toplamda 83 sivil toplum kuruluşu, kamu
kurum/kuruluşu ve üniversite ile çalışılmıştır.

TÜRK KIZILAYI’NIN EN BÜYÜK
İNSANİ YARDIM OPERASYONU
ACİL DÖNEMDE;
55.000 ton yardım malzemesi
60.000 ilaç,
14.500 barınma ünitesi,
2.500.000 yararlanıcı…

PAKİSTAN KIZILAYI
KAPASİTE GELİŞTİRME PROJESİ

PAKİSTAN PSİKOSOSYAL FAALİYETLER
2005- 2009
Bireysel ve Grup Çalışmalarında Ulaşılan

Kişi Sayısı
20.960

TSUNAMİ VE PAKİSTAN DEPREMİNİN ÖNEMİ
-

Türk Kızılayı’nın operasyonel deneyimini
arttırmıştır.
Kapasite arttırma projelerine yönelim
artmıştır.
Türkiye yardım alan ülke konumundan yardım
eden ülke konumuna geçmiştir.
Bölgesinde güçlü bir Kızılay oluşmuştur.
Psikososyal destek faaliyetlerinin yapılanma
esasları tanımlanmıştır.

AFET YÖNETİMİNDE BİR İŞBİRLİĞİ MODELİ
‘Afetlerde Psiksosyal Hizmetler Birliği’

Oluşumun Tarihçesi ve Üyeleri
SOSYAL HİZMETLER ve ÇOCUK ESİRGEME KURUMU
HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ

TÜRK PSİKOLOGLAR DERNEĞİ
SOSYAL HİZMET UZMANLARI DERNEĞİ

Afetlerde
Psikososyal
Hizmetler
Birliği

TÜRKİYE PSİKİYATRİ DERNEĞİ
ÇOCUK ve GENÇLİK RUH SAĞLIĞI DERNEĞİ

TÜRK PSİKOLOJİK DANIŞMA ve REHBERLİK DERNEĞİ

Psikososyal Hizmetler konusunda afetlerde ve
olağan dönemde psikososyal hizmetlerin
geliştirilmesi yönünde karşılıklı hak ve sorumlulukları
belirlemek üzere hazırlanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”
Türkiye Kızılay Derneği, Türk Psikologlar Derneği,
Türkiye Psikiyatri Derneği, Türk Tabipler Birliği,
İstanbul ODTÜ Mezunları Derneği ile Ankara ODTÜ
Mezunları Derneği temsilcilerinin katılımıyla
imzalanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
• 11 Haziran 2005’te imzalanan bu protokol ile “işbirliğinin amacı,
hizmet alanları ve kuruluşların yetki ve sorumlulukları”
belirlenmiştir.

• Bu protokolün son maddesi
“Uzmanlık alanlarıyla ilgili olarak Kızılay ile ortak proje üretecek
olan taraf Sivil Toplum Kuruluşlarıyla projeye ilişkin Alt Teknik
Protokoller imzalayabileceklerdir.” bilgisi bulunmaktadır.

11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”nün ek
protokolü olan
“Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği Protokolü” tüm
derneklerin ortak kararı ile 16.08.2006 tarihinde
taraflarca imzalanmıştır.
Genel Sekretaryası Derneğimiz tarafından
yürütülmektedir.

APHB’nin önemi

MÜDAHALE SİSTEMİ

müdahale

MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE

MÜDAHALE
MÜDAHALE

müdahale

GENEL İLGİSİZLİK

İÇ UNSURLARIN
KISA İLGİSİ
Normal hayata dönüş

ICRC

IFRC

NATO

bagışçılar

hükümet

WFP

UNHCR

basın

OCHAyönetimler
Yerel

basın

UNICEF

basın

UNDP

mülteciler/
afet yaşamış
topluluklar

Ulusal ve yerel

STK

basın

basın

diğer UN
örgütleri
basın

Kızılay
Uluslar arası
NGOs

Hükümetler arası
organizasyonlar

military
Askeri
unsurlar

Bunu koordine edebilir misiniz?

Dünyanın her yerinde insanlar afetlere karşı hazırlıklı olma
konusundaki bilgilerinin çoğunu afetten hemen sonraki 6 ay
ile 2 yıl sonra öğrenmektedir.
Japon grup İstanbul’da bir Türk yatakhanesinde
kalıyorlardır. Depremden sonra Japonlar ve Türkler
merdivenlerde karşılaştı. Türkler aşağıya, Japonlar
yukarıya koşuyordu.
M.Petal. Afetlere karşı hazırlık için uygulanan yerel toplum organizasyonu becerileri syf
31-32

• Afetin doğası gereği yaşanan karmaşaya karşı
planlı ve örgütlü bir hazırlık adına atılmış bir
adım
• Mesleki örgütlenme alanında eksiklerin
giderilmesi adına atılan bir adım
• Acil durumlara özgü mekanizmaların
tanımlanması adına bir örnek

• Ülke genelinde etkili/sürdürülebilir programlar ortaya koymak
mümkün mü?
• Çalışacak gönüllülerin temini konusunda yaşanan sıkıntıların
giderilmesi mümkün mü?
• Ortak anlayışa sahip bir platform olabilecek mi?
• Maddi kaynakların temini nasıl sağlanacak?
• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’nın yeni yapılanması
içerisinde sivil toplum kendine yer edinebilecek mi?

[email protected]
[email protected]


Slide 9

“AFETLERDE PSİKOSOSYAL DESTEK
HİZMET İLKELERİ: TSUNAMİ VE
PAKİSTAN DENEYİMİNDEN
GÜNÜMÜZE”
Nisan 2010
Eylen ŞAVUR

İçerik
• Psikososyal Destek
• Hizmet İlkeleri
• Tsunami ve Pakistan Depremi
• Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği

PSİKOSOSYAL
DESTEK
HİZMETLERİNİN
YÜRÜTÜLDÜĞÜ
BAZI AFETLER

1999 Marmara Depremleri
2002 Afyon Depremi
2003 Irak/Silopi İnsani Yardım Operasyonu
2003 İstanbul Bombalama Eylemi
2003 Bingöl Depremi
2004 Tsunami-Endonezya/ Sri Lanka
2005 Pakistan Depremi
2006 Batman Sel
2006 Elazığ Deprem
2007 İzmir Trafik Kazası
2007 Ankara/Anafartalar Bombalama Eylemi
2008 İstanbul/Güngören Terör Olayı
2009 Mardin Şiddet Olayı
2009 Marmara Seli
2010 Elazığ Depremi

Psikososyal;
Kelime anlamıyla birbirini sürekli
etkileyen psikolojik ve sosyal etkilerin
hareketli ilişkisi, anlamına gelir.
(Inter-Agency Guiding Principles, 2005)

Afetlerde psikososyal destek hizmetleri;
Afet sonrası ortaya çıkabilecek psikolojik uyumsuzlukların/
bozuklukların önlenmesi, aile ve toplum düzeyinde ilişkilerin
kurulması ve geliştirilmesi, etkilenenlerin ‘normal’ ya da yeni
yaşamlarına geri dönmesi sürecinde birey, aile ve toplumun
kendi kapasitelerini fark etmeleri ve güçlenmeleri, ayrıca
ileride ortaya çıkabilecek afetlerle başa çıkmaları amacıyla afet
döngüsünün her aşamasında düzenlenen çok disiplinli
hizmetler bütünüdür.
(Reyes, 2006a; Reyes ve Elhai, 2004; Seynaeve, 2001; Türk Kızılayı, 2008).

Afetlere maruz kalmak sadece etkilenenler için değil
aynı zamanda toplum içinde oldukça ağır yükler getirir.
(ISTSS, 2003).

Bu çerçevede programlanan afetlerde psikososyal
hizmetlerin iki temel bakış açısı vardır;
Birincisi afetten etkilenen toplumu yeniden inşa
etmek ve toplum kaynaklarını tekrar işler hale
getirmek,
İkincisi etkilenen bireylere müdahale etmek ve
psikolojik bozuklukların ortaya çıkışını önlemektir
(IASC, 2007).

PSİKOSOSYAL DESTEK
Psikolojik ya da psikiyatrik tedavi değildir.
Ruhsal bozukluklar ya da ciddi fiziksel
rahatsızlıklar konusunda bir danışmanlık ya da
terapi değildir.

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
1.İhtiyaç ve Kaynak Değerlendirmesi:

-

Mağdurların etkilenme dereceleri ve şekilleri,
İçinde bulundukları sorunlar ve ihtiyaçlar,
Toplumda var olan kaynak kişi/ kurumlar, bunların
çalışma şekilleri,
Var olan hizmetler ve sunuluş şekilleri
Uygulanacak
müdahale
etkinliklerinin
ana
hatlarıyla oluşturulması

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
2.Psikolojik İlk Yardım

-

İhtiyaç ve kaynak değerlendirilmesi ile eş zamanlı
ya da hemen ardından başlar.
Psikolojik ilk yardım, kişilerin duygularını ve
yaşadıklarını ifade etmelerine olanak sunarak
rahatlamalarını sağlamayı ve acil durumlara
yönelik psikolojik bilgilerin etkilenen kişilere
iletilmesi aracılığıyla kişilerin yaşadıklarını ve
hissettiklerini anlamlandırmalarına yardımcı olmayı
hedefler (IFRC, 2009).

3. Toplumu Harekete Geçirme:
Toplumu harekete geçirmede temel felsefe bireyin kendi
kendine yardım edebilme becerisini artırmaktır.
4. Sevk Etme ve Yönlendirme:
Ruh sağlığı çalışanlarının, sahada yaptıkları danışmanlık
ve tespit görüşmelerinde beklenti düzeyini artırmadan,
kısa, duygusal olarak destekleyici, yararlı ve dinamik
bir ilişki kurmaları gerektiği unutulmamalıdır. Bu
doğrultuda zaman zaman alışık olunan klinik
görüşmeler ve çalışma tarzlarından farklı olarak
görünebilirliği yüksek sosyal hizmet kapsamında
çalışmalar yapılması gerekmektedir (Önder E., 2008).

5. Sürdürülebilir- Uzun Dönem
Çalışmaların/Projelerin Planlaması
6. Bilgi Merkezi Oluşturma
Bilginin ihtiyaç duyan herkesle paylaşıldığı, ihtiyaçların ve
kaynakların buluştuğu, kolay ulaşılabilir ve
kullanılabilir bir hizmet sunulması hedeflenmektedir.

7. Çalışana Destek:
-

Yardım çalışanlarına yapılan müdahaledir.
Yardım çalışmaları sırasında kullanılacak bilgilerin
iletilmesi,
Yardım çalışanları için paylaşım ve destek
toplantıları düzenlenmesi,
Çalışanları
etkileyen
olumsuz
faktörlerin
belirlenmesi ve bu faktörlerin etkilerinin azaltılması
yardım çalışanlarının çalışmalarını yürütürken acil
durumdan etkilenen kişilerle kurdukları iletişimden,
kime, hangi yardımı, ne şekilde yapacağı noktasına
kadar gelen süreçte uygun şekilde bilgilendirilmesi
ve desteklenmesi

8. Eğitim:
- Travma ile ilgili eğitimlerde daha çok eyleme
yönelik,
- Etkilenenlerin kaçınma davranışlarını azaltması
konusunda cesaret verici,
- Travmatik anılarıyla uzlaşmasını sağlayıcı,
- Duruma uygun olarak olması beklenen psikolojik
tepkilerin neler olduğunun aktarılması
- Toplumun
afetlere
yönelik
genel
olarak
güçlendirilmesi amaçları ön plana çıkarılmaktadır
(ISTSS, 2003; Seynaeve, 2001; Turpin et al. 2005).

AFET

Alarm
Psiko Sosyal Hizmet
Müdahalesi
İhtiyaç Tespiti

Psikolojik İlk
Yardım

Koordinasyon ve İşbirliği

AKUT
DÖNEM

Orta ve Uzun Dönem Psiko Sosyal
Hizmet Müdahale Planının
Oluşturulması

Bilgi Merkezi Kurma Çalışana
Destek

Sevk ve Yönlendirme

Müdahale Sürecinin Sonlanması
İZLEME VE DEĞERLENDİRME

ORTA
/UZUN
DÖNEM

Tsunami ve Pakistan Depremlerinin
Psikososyal Destek Faaliyetleri İçin
Önemi Nedir?

Türk Kızılayı’na Genel Bakış

Türk Kızılayı
“Uluslararası Kızılay Kızılhaç
Dernekleri Federasyonu”na
üye 186 Ulusal Dernekten
biridir.

ICRC

“ULUSAL DERNEKLER”
ULUSLAR ARASI İNSACIL
HUKUKTAN ALMIŞ
OLDUĞU GÜÇLE
İNSANLIĞIN HİZMETİNDE
OLAN DEVLETTEN
BAĞIMSIZ ÇALIŞAN İNSANİ
YARDIM KURULUŞLARIDIR.

‘Türk Kızılayı’ 11 Haziran 1868 “ Osmanlı
Yaralı ve Hasta Askerlere
Yardım Cemiyeti " olarak kurulmuş, 1947’de bugünki adını
alarak çalışmalarına devam etmektedir.

2000 yılından bu yana uluslararası platformda toplam 80 ülkeye
insani yardım ulaştırmıştır.

Afetlere Genel Bakış Açısı
PAKİSTAN
-

8 Ekim 2005’de merkez üssü Pakistan idaresi altındaki
Keşmir bölgesi
Bölgede 18 yaşına kadar nüfus kayıtları tutulmadığı
için kayıplarla ilgili rakamların resmi rakamlardan çok
daha yüksek olduğu tahmin edilmektedir. Resmi
kayıtlara göre ölü ve yaralı sayısı
Ölü Sayısı : 73.331
Yaralı Sayısı : 69.392
Evsiz Sayısı : 2.800.000

Afetlere Genel Bakış Açısı
ENDONEZYA
-

26 Aralık 2004

-

11 Ülke

-

280.000 Can Kaybı

-

2.200.000 Evsiz insan

Endonezya İnsani Yardım Operasyonu

TSUNAMİ OPERASYONU
Türkiye’nin en büyük insani
yardım operasyonlarından
biridir ve kapasite geliştirme
projeleri arasında yer
almaktadır…

AKUT DÖNEM :
Acil barınak, gıda, sağlık,
psiko-sosyal destek ve
su sanitasyon hizmetleri
REHABİLİTASYON
DÖNEMİ :
• 1052 kalıcı konut,
•4 okul binası,
•Toplum Merkezi,
•3 caminin onarımı,
• ve Sağlık Merkezi inşası

1. Endonezya 8 uzman psikososyal personeli ve 10 yerel psikolog olmak
üzere toplam 18 uzman personel tarafından gerçekleştirilmiş ve
Psikososyal Destek Programı, 26.12.2004 tarihinde Endonezya/Aceh
bölgesinde meydana gelen deprem ve tsunami sonrasında başlatılmıştır.
2. Afetin hemen ardından gelen dönemde 18 kampta toplamda 13.793
kişiye ulaşılmıştır.
3. Türk Kızılayı`nın çalışmalarına 300 gönüllü aktif olarak katılmıştır.

Kamplarda; toplumun, afet nedeniyle ortaya çıkan davranışsal ve psikolojik
sorunlarla baş edebilmesine destek olmak üzere bireysel danışmanlık ve
yönlendirme, grup görüşmeleri, psikolojik ilk yardım, eğitimler,
sosyal aktivite ve projeler şeklinde psikososyal müdahaleler yürütülmüştür.

4. Program, 26.12.2006 tarihinde resmi açılışı yapılan Sultan 2. Selim
Aceh Toplum Merkezi bünyesinde ve Endonezya NAD Kızılhaçı
yapısı altında halen sürdürülmektedir.
5. Açılışından bu yana toplum merkezinde yapılan etkinliklere katılan
kişi sayısı 14.968’dir.
6. 2009 yılında Sultan 2. Selim Toplum Merkezinde gelir getirici
aktiviteler kapsamında toplamda 83 sivil toplum kuruluşu, kamu
kurum/kuruluşu ve üniversite ile çalışılmıştır.

TÜRK KIZILAYI’NIN EN BÜYÜK
İNSANİ YARDIM OPERASYONU
ACİL DÖNEMDE;
55.000 ton yardım malzemesi
60.000 ilaç,
14.500 barınma ünitesi,
2.500.000 yararlanıcı…

PAKİSTAN KIZILAYI
KAPASİTE GELİŞTİRME PROJESİ

PAKİSTAN PSİKOSOSYAL FAALİYETLER
2005- 2009
Bireysel ve Grup Çalışmalarında Ulaşılan

Kişi Sayısı
20.960

TSUNAMİ VE PAKİSTAN DEPREMİNİN ÖNEMİ
-

Türk Kızılayı’nın operasyonel deneyimini
arttırmıştır.
Kapasite arttırma projelerine yönelim
artmıştır.
Türkiye yardım alan ülke konumundan yardım
eden ülke konumuna geçmiştir.
Bölgesinde güçlü bir Kızılay oluşmuştur.
Psikososyal destek faaliyetlerinin yapılanma
esasları tanımlanmıştır.

AFET YÖNETİMİNDE BİR İŞBİRLİĞİ MODELİ
‘Afetlerde Psiksosyal Hizmetler Birliği’

Oluşumun Tarihçesi ve Üyeleri
SOSYAL HİZMETLER ve ÇOCUK ESİRGEME KURUMU
HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ

TÜRK PSİKOLOGLAR DERNEĞİ
SOSYAL HİZMET UZMANLARI DERNEĞİ

Afetlerde
Psikososyal
Hizmetler
Birliği

TÜRKİYE PSİKİYATRİ DERNEĞİ
ÇOCUK ve GENÇLİK RUH SAĞLIĞI DERNEĞİ

TÜRK PSİKOLOJİK DANIŞMA ve REHBERLİK DERNEĞİ

Psikososyal Hizmetler konusunda afetlerde ve
olağan dönemde psikososyal hizmetlerin
geliştirilmesi yönünde karşılıklı hak ve sorumlulukları
belirlemek üzere hazırlanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”
Türkiye Kızılay Derneği, Türk Psikologlar Derneği,
Türkiye Psikiyatri Derneği, Türk Tabipler Birliği,
İstanbul ODTÜ Mezunları Derneği ile Ankara ODTÜ
Mezunları Derneği temsilcilerinin katılımıyla
imzalanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
• 11 Haziran 2005’te imzalanan bu protokol ile “işbirliğinin amacı,
hizmet alanları ve kuruluşların yetki ve sorumlulukları”
belirlenmiştir.

• Bu protokolün son maddesi
“Uzmanlık alanlarıyla ilgili olarak Kızılay ile ortak proje üretecek
olan taraf Sivil Toplum Kuruluşlarıyla projeye ilişkin Alt Teknik
Protokoller imzalayabileceklerdir.” bilgisi bulunmaktadır.

11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”nün ek
protokolü olan
“Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği Protokolü” tüm
derneklerin ortak kararı ile 16.08.2006 tarihinde
taraflarca imzalanmıştır.
Genel Sekretaryası Derneğimiz tarafından
yürütülmektedir.

APHB’nin önemi

MÜDAHALE SİSTEMİ

müdahale

MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE

MÜDAHALE
MÜDAHALE

müdahale

GENEL İLGİSİZLİK

İÇ UNSURLARIN
KISA İLGİSİ
Normal hayata dönüş

ICRC

IFRC

NATO

bagışçılar

hükümet

WFP

UNHCR

basın

OCHAyönetimler
Yerel

basın

UNICEF

basın

UNDP

mülteciler/
afet yaşamış
topluluklar

Ulusal ve yerel

STK

basın

basın

diğer UN
örgütleri
basın

Kızılay
Uluslar arası
NGOs

Hükümetler arası
organizasyonlar

military
Askeri
unsurlar

Bunu koordine edebilir misiniz?

Dünyanın her yerinde insanlar afetlere karşı hazırlıklı olma
konusundaki bilgilerinin çoğunu afetten hemen sonraki 6 ay
ile 2 yıl sonra öğrenmektedir.
Japon grup İstanbul’da bir Türk yatakhanesinde
kalıyorlardır. Depremden sonra Japonlar ve Türkler
merdivenlerde karşılaştı. Türkler aşağıya, Japonlar
yukarıya koşuyordu.
M.Petal. Afetlere karşı hazırlık için uygulanan yerel toplum organizasyonu becerileri syf
31-32

• Afetin doğası gereği yaşanan karmaşaya karşı
planlı ve örgütlü bir hazırlık adına atılmış bir
adım
• Mesleki örgütlenme alanında eksiklerin
giderilmesi adına atılan bir adım
• Acil durumlara özgü mekanizmaların
tanımlanması adına bir örnek

• Ülke genelinde etkili/sürdürülebilir programlar ortaya koymak
mümkün mü?
• Çalışacak gönüllülerin temini konusunda yaşanan sıkıntıların
giderilmesi mümkün mü?
• Ortak anlayışa sahip bir platform olabilecek mi?
• Maddi kaynakların temini nasıl sağlanacak?
• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’nın yeni yapılanması
içerisinde sivil toplum kendine yer edinebilecek mi?

[email protected]
[email protected]


Slide 10

“AFETLERDE PSİKOSOSYAL DESTEK
HİZMET İLKELERİ: TSUNAMİ VE
PAKİSTAN DENEYİMİNDEN
GÜNÜMÜZE”
Nisan 2010
Eylen ŞAVUR

İçerik
• Psikososyal Destek
• Hizmet İlkeleri
• Tsunami ve Pakistan Depremi
• Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği

PSİKOSOSYAL
DESTEK
HİZMETLERİNİN
YÜRÜTÜLDÜĞÜ
BAZI AFETLER

1999 Marmara Depremleri
2002 Afyon Depremi
2003 Irak/Silopi İnsani Yardım Operasyonu
2003 İstanbul Bombalama Eylemi
2003 Bingöl Depremi
2004 Tsunami-Endonezya/ Sri Lanka
2005 Pakistan Depremi
2006 Batman Sel
2006 Elazığ Deprem
2007 İzmir Trafik Kazası
2007 Ankara/Anafartalar Bombalama Eylemi
2008 İstanbul/Güngören Terör Olayı
2009 Mardin Şiddet Olayı
2009 Marmara Seli
2010 Elazığ Depremi

Psikososyal;
Kelime anlamıyla birbirini sürekli
etkileyen psikolojik ve sosyal etkilerin
hareketli ilişkisi, anlamına gelir.
(Inter-Agency Guiding Principles, 2005)

Afetlerde psikososyal destek hizmetleri;
Afet sonrası ortaya çıkabilecek psikolojik uyumsuzlukların/
bozuklukların önlenmesi, aile ve toplum düzeyinde ilişkilerin
kurulması ve geliştirilmesi, etkilenenlerin ‘normal’ ya da yeni
yaşamlarına geri dönmesi sürecinde birey, aile ve toplumun
kendi kapasitelerini fark etmeleri ve güçlenmeleri, ayrıca
ileride ortaya çıkabilecek afetlerle başa çıkmaları amacıyla afet
döngüsünün her aşamasında düzenlenen çok disiplinli
hizmetler bütünüdür.
(Reyes, 2006a; Reyes ve Elhai, 2004; Seynaeve, 2001; Türk Kızılayı, 2008).

Afetlere maruz kalmak sadece etkilenenler için değil
aynı zamanda toplum içinde oldukça ağır yükler getirir.
(ISTSS, 2003).

Bu çerçevede programlanan afetlerde psikososyal
hizmetlerin iki temel bakış açısı vardır;
Birincisi afetten etkilenen toplumu yeniden inşa
etmek ve toplum kaynaklarını tekrar işler hale
getirmek,
İkincisi etkilenen bireylere müdahale etmek ve
psikolojik bozuklukların ortaya çıkışını önlemektir
(IASC, 2007).

PSİKOSOSYAL DESTEK
Psikolojik ya da psikiyatrik tedavi değildir.
Ruhsal bozukluklar ya da ciddi fiziksel
rahatsızlıklar konusunda bir danışmanlık ya da
terapi değildir.

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
1.İhtiyaç ve Kaynak Değerlendirmesi:

-

Mağdurların etkilenme dereceleri ve şekilleri,
İçinde bulundukları sorunlar ve ihtiyaçlar,
Toplumda var olan kaynak kişi/ kurumlar, bunların
çalışma şekilleri,
Var olan hizmetler ve sunuluş şekilleri
Uygulanacak
müdahale
etkinliklerinin
ana
hatlarıyla oluşturulması

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
2.Psikolojik İlk Yardım

-

İhtiyaç ve kaynak değerlendirilmesi ile eş zamanlı
ya da hemen ardından başlar.
Psikolojik ilk yardım, kişilerin duygularını ve
yaşadıklarını ifade etmelerine olanak sunarak
rahatlamalarını sağlamayı ve acil durumlara
yönelik psikolojik bilgilerin etkilenen kişilere
iletilmesi aracılığıyla kişilerin yaşadıklarını ve
hissettiklerini anlamlandırmalarına yardımcı olmayı
hedefler (IFRC, 2009).

3. Toplumu Harekete Geçirme:
Toplumu harekete geçirmede temel felsefe bireyin kendi
kendine yardım edebilme becerisini artırmaktır.
4. Sevk Etme ve Yönlendirme:
Ruh sağlığı çalışanlarının, sahada yaptıkları danışmanlık
ve tespit görüşmelerinde beklenti düzeyini artırmadan,
kısa, duygusal olarak destekleyici, yararlı ve dinamik
bir ilişki kurmaları gerektiği unutulmamalıdır. Bu
doğrultuda zaman zaman alışık olunan klinik
görüşmeler ve çalışma tarzlarından farklı olarak
görünebilirliği yüksek sosyal hizmet kapsamında
çalışmalar yapılması gerekmektedir (Önder E., 2008).

5. Sürdürülebilir- Uzun Dönem
Çalışmaların/Projelerin Planlaması
6. Bilgi Merkezi Oluşturma
Bilginin ihtiyaç duyan herkesle paylaşıldığı, ihtiyaçların ve
kaynakların buluştuğu, kolay ulaşılabilir ve
kullanılabilir bir hizmet sunulması hedeflenmektedir.

7. Çalışana Destek:
-

Yardım çalışanlarına yapılan müdahaledir.
Yardım çalışmaları sırasında kullanılacak bilgilerin
iletilmesi,
Yardım çalışanları için paylaşım ve destek
toplantıları düzenlenmesi,
Çalışanları
etkileyen
olumsuz
faktörlerin
belirlenmesi ve bu faktörlerin etkilerinin azaltılması
yardım çalışanlarının çalışmalarını yürütürken acil
durumdan etkilenen kişilerle kurdukları iletişimden,
kime, hangi yardımı, ne şekilde yapacağı noktasına
kadar gelen süreçte uygun şekilde bilgilendirilmesi
ve desteklenmesi

8. Eğitim:
- Travma ile ilgili eğitimlerde daha çok eyleme
yönelik,
- Etkilenenlerin kaçınma davranışlarını azaltması
konusunda cesaret verici,
- Travmatik anılarıyla uzlaşmasını sağlayıcı,
- Duruma uygun olarak olması beklenen psikolojik
tepkilerin neler olduğunun aktarılması
- Toplumun
afetlere
yönelik
genel
olarak
güçlendirilmesi amaçları ön plana çıkarılmaktadır
(ISTSS, 2003; Seynaeve, 2001; Turpin et al. 2005).

AFET

Alarm
Psiko Sosyal Hizmet
Müdahalesi
İhtiyaç Tespiti

Psikolojik İlk
Yardım

Koordinasyon ve İşbirliği

AKUT
DÖNEM

Orta ve Uzun Dönem Psiko Sosyal
Hizmet Müdahale Planının
Oluşturulması

Bilgi Merkezi Kurma Çalışana
Destek

Sevk ve Yönlendirme

Müdahale Sürecinin Sonlanması
İZLEME VE DEĞERLENDİRME

ORTA
/UZUN
DÖNEM

Tsunami ve Pakistan Depremlerinin
Psikososyal Destek Faaliyetleri İçin
Önemi Nedir?

Türk Kızılayı’na Genel Bakış

Türk Kızılayı
“Uluslararası Kızılay Kızılhaç
Dernekleri Federasyonu”na
üye 186 Ulusal Dernekten
biridir.

ICRC

“ULUSAL DERNEKLER”
ULUSLAR ARASI İNSACIL
HUKUKTAN ALMIŞ
OLDUĞU GÜÇLE
İNSANLIĞIN HİZMETİNDE
OLAN DEVLETTEN
BAĞIMSIZ ÇALIŞAN İNSANİ
YARDIM KURULUŞLARIDIR.

‘Türk Kızılayı’ 11 Haziran 1868 “ Osmanlı
Yaralı ve Hasta Askerlere
Yardım Cemiyeti " olarak kurulmuş, 1947’de bugünki adını
alarak çalışmalarına devam etmektedir.

2000 yılından bu yana uluslararası platformda toplam 80 ülkeye
insani yardım ulaştırmıştır.

Afetlere Genel Bakış Açısı
PAKİSTAN
-

8 Ekim 2005’de merkez üssü Pakistan idaresi altındaki
Keşmir bölgesi
Bölgede 18 yaşına kadar nüfus kayıtları tutulmadığı
için kayıplarla ilgili rakamların resmi rakamlardan çok
daha yüksek olduğu tahmin edilmektedir. Resmi
kayıtlara göre ölü ve yaralı sayısı
Ölü Sayısı : 73.331
Yaralı Sayısı : 69.392
Evsiz Sayısı : 2.800.000

Afetlere Genel Bakış Açısı
ENDONEZYA
-

26 Aralık 2004

-

11 Ülke

-

280.000 Can Kaybı

-

2.200.000 Evsiz insan

Endonezya İnsani Yardım Operasyonu

TSUNAMİ OPERASYONU
Türkiye’nin en büyük insani
yardım operasyonlarından
biridir ve kapasite geliştirme
projeleri arasında yer
almaktadır…

AKUT DÖNEM :
Acil barınak, gıda, sağlık,
psiko-sosyal destek ve
su sanitasyon hizmetleri
REHABİLİTASYON
DÖNEMİ :
• 1052 kalıcı konut,
•4 okul binası,
•Toplum Merkezi,
•3 caminin onarımı,
• ve Sağlık Merkezi inşası

1. Endonezya 8 uzman psikososyal personeli ve 10 yerel psikolog olmak
üzere toplam 18 uzman personel tarafından gerçekleştirilmiş ve
Psikososyal Destek Programı, 26.12.2004 tarihinde Endonezya/Aceh
bölgesinde meydana gelen deprem ve tsunami sonrasında başlatılmıştır.
2. Afetin hemen ardından gelen dönemde 18 kampta toplamda 13.793
kişiye ulaşılmıştır.
3. Türk Kızılayı`nın çalışmalarına 300 gönüllü aktif olarak katılmıştır.

Kamplarda; toplumun, afet nedeniyle ortaya çıkan davranışsal ve psikolojik
sorunlarla baş edebilmesine destek olmak üzere bireysel danışmanlık ve
yönlendirme, grup görüşmeleri, psikolojik ilk yardım, eğitimler,
sosyal aktivite ve projeler şeklinde psikososyal müdahaleler yürütülmüştür.

4. Program, 26.12.2006 tarihinde resmi açılışı yapılan Sultan 2. Selim
Aceh Toplum Merkezi bünyesinde ve Endonezya NAD Kızılhaçı
yapısı altında halen sürdürülmektedir.
5. Açılışından bu yana toplum merkezinde yapılan etkinliklere katılan
kişi sayısı 14.968’dir.
6. 2009 yılında Sultan 2. Selim Toplum Merkezinde gelir getirici
aktiviteler kapsamında toplamda 83 sivil toplum kuruluşu, kamu
kurum/kuruluşu ve üniversite ile çalışılmıştır.

TÜRK KIZILAYI’NIN EN BÜYÜK
İNSANİ YARDIM OPERASYONU
ACİL DÖNEMDE;
55.000 ton yardım malzemesi
60.000 ilaç,
14.500 barınma ünitesi,
2.500.000 yararlanıcı…

PAKİSTAN KIZILAYI
KAPASİTE GELİŞTİRME PROJESİ

PAKİSTAN PSİKOSOSYAL FAALİYETLER
2005- 2009
Bireysel ve Grup Çalışmalarında Ulaşılan

Kişi Sayısı
20.960

TSUNAMİ VE PAKİSTAN DEPREMİNİN ÖNEMİ
-

Türk Kızılayı’nın operasyonel deneyimini
arttırmıştır.
Kapasite arttırma projelerine yönelim
artmıştır.
Türkiye yardım alan ülke konumundan yardım
eden ülke konumuna geçmiştir.
Bölgesinde güçlü bir Kızılay oluşmuştur.
Psikososyal destek faaliyetlerinin yapılanma
esasları tanımlanmıştır.

AFET YÖNETİMİNDE BİR İŞBİRLİĞİ MODELİ
‘Afetlerde Psiksosyal Hizmetler Birliği’

Oluşumun Tarihçesi ve Üyeleri
SOSYAL HİZMETLER ve ÇOCUK ESİRGEME KURUMU
HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ

TÜRK PSİKOLOGLAR DERNEĞİ
SOSYAL HİZMET UZMANLARI DERNEĞİ

Afetlerde
Psikososyal
Hizmetler
Birliği

TÜRKİYE PSİKİYATRİ DERNEĞİ
ÇOCUK ve GENÇLİK RUH SAĞLIĞI DERNEĞİ

TÜRK PSİKOLOJİK DANIŞMA ve REHBERLİK DERNEĞİ

Psikososyal Hizmetler konusunda afetlerde ve
olağan dönemde psikososyal hizmetlerin
geliştirilmesi yönünde karşılıklı hak ve sorumlulukları
belirlemek üzere hazırlanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”
Türkiye Kızılay Derneği, Türk Psikologlar Derneği,
Türkiye Psikiyatri Derneği, Türk Tabipler Birliği,
İstanbul ODTÜ Mezunları Derneği ile Ankara ODTÜ
Mezunları Derneği temsilcilerinin katılımıyla
imzalanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
• 11 Haziran 2005’te imzalanan bu protokol ile “işbirliğinin amacı,
hizmet alanları ve kuruluşların yetki ve sorumlulukları”
belirlenmiştir.

• Bu protokolün son maddesi
“Uzmanlık alanlarıyla ilgili olarak Kızılay ile ortak proje üretecek
olan taraf Sivil Toplum Kuruluşlarıyla projeye ilişkin Alt Teknik
Protokoller imzalayabileceklerdir.” bilgisi bulunmaktadır.

11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”nün ek
protokolü olan
“Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği Protokolü” tüm
derneklerin ortak kararı ile 16.08.2006 tarihinde
taraflarca imzalanmıştır.
Genel Sekretaryası Derneğimiz tarafından
yürütülmektedir.

APHB’nin önemi

MÜDAHALE SİSTEMİ

müdahale

MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE

MÜDAHALE
MÜDAHALE

müdahale

GENEL İLGİSİZLİK

İÇ UNSURLARIN
KISA İLGİSİ
Normal hayata dönüş

ICRC

IFRC

NATO

bagışçılar

hükümet

WFP

UNHCR

basın

OCHAyönetimler
Yerel

basın

UNICEF

basın

UNDP

mülteciler/
afet yaşamış
topluluklar

Ulusal ve yerel

STK

basın

basın

diğer UN
örgütleri
basın

Kızılay
Uluslar arası
NGOs

Hükümetler arası
organizasyonlar

military
Askeri
unsurlar

Bunu koordine edebilir misiniz?

Dünyanın her yerinde insanlar afetlere karşı hazırlıklı olma
konusundaki bilgilerinin çoğunu afetten hemen sonraki 6 ay
ile 2 yıl sonra öğrenmektedir.
Japon grup İstanbul’da bir Türk yatakhanesinde
kalıyorlardır. Depremden sonra Japonlar ve Türkler
merdivenlerde karşılaştı. Türkler aşağıya, Japonlar
yukarıya koşuyordu.
M.Petal. Afetlere karşı hazırlık için uygulanan yerel toplum organizasyonu becerileri syf
31-32

• Afetin doğası gereği yaşanan karmaşaya karşı
planlı ve örgütlü bir hazırlık adına atılmış bir
adım
• Mesleki örgütlenme alanında eksiklerin
giderilmesi adına atılan bir adım
• Acil durumlara özgü mekanizmaların
tanımlanması adına bir örnek

• Ülke genelinde etkili/sürdürülebilir programlar ortaya koymak
mümkün mü?
• Çalışacak gönüllülerin temini konusunda yaşanan sıkıntıların
giderilmesi mümkün mü?
• Ortak anlayışa sahip bir platform olabilecek mi?
• Maddi kaynakların temini nasıl sağlanacak?
• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’nın yeni yapılanması
içerisinde sivil toplum kendine yer edinebilecek mi?

[email protected]
[email protected]


Slide 11

“AFETLERDE PSİKOSOSYAL DESTEK
HİZMET İLKELERİ: TSUNAMİ VE
PAKİSTAN DENEYİMİNDEN
GÜNÜMÜZE”
Nisan 2010
Eylen ŞAVUR

İçerik
• Psikososyal Destek
• Hizmet İlkeleri
• Tsunami ve Pakistan Depremi
• Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği

PSİKOSOSYAL
DESTEK
HİZMETLERİNİN
YÜRÜTÜLDÜĞÜ
BAZI AFETLER

1999 Marmara Depremleri
2002 Afyon Depremi
2003 Irak/Silopi İnsani Yardım Operasyonu
2003 İstanbul Bombalama Eylemi
2003 Bingöl Depremi
2004 Tsunami-Endonezya/ Sri Lanka
2005 Pakistan Depremi
2006 Batman Sel
2006 Elazığ Deprem
2007 İzmir Trafik Kazası
2007 Ankara/Anafartalar Bombalama Eylemi
2008 İstanbul/Güngören Terör Olayı
2009 Mardin Şiddet Olayı
2009 Marmara Seli
2010 Elazığ Depremi

Psikososyal;
Kelime anlamıyla birbirini sürekli
etkileyen psikolojik ve sosyal etkilerin
hareketli ilişkisi, anlamına gelir.
(Inter-Agency Guiding Principles, 2005)

Afetlerde psikososyal destek hizmetleri;
Afet sonrası ortaya çıkabilecek psikolojik uyumsuzlukların/
bozuklukların önlenmesi, aile ve toplum düzeyinde ilişkilerin
kurulması ve geliştirilmesi, etkilenenlerin ‘normal’ ya da yeni
yaşamlarına geri dönmesi sürecinde birey, aile ve toplumun
kendi kapasitelerini fark etmeleri ve güçlenmeleri, ayrıca
ileride ortaya çıkabilecek afetlerle başa çıkmaları amacıyla afet
döngüsünün her aşamasında düzenlenen çok disiplinli
hizmetler bütünüdür.
(Reyes, 2006a; Reyes ve Elhai, 2004; Seynaeve, 2001; Türk Kızılayı, 2008).

Afetlere maruz kalmak sadece etkilenenler için değil
aynı zamanda toplum içinde oldukça ağır yükler getirir.
(ISTSS, 2003).

Bu çerçevede programlanan afetlerde psikososyal
hizmetlerin iki temel bakış açısı vardır;
Birincisi afetten etkilenen toplumu yeniden inşa
etmek ve toplum kaynaklarını tekrar işler hale
getirmek,
İkincisi etkilenen bireylere müdahale etmek ve
psikolojik bozuklukların ortaya çıkışını önlemektir
(IASC, 2007).

PSİKOSOSYAL DESTEK
Psikolojik ya da psikiyatrik tedavi değildir.
Ruhsal bozukluklar ya da ciddi fiziksel
rahatsızlıklar konusunda bir danışmanlık ya da
terapi değildir.

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
1.İhtiyaç ve Kaynak Değerlendirmesi:

-

Mağdurların etkilenme dereceleri ve şekilleri,
İçinde bulundukları sorunlar ve ihtiyaçlar,
Toplumda var olan kaynak kişi/ kurumlar, bunların
çalışma şekilleri,
Var olan hizmetler ve sunuluş şekilleri
Uygulanacak
müdahale
etkinliklerinin
ana
hatlarıyla oluşturulması

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
2.Psikolojik İlk Yardım

-

İhtiyaç ve kaynak değerlendirilmesi ile eş zamanlı
ya da hemen ardından başlar.
Psikolojik ilk yardım, kişilerin duygularını ve
yaşadıklarını ifade etmelerine olanak sunarak
rahatlamalarını sağlamayı ve acil durumlara
yönelik psikolojik bilgilerin etkilenen kişilere
iletilmesi aracılığıyla kişilerin yaşadıklarını ve
hissettiklerini anlamlandırmalarına yardımcı olmayı
hedefler (IFRC, 2009).

3. Toplumu Harekete Geçirme:
Toplumu harekete geçirmede temel felsefe bireyin kendi
kendine yardım edebilme becerisini artırmaktır.
4. Sevk Etme ve Yönlendirme:
Ruh sağlığı çalışanlarının, sahada yaptıkları danışmanlık
ve tespit görüşmelerinde beklenti düzeyini artırmadan,
kısa, duygusal olarak destekleyici, yararlı ve dinamik
bir ilişki kurmaları gerektiği unutulmamalıdır. Bu
doğrultuda zaman zaman alışık olunan klinik
görüşmeler ve çalışma tarzlarından farklı olarak
görünebilirliği yüksek sosyal hizmet kapsamında
çalışmalar yapılması gerekmektedir (Önder E., 2008).

5. Sürdürülebilir- Uzun Dönem
Çalışmaların/Projelerin Planlaması
6. Bilgi Merkezi Oluşturma
Bilginin ihtiyaç duyan herkesle paylaşıldığı, ihtiyaçların ve
kaynakların buluştuğu, kolay ulaşılabilir ve
kullanılabilir bir hizmet sunulması hedeflenmektedir.

7. Çalışana Destek:
-

Yardım çalışanlarına yapılan müdahaledir.
Yardım çalışmaları sırasında kullanılacak bilgilerin
iletilmesi,
Yardım çalışanları için paylaşım ve destek
toplantıları düzenlenmesi,
Çalışanları
etkileyen
olumsuz
faktörlerin
belirlenmesi ve bu faktörlerin etkilerinin azaltılması
yardım çalışanlarının çalışmalarını yürütürken acil
durumdan etkilenen kişilerle kurdukları iletişimden,
kime, hangi yardımı, ne şekilde yapacağı noktasına
kadar gelen süreçte uygun şekilde bilgilendirilmesi
ve desteklenmesi

8. Eğitim:
- Travma ile ilgili eğitimlerde daha çok eyleme
yönelik,
- Etkilenenlerin kaçınma davranışlarını azaltması
konusunda cesaret verici,
- Travmatik anılarıyla uzlaşmasını sağlayıcı,
- Duruma uygun olarak olması beklenen psikolojik
tepkilerin neler olduğunun aktarılması
- Toplumun
afetlere
yönelik
genel
olarak
güçlendirilmesi amaçları ön plana çıkarılmaktadır
(ISTSS, 2003; Seynaeve, 2001; Turpin et al. 2005).

AFET

Alarm
Psiko Sosyal Hizmet
Müdahalesi
İhtiyaç Tespiti

Psikolojik İlk
Yardım

Koordinasyon ve İşbirliği

AKUT
DÖNEM

Orta ve Uzun Dönem Psiko Sosyal
Hizmet Müdahale Planının
Oluşturulması

Bilgi Merkezi Kurma Çalışana
Destek

Sevk ve Yönlendirme

Müdahale Sürecinin Sonlanması
İZLEME VE DEĞERLENDİRME

ORTA
/UZUN
DÖNEM

Tsunami ve Pakistan Depremlerinin
Psikososyal Destek Faaliyetleri İçin
Önemi Nedir?

Türk Kızılayı’na Genel Bakış

Türk Kızılayı
“Uluslararası Kızılay Kızılhaç
Dernekleri Federasyonu”na
üye 186 Ulusal Dernekten
biridir.

ICRC

“ULUSAL DERNEKLER”
ULUSLAR ARASI İNSACIL
HUKUKTAN ALMIŞ
OLDUĞU GÜÇLE
İNSANLIĞIN HİZMETİNDE
OLAN DEVLETTEN
BAĞIMSIZ ÇALIŞAN İNSANİ
YARDIM KURULUŞLARIDIR.

‘Türk Kızılayı’ 11 Haziran 1868 “ Osmanlı
Yaralı ve Hasta Askerlere
Yardım Cemiyeti " olarak kurulmuş, 1947’de bugünki adını
alarak çalışmalarına devam etmektedir.

2000 yılından bu yana uluslararası platformda toplam 80 ülkeye
insani yardım ulaştırmıştır.

Afetlere Genel Bakış Açısı
PAKİSTAN
-

8 Ekim 2005’de merkez üssü Pakistan idaresi altındaki
Keşmir bölgesi
Bölgede 18 yaşına kadar nüfus kayıtları tutulmadığı
için kayıplarla ilgili rakamların resmi rakamlardan çok
daha yüksek olduğu tahmin edilmektedir. Resmi
kayıtlara göre ölü ve yaralı sayısı
Ölü Sayısı : 73.331
Yaralı Sayısı : 69.392
Evsiz Sayısı : 2.800.000

Afetlere Genel Bakış Açısı
ENDONEZYA
-

26 Aralık 2004

-

11 Ülke

-

280.000 Can Kaybı

-

2.200.000 Evsiz insan

Endonezya İnsani Yardım Operasyonu

TSUNAMİ OPERASYONU
Türkiye’nin en büyük insani
yardım operasyonlarından
biridir ve kapasite geliştirme
projeleri arasında yer
almaktadır…

AKUT DÖNEM :
Acil barınak, gıda, sağlık,
psiko-sosyal destek ve
su sanitasyon hizmetleri
REHABİLİTASYON
DÖNEMİ :
• 1052 kalıcı konut,
•4 okul binası,
•Toplum Merkezi,
•3 caminin onarımı,
• ve Sağlık Merkezi inşası

1. Endonezya 8 uzman psikososyal personeli ve 10 yerel psikolog olmak
üzere toplam 18 uzman personel tarafından gerçekleştirilmiş ve
Psikososyal Destek Programı, 26.12.2004 tarihinde Endonezya/Aceh
bölgesinde meydana gelen deprem ve tsunami sonrasında başlatılmıştır.
2. Afetin hemen ardından gelen dönemde 18 kampta toplamda 13.793
kişiye ulaşılmıştır.
3. Türk Kızılayı`nın çalışmalarına 300 gönüllü aktif olarak katılmıştır.

Kamplarda; toplumun, afet nedeniyle ortaya çıkan davranışsal ve psikolojik
sorunlarla baş edebilmesine destek olmak üzere bireysel danışmanlık ve
yönlendirme, grup görüşmeleri, psikolojik ilk yardım, eğitimler,
sosyal aktivite ve projeler şeklinde psikososyal müdahaleler yürütülmüştür.

4. Program, 26.12.2006 tarihinde resmi açılışı yapılan Sultan 2. Selim
Aceh Toplum Merkezi bünyesinde ve Endonezya NAD Kızılhaçı
yapısı altında halen sürdürülmektedir.
5. Açılışından bu yana toplum merkezinde yapılan etkinliklere katılan
kişi sayısı 14.968’dir.
6. 2009 yılında Sultan 2. Selim Toplum Merkezinde gelir getirici
aktiviteler kapsamında toplamda 83 sivil toplum kuruluşu, kamu
kurum/kuruluşu ve üniversite ile çalışılmıştır.

TÜRK KIZILAYI’NIN EN BÜYÜK
İNSANİ YARDIM OPERASYONU
ACİL DÖNEMDE;
55.000 ton yardım malzemesi
60.000 ilaç,
14.500 barınma ünitesi,
2.500.000 yararlanıcı…

PAKİSTAN KIZILAYI
KAPASİTE GELİŞTİRME PROJESİ

PAKİSTAN PSİKOSOSYAL FAALİYETLER
2005- 2009
Bireysel ve Grup Çalışmalarında Ulaşılan

Kişi Sayısı
20.960

TSUNAMİ VE PAKİSTAN DEPREMİNİN ÖNEMİ
-

Türk Kızılayı’nın operasyonel deneyimini
arttırmıştır.
Kapasite arttırma projelerine yönelim
artmıştır.
Türkiye yardım alan ülke konumundan yardım
eden ülke konumuna geçmiştir.
Bölgesinde güçlü bir Kızılay oluşmuştur.
Psikososyal destek faaliyetlerinin yapılanma
esasları tanımlanmıştır.

AFET YÖNETİMİNDE BİR İŞBİRLİĞİ MODELİ
‘Afetlerde Psiksosyal Hizmetler Birliği’

Oluşumun Tarihçesi ve Üyeleri
SOSYAL HİZMETLER ve ÇOCUK ESİRGEME KURUMU
HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ

TÜRK PSİKOLOGLAR DERNEĞİ
SOSYAL HİZMET UZMANLARI DERNEĞİ

Afetlerde
Psikososyal
Hizmetler
Birliği

TÜRKİYE PSİKİYATRİ DERNEĞİ
ÇOCUK ve GENÇLİK RUH SAĞLIĞI DERNEĞİ

TÜRK PSİKOLOJİK DANIŞMA ve REHBERLİK DERNEĞİ

Psikososyal Hizmetler konusunda afetlerde ve
olağan dönemde psikososyal hizmetlerin
geliştirilmesi yönünde karşılıklı hak ve sorumlulukları
belirlemek üzere hazırlanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”
Türkiye Kızılay Derneği, Türk Psikologlar Derneği,
Türkiye Psikiyatri Derneği, Türk Tabipler Birliği,
İstanbul ODTÜ Mezunları Derneği ile Ankara ODTÜ
Mezunları Derneği temsilcilerinin katılımıyla
imzalanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
• 11 Haziran 2005’te imzalanan bu protokol ile “işbirliğinin amacı,
hizmet alanları ve kuruluşların yetki ve sorumlulukları”
belirlenmiştir.

• Bu protokolün son maddesi
“Uzmanlık alanlarıyla ilgili olarak Kızılay ile ortak proje üretecek
olan taraf Sivil Toplum Kuruluşlarıyla projeye ilişkin Alt Teknik
Protokoller imzalayabileceklerdir.” bilgisi bulunmaktadır.

11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”nün ek
protokolü olan
“Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği Protokolü” tüm
derneklerin ortak kararı ile 16.08.2006 tarihinde
taraflarca imzalanmıştır.
Genel Sekretaryası Derneğimiz tarafından
yürütülmektedir.

APHB’nin önemi

MÜDAHALE SİSTEMİ

müdahale

MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE

MÜDAHALE
MÜDAHALE

müdahale

GENEL İLGİSİZLİK

İÇ UNSURLARIN
KISA İLGİSİ
Normal hayata dönüş

ICRC

IFRC

NATO

bagışçılar

hükümet

WFP

UNHCR

basın

OCHAyönetimler
Yerel

basın

UNICEF

basın

UNDP

mülteciler/
afet yaşamış
topluluklar

Ulusal ve yerel

STK

basın

basın

diğer UN
örgütleri
basın

Kızılay
Uluslar arası
NGOs

Hükümetler arası
organizasyonlar

military
Askeri
unsurlar

Bunu koordine edebilir misiniz?

Dünyanın her yerinde insanlar afetlere karşı hazırlıklı olma
konusundaki bilgilerinin çoğunu afetten hemen sonraki 6 ay
ile 2 yıl sonra öğrenmektedir.
Japon grup İstanbul’da bir Türk yatakhanesinde
kalıyorlardır. Depremden sonra Japonlar ve Türkler
merdivenlerde karşılaştı. Türkler aşağıya, Japonlar
yukarıya koşuyordu.
M.Petal. Afetlere karşı hazırlık için uygulanan yerel toplum organizasyonu becerileri syf
31-32

• Afetin doğası gereği yaşanan karmaşaya karşı
planlı ve örgütlü bir hazırlık adına atılmış bir
adım
• Mesleki örgütlenme alanında eksiklerin
giderilmesi adına atılan bir adım
• Acil durumlara özgü mekanizmaların
tanımlanması adına bir örnek

• Ülke genelinde etkili/sürdürülebilir programlar ortaya koymak
mümkün mü?
• Çalışacak gönüllülerin temini konusunda yaşanan sıkıntıların
giderilmesi mümkün mü?
• Ortak anlayışa sahip bir platform olabilecek mi?
• Maddi kaynakların temini nasıl sağlanacak?
• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’nın yeni yapılanması
içerisinde sivil toplum kendine yer edinebilecek mi?

[email protected]
[email protected]


Slide 12

“AFETLERDE PSİKOSOSYAL DESTEK
HİZMET İLKELERİ: TSUNAMİ VE
PAKİSTAN DENEYİMİNDEN
GÜNÜMÜZE”
Nisan 2010
Eylen ŞAVUR

İçerik
• Psikososyal Destek
• Hizmet İlkeleri
• Tsunami ve Pakistan Depremi
• Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği

PSİKOSOSYAL
DESTEK
HİZMETLERİNİN
YÜRÜTÜLDÜĞÜ
BAZI AFETLER

1999 Marmara Depremleri
2002 Afyon Depremi
2003 Irak/Silopi İnsani Yardım Operasyonu
2003 İstanbul Bombalama Eylemi
2003 Bingöl Depremi
2004 Tsunami-Endonezya/ Sri Lanka
2005 Pakistan Depremi
2006 Batman Sel
2006 Elazığ Deprem
2007 İzmir Trafik Kazası
2007 Ankara/Anafartalar Bombalama Eylemi
2008 İstanbul/Güngören Terör Olayı
2009 Mardin Şiddet Olayı
2009 Marmara Seli
2010 Elazığ Depremi

Psikososyal;
Kelime anlamıyla birbirini sürekli
etkileyen psikolojik ve sosyal etkilerin
hareketli ilişkisi, anlamına gelir.
(Inter-Agency Guiding Principles, 2005)

Afetlerde psikososyal destek hizmetleri;
Afet sonrası ortaya çıkabilecek psikolojik uyumsuzlukların/
bozuklukların önlenmesi, aile ve toplum düzeyinde ilişkilerin
kurulması ve geliştirilmesi, etkilenenlerin ‘normal’ ya da yeni
yaşamlarına geri dönmesi sürecinde birey, aile ve toplumun
kendi kapasitelerini fark etmeleri ve güçlenmeleri, ayrıca
ileride ortaya çıkabilecek afetlerle başa çıkmaları amacıyla afet
döngüsünün her aşamasında düzenlenen çok disiplinli
hizmetler bütünüdür.
(Reyes, 2006a; Reyes ve Elhai, 2004; Seynaeve, 2001; Türk Kızılayı, 2008).

Afetlere maruz kalmak sadece etkilenenler için değil
aynı zamanda toplum içinde oldukça ağır yükler getirir.
(ISTSS, 2003).

Bu çerçevede programlanan afetlerde psikososyal
hizmetlerin iki temel bakış açısı vardır;
Birincisi afetten etkilenen toplumu yeniden inşa
etmek ve toplum kaynaklarını tekrar işler hale
getirmek,
İkincisi etkilenen bireylere müdahale etmek ve
psikolojik bozuklukların ortaya çıkışını önlemektir
(IASC, 2007).

PSİKOSOSYAL DESTEK
Psikolojik ya da psikiyatrik tedavi değildir.
Ruhsal bozukluklar ya da ciddi fiziksel
rahatsızlıklar konusunda bir danışmanlık ya da
terapi değildir.

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
1.İhtiyaç ve Kaynak Değerlendirmesi:

-

Mağdurların etkilenme dereceleri ve şekilleri,
İçinde bulundukları sorunlar ve ihtiyaçlar,
Toplumda var olan kaynak kişi/ kurumlar, bunların
çalışma şekilleri,
Var olan hizmetler ve sunuluş şekilleri
Uygulanacak
müdahale
etkinliklerinin
ana
hatlarıyla oluşturulması

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
2.Psikolojik İlk Yardım

-

İhtiyaç ve kaynak değerlendirilmesi ile eş zamanlı
ya da hemen ardından başlar.
Psikolojik ilk yardım, kişilerin duygularını ve
yaşadıklarını ifade etmelerine olanak sunarak
rahatlamalarını sağlamayı ve acil durumlara
yönelik psikolojik bilgilerin etkilenen kişilere
iletilmesi aracılığıyla kişilerin yaşadıklarını ve
hissettiklerini anlamlandırmalarına yardımcı olmayı
hedefler (IFRC, 2009).

3. Toplumu Harekete Geçirme:
Toplumu harekete geçirmede temel felsefe bireyin kendi
kendine yardım edebilme becerisini artırmaktır.
4. Sevk Etme ve Yönlendirme:
Ruh sağlığı çalışanlarının, sahada yaptıkları danışmanlık
ve tespit görüşmelerinde beklenti düzeyini artırmadan,
kısa, duygusal olarak destekleyici, yararlı ve dinamik
bir ilişki kurmaları gerektiği unutulmamalıdır. Bu
doğrultuda zaman zaman alışık olunan klinik
görüşmeler ve çalışma tarzlarından farklı olarak
görünebilirliği yüksek sosyal hizmet kapsamında
çalışmalar yapılması gerekmektedir (Önder E., 2008).

5. Sürdürülebilir- Uzun Dönem
Çalışmaların/Projelerin Planlaması
6. Bilgi Merkezi Oluşturma
Bilginin ihtiyaç duyan herkesle paylaşıldığı, ihtiyaçların ve
kaynakların buluştuğu, kolay ulaşılabilir ve
kullanılabilir bir hizmet sunulması hedeflenmektedir.

7. Çalışana Destek:
-

Yardım çalışanlarına yapılan müdahaledir.
Yardım çalışmaları sırasında kullanılacak bilgilerin
iletilmesi,
Yardım çalışanları için paylaşım ve destek
toplantıları düzenlenmesi,
Çalışanları
etkileyen
olumsuz
faktörlerin
belirlenmesi ve bu faktörlerin etkilerinin azaltılması
yardım çalışanlarının çalışmalarını yürütürken acil
durumdan etkilenen kişilerle kurdukları iletişimden,
kime, hangi yardımı, ne şekilde yapacağı noktasına
kadar gelen süreçte uygun şekilde bilgilendirilmesi
ve desteklenmesi

8. Eğitim:
- Travma ile ilgili eğitimlerde daha çok eyleme
yönelik,
- Etkilenenlerin kaçınma davranışlarını azaltması
konusunda cesaret verici,
- Travmatik anılarıyla uzlaşmasını sağlayıcı,
- Duruma uygun olarak olması beklenen psikolojik
tepkilerin neler olduğunun aktarılması
- Toplumun
afetlere
yönelik
genel
olarak
güçlendirilmesi amaçları ön plana çıkarılmaktadır
(ISTSS, 2003; Seynaeve, 2001; Turpin et al. 2005).

AFET

Alarm
Psiko Sosyal Hizmet
Müdahalesi
İhtiyaç Tespiti

Psikolojik İlk
Yardım

Koordinasyon ve İşbirliği

AKUT
DÖNEM

Orta ve Uzun Dönem Psiko Sosyal
Hizmet Müdahale Planının
Oluşturulması

Bilgi Merkezi Kurma Çalışana
Destek

Sevk ve Yönlendirme

Müdahale Sürecinin Sonlanması
İZLEME VE DEĞERLENDİRME

ORTA
/UZUN
DÖNEM

Tsunami ve Pakistan Depremlerinin
Psikososyal Destek Faaliyetleri İçin
Önemi Nedir?

Türk Kızılayı’na Genel Bakış

Türk Kızılayı
“Uluslararası Kızılay Kızılhaç
Dernekleri Federasyonu”na
üye 186 Ulusal Dernekten
biridir.

ICRC

“ULUSAL DERNEKLER”
ULUSLAR ARASI İNSACIL
HUKUKTAN ALMIŞ
OLDUĞU GÜÇLE
İNSANLIĞIN HİZMETİNDE
OLAN DEVLETTEN
BAĞIMSIZ ÇALIŞAN İNSANİ
YARDIM KURULUŞLARIDIR.

‘Türk Kızılayı’ 11 Haziran 1868 “ Osmanlı
Yaralı ve Hasta Askerlere
Yardım Cemiyeti " olarak kurulmuş, 1947’de bugünki adını
alarak çalışmalarına devam etmektedir.

2000 yılından bu yana uluslararası platformda toplam 80 ülkeye
insani yardım ulaştırmıştır.

Afetlere Genel Bakış Açısı
PAKİSTAN
-

8 Ekim 2005’de merkez üssü Pakistan idaresi altındaki
Keşmir bölgesi
Bölgede 18 yaşına kadar nüfus kayıtları tutulmadığı
için kayıplarla ilgili rakamların resmi rakamlardan çok
daha yüksek olduğu tahmin edilmektedir. Resmi
kayıtlara göre ölü ve yaralı sayısı
Ölü Sayısı : 73.331
Yaralı Sayısı : 69.392
Evsiz Sayısı : 2.800.000

Afetlere Genel Bakış Açısı
ENDONEZYA
-

26 Aralık 2004

-

11 Ülke

-

280.000 Can Kaybı

-

2.200.000 Evsiz insan

Endonezya İnsani Yardım Operasyonu

TSUNAMİ OPERASYONU
Türkiye’nin en büyük insani
yardım operasyonlarından
biridir ve kapasite geliştirme
projeleri arasında yer
almaktadır…

AKUT DÖNEM :
Acil barınak, gıda, sağlık,
psiko-sosyal destek ve
su sanitasyon hizmetleri
REHABİLİTASYON
DÖNEMİ :
• 1052 kalıcı konut,
•4 okul binası,
•Toplum Merkezi,
•3 caminin onarımı,
• ve Sağlık Merkezi inşası

1. Endonezya 8 uzman psikososyal personeli ve 10 yerel psikolog olmak
üzere toplam 18 uzman personel tarafından gerçekleştirilmiş ve
Psikososyal Destek Programı, 26.12.2004 tarihinde Endonezya/Aceh
bölgesinde meydana gelen deprem ve tsunami sonrasında başlatılmıştır.
2. Afetin hemen ardından gelen dönemde 18 kampta toplamda 13.793
kişiye ulaşılmıştır.
3. Türk Kızılayı`nın çalışmalarına 300 gönüllü aktif olarak katılmıştır.

Kamplarda; toplumun, afet nedeniyle ortaya çıkan davranışsal ve psikolojik
sorunlarla baş edebilmesine destek olmak üzere bireysel danışmanlık ve
yönlendirme, grup görüşmeleri, psikolojik ilk yardım, eğitimler,
sosyal aktivite ve projeler şeklinde psikososyal müdahaleler yürütülmüştür.

4. Program, 26.12.2006 tarihinde resmi açılışı yapılan Sultan 2. Selim
Aceh Toplum Merkezi bünyesinde ve Endonezya NAD Kızılhaçı
yapısı altında halen sürdürülmektedir.
5. Açılışından bu yana toplum merkezinde yapılan etkinliklere katılan
kişi sayısı 14.968’dir.
6. 2009 yılında Sultan 2. Selim Toplum Merkezinde gelir getirici
aktiviteler kapsamında toplamda 83 sivil toplum kuruluşu, kamu
kurum/kuruluşu ve üniversite ile çalışılmıştır.

TÜRK KIZILAYI’NIN EN BÜYÜK
İNSANİ YARDIM OPERASYONU
ACİL DÖNEMDE;
55.000 ton yardım malzemesi
60.000 ilaç,
14.500 barınma ünitesi,
2.500.000 yararlanıcı…

PAKİSTAN KIZILAYI
KAPASİTE GELİŞTİRME PROJESİ

PAKİSTAN PSİKOSOSYAL FAALİYETLER
2005- 2009
Bireysel ve Grup Çalışmalarında Ulaşılan

Kişi Sayısı
20.960

TSUNAMİ VE PAKİSTAN DEPREMİNİN ÖNEMİ
-

Türk Kızılayı’nın operasyonel deneyimini
arttırmıştır.
Kapasite arttırma projelerine yönelim
artmıştır.
Türkiye yardım alan ülke konumundan yardım
eden ülke konumuna geçmiştir.
Bölgesinde güçlü bir Kızılay oluşmuştur.
Psikososyal destek faaliyetlerinin yapılanma
esasları tanımlanmıştır.

AFET YÖNETİMİNDE BİR İŞBİRLİĞİ MODELİ
‘Afetlerde Psiksosyal Hizmetler Birliği’

Oluşumun Tarihçesi ve Üyeleri
SOSYAL HİZMETLER ve ÇOCUK ESİRGEME KURUMU
HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ

TÜRK PSİKOLOGLAR DERNEĞİ
SOSYAL HİZMET UZMANLARI DERNEĞİ

Afetlerde
Psikososyal
Hizmetler
Birliği

TÜRKİYE PSİKİYATRİ DERNEĞİ
ÇOCUK ve GENÇLİK RUH SAĞLIĞI DERNEĞİ

TÜRK PSİKOLOJİK DANIŞMA ve REHBERLİK DERNEĞİ

Psikososyal Hizmetler konusunda afetlerde ve
olağan dönemde psikososyal hizmetlerin
geliştirilmesi yönünde karşılıklı hak ve sorumlulukları
belirlemek üzere hazırlanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”
Türkiye Kızılay Derneği, Türk Psikologlar Derneği,
Türkiye Psikiyatri Derneği, Türk Tabipler Birliği,
İstanbul ODTÜ Mezunları Derneği ile Ankara ODTÜ
Mezunları Derneği temsilcilerinin katılımıyla
imzalanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
• 11 Haziran 2005’te imzalanan bu protokol ile “işbirliğinin amacı,
hizmet alanları ve kuruluşların yetki ve sorumlulukları”
belirlenmiştir.

• Bu protokolün son maddesi
“Uzmanlık alanlarıyla ilgili olarak Kızılay ile ortak proje üretecek
olan taraf Sivil Toplum Kuruluşlarıyla projeye ilişkin Alt Teknik
Protokoller imzalayabileceklerdir.” bilgisi bulunmaktadır.

11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”nün ek
protokolü olan
“Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği Protokolü” tüm
derneklerin ortak kararı ile 16.08.2006 tarihinde
taraflarca imzalanmıştır.
Genel Sekretaryası Derneğimiz tarafından
yürütülmektedir.

APHB’nin önemi

MÜDAHALE SİSTEMİ

müdahale

MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE

MÜDAHALE
MÜDAHALE

müdahale

GENEL İLGİSİZLİK

İÇ UNSURLARIN
KISA İLGİSİ
Normal hayata dönüş

ICRC

IFRC

NATO

bagışçılar

hükümet

WFP

UNHCR

basın

OCHAyönetimler
Yerel

basın

UNICEF

basın

UNDP

mülteciler/
afet yaşamış
topluluklar

Ulusal ve yerel

STK

basın

basın

diğer UN
örgütleri
basın

Kızılay
Uluslar arası
NGOs

Hükümetler arası
organizasyonlar

military
Askeri
unsurlar

Bunu koordine edebilir misiniz?

Dünyanın her yerinde insanlar afetlere karşı hazırlıklı olma
konusundaki bilgilerinin çoğunu afetten hemen sonraki 6 ay
ile 2 yıl sonra öğrenmektedir.
Japon grup İstanbul’da bir Türk yatakhanesinde
kalıyorlardır. Depremden sonra Japonlar ve Türkler
merdivenlerde karşılaştı. Türkler aşağıya, Japonlar
yukarıya koşuyordu.
M.Petal. Afetlere karşı hazırlık için uygulanan yerel toplum organizasyonu becerileri syf
31-32

• Afetin doğası gereği yaşanan karmaşaya karşı
planlı ve örgütlü bir hazırlık adına atılmış bir
adım
• Mesleki örgütlenme alanında eksiklerin
giderilmesi adına atılan bir adım
• Acil durumlara özgü mekanizmaların
tanımlanması adına bir örnek

• Ülke genelinde etkili/sürdürülebilir programlar ortaya koymak
mümkün mü?
• Çalışacak gönüllülerin temini konusunda yaşanan sıkıntıların
giderilmesi mümkün mü?
• Ortak anlayışa sahip bir platform olabilecek mi?
• Maddi kaynakların temini nasıl sağlanacak?
• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’nın yeni yapılanması
içerisinde sivil toplum kendine yer edinebilecek mi?

[email protected]
[email protected]


Slide 13

“AFETLERDE PSİKOSOSYAL DESTEK
HİZMET İLKELERİ: TSUNAMİ VE
PAKİSTAN DENEYİMİNDEN
GÜNÜMÜZE”
Nisan 2010
Eylen ŞAVUR

İçerik
• Psikososyal Destek
• Hizmet İlkeleri
• Tsunami ve Pakistan Depremi
• Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği

PSİKOSOSYAL
DESTEK
HİZMETLERİNİN
YÜRÜTÜLDÜĞÜ
BAZI AFETLER

1999 Marmara Depremleri
2002 Afyon Depremi
2003 Irak/Silopi İnsani Yardım Operasyonu
2003 İstanbul Bombalama Eylemi
2003 Bingöl Depremi
2004 Tsunami-Endonezya/ Sri Lanka
2005 Pakistan Depremi
2006 Batman Sel
2006 Elazığ Deprem
2007 İzmir Trafik Kazası
2007 Ankara/Anafartalar Bombalama Eylemi
2008 İstanbul/Güngören Terör Olayı
2009 Mardin Şiddet Olayı
2009 Marmara Seli
2010 Elazığ Depremi

Psikososyal;
Kelime anlamıyla birbirini sürekli
etkileyen psikolojik ve sosyal etkilerin
hareketli ilişkisi, anlamına gelir.
(Inter-Agency Guiding Principles, 2005)

Afetlerde psikososyal destek hizmetleri;
Afet sonrası ortaya çıkabilecek psikolojik uyumsuzlukların/
bozuklukların önlenmesi, aile ve toplum düzeyinde ilişkilerin
kurulması ve geliştirilmesi, etkilenenlerin ‘normal’ ya da yeni
yaşamlarına geri dönmesi sürecinde birey, aile ve toplumun
kendi kapasitelerini fark etmeleri ve güçlenmeleri, ayrıca
ileride ortaya çıkabilecek afetlerle başa çıkmaları amacıyla afet
döngüsünün her aşamasında düzenlenen çok disiplinli
hizmetler bütünüdür.
(Reyes, 2006a; Reyes ve Elhai, 2004; Seynaeve, 2001; Türk Kızılayı, 2008).

Afetlere maruz kalmak sadece etkilenenler için değil
aynı zamanda toplum içinde oldukça ağır yükler getirir.
(ISTSS, 2003).

Bu çerçevede programlanan afetlerde psikososyal
hizmetlerin iki temel bakış açısı vardır;
Birincisi afetten etkilenen toplumu yeniden inşa
etmek ve toplum kaynaklarını tekrar işler hale
getirmek,
İkincisi etkilenen bireylere müdahale etmek ve
psikolojik bozuklukların ortaya çıkışını önlemektir
(IASC, 2007).

PSİKOSOSYAL DESTEK
Psikolojik ya da psikiyatrik tedavi değildir.
Ruhsal bozukluklar ya da ciddi fiziksel
rahatsızlıklar konusunda bir danışmanlık ya da
terapi değildir.

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
1.İhtiyaç ve Kaynak Değerlendirmesi:

-

Mağdurların etkilenme dereceleri ve şekilleri,
İçinde bulundukları sorunlar ve ihtiyaçlar,
Toplumda var olan kaynak kişi/ kurumlar, bunların
çalışma şekilleri,
Var olan hizmetler ve sunuluş şekilleri
Uygulanacak
müdahale
etkinliklerinin
ana
hatlarıyla oluşturulması

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
2.Psikolojik İlk Yardım

-

İhtiyaç ve kaynak değerlendirilmesi ile eş zamanlı
ya da hemen ardından başlar.
Psikolojik ilk yardım, kişilerin duygularını ve
yaşadıklarını ifade etmelerine olanak sunarak
rahatlamalarını sağlamayı ve acil durumlara
yönelik psikolojik bilgilerin etkilenen kişilere
iletilmesi aracılığıyla kişilerin yaşadıklarını ve
hissettiklerini anlamlandırmalarına yardımcı olmayı
hedefler (IFRC, 2009).

3. Toplumu Harekete Geçirme:
Toplumu harekete geçirmede temel felsefe bireyin kendi
kendine yardım edebilme becerisini artırmaktır.
4. Sevk Etme ve Yönlendirme:
Ruh sağlığı çalışanlarının, sahada yaptıkları danışmanlık
ve tespit görüşmelerinde beklenti düzeyini artırmadan,
kısa, duygusal olarak destekleyici, yararlı ve dinamik
bir ilişki kurmaları gerektiği unutulmamalıdır. Bu
doğrultuda zaman zaman alışık olunan klinik
görüşmeler ve çalışma tarzlarından farklı olarak
görünebilirliği yüksek sosyal hizmet kapsamında
çalışmalar yapılması gerekmektedir (Önder E., 2008).

5. Sürdürülebilir- Uzun Dönem
Çalışmaların/Projelerin Planlaması
6. Bilgi Merkezi Oluşturma
Bilginin ihtiyaç duyan herkesle paylaşıldığı, ihtiyaçların ve
kaynakların buluştuğu, kolay ulaşılabilir ve
kullanılabilir bir hizmet sunulması hedeflenmektedir.

7. Çalışana Destek:
-

Yardım çalışanlarına yapılan müdahaledir.
Yardım çalışmaları sırasında kullanılacak bilgilerin
iletilmesi,
Yardım çalışanları için paylaşım ve destek
toplantıları düzenlenmesi,
Çalışanları
etkileyen
olumsuz
faktörlerin
belirlenmesi ve bu faktörlerin etkilerinin azaltılması
yardım çalışanlarının çalışmalarını yürütürken acil
durumdan etkilenen kişilerle kurdukları iletişimden,
kime, hangi yardımı, ne şekilde yapacağı noktasına
kadar gelen süreçte uygun şekilde bilgilendirilmesi
ve desteklenmesi

8. Eğitim:
- Travma ile ilgili eğitimlerde daha çok eyleme
yönelik,
- Etkilenenlerin kaçınma davranışlarını azaltması
konusunda cesaret verici,
- Travmatik anılarıyla uzlaşmasını sağlayıcı,
- Duruma uygun olarak olması beklenen psikolojik
tepkilerin neler olduğunun aktarılması
- Toplumun
afetlere
yönelik
genel
olarak
güçlendirilmesi amaçları ön plana çıkarılmaktadır
(ISTSS, 2003; Seynaeve, 2001; Turpin et al. 2005).

AFET

Alarm
Psiko Sosyal Hizmet
Müdahalesi
İhtiyaç Tespiti

Psikolojik İlk
Yardım

Koordinasyon ve İşbirliği

AKUT
DÖNEM

Orta ve Uzun Dönem Psiko Sosyal
Hizmet Müdahale Planının
Oluşturulması

Bilgi Merkezi Kurma Çalışana
Destek

Sevk ve Yönlendirme

Müdahale Sürecinin Sonlanması
İZLEME VE DEĞERLENDİRME

ORTA
/UZUN
DÖNEM

Tsunami ve Pakistan Depremlerinin
Psikososyal Destek Faaliyetleri İçin
Önemi Nedir?

Türk Kızılayı’na Genel Bakış

Türk Kızılayı
“Uluslararası Kızılay Kızılhaç
Dernekleri Federasyonu”na
üye 186 Ulusal Dernekten
biridir.

ICRC

“ULUSAL DERNEKLER”
ULUSLAR ARASI İNSACIL
HUKUKTAN ALMIŞ
OLDUĞU GÜÇLE
İNSANLIĞIN HİZMETİNDE
OLAN DEVLETTEN
BAĞIMSIZ ÇALIŞAN İNSANİ
YARDIM KURULUŞLARIDIR.

‘Türk Kızılayı’ 11 Haziran 1868 “ Osmanlı
Yaralı ve Hasta Askerlere
Yardım Cemiyeti " olarak kurulmuş, 1947’de bugünki adını
alarak çalışmalarına devam etmektedir.

2000 yılından bu yana uluslararası platformda toplam 80 ülkeye
insani yardım ulaştırmıştır.

Afetlere Genel Bakış Açısı
PAKİSTAN
-

8 Ekim 2005’de merkez üssü Pakistan idaresi altındaki
Keşmir bölgesi
Bölgede 18 yaşına kadar nüfus kayıtları tutulmadığı
için kayıplarla ilgili rakamların resmi rakamlardan çok
daha yüksek olduğu tahmin edilmektedir. Resmi
kayıtlara göre ölü ve yaralı sayısı
Ölü Sayısı : 73.331
Yaralı Sayısı : 69.392
Evsiz Sayısı : 2.800.000

Afetlere Genel Bakış Açısı
ENDONEZYA
-

26 Aralık 2004

-

11 Ülke

-

280.000 Can Kaybı

-

2.200.000 Evsiz insan

Endonezya İnsani Yardım Operasyonu

TSUNAMİ OPERASYONU
Türkiye’nin en büyük insani
yardım operasyonlarından
biridir ve kapasite geliştirme
projeleri arasında yer
almaktadır…

AKUT DÖNEM :
Acil barınak, gıda, sağlık,
psiko-sosyal destek ve
su sanitasyon hizmetleri
REHABİLİTASYON
DÖNEMİ :
• 1052 kalıcı konut,
•4 okul binası,
•Toplum Merkezi,
•3 caminin onarımı,
• ve Sağlık Merkezi inşası

1. Endonezya 8 uzman psikososyal personeli ve 10 yerel psikolog olmak
üzere toplam 18 uzman personel tarafından gerçekleştirilmiş ve
Psikososyal Destek Programı, 26.12.2004 tarihinde Endonezya/Aceh
bölgesinde meydana gelen deprem ve tsunami sonrasında başlatılmıştır.
2. Afetin hemen ardından gelen dönemde 18 kampta toplamda 13.793
kişiye ulaşılmıştır.
3. Türk Kızılayı`nın çalışmalarına 300 gönüllü aktif olarak katılmıştır.

Kamplarda; toplumun, afet nedeniyle ortaya çıkan davranışsal ve psikolojik
sorunlarla baş edebilmesine destek olmak üzere bireysel danışmanlık ve
yönlendirme, grup görüşmeleri, psikolojik ilk yardım, eğitimler,
sosyal aktivite ve projeler şeklinde psikososyal müdahaleler yürütülmüştür.

4. Program, 26.12.2006 tarihinde resmi açılışı yapılan Sultan 2. Selim
Aceh Toplum Merkezi bünyesinde ve Endonezya NAD Kızılhaçı
yapısı altında halen sürdürülmektedir.
5. Açılışından bu yana toplum merkezinde yapılan etkinliklere katılan
kişi sayısı 14.968’dir.
6. 2009 yılında Sultan 2. Selim Toplum Merkezinde gelir getirici
aktiviteler kapsamında toplamda 83 sivil toplum kuruluşu, kamu
kurum/kuruluşu ve üniversite ile çalışılmıştır.

TÜRK KIZILAYI’NIN EN BÜYÜK
İNSANİ YARDIM OPERASYONU
ACİL DÖNEMDE;
55.000 ton yardım malzemesi
60.000 ilaç,
14.500 barınma ünitesi,
2.500.000 yararlanıcı…

PAKİSTAN KIZILAYI
KAPASİTE GELİŞTİRME PROJESİ

PAKİSTAN PSİKOSOSYAL FAALİYETLER
2005- 2009
Bireysel ve Grup Çalışmalarında Ulaşılan

Kişi Sayısı
20.960

TSUNAMİ VE PAKİSTAN DEPREMİNİN ÖNEMİ
-

Türk Kızılayı’nın operasyonel deneyimini
arttırmıştır.
Kapasite arttırma projelerine yönelim
artmıştır.
Türkiye yardım alan ülke konumundan yardım
eden ülke konumuna geçmiştir.
Bölgesinde güçlü bir Kızılay oluşmuştur.
Psikososyal destek faaliyetlerinin yapılanma
esasları tanımlanmıştır.

AFET YÖNETİMİNDE BİR İŞBİRLİĞİ MODELİ
‘Afetlerde Psiksosyal Hizmetler Birliği’

Oluşumun Tarihçesi ve Üyeleri
SOSYAL HİZMETLER ve ÇOCUK ESİRGEME KURUMU
HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ

TÜRK PSİKOLOGLAR DERNEĞİ
SOSYAL HİZMET UZMANLARI DERNEĞİ

Afetlerde
Psikososyal
Hizmetler
Birliği

TÜRKİYE PSİKİYATRİ DERNEĞİ
ÇOCUK ve GENÇLİK RUH SAĞLIĞI DERNEĞİ

TÜRK PSİKOLOJİK DANIŞMA ve REHBERLİK DERNEĞİ

Psikososyal Hizmetler konusunda afetlerde ve
olağan dönemde psikososyal hizmetlerin
geliştirilmesi yönünde karşılıklı hak ve sorumlulukları
belirlemek üzere hazırlanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”
Türkiye Kızılay Derneği, Türk Psikologlar Derneği,
Türkiye Psikiyatri Derneği, Türk Tabipler Birliği,
İstanbul ODTÜ Mezunları Derneği ile Ankara ODTÜ
Mezunları Derneği temsilcilerinin katılımıyla
imzalanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
• 11 Haziran 2005’te imzalanan bu protokol ile “işbirliğinin amacı,
hizmet alanları ve kuruluşların yetki ve sorumlulukları”
belirlenmiştir.

• Bu protokolün son maddesi
“Uzmanlık alanlarıyla ilgili olarak Kızılay ile ortak proje üretecek
olan taraf Sivil Toplum Kuruluşlarıyla projeye ilişkin Alt Teknik
Protokoller imzalayabileceklerdir.” bilgisi bulunmaktadır.

11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”nün ek
protokolü olan
“Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği Protokolü” tüm
derneklerin ortak kararı ile 16.08.2006 tarihinde
taraflarca imzalanmıştır.
Genel Sekretaryası Derneğimiz tarafından
yürütülmektedir.

APHB’nin önemi

MÜDAHALE SİSTEMİ

müdahale

MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE

MÜDAHALE
MÜDAHALE

müdahale

GENEL İLGİSİZLİK

İÇ UNSURLARIN
KISA İLGİSİ
Normal hayata dönüş

ICRC

IFRC

NATO

bagışçılar

hükümet

WFP

UNHCR

basın

OCHAyönetimler
Yerel

basın

UNICEF

basın

UNDP

mülteciler/
afet yaşamış
topluluklar

Ulusal ve yerel

STK

basın

basın

diğer UN
örgütleri
basın

Kızılay
Uluslar arası
NGOs

Hükümetler arası
organizasyonlar

military
Askeri
unsurlar

Bunu koordine edebilir misiniz?

Dünyanın her yerinde insanlar afetlere karşı hazırlıklı olma
konusundaki bilgilerinin çoğunu afetten hemen sonraki 6 ay
ile 2 yıl sonra öğrenmektedir.
Japon grup İstanbul’da bir Türk yatakhanesinde
kalıyorlardır. Depremden sonra Japonlar ve Türkler
merdivenlerde karşılaştı. Türkler aşağıya, Japonlar
yukarıya koşuyordu.
M.Petal. Afetlere karşı hazırlık için uygulanan yerel toplum organizasyonu becerileri syf
31-32

• Afetin doğası gereği yaşanan karmaşaya karşı
planlı ve örgütlü bir hazırlık adına atılmış bir
adım
• Mesleki örgütlenme alanında eksiklerin
giderilmesi adına atılan bir adım
• Acil durumlara özgü mekanizmaların
tanımlanması adına bir örnek

• Ülke genelinde etkili/sürdürülebilir programlar ortaya koymak
mümkün mü?
• Çalışacak gönüllülerin temini konusunda yaşanan sıkıntıların
giderilmesi mümkün mü?
• Ortak anlayışa sahip bir platform olabilecek mi?
• Maddi kaynakların temini nasıl sağlanacak?
• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’nın yeni yapılanması
içerisinde sivil toplum kendine yer edinebilecek mi?

[email protected]
[email protected]


Slide 14

“AFETLERDE PSİKOSOSYAL DESTEK
HİZMET İLKELERİ: TSUNAMİ VE
PAKİSTAN DENEYİMİNDEN
GÜNÜMÜZE”
Nisan 2010
Eylen ŞAVUR

İçerik
• Psikososyal Destek
• Hizmet İlkeleri
• Tsunami ve Pakistan Depremi
• Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği

PSİKOSOSYAL
DESTEK
HİZMETLERİNİN
YÜRÜTÜLDÜĞÜ
BAZI AFETLER

1999 Marmara Depremleri
2002 Afyon Depremi
2003 Irak/Silopi İnsani Yardım Operasyonu
2003 İstanbul Bombalama Eylemi
2003 Bingöl Depremi
2004 Tsunami-Endonezya/ Sri Lanka
2005 Pakistan Depremi
2006 Batman Sel
2006 Elazığ Deprem
2007 İzmir Trafik Kazası
2007 Ankara/Anafartalar Bombalama Eylemi
2008 İstanbul/Güngören Terör Olayı
2009 Mardin Şiddet Olayı
2009 Marmara Seli
2010 Elazığ Depremi

Psikososyal;
Kelime anlamıyla birbirini sürekli
etkileyen psikolojik ve sosyal etkilerin
hareketli ilişkisi, anlamına gelir.
(Inter-Agency Guiding Principles, 2005)

Afetlerde psikososyal destek hizmetleri;
Afet sonrası ortaya çıkabilecek psikolojik uyumsuzlukların/
bozuklukların önlenmesi, aile ve toplum düzeyinde ilişkilerin
kurulması ve geliştirilmesi, etkilenenlerin ‘normal’ ya da yeni
yaşamlarına geri dönmesi sürecinde birey, aile ve toplumun
kendi kapasitelerini fark etmeleri ve güçlenmeleri, ayrıca
ileride ortaya çıkabilecek afetlerle başa çıkmaları amacıyla afet
döngüsünün her aşamasında düzenlenen çok disiplinli
hizmetler bütünüdür.
(Reyes, 2006a; Reyes ve Elhai, 2004; Seynaeve, 2001; Türk Kızılayı, 2008).

Afetlere maruz kalmak sadece etkilenenler için değil
aynı zamanda toplum içinde oldukça ağır yükler getirir.
(ISTSS, 2003).

Bu çerçevede programlanan afetlerde psikososyal
hizmetlerin iki temel bakış açısı vardır;
Birincisi afetten etkilenen toplumu yeniden inşa
etmek ve toplum kaynaklarını tekrar işler hale
getirmek,
İkincisi etkilenen bireylere müdahale etmek ve
psikolojik bozuklukların ortaya çıkışını önlemektir
(IASC, 2007).

PSİKOSOSYAL DESTEK
Psikolojik ya da psikiyatrik tedavi değildir.
Ruhsal bozukluklar ya da ciddi fiziksel
rahatsızlıklar konusunda bir danışmanlık ya da
terapi değildir.

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
1.İhtiyaç ve Kaynak Değerlendirmesi:

-

Mağdurların etkilenme dereceleri ve şekilleri,
İçinde bulundukları sorunlar ve ihtiyaçlar,
Toplumda var olan kaynak kişi/ kurumlar, bunların
çalışma şekilleri,
Var olan hizmetler ve sunuluş şekilleri
Uygulanacak
müdahale
etkinliklerinin
ana
hatlarıyla oluşturulması

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
2.Psikolojik İlk Yardım

-

İhtiyaç ve kaynak değerlendirilmesi ile eş zamanlı
ya da hemen ardından başlar.
Psikolojik ilk yardım, kişilerin duygularını ve
yaşadıklarını ifade etmelerine olanak sunarak
rahatlamalarını sağlamayı ve acil durumlara
yönelik psikolojik bilgilerin etkilenen kişilere
iletilmesi aracılığıyla kişilerin yaşadıklarını ve
hissettiklerini anlamlandırmalarına yardımcı olmayı
hedefler (IFRC, 2009).

3. Toplumu Harekete Geçirme:
Toplumu harekete geçirmede temel felsefe bireyin kendi
kendine yardım edebilme becerisini artırmaktır.
4. Sevk Etme ve Yönlendirme:
Ruh sağlığı çalışanlarının, sahada yaptıkları danışmanlık
ve tespit görüşmelerinde beklenti düzeyini artırmadan,
kısa, duygusal olarak destekleyici, yararlı ve dinamik
bir ilişki kurmaları gerektiği unutulmamalıdır. Bu
doğrultuda zaman zaman alışık olunan klinik
görüşmeler ve çalışma tarzlarından farklı olarak
görünebilirliği yüksek sosyal hizmet kapsamında
çalışmalar yapılması gerekmektedir (Önder E., 2008).

5. Sürdürülebilir- Uzun Dönem
Çalışmaların/Projelerin Planlaması
6. Bilgi Merkezi Oluşturma
Bilginin ihtiyaç duyan herkesle paylaşıldığı, ihtiyaçların ve
kaynakların buluştuğu, kolay ulaşılabilir ve
kullanılabilir bir hizmet sunulması hedeflenmektedir.

7. Çalışana Destek:
-

Yardım çalışanlarına yapılan müdahaledir.
Yardım çalışmaları sırasında kullanılacak bilgilerin
iletilmesi,
Yardım çalışanları için paylaşım ve destek
toplantıları düzenlenmesi,
Çalışanları
etkileyen
olumsuz
faktörlerin
belirlenmesi ve bu faktörlerin etkilerinin azaltılması
yardım çalışanlarının çalışmalarını yürütürken acil
durumdan etkilenen kişilerle kurdukları iletişimden,
kime, hangi yardımı, ne şekilde yapacağı noktasına
kadar gelen süreçte uygun şekilde bilgilendirilmesi
ve desteklenmesi

8. Eğitim:
- Travma ile ilgili eğitimlerde daha çok eyleme
yönelik,
- Etkilenenlerin kaçınma davranışlarını azaltması
konusunda cesaret verici,
- Travmatik anılarıyla uzlaşmasını sağlayıcı,
- Duruma uygun olarak olması beklenen psikolojik
tepkilerin neler olduğunun aktarılması
- Toplumun
afetlere
yönelik
genel
olarak
güçlendirilmesi amaçları ön plana çıkarılmaktadır
(ISTSS, 2003; Seynaeve, 2001; Turpin et al. 2005).

AFET

Alarm
Psiko Sosyal Hizmet
Müdahalesi
İhtiyaç Tespiti

Psikolojik İlk
Yardım

Koordinasyon ve İşbirliği

AKUT
DÖNEM

Orta ve Uzun Dönem Psiko Sosyal
Hizmet Müdahale Planının
Oluşturulması

Bilgi Merkezi Kurma Çalışana
Destek

Sevk ve Yönlendirme

Müdahale Sürecinin Sonlanması
İZLEME VE DEĞERLENDİRME

ORTA
/UZUN
DÖNEM

Tsunami ve Pakistan Depremlerinin
Psikososyal Destek Faaliyetleri İçin
Önemi Nedir?

Türk Kızılayı’na Genel Bakış

Türk Kızılayı
“Uluslararası Kızılay Kızılhaç
Dernekleri Federasyonu”na
üye 186 Ulusal Dernekten
biridir.

ICRC

“ULUSAL DERNEKLER”
ULUSLAR ARASI İNSACIL
HUKUKTAN ALMIŞ
OLDUĞU GÜÇLE
İNSANLIĞIN HİZMETİNDE
OLAN DEVLETTEN
BAĞIMSIZ ÇALIŞAN İNSANİ
YARDIM KURULUŞLARIDIR.

‘Türk Kızılayı’ 11 Haziran 1868 “ Osmanlı
Yaralı ve Hasta Askerlere
Yardım Cemiyeti " olarak kurulmuş, 1947’de bugünki adını
alarak çalışmalarına devam etmektedir.

2000 yılından bu yana uluslararası platformda toplam 80 ülkeye
insani yardım ulaştırmıştır.

Afetlere Genel Bakış Açısı
PAKİSTAN
-

8 Ekim 2005’de merkez üssü Pakistan idaresi altındaki
Keşmir bölgesi
Bölgede 18 yaşına kadar nüfus kayıtları tutulmadığı
için kayıplarla ilgili rakamların resmi rakamlardan çok
daha yüksek olduğu tahmin edilmektedir. Resmi
kayıtlara göre ölü ve yaralı sayısı
Ölü Sayısı : 73.331
Yaralı Sayısı : 69.392
Evsiz Sayısı : 2.800.000

Afetlere Genel Bakış Açısı
ENDONEZYA
-

26 Aralık 2004

-

11 Ülke

-

280.000 Can Kaybı

-

2.200.000 Evsiz insan

Endonezya İnsani Yardım Operasyonu

TSUNAMİ OPERASYONU
Türkiye’nin en büyük insani
yardım operasyonlarından
biridir ve kapasite geliştirme
projeleri arasında yer
almaktadır…

AKUT DÖNEM :
Acil barınak, gıda, sağlık,
psiko-sosyal destek ve
su sanitasyon hizmetleri
REHABİLİTASYON
DÖNEMİ :
• 1052 kalıcı konut,
•4 okul binası,
•Toplum Merkezi,
•3 caminin onarımı,
• ve Sağlık Merkezi inşası

1. Endonezya 8 uzman psikososyal personeli ve 10 yerel psikolog olmak
üzere toplam 18 uzman personel tarafından gerçekleştirilmiş ve
Psikososyal Destek Programı, 26.12.2004 tarihinde Endonezya/Aceh
bölgesinde meydana gelen deprem ve tsunami sonrasında başlatılmıştır.
2. Afetin hemen ardından gelen dönemde 18 kampta toplamda 13.793
kişiye ulaşılmıştır.
3. Türk Kızılayı`nın çalışmalarına 300 gönüllü aktif olarak katılmıştır.

Kamplarda; toplumun, afet nedeniyle ortaya çıkan davranışsal ve psikolojik
sorunlarla baş edebilmesine destek olmak üzere bireysel danışmanlık ve
yönlendirme, grup görüşmeleri, psikolojik ilk yardım, eğitimler,
sosyal aktivite ve projeler şeklinde psikososyal müdahaleler yürütülmüştür.

4. Program, 26.12.2006 tarihinde resmi açılışı yapılan Sultan 2. Selim
Aceh Toplum Merkezi bünyesinde ve Endonezya NAD Kızılhaçı
yapısı altında halen sürdürülmektedir.
5. Açılışından bu yana toplum merkezinde yapılan etkinliklere katılan
kişi sayısı 14.968’dir.
6. 2009 yılında Sultan 2. Selim Toplum Merkezinde gelir getirici
aktiviteler kapsamında toplamda 83 sivil toplum kuruluşu, kamu
kurum/kuruluşu ve üniversite ile çalışılmıştır.

TÜRK KIZILAYI’NIN EN BÜYÜK
İNSANİ YARDIM OPERASYONU
ACİL DÖNEMDE;
55.000 ton yardım malzemesi
60.000 ilaç,
14.500 barınma ünitesi,
2.500.000 yararlanıcı…

PAKİSTAN KIZILAYI
KAPASİTE GELİŞTİRME PROJESİ

PAKİSTAN PSİKOSOSYAL FAALİYETLER
2005- 2009
Bireysel ve Grup Çalışmalarında Ulaşılan

Kişi Sayısı
20.960

TSUNAMİ VE PAKİSTAN DEPREMİNİN ÖNEMİ
-

Türk Kızılayı’nın operasyonel deneyimini
arttırmıştır.
Kapasite arttırma projelerine yönelim
artmıştır.
Türkiye yardım alan ülke konumundan yardım
eden ülke konumuna geçmiştir.
Bölgesinde güçlü bir Kızılay oluşmuştur.
Psikososyal destek faaliyetlerinin yapılanma
esasları tanımlanmıştır.

AFET YÖNETİMİNDE BİR İŞBİRLİĞİ MODELİ
‘Afetlerde Psiksosyal Hizmetler Birliği’

Oluşumun Tarihçesi ve Üyeleri
SOSYAL HİZMETLER ve ÇOCUK ESİRGEME KURUMU
HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ

TÜRK PSİKOLOGLAR DERNEĞİ
SOSYAL HİZMET UZMANLARI DERNEĞİ

Afetlerde
Psikososyal
Hizmetler
Birliği

TÜRKİYE PSİKİYATRİ DERNEĞİ
ÇOCUK ve GENÇLİK RUH SAĞLIĞI DERNEĞİ

TÜRK PSİKOLOJİK DANIŞMA ve REHBERLİK DERNEĞİ

Psikososyal Hizmetler konusunda afetlerde ve
olağan dönemde psikososyal hizmetlerin
geliştirilmesi yönünde karşılıklı hak ve sorumlulukları
belirlemek üzere hazırlanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”
Türkiye Kızılay Derneği, Türk Psikologlar Derneği,
Türkiye Psikiyatri Derneği, Türk Tabipler Birliği,
İstanbul ODTÜ Mezunları Derneği ile Ankara ODTÜ
Mezunları Derneği temsilcilerinin katılımıyla
imzalanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
• 11 Haziran 2005’te imzalanan bu protokol ile “işbirliğinin amacı,
hizmet alanları ve kuruluşların yetki ve sorumlulukları”
belirlenmiştir.

• Bu protokolün son maddesi
“Uzmanlık alanlarıyla ilgili olarak Kızılay ile ortak proje üretecek
olan taraf Sivil Toplum Kuruluşlarıyla projeye ilişkin Alt Teknik
Protokoller imzalayabileceklerdir.” bilgisi bulunmaktadır.

11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”nün ek
protokolü olan
“Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği Protokolü” tüm
derneklerin ortak kararı ile 16.08.2006 tarihinde
taraflarca imzalanmıştır.
Genel Sekretaryası Derneğimiz tarafından
yürütülmektedir.

APHB’nin önemi

MÜDAHALE SİSTEMİ

müdahale

MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE

MÜDAHALE
MÜDAHALE

müdahale

GENEL İLGİSİZLİK

İÇ UNSURLARIN
KISA İLGİSİ
Normal hayata dönüş

ICRC

IFRC

NATO

bagışçılar

hükümet

WFP

UNHCR

basın

OCHAyönetimler
Yerel

basın

UNICEF

basın

UNDP

mülteciler/
afet yaşamış
topluluklar

Ulusal ve yerel

STK

basın

basın

diğer UN
örgütleri
basın

Kızılay
Uluslar arası
NGOs

Hükümetler arası
organizasyonlar

military
Askeri
unsurlar

Bunu koordine edebilir misiniz?

Dünyanın her yerinde insanlar afetlere karşı hazırlıklı olma
konusundaki bilgilerinin çoğunu afetten hemen sonraki 6 ay
ile 2 yıl sonra öğrenmektedir.
Japon grup İstanbul’da bir Türk yatakhanesinde
kalıyorlardır. Depremden sonra Japonlar ve Türkler
merdivenlerde karşılaştı. Türkler aşağıya, Japonlar
yukarıya koşuyordu.
M.Petal. Afetlere karşı hazırlık için uygulanan yerel toplum organizasyonu becerileri syf
31-32

• Afetin doğası gereği yaşanan karmaşaya karşı
planlı ve örgütlü bir hazırlık adına atılmış bir
adım
• Mesleki örgütlenme alanında eksiklerin
giderilmesi adına atılan bir adım
• Acil durumlara özgü mekanizmaların
tanımlanması adına bir örnek

• Ülke genelinde etkili/sürdürülebilir programlar ortaya koymak
mümkün mü?
• Çalışacak gönüllülerin temini konusunda yaşanan sıkıntıların
giderilmesi mümkün mü?
• Ortak anlayışa sahip bir platform olabilecek mi?
• Maddi kaynakların temini nasıl sağlanacak?
• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’nın yeni yapılanması
içerisinde sivil toplum kendine yer edinebilecek mi?

[email protected]
[email protected]


Slide 15

“AFETLERDE PSİKOSOSYAL DESTEK
HİZMET İLKELERİ: TSUNAMİ VE
PAKİSTAN DENEYİMİNDEN
GÜNÜMÜZE”
Nisan 2010
Eylen ŞAVUR

İçerik
• Psikososyal Destek
• Hizmet İlkeleri
• Tsunami ve Pakistan Depremi
• Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği

PSİKOSOSYAL
DESTEK
HİZMETLERİNİN
YÜRÜTÜLDÜĞÜ
BAZI AFETLER

1999 Marmara Depremleri
2002 Afyon Depremi
2003 Irak/Silopi İnsani Yardım Operasyonu
2003 İstanbul Bombalama Eylemi
2003 Bingöl Depremi
2004 Tsunami-Endonezya/ Sri Lanka
2005 Pakistan Depremi
2006 Batman Sel
2006 Elazığ Deprem
2007 İzmir Trafik Kazası
2007 Ankara/Anafartalar Bombalama Eylemi
2008 İstanbul/Güngören Terör Olayı
2009 Mardin Şiddet Olayı
2009 Marmara Seli
2010 Elazığ Depremi

Psikososyal;
Kelime anlamıyla birbirini sürekli
etkileyen psikolojik ve sosyal etkilerin
hareketli ilişkisi, anlamına gelir.
(Inter-Agency Guiding Principles, 2005)

Afetlerde psikososyal destek hizmetleri;
Afet sonrası ortaya çıkabilecek psikolojik uyumsuzlukların/
bozuklukların önlenmesi, aile ve toplum düzeyinde ilişkilerin
kurulması ve geliştirilmesi, etkilenenlerin ‘normal’ ya da yeni
yaşamlarına geri dönmesi sürecinde birey, aile ve toplumun
kendi kapasitelerini fark etmeleri ve güçlenmeleri, ayrıca
ileride ortaya çıkabilecek afetlerle başa çıkmaları amacıyla afet
döngüsünün her aşamasında düzenlenen çok disiplinli
hizmetler bütünüdür.
(Reyes, 2006a; Reyes ve Elhai, 2004; Seynaeve, 2001; Türk Kızılayı, 2008).

Afetlere maruz kalmak sadece etkilenenler için değil
aynı zamanda toplum içinde oldukça ağır yükler getirir.
(ISTSS, 2003).

Bu çerçevede programlanan afetlerde psikososyal
hizmetlerin iki temel bakış açısı vardır;
Birincisi afetten etkilenen toplumu yeniden inşa
etmek ve toplum kaynaklarını tekrar işler hale
getirmek,
İkincisi etkilenen bireylere müdahale etmek ve
psikolojik bozuklukların ortaya çıkışını önlemektir
(IASC, 2007).

PSİKOSOSYAL DESTEK
Psikolojik ya da psikiyatrik tedavi değildir.
Ruhsal bozukluklar ya da ciddi fiziksel
rahatsızlıklar konusunda bir danışmanlık ya da
terapi değildir.

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
1.İhtiyaç ve Kaynak Değerlendirmesi:

-

Mağdurların etkilenme dereceleri ve şekilleri,
İçinde bulundukları sorunlar ve ihtiyaçlar,
Toplumda var olan kaynak kişi/ kurumlar, bunların
çalışma şekilleri,
Var olan hizmetler ve sunuluş şekilleri
Uygulanacak
müdahale
etkinliklerinin
ana
hatlarıyla oluşturulması

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
2.Psikolojik İlk Yardım

-

İhtiyaç ve kaynak değerlendirilmesi ile eş zamanlı
ya da hemen ardından başlar.
Psikolojik ilk yardım, kişilerin duygularını ve
yaşadıklarını ifade etmelerine olanak sunarak
rahatlamalarını sağlamayı ve acil durumlara
yönelik psikolojik bilgilerin etkilenen kişilere
iletilmesi aracılığıyla kişilerin yaşadıklarını ve
hissettiklerini anlamlandırmalarına yardımcı olmayı
hedefler (IFRC, 2009).

3. Toplumu Harekete Geçirme:
Toplumu harekete geçirmede temel felsefe bireyin kendi
kendine yardım edebilme becerisini artırmaktır.
4. Sevk Etme ve Yönlendirme:
Ruh sağlığı çalışanlarının, sahada yaptıkları danışmanlık
ve tespit görüşmelerinde beklenti düzeyini artırmadan,
kısa, duygusal olarak destekleyici, yararlı ve dinamik
bir ilişki kurmaları gerektiği unutulmamalıdır. Bu
doğrultuda zaman zaman alışık olunan klinik
görüşmeler ve çalışma tarzlarından farklı olarak
görünebilirliği yüksek sosyal hizmet kapsamında
çalışmalar yapılması gerekmektedir (Önder E., 2008).

5. Sürdürülebilir- Uzun Dönem
Çalışmaların/Projelerin Planlaması
6. Bilgi Merkezi Oluşturma
Bilginin ihtiyaç duyan herkesle paylaşıldığı, ihtiyaçların ve
kaynakların buluştuğu, kolay ulaşılabilir ve
kullanılabilir bir hizmet sunulması hedeflenmektedir.

7. Çalışana Destek:
-

Yardım çalışanlarına yapılan müdahaledir.
Yardım çalışmaları sırasında kullanılacak bilgilerin
iletilmesi,
Yardım çalışanları için paylaşım ve destek
toplantıları düzenlenmesi,
Çalışanları
etkileyen
olumsuz
faktörlerin
belirlenmesi ve bu faktörlerin etkilerinin azaltılması
yardım çalışanlarının çalışmalarını yürütürken acil
durumdan etkilenen kişilerle kurdukları iletişimden,
kime, hangi yardımı, ne şekilde yapacağı noktasına
kadar gelen süreçte uygun şekilde bilgilendirilmesi
ve desteklenmesi

8. Eğitim:
- Travma ile ilgili eğitimlerde daha çok eyleme
yönelik,
- Etkilenenlerin kaçınma davranışlarını azaltması
konusunda cesaret verici,
- Travmatik anılarıyla uzlaşmasını sağlayıcı,
- Duruma uygun olarak olması beklenen psikolojik
tepkilerin neler olduğunun aktarılması
- Toplumun
afetlere
yönelik
genel
olarak
güçlendirilmesi amaçları ön plana çıkarılmaktadır
(ISTSS, 2003; Seynaeve, 2001; Turpin et al. 2005).

AFET

Alarm
Psiko Sosyal Hizmet
Müdahalesi
İhtiyaç Tespiti

Psikolojik İlk
Yardım

Koordinasyon ve İşbirliği

AKUT
DÖNEM

Orta ve Uzun Dönem Psiko Sosyal
Hizmet Müdahale Planının
Oluşturulması

Bilgi Merkezi Kurma Çalışana
Destek

Sevk ve Yönlendirme

Müdahale Sürecinin Sonlanması
İZLEME VE DEĞERLENDİRME

ORTA
/UZUN
DÖNEM

Tsunami ve Pakistan Depremlerinin
Psikososyal Destek Faaliyetleri İçin
Önemi Nedir?

Türk Kızılayı’na Genel Bakış

Türk Kızılayı
“Uluslararası Kızılay Kızılhaç
Dernekleri Federasyonu”na
üye 186 Ulusal Dernekten
biridir.

ICRC

“ULUSAL DERNEKLER”
ULUSLAR ARASI İNSACIL
HUKUKTAN ALMIŞ
OLDUĞU GÜÇLE
İNSANLIĞIN HİZMETİNDE
OLAN DEVLETTEN
BAĞIMSIZ ÇALIŞAN İNSANİ
YARDIM KURULUŞLARIDIR.

‘Türk Kızılayı’ 11 Haziran 1868 “ Osmanlı
Yaralı ve Hasta Askerlere
Yardım Cemiyeti " olarak kurulmuş, 1947’de bugünki adını
alarak çalışmalarına devam etmektedir.

2000 yılından bu yana uluslararası platformda toplam 80 ülkeye
insani yardım ulaştırmıştır.

Afetlere Genel Bakış Açısı
PAKİSTAN
-

8 Ekim 2005’de merkez üssü Pakistan idaresi altındaki
Keşmir bölgesi
Bölgede 18 yaşına kadar nüfus kayıtları tutulmadığı
için kayıplarla ilgili rakamların resmi rakamlardan çok
daha yüksek olduğu tahmin edilmektedir. Resmi
kayıtlara göre ölü ve yaralı sayısı
Ölü Sayısı : 73.331
Yaralı Sayısı : 69.392
Evsiz Sayısı : 2.800.000

Afetlere Genel Bakış Açısı
ENDONEZYA
-

26 Aralık 2004

-

11 Ülke

-

280.000 Can Kaybı

-

2.200.000 Evsiz insan

Endonezya İnsani Yardım Operasyonu

TSUNAMİ OPERASYONU
Türkiye’nin en büyük insani
yardım operasyonlarından
biridir ve kapasite geliştirme
projeleri arasında yer
almaktadır…

AKUT DÖNEM :
Acil barınak, gıda, sağlık,
psiko-sosyal destek ve
su sanitasyon hizmetleri
REHABİLİTASYON
DÖNEMİ :
• 1052 kalıcı konut,
•4 okul binası,
•Toplum Merkezi,
•3 caminin onarımı,
• ve Sağlık Merkezi inşası

1. Endonezya 8 uzman psikososyal personeli ve 10 yerel psikolog olmak
üzere toplam 18 uzman personel tarafından gerçekleştirilmiş ve
Psikososyal Destek Programı, 26.12.2004 tarihinde Endonezya/Aceh
bölgesinde meydana gelen deprem ve tsunami sonrasında başlatılmıştır.
2. Afetin hemen ardından gelen dönemde 18 kampta toplamda 13.793
kişiye ulaşılmıştır.
3. Türk Kızılayı`nın çalışmalarına 300 gönüllü aktif olarak katılmıştır.

Kamplarda; toplumun, afet nedeniyle ortaya çıkan davranışsal ve psikolojik
sorunlarla baş edebilmesine destek olmak üzere bireysel danışmanlık ve
yönlendirme, grup görüşmeleri, psikolojik ilk yardım, eğitimler,
sosyal aktivite ve projeler şeklinde psikososyal müdahaleler yürütülmüştür.

4. Program, 26.12.2006 tarihinde resmi açılışı yapılan Sultan 2. Selim
Aceh Toplum Merkezi bünyesinde ve Endonezya NAD Kızılhaçı
yapısı altında halen sürdürülmektedir.
5. Açılışından bu yana toplum merkezinde yapılan etkinliklere katılan
kişi sayısı 14.968’dir.
6. 2009 yılında Sultan 2. Selim Toplum Merkezinde gelir getirici
aktiviteler kapsamında toplamda 83 sivil toplum kuruluşu, kamu
kurum/kuruluşu ve üniversite ile çalışılmıştır.

TÜRK KIZILAYI’NIN EN BÜYÜK
İNSANİ YARDIM OPERASYONU
ACİL DÖNEMDE;
55.000 ton yardım malzemesi
60.000 ilaç,
14.500 barınma ünitesi,
2.500.000 yararlanıcı…

PAKİSTAN KIZILAYI
KAPASİTE GELİŞTİRME PROJESİ

PAKİSTAN PSİKOSOSYAL FAALİYETLER
2005- 2009
Bireysel ve Grup Çalışmalarında Ulaşılan

Kişi Sayısı
20.960

TSUNAMİ VE PAKİSTAN DEPREMİNİN ÖNEMİ
-

Türk Kızılayı’nın operasyonel deneyimini
arttırmıştır.
Kapasite arttırma projelerine yönelim
artmıştır.
Türkiye yardım alan ülke konumundan yardım
eden ülke konumuna geçmiştir.
Bölgesinde güçlü bir Kızılay oluşmuştur.
Psikososyal destek faaliyetlerinin yapılanma
esasları tanımlanmıştır.

AFET YÖNETİMİNDE BİR İŞBİRLİĞİ MODELİ
‘Afetlerde Psiksosyal Hizmetler Birliği’

Oluşumun Tarihçesi ve Üyeleri
SOSYAL HİZMETLER ve ÇOCUK ESİRGEME KURUMU
HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ

TÜRK PSİKOLOGLAR DERNEĞİ
SOSYAL HİZMET UZMANLARI DERNEĞİ

Afetlerde
Psikososyal
Hizmetler
Birliği

TÜRKİYE PSİKİYATRİ DERNEĞİ
ÇOCUK ve GENÇLİK RUH SAĞLIĞI DERNEĞİ

TÜRK PSİKOLOJİK DANIŞMA ve REHBERLİK DERNEĞİ

Psikososyal Hizmetler konusunda afetlerde ve
olağan dönemde psikososyal hizmetlerin
geliştirilmesi yönünde karşılıklı hak ve sorumlulukları
belirlemek üzere hazırlanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”
Türkiye Kızılay Derneği, Türk Psikologlar Derneği,
Türkiye Psikiyatri Derneği, Türk Tabipler Birliği,
İstanbul ODTÜ Mezunları Derneği ile Ankara ODTÜ
Mezunları Derneği temsilcilerinin katılımıyla
imzalanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
• 11 Haziran 2005’te imzalanan bu protokol ile “işbirliğinin amacı,
hizmet alanları ve kuruluşların yetki ve sorumlulukları”
belirlenmiştir.

• Bu protokolün son maddesi
“Uzmanlık alanlarıyla ilgili olarak Kızılay ile ortak proje üretecek
olan taraf Sivil Toplum Kuruluşlarıyla projeye ilişkin Alt Teknik
Protokoller imzalayabileceklerdir.” bilgisi bulunmaktadır.

11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”nün ek
protokolü olan
“Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği Protokolü” tüm
derneklerin ortak kararı ile 16.08.2006 tarihinde
taraflarca imzalanmıştır.
Genel Sekretaryası Derneğimiz tarafından
yürütülmektedir.

APHB’nin önemi

MÜDAHALE SİSTEMİ

müdahale

MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE

MÜDAHALE
MÜDAHALE

müdahale

GENEL İLGİSİZLİK

İÇ UNSURLARIN
KISA İLGİSİ
Normal hayata dönüş

ICRC

IFRC

NATO

bagışçılar

hükümet

WFP

UNHCR

basın

OCHAyönetimler
Yerel

basın

UNICEF

basın

UNDP

mülteciler/
afet yaşamış
topluluklar

Ulusal ve yerel

STK

basın

basın

diğer UN
örgütleri
basın

Kızılay
Uluslar arası
NGOs

Hükümetler arası
organizasyonlar

military
Askeri
unsurlar

Bunu koordine edebilir misiniz?

Dünyanın her yerinde insanlar afetlere karşı hazırlıklı olma
konusundaki bilgilerinin çoğunu afetten hemen sonraki 6 ay
ile 2 yıl sonra öğrenmektedir.
Japon grup İstanbul’da bir Türk yatakhanesinde
kalıyorlardır. Depremden sonra Japonlar ve Türkler
merdivenlerde karşılaştı. Türkler aşağıya, Japonlar
yukarıya koşuyordu.
M.Petal. Afetlere karşı hazırlık için uygulanan yerel toplum organizasyonu becerileri syf
31-32

• Afetin doğası gereği yaşanan karmaşaya karşı
planlı ve örgütlü bir hazırlık adına atılmış bir
adım
• Mesleki örgütlenme alanında eksiklerin
giderilmesi adına atılan bir adım
• Acil durumlara özgü mekanizmaların
tanımlanması adına bir örnek

• Ülke genelinde etkili/sürdürülebilir programlar ortaya koymak
mümkün mü?
• Çalışacak gönüllülerin temini konusunda yaşanan sıkıntıların
giderilmesi mümkün mü?
• Ortak anlayışa sahip bir platform olabilecek mi?
• Maddi kaynakların temini nasıl sağlanacak?
• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’nın yeni yapılanması
içerisinde sivil toplum kendine yer edinebilecek mi?

[email protected]
[email protected]


Slide 16

“AFETLERDE PSİKOSOSYAL DESTEK
HİZMET İLKELERİ: TSUNAMİ VE
PAKİSTAN DENEYİMİNDEN
GÜNÜMÜZE”
Nisan 2010
Eylen ŞAVUR

İçerik
• Psikososyal Destek
• Hizmet İlkeleri
• Tsunami ve Pakistan Depremi
• Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği

PSİKOSOSYAL
DESTEK
HİZMETLERİNİN
YÜRÜTÜLDÜĞÜ
BAZI AFETLER

1999 Marmara Depremleri
2002 Afyon Depremi
2003 Irak/Silopi İnsani Yardım Operasyonu
2003 İstanbul Bombalama Eylemi
2003 Bingöl Depremi
2004 Tsunami-Endonezya/ Sri Lanka
2005 Pakistan Depremi
2006 Batman Sel
2006 Elazığ Deprem
2007 İzmir Trafik Kazası
2007 Ankara/Anafartalar Bombalama Eylemi
2008 İstanbul/Güngören Terör Olayı
2009 Mardin Şiddet Olayı
2009 Marmara Seli
2010 Elazığ Depremi

Psikososyal;
Kelime anlamıyla birbirini sürekli
etkileyen psikolojik ve sosyal etkilerin
hareketli ilişkisi, anlamına gelir.
(Inter-Agency Guiding Principles, 2005)

Afetlerde psikososyal destek hizmetleri;
Afet sonrası ortaya çıkabilecek psikolojik uyumsuzlukların/
bozuklukların önlenmesi, aile ve toplum düzeyinde ilişkilerin
kurulması ve geliştirilmesi, etkilenenlerin ‘normal’ ya da yeni
yaşamlarına geri dönmesi sürecinde birey, aile ve toplumun
kendi kapasitelerini fark etmeleri ve güçlenmeleri, ayrıca
ileride ortaya çıkabilecek afetlerle başa çıkmaları amacıyla afet
döngüsünün her aşamasında düzenlenen çok disiplinli
hizmetler bütünüdür.
(Reyes, 2006a; Reyes ve Elhai, 2004; Seynaeve, 2001; Türk Kızılayı, 2008).

Afetlere maruz kalmak sadece etkilenenler için değil
aynı zamanda toplum içinde oldukça ağır yükler getirir.
(ISTSS, 2003).

Bu çerçevede programlanan afetlerde psikososyal
hizmetlerin iki temel bakış açısı vardır;
Birincisi afetten etkilenen toplumu yeniden inşa
etmek ve toplum kaynaklarını tekrar işler hale
getirmek,
İkincisi etkilenen bireylere müdahale etmek ve
psikolojik bozuklukların ortaya çıkışını önlemektir
(IASC, 2007).

PSİKOSOSYAL DESTEK
Psikolojik ya da psikiyatrik tedavi değildir.
Ruhsal bozukluklar ya da ciddi fiziksel
rahatsızlıklar konusunda bir danışmanlık ya da
terapi değildir.

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
1.İhtiyaç ve Kaynak Değerlendirmesi:

-

Mağdurların etkilenme dereceleri ve şekilleri,
İçinde bulundukları sorunlar ve ihtiyaçlar,
Toplumda var olan kaynak kişi/ kurumlar, bunların
çalışma şekilleri,
Var olan hizmetler ve sunuluş şekilleri
Uygulanacak
müdahale
etkinliklerinin
ana
hatlarıyla oluşturulması

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
2.Psikolojik İlk Yardım

-

İhtiyaç ve kaynak değerlendirilmesi ile eş zamanlı
ya da hemen ardından başlar.
Psikolojik ilk yardım, kişilerin duygularını ve
yaşadıklarını ifade etmelerine olanak sunarak
rahatlamalarını sağlamayı ve acil durumlara
yönelik psikolojik bilgilerin etkilenen kişilere
iletilmesi aracılığıyla kişilerin yaşadıklarını ve
hissettiklerini anlamlandırmalarına yardımcı olmayı
hedefler (IFRC, 2009).

3. Toplumu Harekete Geçirme:
Toplumu harekete geçirmede temel felsefe bireyin kendi
kendine yardım edebilme becerisini artırmaktır.
4. Sevk Etme ve Yönlendirme:
Ruh sağlığı çalışanlarının, sahada yaptıkları danışmanlık
ve tespit görüşmelerinde beklenti düzeyini artırmadan,
kısa, duygusal olarak destekleyici, yararlı ve dinamik
bir ilişki kurmaları gerektiği unutulmamalıdır. Bu
doğrultuda zaman zaman alışık olunan klinik
görüşmeler ve çalışma tarzlarından farklı olarak
görünebilirliği yüksek sosyal hizmet kapsamında
çalışmalar yapılması gerekmektedir (Önder E., 2008).

5. Sürdürülebilir- Uzun Dönem
Çalışmaların/Projelerin Planlaması
6. Bilgi Merkezi Oluşturma
Bilginin ihtiyaç duyan herkesle paylaşıldığı, ihtiyaçların ve
kaynakların buluştuğu, kolay ulaşılabilir ve
kullanılabilir bir hizmet sunulması hedeflenmektedir.

7. Çalışana Destek:
-

Yardım çalışanlarına yapılan müdahaledir.
Yardım çalışmaları sırasında kullanılacak bilgilerin
iletilmesi,
Yardım çalışanları için paylaşım ve destek
toplantıları düzenlenmesi,
Çalışanları
etkileyen
olumsuz
faktörlerin
belirlenmesi ve bu faktörlerin etkilerinin azaltılması
yardım çalışanlarının çalışmalarını yürütürken acil
durumdan etkilenen kişilerle kurdukları iletişimden,
kime, hangi yardımı, ne şekilde yapacağı noktasına
kadar gelen süreçte uygun şekilde bilgilendirilmesi
ve desteklenmesi

8. Eğitim:
- Travma ile ilgili eğitimlerde daha çok eyleme
yönelik,
- Etkilenenlerin kaçınma davranışlarını azaltması
konusunda cesaret verici,
- Travmatik anılarıyla uzlaşmasını sağlayıcı,
- Duruma uygun olarak olması beklenen psikolojik
tepkilerin neler olduğunun aktarılması
- Toplumun
afetlere
yönelik
genel
olarak
güçlendirilmesi amaçları ön plana çıkarılmaktadır
(ISTSS, 2003; Seynaeve, 2001; Turpin et al. 2005).

AFET

Alarm
Psiko Sosyal Hizmet
Müdahalesi
İhtiyaç Tespiti

Psikolojik İlk
Yardım

Koordinasyon ve İşbirliği

AKUT
DÖNEM

Orta ve Uzun Dönem Psiko Sosyal
Hizmet Müdahale Planının
Oluşturulması

Bilgi Merkezi Kurma Çalışana
Destek

Sevk ve Yönlendirme

Müdahale Sürecinin Sonlanması
İZLEME VE DEĞERLENDİRME

ORTA
/UZUN
DÖNEM

Tsunami ve Pakistan Depremlerinin
Psikososyal Destek Faaliyetleri İçin
Önemi Nedir?

Türk Kızılayı’na Genel Bakış

Türk Kızılayı
“Uluslararası Kızılay Kızılhaç
Dernekleri Federasyonu”na
üye 186 Ulusal Dernekten
biridir.

ICRC

“ULUSAL DERNEKLER”
ULUSLAR ARASI İNSACIL
HUKUKTAN ALMIŞ
OLDUĞU GÜÇLE
İNSANLIĞIN HİZMETİNDE
OLAN DEVLETTEN
BAĞIMSIZ ÇALIŞAN İNSANİ
YARDIM KURULUŞLARIDIR.

‘Türk Kızılayı’ 11 Haziran 1868 “ Osmanlı
Yaralı ve Hasta Askerlere
Yardım Cemiyeti " olarak kurulmuş, 1947’de bugünki adını
alarak çalışmalarına devam etmektedir.

2000 yılından bu yana uluslararası platformda toplam 80 ülkeye
insani yardım ulaştırmıştır.

Afetlere Genel Bakış Açısı
PAKİSTAN
-

8 Ekim 2005’de merkez üssü Pakistan idaresi altındaki
Keşmir bölgesi
Bölgede 18 yaşına kadar nüfus kayıtları tutulmadığı
için kayıplarla ilgili rakamların resmi rakamlardan çok
daha yüksek olduğu tahmin edilmektedir. Resmi
kayıtlara göre ölü ve yaralı sayısı
Ölü Sayısı : 73.331
Yaralı Sayısı : 69.392
Evsiz Sayısı : 2.800.000

Afetlere Genel Bakış Açısı
ENDONEZYA
-

26 Aralık 2004

-

11 Ülke

-

280.000 Can Kaybı

-

2.200.000 Evsiz insan

Endonezya İnsani Yardım Operasyonu

TSUNAMİ OPERASYONU
Türkiye’nin en büyük insani
yardım operasyonlarından
biridir ve kapasite geliştirme
projeleri arasında yer
almaktadır…

AKUT DÖNEM :
Acil barınak, gıda, sağlık,
psiko-sosyal destek ve
su sanitasyon hizmetleri
REHABİLİTASYON
DÖNEMİ :
• 1052 kalıcı konut,
•4 okul binası,
•Toplum Merkezi,
•3 caminin onarımı,
• ve Sağlık Merkezi inşası

1. Endonezya 8 uzman psikososyal personeli ve 10 yerel psikolog olmak
üzere toplam 18 uzman personel tarafından gerçekleştirilmiş ve
Psikososyal Destek Programı, 26.12.2004 tarihinde Endonezya/Aceh
bölgesinde meydana gelen deprem ve tsunami sonrasında başlatılmıştır.
2. Afetin hemen ardından gelen dönemde 18 kampta toplamda 13.793
kişiye ulaşılmıştır.
3. Türk Kızılayı`nın çalışmalarına 300 gönüllü aktif olarak katılmıştır.

Kamplarda; toplumun, afet nedeniyle ortaya çıkan davranışsal ve psikolojik
sorunlarla baş edebilmesine destek olmak üzere bireysel danışmanlık ve
yönlendirme, grup görüşmeleri, psikolojik ilk yardım, eğitimler,
sosyal aktivite ve projeler şeklinde psikososyal müdahaleler yürütülmüştür.

4. Program, 26.12.2006 tarihinde resmi açılışı yapılan Sultan 2. Selim
Aceh Toplum Merkezi bünyesinde ve Endonezya NAD Kızılhaçı
yapısı altında halen sürdürülmektedir.
5. Açılışından bu yana toplum merkezinde yapılan etkinliklere katılan
kişi sayısı 14.968’dir.
6. 2009 yılında Sultan 2. Selim Toplum Merkezinde gelir getirici
aktiviteler kapsamında toplamda 83 sivil toplum kuruluşu, kamu
kurum/kuruluşu ve üniversite ile çalışılmıştır.

TÜRK KIZILAYI’NIN EN BÜYÜK
İNSANİ YARDIM OPERASYONU
ACİL DÖNEMDE;
55.000 ton yardım malzemesi
60.000 ilaç,
14.500 barınma ünitesi,
2.500.000 yararlanıcı…

PAKİSTAN KIZILAYI
KAPASİTE GELİŞTİRME PROJESİ

PAKİSTAN PSİKOSOSYAL FAALİYETLER
2005- 2009
Bireysel ve Grup Çalışmalarında Ulaşılan

Kişi Sayısı
20.960

TSUNAMİ VE PAKİSTAN DEPREMİNİN ÖNEMİ
-

Türk Kızılayı’nın operasyonel deneyimini
arttırmıştır.
Kapasite arttırma projelerine yönelim
artmıştır.
Türkiye yardım alan ülke konumundan yardım
eden ülke konumuna geçmiştir.
Bölgesinde güçlü bir Kızılay oluşmuştur.
Psikososyal destek faaliyetlerinin yapılanma
esasları tanımlanmıştır.

AFET YÖNETİMİNDE BİR İŞBİRLİĞİ MODELİ
‘Afetlerde Psiksosyal Hizmetler Birliği’

Oluşumun Tarihçesi ve Üyeleri
SOSYAL HİZMETLER ve ÇOCUK ESİRGEME KURUMU
HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ

TÜRK PSİKOLOGLAR DERNEĞİ
SOSYAL HİZMET UZMANLARI DERNEĞİ

Afetlerde
Psikososyal
Hizmetler
Birliği

TÜRKİYE PSİKİYATRİ DERNEĞİ
ÇOCUK ve GENÇLİK RUH SAĞLIĞI DERNEĞİ

TÜRK PSİKOLOJİK DANIŞMA ve REHBERLİK DERNEĞİ

Psikososyal Hizmetler konusunda afetlerde ve
olağan dönemde psikososyal hizmetlerin
geliştirilmesi yönünde karşılıklı hak ve sorumlulukları
belirlemek üzere hazırlanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”
Türkiye Kızılay Derneği, Türk Psikologlar Derneği,
Türkiye Psikiyatri Derneği, Türk Tabipler Birliği,
İstanbul ODTÜ Mezunları Derneği ile Ankara ODTÜ
Mezunları Derneği temsilcilerinin katılımıyla
imzalanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
• 11 Haziran 2005’te imzalanan bu protokol ile “işbirliğinin amacı,
hizmet alanları ve kuruluşların yetki ve sorumlulukları”
belirlenmiştir.

• Bu protokolün son maddesi
“Uzmanlık alanlarıyla ilgili olarak Kızılay ile ortak proje üretecek
olan taraf Sivil Toplum Kuruluşlarıyla projeye ilişkin Alt Teknik
Protokoller imzalayabileceklerdir.” bilgisi bulunmaktadır.

11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”nün ek
protokolü olan
“Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği Protokolü” tüm
derneklerin ortak kararı ile 16.08.2006 tarihinde
taraflarca imzalanmıştır.
Genel Sekretaryası Derneğimiz tarafından
yürütülmektedir.

APHB’nin önemi

MÜDAHALE SİSTEMİ

müdahale

MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE

MÜDAHALE
MÜDAHALE

müdahale

GENEL İLGİSİZLİK

İÇ UNSURLARIN
KISA İLGİSİ
Normal hayata dönüş

ICRC

IFRC

NATO

bagışçılar

hükümet

WFP

UNHCR

basın

OCHAyönetimler
Yerel

basın

UNICEF

basın

UNDP

mülteciler/
afet yaşamış
topluluklar

Ulusal ve yerel

STK

basın

basın

diğer UN
örgütleri
basın

Kızılay
Uluslar arası
NGOs

Hükümetler arası
organizasyonlar

military
Askeri
unsurlar

Bunu koordine edebilir misiniz?

Dünyanın her yerinde insanlar afetlere karşı hazırlıklı olma
konusundaki bilgilerinin çoğunu afetten hemen sonraki 6 ay
ile 2 yıl sonra öğrenmektedir.
Japon grup İstanbul’da bir Türk yatakhanesinde
kalıyorlardır. Depremden sonra Japonlar ve Türkler
merdivenlerde karşılaştı. Türkler aşağıya, Japonlar
yukarıya koşuyordu.
M.Petal. Afetlere karşı hazırlık için uygulanan yerel toplum organizasyonu becerileri syf
31-32

• Afetin doğası gereği yaşanan karmaşaya karşı
planlı ve örgütlü bir hazırlık adına atılmış bir
adım
• Mesleki örgütlenme alanında eksiklerin
giderilmesi adına atılan bir adım
• Acil durumlara özgü mekanizmaların
tanımlanması adına bir örnek

• Ülke genelinde etkili/sürdürülebilir programlar ortaya koymak
mümkün mü?
• Çalışacak gönüllülerin temini konusunda yaşanan sıkıntıların
giderilmesi mümkün mü?
• Ortak anlayışa sahip bir platform olabilecek mi?
• Maddi kaynakların temini nasıl sağlanacak?
• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’nın yeni yapılanması
içerisinde sivil toplum kendine yer edinebilecek mi?

[email protected]
[email protected]


Slide 17

“AFETLERDE PSİKOSOSYAL DESTEK
HİZMET İLKELERİ: TSUNAMİ VE
PAKİSTAN DENEYİMİNDEN
GÜNÜMÜZE”
Nisan 2010
Eylen ŞAVUR

İçerik
• Psikososyal Destek
• Hizmet İlkeleri
• Tsunami ve Pakistan Depremi
• Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği

PSİKOSOSYAL
DESTEK
HİZMETLERİNİN
YÜRÜTÜLDÜĞÜ
BAZI AFETLER

1999 Marmara Depremleri
2002 Afyon Depremi
2003 Irak/Silopi İnsani Yardım Operasyonu
2003 İstanbul Bombalama Eylemi
2003 Bingöl Depremi
2004 Tsunami-Endonezya/ Sri Lanka
2005 Pakistan Depremi
2006 Batman Sel
2006 Elazığ Deprem
2007 İzmir Trafik Kazası
2007 Ankara/Anafartalar Bombalama Eylemi
2008 İstanbul/Güngören Terör Olayı
2009 Mardin Şiddet Olayı
2009 Marmara Seli
2010 Elazığ Depremi

Psikososyal;
Kelime anlamıyla birbirini sürekli
etkileyen psikolojik ve sosyal etkilerin
hareketli ilişkisi, anlamına gelir.
(Inter-Agency Guiding Principles, 2005)

Afetlerde psikososyal destek hizmetleri;
Afet sonrası ortaya çıkabilecek psikolojik uyumsuzlukların/
bozuklukların önlenmesi, aile ve toplum düzeyinde ilişkilerin
kurulması ve geliştirilmesi, etkilenenlerin ‘normal’ ya da yeni
yaşamlarına geri dönmesi sürecinde birey, aile ve toplumun
kendi kapasitelerini fark etmeleri ve güçlenmeleri, ayrıca
ileride ortaya çıkabilecek afetlerle başa çıkmaları amacıyla afet
döngüsünün her aşamasında düzenlenen çok disiplinli
hizmetler bütünüdür.
(Reyes, 2006a; Reyes ve Elhai, 2004; Seynaeve, 2001; Türk Kızılayı, 2008).

Afetlere maruz kalmak sadece etkilenenler için değil
aynı zamanda toplum içinde oldukça ağır yükler getirir.
(ISTSS, 2003).

Bu çerçevede programlanan afetlerde psikososyal
hizmetlerin iki temel bakış açısı vardır;
Birincisi afetten etkilenen toplumu yeniden inşa
etmek ve toplum kaynaklarını tekrar işler hale
getirmek,
İkincisi etkilenen bireylere müdahale etmek ve
psikolojik bozuklukların ortaya çıkışını önlemektir
(IASC, 2007).

PSİKOSOSYAL DESTEK
Psikolojik ya da psikiyatrik tedavi değildir.
Ruhsal bozukluklar ya da ciddi fiziksel
rahatsızlıklar konusunda bir danışmanlık ya da
terapi değildir.

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
1.İhtiyaç ve Kaynak Değerlendirmesi:

-

Mağdurların etkilenme dereceleri ve şekilleri,
İçinde bulundukları sorunlar ve ihtiyaçlar,
Toplumda var olan kaynak kişi/ kurumlar, bunların
çalışma şekilleri,
Var olan hizmetler ve sunuluş şekilleri
Uygulanacak
müdahale
etkinliklerinin
ana
hatlarıyla oluşturulması

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
2.Psikolojik İlk Yardım

-

İhtiyaç ve kaynak değerlendirilmesi ile eş zamanlı
ya da hemen ardından başlar.
Psikolojik ilk yardım, kişilerin duygularını ve
yaşadıklarını ifade etmelerine olanak sunarak
rahatlamalarını sağlamayı ve acil durumlara
yönelik psikolojik bilgilerin etkilenen kişilere
iletilmesi aracılığıyla kişilerin yaşadıklarını ve
hissettiklerini anlamlandırmalarına yardımcı olmayı
hedefler (IFRC, 2009).

3. Toplumu Harekete Geçirme:
Toplumu harekete geçirmede temel felsefe bireyin kendi
kendine yardım edebilme becerisini artırmaktır.
4. Sevk Etme ve Yönlendirme:
Ruh sağlığı çalışanlarının, sahada yaptıkları danışmanlık
ve tespit görüşmelerinde beklenti düzeyini artırmadan,
kısa, duygusal olarak destekleyici, yararlı ve dinamik
bir ilişki kurmaları gerektiği unutulmamalıdır. Bu
doğrultuda zaman zaman alışık olunan klinik
görüşmeler ve çalışma tarzlarından farklı olarak
görünebilirliği yüksek sosyal hizmet kapsamında
çalışmalar yapılması gerekmektedir (Önder E., 2008).

5. Sürdürülebilir- Uzun Dönem
Çalışmaların/Projelerin Planlaması
6. Bilgi Merkezi Oluşturma
Bilginin ihtiyaç duyan herkesle paylaşıldığı, ihtiyaçların ve
kaynakların buluştuğu, kolay ulaşılabilir ve
kullanılabilir bir hizmet sunulması hedeflenmektedir.

7. Çalışana Destek:
-

Yardım çalışanlarına yapılan müdahaledir.
Yardım çalışmaları sırasında kullanılacak bilgilerin
iletilmesi,
Yardım çalışanları için paylaşım ve destek
toplantıları düzenlenmesi,
Çalışanları
etkileyen
olumsuz
faktörlerin
belirlenmesi ve bu faktörlerin etkilerinin azaltılması
yardım çalışanlarının çalışmalarını yürütürken acil
durumdan etkilenen kişilerle kurdukları iletişimden,
kime, hangi yardımı, ne şekilde yapacağı noktasına
kadar gelen süreçte uygun şekilde bilgilendirilmesi
ve desteklenmesi

8. Eğitim:
- Travma ile ilgili eğitimlerde daha çok eyleme
yönelik,
- Etkilenenlerin kaçınma davranışlarını azaltması
konusunda cesaret verici,
- Travmatik anılarıyla uzlaşmasını sağlayıcı,
- Duruma uygun olarak olması beklenen psikolojik
tepkilerin neler olduğunun aktarılması
- Toplumun
afetlere
yönelik
genel
olarak
güçlendirilmesi amaçları ön plana çıkarılmaktadır
(ISTSS, 2003; Seynaeve, 2001; Turpin et al. 2005).

AFET

Alarm
Psiko Sosyal Hizmet
Müdahalesi
İhtiyaç Tespiti

Psikolojik İlk
Yardım

Koordinasyon ve İşbirliği

AKUT
DÖNEM

Orta ve Uzun Dönem Psiko Sosyal
Hizmet Müdahale Planının
Oluşturulması

Bilgi Merkezi Kurma Çalışana
Destek

Sevk ve Yönlendirme

Müdahale Sürecinin Sonlanması
İZLEME VE DEĞERLENDİRME

ORTA
/UZUN
DÖNEM

Tsunami ve Pakistan Depremlerinin
Psikososyal Destek Faaliyetleri İçin
Önemi Nedir?

Türk Kızılayı’na Genel Bakış

Türk Kızılayı
“Uluslararası Kızılay Kızılhaç
Dernekleri Federasyonu”na
üye 186 Ulusal Dernekten
biridir.

ICRC

“ULUSAL DERNEKLER”
ULUSLAR ARASI İNSACIL
HUKUKTAN ALMIŞ
OLDUĞU GÜÇLE
İNSANLIĞIN HİZMETİNDE
OLAN DEVLETTEN
BAĞIMSIZ ÇALIŞAN İNSANİ
YARDIM KURULUŞLARIDIR.

‘Türk Kızılayı’ 11 Haziran 1868 “ Osmanlı
Yaralı ve Hasta Askerlere
Yardım Cemiyeti " olarak kurulmuş, 1947’de bugünki adını
alarak çalışmalarına devam etmektedir.

2000 yılından bu yana uluslararası platformda toplam 80 ülkeye
insani yardım ulaştırmıştır.

Afetlere Genel Bakış Açısı
PAKİSTAN
-

8 Ekim 2005’de merkez üssü Pakistan idaresi altındaki
Keşmir bölgesi
Bölgede 18 yaşına kadar nüfus kayıtları tutulmadığı
için kayıplarla ilgili rakamların resmi rakamlardan çok
daha yüksek olduğu tahmin edilmektedir. Resmi
kayıtlara göre ölü ve yaralı sayısı
Ölü Sayısı : 73.331
Yaralı Sayısı : 69.392
Evsiz Sayısı : 2.800.000

Afetlere Genel Bakış Açısı
ENDONEZYA
-

26 Aralık 2004

-

11 Ülke

-

280.000 Can Kaybı

-

2.200.000 Evsiz insan

Endonezya İnsani Yardım Operasyonu

TSUNAMİ OPERASYONU
Türkiye’nin en büyük insani
yardım operasyonlarından
biridir ve kapasite geliştirme
projeleri arasında yer
almaktadır…

AKUT DÖNEM :
Acil barınak, gıda, sağlık,
psiko-sosyal destek ve
su sanitasyon hizmetleri
REHABİLİTASYON
DÖNEMİ :
• 1052 kalıcı konut,
•4 okul binası,
•Toplum Merkezi,
•3 caminin onarımı,
• ve Sağlık Merkezi inşası

1. Endonezya 8 uzman psikososyal personeli ve 10 yerel psikolog olmak
üzere toplam 18 uzman personel tarafından gerçekleştirilmiş ve
Psikososyal Destek Programı, 26.12.2004 tarihinde Endonezya/Aceh
bölgesinde meydana gelen deprem ve tsunami sonrasında başlatılmıştır.
2. Afetin hemen ardından gelen dönemde 18 kampta toplamda 13.793
kişiye ulaşılmıştır.
3. Türk Kızılayı`nın çalışmalarına 300 gönüllü aktif olarak katılmıştır.

Kamplarda; toplumun, afet nedeniyle ortaya çıkan davranışsal ve psikolojik
sorunlarla baş edebilmesine destek olmak üzere bireysel danışmanlık ve
yönlendirme, grup görüşmeleri, psikolojik ilk yardım, eğitimler,
sosyal aktivite ve projeler şeklinde psikososyal müdahaleler yürütülmüştür.

4. Program, 26.12.2006 tarihinde resmi açılışı yapılan Sultan 2. Selim
Aceh Toplum Merkezi bünyesinde ve Endonezya NAD Kızılhaçı
yapısı altında halen sürdürülmektedir.
5. Açılışından bu yana toplum merkezinde yapılan etkinliklere katılan
kişi sayısı 14.968’dir.
6. 2009 yılında Sultan 2. Selim Toplum Merkezinde gelir getirici
aktiviteler kapsamında toplamda 83 sivil toplum kuruluşu, kamu
kurum/kuruluşu ve üniversite ile çalışılmıştır.

TÜRK KIZILAYI’NIN EN BÜYÜK
İNSANİ YARDIM OPERASYONU
ACİL DÖNEMDE;
55.000 ton yardım malzemesi
60.000 ilaç,
14.500 barınma ünitesi,
2.500.000 yararlanıcı…

PAKİSTAN KIZILAYI
KAPASİTE GELİŞTİRME PROJESİ

PAKİSTAN PSİKOSOSYAL FAALİYETLER
2005- 2009
Bireysel ve Grup Çalışmalarında Ulaşılan

Kişi Sayısı
20.960

TSUNAMİ VE PAKİSTAN DEPREMİNİN ÖNEMİ
-

Türk Kızılayı’nın operasyonel deneyimini
arttırmıştır.
Kapasite arttırma projelerine yönelim
artmıştır.
Türkiye yardım alan ülke konumundan yardım
eden ülke konumuna geçmiştir.
Bölgesinde güçlü bir Kızılay oluşmuştur.
Psikososyal destek faaliyetlerinin yapılanma
esasları tanımlanmıştır.

AFET YÖNETİMİNDE BİR İŞBİRLİĞİ MODELİ
‘Afetlerde Psiksosyal Hizmetler Birliği’

Oluşumun Tarihçesi ve Üyeleri
SOSYAL HİZMETLER ve ÇOCUK ESİRGEME KURUMU
HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ

TÜRK PSİKOLOGLAR DERNEĞİ
SOSYAL HİZMET UZMANLARI DERNEĞİ

Afetlerde
Psikososyal
Hizmetler
Birliği

TÜRKİYE PSİKİYATRİ DERNEĞİ
ÇOCUK ve GENÇLİK RUH SAĞLIĞI DERNEĞİ

TÜRK PSİKOLOJİK DANIŞMA ve REHBERLİK DERNEĞİ

Psikososyal Hizmetler konusunda afetlerde ve
olağan dönemde psikososyal hizmetlerin
geliştirilmesi yönünde karşılıklı hak ve sorumlulukları
belirlemek üzere hazırlanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”
Türkiye Kızılay Derneği, Türk Psikologlar Derneği,
Türkiye Psikiyatri Derneği, Türk Tabipler Birliği,
İstanbul ODTÜ Mezunları Derneği ile Ankara ODTÜ
Mezunları Derneği temsilcilerinin katılımıyla
imzalanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
• 11 Haziran 2005’te imzalanan bu protokol ile “işbirliğinin amacı,
hizmet alanları ve kuruluşların yetki ve sorumlulukları”
belirlenmiştir.

• Bu protokolün son maddesi
“Uzmanlık alanlarıyla ilgili olarak Kızılay ile ortak proje üretecek
olan taraf Sivil Toplum Kuruluşlarıyla projeye ilişkin Alt Teknik
Protokoller imzalayabileceklerdir.” bilgisi bulunmaktadır.

11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”nün ek
protokolü olan
“Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği Protokolü” tüm
derneklerin ortak kararı ile 16.08.2006 tarihinde
taraflarca imzalanmıştır.
Genel Sekretaryası Derneğimiz tarafından
yürütülmektedir.

APHB’nin önemi

MÜDAHALE SİSTEMİ

müdahale

MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE

MÜDAHALE
MÜDAHALE

müdahale

GENEL İLGİSİZLİK

İÇ UNSURLARIN
KISA İLGİSİ
Normal hayata dönüş

ICRC

IFRC

NATO

bagışçılar

hükümet

WFP

UNHCR

basın

OCHAyönetimler
Yerel

basın

UNICEF

basın

UNDP

mülteciler/
afet yaşamış
topluluklar

Ulusal ve yerel

STK

basın

basın

diğer UN
örgütleri
basın

Kızılay
Uluslar arası
NGOs

Hükümetler arası
organizasyonlar

military
Askeri
unsurlar

Bunu koordine edebilir misiniz?

Dünyanın her yerinde insanlar afetlere karşı hazırlıklı olma
konusundaki bilgilerinin çoğunu afetten hemen sonraki 6 ay
ile 2 yıl sonra öğrenmektedir.
Japon grup İstanbul’da bir Türk yatakhanesinde
kalıyorlardır. Depremden sonra Japonlar ve Türkler
merdivenlerde karşılaştı. Türkler aşağıya, Japonlar
yukarıya koşuyordu.
M.Petal. Afetlere karşı hazırlık için uygulanan yerel toplum organizasyonu becerileri syf
31-32

• Afetin doğası gereği yaşanan karmaşaya karşı
planlı ve örgütlü bir hazırlık adına atılmış bir
adım
• Mesleki örgütlenme alanında eksiklerin
giderilmesi adına atılan bir adım
• Acil durumlara özgü mekanizmaların
tanımlanması adına bir örnek

• Ülke genelinde etkili/sürdürülebilir programlar ortaya koymak
mümkün mü?
• Çalışacak gönüllülerin temini konusunda yaşanan sıkıntıların
giderilmesi mümkün mü?
• Ortak anlayışa sahip bir platform olabilecek mi?
• Maddi kaynakların temini nasıl sağlanacak?
• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’nın yeni yapılanması
içerisinde sivil toplum kendine yer edinebilecek mi?

[email protected]
[email protected]


Slide 18

“AFETLERDE PSİKOSOSYAL DESTEK
HİZMET İLKELERİ: TSUNAMİ VE
PAKİSTAN DENEYİMİNDEN
GÜNÜMÜZE”
Nisan 2010
Eylen ŞAVUR

İçerik
• Psikososyal Destek
• Hizmet İlkeleri
• Tsunami ve Pakistan Depremi
• Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği

PSİKOSOSYAL
DESTEK
HİZMETLERİNİN
YÜRÜTÜLDÜĞÜ
BAZI AFETLER

1999 Marmara Depremleri
2002 Afyon Depremi
2003 Irak/Silopi İnsani Yardım Operasyonu
2003 İstanbul Bombalama Eylemi
2003 Bingöl Depremi
2004 Tsunami-Endonezya/ Sri Lanka
2005 Pakistan Depremi
2006 Batman Sel
2006 Elazığ Deprem
2007 İzmir Trafik Kazası
2007 Ankara/Anafartalar Bombalama Eylemi
2008 İstanbul/Güngören Terör Olayı
2009 Mardin Şiddet Olayı
2009 Marmara Seli
2010 Elazığ Depremi

Psikososyal;
Kelime anlamıyla birbirini sürekli
etkileyen psikolojik ve sosyal etkilerin
hareketli ilişkisi, anlamına gelir.
(Inter-Agency Guiding Principles, 2005)

Afetlerde psikososyal destek hizmetleri;
Afet sonrası ortaya çıkabilecek psikolojik uyumsuzlukların/
bozuklukların önlenmesi, aile ve toplum düzeyinde ilişkilerin
kurulması ve geliştirilmesi, etkilenenlerin ‘normal’ ya da yeni
yaşamlarına geri dönmesi sürecinde birey, aile ve toplumun
kendi kapasitelerini fark etmeleri ve güçlenmeleri, ayrıca
ileride ortaya çıkabilecek afetlerle başa çıkmaları amacıyla afet
döngüsünün her aşamasında düzenlenen çok disiplinli
hizmetler bütünüdür.
(Reyes, 2006a; Reyes ve Elhai, 2004; Seynaeve, 2001; Türk Kızılayı, 2008).

Afetlere maruz kalmak sadece etkilenenler için değil
aynı zamanda toplum içinde oldukça ağır yükler getirir.
(ISTSS, 2003).

Bu çerçevede programlanan afetlerde psikososyal
hizmetlerin iki temel bakış açısı vardır;
Birincisi afetten etkilenen toplumu yeniden inşa
etmek ve toplum kaynaklarını tekrar işler hale
getirmek,
İkincisi etkilenen bireylere müdahale etmek ve
psikolojik bozuklukların ortaya çıkışını önlemektir
(IASC, 2007).

PSİKOSOSYAL DESTEK
Psikolojik ya da psikiyatrik tedavi değildir.
Ruhsal bozukluklar ya da ciddi fiziksel
rahatsızlıklar konusunda bir danışmanlık ya da
terapi değildir.

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
1.İhtiyaç ve Kaynak Değerlendirmesi:

-

Mağdurların etkilenme dereceleri ve şekilleri,
İçinde bulundukları sorunlar ve ihtiyaçlar,
Toplumda var olan kaynak kişi/ kurumlar, bunların
çalışma şekilleri,
Var olan hizmetler ve sunuluş şekilleri
Uygulanacak
müdahale
etkinliklerinin
ana
hatlarıyla oluşturulması

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
2.Psikolojik İlk Yardım

-

İhtiyaç ve kaynak değerlendirilmesi ile eş zamanlı
ya da hemen ardından başlar.
Psikolojik ilk yardım, kişilerin duygularını ve
yaşadıklarını ifade etmelerine olanak sunarak
rahatlamalarını sağlamayı ve acil durumlara
yönelik psikolojik bilgilerin etkilenen kişilere
iletilmesi aracılığıyla kişilerin yaşadıklarını ve
hissettiklerini anlamlandırmalarına yardımcı olmayı
hedefler (IFRC, 2009).

3. Toplumu Harekete Geçirme:
Toplumu harekete geçirmede temel felsefe bireyin kendi
kendine yardım edebilme becerisini artırmaktır.
4. Sevk Etme ve Yönlendirme:
Ruh sağlığı çalışanlarının, sahada yaptıkları danışmanlık
ve tespit görüşmelerinde beklenti düzeyini artırmadan,
kısa, duygusal olarak destekleyici, yararlı ve dinamik
bir ilişki kurmaları gerektiği unutulmamalıdır. Bu
doğrultuda zaman zaman alışık olunan klinik
görüşmeler ve çalışma tarzlarından farklı olarak
görünebilirliği yüksek sosyal hizmet kapsamında
çalışmalar yapılması gerekmektedir (Önder E., 2008).

5. Sürdürülebilir- Uzun Dönem
Çalışmaların/Projelerin Planlaması
6. Bilgi Merkezi Oluşturma
Bilginin ihtiyaç duyan herkesle paylaşıldığı, ihtiyaçların ve
kaynakların buluştuğu, kolay ulaşılabilir ve
kullanılabilir bir hizmet sunulması hedeflenmektedir.

7. Çalışana Destek:
-

Yardım çalışanlarına yapılan müdahaledir.
Yardım çalışmaları sırasında kullanılacak bilgilerin
iletilmesi,
Yardım çalışanları için paylaşım ve destek
toplantıları düzenlenmesi,
Çalışanları
etkileyen
olumsuz
faktörlerin
belirlenmesi ve bu faktörlerin etkilerinin azaltılması
yardım çalışanlarının çalışmalarını yürütürken acil
durumdan etkilenen kişilerle kurdukları iletişimden,
kime, hangi yardımı, ne şekilde yapacağı noktasına
kadar gelen süreçte uygun şekilde bilgilendirilmesi
ve desteklenmesi

8. Eğitim:
- Travma ile ilgili eğitimlerde daha çok eyleme
yönelik,
- Etkilenenlerin kaçınma davranışlarını azaltması
konusunda cesaret verici,
- Travmatik anılarıyla uzlaşmasını sağlayıcı,
- Duruma uygun olarak olması beklenen psikolojik
tepkilerin neler olduğunun aktarılması
- Toplumun
afetlere
yönelik
genel
olarak
güçlendirilmesi amaçları ön plana çıkarılmaktadır
(ISTSS, 2003; Seynaeve, 2001; Turpin et al. 2005).

AFET

Alarm
Psiko Sosyal Hizmet
Müdahalesi
İhtiyaç Tespiti

Psikolojik İlk
Yardım

Koordinasyon ve İşbirliği

AKUT
DÖNEM

Orta ve Uzun Dönem Psiko Sosyal
Hizmet Müdahale Planının
Oluşturulması

Bilgi Merkezi Kurma Çalışana
Destek

Sevk ve Yönlendirme

Müdahale Sürecinin Sonlanması
İZLEME VE DEĞERLENDİRME

ORTA
/UZUN
DÖNEM

Tsunami ve Pakistan Depremlerinin
Psikososyal Destek Faaliyetleri İçin
Önemi Nedir?

Türk Kızılayı’na Genel Bakış

Türk Kızılayı
“Uluslararası Kızılay Kızılhaç
Dernekleri Federasyonu”na
üye 186 Ulusal Dernekten
biridir.

ICRC

“ULUSAL DERNEKLER”
ULUSLAR ARASI İNSACIL
HUKUKTAN ALMIŞ
OLDUĞU GÜÇLE
İNSANLIĞIN HİZMETİNDE
OLAN DEVLETTEN
BAĞIMSIZ ÇALIŞAN İNSANİ
YARDIM KURULUŞLARIDIR.

‘Türk Kızılayı’ 11 Haziran 1868 “ Osmanlı
Yaralı ve Hasta Askerlere
Yardım Cemiyeti " olarak kurulmuş, 1947’de bugünki adını
alarak çalışmalarına devam etmektedir.

2000 yılından bu yana uluslararası platformda toplam 80 ülkeye
insani yardım ulaştırmıştır.

Afetlere Genel Bakış Açısı
PAKİSTAN
-

8 Ekim 2005’de merkez üssü Pakistan idaresi altındaki
Keşmir bölgesi
Bölgede 18 yaşına kadar nüfus kayıtları tutulmadığı
için kayıplarla ilgili rakamların resmi rakamlardan çok
daha yüksek olduğu tahmin edilmektedir. Resmi
kayıtlara göre ölü ve yaralı sayısı
Ölü Sayısı : 73.331
Yaralı Sayısı : 69.392
Evsiz Sayısı : 2.800.000

Afetlere Genel Bakış Açısı
ENDONEZYA
-

26 Aralık 2004

-

11 Ülke

-

280.000 Can Kaybı

-

2.200.000 Evsiz insan

Endonezya İnsani Yardım Operasyonu

TSUNAMİ OPERASYONU
Türkiye’nin en büyük insani
yardım operasyonlarından
biridir ve kapasite geliştirme
projeleri arasında yer
almaktadır…

AKUT DÖNEM :
Acil barınak, gıda, sağlık,
psiko-sosyal destek ve
su sanitasyon hizmetleri
REHABİLİTASYON
DÖNEMİ :
• 1052 kalıcı konut,
•4 okul binası,
•Toplum Merkezi,
•3 caminin onarımı,
• ve Sağlık Merkezi inşası

1. Endonezya 8 uzman psikososyal personeli ve 10 yerel psikolog olmak
üzere toplam 18 uzman personel tarafından gerçekleştirilmiş ve
Psikososyal Destek Programı, 26.12.2004 tarihinde Endonezya/Aceh
bölgesinde meydana gelen deprem ve tsunami sonrasında başlatılmıştır.
2. Afetin hemen ardından gelen dönemde 18 kampta toplamda 13.793
kişiye ulaşılmıştır.
3. Türk Kızılayı`nın çalışmalarına 300 gönüllü aktif olarak katılmıştır.

Kamplarda; toplumun, afet nedeniyle ortaya çıkan davranışsal ve psikolojik
sorunlarla baş edebilmesine destek olmak üzere bireysel danışmanlık ve
yönlendirme, grup görüşmeleri, psikolojik ilk yardım, eğitimler,
sosyal aktivite ve projeler şeklinde psikososyal müdahaleler yürütülmüştür.

4. Program, 26.12.2006 tarihinde resmi açılışı yapılan Sultan 2. Selim
Aceh Toplum Merkezi bünyesinde ve Endonezya NAD Kızılhaçı
yapısı altında halen sürdürülmektedir.
5. Açılışından bu yana toplum merkezinde yapılan etkinliklere katılan
kişi sayısı 14.968’dir.
6. 2009 yılında Sultan 2. Selim Toplum Merkezinde gelir getirici
aktiviteler kapsamında toplamda 83 sivil toplum kuruluşu, kamu
kurum/kuruluşu ve üniversite ile çalışılmıştır.

TÜRK KIZILAYI’NIN EN BÜYÜK
İNSANİ YARDIM OPERASYONU
ACİL DÖNEMDE;
55.000 ton yardım malzemesi
60.000 ilaç,
14.500 barınma ünitesi,
2.500.000 yararlanıcı…

PAKİSTAN KIZILAYI
KAPASİTE GELİŞTİRME PROJESİ

PAKİSTAN PSİKOSOSYAL FAALİYETLER
2005- 2009
Bireysel ve Grup Çalışmalarında Ulaşılan

Kişi Sayısı
20.960

TSUNAMİ VE PAKİSTAN DEPREMİNİN ÖNEMİ
-

Türk Kızılayı’nın operasyonel deneyimini
arttırmıştır.
Kapasite arttırma projelerine yönelim
artmıştır.
Türkiye yardım alan ülke konumundan yardım
eden ülke konumuna geçmiştir.
Bölgesinde güçlü bir Kızılay oluşmuştur.
Psikososyal destek faaliyetlerinin yapılanma
esasları tanımlanmıştır.

AFET YÖNETİMİNDE BİR İŞBİRLİĞİ MODELİ
‘Afetlerde Psiksosyal Hizmetler Birliği’

Oluşumun Tarihçesi ve Üyeleri
SOSYAL HİZMETLER ve ÇOCUK ESİRGEME KURUMU
HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ

TÜRK PSİKOLOGLAR DERNEĞİ
SOSYAL HİZMET UZMANLARI DERNEĞİ

Afetlerde
Psikososyal
Hizmetler
Birliği

TÜRKİYE PSİKİYATRİ DERNEĞİ
ÇOCUK ve GENÇLİK RUH SAĞLIĞI DERNEĞİ

TÜRK PSİKOLOJİK DANIŞMA ve REHBERLİK DERNEĞİ

Psikososyal Hizmetler konusunda afetlerde ve
olağan dönemde psikososyal hizmetlerin
geliştirilmesi yönünde karşılıklı hak ve sorumlulukları
belirlemek üzere hazırlanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”
Türkiye Kızılay Derneği, Türk Psikologlar Derneği,
Türkiye Psikiyatri Derneği, Türk Tabipler Birliği,
İstanbul ODTÜ Mezunları Derneği ile Ankara ODTÜ
Mezunları Derneği temsilcilerinin katılımıyla
imzalanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
• 11 Haziran 2005’te imzalanan bu protokol ile “işbirliğinin amacı,
hizmet alanları ve kuruluşların yetki ve sorumlulukları”
belirlenmiştir.

• Bu protokolün son maddesi
“Uzmanlık alanlarıyla ilgili olarak Kızılay ile ortak proje üretecek
olan taraf Sivil Toplum Kuruluşlarıyla projeye ilişkin Alt Teknik
Protokoller imzalayabileceklerdir.” bilgisi bulunmaktadır.

11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”nün ek
protokolü olan
“Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği Protokolü” tüm
derneklerin ortak kararı ile 16.08.2006 tarihinde
taraflarca imzalanmıştır.
Genel Sekretaryası Derneğimiz tarafından
yürütülmektedir.

APHB’nin önemi

MÜDAHALE SİSTEMİ

müdahale

MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE

MÜDAHALE
MÜDAHALE

müdahale

GENEL İLGİSİZLİK

İÇ UNSURLARIN
KISA İLGİSİ
Normal hayata dönüş

ICRC

IFRC

NATO

bagışçılar

hükümet

WFP

UNHCR

basın

OCHAyönetimler
Yerel

basın

UNICEF

basın

UNDP

mülteciler/
afet yaşamış
topluluklar

Ulusal ve yerel

STK

basın

basın

diğer UN
örgütleri
basın

Kızılay
Uluslar arası
NGOs

Hükümetler arası
organizasyonlar

military
Askeri
unsurlar

Bunu koordine edebilir misiniz?

Dünyanın her yerinde insanlar afetlere karşı hazırlıklı olma
konusundaki bilgilerinin çoğunu afetten hemen sonraki 6 ay
ile 2 yıl sonra öğrenmektedir.
Japon grup İstanbul’da bir Türk yatakhanesinde
kalıyorlardır. Depremden sonra Japonlar ve Türkler
merdivenlerde karşılaştı. Türkler aşağıya, Japonlar
yukarıya koşuyordu.
M.Petal. Afetlere karşı hazırlık için uygulanan yerel toplum organizasyonu becerileri syf
31-32

• Afetin doğası gereği yaşanan karmaşaya karşı
planlı ve örgütlü bir hazırlık adına atılmış bir
adım
• Mesleki örgütlenme alanında eksiklerin
giderilmesi adına atılan bir adım
• Acil durumlara özgü mekanizmaların
tanımlanması adına bir örnek

• Ülke genelinde etkili/sürdürülebilir programlar ortaya koymak
mümkün mü?
• Çalışacak gönüllülerin temini konusunda yaşanan sıkıntıların
giderilmesi mümkün mü?
• Ortak anlayışa sahip bir platform olabilecek mi?
• Maddi kaynakların temini nasıl sağlanacak?
• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’nın yeni yapılanması
içerisinde sivil toplum kendine yer edinebilecek mi?

[email protected]
[email protected]


Slide 19

“AFETLERDE PSİKOSOSYAL DESTEK
HİZMET İLKELERİ: TSUNAMİ VE
PAKİSTAN DENEYİMİNDEN
GÜNÜMÜZE”
Nisan 2010
Eylen ŞAVUR

İçerik
• Psikososyal Destek
• Hizmet İlkeleri
• Tsunami ve Pakistan Depremi
• Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği

PSİKOSOSYAL
DESTEK
HİZMETLERİNİN
YÜRÜTÜLDÜĞÜ
BAZI AFETLER

1999 Marmara Depremleri
2002 Afyon Depremi
2003 Irak/Silopi İnsani Yardım Operasyonu
2003 İstanbul Bombalama Eylemi
2003 Bingöl Depremi
2004 Tsunami-Endonezya/ Sri Lanka
2005 Pakistan Depremi
2006 Batman Sel
2006 Elazığ Deprem
2007 İzmir Trafik Kazası
2007 Ankara/Anafartalar Bombalama Eylemi
2008 İstanbul/Güngören Terör Olayı
2009 Mardin Şiddet Olayı
2009 Marmara Seli
2010 Elazığ Depremi

Psikososyal;
Kelime anlamıyla birbirini sürekli
etkileyen psikolojik ve sosyal etkilerin
hareketli ilişkisi, anlamına gelir.
(Inter-Agency Guiding Principles, 2005)

Afetlerde psikososyal destek hizmetleri;
Afet sonrası ortaya çıkabilecek psikolojik uyumsuzlukların/
bozuklukların önlenmesi, aile ve toplum düzeyinde ilişkilerin
kurulması ve geliştirilmesi, etkilenenlerin ‘normal’ ya da yeni
yaşamlarına geri dönmesi sürecinde birey, aile ve toplumun
kendi kapasitelerini fark etmeleri ve güçlenmeleri, ayrıca
ileride ortaya çıkabilecek afetlerle başa çıkmaları amacıyla afet
döngüsünün her aşamasında düzenlenen çok disiplinli
hizmetler bütünüdür.
(Reyes, 2006a; Reyes ve Elhai, 2004; Seynaeve, 2001; Türk Kızılayı, 2008).

Afetlere maruz kalmak sadece etkilenenler için değil
aynı zamanda toplum içinde oldukça ağır yükler getirir.
(ISTSS, 2003).

Bu çerçevede programlanan afetlerde psikososyal
hizmetlerin iki temel bakış açısı vardır;
Birincisi afetten etkilenen toplumu yeniden inşa
etmek ve toplum kaynaklarını tekrar işler hale
getirmek,
İkincisi etkilenen bireylere müdahale etmek ve
psikolojik bozuklukların ortaya çıkışını önlemektir
(IASC, 2007).

PSİKOSOSYAL DESTEK
Psikolojik ya da psikiyatrik tedavi değildir.
Ruhsal bozukluklar ya da ciddi fiziksel
rahatsızlıklar konusunda bir danışmanlık ya da
terapi değildir.

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
1.İhtiyaç ve Kaynak Değerlendirmesi:

-

Mağdurların etkilenme dereceleri ve şekilleri,
İçinde bulundukları sorunlar ve ihtiyaçlar,
Toplumda var olan kaynak kişi/ kurumlar, bunların
çalışma şekilleri,
Var olan hizmetler ve sunuluş şekilleri
Uygulanacak
müdahale
etkinliklerinin
ana
hatlarıyla oluşturulması

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
2.Psikolojik İlk Yardım

-

İhtiyaç ve kaynak değerlendirilmesi ile eş zamanlı
ya da hemen ardından başlar.
Psikolojik ilk yardım, kişilerin duygularını ve
yaşadıklarını ifade etmelerine olanak sunarak
rahatlamalarını sağlamayı ve acil durumlara
yönelik psikolojik bilgilerin etkilenen kişilere
iletilmesi aracılığıyla kişilerin yaşadıklarını ve
hissettiklerini anlamlandırmalarına yardımcı olmayı
hedefler (IFRC, 2009).

3. Toplumu Harekete Geçirme:
Toplumu harekete geçirmede temel felsefe bireyin kendi
kendine yardım edebilme becerisini artırmaktır.
4. Sevk Etme ve Yönlendirme:
Ruh sağlığı çalışanlarının, sahada yaptıkları danışmanlık
ve tespit görüşmelerinde beklenti düzeyini artırmadan,
kısa, duygusal olarak destekleyici, yararlı ve dinamik
bir ilişki kurmaları gerektiği unutulmamalıdır. Bu
doğrultuda zaman zaman alışık olunan klinik
görüşmeler ve çalışma tarzlarından farklı olarak
görünebilirliği yüksek sosyal hizmet kapsamında
çalışmalar yapılması gerekmektedir (Önder E., 2008).

5. Sürdürülebilir- Uzun Dönem
Çalışmaların/Projelerin Planlaması
6. Bilgi Merkezi Oluşturma
Bilginin ihtiyaç duyan herkesle paylaşıldığı, ihtiyaçların ve
kaynakların buluştuğu, kolay ulaşılabilir ve
kullanılabilir bir hizmet sunulması hedeflenmektedir.

7. Çalışana Destek:
-

Yardım çalışanlarına yapılan müdahaledir.
Yardım çalışmaları sırasında kullanılacak bilgilerin
iletilmesi,
Yardım çalışanları için paylaşım ve destek
toplantıları düzenlenmesi,
Çalışanları
etkileyen
olumsuz
faktörlerin
belirlenmesi ve bu faktörlerin etkilerinin azaltılması
yardım çalışanlarının çalışmalarını yürütürken acil
durumdan etkilenen kişilerle kurdukları iletişimden,
kime, hangi yardımı, ne şekilde yapacağı noktasına
kadar gelen süreçte uygun şekilde bilgilendirilmesi
ve desteklenmesi

8. Eğitim:
- Travma ile ilgili eğitimlerde daha çok eyleme
yönelik,
- Etkilenenlerin kaçınma davranışlarını azaltması
konusunda cesaret verici,
- Travmatik anılarıyla uzlaşmasını sağlayıcı,
- Duruma uygun olarak olması beklenen psikolojik
tepkilerin neler olduğunun aktarılması
- Toplumun
afetlere
yönelik
genel
olarak
güçlendirilmesi amaçları ön plana çıkarılmaktadır
(ISTSS, 2003; Seynaeve, 2001; Turpin et al. 2005).

AFET

Alarm
Psiko Sosyal Hizmet
Müdahalesi
İhtiyaç Tespiti

Psikolojik İlk
Yardım

Koordinasyon ve İşbirliği

AKUT
DÖNEM

Orta ve Uzun Dönem Psiko Sosyal
Hizmet Müdahale Planının
Oluşturulması

Bilgi Merkezi Kurma Çalışana
Destek

Sevk ve Yönlendirme

Müdahale Sürecinin Sonlanması
İZLEME VE DEĞERLENDİRME

ORTA
/UZUN
DÖNEM

Tsunami ve Pakistan Depremlerinin
Psikososyal Destek Faaliyetleri İçin
Önemi Nedir?

Türk Kızılayı’na Genel Bakış

Türk Kızılayı
“Uluslararası Kızılay Kızılhaç
Dernekleri Federasyonu”na
üye 186 Ulusal Dernekten
biridir.

ICRC

“ULUSAL DERNEKLER”
ULUSLAR ARASI İNSACIL
HUKUKTAN ALMIŞ
OLDUĞU GÜÇLE
İNSANLIĞIN HİZMETİNDE
OLAN DEVLETTEN
BAĞIMSIZ ÇALIŞAN İNSANİ
YARDIM KURULUŞLARIDIR.

‘Türk Kızılayı’ 11 Haziran 1868 “ Osmanlı
Yaralı ve Hasta Askerlere
Yardım Cemiyeti " olarak kurulmuş, 1947’de bugünki adını
alarak çalışmalarına devam etmektedir.

2000 yılından bu yana uluslararası platformda toplam 80 ülkeye
insani yardım ulaştırmıştır.

Afetlere Genel Bakış Açısı
PAKİSTAN
-

8 Ekim 2005’de merkez üssü Pakistan idaresi altındaki
Keşmir bölgesi
Bölgede 18 yaşına kadar nüfus kayıtları tutulmadığı
için kayıplarla ilgili rakamların resmi rakamlardan çok
daha yüksek olduğu tahmin edilmektedir. Resmi
kayıtlara göre ölü ve yaralı sayısı
Ölü Sayısı : 73.331
Yaralı Sayısı : 69.392
Evsiz Sayısı : 2.800.000

Afetlere Genel Bakış Açısı
ENDONEZYA
-

26 Aralık 2004

-

11 Ülke

-

280.000 Can Kaybı

-

2.200.000 Evsiz insan

Endonezya İnsani Yardım Operasyonu

TSUNAMİ OPERASYONU
Türkiye’nin en büyük insani
yardım operasyonlarından
biridir ve kapasite geliştirme
projeleri arasında yer
almaktadır…

AKUT DÖNEM :
Acil barınak, gıda, sağlık,
psiko-sosyal destek ve
su sanitasyon hizmetleri
REHABİLİTASYON
DÖNEMİ :
• 1052 kalıcı konut,
•4 okul binası,
•Toplum Merkezi,
•3 caminin onarımı,
• ve Sağlık Merkezi inşası

1. Endonezya 8 uzman psikososyal personeli ve 10 yerel psikolog olmak
üzere toplam 18 uzman personel tarafından gerçekleştirilmiş ve
Psikososyal Destek Programı, 26.12.2004 tarihinde Endonezya/Aceh
bölgesinde meydana gelen deprem ve tsunami sonrasında başlatılmıştır.
2. Afetin hemen ardından gelen dönemde 18 kampta toplamda 13.793
kişiye ulaşılmıştır.
3. Türk Kızılayı`nın çalışmalarına 300 gönüllü aktif olarak katılmıştır.

Kamplarda; toplumun, afet nedeniyle ortaya çıkan davranışsal ve psikolojik
sorunlarla baş edebilmesine destek olmak üzere bireysel danışmanlık ve
yönlendirme, grup görüşmeleri, psikolojik ilk yardım, eğitimler,
sosyal aktivite ve projeler şeklinde psikososyal müdahaleler yürütülmüştür.

4. Program, 26.12.2006 tarihinde resmi açılışı yapılan Sultan 2. Selim
Aceh Toplum Merkezi bünyesinde ve Endonezya NAD Kızılhaçı
yapısı altında halen sürdürülmektedir.
5. Açılışından bu yana toplum merkezinde yapılan etkinliklere katılan
kişi sayısı 14.968’dir.
6. 2009 yılında Sultan 2. Selim Toplum Merkezinde gelir getirici
aktiviteler kapsamında toplamda 83 sivil toplum kuruluşu, kamu
kurum/kuruluşu ve üniversite ile çalışılmıştır.

TÜRK KIZILAYI’NIN EN BÜYÜK
İNSANİ YARDIM OPERASYONU
ACİL DÖNEMDE;
55.000 ton yardım malzemesi
60.000 ilaç,
14.500 barınma ünitesi,
2.500.000 yararlanıcı…

PAKİSTAN KIZILAYI
KAPASİTE GELİŞTİRME PROJESİ

PAKİSTAN PSİKOSOSYAL FAALİYETLER
2005- 2009
Bireysel ve Grup Çalışmalarında Ulaşılan

Kişi Sayısı
20.960

TSUNAMİ VE PAKİSTAN DEPREMİNİN ÖNEMİ
-

Türk Kızılayı’nın operasyonel deneyimini
arttırmıştır.
Kapasite arttırma projelerine yönelim
artmıştır.
Türkiye yardım alan ülke konumundan yardım
eden ülke konumuna geçmiştir.
Bölgesinde güçlü bir Kızılay oluşmuştur.
Psikososyal destek faaliyetlerinin yapılanma
esasları tanımlanmıştır.

AFET YÖNETİMİNDE BİR İŞBİRLİĞİ MODELİ
‘Afetlerde Psiksosyal Hizmetler Birliği’

Oluşumun Tarihçesi ve Üyeleri
SOSYAL HİZMETLER ve ÇOCUK ESİRGEME KURUMU
HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ

TÜRK PSİKOLOGLAR DERNEĞİ
SOSYAL HİZMET UZMANLARI DERNEĞİ

Afetlerde
Psikososyal
Hizmetler
Birliği

TÜRKİYE PSİKİYATRİ DERNEĞİ
ÇOCUK ve GENÇLİK RUH SAĞLIĞI DERNEĞİ

TÜRK PSİKOLOJİK DANIŞMA ve REHBERLİK DERNEĞİ

Psikososyal Hizmetler konusunda afetlerde ve
olağan dönemde psikososyal hizmetlerin
geliştirilmesi yönünde karşılıklı hak ve sorumlulukları
belirlemek üzere hazırlanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”
Türkiye Kızılay Derneği, Türk Psikologlar Derneği,
Türkiye Psikiyatri Derneği, Türk Tabipler Birliği,
İstanbul ODTÜ Mezunları Derneği ile Ankara ODTÜ
Mezunları Derneği temsilcilerinin katılımıyla
imzalanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
• 11 Haziran 2005’te imzalanan bu protokol ile “işbirliğinin amacı,
hizmet alanları ve kuruluşların yetki ve sorumlulukları”
belirlenmiştir.

• Bu protokolün son maddesi
“Uzmanlık alanlarıyla ilgili olarak Kızılay ile ortak proje üretecek
olan taraf Sivil Toplum Kuruluşlarıyla projeye ilişkin Alt Teknik
Protokoller imzalayabileceklerdir.” bilgisi bulunmaktadır.

11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”nün ek
protokolü olan
“Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği Protokolü” tüm
derneklerin ortak kararı ile 16.08.2006 tarihinde
taraflarca imzalanmıştır.
Genel Sekretaryası Derneğimiz tarafından
yürütülmektedir.

APHB’nin önemi

MÜDAHALE SİSTEMİ

müdahale

MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE

MÜDAHALE
MÜDAHALE

müdahale

GENEL İLGİSİZLİK

İÇ UNSURLARIN
KISA İLGİSİ
Normal hayata dönüş

ICRC

IFRC

NATO

bagışçılar

hükümet

WFP

UNHCR

basın

OCHAyönetimler
Yerel

basın

UNICEF

basın

UNDP

mülteciler/
afet yaşamış
topluluklar

Ulusal ve yerel

STK

basın

basın

diğer UN
örgütleri
basın

Kızılay
Uluslar arası
NGOs

Hükümetler arası
organizasyonlar

military
Askeri
unsurlar

Bunu koordine edebilir misiniz?

Dünyanın her yerinde insanlar afetlere karşı hazırlıklı olma
konusundaki bilgilerinin çoğunu afetten hemen sonraki 6 ay
ile 2 yıl sonra öğrenmektedir.
Japon grup İstanbul’da bir Türk yatakhanesinde
kalıyorlardır. Depremden sonra Japonlar ve Türkler
merdivenlerde karşılaştı. Türkler aşağıya, Japonlar
yukarıya koşuyordu.
M.Petal. Afetlere karşı hazırlık için uygulanan yerel toplum organizasyonu becerileri syf
31-32

• Afetin doğası gereği yaşanan karmaşaya karşı
planlı ve örgütlü bir hazırlık adına atılmış bir
adım
• Mesleki örgütlenme alanında eksiklerin
giderilmesi adına atılan bir adım
• Acil durumlara özgü mekanizmaların
tanımlanması adına bir örnek

• Ülke genelinde etkili/sürdürülebilir programlar ortaya koymak
mümkün mü?
• Çalışacak gönüllülerin temini konusunda yaşanan sıkıntıların
giderilmesi mümkün mü?
• Ortak anlayışa sahip bir platform olabilecek mi?
• Maddi kaynakların temini nasıl sağlanacak?
• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’nın yeni yapılanması
içerisinde sivil toplum kendine yer edinebilecek mi?

[email protected]
[email protected]


Slide 20

“AFETLERDE PSİKOSOSYAL DESTEK
HİZMET İLKELERİ: TSUNAMİ VE
PAKİSTAN DENEYİMİNDEN
GÜNÜMÜZE”
Nisan 2010
Eylen ŞAVUR

İçerik
• Psikososyal Destek
• Hizmet İlkeleri
• Tsunami ve Pakistan Depremi
• Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği

PSİKOSOSYAL
DESTEK
HİZMETLERİNİN
YÜRÜTÜLDÜĞÜ
BAZI AFETLER

1999 Marmara Depremleri
2002 Afyon Depremi
2003 Irak/Silopi İnsani Yardım Operasyonu
2003 İstanbul Bombalama Eylemi
2003 Bingöl Depremi
2004 Tsunami-Endonezya/ Sri Lanka
2005 Pakistan Depremi
2006 Batman Sel
2006 Elazığ Deprem
2007 İzmir Trafik Kazası
2007 Ankara/Anafartalar Bombalama Eylemi
2008 İstanbul/Güngören Terör Olayı
2009 Mardin Şiddet Olayı
2009 Marmara Seli
2010 Elazığ Depremi

Psikososyal;
Kelime anlamıyla birbirini sürekli
etkileyen psikolojik ve sosyal etkilerin
hareketli ilişkisi, anlamına gelir.
(Inter-Agency Guiding Principles, 2005)

Afetlerde psikososyal destek hizmetleri;
Afet sonrası ortaya çıkabilecek psikolojik uyumsuzlukların/
bozuklukların önlenmesi, aile ve toplum düzeyinde ilişkilerin
kurulması ve geliştirilmesi, etkilenenlerin ‘normal’ ya da yeni
yaşamlarına geri dönmesi sürecinde birey, aile ve toplumun
kendi kapasitelerini fark etmeleri ve güçlenmeleri, ayrıca
ileride ortaya çıkabilecek afetlerle başa çıkmaları amacıyla afet
döngüsünün her aşamasında düzenlenen çok disiplinli
hizmetler bütünüdür.
(Reyes, 2006a; Reyes ve Elhai, 2004; Seynaeve, 2001; Türk Kızılayı, 2008).

Afetlere maruz kalmak sadece etkilenenler için değil
aynı zamanda toplum içinde oldukça ağır yükler getirir.
(ISTSS, 2003).

Bu çerçevede programlanan afetlerde psikososyal
hizmetlerin iki temel bakış açısı vardır;
Birincisi afetten etkilenen toplumu yeniden inşa
etmek ve toplum kaynaklarını tekrar işler hale
getirmek,
İkincisi etkilenen bireylere müdahale etmek ve
psikolojik bozuklukların ortaya çıkışını önlemektir
(IASC, 2007).

PSİKOSOSYAL DESTEK
Psikolojik ya da psikiyatrik tedavi değildir.
Ruhsal bozukluklar ya da ciddi fiziksel
rahatsızlıklar konusunda bir danışmanlık ya da
terapi değildir.

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
1.İhtiyaç ve Kaynak Değerlendirmesi:

-

Mağdurların etkilenme dereceleri ve şekilleri,
İçinde bulundukları sorunlar ve ihtiyaçlar,
Toplumda var olan kaynak kişi/ kurumlar, bunların
çalışma şekilleri,
Var olan hizmetler ve sunuluş şekilleri
Uygulanacak
müdahale
etkinliklerinin
ana
hatlarıyla oluşturulması

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
2.Psikolojik İlk Yardım

-

İhtiyaç ve kaynak değerlendirilmesi ile eş zamanlı
ya da hemen ardından başlar.
Psikolojik ilk yardım, kişilerin duygularını ve
yaşadıklarını ifade etmelerine olanak sunarak
rahatlamalarını sağlamayı ve acil durumlara
yönelik psikolojik bilgilerin etkilenen kişilere
iletilmesi aracılığıyla kişilerin yaşadıklarını ve
hissettiklerini anlamlandırmalarına yardımcı olmayı
hedefler (IFRC, 2009).

3. Toplumu Harekete Geçirme:
Toplumu harekete geçirmede temel felsefe bireyin kendi
kendine yardım edebilme becerisini artırmaktır.
4. Sevk Etme ve Yönlendirme:
Ruh sağlığı çalışanlarının, sahada yaptıkları danışmanlık
ve tespit görüşmelerinde beklenti düzeyini artırmadan,
kısa, duygusal olarak destekleyici, yararlı ve dinamik
bir ilişki kurmaları gerektiği unutulmamalıdır. Bu
doğrultuda zaman zaman alışık olunan klinik
görüşmeler ve çalışma tarzlarından farklı olarak
görünebilirliği yüksek sosyal hizmet kapsamında
çalışmalar yapılması gerekmektedir (Önder E., 2008).

5. Sürdürülebilir- Uzun Dönem
Çalışmaların/Projelerin Planlaması
6. Bilgi Merkezi Oluşturma
Bilginin ihtiyaç duyan herkesle paylaşıldığı, ihtiyaçların ve
kaynakların buluştuğu, kolay ulaşılabilir ve
kullanılabilir bir hizmet sunulması hedeflenmektedir.

7. Çalışana Destek:
-

Yardım çalışanlarına yapılan müdahaledir.
Yardım çalışmaları sırasında kullanılacak bilgilerin
iletilmesi,
Yardım çalışanları için paylaşım ve destek
toplantıları düzenlenmesi,
Çalışanları
etkileyen
olumsuz
faktörlerin
belirlenmesi ve bu faktörlerin etkilerinin azaltılması
yardım çalışanlarının çalışmalarını yürütürken acil
durumdan etkilenen kişilerle kurdukları iletişimden,
kime, hangi yardımı, ne şekilde yapacağı noktasına
kadar gelen süreçte uygun şekilde bilgilendirilmesi
ve desteklenmesi

8. Eğitim:
- Travma ile ilgili eğitimlerde daha çok eyleme
yönelik,
- Etkilenenlerin kaçınma davranışlarını azaltması
konusunda cesaret verici,
- Travmatik anılarıyla uzlaşmasını sağlayıcı,
- Duruma uygun olarak olması beklenen psikolojik
tepkilerin neler olduğunun aktarılması
- Toplumun
afetlere
yönelik
genel
olarak
güçlendirilmesi amaçları ön plana çıkarılmaktadır
(ISTSS, 2003; Seynaeve, 2001; Turpin et al. 2005).

AFET

Alarm
Psiko Sosyal Hizmet
Müdahalesi
İhtiyaç Tespiti

Psikolojik İlk
Yardım

Koordinasyon ve İşbirliği

AKUT
DÖNEM

Orta ve Uzun Dönem Psiko Sosyal
Hizmet Müdahale Planının
Oluşturulması

Bilgi Merkezi Kurma Çalışana
Destek

Sevk ve Yönlendirme

Müdahale Sürecinin Sonlanması
İZLEME VE DEĞERLENDİRME

ORTA
/UZUN
DÖNEM

Tsunami ve Pakistan Depremlerinin
Psikososyal Destek Faaliyetleri İçin
Önemi Nedir?

Türk Kızılayı’na Genel Bakış

Türk Kızılayı
“Uluslararası Kızılay Kızılhaç
Dernekleri Federasyonu”na
üye 186 Ulusal Dernekten
biridir.

ICRC

“ULUSAL DERNEKLER”
ULUSLAR ARASI İNSACIL
HUKUKTAN ALMIŞ
OLDUĞU GÜÇLE
İNSANLIĞIN HİZMETİNDE
OLAN DEVLETTEN
BAĞIMSIZ ÇALIŞAN İNSANİ
YARDIM KURULUŞLARIDIR.

‘Türk Kızılayı’ 11 Haziran 1868 “ Osmanlı
Yaralı ve Hasta Askerlere
Yardım Cemiyeti " olarak kurulmuş, 1947’de bugünki adını
alarak çalışmalarına devam etmektedir.

2000 yılından bu yana uluslararası platformda toplam 80 ülkeye
insani yardım ulaştırmıştır.

Afetlere Genel Bakış Açısı
PAKİSTAN
-

8 Ekim 2005’de merkez üssü Pakistan idaresi altındaki
Keşmir bölgesi
Bölgede 18 yaşına kadar nüfus kayıtları tutulmadığı
için kayıplarla ilgili rakamların resmi rakamlardan çok
daha yüksek olduğu tahmin edilmektedir. Resmi
kayıtlara göre ölü ve yaralı sayısı
Ölü Sayısı : 73.331
Yaralı Sayısı : 69.392
Evsiz Sayısı : 2.800.000

Afetlere Genel Bakış Açısı
ENDONEZYA
-

26 Aralık 2004

-

11 Ülke

-

280.000 Can Kaybı

-

2.200.000 Evsiz insan

Endonezya İnsani Yardım Operasyonu

TSUNAMİ OPERASYONU
Türkiye’nin en büyük insani
yardım operasyonlarından
biridir ve kapasite geliştirme
projeleri arasında yer
almaktadır…

AKUT DÖNEM :
Acil barınak, gıda, sağlık,
psiko-sosyal destek ve
su sanitasyon hizmetleri
REHABİLİTASYON
DÖNEMİ :
• 1052 kalıcı konut,
•4 okul binası,
•Toplum Merkezi,
•3 caminin onarımı,
• ve Sağlık Merkezi inşası

1. Endonezya 8 uzman psikososyal personeli ve 10 yerel psikolog olmak
üzere toplam 18 uzman personel tarafından gerçekleştirilmiş ve
Psikososyal Destek Programı, 26.12.2004 tarihinde Endonezya/Aceh
bölgesinde meydana gelen deprem ve tsunami sonrasında başlatılmıştır.
2. Afetin hemen ardından gelen dönemde 18 kampta toplamda 13.793
kişiye ulaşılmıştır.
3. Türk Kızılayı`nın çalışmalarına 300 gönüllü aktif olarak katılmıştır.

Kamplarda; toplumun, afet nedeniyle ortaya çıkan davranışsal ve psikolojik
sorunlarla baş edebilmesine destek olmak üzere bireysel danışmanlık ve
yönlendirme, grup görüşmeleri, psikolojik ilk yardım, eğitimler,
sosyal aktivite ve projeler şeklinde psikososyal müdahaleler yürütülmüştür.

4. Program, 26.12.2006 tarihinde resmi açılışı yapılan Sultan 2. Selim
Aceh Toplum Merkezi bünyesinde ve Endonezya NAD Kızılhaçı
yapısı altında halen sürdürülmektedir.
5. Açılışından bu yana toplum merkezinde yapılan etkinliklere katılan
kişi sayısı 14.968’dir.
6. 2009 yılında Sultan 2. Selim Toplum Merkezinde gelir getirici
aktiviteler kapsamında toplamda 83 sivil toplum kuruluşu, kamu
kurum/kuruluşu ve üniversite ile çalışılmıştır.

TÜRK KIZILAYI’NIN EN BÜYÜK
İNSANİ YARDIM OPERASYONU
ACİL DÖNEMDE;
55.000 ton yardım malzemesi
60.000 ilaç,
14.500 barınma ünitesi,
2.500.000 yararlanıcı…

PAKİSTAN KIZILAYI
KAPASİTE GELİŞTİRME PROJESİ

PAKİSTAN PSİKOSOSYAL FAALİYETLER
2005- 2009
Bireysel ve Grup Çalışmalarında Ulaşılan

Kişi Sayısı
20.960

TSUNAMİ VE PAKİSTAN DEPREMİNİN ÖNEMİ
-

Türk Kızılayı’nın operasyonel deneyimini
arttırmıştır.
Kapasite arttırma projelerine yönelim
artmıştır.
Türkiye yardım alan ülke konumundan yardım
eden ülke konumuna geçmiştir.
Bölgesinde güçlü bir Kızılay oluşmuştur.
Psikososyal destek faaliyetlerinin yapılanma
esasları tanımlanmıştır.

AFET YÖNETİMİNDE BİR İŞBİRLİĞİ MODELİ
‘Afetlerde Psiksosyal Hizmetler Birliği’

Oluşumun Tarihçesi ve Üyeleri
SOSYAL HİZMETLER ve ÇOCUK ESİRGEME KURUMU
HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ

TÜRK PSİKOLOGLAR DERNEĞİ
SOSYAL HİZMET UZMANLARI DERNEĞİ

Afetlerde
Psikososyal
Hizmetler
Birliği

TÜRKİYE PSİKİYATRİ DERNEĞİ
ÇOCUK ve GENÇLİK RUH SAĞLIĞI DERNEĞİ

TÜRK PSİKOLOJİK DANIŞMA ve REHBERLİK DERNEĞİ

Psikososyal Hizmetler konusunda afetlerde ve
olağan dönemde psikososyal hizmetlerin
geliştirilmesi yönünde karşılıklı hak ve sorumlulukları
belirlemek üzere hazırlanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”
Türkiye Kızılay Derneği, Türk Psikologlar Derneği,
Türkiye Psikiyatri Derneği, Türk Tabipler Birliği,
İstanbul ODTÜ Mezunları Derneği ile Ankara ODTÜ
Mezunları Derneği temsilcilerinin katılımıyla
imzalanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
• 11 Haziran 2005’te imzalanan bu protokol ile “işbirliğinin amacı,
hizmet alanları ve kuruluşların yetki ve sorumlulukları”
belirlenmiştir.

• Bu protokolün son maddesi
“Uzmanlık alanlarıyla ilgili olarak Kızılay ile ortak proje üretecek
olan taraf Sivil Toplum Kuruluşlarıyla projeye ilişkin Alt Teknik
Protokoller imzalayabileceklerdir.” bilgisi bulunmaktadır.

11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”nün ek
protokolü olan
“Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği Protokolü” tüm
derneklerin ortak kararı ile 16.08.2006 tarihinde
taraflarca imzalanmıştır.
Genel Sekretaryası Derneğimiz tarafından
yürütülmektedir.

APHB’nin önemi

MÜDAHALE SİSTEMİ

müdahale

MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE

MÜDAHALE
MÜDAHALE

müdahale

GENEL İLGİSİZLİK

İÇ UNSURLARIN
KISA İLGİSİ
Normal hayata dönüş

ICRC

IFRC

NATO

bagışçılar

hükümet

WFP

UNHCR

basın

OCHAyönetimler
Yerel

basın

UNICEF

basın

UNDP

mülteciler/
afet yaşamış
topluluklar

Ulusal ve yerel

STK

basın

basın

diğer UN
örgütleri
basın

Kızılay
Uluslar arası
NGOs

Hükümetler arası
organizasyonlar

military
Askeri
unsurlar

Bunu koordine edebilir misiniz?

Dünyanın her yerinde insanlar afetlere karşı hazırlıklı olma
konusundaki bilgilerinin çoğunu afetten hemen sonraki 6 ay
ile 2 yıl sonra öğrenmektedir.
Japon grup İstanbul’da bir Türk yatakhanesinde
kalıyorlardır. Depremden sonra Japonlar ve Türkler
merdivenlerde karşılaştı. Türkler aşağıya, Japonlar
yukarıya koşuyordu.
M.Petal. Afetlere karşı hazırlık için uygulanan yerel toplum organizasyonu becerileri syf
31-32

• Afetin doğası gereği yaşanan karmaşaya karşı
planlı ve örgütlü bir hazırlık adına atılmış bir
adım
• Mesleki örgütlenme alanında eksiklerin
giderilmesi adına atılan bir adım
• Acil durumlara özgü mekanizmaların
tanımlanması adına bir örnek

• Ülke genelinde etkili/sürdürülebilir programlar ortaya koymak
mümkün mü?
• Çalışacak gönüllülerin temini konusunda yaşanan sıkıntıların
giderilmesi mümkün mü?
• Ortak anlayışa sahip bir platform olabilecek mi?
• Maddi kaynakların temini nasıl sağlanacak?
• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’nın yeni yapılanması
içerisinde sivil toplum kendine yer edinebilecek mi?

[email protected]
[email protected]


Slide 21

“AFETLERDE PSİKOSOSYAL DESTEK
HİZMET İLKELERİ: TSUNAMİ VE
PAKİSTAN DENEYİMİNDEN
GÜNÜMÜZE”
Nisan 2010
Eylen ŞAVUR

İçerik
• Psikososyal Destek
• Hizmet İlkeleri
• Tsunami ve Pakistan Depremi
• Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği

PSİKOSOSYAL
DESTEK
HİZMETLERİNİN
YÜRÜTÜLDÜĞÜ
BAZI AFETLER

1999 Marmara Depremleri
2002 Afyon Depremi
2003 Irak/Silopi İnsani Yardım Operasyonu
2003 İstanbul Bombalama Eylemi
2003 Bingöl Depremi
2004 Tsunami-Endonezya/ Sri Lanka
2005 Pakistan Depremi
2006 Batman Sel
2006 Elazığ Deprem
2007 İzmir Trafik Kazası
2007 Ankara/Anafartalar Bombalama Eylemi
2008 İstanbul/Güngören Terör Olayı
2009 Mardin Şiddet Olayı
2009 Marmara Seli
2010 Elazığ Depremi

Psikososyal;
Kelime anlamıyla birbirini sürekli
etkileyen psikolojik ve sosyal etkilerin
hareketli ilişkisi, anlamına gelir.
(Inter-Agency Guiding Principles, 2005)

Afetlerde psikososyal destek hizmetleri;
Afet sonrası ortaya çıkabilecek psikolojik uyumsuzlukların/
bozuklukların önlenmesi, aile ve toplum düzeyinde ilişkilerin
kurulması ve geliştirilmesi, etkilenenlerin ‘normal’ ya da yeni
yaşamlarına geri dönmesi sürecinde birey, aile ve toplumun
kendi kapasitelerini fark etmeleri ve güçlenmeleri, ayrıca
ileride ortaya çıkabilecek afetlerle başa çıkmaları amacıyla afet
döngüsünün her aşamasında düzenlenen çok disiplinli
hizmetler bütünüdür.
(Reyes, 2006a; Reyes ve Elhai, 2004; Seynaeve, 2001; Türk Kızılayı, 2008).

Afetlere maruz kalmak sadece etkilenenler için değil
aynı zamanda toplum içinde oldukça ağır yükler getirir.
(ISTSS, 2003).

Bu çerçevede programlanan afetlerde psikososyal
hizmetlerin iki temel bakış açısı vardır;
Birincisi afetten etkilenen toplumu yeniden inşa
etmek ve toplum kaynaklarını tekrar işler hale
getirmek,
İkincisi etkilenen bireylere müdahale etmek ve
psikolojik bozuklukların ortaya çıkışını önlemektir
(IASC, 2007).

PSİKOSOSYAL DESTEK
Psikolojik ya da psikiyatrik tedavi değildir.
Ruhsal bozukluklar ya da ciddi fiziksel
rahatsızlıklar konusunda bir danışmanlık ya da
terapi değildir.

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
1.İhtiyaç ve Kaynak Değerlendirmesi:

-

Mağdurların etkilenme dereceleri ve şekilleri,
İçinde bulundukları sorunlar ve ihtiyaçlar,
Toplumda var olan kaynak kişi/ kurumlar, bunların
çalışma şekilleri,
Var olan hizmetler ve sunuluş şekilleri
Uygulanacak
müdahale
etkinliklerinin
ana
hatlarıyla oluşturulması

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
2.Psikolojik İlk Yardım

-

İhtiyaç ve kaynak değerlendirilmesi ile eş zamanlı
ya da hemen ardından başlar.
Psikolojik ilk yardım, kişilerin duygularını ve
yaşadıklarını ifade etmelerine olanak sunarak
rahatlamalarını sağlamayı ve acil durumlara
yönelik psikolojik bilgilerin etkilenen kişilere
iletilmesi aracılığıyla kişilerin yaşadıklarını ve
hissettiklerini anlamlandırmalarına yardımcı olmayı
hedefler (IFRC, 2009).

3. Toplumu Harekete Geçirme:
Toplumu harekete geçirmede temel felsefe bireyin kendi
kendine yardım edebilme becerisini artırmaktır.
4. Sevk Etme ve Yönlendirme:
Ruh sağlığı çalışanlarının, sahada yaptıkları danışmanlık
ve tespit görüşmelerinde beklenti düzeyini artırmadan,
kısa, duygusal olarak destekleyici, yararlı ve dinamik
bir ilişki kurmaları gerektiği unutulmamalıdır. Bu
doğrultuda zaman zaman alışık olunan klinik
görüşmeler ve çalışma tarzlarından farklı olarak
görünebilirliği yüksek sosyal hizmet kapsamında
çalışmalar yapılması gerekmektedir (Önder E., 2008).

5. Sürdürülebilir- Uzun Dönem
Çalışmaların/Projelerin Planlaması
6. Bilgi Merkezi Oluşturma
Bilginin ihtiyaç duyan herkesle paylaşıldığı, ihtiyaçların ve
kaynakların buluştuğu, kolay ulaşılabilir ve
kullanılabilir bir hizmet sunulması hedeflenmektedir.

7. Çalışana Destek:
-

Yardım çalışanlarına yapılan müdahaledir.
Yardım çalışmaları sırasında kullanılacak bilgilerin
iletilmesi,
Yardım çalışanları için paylaşım ve destek
toplantıları düzenlenmesi,
Çalışanları
etkileyen
olumsuz
faktörlerin
belirlenmesi ve bu faktörlerin etkilerinin azaltılması
yardım çalışanlarının çalışmalarını yürütürken acil
durumdan etkilenen kişilerle kurdukları iletişimden,
kime, hangi yardımı, ne şekilde yapacağı noktasına
kadar gelen süreçte uygun şekilde bilgilendirilmesi
ve desteklenmesi

8. Eğitim:
- Travma ile ilgili eğitimlerde daha çok eyleme
yönelik,
- Etkilenenlerin kaçınma davranışlarını azaltması
konusunda cesaret verici,
- Travmatik anılarıyla uzlaşmasını sağlayıcı,
- Duruma uygun olarak olması beklenen psikolojik
tepkilerin neler olduğunun aktarılması
- Toplumun
afetlere
yönelik
genel
olarak
güçlendirilmesi amaçları ön plana çıkarılmaktadır
(ISTSS, 2003; Seynaeve, 2001; Turpin et al. 2005).

AFET

Alarm
Psiko Sosyal Hizmet
Müdahalesi
İhtiyaç Tespiti

Psikolojik İlk
Yardım

Koordinasyon ve İşbirliği

AKUT
DÖNEM

Orta ve Uzun Dönem Psiko Sosyal
Hizmet Müdahale Planının
Oluşturulması

Bilgi Merkezi Kurma Çalışana
Destek

Sevk ve Yönlendirme

Müdahale Sürecinin Sonlanması
İZLEME VE DEĞERLENDİRME

ORTA
/UZUN
DÖNEM

Tsunami ve Pakistan Depremlerinin
Psikososyal Destek Faaliyetleri İçin
Önemi Nedir?

Türk Kızılayı’na Genel Bakış

Türk Kızılayı
“Uluslararası Kızılay Kızılhaç
Dernekleri Federasyonu”na
üye 186 Ulusal Dernekten
biridir.

ICRC

“ULUSAL DERNEKLER”
ULUSLAR ARASI İNSACIL
HUKUKTAN ALMIŞ
OLDUĞU GÜÇLE
İNSANLIĞIN HİZMETİNDE
OLAN DEVLETTEN
BAĞIMSIZ ÇALIŞAN İNSANİ
YARDIM KURULUŞLARIDIR.

‘Türk Kızılayı’ 11 Haziran 1868 “ Osmanlı
Yaralı ve Hasta Askerlere
Yardım Cemiyeti " olarak kurulmuş, 1947’de bugünki adını
alarak çalışmalarına devam etmektedir.

2000 yılından bu yana uluslararası platformda toplam 80 ülkeye
insani yardım ulaştırmıştır.

Afetlere Genel Bakış Açısı
PAKİSTAN
-

8 Ekim 2005’de merkez üssü Pakistan idaresi altındaki
Keşmir bölgesi
Bölgede 18 yaşına kadar nüfus kayıtları tutulmadığı
için kayıplarla ilgili rakamların resmi rakamlardan çok
daha yüksek olduğu tahmin edilmektedir. Resmi
kayıtlara göre ölü ve yaralı sayısı
Ölü Sayısı : 73.331
Yaralı Sayısı : 69.392
Evsiz Sayısı : 2.800.000

Afetlere Genel Bakış Açısı
ENDONEZYA
-

26 Aralık 2004

-

11 Ülke

-

280.000 Can Kaybı

-

2.200.000 Evsiz insan

Endonezya İnsani Yardım Operasyonu

TSUNAMİ OPERASYONU
Türkiye’nin en büyük insani
yardım operasyonlarından
biridir ve kapasite geliştirme
projeleri arasında yer
almaktadır…

AKUT DÖNEM :
Acil barınak, gıda, sağlık,
psiko-sosyal destek ve
su sanitasyon hizmetleri
REHABİLİTASYON
DÖNEMİ :
• 1052 kalıcı konut,
•4 okul binası,
•Toplum Merkezi,
•3 caminin onarımı,
• ve Sağlık Merkezi inşası

1. Endonezya 8 uzman psikososyal personeli ve 10 yerel psikolog olmak
üzere toplam 18 uzman personel tarafından gerçekleştirilmiş ve
Psikososyal Destek Programı, 26.12.2004 tarihinde Endonezya/Aceh
bölgesinde meydana gelen deprem ve tsunami sonrasında başlatılmıştır.
2. Afetin hemen ardından gelen dönemde 18 kampta toplamda 13.793
kişiye ulaşılmıştır.
3. Türk Kızılayı`nın çalışmalarına 300 gönüllü aktif olarak katılmıştır.

Kamplarda; toplumun, afet nedeniyle ortaya çıkan davranışsal ve psikolojik
sorunlarla baş edebilmesine destek olmak üzere bireysel danışmanlık ve
yönlendirme, grup görüşmeleri, psikolojik ilk yardım, eğitimler,
sosyal aktivite ve projeler şeklinde psikososyal müdahaleler yürütülmüştür.

4. Program, 26.12.2006 tarihinde resmi açılışı yapılan Sultan 2. Selim
Aceh Toplum Merkezi bünyesinde ve Endonezya NAD Kızılhaçı
yapısı altında halen sürdürülmektedir.
5. Açılışından bu yana toplum merkezinde yapılan etkinliklere katılan
kişi sayısı 14.968’dir.
6. 2009 yılında Sultan 2. Selim Toplum Merkezinde gelir getirici
aktiviteler kapsamında toplamda 83 sivil toplum kuruluşu, kamu
kurum/kuruluşu ve üniversite ile çalışılmıştır.

TÜRK KIZILAYI’NIN EN BÜYÜK
İNSANİ YARDIM OPERASYONU
ACİL DÖNEMDE;
55.000 ton yardım malzemesi
60.000 ilaç,
14.500 barınma ünitesi,
2.500.000 yararlanıcı…

PAKİSTAN KIZILAYI
KAPASİTE GELİŞTİRME PROJESİ

PAKİSTAN PSİKOSOSYAL FAALİYETLER
2005- 2009
Bireysel ve Grup Çalışmalarında Ulaşılan

Kişi Sayısı
20.960

TSUNAMİ VE PAKİSTAN DEPREMİNİN ÖNEMİ
-

Türk Kızılayı’nın operasyonel deneyimini
arttırmıştır.
Kapasite arttırma projelerine yönelim
artmıştır.
Türkiye yardım alan ülke konumundan yardım
eden ülke konumuna geçmiştir.
Bölgesinde güçlü bir Kızılay oluşmuştur.
Psikososyal destek faaliyetlerinin yapılanma
esasları tanımlanmıştır.

AFET YÖNETİMİNDE BİR İŞBİRLİĞİ MODELİ
‘Afetlerde Psiksosyal Hizmetler Birliği’

Oluşumun Tarihçesi ve Üyeleri
SOSYAL HİZMETLER ve ÇOCUK ESİRGEME KURUMU
HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ

TÜRK PSİKOLOGLAR DERNEĞİ
SOSYAL HİZMET UZMANLARI DERNEĞİ

Afetlerde
Psikososyal
Hizmetler
Birliği

TÜRKİYE PSİKİYATRİ DERNEĞİ
ÇOCUK ve GENÇLİK RUH SAĞLIĞI DERNEĞİ

TÜRK PSİKOLOJİK DANIŞMA ve REHBERLİK DERNEĞİ

Psikososyal Hizmetler konusunda afetlerde ve
olağan dönemde psikososyal hizmetlerin
geliştirilmesi yönünde karşılıklı hak ve sorumlulukları
belirlemek üzere hazırlanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”
Türkiye Kızılay Derneği, Türk Psikologlar Derneği,
Türkiye Psikiyatri Derneği, Türk Tabipler Birliği,
İstanbul ODTÜ Mezunları Derneği ile Ankara ODTÜ
Mezunları Derneği temsilcilerinin katılımıyla
imzalanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
• 11 Haziran 2005’te imzalanan bu protokol ile “işbirliğinin amacı,
hizmet alanları ve kuruluşların yetki ve sorumlulukları”
belirlenmiştir.

• Bu protokolün son maddesi
“Uzmanlık alanlarıyla ilgili olarak Kızılay ile ortak proje üretecek
olan taraf Sivil Toplum Kuruluşlarıyla projeye ilişkin Alt Teknik
Protokoller imzalayabileceklerdir.” bilgisi bulunmaktadır.

11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”nün ek
protokolü olan
“Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği Protokolü” tüm
derneklerin ortak kararı ile 16.08.2006 tarihinde
taraflarca imzalanmıştır.
Genel Sekretaryası Derneğimiz tarafından
yürütülmektedir.

APHB’nin önemi

MÜDAHALE SİSTEMİ

müdahale

MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE

MÜDAHALE
MÜDAHALE

müdahale

GENEL İLGİSİZLİK

İÇ UNSURLARIN
KISA İLGİSİ
Normal hayata dönüş

ICRC

IFRC

NATO

bagışçılar

hükümet

WFP

UNHCR

basın

OCHAyönetimler
Yerel

basın

UNICEF

basın

UNDP

mülteciler/
afet yaşamış
topluluklar

Ulusal ve yerel

STK

basın

basın

diğer UN
örgütleri
basın

Kızılay
Uluslar arası
NGOs

Hükümetler arası
organizasyonlar

military
Askeri
unsurlar

Bunu koordine edebilir misiniz?

Dünyanın her yerinde insanlar afetlere karşı hazırlıklı olma
konusundaki bilgilerinin çoğunu afetten hemen sonraki 6 ay
ile 2 yıl sonra öğrenmektedir.
Japon grup İstanbul’da bir Türk yatakhanesinde
kalıyorlardır. Depremden sonra Japonlar ve Türkler
merdivenlerde karşılaştı. Türkler aşağıya, Japonlar
yukarıya koşuyordu.
M.Petal. Afetlere karşı hazırlık için uygulanan yerel toplum organizasyonu becerileri syf
31-32

• Afetin doğası gereği yaşanan karmaşaya karşı
planlı ve örgütlü bir hazırlık adına atılmış bir
adım
• Mesleki örgütlenme alanında eksiklerin
giderilmesi adına atılan bir adım
• Acil durumlara özgü mekanizmaların
tanımlanması adına bir örnek

• Ülke genelinde etkili/sürdürülebilir programlar ortaya koymak
mümkün mü?
• Çalışacak gönüllülerin temini konusunda yaşanan sıkıntıların
giderilmesi mümkün mü?
• Ortak anlayışa sahip bir platform olabilecek mi?
• Maddi kaynakların temini nasıl sağlanacak?
• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’nın yeni yapılanması
içerisinde sivil toplum kendine yer edinebilecek mi?

[email protected]
[email protected]


Slide 22

“AFETLERDE PSİKOSOSYAL DESTEK
HİZMET İLKELERİ: TSUNAMİ VE
PAKİSTAN DENEYİMİNDEN
GÜNÜMÜZE”
Nisan 2010
Eylen ŞAVUR

İçerik
• Psikososyal Destek
• Hizmet İlkeleri
• Tsunami ve Pakistan Depremi
• Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği

PSİKOSOSYAL
DESTEK
HİZMETLERİNİN
YÜRÜTÜLDÜĞÜ
BAZI AFETLER

1999 Marmara Depremleri
2002 Afyon Depremi
2003 Irak/Silopi İnsani Yardım Operasyonu
2003 İstanbul Bombalama Eylemi
2003 Bingöl Depremi
2004 Tsunami-Endonezya/ Sri Lanka
2005 Pakistan Depremi
2006 Batman Sel
2006 Elazığ Deprem
2007 İzmir Trafik Kazası
2007 Ankara/Anafartalar Bombalama Eylemi
2008 İstanbul/Güngören Terör Olayı
2009 Mardin Şiddet Olayı
2009 Marmara Seli
2010 Elazığ Depremi

Psikososyal;
Kelime anlamıyla birbirini sürekli
etkileyen psikolojik ve sosyal etkilerin
hareketli ilişkisi, anlamına gelir.
(Inter-Agency Guiding Principles, 2005)

Afetlerde psikososyal destek hizmetleri;
Afet sonrası ortaya çıkabilecek psikolojik uyumsuzlukların/
bozuklukların önlenmesi, aile ve toplum düzeyinde ilişkilerin
kurulması ve geliştirilmesi, etkilenenlerin ‘normal’ ya da yeni
yaşamlarına geri dönmesi sürecinde birey, aile ve toplumun
kendi kapasitelerini fark etmeleri ve güçlenmeleri, ayrıca
ileride ortaya çıkabilecek afetlerle başa çıkmaları amacıyla afet
döngüsünün her aşamasında düzenlenen çok disiplinli
hizmetler bütünüdür.
(Reyes, 2006a; Reyes ve Elhai, 2004; Seynaeve, 2001; Türk Kızılayı, 2008).

Afetlere maruz kalmak sadece etkilenenler için değil
aynı zamanda toplum içinde oldukça ağır yükler getirir.
(ISTSS, 2003).

Bu çerçevede programlanan afetlerde psikososyal
hizmetlerin iki temel bakış açısı vardır;
Birincisi afetten etkilenen toplumu yeniden inşa
etmek ve toplum kaynaklarını tekrar işler hale
getirmek,
İkincisi etkilenen bireylere müdahale etmek ve
psikolojik bozuklukların ortaya çıkışını önlemektir
(IASC, 2007).

PSİKOSOSYAL DESTEK
Psikolojik ya da psikiyatrik tedavi değildir.
Ruhsal bozukluklar ya da ciddi fiziksel
rahatsızlıklar konusunda bir danışmanlık ya da
terapi değildir.

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
1.İhtiyaç ve Kaynak Değerlendirmesi:

-

Mağdurların etkilenme dereceleri ve şekilleri,
İçinde bulundukları sorunlar ve ihtiyaçlar,
Toplumda var olan kaynak kişi/ kurumlar, bunların
çalışma şekilleri,
Var olan hizmetler ve sunuluş şekilleri
Uygulanacak
müdahale
etkinliklerinin
ana
hatlarıyla oluşturulması

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
2.Psikolojik İlk Yardım

-

İhtiyaç ve kaynak değerlendirilmesi ile eş zamanlı
ya da hemen ardından başlar.
Psikolojik ilk yardım, kişilerin duygularını ve
yaşadıklarını ifade etmelerine olanak sunarak
rahatlamalarını sağlamayı ve acil durumlara
yönelik psikolojik bilgilerin etkilenen kişilere
iletilmesi aracılığıyla kişilerin yaşadıklarını ve
hissettiklerini anlamlandırmalarına yardımcı olmayı
hedefler (IFRC, 2009).

3. Toplumu Harekete Geçirme:
Toplumu harekete geçirmede temel felsefe bireyin kendi
kendine yardım edebilme becerisini artırmaktır.
4. Sevk Etme ve Yönlendirme:
Ruh sağlığı çalışanlarının, sahada yaptıkları danışmanlık
ve tespit görüşmelerinde beklenti düzeyini artırmadan,
kısa, duygusal olarak destekleyici, yararlı ve dinamik
bir ilişki kurmaları gerektiği unutulmamalıdır. Bu
doğrultuda zaman zaman alışık olunan klinik
görüşmeler ve çalışma tarzlarından farklı olarak
görünebilirliği yüksek sosyal hizmet kapsamında
çalışmalar yapılması gerekmektedir (Önder E., 2008).

5. Sürdürülebilir- Uzun Dönem
Çalışmaların/Projelerin Planlaması
6. Bilgi Merkezi Oluşturma
Bilginin ihtiyaç duyan herkesle paylaşıldığı, ihtiyaçların ve
kaynakların buluştuğu, kolay ulaşılabilir ve
kullanılabilir bir hizmet sunulması hedeflenmektedir.

7. Çalışana Destek:
-

Yardım çalışanlarına yapılan müdahaledir.
Yardım çalışmaları sırasında kullanılacak bilgilerin
iletilmesi,
Yardım çalışanları için paylaşım ve destek
toplantıları düzenlenmesi,
Çalışanları
etkileyen
olumsuz
faktörlerin
belirlenmesi ve bu faktörlerin etkilerinin azaltılması
yardım çalışanlarının çalışmalarını yürütürken acil
durumdan etkilenen kişilerle kurdukları iletişimden,
kime, hangi yardımı, ne şekilde yapacağı noktasına
kadar gelen süreçte uygun şekilde bilgilendirilmesi
ve desteklenmesi

8. Eğitim:
- Travma ile ilgili eğitimlerde daha çok eyleme
yönelik,
- Etkilenenlerin kaçınma davranışlarını azaltması
konusunda cesaret verici,
- Travmatik anılarıyla uzlaşmasını sağlayıcı,
- Duruma uygun olarak olması beklenen psikolojik
tepkilerin neler olduğunun aktarılması
- Toplumun
afetlere
yönelik
genel
olarak
güçlendirilmesi amaçları ön plana çıkarılmaktadır
(ISTSS, 2003; Seynaeve, 2001; Turpin et al. 2005).

AFET

Alarm
Psiko Sosyal Hizmet
Müdahalesi
İhtiyaç Tespiti

Psikolojik İlk
Yardım

Koordinasyon ve İşbirliği

AKUT
DÖNEM

Orta ve Uzun Dönem Psiko Sosyal
Hizmet Müdahale Planının
Oluşturulması

Bilgi Merkezi Kurma Çalışana
Destek

Sevk ve Yönlendirme

Müdahale Sürecinin Sonlanması
İZLEME VE DEĞERLENDİRME

ORTA
/UZUN
DÖNEM

Tsunami ve Pakistan Depremlerinin
Psikososyal Destek Faaliyetleri İçin
Önemi Nedir?

Türk Kızılayı’na Genel Bakış

Türk Kızılayı
“Uluslararası Kızılay Kızılhaç
Dernekleri Federasyonu”na
üye 186 Ulusal Dernekten
biridir.

ICRC

“ULUSAL DERNEKLER”
ULUSLAR ARASI İNSACIL
HUKUKTAN ALMIŞ
OLDUĞU GÜÇLE
İNSANLIĞIN HİZMETİNDE
OLAN DEVLETTEN
BAĞIMSIZ ÇALIŞAN İNSANİ
YARDIM KURULUŞLARIDIR.

‘Türk Kızılayı’ 11 Haziran 1868 “ Osmanlı
Yaralı ve Hasta Askerlere
Yardım Cemiyeti " olarak kurulmuş, 1947’de bugünki adını
alarak çalışmalarına devam etmektedir.

2000 yılından bu yana uluslararası platformda toplam 80 ülkeye
insani yardım ulaştırmıştır.

Afetlere Genel Bakış Açısı
PAKİSTAN
-

8 Ekim 2005’de merkez üssü Pakistan idaresi altındaki
Keşmir bölgesi
Bölgede 18 yaşına kadar nüfus kayıtları tutulmadığı
için kayıplarla ilgili rakamların resmi rakamlardan çok
daha yüksek olduğu tahmin edilmektedir. Resmi
kayıtlara göre ölü ve yaralı sayısı
Ölü Sayısı : 73.331
Yaralı Sayısı : 69.392
Evsiz Sayısı : 2.800.000

Afetlere Genel Bakış Açısı
ENDONEZYA
-

26 Aralık 2004

-

11 Ülke

-

280.000 Can Kaybı

-

2.200.000 Evsiz insan

Endonezya İnsani Yardım Operasyonu

TSUNAMİ OPERASYONU
Türkiye’nin en büyük insani
yardım operasyonlarından
biridir ve kapasite geliştirme
projeleri arasında yer
almaktadır…

AKUT DÖNEM :
Acil barınak, gıda, sağlık,
psiko-sosyal destek ve
su sanitasyon hizmetleri
REHABİLİTASYON
DÖNEMİ :
• 1052 kalıcı konut,
•4 okul binası,
•Toplum Merkezi,
•3 caminin onarımı,
• ve Sağlık Merkezi inşası

1. Endonezya 8 uzman psikososyal personeli ve 10 yerel psikolog olmak
üzere toplam 18 uzman personel tarafından gerçekleştirilmiş ve
Psikososyal Destek Programı, 26.12.2004 tarihinde Endonezya/Aceh
bölgesinde meydana gelen deprem ve tsunami sonrasında başlatılmıştır.
2. Afetin hemen ardından gelen dönemde 18 kampta toplamda 13.793
kişiye ulaşılmıştır.
3. Türk Kızılayı`nın çalışmalarına 300 gönüllü aktif olarak katılmıştır.

Kamplarda; toplumun, afet nedeniyle ortaya çıkan davranışsal ve psikolojik
sorunlarla baş edebilmesine destek olmak üzere bireysel danışmanlık ve
yönlendirme, grup görüşmeleri, psikolojik ilk yardım, eğitimler,
sosyal aktivite ve projeler şeklinde psikososyal müdahaleler yürütülmüştür.

4. Program, 26.12.2006 tarihinde resmi açılışı yapılan Sultan 2. Selim
Aceh Toplum Merkezi bünyesinde ve Endonezya NAD Kızılhaçı
yapısı altında halen sürdürülmektedir.
5. Açılışından bu yana toplum merkezinde yapılan etkinliklere katılan
kişi sayısı 14.968’dir.
6. 2009 yılında Sultan 2. Selim Toplum Merkezinde gelir getirici
aktiviteler kapsamında toplamda 83 sivil toplum kuruluşu, kamu
kurum/kuruluşu ve üniversite ile çalışılmıştır.

TÜRK KIZILAYI’NIN EN BÜYÜK
İNSANİ YARDIM OPERASYONU
ACİL DÖNEMDE;
55.000 ton yardım malzemesi
60.000 ilaç,
14.500 barınma ünitesi,
2.500.000 yararlanıcı…

PAKİSTAN KIZILAYI
KAPASİTE GELİŞTİRME PROJESİ

PAKİSTAN PSİKOSOSYAL FAALİYETLER
2005- 2009
Bireysel ve Grup Çalışmalarında Ulaşılan

Kişi Sayısı
20.960

TSUNAMİ VE PAKİSTAN DEPREMİNİN ÖNEMİ
-

Türk Kızılayı’nın operasyonel deneyimini
arttırmıştır.
Kapasite arttırma projelerine yönelim
artmıştır.
Türkiye yardım alan ülke konumundan yardım
eden ülke konumuna geçmiştir.
Bölgesinde güçlü bir Kızılay oluşmuştur.
Psikososyal destek faaliyetlerinin yapılanma
esasları tanımlanmıştır.

AFET YÖNETİMİNDE BİR İŞBİRLİĞİ MODELİ
‘Afetlerde Psiksosyal Hizmetler Birliği’

Oluşumun Tarihçesi ve Üyeleri
SOSYAL HİZMETLER ve ÇOCUK ESİRGEME KURUMU
HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ

TÜRK PSİKOLOGLAR DERNEĞİ
SOSYAL HİZMET UZMANLARI DERNEĞİ

Afetlerde
Psikososyal
Hizmetler
Birliği

TÜRKİYE PSİKİYATRİ DERNEĞİ
ÇOCUK ve GENÇLİK RUH SAĞLIĞI DERNEĞİ

TÜRK PSİKOLOJİK DANIŞMA ve REHBERLİK DERNEĞİ

Psikososyal Hizmetler konusunda afetlerde ve
olağan dönemde psikososyal hizmetlerin
geliştirilmesi yönünde karşılıklı hak ve sorumlulukları
belirlemek üzere hazırlanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”
Türkiye Kızılay Derneği, Türk Psikologlar Derneği,
Türkiye Psikiyatri Derneği, Türk Tabipler Birliği,
İstanbul ODTÜ Mezunları Derneği ile Ankara ODTÜ
Mezunları Derneği temsilcilerinin katılımıyla
imzalanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
• 11 Haziran 2005’te imzalanan bu protokol ile “işbirliğinin amacı,
hizmet alanları ve kuruluşların yetki ve sorumlulukları”
belirlenmiştir.

• Bu protokolün son maddesi
“Uzmanlık alanlarıyla ilgili olarak Kızılay ile ortak proje üretecek
olan taraf Sivil Toplum Kuruluşlarıyla projeye ilişkin Alt Teknik
Protokoller imzalayabileceklerdir.” bilgisi bulunmaktadır.

11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”nün ek
protokolü olan
“Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği Protokolü” tüm
derneklerin ortak kararı ile 16.08.2006 tarihinde
taraflarca imzalanmıştır.
Genel Sekretaryası Derneğimiz tarafından
yürütülmektedir.

APHB’nin önemi

MÜDAHALE SİSTEMİ

müdahale

MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE

MÜDAHALE
MÜDAHALE

müdahale

GENEL İLGİSİZLİK

İÇ UNSURLARIN
KISA İLGİSİ
Normal hayata dönüş

ICRC

IFRC

NATO

bagışçılar

hükümet

WFP

UNHCR

basın

OCHAyönetimler
Yerel

basın

UNICEF

basın

UNDP

mülteciler/
afet yaşamış
topluluklar

Ulusal ve yerel

STK

basın

basın

diğer UN
örgütleri
basın

Kızılay
Uluslar arası
NGOs

Hükümetler arası
organizasyonlar

military
Askeri
unsurlar

Bunu koordine edebilir misiniz?

Dünyanın her yerinde insanlar afetlere karşı hazırlıklı olma
konusundaki bilgilerinin çoğunu afetten hemen sonraki 6 ay
ile 2 yıl sonra öğrenmektedir.
Japon grup İstanbul’da bir Türk yatakhanesinde
kalıyorlardır. Depremden sonra Japonlar ve Türkler
merdivenlerde karşılaştı. Türkler aşağıya, Japonlar
yukarıya koşuyordu.
M.Petal. Afetlere karşı hazırlık için uygulanan yerel toplum organizasyonu becerileri syf
31-32

• Afetin doğası gereği yaşanan karmaşaya karşı
planlı ve örgütlü bir hazırlık adına atılmış bir
adım
• Mesleki örgütlenme alanında eksiklerin
giderilmesi adına atılan bir adım
• Acil durumlara özgü mekanizmaların
tanımlanması adına bir örnek

• Ülke genelinde etkili/sürdürülebilir programlar ortaya koymak
mümkün mü?
• Çalışacak gönüllülerin temini konusunda yaşanan sıkıntıların
giderilmesi mümkün mü?
• Ortak anlayışa sahip bir platform olabilecek mi?
• Maddi kaynakların temini nasıl sağlanacak?
• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’nın yeni yapılanması
içerisinde sivil toplum kendine yer edinebilecek mi?

[email protected]
[email protected]


Slide 23

“AFETLERDE PSİKOSOSYAL DESTEK
HİZMET İLKELERİ: TSUNAMİ VE
PAKİSTAN DENEYİMİNDEN
GÜNÜMÜZE”
Nisan 2010
Eylen ŞAVUR

İçerik
• Psikososyal Destek
• Hizmet İlkeleri
• Tsunami ve Pakistan Depremi
• Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği

PSİKOSOSYAL
DESTEK
HİZMETLERİNİN
YÜRÜTÜLDÜĞÜ
BAZI AFETLER

1999 Marmara Depremleri
2002 Afyon Depremi
2003 Irak/Silopi İnsani Yardım Operasyonu
2003 İstanbul Bombalama Eylemi
2003 Bingöl Depremi
2004 Tsunami-Endonezya/ Sri Lanka
2005 Pakistan Depremi
2006 Batman Sel
2006 Elazığ Deprem
2007 İzmir Trafik Kazası
2007 Ankara/Anafartalar Bombalama Eylemi
2008 İstanbul/Güngören Terör Olayı
2009 Mardin Şiddet Olayı
2009 Marmara Seli
2010 Elazığ Depremi

Psikososyal;
Kelime anlamıyla birbirini sürekli
etkileyen psikolojik ve sosyal etkilerin
hareketli ilişkisi, anlamına gelir.
(Inter-Agency Guiding Principles, 2005)

Afetlerde psikososyal destek hizmetleri;
Afet sonrası ortaya çıkabilecek psikolojik uyumsuzlukların/
bozuklukların önlenmesi, aile ve toplum düzeyinde ilişkilerin
kurulması ve geliştirilmesi, etkilenenlerin ‘normal’ ya da yeni
yaşamlarına geri dönmesi sürecinde birey, aile ve toplumun
kendi kapasitelerini fark etmeleri ve güçlenmeleri, ayrıca
ileride ortaya çıkabilecek afetlerle başa çıkmaları amacıyla afet
döngüsünün her aşamasında düzenlenen çok disiplinli
hizmetler bütünüdür.
(Reyes, 2006a; Reyes ve Elhai, 2004; Seynaeve, 2001; Türk Kızılayı, 2008).

Afetlere maruz kalmak sadece etkilenenler için değil
aynı zamanda toplum içinde oldukça ağır yükler getirir.
(ISTSS, 2003).

Bu çerçevede programlanan afetlerde psikososyal
hizmetlerin iki temel bakış açısı vardır;
Birincisi afetten etkilenen toplumu yeniden inşa
etmek ve toplum kaynaklarını tekrar işler hale
getirmek,
İkincisi etkilenen bireylere müdahale etmek ve
psikolojik bozuklukların ortaya çıkışını önlemektir
(IASC, 2007).

PSİKOSOSYAL DESTEK
Psikolojik ya da psikiyatrik tedavi değildir.
Ruhsal bozukluklar ya da ciddi fiziksel
rahatsızlıklar konusunda bir danışmanlık ya da
terapi değildir.

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
1.İhtiyaç ve Kaynak Değerlendirmesi:

-

Mağdurların etkilenme dereceleri ve şekilleri,
İçinde bulundukları sorunlar ve ihtiyaçlar,
Toplumda var olan kaynak kişi/ kurumlar, bunların
çalışma şekilleri,
Var olan hizmetler ve sunuluş şekilleri
Uygulanacak
müdahale
etkinliklerinin
ana
hatlarıyla oluşturulması

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
2.Psikolojik İlk Yardım

-

İhtiyaç ve kaynak değerlendirilmesi ile eş zamanlı
ya da hemen ardından başlar.
Psikolojik ilk yardım, kişilerin duygularını ve
yaşadıklarını ifade etmelerine olanak sunarak
rahatlamalarını sağlamayı ve acil durumlara
yönelik psikolojik bilgilerin etkilenen kişilere
iletilmesi aracılığıyla kişilerin yaşadıklarını ve
hissettiklerini anlamlandırmalarına yardımcı olmayı
hedefler (IFRC, 2009).

3. Toplumu Harekete Geçirme:
Toplumu harekete geçirmede temel felsefe bireyin kendi
kendine yardım edebilme becerisini artırmaktır.
4. Sevk Etme ve Yönlendirme:
Ruh sağlığı çalışanlarının, sahada yaptıkları danışmanlık
ve tespit görüşmelerinde beklenti düzeyini artırmadan,
kısa, duygusal olarak destekleyici, yararlı ve dinamik
bir ilişki kurmaları gerektiği unutulmamalıdır. Bu
doğrultuda zaman zaman alışık olunan klinik
görüşmeler ve çalışma tarzlarından farklı olarak
görünebilirliği yüksek sosyal hizmet kapsamında
çalışmalar yapılması gerekmektedir (Önder E., 2008).

5. Sürdürülebilir- Uzun Dönem
Çalışmaların/Projelerin Planlaması
6. Bilgi Merkezi Oluşturma
Bilginin ihtiyaç duyan herkesle paylaşıldığı, ihtiyaçların ve
kaynakların buluştuğu, kolay ulaşılabilir ve
kullanılabilir bir hizmet sunulması hedeflenmektedir.

7. Çalışana Destek:
-

Yardım çalışanlarına yapılan müdahaledir.
Yardım çalışmaları sırasında kullanılacak bilgilerin
iletilmesi,
Yardım çalışanları için paylaşım ve destek
toplantıları düzenlenmesi,
Çalışanları
etkileyen
olumsuz
faktörlerin
belirlenmesi ve bu faktörlerin etkilerinin azaltılması
yardım çalışanlarının çalışmalarını yürütürken acil
durumdan etkilenen kişilerle kurdukları iletişimden,
kime, hangi yardımı, ne şekilde yapacağı noktasına
kadar gelen süreçte uygun şekilde bilgilendirilmesi
ve desteklenmesi

8. Eğitim:
- Travma ile ilgili eğitimlerde daha çok eyleme
yönelik,
- Etkilenenlerin kaçınma davranışlarını azaltması
konusunda cesaret verici,
- Travmatik anılarıyla uzlaşmasını sağlayıcı,
- Duruma uygun olarak olması beklenen psikolojik
tepkilerin neler olduğunun aktarılması
- Toplumun
afetlere
yönelik
genel
olarak
güçlendirilmesi amaçları ön plana çıkarılmaktadır
(ISTSS, 2003; Seynaeve, 2001; Turpin et al. 2005).

AFET

Alarm
Psiko Sosyal Hizmet
Müdahalesi
İhtiyaç Tespiti

Psikolojik İlk
Yardım

Koordinasyon ve İşbirliği

AKUT
DÖNEM

Orta ve Uzun Dönem Psiko Sosyal
Hizmet Müdahale Planının
Oluşturulması

Bilgi Merkezi Kurma Çalışana
Destek

Sevk ve Yönlendirme

Müdahale Sürecinin Sonlanması
İZLEME VE DEĞERLENDİRME

ORTA
/UZUN
DÖNEM

Tsunami ve Pakistan Depremlerinin
Psikososyal Destek Faaliyetleri İçin
Önemi Nedir?

Türk Kızılayı’na Genel Bakış

Türk Kızılayı
“Uluslararası Kızılay Kızılhaç
Dernekleri Federasyonu”na
üye 186 Ulusal Dernekten
biridir.

ICRC

“ULUSAL DERNEKLER”
ULUSLAR ARASI İNSACIL
HUKUKTAN ALMIŞ
OLDUĞU GÜÇLE
İNSANLIĞIN HİZMETİNDE
OLAN DEVLETTEN
BAĞIMSIZ ÇALIŞAN İNSANİ
YARDIM KURULUŞLARIDIR.

‘Türk Kızılayı’ 11 Haziran 1868 “ Osmanlı
Yaralı ve Hasta Askerlere
Yardım Cemiyeti " olarak kurulmuş, 1947’de bugünki adını
alarak çalışmalarına devam etmektedir.

2000 yılından bu yana uluslararası platformda toplam 80 ülkeye
insani yardım ulaştırmıştır.

Afetlere Genel Bakış Açısı
PAKİSTAN
-

8 Ekim 2005’de merkez üssü Pakistan idaresi altındaki
Keşmir bölgesi
Bölgede 18 yaşına kadar nüfus kayıtları tutulmadığı
için kayıplarla ilgili rakamların resmi rakamlardan çok
daha yüksek olduğu tahmin edilmektedir. Resmi
kayıtlara göre ölü ve yaralı sayısı
Ölü Sayısı : 73.331
Yaralı Sayısı : 69.392
Evsiz Sayısı : 2.800.000

Afetlere Genel Bakış Açısı
ENDONEZYA
-

26 Aralık 2004

-

11 Ülke

-

280.000 Can Kaybı

-

2.200.000 Evsiz insan

Endonezya İnsani Yardım Operasyonu

TSUNAMİ OPERASYONU
Türkiye’nin en büyük insani
yardım operasyonlarından
biridir ve kapasite geliştirme
projeleri arasında yer
almaktadır…

AKUT DÖNEM :
Acil barınak, gıda, sağlık,
psiko-sosyal destek ve
su sanitasyon hizmetleri
REHABİLİTASYON
DÖNEMİ :
• 1052 kalıcı konut,
•4 okul binası,
•Toplum Merkezi,
•3 caminin onarımı,
• ve Sağlık Merkezi inşası

1. Endonezya 8 uzman psikososyal personeli ve 10 yerel psikolog olmak
üzere toplam 18 uzman personel tarafından gerçekleştirilmiş ve
Psikososyal Destek Programı, 26.12.2004 tarihinde Endonezya/Aceh
bölgesinde meydana gelen deprem ve tsunami sonrasında başlatılmıştır.
2. Afetin hemen ardından gelen dönemde 18 kampta toplamda 13.793
kişiye ulaşılmıştır.
3. Türk Kızılayı`nın çalışmalarına 300 gönüllü aktif olarak katılmıştır.

Kamplarda; toplumun, afet nedeniyle ortaya çıkan davranışsal ve psikolojik
sorunlarla baş edebilmesine destek olmak üzere bireysel danışmanlık ve
yönlendirme, grup görüşmeleri, psikolojik ilk yardım, eğitimler,
sosyal aktivite ve projeler şeklinde psikososyal müdahaleler yürütülmüştür.

4. Program, 26.12.2006 tarihinde resmi açılışı yapılan Sultan 2. Selim
Aceh Toplum Merkezi bünyesinde ve Endonezya NAD Kızılhaçı
yapısı altında halen sürdürülmektedir.
5. Açılışından bu yana toplum merkezinde yapılan etkinliklere katılan
kişi sayısı 14.968’dir.
6. 2009 yılında Sultan 2. Selim Toplum Merkezinde gelir getirici
aktiviteler kapsamında toplamda 83 sivil toplum kuruluşu, kamu
kurum/kuruluşu ve üniversite ile çalışılmıştır.

TÜRK KIZILAYI’NIN EN BÜYÜK
İNSANİ YARDIM OPERASYONU
ACİL DÖNEMDE;
55.000 ton yardım malzemesi
60.000 ilaç,
14.500 barınma ünitesi,
2.500.000 yararlanıcı…

PAKİSTAN KIZILAYI
KAPASİTE GELİŞTİRME PROJESİ

PAKİSTAN PSİKOSOSYAL FAALİYETLER
2005- 2009
Bireysel ve Grup Çalışmalarında Ulaşılan

Kişi Sayısı
20.960

TSUNAMİ VE PAKİSTAN DEPREMİNİN ÖNEMİ
-

Türk Kızılayı’nın operasyonel deneyimini
arttırmıştır.
Kapasite arttırma projelerine yönelim
artmıştır.
Türkiye yardım alan ülke konumundan yardım
eden ülke konumuna geçmiştir.
Bölgesinde güçlü bir Kızılay oluşmuştur.
Psikososyal destek faaliyetlerinin yapılanma
esasları tanımlanmıştır.

AFET YÖNETİMİNDE BİR İŞBİRLİĞİ MODELİ
‘Afetlerde Psiksosyal Hizmetler Birliği’

Oluşumun Tarihçesi ve Üyeleri
SOSYAL HİZMETLER ve ÇOCUK ESİRGEME KURUMU
HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ

TÜRK PSİKOLOGLAR DERNEĞİ
SOSYAL HİZMET UZMANLARI DERNEĞİ

Afetlerde
Psikososyal
Hizmetler
Birliği

TÜRKİYE PSİKİYATRİ DERNEĞİ
ÇOCUK ve GENÇLİK RUH SAĞLIĞI DERNEĞİ

TÜRK PSİKOLOJİK DANIŞMA ve REHBERLİK DERNEĞİ

Psikososyal Hizmetler konusunda afetlerde ve
olağan dönemde psikososyal hizmetlerin
geliştirilmesi yönünde karşılıklı hak ve sorumlulukları
belirlemek üzere hazırlanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”
Türkiye Kızılay Derneği, Türk Psikologlar Derneği,
Türkiye Psikiyatri Derneği, Türk Tabipler Birliği,
İstanbul ODTÜ Mezunları Derneği ile Ankara ODTÜ
Mezunları Derneği temsilcilerinin katılımıyla
imzalanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
• 11 Haziran 2005’te imzalanan bu protokol ile “işbirliğinin amacı,
hizmet alanları ve kuruluşların yetki ve sorumlulukları”
belirlenmiştir.

• Bu protokolün son maddesi
“Uzmanlık alanlarıyla ilgili olarak Kızılay ile ortak proje üretecek
olan taraf Sivil Toplum Kuruluşlarıyla projeye ilişkin Alt Teknik
Protokoller imzalayabileceklerdir.” bilgisi bulunmaktadır.

11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”nün ek
protokolü olan
“Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği Protokolü” tüm
derneklerin ortak kararı ile 16.08.2006 tarihinde
taraflarca imzalanmıştır.
Genel Sekretaryası Derneğimiz tarafından
yürütülmektedir.

APHB’nin önemi

MÜDAHALE SİSTEMİ

müdahale

MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE

MÜDAHALE
MÜDAHALE

müdahale

GENEL İLGİSİZLİK

İÇ UNSURLARIN
KISA İLGİSİ
Normal hayata dönüş

ICRC

IFRC

NATO

bagışçılar

hükümet

WFP

UNHCR

basın

OCHAyönetimler
Yerel

basın

UNICEF

basın

UNDP

mülteciler/
afet yaşamış
topluluklar

Ulusal ve yerel

STK

basın

basın

diğer UN
örgütleri
basın

Kızılay
Uluslar arası
NGOs

Hükümetler arası
organizasyonlar

military
Askeri
unsurlar

Bunu koordine edebilir misiniz?

Dünyanın her yerinde insanlar afetlere karşı hazırlıklı olma
konusundaki bilgilerinin çoğunu afetten hemen sonraki 6 ay
ile 2 yıl sonra öğrenmektedir.
Japon grup İstanbul’da bir Türk yatakhanesinde
kalıyorlardır. Depremden sonra Japonlar ve Türkler
merdivenlerde karşılaştı. Türkler aşağıya, Japonlar
yukarıya koşuyordu.
M.Petal. Afetlere karşı hazırlık için uygulanan yerel toplum organizasyonu becerileri syf
31-32

• Afetin doğası gereği yaşanan karmaşaya karşı
planlı ve örgütlü bir hazırlık adına atılmış bir
adım
• Mesleki örgütlenme alanında eksiklerin
giderilmesi adına atılan bir adım
• Acil durumlara özgü mekanizmaların
tanımlanması adına bir örnek

• Ülke genelinde etkili/sürdürülebilir programlar ortaya koymak
mümkün mü?
• Çalışacak gönüllülerin temini konusunda yaşanan sıkıntıların
giderilmesi mümkün mü?
• Ortak anlayışa sahip bir platform olabilecek mi?
• Maddi kaynakların temini nasıl sağlanacak?
• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’nın yeni yapılanması
içerisinde sivil toplum kendine yer edinebilecek mi?

[email protected]
[email protected]


Slide 24

“AFETLERDE PSİKOSOSYAL DESTEK
HİZMET İLKELERİ: TSUNAMİ VE
PAKİSTAN DENEYİMİNDEN
GÜNÜMÜZE”
Nisan 2010
Eylen ŞAVUR

İçerik
• Psikososyal Destek
• Hizmet İlkeleri
• Tsunami ve Pakistan Depremi
• Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği

PSİKOSOSYAL
DESTEK
HİZMETLERİNİN
YÜRÜTÜLDÜĞÜ
BAZI AFETLER

1999 Marmara Depremleri
2002 Afyon Depremi
2003 Irak/Silopi İnsani Yardım Operasyonu
2003 İstanbul Bombalama Eylemi
2003 Bingöl Depremi
2004 Tsunami-Endonezya/ Sri Lanka
2005 Pakistan Depremi
2006 Batman Sel
2006 Elazığ Deprem
2007 İzmir Trafik Kazası
2007 Ankara/Anafartalar Bombalama Eylemi
2008 İstanbul/Güngören Terör Olayı
2009 Mardin Şiddet Olayı
2009 Marmara Seli
2010 Elazığ Depremi

Psikososyal;
Kelime anlamıyla birbirini sürekli
etkileyen psikolojik ve sosyal etkilerin
hareketli ilişkisi, anlamına gelir.
(Inter-Agency Guiding Principles, 2005)

Afetlerde psikososyal destek hizmetleri;
Afet sonrası ortaya çıkabilecek psikolojik uyumsuzlukların/
bozuklukların önlenmesi, aile ve toplum düzeyinde ilişkilerin
kurulması ve geliştirilmesi, etkilenenlerin ‘normal’ ya da yeni
yaşamlarına geri dönmesi sürecinde birey, aile ve toplumun
kendi kapasitelerini fark etmeleri ve güçlenmeleri, ayrıca
ileride ortaya çıkabilecek afetlerle başa çıkmaları amacıyla afet
döngüsünün her aşamasında düzenlenen çok disiplinli
hizmetler bütünüdür.
(Reyes, 2006a; Reyes ve Elhai, 2004; Seynaeve, 2001; Türk Kızılayı, 2008).

Afetlere maruz kalmak sadece etkilenenler için değil
aynı zamanda toplum içinde oldukça ağır yükler getirir.
(ISTSS, 2003).

Bu çerçevede programlanan afetlerde psikososyal
hizmetlerin iki temel bakış açısı vardır;
Birincisi afetten etkilenen toplumu yeniden inşa
etmek ve toplum kaynaklarını tekrar işler hale
getirmek,
İkincisi etkilenen bireylere müdahale etmek ve
psikolojik bozuklukların ortaya çıkışını önlemektir
(IASC, 2007).

PSİKOSOSYAL DESTEK
Psikolojik ya da psikiyatrik tedavi değildir.
Ruhsal bozukluklar ya da ciddi fiziksel
rahatsızlıklar konusunda bir danışmanlık ya da
terapi değildir.

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
1.İhtiyaç ve Kaynak Değerlendirmesi:

-

Mağdurların etkilenme dereceleri ve şekilleri,
İçinde bulundukları sorunlar ve ihtiyaçlar,
Toplumda var olan kaynak kişi/ kurumlar, bunların
çalışma şekilleri,
Var olan hizmetler ve sunuluş şekilleri
Uygulanacak
müdahale
etkinliklerinin
ana
hatlarıyla oluşturulması

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
2.Psikolojik İlk Yardım

-

İhtiyaç ve kaynak değerlendirilmesi ile eş zamanlı
ya da hemen ardından başlar.
Psikolojik ilk yardım, kişilerin duygularını ve
yaşadıklarını ifade etmelerine olanak sunarak
rahatlamalarını sağlamayı ve acil durumlara
yönelik psikolojik bilgilerin etkilenen kişilere
iletilmesi aracılığıyla kişilerin yaşadıklarını ve
hissettiklerini anlamlandırmalarına yardımcı olmayı
hedefler (IFRC, 2009).

3. Toplumu Harekete Geçirme:
Toplumu harekete geçirmede temel felsefe bireyin kendi
kendine yardım edebilme becerisini artırmaktır.
4. Sevk Etme ve Yönlendirme:
Ruh sağlığı çalışanlarının, sahada yaptıkları danışmanlık
ve tespit görüşmelerinde beklenti düzeyini artırmadan,
kısa, duygusal olarak destekleyici, yararlı ve dinamik
bir ilişki kurmaları gerektiği unutulmamalıdır. Bu
doğrultuda zaman zaman alışık olunan klinik
görüşmeler ve çalışma tarzlarından farklı olarak
görünebilirliği yüksek sosyal hizmet kapsamında
çalışmalar yapılması gerekmektedir (Önder E., 2008).

5. Sürdürülebilir- Uzun Dönem
Çalışmaların/Projelerin Planlaması
6. Bilgi Merkezi Oluşturma
Bilginin ihtiyaç duyan herkesle paylaşıldığı, ihtiyaçların ve
kaynakların buluştuğu, kolay ulaşılabilir ve
kullanılabilir bir hizmet sunulması hedeflenmektedir.

7. Çalışana Destek:
-

Yardım çalışanlarına yapılan müdahaledir.
Yardım çalışmaları sırasında kullanılacak bilgilerin
iletilmesi,
Yardım çalışanları için paylaşım ve destek
toplantıları düzenlenmesi,
Çalışanları
etkileyen
olumsuz
faktörlerin
belirlenmesi ve bu faktörlerin etkilerinin azaltılması
yardım çalışanlarının çalışmalarını yürütürken acil
durumdan etkilenen kişilerle kurdukları iletişimden,
kime, hangi yardımı, ne şekilde yapacağı noktasına
kadar gelen süreçte uygun şekilde bilgilendirilmesi
ve desteklenmesi

8. Eğitim:
- Travma ile ilgili eğitimlerde daha çok eyleme
yönelik,
- Etkilenenlerin kaçınma davranışlarını azaltması
konusunda cesaret verici,
- Travmatik anılarıyla uzlaşmasını sağlayıcı,
- Duruma uygun olarak olması beklenen psikolojik
tepkilerin neler olduğunun aktarılması
- Toplumun
afetlere
yönelik
genel
olarak
güçlendirilmesi amaçları ön plana çıkarılmaktadır
(ISTSS, 2003; Seynaeve, 2001; Turpin et al. 2005).

AFET

Alarm
Psiko Sosyal Hizmet
Müdahalesi
İhtiyaç Tespiti

Psikolojik İlk
Yardım

Koordinasyon ve İşbirliği

AKUT
DÖNEM

Orta ve Uzun Dönem Psiko Sosyal
Hizmet Müdahale Planının
Oluşturulması

Bilgi Merkezi Kurma Çalışana
Destek

Sevk ve Yönlendirme

Müdahale Sürecinin Sonlanması
İZLEME VE DEĞERLENDİRME

ORTA
/UZUN
DÖNEM

Tsunami ve Pakistan Depremlerinin
Psikososyal Destek Faaliyetleri İçin
Önemi Nedir?

Türk Kızılayı’na Genel Bakış

Türk Kızılayı
“Uluslararası Kızılay Kızılhaç
Dernekleri Federasyonu”na
üye 186 Ulusal Dernekten
biridir.

ICRC

“ULUSAL DERNEKLER”
ULUSLAR ARASI İNSACIL
HUKUKTAN ALMIŞ
OLDUĞU GÜÇLE
İNSANLIĞIN HİZMETİNDE
OLAN DEVLETTEN
BAĞIMSIZ ÇALIŞAN İNSANİ
YARDIM KURULUŞLARIDIR.

‘Türk Kızılayı’ 11 Haziran 1868 “ Osmanlı
Yaralı ve Hasta Askerlere
Yardım Cemiyeti " olarak kurulmuş, 1947’de bugünki adını
alarak çalışmalarına devam etmektedir.

2000 yılından bu yana uluslararası platformda toplam 80 ülkeye
insani yardım ulaştırmıştır.

Afetlere Genel Bakış Açısı
PAKİSTAN
-

8 Ekim 2005’de merkez üssü Pakistan idaresi altındaki
Keşmir bölgesi
Bölgede 18 yaşına kadar nüfus kayıtları tutulmadığı
için kayıplarla ilgili rakamların resmi rakamlardan çok
daha yüksek olduğu tahmin edilmektedir. Resmi
kayıtlara göre ölü ve yaralı sayısı
Ölü Sayısı : 73.331
Yaralı Sayısı : 69.392
Evsiz Sayısı : 2.800.000

Afetlere Genel Bakış Açısı
ENDONEZYA
-

26 Aralık 2004

-

11 Ülke

-

280.000 Can Kaybı

-

2.200.000 Evsiz insan

Endonezya İnsani Yardım Operasyonu

TSUNAMİ OPERASYONU
Türkiye’nin en büyük insani
yardım operasyonlarından
biridir ve kapasite geliştirme
projeleri arasında yer
almaktadır…

AKUT DÖNEM :
Acil barınak, gıda, sağlık,
psiko-sosyal destek ve
su sanitasyon hizmetleri
REHABİLİTASYON
DÖNEMİ :
• 1052 kalıcı konut,
•4 okul binası,
•Toplum Merkezi,
•3 caminin onarımı,
• ve Sağlık Merkezi inşası

1. Endonezya 8 uzman psikososyal personeli ve 10 yerel psikolog olmak
üzere toplam 18 uzman personel tarafından gerçekleştirilmiş ve
Psikososyal Destek Programı, 26.12.2004 tarihinde Endonezya/Aceh
bölgesinde meydana gelen deprem ve tsunami sonrasında başlatılmıştır.
2. Afetin hemen ardından gelen dönemde 18 kampta toplamda 13.793
kişiye ulaşılmıştır.
3. Türk Kızılayı`nın çalışmalarına 300 gönüllü aktif olarak katılmıştır.

Kamplarda; toplumun, afet nedeniyle ortaya çıkan davranışsal ve psikolojik
sorunlarla baş edebilmesine destek olmak üzere bireysel danışmanlık ve
yönlendirme, grup görüşmeleri, psikolojik ilk yardım, eğitimler,
sosyal aktivite ve projeler şeklinde psikososyal müdahaleler yürütülmüştür.

4. Program, 26.12.2006 tarihinde resmi açılışı yapılan Sultan 2. Selim
Aceh Toplum Merkezi bünyesinde ve Endonezya NAD Kızılhaçı
yapısı altında halen sürdürülmektedir.
5. Açılışından bu yana toplum merkezinde yapılan etkinliklere katılan
kişi sayısı 14.968’dir.
6. 2009 yılında Sultan 2. Selim Toplum Merkezinde gelir getirici
aktiviteler kapsamında toplamda 83 sivil toplum kuruluşu, kamu
kurum/kuruluşu ve üniversite ile çalışılmıştır.

TÜRK KIZILAYI’NIN EN BÜYÜK
İNSANİ YARDIM OPERASYONU
ACİL DÖNEMDE;
55.000 ton yardım malzemesi
60.000 ilaç,
14.500 barınma ünitesi,
2.500.000 yararlanıcı…

PAKİSTAN KIZILAYI
KAPASİTE GELİŞTİRME PROJESİ

PAKİSTAN PSİKOSOSYAL FAALİYETLER
2005- 2009
Bireysel ve Grup Çalışmalarında Ulaşılan

Kişi Sayısı
20.960

TSUNAMİ VE PAKİSTAN DEPREMİNİN ÖNEMİ
-

Türk Kızılayı’nın operasyonel deneyimini
arttırmıştır.
Kapasite arttırma projelerine yönelim
artmıştır.
Türkiye yardım alan ülke konumundan yardım
eden ülke konumuna geçmiştir.
Bölgesinde güçlü bir Kızılay oluşmuştur.
Psikososyal destek faaliyetlerinin yapılanma
esasları tanımlanmıştır.

AFET YÖNETİMİNDE BİR İŞBİRLİĞİ MODELİ
‘Afetlerde Psiksosyal Hizmetler Birliği’

Oluşumun Tarihçesi ve Üyeleri
SOSYAL HİZMETLER ve ÇOCUK ESİRGEME KURUMU
HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ

TÜRK PSİKOLOGLAR DERNEĞİ
SOSYAL HİZMET UZMANLARI DERNEĞİ

Afetlerde
Psikososyal
Hizmetler
Birliği

TÜRKİYE PSİKİYATRİ DERNEĞİ
ÇOCUK ve GENÇLİK RUH SAĞLIĞI DERNEĞİ

TÜRK PSİKOLOJİK DANIŞMA ve REHBERLİK DERNEĞİ

Psikososyal Hizmetler konusunda afetlerde ve
olağan dönemde psikososyal hizmetlerin
geliştirilmesi yönünde karşılıklı hak ve sorumlulukları
belirlemek üzere hazırlanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”
Türkiye Kızılay Derneği, Türk Psikologlar Derneği,
Türkiye Psikiyatri Derneği, Türk Tabipler Birliği,
İstanbul ODTÜ Mezunları Derneği ile Ankara ODTÜ
Mezunları Derneği temsilcilerinin katılımıyla
imzalanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
• 11 Haziran 2005’te imzalanan bu protokol ile “işbirliğinin amacı,
hizmet alanları ve kuruluşların yetki ve sorumlulukları”
belirlenmiştir.

• Bu protokolün son maddesi
“Uzmanlık alanlarıyla ilgili olarak Kızılay ile ortak proje üretecek
olan taraf Sivil Toplum Kuruluşlarıyla projeye ilişkin Alt Teknik
Protokoller imzalayabileceklerdir.” bilgisi bulunmaktadır.

11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”nün ek
protokolü olan
“Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği Protokolü” tüm
derneklerin ortak kararı ile 16.08.2006 tarihinde
taraflarca imzalanmıştır.
Genel Sekretaryası Derneğimiz tarafından
yürütülmektedir.

APHB’nin önemi

MÜDAHALE SİSTEMİ

müdahale

MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE

MÜDAHALE
MÜDAHALE

müdahale

GENEL İLGİSİZLİK

İÇ UNSURLARIN
KISA İLGİSİ
Normal hayata dönüş

ICRC

IFRC

NATO

bagışçılar

hükümet

WFP

UNHCR

basın

OCHAyönetimler
Yerel

basın

UNICEF

basın

UNDP

mülteciler/
afet yaşamış
topluluklar

Ulusal ve yerel

STK

basın

basın

diğer UN
örgütleri
basın

Kızılay
Uluslar arası
NGOs

Hükümetler arası
organizasyonlar

military
Askeri
unsurlar

Bunu koordine edebilir misiniz?

Dünyanın her yerinde insanlar afetlere karşı hazırlıklı olma
konusundaki bilgilerinin çoğunu afetten hemen sonraki 6 ay
ile 2 yıl sonra öğrenmektedir.
Japon grup İstanbul’da bir Türk yatakhanesinde
kalıyorlardır. Depremden sonra Japonlar ve Türkler
merdivenlerde karşılaştı. Türkler aşağıya, Japonlar
yukarıya koşuyordu.
M.Petal. Afetlere karşı hazırlık için uygulanan yerel toplum organizasyonu becerileri syf
31-32

• Afetin doğası gereği yaşanan karmaşaya karşı
planlı ve örgütlü bir hazırlık adına atılmış bir
adım
• Mesleki örgütlenme alanında eksiklerin
giderilmesi adına atılan bir adım
• Acil durumlara özgü mekanizmaların
tanımlanması adına bir örnek

• Ülke genelinde etkili/sürdürülebilir programlar ortaya koymak
mümkün mü?
• Çalışacak gönüllülerin temini konusunda yaşanan sıkıntıların
giderilmesi mümkün mü?
• Ortak anlayışa sahip bir platform olabilecek mi?
• Maddi kaynakların temini nasıl sağlanacak?
• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’nın yeni yapılanması
içerisinde sivil toplum kendine yer edinebilecek mi?

[email protected]
[email protected]


Slide 25

“AFETLERDE PSİKOSOSYAL DESTEK
HİZMET İLKELERİ: TSUNAMİ VE
PAKİSTAN DENEYİMİNDEN
GÜNÜMÜZE”
Nisan 2010
Eylen ŞAVUR

İçerik
• Psikososyal Destek
• Hizmet İlkeleri
• Tsunami ve Pakistan Depremi
• Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği

PSİKOSOSYAL
DESTEK
HİZMETLERİNİN
YÜRÜTÜLDÜĞÜ
BAZI AFETLER

1999 Marmara Depremleri
2002 Afyon Depremi
2003 Irak/Silopi İnsani Yardım Operasyonu
2003 İstanbul Bombalama Eylemi
2003 Bingöl Depremi
2004 Tsunami-Endonezya/ Sri Lanka
2005 Pakistan Depremi
2006 Batman Sel
2006 Elazığ Deprem
2007 İzmir Trafik Kazası
2007 Ankara/Anafartalar Bombalama Eylemi
2008 İstanbul/Güngören Terör Olayı
2009 Mardin Şiddet Olayı
2009 Marmara Seli
2010 Elazığ Depremi

Psikososyal;
Kelime anlamıyla birbirini sürekli
etkileyen psikolojik ve sosyal etkilerin
hareketli ilişkisi, anlamına gelir.
(Inter-Agency Guiding Principles, 2005)

Afetlerde psikososyal destek hizmetleri;
Afet sonrası ortaya çıkabilecek psikolojik uyumsuzlukların/
bozuklukların önlenmesi, aile ve toplum düzeyinde ilişkilerin
kurulması ve geliştirilmesi, etkilenenlerin ‘normal’ ya da yeni
yaşamlarına geri dönmesi sürecinde birey, aile ve toplumun
kendi kapasitelerini fark etmeleri ve güçlenmeleri, ayrıca
ileride ortaya çıkabilecek afetlerle başa çıkmaları amacıyla afet
döngüsünün her aşamasında düzenlenen çok disiplinli
hizmetler bütünüdür.
(Reyes, 2006a; Reyes ve Elhai, 2004; Seynaeve, 2001; Türk Kızılayı, 2008).

Afetlere maruz kalmak sadece etkilenenler için değil
aynı zamanda toplum içinde oldukça ağır yükler getirir.
(ISTSS, 2003).

Bu çerçevede programlanan afetlerde psikososyal
hizmetlerin iki temel bakış açısı vardır;
Birincisi afetten etkilenen toplumu yeniden inşa
etmek ve toplum kaynaklarını tekrar işler hale
getirmek,
İkincisi etkilenen bireylere müdahale etmek ve
psikolojik bozuklukların ortaya çıkışını önlemektir
(IASC, 2007).

PSİKOSOSYAL DESTEK
Psikolojik ya da psikiyatrik tedavi değildir.
Ruhsal bozukluklar ya da ciddi fiziksel
rahatsızlıklar konusunda bir danışmanlık ya da
terapi değildir.

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
1.İhtiyaç ve Kaynak Değerlendirmesi:

-

Mağdurların etkilenme dereceleri ve şekilleri,
İçinde bulundukları sorunlar ve ihtiyaçlar,
Toplumda var olan kaynak kişi/ kurumlar, bunların
çalışma şekilleri,
Var olan hizmetler ve sunuluş şekilleri
Uygulanacak
müdahale
etkinliklerinin
ana
hatlarıyla oluşturulması

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
2.Psikolojik İlk Yardım

-

İhtiyaç ve kaynak değerlendirilmesi ile eş zamanlı
ya da hemen ardından başlar.
Psikolojik ilk yardım, kişilerin duygularını ve
yaşadıklarını ifade etmelerine olanak sunarak
rahatlamalarını sağlamayı ve acil durumlara
yönelik psikolojik bilgilerin etkilenen kişilere
iletilmesi aracılığıyla kişilerin yaşadıklarını ve
hissettiklerini anlamlandırmalarına yardımcı olmayı
hedefler (IFRC, 2009).

3. Toplumu Harekete Geçirme:
Toplumu harekete geçirmede temel felsefe bireyin kendi
kendine yardım edebilme becerisini artırmaktır.
4. Sevk Etme ve Yönlendirme:
Ruh sağlığı çalışanlarının, sahada yaptıkları danışmanlık
ve tespit görüşmelerinde beklenti düzeyini artırmadan,
kısa, duygusal olarak destekleyici, yararlı ve dinamik
bir ilişki kurmaları gerektiği unutulmamalıdır. Bu
doğrultuda zaman zaman alışık olunan klinik
görüşmeler ve çalışma tarzlarından farklı olarak
görünebilirliği yüksek sosyal hizmet kapsamında
çalışmalar yapılması gerekmektedir (Önder E., 2008).

5. Sürdürülebilir- Uzun Dönem
Çalışmaların/Projelerin Planlaması
6. Bilgi Merkezi Oluşturma
Bilginin ihtiyaç duyan herkesle paylaşıldığı, ihtiyaçların ve
kaynakların buluştuğu, kolay ulaşılabilir ve
kullanılabilir bir hizmet sunulması hedeflenmektedir.

7. Çalışana Destek:
-

Yardım çalışanlarına yapılan müdahaledir.
Yardım çalışmaları sırasında kullanılacak bilgilerin
iletilmesi,
Yardım çalışanları için paylaşım ve destek
toplantıları düzenlenmesi,
Çalışanları
etkileyen
olumsuz
faktörlerin
belirlenmesi ve bu faktörlerin etkilerinin azaltılması
yardım çalışanlarının çalışmalarını yürütürken acil
durumdan etkilenen kişilerle kurdukları iletişimden,
kime, hangi yardımı, ne şekilde yapacağı noktasına
kadar gelen süreçte uygun şekilde bilgilendirilmesi
ve desteklenmesi

8. Eğitim:
- Travma ile ilgili eğitimlerde daha çok eyleme
yönelik,
- Etkilenenlerin kaçınma davranışlarını azaltması
konusunda cesaret verici,
- Travmatik anılarıyla uzlaşmasını sağlayıcı,
- Duruma uygun olarak olması beklenen psikolojik
tepkilerin neler olduğunun aktarılması
- Toplumun
afetlere
yönelik
genel
olarak
güçlendirilmesi amaçları ön plana çıkarılmaktadır
(ISTSS, 2003; Seynaeve, 2001; Turpin et al. 2005).

AFET

Alarm
Psiko Sosyal Hizmet
Müdahalesi
İhtiyaç Tespiti

Psikolojik İlk
Yardım

Koordinasyon ve İşbirliği

AKUT
DÖNEM

Orta ve Uzun Dönem Psiko Sosyal
Hizmet Müdahale Planının
Oluşturulması

Bilgi Merkezi Kurma Çalışana
Destek

Sevk ve Yönlendirme

Müdahale Sürecinin Sonlanması
İZLEME VE DEĞERLENDİRME

ORTA
/UZUN
DÖNEM

Tsunami ve Pakistan Depremlerinin
Psikososyal Destek Faaliyetleri İçin
Önemi Nedir?

Türk Kızılayı’na Genel Bakış

Türk Kızılayı
“Uluslararası Kızılay Kızılhaç
Dernekleri Federasyonu”na
üye 186 Ulusal Dernekten
biridir.

ICRC

“ULUSAL DERNEKLER”
ULUSLAR ARASI İNSACIL
HUKUKTAN ALMIŞ
OLDUĞU GÜÇLE
İNSANLIĞIN HİZMETİNDE
OLAN DEVLETTEN
BAĞIMSIZ ÇALIŞAN İNSANİ
YARDIM KURULUŞLARIDIR.

‘Türk Kızılayı’ 11 Haziran 1868 “ Osmanlı
Yaralı ve Hasta Askerlere
Yardım Cemiyeti " olarak kurulmuş, 1947’de bugünki adını
alarak çalışmalarına devam etmektedir.

2000 yılından bu yana uluslararası platformda toplam 80 ülkeye
insani yardım ulaştırmıştır.

Afetlere Genel Bakış Açısı
PAKİSTAN
-

8 Ekim 2005’de merkez üssü Pakistan idaresi altındaki
Keşmir bölgesi
Bölgede 18 yaşına kadar nüfus kayıtları tutulmadığı
için kayıplarla ilgili rakamların resmi rakamlardan çok
daha yüksek olduğu tahmin edilmektedir. Resmi
kayıtlara göre ölü ve yaralı sayısı
Ölü Sayısı : 73.331
Yaralı Sayısı : 69.392
Evsiz Sayısı : 2.800.000

Afetlere Genel Bakış Açısı
ENDONEZYA
-

26 Aralık 2004

-

11 Ülke

-

280.000 Can Kaybı

-

2.200.000 Evsiz insan

Endonezya İnsani Yardım Operasyonu

TSUNAMİ OPERASYONU
Türkiye’nin en büyük insani
yardım operasyonlarından
biridir ve kapasite geliştirme
projeleri arasında yer
almaktadır…

AKUT DÖNEM :
Acil barınak, gıda, sağlık,
psiko-sosyal destek ve
su sanitasyon hizmetleri
REHABİLİTASYON
DÖNEMİ :
• 1052 kalıcı konut,
•4 okul binası,
•Toplum Merkezi,
•3 caminin onarımı,
• ve Sağlık Merkezi inşası

1. Endonezya 8 uzman psikososyal personeli ve 10 yerel psikolog olmak
üzere toplam 18 uzman personel tarafından gerçekleştirilmiş ve
Psikososyal Destek Programı, 26.12.2004 tarihinde Endonezya/Aceh
bölgesinde meydana gelen deprem ve tsunami sonrasında başlatılmıştır.
2. Afetin hemen ardından gelen dönemde 18 kampta toplamda 13.793
kişiye ulaşılmıştır.
3. Türk Kızılayı`nın çalışmalarına 300 gönüllü aktif olarak katılmıştır.

Kamplarda; toplumun, afet nedeniyle ortaya çıkan davranışsal ve psikolojik
sorunlarla baş edebilmesine destek olmak üzere bireysel danışmanlık ve
yönlendirme, grup görüşmeleri, psikolojik ilk yardım, eğitimler,
sosyal aktivite ve projeler şeklinde psikososyal müdahaleler yürütülmüştür.

4. Program, 26.12.2006 tarihinde resmi açılışı yapılan Sultan 2. Selim
Aceh Toplum Merkezi bünyesinde ve Endonezya NAD Kızılhaçı
yapısı altında halen sürdürülmektedir.
5. Açılışından bu yana toplum merkezinde yapılan etkinliklere katılan
kişi sayısı 14.968’dir.
6. 2009 yılında Sultan 2. Selim Toplum Merkezinde gelir getirici
aktiviteler kapsamında toplamda 83 sivil toplum kuruluşu, kamu
kurum/kuruluşu ve üniversite ile çalışılmıştır.

TÜRK KIZILAYI’NIN EN BÜYÜK
İNSANİ YARDIM OPERASYONU
ACİL DÖNEMDE;
55.000 ton yardım malzemesi
60.000 ilaç,
14.500 barınma ünitesi,
2.500.000 yararlanıcı…

PAKİSTAN KIZILAYI
KAPASİTE GELİŞTİRME PROJESİ

PAKİSTAN PSİKOSOSYAL FAALİYETLER
2005- 2009
Bireysel ve Grup Çalışmalarında Ulaşılan

Kişi Sayısı
20.960

TSUNAMİ VE PAKİSTAN DEPREMİNİN ÖNEMİ
-

Türk Kızılayı’nın operasyonel deneyimini
arttırmıştır.
Kapasite arttırma projelerine yönelim
artmıştır.
Türkiye yardım alan ülke konumundan yardım
eden ülke konumuna geçmiştir.
Bölgesinde güçlü bir Kızılay oluşmuştur.
Psikososyal destek faaliyetlerinin yapılanma
esasları tanımlanmıştır.

AFET YÖNETİMİNDE BİR İŞBİRLİĞİ MODELİ
‘Afetlerde Psiksosyal Hizmetler Birliği’

Oluşumun Tarihçesi ve Üyeleri
SOSYAL HİZMETLER ve ÇOCUK ESİRGEME KURUMU
HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ

TÜRK PSİKOLOGLAR DERNEĞİ
SOSYAL HİZMET UZMANLARI DERNEĞİ

Afetlerde
Psikososyal
Hizmetler
Birliği

TÜRKİYE PSİKİYATRİ DERNEĞİ
ÇOCUK ve GENÇLİK RUH SAĞLIĞI DERNEĞİ

TÜRK PSİKOLOJİK DANIŞMA ve REHBERLİK DERNEĞİ

Psikososyal Hizmetler konusunda afetlerde ve
olağan dönemde psikososyal hizmetlerin
geliştirilmesi yönünde karşılıklı hak ve sorumlulukları
belirlemek üzere hazırlanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”
Türkiye Kızılay Derneği, Türk Psikologlar Derneği,
Türkiye Psikiyatri Derneği, Türk Tabipler Birliği,
İstanbul ODTÜ Mezunları Derneği ile Ankara ODTÜ
Mezunları Derneği temsilcilerinin katılımıyla
imzalanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
• 11 Haziran 2005’te imzalanan bu protokol ile “işbirliğinin amacı,
hizmet alanları ve kuruluşların yetki ve sorumlulukları”
belirlenmiştir.

• Bu protokolün son maddesi
“Uzmanlık alanlarıyla ilgili olarak Kızılay ile ortak proje üretecek
olan taraf Sivil Toplum Kuruluşlarıyla projeye ilişkin Alt Teknik
Protokoller imzalayabileceklerdir.” bilgisi bulunmaktadır.

11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”nün ek
protokolü olan
“Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği Protokolü” tüm
derneklerin ortak kararı ile 16.08.2006 tarihinde
taraflarca imzalanmıştır.
Genel Sekretaryası Derneğimiz tarafından
yürütülmektedir.

APHB’nin önemi

MÜDAHALE SİSTEMİ

müdahale

MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE

MÜDAHALE
MÜDAHALE

müdahale

GENEL İLGİSİZLİK

İÇ UNSURLARIN
KISA İLGİSİ
Normal hayata dönüş

ICRC

IFRC

NATO

bagışçılar

hükümet

WFP

UNHCR

basın

OCHAyönetimler
Yerel

basın

UNICEF

basın

UNDP

mülteciler/
afet yaşamış
topluluklar

Ulusal ve yerel

STK

basın

basın

diğer UN
örgütleri
basın

Kızılay
Uluslar arası
NGOs

Hükümetler arası
organizasyonlar

military
Askeri
unsurlar

Bunu koordine edebilir misiniz?

Dünyanın her yerinde insanlar afetlere karşı hazırlıklı olma
konusundaki bilgilerinin çoğunu afetten hemen sonraki 6 ay
ile 2 yıl sonra öğrenmektedir.
Japon grup İstanbul’da bir Türk yatakhanesinde
kalıyorlardır. Depremden sonra Japonlar ve Türkler
merdivenlerde karşılaştı. Türkler aşağıya, Japonlar
yukarıya koşuyordu.
M.Petal. Afetlere karşı hazırlık için uygulanan yerel toplum organizasyonu becerileri syf
31-32

• Afetin doğası gereği yaşanan karmaşaya karşı
planlı ve örgütlü bir hazırlık adına atılmış bir
adım
• Mesleki örgütlenme alanında eksiklerin
giderilmesi adına atılan bir adım
• Acil durumlara özgü mekanizmaların
tanımlanması adına bir örnek

• Ülke genelinde etkili/sürdürülebilir programlar ortaya koymak
mümkün mü?
• Çalışacak gönüllülerin temini konusunda yaşanan sıkıntıların
giderilmesi mümkün mü?
• Ortak anlayışa sahip bir platform olabilecek mi?
• Maddi kaynakların temini nasıl sağlanacak?
• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’nın yeni yapılanması
içerisinde sivil toplum kendine yer edinebilecek mi?

[email protected]
[email protected]


Slide 26

“AFETLERDE PSİKOSOSYAL DESTEK
HİZMET İLKELERİ: TSUNAMİ VE
PAKİSTAN DENEYİMİNDEN
GÜNÜMÜZE”
Nisan 2010
Eylen ŞAVUR

İçerik
• Psikososyal Destek
• Hizmet İlkeleri
• Tsunami ve Pakistan Depremi
• Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği

PSİKOSOSYAL
DESTEK
HİZMETLERİNİN
YÜRÜTÜLDÜĞÜ
BAZI AFETLER

1999 Marmara Depremleri
2002 Afyon Depremi
2003 Irak/Silopi İnsani Yardım Operasyonu
2003 İstanbul Bombalama Eylemi
2003 Bingöl Depremi
2004 Tsunami-Endonezya/ Sri Lanka
2005 Pakistan Depremi
2006 Batman Sel
2006 Elazığ Deprem
2007 İzmir Trafik Kazası
2007 Ankara/Anafartalar Bombalama Eylemi
2008 İstanbul/Güngören Terör Olayı
2009 Mardin Şiddet Olayı
2009 Marmara Seli
2010 Elazığ Depremi

Psikososyal;
Kelime anlamıyla birbirini sürekli
etkileyen psikolojik ve sosyal etkilerin
hareketli ilişkisi, anlamına gelir.
(Inter-Agency Guiding Principles, 2005)

Afetlerde psikososyal destek hizmetleri;
Afet sonrası ortaya çıkabilecek psikolojik uyumsuzlukların/
bozuklukların önlenmesi, aile ve toplum düzeyinde ilişkilerin
kurulması ve geliştirilmesi, etkilenenlerin ‘normal’ ya da yeni
yaşamlarına geri dönmesi sürecinde birey, aile ve toplumun
kendi kapasitelerini fark etmeleri ve güçlenmeleri, ayrıca
ileride ortaya çıkabilecek afetlerle başa çıkmaları amacıyla afet
döngüsünün her aşamasında düzenlenen çok disiplinli
hizmetler bütünüdür.
(Reyes, 2006a; Reyes ve Elhai, 2004; Seynaeve, 2001; Türk Kızılayı, 2008).

Afetlere maruz kalmak sadece etkilenenler için değil
aynı zamanda toplum içinde oldukça ağır yükler getirir.
(ISTSS, 2003).

Bu çerçevede programlanan afetlerde psikososyal
hizmetlerin iki temel bakış açısı vardır;
Birincisi afetten etkilenen toplumu yeniden inşa
etmek ve toplum kaynaklarını tekrar işler hale
getirmek,
İkincisi etkilenen bireylere müdahale etmek ve
psikolojik bozuklukların ortaya çıkışını önlemektir
(IASC, 2007).

PSİKOSOSYAL DESTEK
Psikolojik ya da psikiyatrik tedavi değildir.
Ruhsal bozukluklar ya da ciddi fiziksel
rahatsızlıklar konusunda bir danışmanlık ya da
terapi değildir.

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
1.İhtiyaç ve Kaynak Değerlendirmesi:

-

Mağdurların etkilenme dereceleri ve şekilleri,
İçinde bulundukları sorunlar ve ihtiyaçlar,
Toplumda var olan kaynak kişi/ kurumlar, bunların
çalışma şekilleri,
Var olan hizmetler ve sunuluş şekilleri
Uygulanacak
müdahale
etkinliklerinin
ana
hatlarıyla oluşturulması

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
2.Psikolojik İlk Yardım

-

İhtiyaç ve kaynak değerlendirilmesi ile eş zamanlı
ya da hemen ardından başlar.
Psikolojik ilk yardım, kişilerin duygularını ve
yaşadıklarını ifade etmelerine olanak sunarak
rahatlamalarını sağlamayı ve acil durumlara
yönelik psikolojik bilgilerin etkilenen kişilere
iletilmesi aracılığıyla kişilerin yaşadıklarını ve
hissettiklerini anlamlandırmalarına yardımcı olmayı
hedefler (IFRC, 2009).

3. Toplumu Harekete Geçirme:
Toplumu harekete geçirmede temel felsefe bireyin kendi
kendine yardım edebilme becerisini artırmaktır.
4. Sevk Etme ve Yönlendirme:
Ruh sağlığı çalışanlarının, sahada yaptıkları danışmanlık
ve tespit görüşmelerinde beklenti düzeyini artırmadan,
kısa, duygusal olarak destekleyici, yararlı ve dinamik
bir ilişki kurmaları gerektiği unutulmamalıdır. Bu
doğrultuda zaman zaman alışık olunan klinik
görüşmeler ve çalışma tarzlarından farklı olarak
görünebilirliği yüksek sosyal hizmet kapsamında
çalışmalar yapılması gerekmektedir (Önder E., 2008).

5. Sürdürülebilir- Uzun Dönem
Çalışmaların/Projelerin Planlaması
6. Bilgi Merkezi Oluşturma
Bilginin ihtiyaç duyan herkesle paylaşıldığı, ihtiyaçların ve
kaynakların buluştuğu, kolay ulaşılabilir ve
kullanılabilir bir hizmet sunulması hedeflenmektedir.

7. Çalışana Destek:
-

Yardım çalışanlarına yapılan müdahaledir.
Yardım çalışmaları sırasında kullanılacak bilgilerin
iletilmesi,
Yardım çalışanları için paylaşım ve destek
toplantıları düzenlenmesi,
Çalışanları
etkileyen
olumsuz
faktörlerin
belirlenmesi ve bu faktörlerin etkilerinin azaltılması
yardım çalışanlarının çalışmalarını yürütürken acil
durumdan etkilenen kişilerle kurdukları iletişimden,
kime, hangi yardımı, ne şekilde yapacağı noktasına
kadar gelen süreçte uygun şekilde bilgilendirilmesi
ve desteklenmesi

8. Eğitim:
- Travma ile ilgili eğitimlerde daha çok eyleme
yönelik,
- Etkilenenlerin kaçınma davranışlarını azaltması
konusunda cesaret verici,
- Travmatik anılarıyla uzlaşmasını sağlayıcı,
- Duruma uygun olarak olması beklenen psikolojik
tepkilerin neler olduğunun aktarılması
- Toplumun
afetlere
yönelik
genel
olarak
güçlendirilmesi amaçları ön plana çıkarılmaktadır
(ISTSS, 2003; Seynaeve, 2001; Turpin et al. 2005).

AFET

Alarm
Psiko Sosyal Hizmet
Müdahalesi
İhtiyaç Tespiti

Psikolojik İlk
Yardım

Koordinasyon ve İşbirliği

AKUT
DÖNEM

Orta ve Uzun Dönem Psiko Sosyal
Hizmet Müdahale Planının
Oluşturulması

Bilgi Merkezi Kurma Çalışana
Destek

Sevk ve Yönlendirme

Müdahale Sürecinin Sonlanması
İZLEME VE DEĞERLENDİRME

ORTA
/UZUN
DÖNEM

Tsunami ve Pakistan Depremlerinin
Psikososyal Destek Faaliyetleri İçin
Önemi Nedir?

Türk Kızılayı’na Genel Bakış

Türk Kızılayı
“Uluslararası Kızılay Kızılhaç
Dernekleri Federasyonu”na
üye 186 Ulusal Dernekten
biridir.

ICRC

“ULUSAL DERNEKLER”
ULUSLAR ARASI İNSACIL
HUKUKTAN ALMIŞ
OLDUĞU GÜÇLE
İNSANLIĞIN HİZMETİNDE
OLAN DEVLETTEN
BAĞIMSIZ ÇALIŞAN İNSANİ
YARDIM KURULUŞLARIDIR.

‘Türk Kızılayı’ 11 Haziran 1868 “ Osmanlı
Yaralı ve Hasta Askerlere
Yardım Cemiyeti " olarak kurulmuş, 1947’de bugünki adını
alarak çalışmalarına devam etmektedir.

2000 yılından bu yana uluslararası platformda toplam 80 ülkeye
insani yardım ulaştırmıştır.

Afetlere Genel Bakış Açısı
PAKİSTAN
-

8 Ekim 2005’de merkez üssü Pakistan idaresi altındaki
Keşmir bölgesi
Bölgede 18 yaşına kadar nüfus kayıtları tutulmadığı
için kayıplarla ilgili rakamların resmi rakamlardan çok
daha yüksek olduğu tahmin edilmektedir. Resmi
kayıtlara göre ölü ve yaralı sayısı
Ölü Sayısı : 73.331
Yaralı Sayısı : 69.392
Evsiz Sayısı : 2.800.000

Afetlere Genel Bakış Açısı
ENDONEZYA
-

26 Aralık 2004

-

11 Ülke

-

280.000 Can Kaybı

-

2.200.000 Evsiz insan

Endonezya İnsani Yardım Operasyonu

TSUNAMİ OPERASYONU
Türkiye’nin en büyük insani
yardım operasyonlarından
biridir ve kapasite geliştirme
projeleri arasında yer
almaktadır…

AKUT DÖNEM :
Acil barınak, gıda, sağlık,
psiko-sosyal destek ve
su sanitasyon hizmetleri
REHABİLİTASYON
DÖNEMİ :
• 1052 kalıcı konut,
•4 okul binası,
•Toplum Merkezi,
•3 caminin onarımı,
• ve Sağlık Merkezi inşası

1. Endonezya 8 uzman psikososyal personeli ve 10 yerel psikolog olmak
üzere toplam 18 uzman personel tarafından gerçekleştirilmiş ve
Psikososyal Destek Programı, 26.12.2004 tarihinde Endonezya/Aceh
bölgesinde meydana gelen deprem ve tsunami sonrasında başlatılmıştır.
2. Afetin hemen ardından gelen dönemde 18 kampta toplamda 13.793
kişiye ulaşılmıştır.
3. Türk Kızılayı`nın çalışmalarına 300 gönüllü aktif olarak katılmıştır.

Kamplarda; toplumun, afet nedeniyle ortaya çıkan davranışsal ve psikolojik
sorunlarla baş edebilmesine destek olmak üzere bireysel danışmanlık ve
yönlendirme, grup görüşmeleri, psikolojik ilk yardım, eğitimler,
sosyal aktivite ve projeler şeklinde psikososyal müdahaleler yürütülmüştür.

4. Program, 26.12.2006 tarihinde resmi açılışı yapılan Sultan 2. Selim
Aceh Toplum Merkezi bünyesinde ve Endonezya NAD Kızılhaçı
yapısı altında halen sürdürülmektedir.
5. Açılışından bu yana toplum merkezinde yapılan etkinliklere katılan
kişi sayısı 14.968’dir.
6. 2009 yılında Sultan 2. Selim Toplum Merkezinde gelir getirici
aktiviteler kapsamında toplamda 83 sivil toplum kuruluşu, kamu
kurum/kuruluşu ve üniversite ile çalışılmıştır.

TÜRK KIZILAYI’NIN EN BÜYÜK
İNSANİ YARDIM OPERASYONU
ACİL DÖNEMDE;
55.000 ton yardım malzemesi
60.000 ilaç,
14.500 barınma ünitesi,
2.500.000 yararlanıcı…

PAKİSTAN KIZILAYI
KAPASİTE GELİŞTİRME PROJESİ

PAKİSTAN PSİKOSOSYAL FAALİYETLER
2005- 2009
Bireysel ve Grup Çalışmalarında Ulaşılan

Kişi Sayısı
20.960

TSUNAMİ VE PAKİSTAN DEPREMİNİN ÖNEMİ
-

Türk Kızılayı’nın operasyonel deneyimini
arttırmıştır.
Kapasite arttırma projelerine yönelim
artmıştır.
Türkiye yardım alan ülke konumundan yardım
eden ülke konumuna geçmiştir.
Bölgesinde güçlü bir Kızılay oluşmuştur.
Psikososyal destek faaliyetlerinin yapılanma
esasları tanımlanmıştır.

AFET YÖNETİMİNDE BİR İŞBİRLİĞİ MODELİ
‘Afetlerde Psiksosyal Hizmetler Birliği’

Oluşumun Tarihçesi ve Üyeleri
SOSYAL HİZMETLER ve ÇOCUK ESİRGEME KURUMU
HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ

TÜRK PSİKOLOGLAR DERNEĞİ
SOSYAL HİZMET UZMANLARI DERNEĞİ

Afetlerde
Psikososyal
Hizmetler
Birliği

TÜRKİYE PSİKİYATRİ DERNEĞİ
ÇOCUK ve GENÇLİK RUH SAĞLIĞI DERNEĞİ

TÜRK PSİKOLOJİK DANIŞMA ve REHBERLİK DERNEĞİ

Psikososyal Hizmetler konusunda afetlerde ve
olağan dönemde psikososyal hizmetlerin
geliştirilmesi yönünde karşılıklı hak ve sorumlulukları
belirlemek üzere hazırlanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”
Türkiye Kızılay Derneği, Türk Psikologlar Derneği,
Türkiye Psikiyatri Derneği, Türk Tabipler Birliği,
İstanbul ODTÜ Mezunları Derneği ile Ankara ODTÜ
Mezunları Derneği temsilcilerinin katılımıyla
imzalanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
• 11 Haziran 2005’te imzalanan bu protokol ile “işbirliğinin amacı,
hizmet alanları ve kuruluşların yetki ve sorumlulukları”
belirlenmiştir.

• Bu protokolün son maddesi
“Uzmanlık alanlarıyla ilgili olarak Kızılay ile ortak proje üretecek
olan taraf Sivil Toplum Kuruluşlarıyla projeye ilişkin Alt Teknik
Protokoller imzalayabileceklerdir.” bilgisi bulunmaktadır.

11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”nün ek
protokolü olan
“Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği Protokolü” tüm
derneklerin ortak kararı ile 16.08.2006 tarihinde
taraflarca imzalanmıştır.
Genel Sekretaryası Derneğimiz tarafından
yürütülmektedir.

APHB’nin önemi

MÜDAHALE SİSTEMİ

müdahale

MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE

MÜDAHALE
MÜDAHALE

müdahale

GENEL İLGİSİZLİK

İÇ UNSURLARIN
KISA İLGİSİ
Normal hayata dönüş

ICRC

IFRC

NATO

bagışçılar

hükümet

WFP

UNHCR

basın

OCHAyönetimler
Yerel

basın

UNICEF

basın

UNDP

mülteciler/
afet yaşamış
topluluklar

Ulusal ve yerel

STK

basın

basın

diğer UN
örgütleri
basın

Kızılay
Uluslar arası
NGOs

Hükümetler arası
organizasyonlar

military
Askeri
unsurlar

Bunu koordine edebilir misiniz?

Dünyanın her yerinde insanlar afetlere karşı hazırlıklı olma
konusundaki bilgilerinin çoğunu afetten hemen sonraki 6 ay
ile 2 yıl sonra öğrenmektedir.
Japon grup İstanbul’da bir Türk yatakhanesinde
kalıyorlardır. Depremden sonra Japonlar ve Türkler
merdivenlerde karşılaştı. Türkler aşağıya, Japonlar
yukarıya koşuyordu.
M.Petal. Afetlere karşı hazırlık için uygulanan yerel toplum organizasyonu becerileri syf
31-32

• Afetin doğası gereği yaşanan karmaşaya karşı
planlı ve örgütlü bir hazırlık adına atılmış bir
adım
• Mesleki örgütlenme alanında eksiklerin
giderilmesi adına atılan bir adım
• Acil durumlara özgü mekanizmaların
tanımlanması adına bir örnek

• Ülke genelinde etkili/sürdürülebilir programlar ortaya koymak
mümkün mü?
• Çalışacak gönüllülerin temini konusunda yaşanan sıkıntıların
giderilmesi mümkün mü?
• Ortak anlayışa sahip bir platform olabilecek mi?
• Maddi kaynakların temini nasıl sağlanacak?
• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’nın yeni yapılanması
içerisinde sivil toplum kendine yer edinebilecek mi?

[email protected]
[email protected]


Slide 27

“AFETLERDE PSİKOSOSYAL DESTEK
HİZMET İLKELERİ: TSUNAMİ VE
PAKİSTAN DENEYİMİNDEN
GÜNÜMÜZE”
Nisan 2010
Eylen ŞAVUR

İçerik
• Psikososyal Destek
• Hizmet İlkeleri
• Tsunami ve Pakistan Depremi
• Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği

PSİKOSOSYAL
DESTEK
HİZMETLERİNİN
YÜRÜTÜLDÜĞÜ
BAZI AFETLER

1999 Marmara Depremleri
2002 Afyon Depremi
2003 Irak/Silopi İnsani Yardım Operasyonu
2003 İstanbul Bombalama Eylemi
2003 Bingöl Depremi
2004 Tsunami-Endonezya/ Sri Lanka
2005 Pakistan Depremi
2006 Batman Sel
2006 Elazığ Deprem
2007 İzmir Trafik Kazası
2007 Ankara/Anafartalar Bombalama Eylemi
2008 İstanbul/Güngören Terör Olayı
2009 Mardin Şiddet Olayı
2009 Marmara Seli
2010 Elazığ Depremi

Psikososyal;
Kelime anlamıyla birbirini sürekli
etkileyen psikolojik ve sosyal etkilerin
hareketli ilişkisi, anlamına gelir.
(Inter-Agency Guiding Principles, 2005)

Afetlerde psikososyal destek hizmetleri;
Afet sonrası ortaya çıkabilecek psikolojik uyumsuzlukların/
bozuklukların önlenmesi, aile ve toplum düzeyinde ilişkilerin
kurulması ve geliştirilmesi, etkilenenlerin ‘normal’ ya da yeni
yaşamlarına geri dönmesi sürecinde birey, aile ve toplumun
kendi kapasitelerini fark etmeleri ve güçlenmeleri, ayrıca
ileride ortaya çıkabilecek afetlerle başa çıkmaları amacıyla afet
döngüsünün her aşamasında düzenlenen çok disiplinli
hizmetler bütünüdür.
(Reyes, 2006a; Reyes ve Elhai, 2004; Seynaeve, 2001; Türk Kızılayı, 2008).

Afetlere maruz kalmak sadece etkilenenler için değil
aynı zamanda toplum içinde oldukça ağır yükler getirir.
(ISTSS, 2003).

Bu çerçevede programlanan afetlerde psikososyal
hizmetlerin iki temel bakış açısı vardır;
Birincisi afetten etkilenen toplumu yeniden inşa
etmek ve toplum kaynaklarını tekrar işler hale
getirmek,
İkincisi etkilenen bireylere müdahale etmek ve
psikolojik bozuklukların ortaya çıkışını önlemektir
(IASC, 2007).

PSİKOSOSYAL DESTEK
Psikolojik ya da psikiyatrik tedavi değildir.
Ruhsal bozukluklar ya da ciddi fiziksel
rahatsızlıklar konusunda bir danışmanlık ya da
terapi değildir.

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
1.İhtiyaç ve Kaynak Değerlendirmesi:

-

Mağdurların etkilenme dereceleri ve şekilleri,
İçinde bulundukları sorunlar ve ihtiyaçlar,
Toplumda var olan kaynak kişi/ kurumlar, bunların
çalışma şekilleri,
Var olan hizmetler ve sunuluş şekilleri
Uygulanacak
müdahale
etkinliklerinin
ana
hatlarıyla oluşturulması

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
2.Psikolojik İlk Yardım

-

İhtiyaç ve kaynak değerlendirilmesi ile eş zamanlı
ya da hemen ardından başlar.
Psikolojik ilk yardım, kişilerin duygularını ve
yaşadıklarını ifade etmelerine olanak sunarak
rahatlamalarını sağlamayı ve acil durumlara
yönelik psikolojik bilgilerin etkilenen kişilere
iletilmesi aracılığıyla kişilerin yaşadıklarını ve
hissettiklerini anlamlandırmalarına yardımcı olmayı
hedefler (IFRC, 2009).

3. Toplumu Harekete Geçirme:
Toplumu harekete geçirmede temel felsefe bireyin kendi
kendine yardım edebilme becerisini artırmaktır.
4. Sevk Etme ve Yönlendirme:
Ruh sağlığı çalışanlarının, sahada yaptıkları danışmanlık
ve tespit görüşmelerinde beklenti düzeyini artırmadan,
kısa, duygusal olarak destekleyici, yararlı ve dinamik
bir ilişki kurmaları gerektiği unutulmamalıdır. Bu
doğrultuda zaman zaman alışık olunan klinik
görüşmeler ve çalışma tarzlarından farklı olarak
görünebilirliği yüksek sosyal hizmet kapsamında
çalışmalar yapılması gerekmektedir (Önder E., 2008).

5. Sürdürülebilir- Uzun Dönem
Çalışmaların/Projelerin Planlaması
6. Bilgi Merkezi Oluşturma
Bilginin ihtiyaç duyan herkesle paylaşıldığı, ihtiyaçların ve
kaynakların buluştuğu, kolay ulaşılabilir ve
kullanılabilir bir hizmet sunulması hedeflenmektedir.

7. Çalışana Destek:
-

Yardım çalışanlarına yapılan müdahaledir.
Yardım çalışmaları sırasında kullanılacak bilgilerin
iletilmesi,
Yardım çalışanları için paylaşım ve destek
toplantıları düzenlenmesi,
Çalışanları
etkileyen
olumsuz
faktörlerin
belirlenmesi ve bu faktörlerin etkilerinin azaltılması
yardım çalışanlarının çalışmalarını yürütürken acil
durumdan etkilenen kişilerle kurdukları iletişimden,
kime, hangi yardımı, ne şekilde yapacağı noktasına
kadar gelen süreçte uygun şekilde bilgilendirilmesi
ve desteklenmesi

8. Eğitim:
- Travma ile ilgili eğitimlerde daha çok eyleme
yönelik,
- Etkilenenlerin kaçınma davranışlarını azaltması
konusunda cesaret verici,
- Travmatik anılarıyla uzlaşmasını sağlayıcı,
- Duruma uygun olarak olması beklenen psikolojik
tepkilerin neler olduğunun aktarılması
- Toplumun
afetlere
yönelik
genel
olarak
güçlendirilmesi amaçları ön plana çıkarılmaktadır
(ISTSS, 2003; Seynaeve, 2001; Turpin et al. 2005).

AFET

Alarm
Psiko Sosyal Hizmet
Müdahalesi
İhtiyaç Tespiti

Psikolojik İlk
Yardım

Koordinasyon ve İşbirliği

AKUT
DÖNEM

Orta ve Uzun Dönem Psiko Sosyal
Hizmet Müdahale Planının
Oluşturulması

Bilgi Merkezi Kurma Çalışana
Destek

Sevk ve Yönlendirme

Müdahale Sürecinin Sonlanması
İZLEME VE DEĞERLENDİRME

ORTA
/UZUN
DÖNEM

Tsunami ve Pakistan Depremlerinin
Psikososyal Destek Faaliyetleri İçin
Önemi Nedir?

Türk Kızılayı’na Genel Bakış

Türk Kızılayı
“Uluslararası Kızılay Kızılhaç
Dernekleri Federasyonu”na
üye 186 Ulusal Dernekten
biridir.

ICRC

“ULUSAL DERNEKLER”
ULUSLAR ARASI İNSACIL
HUKUKTAN ALMIŞ
OLDUĞU GÜÇLE
İNSANLIĞIN HİZMETİNDE
OLAN DEVLETTEN
BAĞIMSIZ ÇALIŞAN İNSANİ
YARDIM KURULUŞLARIDIR.

‘Türk Kızılayı’ 11 Haziran 1868 “ Osmanlı
Yaralı ve Hasta Askerlere
Yardım Cemiyeti " olarak kurulmuş, 1947’de bugünki adını
alarak çalışmalarına devam etmektedir.

2000 yılından bu yana uluslararası platformda toplam 80 ülkeye
insani yardım ulaştırmıştır.

Afetlere Genel Bakış Açısı
PAKİSTAN
-

8 Ekim 2005’de merkez üssü Pakistan idaresi altındaki
Keşmir bölgesi
Bölgede 18 yaşına kadar nüfus kayıtları tutulmadığı
için kayıplarla ilgili rakamların resmi rakamlardan çok
daha yüksek olduğu tahmin edilmektedir. Resmi
kayıtlara göre ölü ve yaralı sayısı
Ölü Sayısı : 73.331
Yaralı Sayısı : 69.392
Evsiz Sayısı : 2.800.000

Afetlere Genel Bakış Açısı
ENDONEZYA
-

26 Aralık 2004

-

11 Ülke

-

280.000 Can Kaybı

-

2.200.000 Evsiz insan

Endonezya İnsani Yardım Operasyonu

TSUNAMİ OPERASYONU
Türkiye’nin en büyük insani
yardım operasyonlarından
biridir ve kapasite geliştirme
projeleri arasında yer
almaktadır…

AKUT DÖNEM :
Acil barınak, gıda, sağlık,
psiko-sosyal destek ve
su sanitasyon hizmetleri
REHABİLİTASYON
DÖNEMİ :
• 1052 kalıcı konut,
•4 okul binası,
•Toplum Merkezi,
•3 caminin onarımı,
• ve Sağlık Merkezi inşası

1. Endonezya 8 uzman psikososyal personeli ve 10 yerel psikolog olmak
üzere toplam 18 uzman personel tarafından gerçekleştirilmiş ve
Psikososyal Destek Programı, 26.12.2004 tarihinde Endonezya/Aceh
bölgesinde meydana gelen deprem ve tsunami sonrasında başlatılmıştır.
2. Afetin hemen ardından gelen dönemde 18 kampta toplamda 13.793
kişiye ulaşılmıştır.
3. Türk Kızılayı`nın çalışmalarına 300 gönüllü aktif olarak katılmıştır.

Kamplarda; toplumun, afet nedeniyle ortaya çıkan davranışsal ve psikolojik
sorunlarla baş edebilmesine destek olmak üzere bireysel danışmanlık ve
yönlendirme, grup görüşmeleri, psikolojik ilk yardım, eğitimler,
sosyal aktivite ve projeler şeklinde psikososyal müdahaleler yürütülmüştür.

4. Program, 26.12.2006 tarihinde resmi açılışı yapılan Sultan 2. Selim
Aceh Toplum Merkezi bünyesinde ve Endonezya NAD Kızılhaçı
yapısı altında halen sürdürülmektedir.
5. Açılışından bu yana toplum merkezinde yapılan etkinliklere katılan
kişi sayısı 14.968’dir.
6. 2009 yılında Sultan 2. Selim Toplum Merkezinde gelir getirici
aktiviteler kapsamında toplamda 83 sivil toplum kuruluşu, kamu
kurum/kuruluşu ve üniversite ile çalışılmıştır.

TÜRK KIZILAYI’NIN EN BÜYÜK
İNSANİ YARDIM OPERASYONU
ACİL DÖNEMDE;
55.000 ton yardım malzemesi
60.000 ilaç,
14.500 barınma ünitesi,
2.500.000 yararlanıcı…

PAKİSTAN KIZILAYI
KAPASİTE GELİŞTİRME PROJESİ

PAKİSTAN PSİKOSOSYAL FAALİYETLER
2005- 2009
Bireysel ve Grup Çalışmalarında Ulaşılan

Kişi Sayısı
20.960

TSUNAMİ VE PAKİSTAN DEPREMİNİN ÖNEMİ
-

Türk Kızılayı’nın operasyonel deneyimini
arttırmıştır.
Kapasite arttırma projelerine yönelim
artmıştır.
Türkiye yardım alan ülke konumundan yardım
eden ülke konumuna geçmiştir.
Bölgesinde güçlü bir Kızılay oluşmuştur.
Psikososyal destek faaliyetlerinin yapılanma
esasları tanımlanmıştır.

AFET YÖNETİMİNDE BİR İŞBİRLİĞİ MODELİ
‘Afetlerde Psiksosyal Hizmetler Birliği’

Oluşumun Tarihçesi ve Üyeleri
SOSYAL HİZMETLER ve ÇOCUK ESİRGEME KURUMU
HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ

TÜRK PSİKOLOGLAR DERNEĞİ
SOSYAL HİZMET UZMANLARI DERNEĞİ

Afetlerde
Psikososyal
Hizmetler
Birliği

TÜRKİYE PSİKİYATRİ DERNEĞİ
ÇOCUK ve GENÇLİK RUH SAĞLIĞI DERNEĞİ

TÜRK PSİKOLOJİK DANIŞMA ve REHBERLİK DERNEĞİ

Psikososyal Hizmetler konusunda afetlerde ve
olağan dönemde psikososyal hizmetlerin
geliştirilmesi yönünde karşılıklı hak ve sorumlulukları
belirlemek üzere hazırlanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”
Türkiye Kızılay Derneği, Türk Psikologlar Derneği,
Türkiye Psikiyatri Derneği, Türk Tabipler Birliği,
İstanbul ODTÜ Mezunları Derneği ile Ankara ODTÜ
Mezunları Derneği temsilcilerinin katılımıyla
imzalanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
• 11 Haziran 2005’te imzalanan bu protokol ile “işbirliğinin amacı,
hizmet alanları ve kuruluşların yetki ve sorumlulukları”
belirlenmiştir.

• Bu protokolün son maddesi
“Uzmanlık alanlarıyla ilgili olarak Kızılay ile ortak proje üretecek
olan taraf Sivil Toplum Kuruluşlarıyla projeye ilişkin Alt Teknik
Protokoller imzalayabileceklerdir.” bilgisi bulunmaktadır.

11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”nün ek
protokolü olan
“Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği Protokolü” tüm
derneklerin ortak kararı ile 16.08.2006 tarihinde
taraflarca imzalanmıştır.
Genel Sekretaryası Derneğimiz tarafından
yürütülmektedir.

APHB’nin önemi

MÜDAHALE SİSTEMİ

müdahale

MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE

MÜDAHALE
MÜDAHALE

müdahale

GENEL İLGİSİZLİK

İÇ UNSURLARIN
KISA İLGİSİ
Normal hayata dönüş

ICRC

IFRC

NATO

bagışçılar

hükümet

WFP

UNHCR

basın

OCHAyönetimler
Yerel

basın

UNICEF

basın

UNDP

mülteciler/
afet yaşamış
topluluklar

Ulusal ve yerel

STK

basın

basın

diğer UN
örgütleri
basın

Kızılay
Uluslar arası
NGOs

Hükümetler arası
organizasyonlar

military
Askeri
unsurlar

Bunu koordine edebilir misiniz?

Dünyanın her yerinde insanlar afetlere karşı hazırlıklı olma
konusundaki bilgilerinin çoğunu afetten hemen sonraki 6 ay
ile 2 yıl sonra öğrenmektedir.
Japon grup İstanbul’da bir Türk yatakhanesinde
kalıyorlardır. Depremden sonra Japonlar ve Türkler
merdivenlerde karşılaştı. Türkler aşağıya, Japonlar
yukarıya koşuyordu.
M.Petal. Afetlere karşı hazırlık için uygulanan yerel toplum organizasyonu becerileri syf
31-32

• Afetin doğası gereği yaşanan karmaşaya karşı
planlı ve örgütlü bir hazırlık adına atılmış bir
adım
• Mesleki örgütlenme alanında eksiklerin
giderilmesi adına atılan bir adım
• Acil durumlara özgü mekanizmaların
tanımlanması adına bir örnek

• Ülke genelinde etkili/sürdürülebilir programlar ortaya koymak
mümkün mü?
• Çalışacak gönüllülerin temini konusunda yaşanan sıkıntıların
giderilmesi mümkün mü?
• Ortak anlayışa sahip bir platform olabilecek mi?
• Maddi kaynakların temini nasıl sağlanacak?
• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’nın yeni yapılanması
içerisinde sivil toplum kendine yer edinebilecek mi?

[email protected]
[email protected]


Slide 28

“AFETLERDE PSİKOSOSYAL DESTEK
HİZMET İLKELERİ: TSUNAMİ VE
PAKİSTAN DENEYİMİNDEN
GÜNÜMÜZE”
Nisan 2010
Eylen ŞAVUR

İçerik
• Psikososyal Destek
• Hizmet İlkeleri
• Tsunami ve Pakistan Depremi
• Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği

PSİKOSOSYAL
DESTEK
HİZMETLERİNİN
YÜRÜTÜLDÜĞÜ
BAZI AFETLER

1999 Marmara Depremleri
2002 Afyon Depremi
2003 Irak/Silopi İnsani Yardım Operasyonu
2003 İstanbul Bombalama Eylemi
2003 Bingöl Depremi
2004 Tsunami-Endonezya/ Sri Lanka
2005 Pakistan Depremi
2006 Batman Sel
2006 Elazığ Deprem
2007 İzmir Trafik Kazası
2007 Ankara/Anafartalar Bombalama Eylemi
2008 İstanbul/Güngören Terör Olayı
2009 Mardin Şiddet Olayı
2009 Marmara Seli
2010 Elazığ Depremi

Psikososyal;
Kelime anlamıyla birbirini sürekli
etkileyen psikolojik ve sosyal etkilerin
hareketli ilişkisi, anlamına gelir.
(Inter-Agency Guiding Principles, 2005)

Afetlerde psikososyal destek hizmetleri;
Afet sonrası ortaya çıkabilecek psikolojik uyumsuzlukların/
bozuklukların önlenmesi, aile ve toplum düzeyinde ilişkilerin
kurulması ve geliştirilmesi, etkilenenlerin ‘normal’ ya da yeni
yaşamlarına geri dönmesi sürecinde birey, aile ve toplumun
kendi kapasitelerini fark etmeleri ve güçlenmeleri, ayrıca
ileride ortaya çıkabilecek afetlerle başa çıkmaları amacıyla afet
döngüsünün her aşamasında düzenlenen çok disiplinli
hizmetler bütünüdür.
(Reyes, 2006a; Reyes ve Elhai, 2004; Seynaeve, 2001; Türk Kızılayı, 2008).

Afetlere maruz kalmak sadece etkilenenler için değil
aynı zamanda toplum içinde oldukça ağır yükler getirir.
(ISTSS, 2003).

Bu çerçevede programlanan afetlerde psikososyal
hizmetlerin iki temel bakış açısı vardır;
Birincisi afetten etkilenen toplumu yeniden inşa
etmek ve toplum kaynaklarını tekrar işler hale
getirmek,
İkincisi etkilenen bireylere müdahale etmek ve
psikolojik bozuklukların ortaya çıkışını önlemektir
(IASC, 2007).

PSİKOSOSYAL DESTEK
Psikolojik ya da psikiyatrik tedavi değildir.
Ruhsal bozukluklar ya da ciddi fiziksel
rahatsızlıklar konusunda bir danışmanlık ya da
terapi değildir.

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
1.İhtiyaç ve Kaynak Değerlendirmesi:

-

Mağdurların etkilenme dereceleri ve şekilleri,
İçinde bulundukları sorunlar ve ihtiyaçlar,
Toplumda var olan kaynak kişi/ kurumlar, bunların
çalışma şekilleri,
Var olan hizmetler ve sunuluş şekilleri
Uygulanacak
müdahale
etkinliklerinin
ana
hatlarıyla oluşturulması

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
2.Psikolojik İlk Yardım

-

İhtiyaç ve kaynak değerlendirilmesi ile eş zamanlı
ya da hemen ardından başlar.
Psikolojik ilk yardım, kişilerin duygularını ve
yaşadıklarını ifade etmelerine olanak sunarak
rahatlamalarını sağlamayı ve acil durumlara
yönelik psikolojik bilgilerin etkilenen kişilere
iletilmesi aracılığıyla kişilerin yaşadıklarını ve
hissettiklerini anlamlandırmalarına yardımcı olmayı
hedefler (IFRC, 2009).

3. Toplumu Harekete Geçirme:
Toplumu harekete geçirmede temel felsefe bireyin kendi
kendine yardım edebilme becerisini artırmaktır.
4. Sevk Etme ve Yönlendirme:
Ruh sağlığı çalışanlarının, sahada yaptıkları danışmanlık
ve tespit görüşmelerinde beklenti düzeyini artırmadan,
kısa, duygusal olarak destekleyici, yararlı ve dinamik
bir ilişki kurmaları gerektiği unutulmamalıdır. Bu
doğrultuda zaman zaman alışık olunan klinik
görüşmeler ve çalışma tarzlarından farklı olarak
görünebilirliği yüksek sosyal hizmet kapsamında
çalışmalar yapılması gerekmektedir (Önder E., 2008).

5. Sürdürülebilir- Uzun Dönem
Çalışmaların/Projelerin Planlaması
6. Bilgi Merkezi Oluşturma
Bilginin ihtiyaç duyan herkesle paylaşıldığı, ihtiyaçların ve
kaynakların buluştuğu, kolay ulaşılabilir ve
kullanılabilir bir hizmet sunulması hedeflenmektedir.

7. Çalışana Destek:
-

Yardım çalışanlarına yapılan müdahaledir.
Yardım çalışmaları sırasında kullanılacak bilgilerin
iletilmesi,
Yardım çalışanları için paylaşım ve destek
toplantıları düzenlenmesi,
Çalışanları
etkileyen
olumsuz
faktörlerin
belirlenmesi ve bu faktörlerin etkilerinin azaltılması
yardım çalışanlarının çalışmalarını yürütürken acil
durumdan etkilenen kişilerle kurdukları iletişimden,
kime, hangi yardımı, ne şekilde yapacağı noktasına
kadar gelen süreçte uygun şekilde bilgilendirilmesi
ve desteklenmesi

8. Eğitim:
- Travma ile ilgili eğitimlerde daha çok eyleme
yönelik,
- Etkilenenlerin kaçınma davranışlarını azaltması
konusunda cesaret verici,
- Travmatik anılarıyla uzlaşmasını sağlayıcı,
- Duruma uygun olarak olması beklenen psikolojik
tepkilerin neler olduğunun aktarılması
- Toplumun
afetlere
yönelik
genel
olarak
güçlendirilmesi amaçları ön plana çıkarılmaktadır
(ISTSS, 2003; Seynaeve, 2001; Turpin et al. 2005).

AFET

Alarm
Psiko Sosyal Hizmet
Müdahalesi
İhtiyaç Tespiti

Psikolojik İlk
Yardım

Koordinasyon ve İşbirliği

AKUT
DÖNEM

Orta ve Uzun Dönem Psiko Sosyal
Hizmet Müdahale Planının
Oluşturulması

Bilgi Merkezi Kurma Çalışana
Destek

Sevk ve Yönlendirme

Müdahale Sürecinin Sonlanması
İZLEME VE DEĞERLENDİRME

ORTA
/UZUN
DÖNEM

Tsunami ve Pakistan Depremlerinin
Psikososyal Destek Faaliyetleri İçin
Önemi Nedir?

Türk Kızılayı’na Genel Bakış

Türk Kızılayı
“Uluslararası Kızılay Kızılhaç
Dernekleri Federasyonu”na
üye 186 Ulusal Dernekten
biridir.

ICRC

“ULUSAL DERNEKLER”
ULUSLAR ARASI İNSACIL
HUKUKTAN ALMIŞ
OLDUĞU GÜÇLE
İNSANLIĞIN HİZMETİNDE
OLAN DEVLETTEN
BAĞIMSIZ ÇALIŞAN İNSANİ
YARDIM KURULUŞLARIDIR.

‘Türk Kızılayı’ 11 Haziran 1868 “ Osmanlı
Yaralı ve Hasta Askerlere
Yardım Cemiyeti " olarak kurulmuş, 1947’de bugünki adını
alarak çalışmalarına devam etmektedir.

2000 yılından bu yana uluslararası platformda toplam 80 ülkeye
insani yardım ulaştırmıştır.

Afetlere Genel Bakış Açısı
PAKİSTAN
-

8 Ekim 2005’de merkez üssü Pakistan idaresi altındaki
Keşmir bölgesi
Bölgede 18 yaşına kadar nüfus kayıtları tutulmadığı
için kayıplarla ilgili rakamların resmi rakamlardan çok
daha yüksek olduğu tahmin edilmektedir. Resmi
kayıtlara göre ölü ve yaralı sayısı
Ölü Sayısı : 73.331
Yaralı Sayısı : 69.392
Evsiz Sayısı : 2.800.000

Afetlere Genel Bakış Açısı
ENDONEZYA
-

26 Aralık 2004

-

11 Ülke

-

280.000 Can Kaybı

-

2.200.000 Evsiz insan

Endonezya İnsani Yardım Operasyonu

TSUNAMİ OPERASYONU
Türkiye’nin en büyük insani
yardım operasyonlarından
biridir ve kapasite geliştirme
projeleri arasında yer
almaktadır…

AKUT DÖNEM :
Acil barınak, gıda, sağlık,
psiko-sosyal destek ve
su sanitasyon hizmetleri
REHABİLİTASYON
DÖNEMİ :
• 1052 kalıcı konut,
•4 okul binası,
•Toplum Merkezi,
•3 caminin onarımı,
• ve Sağlık Merkezi inşası

1. Endonezya 8 uzman psikososyal personeli ve 10 yerel psikolog olmak
üzere toplam 18 uzman personel tarafından gerçekleştirilmiş ve
Psikososyal Destek Programı, 26.12.2004 tarihinde Endonezya/Aceh
bölgesinde meydana gelen deprem ve tsunami sonrasında başlatılmıştır.
2. Afetin hemen ardından gelen dönemde 18 kampta toplamda 13.793
kişiye ulaşılmıştır.
3. Türk Kızılayı`nın çalışmalarına 300 gönüllü aktif olarak katılmıştır.

Kamplarda; toplumun, afet nedeniyle ortaya çıkan davranışsal ve psikolojik
sorunlarla baş edebilmesine destek olmak üzere bireysel danışmanlık ve
yönlendirme, grup görüşmeleri, psikolojik ilk yardım, eğitimler,
sosyal aktivite ve projeler şeklinde psikososyal müdahaleler yürütülmüştür.

4. Program, 26.12.2006 tarihinde resmi açılışı yapılan Sultan 2. Selim
Aceh Toplum Merkezi bünyesinde ve Endonezya NAD Kızılhaçı
yapısı altında halen sürdürülmektedir.
5. Açılışından bu yana toplum merkezinde yapılan etkinliklere katılan
kişi sayısı 14.968’dir.
6. 2009 yılında Sultan 2. Selim Toplum Merkezinde gelir getirici
aktiviteler kapsamında toplamda 83 sivil toplum kuruluşu, kamu
kurum/kuruluşu ve üniversite ile çalışılmıştır.

TÜRK KIZILAYI’NIN EN BÜYÜK
İNSANİ YARDIM OPERASYONU
ACİL DÖNEMDE;
55.000 ton yardım malzemesi
60.000 ilaç,
14.500 barınma ünitesi,
2.500.000 yararlanıcı…

PAKİSTAN KIZILAYI
KAPASİTE GELİŞTİRME PROJESİ

PAKİSTAN PSİKOSOSYAL FAALİYETLER
2005- 2009
Bireysel ve Grup Çalışmalarında Ulaşılan

Kişi Sayısı
20.960

TSUNAMİ VE PAKİSTAN DEPREMİNİN ÖNEMİ
-

Türk Kızılayı’nın operasyonel deneyimini
arttırmıştır.
Kapasite arttırma projelerine yönelim
artmıştır.
Türkiye yardım alan ülke konumundan yardım
eden ülke konumuna geçmiştir.
Bölgesinde güçlü bir Kızılay oluşmuştur.
Psikososyal destek faaliyetlerinin yapılanma
esasları tanımlanmıştır.

AFET YÖNETİMİNDE BİR İŞBİRLİĞİ MODELİ
‘Afetlerde Psiksosyal Hizmetler Birliği’

Oluşumun Tarihçesi ve Üyeleri
SOSYAL HİZMETLER ve ÇOCUK ESİRGEME KURUMU
HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ

TÜRK PSİKOLOGLAR DERNEĞİ
SOSYAL HİZMET UZMANLARI DERNEĞİ

Afetlerde
Psikososyal
Hizmetler
Birliği

TÜRKİYE PSİKİYATRİ DERNEĞİ
ÇOCUK ve GENÇLİK RUH SAĞLIĞI DERNEĞİ

TÜRK PSİKOLOJİK DANIŞMA ve REHBERLİK DERNEĞİ

Psikososyal Hizmetler konusunda afetlerde ve
olağan dönemde psikososyal hizmetlerin
geliştirilmesi yönünde karşılıklı hak ve sorumlulukları
belirlemek üzere hazırlanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”
Türkiye Kızılay Derneği, Türk Psikologlar Derneği,
Türkiye Psikiyatri Derneği, Türk Tabipler Birliği,
İstanbul ODTÜ Mezunları Derneği ile Ankara ODTÜ
Mezunları Derneği temsilcilerinin katılımıyla
imzalanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
• 11 Haziran 2005’te imzalanan bu protokol ile “işbirliğinin amacı,
hizmet alanları ve kuruluşların yetki ve sorumlulukları”
belirlenmiştir.

• Bu protokolün son maddesi
“Uzmanlık alanlarıyla ilgili olarak Kızılay ile ortak proje üretecek
olan taraf Sivil Toplum Kuruluşlarıyla projeye ilişkin Alt Teknik
Protokoller imzalayabileceklerdir.” bilgisi bulunmaktadır.

11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”nün ek
protokolü olan
“Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği Protokolü” tüm
derneklerin ortak kararı ile 16.08.2006 tarihinde
taraflarca imzalanmıştır.
Genel Sekretaryası Derneğimiz tarafından
yürütülmektedir.

APHB’nin önemi

MÜDAHALE SİSTEMİ

müdahale

MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE

MÜDAHALE
MÜDAHALE

müdahale

GENEL İLGİSİZLİK

İÇ UNSURLARIN
KISA İLGİSİ
Normal hayata dönüş

ICRC

IFRC

NATO

bagışçılar

hükümet

WFP

UNHCR

basın

OCHAyönetimler
Yerel

basın

UNICEF

basın

UNDP

mülteciler/
afet yaşamış
topluluklar

Ulusal ve yerel

STK

basın

basın

diğer UN
örgütleri
basın

Kızılay
Uluslar arası
NGOs

Hükümetler arası
organizasyonlar

military
Askeri
unsurlar

Bunu koordine edebilir misiniz?

Dünyanın her yerinde insanlar afetlere karşı hazırlıklı olma
konusundaki bilgilerinin çoğunu afetten hemen sonraki 6 ay
ile 2 yıl sonra öğrenmektedir.
Japon grup İstanbul’da bir Türk yatakhanesinde
kalıyorlardır. Depremden sonra Japonlar ve Türkler
merdivenlerde karşılaştı. Türkler aşağıya, Japonlar
yukarıya koşuyordu.
M.Petal. Afetlere karşı hazırlık için uygulanan yerel toplum organizasyonu becerileri syf
31-32

• Afetin doğası gereği yaşanan karmaşaya karşı
planlı ve örgütlü bir hazırlık adına atılmış bir
adım
• Mesleki örgütlenme alanında eksiklerin
giderilmesi adına atılan bir adım
• Acil durumlara özgü mekanizmaların
tanımlanması adına bir örnek

• Ülke genelinde etkili/sürdürülebilir programlar ortaya koymak
mümkün mü?
• Çalışacak gönüllülerin temini konusunda yaşanan sıkıntıların
giderilmesi mümkün mü?
• Ortak anlayışa sahip bir platform olabilecek mi?
• Maddi kaynakların temini nasıl sağlanacak?
• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’nın yeni yapılanması
içerisinde sivil toplum kendine yer edinebilecek mi?

[email protected]
[email protected]


Slide 29

“AFETLERDE PSİKOSOSYAL DESTEK
HİZMET İLKELERİ: TSUNAMİ VE
PAKİSTAN DENEYİMİNDEN
GÜNÜMÜZE”
Nisan 2010
Eylen ŞAVUR

İçerik
• Psikososyal Destek
• Hizmet İlkeleri
• Tsunami ve Pakistan Depremi
• Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği

PSİKOSOSYAL
DESTEK
HİZMETLERİNİN
YÜRÜTÜLDÜĞÜ
BAZI AFETLER

1999 Marmara Depremleri
2002 Afyon Depremi
2003 Irak/Silopi İnsani Yardım Operasyonu
2003 İstanbul Bombalama Eylemi
2003 Bingöl Depremi
2004 Tsunami-Endonezya/ Sri Lanka
2005 Pakistan Depremi
2006 Batman Sel
2006 Elazığ Deprem
2007 İzmir Trafik Kazası
2007 Ankara/Anafartalar Bombalama Eylemi
2008 İstanbul/Güngören Terör Olayı
2009 Mardin Şiddet Olayı
2009 Marmara Seli
2010 Elazığ Depremi

Psikososyal;
Kelime anlamıyla birbirini sürekli
etkileyen psikolojik ve sosyal etkilerin
hareketli ilişkisi, anlamına gelir.
(Inter-Agency Guiding Principles, 2005)

Afetlerde psikososyal destek hizmetleri;
Afet sonrası ortaya çıkabilecek psikolojik uyumsuzlukların/
bozuklukların önlenmesi, aile ve toplum düzeyinde ilişkilerin
kurulması ve geliştirilmesi, etkilenenlerin ‘normal’ ya da yeni
yaşamlarına geri dönmesi sürecinde birey, aile ve toplumun
kendi kapasitelerini fark etmeleri ve güçlenmeleri, ayrıca
ileride ortaya çıkabilecek afetlerle başa çıkmaları amacıyla afet
döngüsünün her aşamasında düzenlenen çok disiplinli
hizmetler bütünüdür.
(Reyes, 2006a; Reyes ve Elhai, 2004; Seynaeve, 2001; Türk Kızılayı, 2008).

Afetlere maruz kalmak sadece etkilenenler için değil
aynı zamanda toplum içinde oldukça ağır yükler getirir.
(ISTSS, 2003).

Bu çerçevede programlanan afetlerde psikososyal
hizmetlerin iki temel bakış açısı vardır;
Birincisi afetten etkilenen toplumu yeniden inşa
etmek ve toplum kaynaklarını tekrar işler hale
getirmek,
İkincisi etkilenen bireylere müdahale etmek ve
psikolojik bozuklukların ortaya çıkışını önlemektir
(IASC, 2007).

PSİKOSOSYAL DESTEK
Psikolojik ya da psikiyatrik tedavi değildir.
Ruhsal bozukluklar ya da ciddi fiziksel
rahatsızlıklar konusunda bir danışmanlık ya da
terapi değildir.

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
1.İhtiyaç ve Kaynak Değerlendirmesi:

-

Mağdurların etkilenme dereceleri ve şekilleri,
İçinde bulundukları sorunlar ve ihtiyaçlar,
Toplumda var olan kaynak kişi/ kurumlar, bunların
çalışma şekilleri,
Var olan hizmetler ve sunuluş şekilleri
Uygulanacak
müdahale
etkinliklerinin
ana
hatlarıyla oluşturulması

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
2.Psikolojik İlk Yardım

-

İhtiyaç ve kaynak değerlendirilmesi ile eş zamanlı
ya da hemen ardından başlar.
Psikolojik ilk yardım, kişilerin duygularını ve
yaşadıklarını ifade etmelerine olanak sunarak
rahatlamalarını sağlamayı ve acil durumlara
yönelik psikolojik bilgilerin etkilenen kişilere
iletilmesi aracılığıyla kişilerin yaşadıklarını ve
hissettiklerini anlamlandırmalarına yardımcı olmayı
hedefler (IFRC, 2009).

3. Toplumu Harekete Geçirme:
Toplumu harekete geçirmede temel felsefe bireyin kendi
kendine yardım edebilme becerisini artırmaktır.
4. Sevk Etme ve Yönlendirme:
Ruh sağlığı çalışanlarının, sahada yaptıkları danışmanlık
ve tespit görüşmelerinde beklenti düzeyini artırmadan,
kısa, duygusal olarak destekleyici, yararlı ve dinamik
bir ilişki kurmaları gerektiği unutulmamalıdır. Bu
doğrultuda zaman zaman alışık olunan klinik
görüşmeler ve çalışma tarzlarından farklı olarak
görünebilirliği yüksek sosyal hizmet kapsamında
çalışmalar yapılması gerekmektedir (Önder E., 2008).

5. Sürdürülebilir- Uzun Dönem
Çalışmaların/Projelerin Planlaması
6. Bilgi Merkezi Oluşturma
Bilginin ihtiyaç duyan herkesle paylaşıldığı, ihtiyaçların ve
kaynakların buluştuğu, kolay ulaşılabilir ve
kullanılabilir bir hizmet sunulması hedeflenmektedir.

7. Çalışana Destek:
-

Yardım çalışanlarına yapılan müdahaledir.
Yardım çalışmaları sırasında kullanılacak bilgilerin
iletilmesi,
Yardım çalışanları için paylaşım ve destek
toplantıları düzenlenmesi,
Çalışanları
etkileyen
olumsuz
faktörlerin
belirlenmesi ve bu faktörlerin etkilerinin azaltılması
yardım çalışanlarının çalışmalarını yürütürken acil
durumdan etkilenen kişilerle kurdukları iletişimden,
kime, hangi yardımı, ne şekilde yapacağı noktasına
kadar gelen süreçte uygun şekilde bilgilendirilmesi
ve desteklenmesi

8. Eğitim:
- Travma ile ilgili eğitimlerde daha çok eyleme
yönelik,
- Etkilenenlerin kaçınma davranışlarını azaltması
konusunda cesaret verici,
- Travmatik anılarıyla uzlaşmasını sağlayıcı,
- Duruma uygun olarak olması beklenen psikolojik
tepkilerin neler olduğunun aktarılması
- Toplumun
afetlere
yönelik
genel
olarak
güçlendirilmesi amaçları ön plana çıkarılmaktadır
(ISTSS, 2003; Seynaeve, 2001; Turpin et al. 2005).

AFET

Alarm
Psiko Sosyal Hizmet
Müdahalesi
İhtiyaç Tespiti

Psikolojik İlk
Yardım

Koordinasyon ve İşbirliği

AKUT
DÖNEM

Orta ve Uzun Dönem Psiko Sosyal
Hizmet Müdahale Planının
Oluşturulması

Bilgi Merkezi Kurma Çalışana
Destek

Sevk ve Yönlendirme

Müdahale Sürecinin Sonlanması
İZLEME VE DEĞERLENDİRME

ORTA
/UZUN
DÖNEM

Tsunami ve Pakistan Depremlerinin
Psikososyal Destek Faaliyetleri İçin
Önemi Nedir?

Türk Kızılayı’na Genel Bakış

Türk Kızılayı
“Uluslararası Kızılay Kızılhaç
Dernekleri Federasyonu”na
üye 186 Ulusal Dernekten
biridir.

ICRC

“ULUSAL DERNEKLER”
ULUSLAR ARASI İNSACIL
HUKUKTAN ALMIŞ
OLDUĞU GÜÇLE
İNSANLIĞIN HİZMETİNDE
OLAN DEVLETTEN
BAĞIMSIZ ÇALIŞAN İNSANİ
YARDIM KURULUŞLARIDIR.

‘Türk Kızılayı’ 11 Haziran 1868 “ Osmanlı
Yaralı ve Hasta Askerlere
Yardım Cemiyeti " olarak kurulmuş, 1947’de bugünki adını
alarak çalışmalarına devam etmektedir.

2000 yılından bu yana uluslararası platformda toplam 80 ülkeye
insani yardım ulaştırmıştır.

Afetlere Genel Bakış Açısı
PAKİSTAN
-

8 Ekim 2005’de merkez üssü Pakistan idaresi altındaki
Keşmir bölgesi
Bölgede 18 yaşına kadar nüfus kayıtları tutulmadığı
için kayıplarla ilgili rakamların resmi rakamlardan çok
daha yüksek olduğu tahmin edilmektedir. Resmi
kayıtlara göre ölü ve yaralı sayısı
Ölü Sayısı : 73.331
Yaralı Sayısı : 69.392
Evsiz Sayısı : 2.800.000

Afetlere Genel Bakış Açısı
ENDONEZYA
-

26 Aralık 2004

-

11 Ülke

-

280.000 Can Kaybı

-

2.200.000 Evsiz insan

Endonezya İnsani Yardım Operasyonu

TSUNAMİ OPERASYONU
Türkiye’nin en büyük insani
yardım operasyonlarından
biridir ve kapasite geliştirme
projeleri arasında yer
almaktadır…

AKUT DÖNEM :
Acil barınak, gıda, sağlık,
psiko-sosyal destek ve
su sanitasyon hizmetleri
REHABİLİTASYON
DÖNEMİ :
• 1052 kalıcı konut,
•4 okul binası,
•Toplum Merkezi,
•3 caminin onarımı,
• ve Sağlık Merkezi inşası

1. Endonezya 8 uzman psikososyal personeli ve 10 yerel psikolog olmak
üzere toplam 18 uzman personel tarafından gerçekleştirilmiş ve
Psikososyal Destek Programı, 26.12.2004 tarihinde Endonezya/Aceh
bölgesinde meydana gelen deprem ve tsunami sonrasında başlatılmıştır.
2. Afetin hemen ardından gelen dönemde 18 kampta toplamda 13.793
kişiye ulaşılmıştır.
3. Türk Kızılayı`nın çalışmalarına 300 gönüllü aktif olarak katılmıştır.

Kamplarda; toplumun, afet nedeniyle ortaya çıkan davranışsal ve psikolojik
sorunlarla baş edebilmesine destek olmak üzere bireysel danışmanlık ve
yönlendirme, grup görüşmeleri, psikolojik ilk yardım, eğitimler,
sosyal aktivite ve projeler şeklinde psikososyal müdahaleler yürütülmüştür.

4. Program, 26.12.2006 tarihinde resmi açılışı yapılan Sultan 2. Selim
Aceh Toplum Merkezi bünyesinde ve Endonezya NAD Kızılhaçı
yapısı altında halen sürdürülmektedir.
5. Açılışından bu yana toplum merkezinde yapılan etkinliklere katılan
kişi sayısı 14.968’dir.
6. 2009 yılında Sultan 2. Selim Toplum Merkezinde gelir getirici
aktiviteler kapsamında toplamda 83 sivil toplum kuruluşu, kamu
kurum/kuruluşu ve üniversite ile çalışılmıştır.

TÜRK KIZILAYI’NIN EN BÜYÜK
İNSANİ YARDIM OPERASYONU
ACİL DÖNEMDE;
55.000 ton yardım malzemesi
60.000 ilaç,
14.500 barınma ünitesi,
2.500.000 yararlanıcı…

PAKİSTAN KIZILAYI
KAPASİTE GELİŞTİRME PROJESİ

PAKİSTAN PSİKOSOSYAL FAALİYETLER
2005- 2009
Bireysel ve Grup Çalışmalarında Ulaşılan

Kişi Sayısı
20.960

TSUNAMİ VE PAKİSTAN DEPREMİNİN ÖNEMİ
-

Türk Kızılayı’nın operasyonel deneyimini
arttırmıştır.
Kapasite arttırma projelerine yönelim
artmıştır.
Türkiye yardım alan ülke konumundan yardım
eden ülke konumuna geçmiştir.
Bölgesinde güçlü bir Kızılay oluşmuştur.
Psikososyal destek faaliyetlerinin yapılanma
esasları tanımlanmıştır.

AFET YÖNETİMİNDE BİR İŞBİRLİĞİ MODELİ
‘Afetlerde Psiksosyal Hizmetler Birliği’

Oluşumun Tarihçesi ve Üyeleri
SOSYAL HİZMETLER ve ÇOCUK ESİRGEME KURUMU
HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ

TÜRK PSİKOLOGLAR DERNEĞİ
SOSYAL HİZMET UZMANLARI DERNEĞİ

Afetlerde
Psikososyal
Hizmetler
Birliği

TÜRKİYE PSİKİYATRİ DERNEĞİ
ÇOCUK ve GENÇLİK RUH SAĞLIĞI DERNEĞİ

TÜRK PSİKOLOJİK DANIŞMA ve REHBERLİK DERNEĞİ

Psikososyal Hizmetler konusunda afetlerde ve
olağan dönemde psikososyal hizmetlerin
geliştirilmesi yönünde karşılıklı hak ve sorumlulukları
belirlemek üzere hazırlanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”
Türkiye Kızılay Derneği, Türk Psikologlar Derneği,
Türkiye Psikiyatri Derneği, Türk Tabipler Birliği,
İstanbul ODTÜ Mezunları Derneği ile Ankara ODTÜ
Mezunları Derneği temsilcilerinin katılımıyla
imzalanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
• 11 Haziran 2005’te imzalanan bu protokol ile “işbirliğinin amacı,
hizmet alanları ve kuruluşların yetki ve sorumlulukları”
belirlenmiştir.

• Bu protokolün son maddesi
“Uzmanlık alanlarıyla ilgili olarak Kızılay ile ortak proje üretecek
olan taraf Sivil Toplum Kuruluşlarıyla projeye ilişkin Alt Teknik
Protokoller imzalayabileceklerdir.” bilgisi bulunmaktadır.

11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”nün ek
protokolü olan
“Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği Protokolü” tüm
derneklerin ortak kararı ile 16.08.2006 tarihinde
taraflarca imzalanmıştır.
Genel Sekretaryası Derneğimiz tarafından
yürütülmektedir.

APHB’nin önemi

MÜDAHALE SİSTEMİ

müdahale

MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE

MÜDAHALE
MÜDAHALE

müdahale

GENEL İLGİSİZLİK

İÇ UNSURLARIN
KISA İLGİSİ
Normal hayata dönüş

ICRC

IFRC

NATO

bagışçılar

hükümet

WFP

UNHCR

basın

OCHAyönetimler
Yerel

basın

UNICEF

basın

UNDP

mülteciler/
afet yaşamış
topluluklar

Ulusal ve yerel

STK

basın

basın

diğer UN
örgütleri
basın

Kızılay
Uluslar arası
NGOs

Hükümetler arası
organizasyonlar

military
Askeri
unsurlar

Bunu koordine edebilir misiniz?

Dünyanın her yerinde insanlar afetlere karşı hazırlıklı olma
konusundaki bilgilerinin çoğunu afetten hemen sonraki 6 ay
ile 2 yıl sonra öğrenmektedir.
Japon grup İstanbul’da bir Türk yatakhanesinde
kalıyorlardır. Depremden sonra Japonlar ve Türkler
merdivenlerde karşılaştı. Türkler aşağıya, Japonlar
yukarıya koşuyordu.
M.Petal. Afetlere karşı hazırlık için uygulanan yerel toplum organizasyonu becerileri syf
31-32

• Afetin doğası gereği yaşanan karmaşaya karşı
planlı ve örgütlü bir hazırlık adına atılmış bir
adım
• Mesleki örgütlenme alanında eksiklerin
giderilmesi adına atılan bir adım
• Acil durumlara özgü mekanizmaların
tanımlanması adına bir örnek

• Ülke genelinde etkili/sürdürülebilir programlar ortaya koymak
mümkün mü?
• Çalışacak gönüllülerin temini konusunda yaşanan sıkıntıların
giderilmesi mümkün mü?
• Ortak anlayışa sahip bir platform olabilecek mi?
• Maddi kaynakların temini nasıl sağlanacak?
• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’nın yeni yapılanması
içerisinde sivil toplum kendine yer edinebilecek mi?

[email protected]
[email protected]


Slide 30

“AFETLERDE PSİKOSOSYAL DESTEK
HİZMET İLKELERİ: TSUNAMİ VE
PAKİSTAN DENEYİMİNDEN
GÜNÜMÜZE”
Nisan 2010
Eylen ŞAVUR

İçerik
• Psikososyal Destek
• Hizmet İlkeleri
• Tsunami ve Pakistan Depremi
• Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği

PSİKOSOSYAL
DESTEK
HİZMETLERİNİN
YÜRÜTÜLDÜĞÜ
BAZI AFETLER

1999 Marmara Depremleri
2002 Afyon Depremi
2003 Irak/Silopi İnsani Yardım Operasyonu
2003 İstanbul Bombalama Eylemi
2003 Bingöl Depremi
2004 Tsunami-Endonezya/ Sri Lanka
2005 Pakistan Depremi
2006 Batman Sel
2006 Elazığ Deprem
2007 İzmir Trafik Kazası
2007 Ankara/Anafartalar Bombalama Eylemi
2008 İstanbul/Güngören Terör Olayı
2009 Mardin Şiddet Olayı
2009 Marmara Seli
2010 Elazığ Depremi

Psikososyal;
Kelime anlamıyla birbirini sürekli
etkileyen psikolojik ve sosyal etkilerin
hareketli ilişkisi, anlamına gelir.
(Inter-Agency Guiding Principles, 2005)

Afetlerde psikososyal destek hizmetleri;
Afet sonrası ortaya çıkabilecek psikolojik uyumsuzlukların/
bozuklukların önlenmesi, aile ve toplum düzeyinde ilişkilerin
kurulması ve geliştirilmesi, etkilenenlerin ‘normal’ ya da yeni
yaşamlarına geri dönmesi sürecinde birey, aile ve toplumun
kendi kapasitelerini fark etmeleri ve güçlenmeleri, ayrıca
ileride ortaya çıkabilecek afetlerle başa çıkmaları amacıyla afet
döngüsünün her aşamasında düzenlenen çok disiplinli
hizmetler bütünüdür.
(Reyes, 2006a; Reyes ve Elhai, 2004; Seynaeve, 2001; Türk Kızılayı, 2008).

Afetlere maruz kalmak sadece etkilenenler için değil
aynı zamanda toplum içinde oldukça ağır yükler getirir.
(ISTSS, 2003).

Bu çerçevede programlanan afetlerde psikososyal
hizmetlerin iki temel bakış açısı vardır;
Birincisi afetten etkilenen toplumu yeniden inşa
etmek ve toplum kaynaklarını tekrar işler hale
getirmek,
İkincisi etkilenen bireylere müdahale etmek ve
psikolojik bozuklukların ortaya çıkışını önlemektir
(IASC, 2007).

PSİKOSOSYAL DESTEK
Psikolojik ya da psikiyatrik tedavi değildir.
Ruhsal bozukluklar ya da ciddi fiziksel
rahatsızlıklar konusunda bir danışmanlık ya da
terapi değildir.

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
1.İhtiyaç ve Kaynak Değerlendirmesi:

-

Mağdurların etkilenme dereceleri ve şekilleri,
İçinde bulundukları sorunlar ve ihtiyaçlar,
Toplumda var olan kaynak kişi/ kurumlar, bunların
çalışma şekilleri,
Var olan hizmetler ve sunuluş şekilleri
Uygulanacak
müdahale
etkinliklerinin
ana
hatlarıyla oluşturulması

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
2.Psikolojik İlk Yardım

-

İhtiyaç ve kaynak değerlendirilmesi ile eş zamanlı
ya da hemen ardından başlar.
Psikolojik ilk yardım, kişilerin duygularını ve
yaşadıklarını ifade etmelerine olanak sunarak
rahatlamalarını sağlamayı ve acil durumlara
yönelik psikolojik bilgilerin etkilenen kişilere
iletilmesi aracılığıyla kişilerin yaşadıklarını ve
hissettiklerini anlamlandırmalarına yardımcı olmayı
hedefler (IFRC, 2009).

3. Toplumu Harekete Geçirme:
Toplumu harekete geçirmede temel felsefe bireyin kendi
kendine yardım edebilme becerisini artırmaktır.
4. Sevk Etme ve Yönlendirme:
Ruh sağlığı çalışanlarının, sahada yaptıkları danışmanlık
ve tespit görüşmelerinde beklenti düzeyini artırmadan,
kısa, duygusal olarak destekleyici, yararlı ve dinamik
bir ilişki kurmaları gerektiği unutulmamalıdır. Bu
doğrultuda zaman zaman alışık olunan klinik
görüşmeler ve çalışma tarzlarından farklı olarak
görünebilirliği yüksek sosyal hizmet kapsamında
çalışmalar yapılması gerekmektedir (Önder E., 2008).

5. Sürdürülebilir- Uzun Dönem
Çalışmaların/Projelerin Planlaması
6. Bilgi Merkezi Oluşturma
Bilginin ihtiyaç duyan herkesle paylaşıldığı, ihtiyaçların ve
kaynakların buluştuğu, kolay ulaşılabilir ve
kullanılabilir bir hizmet sunulması hedeflenmektedir.

7. Çalışana Destek:
-

Yardım çalışanlarına yapılan müdahaledir.
Yardım çalışmaları sırasında kullanılacak bilgilerin
iletilmesi,
Yardım çalışanları için paylaşım ve destek
toplantıları düzenlenmesi,
Çalışanları
etkileyen
olumsuz
faktörlerin
belirlenmesi ve bu faktörlerin etkilerinin azaltılması
yardım çalışanlarının çalışmalarını yürütürken acil
durumdan etkilenen kişilerle kurdukları iletişimden,
kime, hangi yardımı, ne şekilde yapacağı noktasına
kadar gelen süreçte uygun şekilde bilgilendirilmesi
ve desteklenmesi

8. Eğitim:
- Travma ile ilgili eğitimlerde daha çok eyleme
yönelik,
- Etkilenenlerin kaçınma davranışlarını azaltması
konusunda cesaret verici,
- Travmatik anılarıyla uzlaşmasını sağlayıcı,
- Duruma uygun olarak olması beklenen psikolojik
tepkilerin neler olduğunun aktarılması
- Toplumun
afetlere
yönelik
genel
olarak
güçlendirilmesi amaçları ön plana çıkarılmaktadır
(ISTSS, 2003; Seynaeve, 2001; Turpin et al. 2005).

AFET

Alarm
Psiko Sosyal Hizmet
Müdahalesi
İhtiyaç Tespiti

Psikolojik İlk
Yardım

Koordinasyon ve İşbirliği

AKUT
DÖNEM

Orta ve Uzun Dönem Psiko Sosyal
Hizmet Müdahale Planının
Oluşturulması

Bilgi Merkezi Kurma Çalışana
Destek

Sevk ve Yönlendirme

Müdahale Sürecinin Sonlanması
İZLEME VE DEĞERLENDİRME

ORTA
/UZUN
DÖNEM

Tsunami ve Pakistan Depremlerinin
Psikososyal Destek Faaliyetleri İçin
Önemi Nedir?

Türk Kızılayı’na Genel Bakış

Türk Kızılayı
“Uluslararası Kızılay Kızılhaç
Dernekleri Federasyonu”na
üye 186 Ulusal Dernekten
biridir.

ICRC

“ULUSAL DERNEKLER”
ULUSLAR ARASI İNSACIL
HUKUKTAN ALMIŞ
OLDUĞU GÜÇLE
İNSANLIĞIN HİZMETİNDE
OLAN DEVLETTEN
BAĞIMSIZ ÇALIŞAN İNSANİ
YARDIM KURULUŞLARIDIR.

‘Türk Kızılayı’ 11 Haziran 1868 “ Osmanlı
Yaralı ve Hasta Askerlere
Yardım Cemiyeti " olarak kurulmuş, 1947’de bugünki adını
alarak çalışmalarına devam etmektedir.

2000 yılından bu yana uluslararası platformda toplam 80 ülkeye
insani yardım ulaştırmıştır.

Afetlere Genel Bakış Açısı
PAKİSTAN
-

8 Ekim 2005’de merkez üssü Pakistan idaresi altındaki
Keşmir bölgesi
Bölgede 18 yaşına kadar nüfus kayıtları tutulmadığı
için kayıplarla ilgili rakamların resmi rakamlardan çok
daha yüksek olduğu tahmin edilmektedir. Resmi
kayıtlara göre ölü ve yaralı sayısı
Ölü Sayısı : 73.331
Yaralı Sayısı : 69.392
Evsiz Sayısı : 2.800.000

Afetlere Genel Bakış Açısı
ENDONEZYA
-

26 Aralık 2004

-

11 Ülke

-

280.000 Can Kaybı

-

2.200.000 Evsiz insan

Endonezya İnsani Yardım Operasyonu

TSUNAMİ OPERASYONU
Türkiye’nin en büyük insani
yardım operasyonlarından
biridir ve kapasite geliştirme
projeleri arasında yer
almaktadır…

AKUT DÖNEM :
Acil barınak, gıda, sağlık,
psiko-sosyal destek ve
su sanitasyon hizmetleri
REHABİLİTASYON
DÖNEMİ :
• 1052 kalıcı konut,
•4 okul binası,
•Toplum Merkezi,
•3 caminin onarımı,
• ve Sağlık Merkezi inşası

1. Endonezya 8 uzman psikososyal personeli ve 10 yerel psikolog olmak
üzere toplam 18 uzman personel tarafından gerçekleştirilmiş ve
Psikososyal Destek Programı, 26.12.2004 tarihinde Endonezya/Aceh
bölgesinde meydana gelen deprem ve tsunami sonrasında başlatılmıştır.
2. Afetin hemen ardından gelen dönemde 18 kampta toplamda 13.793
kişiye ulaşılmıştır.
3. Türk Kızılayı`nın çalışmalarına 300 gönüllü aktif olarak katılmıştır.

Kamplarda; toplumun, afet nedeniyle ortaya çıkan davranışsal ve psikolojik
sorunlarla baş edebilmesine destek olmak üzere bireysel danışmanlık ve
yönlendirme, grup görüşmeleri, psikolojik ilk yardım, eğitimler,
sosyal aktivite ve projeler şeklinde psikososyal müdahaleler yürütülmüştür.

4. Program, 26.12.2006 tarihinde resmi açılışı yapılan Sultan 2. Selim
Aceh Toplum Merkezi bünyesinde ve Endonezya NAD Kızılhaçı
yapısı altında halen sürdürülmektedir.
5. Açılışından bu yana toplum merkezinde yapılan etkinliklere katılan
kişi sayısı 14.968’dir.
6. 2009 yılında Sultan 2. Selim Toplum Merkezinde gelir getirici
aktiviteler kapsamında toplamda 83 sivil toplum kuruluşu, kamu
kurum/kuruluşu ve üniversite ile çalışılmıştır.

TÜRK KIZILAYI’NIN EN BÜYÜK
İNSANİ YARDIM OPERASYONU
ACİL DÖNEMDE;
55.000 ton yardım malzemesi
60.000 ilaç,
14.500 barınma ünitesi,
2.500.000 yararlanıcı…

PAKİSTAN KIZILAYI
KAPASİTE GELİŞTİRME PROJESİ

PAKİSTAN PSİKOSOSYAL FAALİYETLER
2005- 2009
Bireysel ve Grup Çalışmalarında Ulaşılan

Kişi Sayısı
20.960

TSUNAMİ VE PAKİSTAN DEPREMİNİN ÖNEMİ
-

Türk Kızılayı’nın operasyonel deneyimini
arttırmıştır.
Kapasite arttırma projelerine yönelim
artmıştır.
Türkiye yardım alan ülke konumundan yardım
eden ülke konumuna geçmiştir.
Bölgesinde güçlü bir Kızılay oluşmuştur.
Psikososyal destek faaliyetlerinin yapılanma
esasları tanımlanmıştır.

AFET YÖNETİMİNDE BİR İŞBİRLİĞİ MODELİ
‘Afetlerde Psiksosyal Hizmetler Birliği’

Oluşumun Tarihçesi ve Üyeleri
SOSYAL HİZMETLER ve ÇOCUK ESİRGEME KURUMU
HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ

TÜRK PSİKOLOGLAR DERNEĞİ
SOSYAL HİZMET UZMANLARI DERNEĞİ

Afetlerde
Psikososyal
Hizmetler
Birliği

TÜRKİYE PSİKİYATRİ DERNEĞİ
ÇOCUK ve GENÇLİK RUH SAĞLIĞI DERNEĞİ

TÜRK PSİKOLOJİK DANIŞMA ve REHBERLİK DERNEĞİ

Psikososyal Hizmetler konusunda afetlerde ve
olağan dönemde psikososyal hizmetlerin
geliştirilmesi yönünde karşılıklı hak ve sorumlulukları
belirlemek üzere hazırlanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”
Türkiye Kızılay Derneği, Türk Psikologlar Derneği,
Türkiye Psikiyatri Derneği, Türk Tabipler Birliği,
İstanbul ODTÜ Mezunları Derneği ile Ankara ODTÜ
Mezunları Derneği temsilcilerinin katılımıyla
imzalanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
• 11 Haziran 2005’te imzalanan bu protokol ile “işbirliğinin amacı,
hizmet alanları ve kuruluşların yetki ve sorumlulukları”
belirlenmiştir.

• Bu protokolün son maddesi
“Uzmanlık alanlarıyla ilgili olarak Kızılay ile ortak proje üretecek
olan taraf Sivil Toplum Kuruluşlarıyla projeye ilişkin Alt Teknik
Protokoller imzalayabileceklerdir.” bilgisi bulunmaktadır.

11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”nün ek
protokolü olan
“Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği Protokolü” tüm
derneklerin ortak kararı ile 16.08.2006 tarihinde
taraflarca imzalanmıştır.
Genel Sekretaryası Derneğimiz tarafından
yürütülmektedir.

APHB’nin önemi

MÜDAHALE SİSTEMİ

müdahale

MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE

MÜDAHALE
MÜDAHALE

müdahale

GENEL İLGİSİZLİK

İÇ UNSURLARIN
KISA İLGİSİ
Normal hayata dönüş

ICRC

IFRC

NATO

bagışçılar

hükümet

WFP

UNHCR

basın

OCHAyönetimler
Yerel

basın

UNICEF

basın

UNDP

mülteciler/
afet yaşamış
topluluklar

Ulusal ve yerel

STK

basın

basın

diğer UN
örgütleri
basın

Kızılay
Uluslar arası
NGOs

Hükümetler arası
organizasyonlar

military
Askeri
unsurlar

Bunu koordine edebilir misiniz?

Dünyanın her yerinde insanlar afetlere karşı hazırlıklı olma
konusundaki bilgilerinin çoğunu afetten hemen sonraki 6 ay
ile 2 yıl sonra öğrenmektedir.
Japon grup İstanbul’da bir Türk yatakhanesinde
kalıyorlardır. Depremden sonra Japonlar ve Türkler
merdivenlerde karşılaştı. Türkler aşağıya, Japonlar
yukarıya koşuyordu.
M.Petal. Afetlere karşı hazırlık için uygulanan yerel toplum organizasyonu becerileri syf
31-32

• Afetin doğası gereği yaşanan karmaşaya karşı
planlı ve örgütlü bir hazırlık adına atılmış bir
adım
• Mesleki örgütlenme alanında eksiklerin
giderilmesi adına atılan bir adım
• Acil durumlara özgü mekanizmaların
tanımlanması adına bir örnek

• Ülke genelinde etkili/sürdürülebilir programlar ortaya koymak
mümkün mü?
• Çalışacak gönüllülerin temini konusunda yaşanan sıkıntıların
giderilmesi mümkün mü?
• Ortak anlayışa sahip bir platform olabilecek mi?
• Maddi kaynakların temini nasıl sağlanacak?
• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’nın yeni yapılanması
içerisinde sivil toplum kendine yer edinebilecek mi?

[email protected]
[email protected]


Slide 31

“AFETLERDE PSİKOSOSYAL DESTEK
HİZMET İLKELERİ: TSUNAMİ VE
PAKİSTAN DENEYİMİNDEN
GÜNÜMÜZE”
Nisan 2010
Eylen ŞAVUR

İçerik
• Psikososyal Destek
• Hizmet İlkeleri
• Tsunami ve Pakistan Depremi
• Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği

PSİKOSOSYAL
DESTEK
HİZMETLERİNİN
YÜRÜTÜLDÜĞÜ
BAZI AFETLER

1999 Marmara Depremleri
2002 Afyon Depremi
2003 Irak/Silopi İnsani Yardım Operasyonu
2003 İstanbul Bombalama Eylemi
2003 Bingöl Depremi
2004 Tsunami-Endonezya/ Sri Lanka
2005 Pakistan Depremi
2006 Batman Sel
2006 Elazığ Deprem
2007 İzmir Trafik Kazası
2007 Ankara/Anafartalar Bombalama Eylemi
2008 İstanbul/Güngören Terör Olayı
2009 Mardin Şiddet Olayı
2009 Marmara Seli
2010 Elazığ Depremi

Psikososyal;
Kelime anlamıyla birbirini sürekli
etkileyen psikolojik ve sosyal etkilerin
hareketli ilişkisi, anlamına gelir.
(Inter-Agency Guiding Principles, 2005)

Afetlerde psikososyal destek hizmetleri;
Afet sonrası ortaya çıkabilecek psikolojik uyumsuzlukların/
bozuklukların önlenmesi, aile ve toplum düzeyinde ilişkilerin
kurulması ve geliştirilmesi, etkilenenlerin ‘normal’ ya da yeni
yaşamlarına geri dönmesi sürecinde birey, aile ve toplumun
kendi kapasitelerini fark etmeleri ve güçlenmeleri, ayrıca
ileride ortaya çıkabilecek afetlerle başa çıkmaları amacıyla afet
döngüsünün her aşamasında düzenlenen çok disiplinli
hizmetler bütünüdür.
(Reyes, 2006a; Reyes ve Elhai, 2004; Seynaeve, 2001; Türk Kızılayı, 2008).

Afetlere maruz kalmak sadece etkilenenler için değil
aynı zamanda toplum içinde oldukça ağır yükler getirir.
(ISTSS, 2003).

Bu çerçevede programlanan afetlerde psikososyal
hizmetlerin iki temel bakış açısı vardır;
Birincisi afetten etkilenen toplumu yeniden inşa
etmek ve toplum kaynaklarını tekrar işler hale
getirmek,
İkincisi etkilenen bireylere müdahale etmek ve
psikolojik bozuklukların ortaya çıkışını önlemektir
(IASC, 2007).

PSİKOSOSYAL DESTEK
Psikolojik ya da psikiyatrik tedavi değildir.
Ruhsal bozukluklar ya da ciddi fiziksel
rahatsızlıklar konusunda bir danışmanlık ya da
terapi değildir.

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
1.İhtiyaç ve Kaynak Değerlendirmesi:

-

Mağdurların etkilenme dereceleri ve şekilleri,
İçinde bulundukları sorunlar ve ihtiyaçlar,
Toplumda var olan kaynak kişi/ kurumlar, bunların
çalışma şekilleri,
Var olan hizmetler ve sunuluş şekilleri
Uygulanacak
müdahale
etkinliklerinin
ana
hatlarıyla oluşturulması

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
2.Psikolojik İlk Yardım

-

İhtiyaç ve kaynak değerlendirilmesi ile eş zamanlı
ya da hemen ardından başlar.
Psikolojik ilk yardım, kişilerin duygularını ve
yaşadıklarını ifade etmelerine olanak sunarak
rahatlamalarını sağlamayı ve acil durumlara
yönelik psikolojik bilgilerin etkilenen kişilere
iletilmesi aracılığıyla kişilerin yaşadıklarını ve
hissettiklerini anlamlandırmalarına yardımcı olmayı
hedefler (IFRC, 2009).

3. Toplumu Harekete Geçirme:
Toplumu harekete geçirmede temel felsefe bireyin kendi
kendine yardım edebilme becerisini artırmaktır.
4. Sevk Etme ve Yönlendirme:
Ruh sağlığı çalışanlarının, sahada yaptıkları danışmanlık
ve tespit görüşmelerinde beklenti düzeyini artırmadan,
kısa, duygusal olarak destekleyici, yararlı ve dinamik
bir ilişki kurmaları gerektiği unutulmamalıdır. Bu
doğrultuda zaman zaman alışık olunan klinik
görüşmeler ve çalışma tarzlarından farklı olarak
görünebilirliği yüksek sosyal hizmet kapsamında
çalışmalar yapılması gerekmektedir (Önder E., 2008).

5. Sürdürülebilir- Uzun Dönem
Çalışmaların/Projelerin Planlaması
6. Bilgi Merkezi Oluşturma
Bilginin ihtiyaç duyan herkesle paylaşıldığı, ihtiyaçların ve
kaynakların buluştuğu, kolay ulaşılabilir ve
kullanılabilir bir hizmet sunulması hedeflenmektedir.

7. Çalışana Destek:
-

Yardım çalışanlarına yapılan müdahaledir.
Yardım çalışmaları sırasında kullanılacak bilgilerin
iletilmesi,
Yardım çalışanları için paylaşım ve destek
toplantıları düzenlenmesi,
Çalışanları
etkileyen
olumsuz
faktörlerin
belirlenmesi ve bu faktörlerin etkilerinin azaltılması
yardım çalışanlarının çalışmalarını yürütürken acil
durumdan etkilenen kişilerle kurdukları iletişimden,
kime, hangi yardımı, ne şekilde yapacağı noktasına
kadar gelen süreçte uygun şekilde bilgilendirilmesi
ve desteklenmesi

8. Eğitim:
- Travma ile ilgili eğitimlerde daha çok eyleme
yönelik,
- Etkilenenlerin kaçınma davranışlarını azaltması
konusunda cesaret verici,
- Travmatik anılarıyla uzlaşmasını sağlayıcı,
- Duruma uygun olarak olması beklenen psikolojik
tepkilerin neler olduğunun aktarılması
- Toplumun
afetlere
yönelik
genel
olarak
güçlendirilmesi amaçları ön plana çıkarılmaktadır
(ISTSS, 2003; Seynaeve, 2001; Turpin et al. 2005).

AFET

Alarm
Psiko Sosyal Hizmet
Müdahalesi
İhtiyaç Tespiti

Psikolojik İlk
Yardım

Koordinasyon ve İşbirliği

AKUT
DÖNEM

Orta ve Uzun Dönem Psiko Sosyal
Hizmet Müdahale Planının
Oluşturulması

Bilgi Merkezi Kurma Çalışana
Destek

Sevk ve Yönlendirme

Müdahale Sürecinin Sonlanması
İZLEME VE DEĞERLENDİRME

ORTA
/UZUN
DÖNEM

Tsunami ve Pakistan Depremlerinin
Psikososyal Destek Faaliyetleri İçin
Önemi Nedir?

Türk Kızılayı’na Genel Bakış

Türk Kızılayı
“Uluslararası Kızılay Kızılhaç
Dernekleri Federasyonu”na
üye 186 Ulusal Dernekten
biridir.

ICRC

“ULUSAL DERNEKLER”
ULUSLAR ARASI İNSACIL
HUKUKTAN ALMIŞ
OLDUĞU GÜÇLE
İNSANLIĞIN HİZMETİNDE
OLAN DEVLETTEN
BAĞIMSIZ ÇALIŞAN İNSANİ
YARDIM KURULUŞLARIDIR.

‘Türk Kızılayı’ 11 Haziran 1868 “ Osmanlı
Yaralı ve Hasta Askerlere
Yardım Cemiyeti " olarak kurulmuş, 1947’de bugünki adını
alarak çalışmalarına devam etmektedir.

2000 yılından bu yana uluslararası platformda toplam 80 ülkeye
insani yardım ulaştırmıştır.

Afetlere Genel Bakış Açısı
PAKİSTAN
-

8 Ekim 2005’de merkez üssü Pakistan idaresi altındaki
Keşmir bölgesi
Bölgede 18 yaşına kadar nüfus kayıtları tutulmadığı
için kayıplarla ilgili rakamların resmi rakamlardan çok
daha yüksek olduğu tahmin edilmektedir. Resmi
kayıtlara göre ölü ve yaralı sayısı
Ölü Sayısı : 73.331
Yaralı Sayısı : 69.392
Evsiz Sayısı : 2.800.000

Afetlere Genel Bakış Açısı
ENDONEZYA
-

26 Aralık 2004

-

11 Ülke

-

280.000 Can Kaybı

-

2.200.000 Evsiz insan

Endonezya İnsani Yardım Operasyonu

TSUNAMİ OPERASYONU
Türkiye’nin en büyük insani
yardım operasyonlarından
biridir ve kapasite geliştirme
projeleri arasında yer
almaktadır…

AKUT DÖNEM :
Acil barınak, gıda, sağlık,
psiko-sosyal destek ve
su sanitasyon hizmetleri
REHABİLİTASYON
DÖNEMİ :
• 1052 kalıcı konut,
•4 okul binası,
•Toplum Merkezi,
•3 caminin onarımı,
• ve Sağlık Merkezi inşası

1. Endonezya 8 uzman psikososyal personeli ve 10 yerel psikolog olmak
üzere toplam 18 uzman personel tarafından gerçekleştirilmiş ve
Psikososyal Destek Programı, 26.12.2004 tarihinde Endonezya/Aceh
bölgesinde meydana gelen deprem ve tsunami sonrasında başlatılmıştır.
2. Afetin hemen ardından gelen dönemde 18 kampta toplamda 13.793
kişiye ulaşılmıştır.
3. Türk Kızılayı`nın çalışmalarına 300 gönüllü aktif olarak katılmıştır.

Kamplarda; toplumun, afet nedeniyle ortaya çıkan davranışsal ve psikolojik
sorunlarla baş edebilmesine destek olmak üzere bireysel danışmanlık ve
yönlendirme, grup görüşmeleri, psikolojik ilk yardım, eğitimler,
sosyal aktivite ve projeler şeklinde psikososyal müdahaleler yürütülmüştür.

4. Program, 26.12.2006 tarihinde resmi açılışı yapılan Sultan 2. Selim
Aceh Toplum Merkezi bünyesinde ve Endonezya NAD Kızılhaçı
yapısı altında halen sürdürülmektedir.
5. Açılışından bu yana toplum merkezinde yapılan etkinliklere katılan
kişi sayısı 14.968’dir.
6. 2009 yılında Sultan 2. Selim Toplum Merkezinde gelir getirici
aktiviteler kapsamında toplamda 83 sivil toplum kuruluşu, kamu
kurum/kuruluşu ve üniversite ile çalışılmıştır.

TÜRK KIZILAYI’NIN EN BÜYÜK
İNSANİ YARDIM OPERASYONU
ACİL DÖNEMDE;
55.000 ton yardım malzemesi
60.000 ilaç,
14.500 barınma ünitesi,
2.500.000 yararlanıcı…

PAKİSTAN KIZILAYI
KAPASİTE GELİŞTİRME PROJESİ

PAKİSTAN PSİKOSOSYAL FAALİYETLER
2005- 2009
Bireysel ve Grup Çalışmalarında Ulaşılan

Kişi Sayısı
20.960

TSUNAMİ VE PAKİSTAN DEPREMİNİN ÖNEMİ
-

Türk Kızılayı’nın operasyonel deneyimini
arttırmıştır.
Kapasite arttırma projelerine yönelim
artmıştır.
Türkiye yardım alan ülke konumundan yardım
eden ülke konumuna geçmiştir.
Bölgesinde güçlü bir Kızılay oluşmuştur.
Psikososyal destek faaliyetlerinin yapılanma
esasları tanımlanmıştır.

AFET YÖNETİMİNDE BİR İŞBİRLİĞİ MODELİ
‘Afetlerde Psiksosyal Hizmetler Birliği’

Oluşumun Tarihçesi ve Üyeleri
SOSYAL HİZMETLER ve ÇOCUK ESİRGEME KURUMU
HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ

TÜRK PSİKOLOGLAR DERNEĞİ
SOSYAL HİZMET UZMANLARI DERNEĞİ

Afetlerde
Psikososyal
Hizmetler
Birliği

TÜRKİYE PSİKİYATRİ DERNEĞİ
ÇOCUK ve GENÇLİK RUH SAĞLIĞI DERNEĞİ

TÜRK PSİKOLOJİK DANIŞMA ve REHBERLİK DERNEĞİ

Psikososyal Hizmetler konusunda afetlerde ve
olağan dönemde psikososyal hizmetlerin
geliştirilmesi yönünde karşılıklı hak ve sorumlulukları
belirlemek üzere hazırlanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”
Türkiye Kızılay Derneği, Türk Psikologlar Derneği,
Türkiye Psikiyatri Derneği, Türk Tabipler Birliği,
İstanbul ODTÜ Mezunları Derneği ile Ankara ODTÜ
Mezunları Derneği temsilcilerinin katılımıyla
imzalanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
• 11 Haziran 2005’te imzalanan bu protokol ile “işbirliğinin amacı,
hizmet alanları ve kuruluşların yetki ve sorumlulukları”
belirlenmiştir.

• Bu protokolün son maddesi
“Uzmanlık alanlarıyla ilgili olarak Kızılay ile ortak proje üretecek
olan taraf Sivil Toplum Kuruluşlarıyla projeye ilişkin Alt Teknik
Protokoller imzalayabileceklerdir.” bilgisi bulunmaktadır.

11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”nün ek
protokolü olan
“Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği Protokolü” tüm
derneklerin ortak kararı ile 16.08.2006 tarihinde
taraflarca imzalanmıştır.
Genel Sekretaryası Derneğimiz tarafından
yürütülmektedir.

APHB’nin önemi

MÜDAHALE SİSTEMİ

müdahale

MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE

MÜDAHALE
MÜDAHALE

müdahale

GENEL İLGİSİZLİK

İÇ UNSURLARIN
KISA İLGİSİ
Normal hayata dönüş

ICRC

IFRC

NATO

bagışçılar

hükümet

WFP

UNHCR

basın

OCHAyönetimler
Yerel

basın

UNICEF

basın

UNDP

mülteciler/
afet yaşamış
topluluklar

Ulusal ve yerel

STK

basın

basın

diğer UN
örgütleri
basın

Kızılay
Uluslar arası
NGOs

Hükümetler arası
organizasyonlar

military
Askeri
unsurlar

Bunu koordine edebilir misiniz?

Dünyanın her yerinde insanlar afetlere karşı hazırlıklı olma
konusundaki bilgilerinin çoğunu afetten hemen sonraki 6 ay
ile 2 yıl sonra öğrenmektedir.
Japon grup İstanbul’da bir Türk yatakhanesinde
kalıyorlardır. Depremden sonra Japonlar ve Türkler
merdivenlerde karşılaştı. Türkler aşağıya, Japonlar
yukarıya koşuyordu.
M.Petal. Afetlere karşı hazırlık için uygulanan yerel toplum organizasyonu becerileri syf
31-32

• Afetin doğası gereği yaşanan karmaşaya karşı
planlı ve örgütlü bir hazırlık adına atılmış bir
adım
• Mesleki örgütlenme alanında eksiklerin
giderilmesi adına atılan bir adım
• Acil durumlara özgü mekanizmaların
tanımlanması adına bir örnek

• Ülke genelinde etkili/sürdürülebilir programlar ortaya koymak
mümkün mü?
• Çalışacak gönüllülerin temini konusunda yaşanan sıkıntıların
giderilmesi mümkün mü?
• Ortak anlayışa sahip bir platform olabilecek mi?
• Maddi kaynakların temini nasıl sağlanacak?
• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’nın yeni yapılanması
içerisinde sivil toplum kendine yer edinebilecek mi?

[email protected]
[email protected]


Slide 32

“AFETLERDE PSİKOSOSYAL DESTEK
HİZMET İLKELERİ: TSUNAMİ VE
PAKİSTAN DENEYİMİNDEN
GÜNÜMÜZE”
Nisan 2010
Eylen ŞAVUR

İçerik
• Psikososyal Destek
• Hizmet İlkeleri
• Tsunami ve Pakistan Depremi
• Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği

PSİKOSOSYAL
DESTEK
HİZMETLERİNİN
YÜRÜTÜLDÜĞÜ
BAZI AFETLER

1999 Marmara Depremleri
2002 Afyon Depremi
2003 Irak/Silopi İnsani Yardım Operasyonu
2003 İstanbul Bombalama Eylemi
2003 Bingöl Depremi
2004 Tsunami-Endonezya/ Sri Lanka
2005 Pakistan Depremi
2006 Batman Sel
2006 Elazığ Deprem
2007 İzmir Trafik Kazası
2007 Ankara/Anafartalar Bombalama Eylemi
2008 İstanbul/Güngören Terör Olayı
2009 Mardin Şiddet Olayı
2009 Marmara Seli
2010 Elazığ Depremi

Psikososyal;
Kelime anlamıyla birbirini sürekli
etkileyen psikolojik ve sosyal etkilerin
hareketli ilişkisi, anlamına gelir.
(Inter-Agency Guiding Principles, 2005)

Afetlerde psikososyal destek hizmetleri;
Afet sonrası ortaya çıkabilecek psikolojik uyumsuzlukların/
bozuklukların önlenmesi, aile ve toplum düzeyinde ilişkilerin
kurulması ve geliştirilmesi, etkilenenlerin ‘normal’ ya da yeni
yaşamlarına geri dönmesi sürecinde birey, aile ve toplumun
kendi kapasitelerini fark etmeleri ve güçlenmeleri, ayrıca
ileride ortaya çıkabilecek afetlerle başa çıkmaları amacıyla afet
döngüsünün her aşamasında düzenlenen çok disiplinli
hizmetler bütünüdür.
(Reyes, 2006a; Reyes ve Elhai, 2004; Seynaeve, 2001; Türk Kızılayı, 2008).

Afetlere maruz kalmak sadece etkilenenler için değil
aynı zamanda toplum içinde oldukça ağır yükler getirir.
(ISTSS, 2003).

Bu çerçevede programlanan afetlerde psikososyal
hizmetlerin iki temel bakış açısı vardır;
Birincisi afetten etkilenen toplumu yeniden inşa
etmek ve toplum kaynaklarını tekrar işler hale
getirmek,
İkincisi etkilenen bireylere müdahale etmek ve
psikolojik bozuklukların ortaya çıkışını önlemektir
(IASC, 2007).

PSİKOSOSYAL DESTEK
Psikolojik ya da psikiyatrik tedavi değildir.
Ruhsal bozukluklar ya da ciddi fiziksel
rahatsızlıklar konusunda bir danışmanlık ya da
terapi değildir.

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
1.İhtiyaç ve Kaynak Değerlendirmesi:

-

Mağdurların etkilenme dereceleri ve şekilleri,
İçinde bulundukları sorunlar ve ihtiyaçlar,
Toplumda var olan kaynak kişi/ kurumlar, bunların
çalışma şekilleri,
Var olan hizmetler ve sunuluş şekilleri
Uygulanacak
müdahale
etkinliklerinin
ana
hatlarıyla oluşturulması

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
2.Psikolojik İlk Yardım

-

İhtiyaç ve kaynak değerlendirilmesi ile eş zamanlı
ya da hemen ardından başlar.
Psikolojik ilk yardım, kişilerin duygularını ve
yaşadıklarını ifade etmelerine olanak sunarak
rahatlamalarını sağlamayı ve acil durumlara
yönelik psikolojik bilgilerin etkilenen kişilere
iletilmesi aracılığıyla kişilerin yaşadıklarını ve
hissettiklerini anlamlandırmalarına yardımcı olmayı
hedefler (IFRC, 2009).

3. Toplumu Harekete Geçirme:
Toplumu harekete geçirmede temel felsefe bireyin kendi
kendine yardım edebilme becerisini artırmaktır.
4. Sevk Etme ve Yönlendirme:
Ruh sağlığı çalışanlarının, sahada yaptıkları danışmanlık
ve tespit görüşmelerinde beklenti düzeyini artırmadan,
kısa, duygusal olarak destekleyici, yararlı ve dinamik
bir ilişki kurmaları gerektiği unutulmamalıdır. Bu
doğrultuda zaman zaman alışık olunan klinik
görüşmeler ve çalışma tarzlarından farklı olarak
görünebilirliği yüksek sosyal hizmet kapsamında
çalışmalar yapılması gerekmektedir (Önder E., 2008).

5. Sürdürülebilir- Uzun Dönem
Çalışmaların/Projelerin Planlaması
6. Bilgi Merkezi Oluşturma
Bilginin ihtiyaç duyan herkesle paylaşıldığı, ihtiyaçların ve
kaynakların buluştuğu, kolay ulaşılabilir ve
kullanılabilir bir hizmet sunulması hedeflenmektedir.

7. Çalışana Destek:
-

Yardım çalışanlarına yapılan müdahaledir.
Yardım çalışmaları sırasında kullanılacak bilgilerin
iletilmesi,
Yardım çalışanları için paylaşım ve destek
toplantıları düzenlenmesi,
Çalışanları
etkileyen
olumsuz
faktörlerin
belirlenmesi ve bu faktörlerin etkilerinin azaltılması
yardım çalışanlarının çalışmalarını yürütürken acil
durumdan etkilenen kişilerle kurdukları iletişimden,
kime, hangi yardımı, ne şekilde yapacağı noktasına
kadar gelen süreçte uygun şekilde bilgilendirilmesi
ve desteklenmesi

8. Eğitim:
- Travma ile ilgili eğitimlerde daha çok eyleme
yönelik,
- Etkilenenlerin kaçınma davranışlarını azaltması
konusunda cesaret verici,
- Travmatik anılarıyla uzlaşmasını sağlayıcı,
- Duruma uygun olarak olması beklenen psikolojik
tepkilerin neler olduğunun aktarılması
- Toplumun
afetlere
yönelik
genel
olarak
güçlendirilmesi amaçları ön plana çıkarılmaktadır
(ISTSS, 2003; Seynaeve, 2001; Turpin et al. 2005).

AFET

Alarm
Psiko Sosyal Hizmet
Müdahalesi
İhtiyaç Tespiti

Psikolojik İlk
Yardım

Koordinasyon ve İşbirliği

AKUT
DÖNEM

Orta ve Uzun Dönem Psiko Sosyal
Hizmet Müdahale Planının
Oluşturulması

Bilgi Merkezi Kurma Çalışana
Destek

Sevk ve Yönlendirme

Müdahale Sürecinin Sonlanması
İZLEME VE DEĞERLENDİRME

ORTA
/UZUN
DÖNEM

Tsunami ve Pakistan Depremlerinin
Psikososyal Destek Faaliyetleri İçin
Önemi Nedir?

Türk Kızılayı’na Genel Bakış

Türk Kızılayı
“Uluslararası Kızılay Kızılhaç
Dernekleri Federasyonu”na
üye 186 Ulusal Dernekten
biridir.

ICRC

“ULUSAL DERNEKLER”
ULUSLAR ARASI İNSACIL
HUKUKTAN ALMIŞ
OLDUĞU GÜÇLE
İNSANLIĞIN HİZMETİNDE
OLAN DEVLETTEN
BAĞIMSIZ ÇALIŞAN İNSANİ
YARDIM KURULUŞLARIDIR.

‘Türk Kızılayı’ 11 Haziran 1868 “ Osmanlı
Yaralı ve Hasta Askerlere
Yardım Cemiyeti " olarak kurulmuş, 1947’de bugünki adını
alarak çalışmalarına devam etmektedir.

2000 yılından bu yana uluslararası platformda toplam 80 ülkeye
insani yardım ulaştırmıştır.

Afetlere Genel Bakış Açısı
PAKİSTAN
-

8 Ekim 2005’de merkez üssü Pakistan idaresi altındaki
Keşmir bölgesi
Bölgede 18 yaşına kadar nüfus kayıtları tutulmadığı
için kayıplarla ilgili rakamların resmi rakamlardan çok
daha yüksek olduğu tahmin edilmektedir. Resmi
kayıtlara göre ölü ve yaralı sayısı
Ölü Sayısı : 73.331
Yaralı Sayısı : 69.392
Evsiz Sayısı : 2.800.000

Afetlere Genel Bakış Açısı
ENDONEZYA
-

26 Aralık 2004

-

11 Ülke

-

280.000 Can Kaybı

-

2.200.000 Evsiz insan

Endonezya İnsani Yardım Operasyonu

TSUNAMİ OPERASYONU
Türkiye’nin en büyük insani
yardım operasyonlarından
biridir ve kapasite geliştirme
projeleri arasında yer
almaktadır…

AKUT DÖNEM :
Acil barınak, gıda, sağlık,
psiko-sosyal destek ve
su sanitasyon hizmetleri
REHABİLİTASYON
DÖNEMİ :
• 1052 kalıcı konut,
•4 okul binası,
•Toplum Merkezi,
•3 caminin onarımı,
• ve Sağlık Merkezi inşası

1. Endonezya 8 uzman psikososyal personeli ve 10 yerel psikolog olmak
üzere toplam 18 uzman personel tarafından gerçekleştirilmiş ve
Psikososyal Destek Programı, 26.12.2004 tarihinde Endonezya/Aceh
bölgesinde meydana gelen deprem ve tsunami sonrasında başlatılmıştır.
2. Afetin hemen ardından gelen dönemde 18 kampta toplamda 13.793
kişiye ulaşılmıştır.
3. Türk Kızılayı`nın çalışmalarına 300 gönüllü aktif olarak katılmıştır.

Kamplarda; toplumun, afet nedeniyle ortaya çıkan davranışsal ve psikolojik
sorunlarla baş edebilmesine destek olmak üzere bireysel danışmanlık ve
yönlendirme, grup görüşmeleri, psikolojik ilk yardım, eğitimler,
sosyal aktivite ve projeler şeklinde psikososyal müdahaleler yürütülmüştür.

4. Program, 26.12.2006 tarihinde resmi açılışı yapılan Sultan 2. Selim
Aceh Toplum Merkezi bünyesinde ve Endonezya NAD Kızılhaçı
yapısı altında halen sürdürülmektedir.
5. Açılışından bu yana toplum merkezinde yapılan etkinliklere katılan
kişi sayısı 14.968’dir.
6. 2009 yılında Sultan 2. Selim Toplum Merkezinde gelir getirici
aktiviteler kapsamında toplamda 83 sivil toplum kuruluşu, kamu
kurum/kuruluşu ve üniversite ile çalışılmıştır.

TÜRK KIZILAYI’NIN EN BÜYÜK
İNSANİ YARDIM OPERASYONU
ACİL DÖNEMDE;
55.000 ton yardım malzemesi
60.000 ilaç,
14.500 barınma ünitesi,
2.500.000 yararlanıcı…

PAKİSTAN KIZILAYI
KAPASİTE GELİŞTİRME PROJESİ

PAKİSTAN PSİKOSOSYAL FAALİYETLER
2005- 2009
Bireysel ve Grup Çalışmalarında Ulaşılan

Kişi Sayısı
20.960

TSUNAMİ VE PAKİSTAN DEPREMİNİN ÖNEMİ
-

Türk Kızılayı’nın operasyonel deneyimini
arttırmıştır.
Kapasite arttırma projelerine yönelim
artmıştır.
Türkiye yardım alan ülke konumundan yardım
eden ülke konumuna geçmiştir.
Bölgesinde güçlü bir Kızılay oluşmuştur.
Psikososyal destek faaliyetlerinin yapılanma
esasları tanımlanmıştır.

AFET YÖNETİMİNDE BİR İŞBİRLİĞİ MODELİ
‘Afetlerde Psiksosyal Hizmetler Birliği’

Oluşumun Tarihçesi ve Üyeleri
SOSYAL HİZMETLER ve ÇOCUK ESİRGEME KURUMU
HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ

TÜRK PSİKOLOGLAR DERNEĞİ
SOSYAL HİZMET UZMANLARI DERNEĞİ

Afetlerde
Psikososyal
Hizmetler
Birliği

TÜRKİYE PSİKİYATRİ DERNEĞİ
ÇOCUK ve GENÇLİK RUH SAĞLIĞI DERNEĞİ

TÜRK PSİKOLOJİK DANIŞMA ve REHBERLİK DERNEĞİ

Psikososyal Hizmetler konusunda afetlerde ve
olağan dönemde psikososyal hizmetlerin
geliştirilmesi yönünde karşılıklı hak ve sorumlulukları
belirlemek üzere hazırlanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”
Türkiye Kızılay Derneği, Türk Psikologlar Derneği,
Türkiye Psikiyatri Derneği, Türk Tabipler Birliği,
İstanbul ODTÜ Mezunları Derneği ile Ankara ODTÜ
Mezunları Derneği temsilcilerinin katılımıyla
imzalanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
• 11 Haziran 2005’te imzalanan bu protokol ile “işbirliğinin amacı,
hizmet alanları ve kuruluşların yetki ve sorumlulukları”
belirlenmiştir.

• Bu protokolün son maddesi
“Uzmanlık alanlarıyla ilgili olarak Kızılay ile ortak proje üretecek
olan taraf Sivil Toplum Kuruluşlarıyla projeye ilişkin Alt Teknik
Protokoller imzalayabileceklerdir.” bilgisi bulunmaktadır.

11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”nün ek
protokolü olan
“Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği Protokolü” tüm
derneklerin ortak kararı ile 16.08.2006 tarihinde
taraflarca imzalanmıştır.
Genel Sekretaryası Derneğimiz tarafından
yürütülmektedir.

APHB’nin önemi

MÜDAHALE SİSTEMİ

müdahale

MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE

MÜDAHALE
MÜDAHALE

müdahale

GENEL İLGİSİZLİK

İÇ UNSURLARIN
KISA İLGİSİ
Normal hayata dönüş

ICRC

IFRC

NATO

bagışçılar

hükümet

WFP

UNHCR

basın

OCHAyönetimler
Yerel

basın

UNICEF

basın

UNDP

mülteciler/
afet yaşamış
topluluklar

Ulusal ve yerel

STK

basın

basın

diğer UN
örgütleri
basın

Kızılay
Uluslar arası
NGOs

Hükümetler arası
organizasyonlar

military
Askeri
unsurlar

Bunu koordine edebilir misiniz?

Dünyanın her yerinde insanlar afetlere karşı hazırlıklı olma
konusundaki bilgilerinin çoğunu afetten hemen sonraki 6 ay
ile 2 yıl sonra öğrenmektedir.
Japon grup İstanbul’da bir Türk yatakhanesinde
kalıyorlardır. Depremden sonra Japonlar ve Türkler
merdivenlerde karşılaştı. Türkler aşağıya, Japonlar
yukarıya koşuyordu.
M.Petal. Afetlere karşı hazırlık için uygulanan yerel toplum organizasyonu becerileri syf
31-32

• Afetin doğası gereği yaşanan karmaşaya karşı
planlı ve örgütlü bir hazırlık adına atılmış bir
adım
• Mesleki örgütlenme alanında eksiklerin
giderilmesi adına atılan bir adım
• Acil durumlara özgü mekanizmaların
tanımlanması adına bir örnek

• Ülke genelinde etkili/sürdürülebilir programlar ortaya koymak
mümkün mü?
• Çalışacak gönüllülerin temini konusunda yaşanan sıkıntıların
giderilmesi mümkün mü?
• Ortak anlayışa sahip bir platform olabilecek mi?
• Maddi kaynakların temini nasıl sağlanacak?
• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’nın yeni yapılanması
içerisinde sivil toplum kendine yer edinebilecek mi?

[email protected]
[email protected]


Slide 33

“AFETLERDE PSİKOSOSYAL DESTEK
HİZMET İLKELERİ: TSUNAMİ VE
PAKİSTAN DENEYİMİNDEN
GÜNÜMÜZE”
Nisan 2010
Eylen ŞAVUR

İçerik
• Psikososyal Destek
• Hizmet İlkeleri
• Tsunami ve Pakistan Depremi
• Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği

PSİKOSOSYAL
DESTEK
HİZMETLERİNİN
YÜRÜTÜLDÜĞÜ
BAZI AFETLER

1999 Marmara Depremleri
2002 Afyon Depremi
2003 Irak/Silopi İnsani Yardım Operasyonu
2003 İstanbul Bombalama Eylemi
2003 Bingöl Depremi
2004 Tsunami-Endonezya/ Sri Lanka
2005 Pakistan Depremi
2006 Batman Sel
2006 Elazığ Deprem
2007 İzmir Trafik Kazası
2007 Ankara/Anafartalar Bombalama Eylemi
2008 İstanbul/Güngören Terör Olayı
2009 Mardin Şiddet Olayı
2009 Marmara Seli
2010 Elazığ Depremi

Psikososyal;
Kelime anlamıyla birbirini sürekli
etkileyen psikolojik ve sosyal etkilerin
hareketli ilişkisi, anlamına gelir.
(Inter-Agency Guiding Principles, 2005)

Afetlerde psikososyal destek hizmetleri;
Afet sonrası ortaya çıkabilecek psikolojik uyumsuzlukların/
bozuklukların önlenmesi, aile ve toplum düzeyinde ilişkilerin
kurulması ve geliştirilmesi, etkilenenlerin ‘normal’ ya da yeni
yaşamlarına geri dönmesi sürecinde birey, aile ve toplumun
kendi kapasitelerini fark etmeleri ve güçlenmeleri, ayrıca
ileride ortaya çıkabilecek afetlerle başa çıkmaları amacıyla afet
döngüsünün her aşamasında düzenlenen çok disiplinli
hizmetler bütünüdür.
(Reyes, 2006a; Reyes ve Elhai, 2004; Seynaeve, 2001; Türk Kızılayı, 2008).

Afetlere maruz kalmak sadece etkilenenler için değil
aynı zamanda toplum içinde oldukça ağır yükler getirir.
(ISTSS, 2003).

Bu çerçevede programlanan afetlerde psikososyal
hizmetlerin iki temel bakış açısı vardır;
Birincisi afetten etkilenen toplumu yeniden inşa
etmek ve toplum kaynaklarını tekrar işler hale
getirmek,
İkincisi etkilenen bireylere müdahale etmek ve
psikolojik bozuklukların ortaya çıkışını önlemektir
(IASC, 2007).

PSİKOSOSYAL DESTEK
Psikolojik ya da psikiyatrik tedavi değildir.
Ruhsal bozukluklar ya da ciddi fiziksel
rahatsızlıklar konusunda bir danışmanlık ya da
terapi değildir.

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
1.İhtiyaç ve Kaynak Değerlendirmesi:

-

Mağdurların etkilenme dereceleri ve şekilleri,
İçinde bulundukları sorunlar ve ihtiyaçlar,
Toplumda var olan kaynak kişi/ kurumlar, bunların
çalışma şekilleri,
Var olan hizmetler ve sunuluş şekilleri
Uygulanacak
müdahale
etkinliklerinin
ana
hatlarıyla oluşturulması

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
2.Psikolojik İlk Yardım

-

İhtiyaç ve kaynak değerlendirilmesi ile eş zamanlı
ya da hemen ardından başlar.
Psikolojik ilk yardım, kişilerin duygularını ve
yaşadıklarını ifade etmelerine olanak sunarak
rahatlamalarını sağlamayı ve acil durumlara
yönelik psikolojik bilgilerin etkilenen kişilere
iletilmesi aracılığıyla kişilerin yaşadıklarını ve
hissettiklerini anlamlandırmalarına yardımcı olmayı
hedefler (IFRC, 2009).

3. Toplumu Harekete Geçirme:
Toplumu harekete geçirmede temel felsefe bireyin kendi
kendine yardım edebilme becerisini artırmaktır.
4. Sevk Etme ve Yönlendirme:
Ruh sağlığı çalışanlarının, sahada yaptıkları danışmanlık
ve tespit görüşmelerinde beklenti düzeyini artırmadan,
kısa, duygusal olarak destekleyici, yararlı ve dinamik
bir ilişki kurmaları gerektiği unutulmamalıdır. Bu
doğrultuda zaman zaman alışık olunan klinik
görüşmeler ve çalışma tarzlarından farklı olarak
görünebilirliği yüksek sosyal hizmet kapsamında
çalışmalar yapılması gerekmektedir (Önder E., 2008).

5. Sürdürülebilir- Uzun Dönem
Çalışmaların/Projelerin Planlaması
6. Bilgi Merkezi Oluşturma
Bilginin ihtiyaç duyan herkesle paylaşıldığı, ihtiyaçların ve
kaynakların buluştuğu, kolay ulaşılabilir ve
kullanılabilir bir hizmet sunulması hedeflenmektedir.

7. Çalışana Destek:
-

Yardım çalışanlarına yapılan müdahaledir.
Yardım çalışmaları sırasında kullanılacak bilgilerin
iletilmesi,
Yardım çalışanları için paylaşım ve destek
toplantıları düzenlenmesi,
Çalışanları
etkileyen
olumsuz
faktörlerin
belirlenmesi ve bu faktörlerin etkilerinin azaltılması
yardım çalışanlarının çalışmalarını yürütürken acil
durumdan etkilenen kişilerle kurdukları iletişimden,
kime, hangi yardımı, ne şekilde yapacağı noktasına
kadar gelen süreçte uygun şekilde bilgilendirilmesi
ve desteklenmesi

8. Eğitim:
- Travma ile ilgili eğitimlerde daha çok eyleme
yönelik,
- Etkilenenlerin kaçınma davranışlarını azaltması
konusunda cesaret verici,
- Travmatik anılarıyla uzlaşmasını sağlayıcı,
- Duruma uygun olarak olması beklenen psikolojik
tepkilerin neler olduğunun aktarılması
- Toplumun
afetlere
yönelik
genel
olarak
güçlendirilmesi amaçları ön plana çıkarılmaktadır
(ISTSS, 2003; Seynaeve, 2001; Turpin et al. 2005).

AFET

Alarm
Psiko Sosyal Hizmet
Müdahalesi
İhtiyaç Tespiti

Psikolojik İlk
Yardım

Koordinasyon ve İşbirliği

AKUT
DÖNEM

Orta ve Uzun Dönem Psiko Sosyal
Hizmet Müdahale Planının
Oluşturulması

Bilgi Merkezi Kurma Çalışana
Destek

Sevk ve Yönlendirme

Müdahale Sürecinin Sonlanması
İZLEME VE DEĞERLENDİRME

ORTA
/UZUN
DÖNEM

Tsunami ve Pakistan Depremlerinin
Psikososyal Destek Faaliyetleri İçin
Önemi Nedir?

Türk Kızılayı’na Genel Bakış

Türk Kızılayı
“Uluslararası Kızılay Kızılhaç
Dernekleri Federasyonu”na
üye 186 Ulusal Dernekten
biridir.

ICRC

“ULUSAL DERNEKLER”
ULUSLAR ARASI İNSACIL
HUKUKTAN ALMIŞ
OLDUĞU GÜÇLE
İNSANLIĞIN HİZMETİNDE
OLAN DEVLETTEN
BAĞIMSIZ ÇALIŞAN İNSANİ
YARDIM KURULUŞLARIDIR.

‘Türk Kızılayı’ 11 Haziran 1868 “ Osmanlı
Yaralı ve Hasta Askerlere
Yardım Cemiyeti " olarak kurulmuş, 1947’de bugünki adını
alarak çalışmalarına devam etmektedir.

2000 yılından bu yana uluslararası platformda toplam 80 ülkeye
insani yardım ulaştırmıştır.

Afetlere Genel Bakış Açısı
PAKİSTAN
-

8 Ekim 2005’de merkez üssü Pakistan idaresi altındaki
Keşmir bölgesi
Bölgede 18 yaşına kadar nüfus kayıtları tutulmadığı
için kayıplarla ilgili rakamların resmi rakamlardan çok
daha yüksek olduğu tahmin edilmektedir. Resmi
kayıtlara göre ölü ve yaralı sayısı
Ölü Sayısı : 73.331
Yaralı Sayısı : 69.392
Evsiz Sayısı : 2.800.000

Afetlere Genel Bakış Açısı
ENDONEZYA
-

26 Aralık 2004

-

11 Ülke

-

280.000 Can Kaybı

-

2.200.000 Evsiz insan

Endonezya İnsani Yardım Operasyonu

TSUNAMİ OPERASYONU
Türkiye’nin en büyük insani
yardım operasyonlarından
biridir ve kapasite geliştirme
projeleri arasında yer
almaktadır…

AKUT DÖNEM :
Acil barınak, gıda, sağlık,
psiko-sosyal destek ve
su sanitasyon hizmetleri
REHABİLİTASYON
DÖNEMİ :
• 1052 kalıcı konut,
•4 okul binası,
•Toplum Merkezi,
•3 caminin onarımı,
• ve Sağlık Merkezi inşası

1. Endonezya 8 uzman psikososyal personeli ve 10 yerel psikolog olmak
üzere toplam 18 uzman personel tarafından gerçekleştirilmiş ve
Psikososyal Destek Programı, 26.12.2004 tarihinde Endonezya/Aceh
bölgesinde meydana gelen deprem ve tsunami sonrasında başlatılmıştır.
2. Afetin hemen ardından gelen dönemde 18 kampta toplamda 13.793
kişiye ulaşılmıştır.
3. Türk Kızılayı`nın çalışmalarına 300 gönüllü aktif olarak katılmıştır.

Kamplarda; toplumun, afet nedeniyle ortaya çıkan davranışsal ve psikolojik
sorunlarla baş edebilmesine destek olmak üzere bireysel danışmanlık ve
yönlendirme, grup görüşmeleri, psikolojik ilk yardım, eğitimler,
sosyal aktivite ve projeler şeklinde psikososyal müdahaleler yürütülmüştür.

4. Program, 26.12.2006 tarihinde resmi açılışı yapılan Sultan 2. Selim
Aceh Toplum Merkezi bünyesinde ve Endonezya NAD Kızılhaçı
yapısı altında halen sürdürülmektedir.
5. Açılışından bu yana toplum merkezinde yapılan etkinliklere katılan
kişi sayısı 14.968’dir.
6. 2009 yılında Sultan 2. Selim Toplum Merkezinde gelir getirici
aktiviteler kapsamında toplamda 83 sivil toplum kuruluşu, kamu
kurum/kuruluşu ve üniversite ile çalışılmıştır.

TÜRK KIZILAYI’NIN EN BÜYÜK
İNSANİ YARDIM OPERASYONU
ACİL DÖNEMDE;
55.000 ton yardım malzemesi
60.000 ilaç,
14.500 barınma ünitesi,
2.500.000 yararlanıcı…

PAKİSTAN KIZILAYI
KAPASİTE GELİŞTİRME PROJESİ

PAKİSTAN PSİKOSOSYAL FAALİYETLER
2005- 2009
Bireysel ve Grup Çalışmalarında Ulaşılan

Kişi Sayısı
20.960

TSUNAMİ VE PAKİSTAN DEPREMİNİN ÖNEMİ
-

Türk Kızılayı’nın operasyonel deneyimini
arttırmıştır.
Kapasite arttırma projelerine yönelim
artmıştır.
Türkiye yardım alan ülke konumundan yardım
eden ülke konumuna geçmiştir.
Bölgesinde güçlü bir Kızılay oluşmuştur.
Psikososyal destek faaliyetlerinin yapılanma
esasları tanımlanmıştır.

AFET YÖNETİMİNDE BİR İŞBİRLİĞİ MODELİ
‘Afetlerde Psiksosyal Hizmetler Birliği’

Oluşumun Tarihçesi ve Üyeleri
SOSYAL HİZMETLER ve ÇOCUK ESİRGEME KURUMU
HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ

TÜRK PSİKOLOGLAR DERNEĞİ
SOSYAL HİZMET UZMANLARI DERNEĞİ

Afetlerde
Psikososyal
Hizmetler
Birliği

TÜRKİYE PSİKİYATRİ DERNEĞİ
ÇOCUK ve GENÇLİK RUH SAĞLIĞI DERNEĞİ

TÜRK PSİKOLOJİK DANIŞMA ve REHBERLİK DERNEĞİ

Psikososyal Hizmetler konusunda afetlerde ve
olağan dönemde psikososyal hizmetlerin
geliştirilmesi yönünde karşılıklı hak ve sorumlulukları
belirlemek üzere hazırlanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”
Türkiye Kızılay Derneği, Türk Psikologlar Derneği,
Türkiye Psikiyatri Derneği, Türk Tabipler Birliği,
İstanbul ODTÜ Mezunları Derneği ile Ankara ODTÜ
Mezunları Derneği temsilcilerinin katılımıyla
imzalanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
• 11 Haziran 2005’te imzalanan bu protokol ile “işbirliğinin amacı,
hizmet alanları ve kuruluşların yetki ve sorumlulukları”
belirlenmiştir.

• Bu protokolün son maddesi
“Uzmanlık alanlarıyla ilgili olarak Kızılay ile ortak proje üretecek
olan taraf Sivil Toplum Kuruluşlarıyla projeye ilişkin Alt Teknik
Protokoller imzalayabileceklerdir.” bilgisi bulunmaktadır.

11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”nün ek
protokolü olan
“Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği Protokolü” tüm
derneklerin ortak kararı ile 16.08.2006 tarihinde
taraflarca imzalanmıştır.
Genel Sekretaryası Derneğimiz tarafından
yürütülmektedir.

APHB’nin önemi

MÜDAHALE SİSTEMİ

müdahale

MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE

MÜDAHALE
MÜDAHALE

müdahale

GENEL İLGİSİZLİK

İÇ UNSURLARIN
KISA İLGİSİ
Normal hayata dönüş

ICRC

IFRC

NATO

bagışçılar

hükümet

WFP

UNHCR

basın

OCHAyönetimler
Yerel

basın

UNICEF

basın

UNDP

mülteciler/
afet yaşamış
topluluklar

Ulusal ve yerel

STK

basın

basın

diğer UN
örgütleri
basın

Kızılay
Uluslar arası
NGOs

Hükümetler arası
organizasyonlar

military
Askeri
unsurlar

Bunu koordine edebilir misiniz?

Dünyanın her yerinde insanlar afetlere karşı hazırlıklı olma
konusundaki bilgilerinin çoğunu afetten hemen sonraki 6 ay
ile 2 yıl sonra öğrenmektedir.
Japon grup İstanbul’da bir Türk yatakhanesinde
kalıyorlardır. Depremden sonra Japonlar ve Türkler
merdivenlerde karşılaştı. Türkler aşağıya, Japonlar
yukarıya koşuyordu.
M.Petal. Afetlere karşı hazırlık için uygulanan yerel toplum organizasyonu becerileri syf
31-32

• Afetin doğası gereği yaşanan karmaşaya karşı
planlı ve örgütlü bir hazırlık adına atılmış bir
adım
• Mesleki örgütlenme alanında eksiklerin
giderilmesi adına atılan bir adım
• Acil durumlara özgü mekanizmaların
tanımlanması adına bir örnek

• Ülke genelinde etkili/sürdürülebilir programlar ortaya koymak
mümkün mü?
• Çalışacak gönüllülerin temini konusunda yaşanan sıkıntıların
giderilmesi mümkün mü?
• Ortak anlayışa sahip bir platform olabilecek mi?
• Maddi kaynakların temini nasıl sağlanacak?
• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’nın yeni yapılanması
içerisinde sivil toplum kendine yer edinebilecek mi?

[email protected]
[email protected]


Slide 34

“AFETLERDE PSİKOSOSYAL DESTEK
HİZMET İLKELERİ: TSUNAMİ VE
PAKİSTAN DENEYİMİNDEN
GÜNÜMÜZE”
Nisan 2010
Eylen ŞAVUR

İçerik
• Psikososyal Destek
• Hizmet İlkeleri
• Tsunami ve Pakistan Depremi
• Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği

PSİKOSOSYAL
DESTEK
HİZMETLERİNİN
YÜRÜTÜLDÜĞÜ
BAZI AFETLER

1999 Marmara Depremleri
2002 Afyon Depremi
2003 Irak/Silopi İnsani Yardım Operasyonu
2003 İstanbul Bombalama Eylemi
2003 Bingöl Depremi
2004 Tsunami-Endonezya/ Sri Lanka
2005 Pakistan Depremi
2006 Batman Sel
2006 Elazığ Deprem
2007 İzmir Trafik Kazası
2007 Ankara/Anafartalar Bombalama Eylemi
2008 İstanbul/Güngören Terör Olayı
2009 Mardin Şiddet Olayı
2009 Marmara Seli
2010 Elazığ Depremi

Psikososyal;
Kelime anlamıyla birbirini sürekli
etkileyen psikolojik ve sosyal etkilerin
hareketli ilişkisi, anlamına gelir.
(Inter-Agency Guiding Principles, 2005)

Afetlerde psikososyal destek hizmetleri;
Afet sonrası ortaya çıkabilecek psikolojik uyumsuzlukların/
bozuklukların önlenmesi, aile ve toplum düzeyinde ilişkilerin
kurulması ve geliştirilmesi, etkilenenlerin ‘normal’ ya da yeni
yaşamlarına geri dönmesi sürecinde birey, aile ve toplumun
kendi kapasitelerini fark etmeleri ve güçlenmeleri, ayrıca
ileride ortaya çıkabilecek afetlerle başa çıkmaları amacıyla afet
döngüsünün her aşamasında düzenlenen çok disiplinli
hizmetler bütünüdür.
(Reyes, 2006a; Reyes ve Elhai, 2004; Seynaeve, 2001; Türk Kızılayı, 2008).

Afetlere maruz kalmak sadece etkilenenler için değil
aynı zamanda toplum içinde oldukça ağır yükler getirir.
(ISTSS, 2003).

Bu çerçevede programlanan afetlerde psikososyal
hizmetlerin iki temel bakış açısı vardır;
Birincisi afetten etkilenen toplumu yeniden inşa
etmek ve toplum kaynaklarını tekrar işler hale
getirmek,
İkincisi etkilenen bireylere müdahale etmek ve
psikolojik bozuklukların ortaya çıkışını önlemektir
(IASC, 2007).

PSİKOSOSYAL DESTEK
Psikolojik ya da psikiyatrik tedavi değildir.
Ruhsal bozukluklar ya da ciddi fiziksel
rahatsızlıklar konusunda bir danışmanlık ya da
terapi değildir.

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
1.İhtiyaç ve Kaynak Değerlendirmesi:

-

Mağdurların etkilenme dereceleri ve şekilleri,
İçinde bulundukları sorunlar ve ihtiyaçlar,
Toplumda var olan kaynak kişi/ kurumlar, bunların
çalışma şekilleri,
Var olan hizmetler ve sunuluş şekilleri
Uygulanacak
müdahale
etkinliklerinin
ana
hatlarıyla oluşturulması

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
2.Psikolojik İlk Yardım

-

İhtiyaç ve kaynak değerlendirilmesi ile eş zamanlı
ya da hemen ardından başlar.
Psikolojik ilk yardım, kişilerin duygularını ve
yaşadıklarını ifade etmelerine olanak sunarak
rahatlamalarını sağlamayı ve acil durumlara
yönelik psikolojik bilgilerin etkilenen kişilere
iletilmesi aracılığıyla kişilerin yaşadıklarını ve
hissettiklerini anlamlandırmalarına yardımcı olmayı
hedefler (IFRC, 2009).

3. Toplumu Harekete Geçirme:
Toplumu harekete geçirmede temel felsefe bireyin kendi
kendine yardım edebilme becerisini artırmaktır.
4. Sevk Etme ve Yönlendirme:
Ruh sağlığı çalışanlarının, sahada yaptıkları danışmanlık
ve tespit görüşmelerinde beklenti düzeyini artırmadan,
kısa, duygusal olarak destekleyici, yararlı ve dinamik
bir ilişki kurmaları gerektiği unutulmamalıdır. Bu
doğrultuda zaman zaman alışık olunan klinik
görüşmeler ve çalışma tarzlarından farklı olarak
görünebilirliği yüksek sosyal hizmet kapsamında
çalışmalar yapılması gerekmektedir (Önder E., 2008).

5. Sürdürülebilir- Uzun Dönem
Çalışmaların/Projelerin Planlaması
6. Bilgi Merkezi Oluşturma
Bilginin ihtiyaç duyan herkesle paylaşıldığı, ihtiyaçların ve
kaynakların buluştuğu, kolay ulaşılabilir ve
kullanılabilir bir hizmet sunulması hedeflenmektedir.

7. Çalışana Destek:
-

Yardım çalışanlarına yapılan müdahaledir.
Yardım çalışmaları sırasında kullanılacak bilgilerin
iletilmesi,
Yardım çalışanları için paylaşım ve destek
toplantıları düzenlenmesi,
Çalışanları
etkileyen
olumsuz
faktörlerin
belirlenmesi ve bu faktörlerin etkilerinin azaltılması
yardım çalışanlarının çalışmalarını yürütürken acil
durumdan etkilenen kişilerle kurdukları iletişimden,
kime, hangi yardımı, ne şekilde yapacağı noktasına
kadar gelen süreçte uygun şekilde bilgilendirilmesi
ve desteklenmesi

8. Eğitim:
- Travma ile ilgili eğitimlerde daha çok eyleme
yönelik,
- Etkilenenlerin kaçınma davranışlarını azaltması
konusunda cesaret verici,
- Travmatik anılarıyla uzlaşmasını sağlayıcı,
- Duruma uygun olarak olması beklenen psikolojik
tepkilerin neler olduğunun aktarılması
- Toplumun
afetlere
yönelik
genel
olarak
güçlendirilmesi amaçları ön plana çıkarılmaktadır
(ISTSS, 2003; Seynaeve, 2001; Turpin et al. 2005).

AFET

Alarm
Psiko Sosyal Hizmet
Müdahalesi
İhtiyaç Tespiti

Psikolojik İlk
Yardım

Koordinasyon ve İşbirliği

AKUT
DÖNEM

Orta ve Uzun Dönem Psiko Sosyal
Hizmet Müdahale Planının
Oluşturulması

Bilgi Merkezi Kurma Çalışana
Destek

Sevk ve Yönlendirme

Müdahale Sürecinin Sonlanması
İZLEME VE DEĞERLENDİRME

ORTA
/UZUN
DÖNEM

Tsunami ve Pakistan Depremlerinin
Psikososyal Destek Faaliyetleri İçin
Önemi Nedir?

Türk Kızılayı’na Genel Bakış

Türk Kızılayı
“Uluslararası Kızılay Kızılhaç
Dernekleri Federasyonu”na
üye 186 Ulusal Dernekten
biridir.

ICRC

“ULUSAL DERNEKLER”
ULUSLAR ARASI İNSACIL
HUKUKTAN ALMIŞ
OLDUĞU GÜÇLE
İNSANLIĞIN HİZMETİNDE
OLAN DEVLETTEN
BAĞIMSIZ ÇALIŞAN İNSANİ
YARDIM KURULUŞLARIDIR.

‘Türk Kızılayı’ 11 Haziran 1868 “ Osmanlı
Yaralı ve Hasta Askerlere
Yardım Cemiyeti " olarak kurulmuş, 1947’de bugünki adını
alarak çalışmalarına devam etmektedir.

2000 yılından bu yana uluslararası platformda toplam 80 ülkeye
insani yardım ulaştırmıştır.

Afetlere Genel Bakış Açısı
PAKİSTAN
-

8 Ekim 2005’de merkez üssü Pakistan idaresi altındaki
Keşmir bölgesi
Bölgede 18 yaşına kadar nüfus kayıtları tutulmadığı
için kayıplarla ilgili rakamların resmi rakamlardan çok
daha yüksek olduğu tahmin edilmektedir. Resmi
kayıtlara göre ölü ve yaralı sayısı
Ölü Sayısı : 73.331
Yaralı Sayısı : 69.392
Evsiz Sayısı : 2.800.000

Afetlere Genel Bakış Açısı
ENDONEZYA
-

26 Aralık 2004

-

11 Ülke

-

280.000 Can Kaybı

-

2.200.000 Evsiz insan

Endonezya İnsani Yardım Operasyonu

TSUNAMİ OPERASYONU
Türkiye’nin en büyük insani
yardım operasyonlarından
biridir ve kapasite geliştirme
projeleri arasında yer
almaktadır…

AKUT DÖNEM :
Acil barınak, gıda, sağlık,
psiko-sosyal destek ve
su sanitasyon hizmetleri
REHABİLİTASYON
DÖNEMİ :
• 1052 kalıcı konut,
•4 okul binası,
•Toplum Merkezi,
•3 caminin onarımı,
• ve Sağlık Merkezi inşası

1. Endonezya 8 uzman psikososyal personeli ve 10 yerel psikolog olmak
üzere toplam 18 uzman personel tarafından gerçekleştirilmiş ve
Psikososyal Destek Programı, 26.12.2004 tarihinde Endonezya/Aceh
bölgesinde meydana gelen deprem ve tsunami sonrasında başlatılmıştır.
2. Afetin hemen ardından gelen dönemde 18 kampta toplamda 13.793
kişiye ulaşılmıştır.
3. Türk Kızılayı`nın çalışmalarına 300 gönüllü aktif olarak katılmıştır.

Kamplarda; toplumun, afet nedeniyle ortaya çıkan davranışsal ve psikolojik
sorunlarla baş edebilmesine destek olmak üzere bireysel danışmanlık ve
yönlendirme, grup görüşmeleri, psikolojik ilk yardım, eğitimler,
sosyal aktivite ve projeler şeklinde psikososyal müdahaleler yürütülmüştür.

4. Program, 26.12.2006 tarihinde resmi açılışı yapılan Sultan 2. Selim
Aceh Toplum Merkezi bünyesinde ve Endonezya NAD Kızılhaçı
yapısı altında halen sürdürülmektedir.
5. Açılışından bu yana toplum merkezinde yapılan etkinliklere katılan
kişi sayısı 14.968’dir.
6. 2009 yılında Sultan 2. Selim Toplum Merkezinde gelir getirici
aktiviteler kapsamında toplamda 83 sivil toplum kuruluşu, kamu
kurum/kuruluşu ve üniversite ile çalışılmıştır.

TÜRK KIZILAYI’NIN EN BÜYÜK
İNSANİ YARDIM OPERASYONU
ACİL DÖNEMDE;
55.000 ton yardım malzemesi
60.000 ilaç,
14.500 barınma ünitesi,
2.500.000 yararlanıcı…

PAKİSTAN KIZILAYI
KAPASİTE GELİŞTİRME PROJESİ

PAKİSTAN PSİKOSOSYAL FAALİYETLER
2005- 2009
Bireysel ve Grup Çalışmalarında Ulaşılan

Kişi Sayısı
20.960

TSUNAMİ VE PAKİSTAN DEPREMİNİN ÖNEMİ
-

Türk Kızılayı’nın operasyonel deneyimini
arttırmıştır.
Kapasite arttırma projelerine yönelim
artmıştır.
Türkiye yardım alan ülke konumundan yardım
eden ülke konumuna geçmiştir.
Bölgesinde güçlü bir Kızılay oluşmuştur.
Psikososyal destek faaliyetlerinin yapılanma
esasları tanımlanmıştır.

AFET YÖNETİMİNDE BİR İŞBİRLİĞİ MODELİ
‘Afetlerde Psiksosyal Hizmetler Birliği’

Oluşumun Tarihçesi ve Üyeleri
SOSYAL HİZMETLER ve ÇOCUK ESİRGEME KURUMU
HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ

TÜRK PSİKOLOGLAR DERNEĞİ
SOSYAL HİZMET UZMANLARI DERNEĞİ

Afetlerde
Psikososyal
Hizmetler
Birliği

TÜRKİYE PSİKİYATRİ DERNEĞİ
ÇOCUK ve GENÇLİK RUH SAĞLIĞI DERNEĞİ

TÜRK PSİKOLOJİK DANIŞMA ve REHBERLİK DERNEĞİ

Psikososyal Hizmetler konusunda afetlerde ve
olağan dönemde psikososyal hizmetlerin
geliştirilmesi yönünde karşılıklı hak ve sorumlulukları
belirlemek üzere hazırlanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”
Türkiye Kızılay Derneği, Türk Psikologlar Derneği,
Türkiye Psikiyatri Derneği, Türk Tabipler Birliği,
İstanbul ODTÜ Mezunları Derneği ile Ankara ODTÜ
Mezunları Derneği temsilcilerinin katılımıyla
imzalanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
• 11 Haziran 2005’te imzalanan bu protokol ile “işbirliğinin amacı,
hizmet alanları ve kuruluşların yetki ve sorumlulukları”
belirlenmiştir.

• Bu protokolün son maddesi
“Uzmanlık alanlarıyla ilgili olarak Kızılay ile ortak proje üretecek
olan taraf Sivil Toplum Kuruluşlarıyla projeye ilişkin Alt Teknik
Protokoller imzalayabileceklerdir.” bilgisi bulunmaktadır.

11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”nün ek
protokolü olan
“Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği Protokolü” tüm
derneklerin ortak kararı ile 16.08.2006 tarihinde
taraflarca imzalanmıştır.
Genel Sekretaryası Derneğimiz tarafından
yürütülmektedir.

APHB’nin önemi

MÜDAHALE SİSTEMİ

müdahale

MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE

MÜDAHALE
MÜDAHALE

müdahale

GENEL İLGİSİZLİK

İÇ UNSURLARIN
KISA İLGİSİ
Normal hayata dönüş

ICRC

IFRC

NATO

bagışçılar

hükümet

WFP

UNHCR

basın

OCHAyönetimler
Yerel

basın

UNICEF

basın

UNDP

mülteciler/
afet yaşamış
topluluklar

Ulusal ve yerel

STK

basın

basın

diğer UN
örgütleri
basın

Kızılay
Uluslar arası
NGOs

Hükümetler arası
organizasyonlar

military
Askeri
unsurlar

Bunu koordine edebilir misiniz?

Dünyanın her yerinde insanlar afetlere karşı hazırlıklı olma
konusundaki bilgilerinin çoğunu afetten hemen sonraki 6 ay
ile 2 yıl sonra öğrenmektedir.
Japon grup İstanbul’da bir Türk yatakhanesinde
kalıyorlardır. Depremden sonra Japonlar ve Türkler
merdivenlerde karşılaştı. Türkler aşağıya, Japonlar
yukarıya koşuyordu.
M.Petal. Afetlere karşı hazırlık için uygulanan yerel toplum organizasyonu becerileri syf
31-32

• Afetin doğası gereği yaşanan karmaşaya karşı
planlı ve örgütlü bir hazırlık adına atılmış bir
adım
• Mesleki örgütlenme alanında eksiklerin
giderilmesi adına atılan bir adım
• Acil durumlara özgü mekanizmaların
tanımlanması adına bir örnek

• Ülke genelinde etkili/sürdürülebilir programlar ortaya koymak
mümkün mü?
• Çalışacak gönüllülerin temini konusunda yaşanan sıkıntıların
giderilmesi mümkün mü?
• Ortak anlayışa sahip bir platform olabilecek mi?
• Maddi kaynakların temini nasıl sağlanacak?
• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’nın yeni yapılanması
içerisinde sivil toplum kendine yer edinebilecek mi?

[email protected]
[email protected]


Slide 35

“AFETLERDE PSİKOSOSYAL DESTEK
HİZMET İLKELERİ: TSUNAMİ VE
PAKİSTAN DENEYİMİNDEN
GÜNÜMÜZE”
Nisan 2010
Eylen ŞAVUR

İçerik
• Psikososyal Destek
• Hizmet İlkeleri
• Tsunami ve Pakistan Depremi
• Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği

PSİKOSOSYAL
DESTEK
HİZMETLERİNİN
YÜRÜTÜLDÜĞÜ
BAZI AFETLER

1999 Marmara Depremleri
2002 Afyon Depremi
2003 Irak/Silopi İnsani Yardım Operasyonu
2003 İstanbul Bombalama Eylemi
2003 Bingöl Depremi
2004 Tsunami-Endonezya/ Sri Lanka
2005 Pakistan Depremi
2006 Batman Sel
2006 Elazığ Deprem
2007 İzmir Trafik Kazası
2007 Ankara/Anafartalar Bombalama Eylemi
2008 İstanbul/Güngören Terör Olayı
2009 Mardin Şiddet Olayı
2009 Marmara Seli
2010 Elazığ Depremi

Psikososyal;
Kelime anlamıyla birbirini sürekli
etkileyen psikolojik ve sosyal etkilerin
hareketli ilişkisi, anlamına gelir.
(Inter-Agency Guiding Principles, 2005)

Afetlerde psikososyal destek hizmetleri;
Afet sonrası ortaya çıkabilecek psikolojik uyumsuzlukların/
bozuklukların önlenmesi, aile ve toplum düzeyinde ilişkilerin
kurulması ve geliştirilmesi, etkilenenlerin ‘normal’ ya da yeni
yaşamlarına geri dönmesi sürecinde birey, aile ve toplumun
kendi kapasitelerini fark etmeleri ve güçlenmeleri, ayrıca
ileride ortaya çıkabilecek afetlerle başa çıkmaları amacıyla afet
döngüsünün her aşamasında düzenlenen çok disiplinli
hizmetler bütünüdür.
(Reyes, 2006a; Reyes ve Elhai, 2004; Seynaeve, 2001; Türk Kızılayı, 2008).

Afetlere maruz kalmak sadece etkilenenler için değil
aynı zamanda toplum içinde oldukça ağır yükler getirir.
(ISTSS, 2003).

Bu çerçevede programlanan afetlerde psikososyal
hizmetlerin iki temel bakış açısı vardır;
Birincisi afetten etkilenen toplumu yeniden inşa
etmek ve toplum kaynaklarını tekrar işler hale
getirmek,
İkincisi etkilenen bireylere müdahale etmek ve
psikolojik bozuklukların ortaya çıkışını önlemektir
(IASC, 2007).

PSİKOSOSYAL DESTEK
Psikolojik ya da psikiyatrik tedavi değildir.
Ruhsal bozukluklar ya da ciddi fiziksel
rahatsızlıklar konusunda bir danışmanlık ya da
terapi değildir.

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
1.İhtiyaç ve Kaynak Değerlendirmesi:

-

Mağdurların etkilenme dereceleri ve şekilleri,
İçinde bulundukları sorunlar ve ihtiyaçlar,
Toplumda var olan kaynak kişi/ kurumlar, bunların
çalışma şekilleri,
Var olan hizmetler ve sunuluş şekilleri
Uygulanacak
müdahale
etkinliklerinin
ana
hatlarıyla oluşturulması

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
2.Psikolojik İlk Yardım

-

İhtiyaç ve kaynak değerlendirilmesi ile eş zamanlı
ya da hemen ardından başlar.
Psikolojik ilk yardım, kişilerin duygularını ve
yaşadıklarını ifade etmelerine olanak sunarak
rahatlamalarını sağlamayı ve acil durumlara
yönelik psikolojik bilgilerin etkilenen kişilere
iletilmesi aracılığıyla kişilerin yaşadıklarını ve
hissettiklerini anlamlandırmalarına yardımcı olmayı
hedefler (IFRC, 2009).

3. Toplumu Harekete Geçirme:
Toplumu harekete geçirmede temel felsefe bireyin kendi
kendine yardım edebilme becerisini artırmaktır.
4. Sevk Etme ve Yönlendirme:
Ruh sağlığı çalışanlarının, sahada yaptıkları danışmanlık
ve tespit görüşmelerinde beklenti düzeyini artırmadan,
kısa, duygusal olarak destekleyici, yararlı ve dinamik
bir ilişki kurmaları gerektiği unutulmamalıdır. Bu
doğrultuda zaman zaman alışık olunan klinik
görüşmeler ve çalışma tarzlarından farklı olarak
görünebilirliği yüksek sosyal hizmet kapsamında
çalışmalar yapılması gerekmektedir (Önder E., 2008).

5. Sürdürülebilir- Uzun Dönem
Çalışmaların/Projelerin Planlaması
6. Bilgi Merkezi Oluşturma
Bilginin ihtiyaç duyan herkesle paylaşıldığı, ihtiyaçların ve
kaynakların buluştuğu, kolay ulaşılabilir ve
kullanılabilir bir hizmet sunulması hedeflenmektedir.

7. Çalışana Destek:
-

Yardım çalışanlarına yapılan müdahaledir.
Yardım çalışmaları sırasında kullanılacak bilgilerin
iletilmesi,
Yardım çalışanları için paylaşım ve destek
toplantıları düzenlenmesi,
Çalışanları
etkileyen
olumsuz
faktörlerin
belirlenmesi ve bu faktörlerin etkilerinin azaltılması
yardım çalışanlarının çalışmalarını yürütürken acil
durumdan etkilenen kişilerle kurdukları iletişimden,
kime, hangi yardımı, ne şekilde yapacağı noktasına
kadar gelen süreçte uygun şekilde bilgilendirilmesi
ve desteklenmesi

8. Eğitim:
- Travma ile ilgili eğitimlerde daha çok eyleme
yönelik,
- Etkilenenlerin kaçınma davranışlarını azaltması
konusunda cesaret verici,
- Travmatik anılarıyla uzlaşmasını sağlayıcı,
- Duruma uygun olarak olması beklenen psikolojik
tepkilerin neler olduğunun aktarılması
- Toplumun
afetlere
yönelik
genel
olarak
güçlendirilmesi amaçları ön plana çıkarılmaktadır
(ISTSS, 2003; Seynaeve, 2001; Turpin et al. 2005).

AFET

Alarm
Psiko Sosyal Hizmet
Müdahalesi
İhtiyaç Tespiti

Psikolojik İlk
Yardım

Koordinasyon ve İşbirliği

AKUT
DÖNEM

Orta ve Uzun Dönem Psiko Sosyal
Hizmet Müdahale Planının
Oluşturulması

Bilgi Merkezi Kurma Çalışana
Destek

Sevk ve Yönlendirme

Müdahale Sürecinin Sonlanması
İZLEME VE DEĞERLENDİRME

ORTA
/UZUN
DÖNEM

Tsunami ve Pakistan Depremlerinin
Psikososyal Destek Faaliyetleri İçin
Önemi Nedir?

Türk Kızılayı’na Genel Bakış

Türk Kızılayı
“Uluslararası Kızılay Kızılhaç
Dernekleri Federasyonu”na
üye 186 Ulusal Dernekten
biridir.

ICRC

“ULUSAL DERNEKLER”
ULUSLAR ARASI İNSACIL
HUKUKTAN ALMIŞ
OLDUĞU GÜÇLE
İNSANLIĞIN HİZMETİNDE
OLAN DEVLETTEN
BAĞIMSIZ ÇALIŞAN İNSANİ
YARDIM KURULUŞLARIDIR.

‘Türk Kızılayı’ 11 Haziran 1868 “ Osmanlı
Yaralı ve Hasta Askerlere
Yardım Cemiyeti " olarak kurulmuş, 1947’de bugünki adını
alarak çalışmalarına devam etmektedir.

2000 yılından bu yana uluslararası platformda toplam 80 ülkeye
insani yardım ulaştırmıştır.

Afetlere Genel Bakış Açısı
PAKİSTAN
-

8 Ekim 2005’de merkez üssü Pakistan idaresi altındaki
Keşmir bölgesi
Bölgede 18 yaşına kadar nüfus kayıtları tutulmadığı
için kayıplarla ilgili rakamların resmi rakamlardan çok
daha yüksek olduğu tahmin edilmektedir. Resmi
kayıtlara göre ölü ve yaralı sayısı
Ölü Sayısı : 73.331
Yaralı Sayısı : 69.392
Evsiz Sayısı : 2.800.000

Afetlere Genel Bakış Açısı
ENDONEZYA
-

26 Aralık 2004

-

11 Ülke

-

280.000 Can Kaybı

-

2.200.000 Evsiz insan

Endonezya İnsani Yardım Operasyonu

TSUNAMİ OPERASYONU
Türkiye’nin en büyük insani
yardım operasyonlarından
biridir ve kapasite geliştirme
projeleri arasında yer
almaktadır…

AKUT DÖNEM :
Acil barınak, gıda, sağlık,
psiko-sosyal destek ve
su sanitasyon hizmetleri
REHABİLİTASYON
DÖNEMİ :
• 1052 kalıcı konut,
•4 okul binası,
•Toplum Merkezi,
•3 caminin onarımı,
• ve Sağlık Merkezi inşası

1. Endonezya 8 uzman psikososyal personeli ve 10 yerel psikolog olmak
üzere toplam 18 uzman personel tarafından gerçekleştirilmiş ve
Psikososyal Destek Programı, 26.12.2004 tarihinde Endonezya/Aceh
bölgesinde meydana gelen deprem ve tsunami sonrasında başlatılmıştır.
2. Afetin hemen ardından gelen dönemde 18 kampta toplamda 13.793
kişiye ulaşılmıştır.
3. Türk Kızılayı`nın çalışmalarına 300 gönüllü aktif olarak katılmıştır.

Kamplarda; toplumun, afet nedeniyle ortaya çıkan davranışsal ve psikolojik
sorunlarla baş edebilmesine destek olmak üzere bireysel danışmanlık ve
yönlendirme, grup görüşmeleri, psikolojik ilk yardım, eğitimler,
sosyal aktivite ve projeler şeklinde psikososyal müdahaleler yürütülmüştür.

4. Program, 26.12.2006 tarihinde resmi açılışı yapılan Sultan 2. Selim
Aceh Toplum Merkezi bünyesinde ve Endonezya NAD Kızılhaçı
yapısı altında halen sürdürülmektedir.
5. Açılışından bu yana toplum merkezinde yapılan etkinliklere katılan
kişi sayısı 14.968’dir.
6. 2009 yılında Sultan 2. Selim Toplum Merkezinde gelir getirici
aktiviteler kapsamında toplamda 83 sivil toplum kuruluşu, kamu
kurum/kuruluşu ve üniversite ile çalışılmıştır.

TÜRK KIZILAYI’NIN EN BÜYÜK
İNSANİ YARDIM OPERASYONU
ACİL DÖNEMDE;
55.000 ton yardım malzemesi
60.000 ilaç,
14.500 barınma ünitesi,
2.500.000 yararlanıcı…

PAKİSTAN KIZILAYI
KAPASİTE GELİŞTİRME PROJESİ

PAKİSTAN PSİKOSOSYAL FAALİYETLER
2005- 2009
Bireysel ve Grup Çalışmalarında Ulaşılan

Kişi Sayısı
20.960

TSUNAMİ VE PAKİSTAN DEPREMİNİN ÖNEMİ
-

Türk Kızılayı’nın operasyonel deneyimini
arttırmıştır.
Kapasite arttırma projelerine yönelim
artmıştır.
Türkiye yardım alan ülke konumundan yardım
eden ülke konumuna geçmiştir.
Bölgesinde güçlü bir Kızılay oluşmuştur.
Psikososyal destek faaliyetlerinin yapılanma
esasları tanımlanmıştır.

AFET YÖNETİMİNDE BİR İŞBİRLİĞİ MODELİ
‘Afetlerde Psiksosyal Hizmetler Birliği’

Oluşumun Tarihçesi ve Üyeleri
SOSYAL HİZMETLER ve ÇOCUK ESİRGEME KURUMU
HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ

TÜRK PSİKOLOGLAR DERNEĞİ
SOSYAL HİZMET UZMANLARI DERNEĞİ

Afetlerde
Psikososyal
Hizmetler
Birliği

TÜRKİYE PSİKİYATRİ DERNEĞİ
ÇOCUK ve GENÇLİK RUH SAĞLIĞI DERNEĞİ

TÜRK PSİKOLOJİK DANIŞMA ve REHBERLİK DERNEĞİ

Psikososyal Hizmetler konusunda afetlerde ve
olağan dönemde psikososyal hizmetlerin
geliştirilmesi yönünde karşılıklı hak ve sorumlulukları
belirlemek üzere hazırlanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”
Türkiye Kızılay Derneği, Türk Psikologlar Derneği,
Türkiye Psikiyatri Derneği, Türk Tabipler Birliği,
İstanbul ODTÜ Mezunları Derneği ile Ankara ODTÜ
Mezunları Derneği temsilcilerinin katılımıyla
imzalanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
• 11 Haziran 2005’te imzalanan bu protokol ile “işbirliğinin amacı,
hizmet alanları ve kuruluşların yetki ve sorumlulukları”
belirlenmiştir.

• Bu protokolün son maddesi
“Uzmanlık alanlarıyla ilgili olarak Kızılay ile ortak proje üretecek
olan taraf Sivil Toplum Kuruluşlarıyla projeye ilişkin Alt Teknik
Protokoller imzalayabileceklerdir.” bilgisi bulunmaktadır.

11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”nün ek
protokolü olan
“Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği Protokolü” tüm
derneklerin ortak kararı ile 16.08.2006 tarihinde
taraflarca imzalanmıştır.
Genel Sekretaryası Derneğimiz tarafından
yürütülmektedir.

APHB’nin önemi

MÜDAHALE SİSTEMİ

müdahale

MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE

MÜDAHALE
MÜDAHALE

müdahale

GENEL İLGİSİZLİK

İÇ UNSURLARIN
KISA İLGİSİ
Normal hayata dönüş

ICRC

IFRC

NATO

bagışçılar

hükümet

WFP

UNHCR

basın

OCHAyönetimler
Yerel

basın

UNICEF

basın

UNDP

mülteciler/
afet yaşamış
topluluklar

Ulusal ve yerel

STK

basın

basın

diğer UN
örgütleri
basın

Kızılay
Uluslar arası
NGOs

Hükümetler arası
organizasyonlar

military
Askeri
unsurlar

Bunu koordine edebilir misiniz?

Dünyanın her yerinde insanlar afetlere karşı hazırlıklı olma
konusundaki bilgilerinin çoğunu afetten hemen sonraki 6 ay
ile 2 yıl sonra öğrenmektedir.
Japon grup İstanbul’da bir Türk yatakhanesinde
kalıyorlardır. Depremden sonra Japonlar ve Türkler
merdivenlerde karşılaştı. Türkler aşağıya, Japonlar
yukarıya koşuyordu.
M.Petal. Afetlere karşı hazırlık için uygulanan yerel toplum organizasyonu becerileri syf
31-32

• Afetin doğası gereği yaşanan karmaşaya karşı
planlı ve örgütlü bir hazırlık adına atılmış bir
adım
• Mesleki örgütlenme alanında eksiklerin
giderilmesi adına atılan bir adım
• Acil durumlara özgü mekanizmaların
tanımlanması adına bir örnek

• Ülke genelinde etkili/sürdürülebilir programlar ortaya koymak
mümkün mü?
• Çalışacak gönüllülerin temini konusunda yaşanan sıkıntıların
giderilmesi mümkün mü?
• Ortak anlayışa sahip bir platform olabilecek mi?
• Maddi kaynakların temini nasıl sağlanacak?
• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’nın yeni yapılanması
içerisinde sivil toplum kendine yer edinebilecek mi?

[email protected]
[email protected]


Slide 36

“AFETLERDE PSİKOSOSYAL DESTEK
HİZMET İLKELERİ: TSUNAMİ VE
PAKİSTAN DENEYİMİNDEN
GÜNÜMÜZE”
Nisan 2010
Eylen ŞAVUR

İçerik
• Psikososyal Destek
• Hizmet İlkeleri
• Tsunami ve Pakistan Depremi
• Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği

PSİKOSOSYAL
DESTEK
HİZMETLERİNİN
YÜRÜTÜLDÜĞÜ
BAZI AFETLER

1999 Marmara Depremleri
2002 Afyon Depremi
2003 Irak/Silopi İnsani Yardım Operasyonu
2003 İstanbul Bombalama Eylemi
2003 Bingöl Depremi
2004 Tsunami-Endonezya/ Sri Lanka
2005 Pakistan Depremi
2006 Batman Sel
2006 Elazığ Deprem
2007 İzmir Trafik Kazası
2007 Ankara/Anafartalar Bombalama Eylemi
2008 İstanbul/Güngören Terör Olayı
2009 Mardin Şiddet Olayı
2009 Marmara Seli
2010 Elazığ Depremi

Psikososyal;
Kelime anlamıyla birbirini sürekli
etkileyen psikolojik ve sosyal etkilerin
hareketli ilişkisi, anlamına gelir.
(Inter-Agency Guiding Principles, 2005)

Afetlerde psikososyal destek hizmetleri;
Afet sonrası ortaya çıkabilecek psikolojik uyumsuzlukların/
bozuklukların önlenmesi, aile ve toplum düzeyinde ilişkilerin
kurulması ve geliştirilmesi, etkilenenlerin ‘normal’ ya da yeni
yaşamlarına geri dönmesi sürecinde birey, aile ve toplumun
kendi kapasitelerini fark etmeleri ve güçlenmeleri, ayrıca
ileride ortaya çıkabilecek afetlerle başa çıkmaları amacıyla afet
döngüsünün her aşamasında düzenlenen çok disiplinli
hizmetler bütünüdür.
(Reyes, 2006a; Reyes ve Elhai, 2004; Seynaeve, 2001; Türk Kızılayı, 2008).

Afetlere maruz kalmak sadece etkilenenler için değil
aynı zamanda toplum içinde oldukça ağır yükler getirir.
(ISTSS, 2003).

Bu çerçevede programlanan afetlerde psikososyal
hizmetlerin iki temel bakış açısı vardır;
Birincisi afetten etkilenen toplumu yeniden inşa
etmek ve toplum kaynaklarını tekrar işler hale
getirmek,
İkincisi etkilenen bireylere müdahale etmek ve
psikolojik bozuklukların ortaya çıkışını önlemektir
(IASC, 2007).

PSİKOSOSYAL DESTEK
Psikolojik ya da psikiyatrik tedavi değildir.
Ruhsal bozukluklar ya da ciddi fiziksel
rahatsızlıklar konusunda bir danışmanlık ya da
terapi değildir.

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
1.İhtiyaç ve Kaynak Değerlendirmesi:

-

Mağdurların etkilenme dereceleri ve şekilleri,
İçinde bulundukları sorunlar ve ihtiyaçlar,
Toplumda var olan kaynak kişi/ kurumlar, bunların
çalışma şekilleri,
Var olan hizmetler ve sunuluş şekilleri
Uygulanacak
müdahale
etkinliklerinin
ana
hatlarıyla oluşturulması

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
2.Psikolojik İlk Yardım

-

İhtiyaç ve kaynak değerlendirilmesi ile eş zamanlı
ya da hemen ardından başlar.
Psikolojik ilk yardım, kişilerin duygularını ve
yaşadıklarını ifade etmelerine olanak sunarak
rahatlamalarını sağlamayı ve acil durumlara
yönelik psikolojik bilgilerin etkilenen kişilere
iletilmesi aracılığıyla kişilerin yaşadıklarını ve
hissettiklerini anlamlandırmalarına yardımcı olmayı
hedefler (IFRC, 2009).

3. Toplumu Harekete Geçirme:
Toplumu harekete geçirmede temel felsefe bireyin kendi
kendine yardım edebilme becerisini artırmaktır.
4. Sevk Etme ve Yönlendirme:
Ruh sağlığı çalışanlarının, sahada yaptıkları danışmanlık
ve tespit görüşmelerinde beklenti düzeyini artırmadan,
kısa, duygusal olarak destekleyici, yararlı ve dinamik
bir ilişki kurmaları gerektiği unutulmamalıdır. Bu
doğrultuda zaman zaman alışık olunan klinik
görüşmeler ve çalışma tarzlarından farklı olarak
görünebilirliği yüksek sosyal hizmet kapsamında
çalışmalar yapılması gerekmektedir (Önder E., 2008).

5. Sürdürülebilir- Uzun Dönem
Çalışmaların/Projelerin Planlaması
6. Bilgi Merkezi Oluşturma
Bilginin ihtiyaç duyan herkesle paylaşıldığı, ihtiyaçların ve
kaynakların buluştuğu, kolay ulaşılabilir ve
kullanılabilir bir hizmet sunulması hedeflenmektedir.

7. Çalışana Destek:
-

Yardım çalışanlarına yapılan müdahaledir.
Yardım çalışmaları sırasında kullanılacak bilgilerin
iletilmesi,
Yardım çalışanları için paylaşım ve destek
toplantıları düzenlenmesi,
Çalışanları
etkileyen
olumsuz
faktörlerin
belirlenmesi ve bu faktörlerin etkilerinin azaltılması
yardım çalışanlarının çalışmalarını yürütürken acil
durumdan etkilenen kişilerle kurdukları iletişimden,
kime, hangi yardımı, ne şekilde yapacağı noktasına
kadar gelen süreçte uygun şekilde bilgilendirilmesi
ve desteklenmesi

8. Eğitim:
- Travma ile ilgili eğitimlerde daha çok eyleme
yönelik,
- Etkilenenlerin kaçınma davranışlarını azaltması
konusunda cesaret verici,
- Travmatik anılarıyla uzlaşmasını sağlayıcı,
- Duruma uygun olarak olması beklenen psikolojik
tepkilerin neler olduğunun aktarılması
- Toplumun
afetlere
yönelik
genel
olarak
güçlendirilmesi amaçları ön plana çıkarılmaktadır
(ISTSS, 2003; Seynaeve, 2001; Turpin et al. 2005).

AFET

Alarm
Psiko Sosyal Hizmet
Müdahalesi
İhtiyaç Tespiti

Psikolojik İlk
Yardım

Koordinasyon ve İşbirliği

AKUT
DÖNEM

Orta ve Uzun Dönem Psiko Sosyal
Hizmet Müdahale Planının
Oluşturulması

Bilgi Merkezi Kurma Çalışana
Destek

Sevk ve Yönlendirme

Müdahale Sürecinin Sonlanması
İZLEME VE DEĞERLENDİRME

ORTA
/UZUN
DÖNEM

Tsunami ve Pakistan Depremlerinin
Psikososyal Destek Faaliyetleri İçin
Önemi Nedir?

Türk Kızılayı’na Genel Bakış

Türk Kızılayı
“Uluslararası Kızılay Kızılhaç
Dernekleri Federasyonu”na
üye 186 Ulusal Dernekten
biridir.

ICRC

“ULUSAL DERNEKLER”
ULUSLAR ARASI İNSACIL
HUKUKTAN ALMIŞ
OLDUĞU GÜÇLE
İNSANLIĞIN HİZMETİNDE
OLAN DEVLETTEN
BAĞIMSIZ ÇALIŞAN İNSANİ
YARDIM KURULUŞLARIDIR.

‘Türk Kızılayı’ 11 Haziran 1868 “ Osmanlı
Yaralı ve Hasta Askerlere
Yardım Cemiyeti " olarak kurulmuş, 1947’de bugünki adını
alarak çalışmalarına devam etmektedir.

2000 yılından bu yana uluslararası platformda toplam 80 ülkeye
insani yardım ulaştırmıştır.

Afetlere Genel Bakış Açısı
PAKİSTAN
-

8 Ekim 2005’de merkez üssü Pakistan idaresi altındaki
Keşmir bölgesi
Bölgede 18 yaşına kadar nüfus kayıtları tutulmadığı
için kayıplarla ilgili rakamların resmi rakamlardan çok
daha yüksek olduğu tahmin edilmektedir. Resmi
kayıtlara göre ölü ve yaralı sayısı
Ölü Sayısı : 73.331
Yaralı Sayısı : 69.392
Evsiz Sayısı : 2.800.000

Afetlere Genel Bakış Açısı
ENDONEZYA
-

26 Aralık 2004

-

11 Ülke

-

280.000 Can Kaybı

-

2.200.000 Evsiz insan

Endonezya İnsani Yardım Operasyonu

TSUNAMİ OPERASYONU
Türkiye’nin en büyük insani
yardım operasyonlarından
biridir ve kapasite geliştirme
projeleri arasında yer
almaktadır…

AKUT DÖNEM :
Acil barınak, gıda, sağlık,
psiko-sosyal destek ve
su sanitasyon hizmetleri
REHABİLİTASYON
DÖNEMİ :
• 1052 kalıcı konut,
•4 okul binası,
•Toplum Merkezi,
•3 caminin onarımı,
• ve Sağlık Merkezi inşası

1. Endonezya 8 uzman psikososyal personeli ve 10 yerel psikolog olmak
üzere toplam 18 uzman personel tarafından gerçekleştirilmiş ve
Psikososyal Destek Programı, 26.12.2004 tarihinde Endonezya/Aceh
bölgesinde meydana gelen deprem ve tsunami sonrasında başlatılmıştır.
2. Afetin hemen ardından gelen dönemde 18 kampta toplamda 13.793
kişiye ulaşılmıştır.
3. Türk Kızılayı`nın çalışmalarına 300 gönüllü aktif olarak katılmıştır.

Kamplarda; toplumun, afet nedeniyle ortaya çıkan davranışsal ve psikolojik
sorunlarla baş edebilmesine destek olmak üzere bireysel danışmanlık ve
yönlendirme, grup görüşmeleri, psikolojik ilk yardım, eğitimler,
sosyal aktivite ve projeler şeklinde psikososyal müdahaleler yürütülmüştür.

4. Program, 26.12.2006 tarihinde resmi açılışı yapılan Sultan 2. Selim
Aceh Toplum Merkezi bünyesinde ve Endonezya NAD Kızılhaçı
yapısı altında halen sürdürülmektedir.
5. Açılışından bu yana toplum merkezinde yapılan etkinliklere katılan
kişi sayısı 14.968’dir.
6. 2009 yılında Sultan 2. Selim Toplum Merkezinde gelir getirici
aktiviteler kapsamında toplamda 83 sivil toplum kuruluşu, kamu
kurum/kuruluşu ve üniversite ile çalışılmıştır.

TÜRK KIZILAYI’NIN EN BÜYÜK
İNSANİ YARDIM OPERASYONU
ACİL DÖNEMDE;
55.000 ton yardım malzemesi
60.000 ilaç,
14.500 barınma ünitesi,
2.500.000 yararlanıcı…

PAKİSTAN KIZILAYI
KAPASİTE GELİŞTİRME PROJESİ

PAKİSTAN PSİKOSOSYAL FAALİYETLER
2005- 2009
Bireysel ve Grup Çalışmalarında Ulaşılan

Kişi Sayısı
20.960

TSUNAMİ VE PAKİSTAN DEPREMİNİN ÖNEMİ
-

Türk Kızılayı’nın operasyonel deneyimini
arttırmıştır.
Kapasite arttırma projelerine yönelim
artmıştır.
Türkiye yardım alan ülke konumundan yardım
eden ülke konumuna geçmiştir.
Bölgesinde güçlü bir Kızılay oluşmuştur.
Psikososyal destek faaliyetlerinin yapılanma
esasları tanımlanmıştır.

AFET YÖNETİMİNDE BİR İŞBİRLİĞİ MODELİ
‘Afetlerde Psiksosyal Hizmetler Birliği’

Oluşumun Tarihçesi ve Üyeleri
SOSYAL HİZMETLER ve ÇOCUK ESİRGEME KURUMU
HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ

TÜRK PSİKOLOGLAR DERNEĞİ
SOSYAL HİZMET UZMANLARI DERNEĞİ

Afetlerde
Psikososyal
Hizmetler
Birliği

TÜRKİYE PSİKİYATRİ DERNEĞİ
ÇOCUK ve GENÇLİK RUH SAĞLIĞI DERNEĞİ

TÜRK PSİKOLOJİK DANIŞMA ve REHBERLİK DERNEĞİ

Psikososyal Hizmetler konusunda afetlerde ve
olağan dönemde psikososyal hizmetlerin
geliştirilmesi yönünde karşılıklı hak ve sorumlulukları
belirlemek üzere hazırlanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”
Türkiye Kızılay Derneği, Türk Psikologlar Derneği,
Türkiye Psikiyatri Derneği, Türk Tabipler Birliği,
İstanbul ODTÜ Mezunları Derneği ile Ankara ODTÜ
Mezunları Derneği temsilcilerinin katılımıyla
imzalanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
• 11 Haziran 2005’te imzalanan bu protokol ile “işbirliğinin amacı,
hizmet alanları ve kuruluşların yetki ve sorumlulukları”
belirlenmiştir.

• Bu protokolün son maddesi
“Uzmanlık alanlarıyla ilgili olarak Kızılay ile ortak proje üretecek
olan taraf Sivil Toplum Kuruluşlarıyla projeye ilişkin Alt Teknik
Protokoller imzalayabileceklerdir.” bilgisi bulunmaktadır.

11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”nün ek
protokolü olan
“Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği Protokolü” tüm
derneklerin ortak kararı ile 16.08.2006 tarihinde
taraflarca imzalanmıştır.
Genel Sekretaryası Derneğimiz tarafından
yürütülmektedir.

APHB’nin önemi

MÜDAHALE SİSTEMİ

müdahale

MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE

MÜDAHALE
MÜDAHALE

müdahale

GENEL İLGİSİZLİK

İÇ UNSURLARIN
KISA İLGİSİ
Normal hayata dönüş

ICRC

IFRC

NATO

bagışçılar

hükümet

WFP

UNHCR

basın

OCHAyönetimler
Yerel

basın

UNICEF

basın

UNDP

mülteciler/
afet yaşamış
topluluklar

Ulusal ve yerel

STK

basın

basın

diğer UN
örgütleri
basın

Kızılay
Uluslar arası
NGOs

Hükümetler arası
organizasyonlar

military
Askeri
unsurlar

Bunu koordine edebilir misiniz?

Dünyanın her yerinde insanlar afetlere karşı hazırlıklı olma
konusundaki bilgilerinin çoğunu afetten hemen sonraki 6 ay
ile 2 yıl sonra öğrenmektedir.
Japon grup İstanbul’da bir Türk yatakhanesinde
kalıyorlardır. Depremden sonra Japonlar ve Türkler
merdivenlerde karşılaştı. Türkler aşağıya, Japonlar
yukarıya koşuyordu.
M.Petal. Afetlere karşı hazırlık için uygulanan yerel toplum organizasyonu becerileri syf
31-32

• Afetin doğası gereği yaşanan karmaşaya karşı
planlı ve örgütlü bir hazırlık adına atılmış bir
adım
• Mesleki örgütlenme alanında eksiklerin
giderilmesi adına atılan bir adım
• Acil durumlara özgü mekanizmaların
tanımlanması adına bir örnek

• Ülke genelinde etkili/sürdürülebilir programlar ortaya koymak
mümkün mü?
• Çalışacak gönüllülerin temini konusunda yaşanan sıkıntıların
giderilmesi mümkün mü?
• Ortak anlayışa sahip bir platform olabilecek mi?
• Maddi kaynakların temini nasıl sağlanacak?
• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’nın yeni yapılanması
içerisinde sivil toplum kendine yer edinebilecek mi?

[email protected]
[email protected]


Slide 37

“AFETLERDE PSİKOSOSYAL DESTEK
HİZMET İLKELERİ: TSUNAMİ VE
PAKİSTAN DENEYİMİNDEN
GÜNÜMÜZE”
Nisan 2010
Eylen ŞAVUR

İçerik
• Psikososyal Destek
• Hizmet İlkeleri
• Tsunami ve Pakistan Depremi
• Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği

PSİKOSOSYAL
DESTEK
HİZMETLERİNİN
YÜRÜTÜLDÜĞÜ
BAZI AFETLER

1999 Marmara Depremleri
2002 Afyon Depremi
2003 Irak/Silopi İnsani Yardım Operasyonu
2003 İstanbul Bombalama Eylemi
2003 Bingöl Depremi
2004 Tsunami-Endonezya/ Sri Lanka
2005 Pakistan Depremi
2006 Batman Sel
2006 Elazığ Deprem
2007 İzmir Trafik Kazası
2007 Ankara/Anafartalar Bombalama Eylemi
2008 İstanbul/Güngören Terör Olayı
2009 Mardin Şiddet Olayı
2009 Marmara Seli
2010 Elazığ Depremi

Psikososyal;
Kelime anlamıyla birbirini sürekli
etkileyen psikolojik ve sosyal etkilerin
hareketli ilişkisi, anlamına gelir.
(Inter-Agency Guiding Principles, 2005)

Afetlerde psikososyal destek hizmetleri;
Afet sonrası ortaya çıkabilecek psikolojik uyumsuzlukların/
bozuklukların önlenmesi, aile ve toplum düzeyinde ilişkilerin
kurulması ve geliştirilmesi, etkilenenlerin ‘normal’ ya da yeni
yaşamlarına geri dönmesi sürecinde birey, aile ve toplumun
kendi kapasitelerini fark etmeleri ve güçlenmeleri, ayrıca
ileride ortaya çıkabilecek afetlerle başa çıkmaları amacıyla afet
döngüsünün her aşamasında düzenlenen çok disiplinli
hizmetler bütünüdür.
(Reyes, 2006a; Reyes ve Elhai, 2004; Seynaeve, 2001; Türk Kızılayı, 2008).

Afetlere maruz kalmak sadece etkilenenler için değil
aynı zamanda toplum içinde oldukça ağır yükler getirir.
(ISTSS, 2003).

Bu çerçevede programlanan afetlerde psikososyal
hizmetlerin iki temel bakış açısı vardır;
Birincisi afetten etkilenen toplumu yeniden inşa
etmek ve toplum kaynaklarını tekrar işler hale
getirmek,
İkincisi etkilenen bireylere müdahale etmek ve
psikolojik bozuklukların ortaya çıkışını önlemektir
(IASC, 2007).

PSİKOSOSYAL DESTEK
Psikolojik ya da psikiyatrik tedavi değildir.
Ruhsal bozukluklar ya da ciddi fiziksel
rahatsızlıklar konusunda bir danışmanlık ya da
terapi değildir.

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
1.İhtiyaç ve Kaynak Değerlendirmesi:

-

Mağdurların etkilenme dereceleri ve şekilleri,
İçinde bulundukları sorunlar ve ihtiyaçlar,
Toplumda var olan kaynak kişi/ kurumlar, bunların
çalışma şekilleri,
Var olan hizmetler ve sunuluş şekilleri
Uygulanacak
müdahale
etkinliklerinin
ana
hatlarıyla oluşturulması

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
2.Psikolojik İlk Yardım

-

İhtiyaç ve kaynak değerlendirilmesi ile eş zamanlı
ya da hemen ardından başlar.
Psikolojik ilk yardım, kişilerin duygularını ve
yaşadıklarını ifade etmelerine olanak sunarak
rahatlamalarını sağlamayı ve acil durumlara
yönelik psikolojik bilgilerin etkilenen kişilere
iletilmesi aracılığıyla kişilerin yaşadıklarını ve
hissettiklerini anlamlandırmalarına yardımcı olmayı
hedefler (IFRC, 2009).

3. Toplumu Harekete Geçirme:
Toplumu harekete geçirmede temel felsefe bireyin kendi
kendine yardım edebilme becerisini artırmaktır.
4. Sevk Etme ve Yönlendirme:
Ruh sağlığı çalışanlarının, sahada yaptıkları danışmanlık
ve tespit görüşmelerinde beklenti düzeyini artırmadan,
kısa, duygusal olarak destekleyici, yararlı ve dinamik
bir ilişki kurmaları gerektiği unutulmamalıdır. Bu
doğrultuda zaman zaman alışık olunan klinik
görüşmeler ve çalışma tarzlarından farklı olarak
görünebilirliği yüksek sosyal hizmet kapsamında
çalışmalar yapılması gerekmektedir (Önder E., 2008).

5. Sürdürülebilir- Uzun Dönem
Çalışmaların/Projelerin Planlaması
6. Bilgi Merkezi Oluşturma
Bilginin ihtiyaç duyan herkesle paylaşıldığı, ihtiyaçların ve
kaynakların buluştuğu, kolay ulaşılabilir ve
kullanılabilir bir hizmet sunulması hedeflenmektedir.

7. Çalışana Destek:
-

Yardım çalışanlarına yapılan müdahaledir.
Yardım çalışmaları sırasında kullanılacak bilgilerin
iletilmesi,
Yardım çalışanları için paylaşım ve destek
toplantıları düzenlenmesi,
Çalışanları
etkileyen
olumsuz
faktörlerin
belirlenmesi ve bu faktörlerin etkilerinin azaltılması
yardım çalışanlarının çalışmalarını yürütürken acil
durumdan etkilenen kişilerle kurdukları iletişimden,
kime, hangi yardımı, ne şekilde yapacağı noktasına
kadar gelen süreçte uygun şekilde bilgilendirilmesi
ve desteklenmesi

8. Eğitim:
- Travma ile ilgili eğitimlerde daha çok eyleme
yönelik,
- Etkilenenlerin kaçınma davranışlarını azaltması
konusunda cesaret verici,
- Travmatik anılarıyla uzlaşmasını sağlayıcı,
- Duruma uygun olarak olması beklenen psikolojik
tepkilerin neler olduğunun aktarılması
- Toplumun
afetlere
yönelik
genel
olarak
güçlendirilmesi amaçları ön plana çıkarılmaktadır
(ISTSS, 2003; Seynaeve, 2001; Turpin et al. 2005).

AFET

Alarm
Psiko Sosyal Hizmet
Müdahalesi
İhtiyaç Tespiti

Psikolojik İlk
Yardım

Koordinasyon ve İşbirliği

AKUT
DÖNEM

Orta ve Uzun Dönem Psiko Sosyal
Hizmet Müdahale Planının
Oluşturulması

Bilgi Merkezi Kurma Çalışana
Destek

Sevk ve Yönlendirme

Müdahale Sürecinin Sonlanması
İZLEME VE DEĞERLENDİRME

ORTA
/UZUN
DÖNEM

Tsunami ve Pakistan Depremlerinin
Psikososyal Destek Faaliyetleri İçin
Önemi Nedir?

Türk Kızılayı’na Genel Bakış

Türk Kızılayı
“Uluslararası Kızılay Kızılhaç
Dernekleri Federasyonu”na
üye 186 Ulusal Dernekten
biridir.

ICRC

“ULUSAL DERNEKLER”
ULUSLAR ARASI İNSACIL
HUKUKTAN ALMIŞ
OLDUĞU GÜÇLE
İNSANLIĞIN HİZMETİNDE
OLAN DEVLETTEN
BAĞIMSIZ ÇALIŞAN İNSANİ
YARDIM KURULUŞLARIDIR.

‘Türk Kızılayı’ 11 Haziran 1868 “ Osmanlı
Yaralı ve Hasta Askerlere
Yardım Cemiyeti " olarak kurulmuş, 1947’de bugünki adını
alarak çalışmalarına devam etmektedir.

2000 yılından bu yana uluslararası platformda toplam 80 ülkeye
insani yardım ulaştırmıştır.

Afetlere Genel Bakış Açısı
PAKİSTAN
-

8 Ekim 2005’de merkez üssü Pakistan idaresi altındaki
Keşmir bölgesi
Bölgede 18 yaşına kadar nüfus kayıtları tutulmadığı
için kayıplarla ilgili rakamların resmi rakamlardan çok
daha yüksek olduğu tahmin edilmektedir. Resmi
kayıtlara göre ölü ve yaralı sayısı
Ölü Sayısı : 73.331
Yaralı Sayısı : 69.392
Evsiz Sayısı : 2.800.000

Afetlere Genel Bakış Açısı
ENDONEZYA
-

26 Aralık 2004

-

11 Ülke

-

280.000 Can Kaybı

-

2.200.000 Evsiz insan

Endonezya İnsani Yardım Operasyonu

TSUNAMİ OPERASYONU
Türkiye’nin en büyük insani
yardım operasyonlarından
biridir ve kapasite geliştirme
projeleri arasında yer
almaktadır…

AKUT DÖNEM :
Acil barınak, gıda, sağlık,
psiko-sosyal destek ve
su sanitasyon hizmetleri
REHABİLİTASYON
DÖNEMİ :
• 1052 kalıcı konut,
•4 okul binası,
•Toplum Merkezi,
•3 caminin onarımı,
• ve Sağlık Merkezi inşası

1. Endonezya 8 uzman psikososyal personeli ve 10 yerel psikolog olmak
üzere toplam 18 uzman personel tarafından gerçekleştirilmiş ve
Psikososyal Destek Programı, 26.12.2004 tarihinde Endonezya/Aceh
bölgesinde meydana gelen deprem ve tsunami sonrasında başlatılmıştır.
2. Afetin hemen ardından gelen dönemde 18 kampta toplamda 13.793
kişiye ulaşılmıştır.
3. Türk Kızılayı`nın çalışmalarına 300 gönüllü aktif olarak katılmıştır.

Kamplarda; toplumun, afet nedeniyle ortaya çıkan davranışsal ve psikolojik
sorunlarla baş edebilmesine destek olmak üzere bireysel danışmanlık ve
yönlendirme, grup görüşmeleri, psikolojik ilk yardım, eğitimler,
sosyal aktivite ve projeler şeklinde psikososyal müdahaleler yürütülmüştür.

4. Program, 26.12.2006 tarihinde resmi açılışı yapılan Sultan 2. Selim
Aceh Toplum Merkezi bünyesinde ve Endonezya NAD Kızılhaçı
yapısı altında halen sürdürülmektedir.
5. Açılışından bu yana toplum merkezinde yapılan etkinliklere katılan
kişi sayısı 14.968’dir.
6. 2009 yılında Sultan 2. Selim Toplum Merkezinde gelir getirici
aktiviteler kapsamında toplamda 83 sivil toplum kuruluşu, kamu
kurum/kuruluşu ve üniversite ile çalışılmıştır.

TÜRK KIZILAYI’NIN EN BÜYÜK
İNSANİ YARDIM OPERASYONU
ACİL DÖNEMDE;
55.000 ton yardım malzemesi
60.000 ilaç,
14.500 barınma ünitesi,
2.500.000 yararlanıcı…

PAKİSTAN KIZILAYI
KAPASİTE GELİŞTİRME PROJESİ

PAKİSTAN PSİKOSOSYAL FAALİYETLER
2005- 2009
Bireysel ve Grup Çalışmalarında Ulaşılan

Kişi Sayısı
20.960

TSUNAMİ VE PAKİSTAN DEPREMİNİN ÖNEMİ
-

Türk Kızılayı’nın operasyonel deneyimini
arttırmıştır.
Kapasite arttırma projelerine yönelim
artmıştır.
Türkiye yardım alan ülke konumundan yardım
eden ülke konumuna geçmiştir.
Bölgesinde güçlü bir Kızılay oluşmuştur.
Psikososyal destek faaliyetlerinin yapılanma
esasları tanımlanmıştır.

AFET YÖNETİMİNDE BİR İŞBİRLİĞİ MODELİ
‘Afetlerde Psiksosyal Hizmetler Birliği’

Oluşumun Tarihçesi ve Üyeleri
SOSYAL HİZMETLER ve ÇOCUK ESİRGEME KURUMU
HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ

TÜRK PSİKOLOGLAR DERNEĞİ
SOSYAL HİZMET UZMANLARI DERNEĞİ

Afetlerde
Psikososyal
Hizmetler
Birliği

TÜRKİYE PSİKİYATRİ DERNEĞİ
ÇOCUK ve GENÇLİK RUH SAĞLIĞI DERNEĞİ

TÜRK PSİKOLOJİK DANIŞMA ve REHBERLİK DERNEĞİ

Psikososyal Hizmetler konusunda afetlerde ve
olağan dönemde psikososyal hizmetlerin
geliştirilmesi yönünde karşılıklı hak ve sorumlulukları
belirlemek üzere hazırlanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”
Türkiye Kızılay Derneği, Türk Psikologlar Derneği,
Türkiye Psikiyatri Derneği, Türk Tabipler Birliği,
İstanbul ODTÜ Mezunları Derneği ile Ankara ODTÜ
Mezunları Derneği temsilcilerinin katılımıyla
imzalanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
• 11 Haziran 2005’te imzalanan bu protokol ile “işbirliğinin amacı,
hizmet alanları ve kuruluşların yetki ve sorumlulukları”
belirlenmiştir.

• Bu protokolün son maddesi
“Uzmanlık alanlarıyla ilgili olarak Kızılay ile ortak proje üretecek
olan taraf Sivil Toplum Kuruluşlarıyla projeye ilişkin Alt Teknik
Protokoller imzalayabileceklerdir.” bilgisi bulunmaktadır.

11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”nün ek
protokolü olan
“Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği Protokolü” tüm
derneklerin ortak kararı ile 16.08.2006 tarihinde
taraflarca imzalanmıştır.
Genel Sekretaryası Derneğimiz tarafından
yürütülmektedir.

APHB’nin önemi

MÜDAHALE SİSTEMİ

müdahale

MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE

MÜDAHALE
MÜDAHALE

müdahale

GENEL İLGİSİZLİK

İÇ UNSURLARIN
KISA İLGİSİ
Normal hayata dönüş

ICRC

IFRC

NATO

bagışçılar

hükümet

WFP

UNHCR

basın

OCHAyönetimler
Yerel

basın

UNICEF

basın

UNDP

mülteciler/
afet yaşamış
topluluklar

Ulusal ve yerel

STK

basın

basın

diğer UN
örgütleri
basın

Kızılay
Uluslar arası
NGOs

Hükümetler arası
organizasyonlar

military
Askeri
unsurlar

Bunu koordine edebilir misiniz?

Dünyanın her yerinde insanlar afetlere karşı hazırlıklı olma
konusundaki bilgilerinin çoğunu afetten hemen sonraki 6 ay
ile 2 yıl sonra öğrenmektedir.
Japon grup İstanbul’da bir Türk yatakhanesinde
kalıyorlardır. Depremden sonra Japonlar ve Türkler
merdivenlerde karşılaştı. Türkler aşağıya, Japonlar
yukarıya koşuyordu.
M.Petal. Afetlere karşı hazırlık için uygulanan yerel toplum organizasyonu becerileri syf
31-32

• Afetin doğası gereği yaşanan karmaşaya karşı
planlı ve örgütlü bir hazırlık adına atılmış bir
adım
• Mesleki örgütlenme alanında eksiklerin
giderilmesi adına atılan bir adım
• Acil durumlara özgü mekanizmaların
tanımlanması adına bir örnek

• Ülke genelinde etkili/sürdürülebilir programlar ortaya koymak
mümkün mü?
• Çalışacak gönüllülerin temini konusunda yaşanan sıkıntıların
giderilmesi mümkün mü?
• Ortak anlayışa sahip bir platform olabilecek mi?
• Maddi kaynakların temini nasıl sağlanacak?
• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’nın yeni yapılanması
içerisinde sivil toplum kendine yer edinebilecek mi?

[email protected]
[email protected]


Slide 38

“AFETLERDE PSİKOSOSYAL DESTEK
HİZMET İLKELERİ: TSUNAMİ VE
PAKİSTAN DENEYİMİNDEN
GÜNÜMÜZE”
Nisan 2010
Eylen ŞAVUR

İçerik
• Psikososyal Destek
• Hizmet İlkeleri
• Tsunami ve Pakistan Depremi
• Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği

PSİKOSOSYAL
DESTEK
HİZMETLERİNİN
YÜRÜTÜLDÜĞÜ
BAZI AFETLER

1999 Marmara Depremleri
2002 Afyon Depremi
2003 Irak/Silopi İnsani Yardım Operasyonu
2003 İstanbul Bombalama Eylemi
2003 Bingöl Depremi
2004 Tsunami-Endonezya/ Sri Lanka
2005 Pakistan Depremi
2006 Batman Sel
2006 Elazığ Deprem
2007 İzmir Trafik Kazası
2007 Ankara/Anafartalar Bombalama Eylemi
2008 İstanbul/Güngören Terör Olayı
2009 Mardin Şiddet Olayı
2009 Marmara Seli
2010 Elazığ Depremi

Psikososyal;
Kelime anlamıyla birbirini sürekli
etkileyen psikolojik ve sosyal etkilerin
hareketli ilişkisi, anlamına gelir.
(Inter-Agency Guiding Principles, 2005)

Afetlerde psikososyal destek hizmetleri;
Afet sonrası ortaya çıkabilecek psikolojik uyumsuzlukların/
bozuklukların önlenmesi, aile ve toplum düzeyinde ilişkilerin
kurulması ve geliştirilmesi, etkilenenlerin ‘normal’ ya da yeni
yaşamlarına geri dönmesi sürecinde birey, aile ve toplumun
kendi kapasitelerini fark etmeleri ve güçlenmeleri, ayrıca
ileride ortaya çıkabilecek afetlerle başa çıkmaları amacıyla afet
döngüsünün her aşamasında düzenlenen çok disiplinli
hizmetler bütünüdür.
(Reyes, 2006a; Reyes ve Elhai, 2004; Seynaeve, 2001; Türk Kızılayı, 2008).

Afetlere maruz kalmak sadece etkilenenler için değil
aynı zamanda toplum içinde oldukça ağır yükler getirir.
(ISTSS, 2003).

Bu çerçevede programlanan afetlerde psikososyal
hizmetlerin iki temel bakış açısı vardır;
Birincisi afetten etkilenen toplumu yeniden inşa
etmek ve toplum kaynaklarını tekrar işler hale
getirmek,
İkincisi etkilenen bireylere müdahale etmek ve
psikolojik bozuklukların ortaya çıkışını önlemektir
(IASC, 2007).

PSİKOSOSYAL DESTEK
Psikolojik ya da psikiyatrik tedavi değildir.
Ruhsal bozukluklar ya da ciddi fiziksel
rahatsızlıklar konusunda bir danışmanlık ya da
terapi değildir.

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
1.İhtiyaç ve Kaynak Değerlendirmesi:

-

Mağdurların etkilenme dereceleri ve şekilleri,
İçinde bulundukları sorunlar ve ihtiyaçlar,
Toplumda var olan kaynak kişi/ kurumlar, bunların
çalışma şekilleri,
Var olan hizmetler ve sunuluş şekilleri
Uygulanacak
müdahale
etkinliklerinin
ana
hatlarıyla oluşturulması

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
2.Psikolojik İlk Yardım

-

İhtiyaç ve kaynak değerlendirilmesi ile eş zamanlı
ya da hemen ardından başlar.
Psikolojik ilk yardım, kişilerin duygularını ve
yaşadıklarını ifade etmelerine olanak sunarak
rahatlamalarını sağlamayı ve acil durumlara
yönelik psikolojik bilgilerin etkilenen kişilere
iletilmesi aracılığıyla kişilerin yaşadıklarını ve
hissettiklerini anlamlandırmalarına yardımcı olmayı
hedefler (IFRC, 2009).

3. Toplumu Harekete Geçirme:
Toplumu harekete geçirmede temel felsefe bireyin kendi
kendine yardım edebilme becerisini artırmaktır.
4. Sevk Etme ve Yönlendirme:
Ruh sağlığı çalışanlarının, sahada yaptıkları danışmanlık
ve tespit görüşmelerinde beklenti düzeyini artırmadan,
kısa, duygusal olarak destekleyici, yararlı ve dinamik
bir ilişki kurmaları gerektiği unutulmamalıdır. Bu
doğrultuda zaman zaman alışık olunan klinik
görüşmeler ve çalışma tarzlarından farklı olarak
görünebilirliği yüksek sosyal hizmet kapsamında
çalışmalar yapılması gerekmektedir (Önder E., 2008).

5. Sürdürülebilir- Uzun Dönem
Çalışmaların/Projelerin Planlaması
6. Bilgi Merkezi Oluşturma
Bilginin ihtiyaç duyan herkesle paylaşıldığı, ihtiyaçların ve
kaynakların buluştuğu, kolay ulaşılabilir ve
kullanılabilir bir hizmet sunulması hedeflenmektedir.

7. Çalışana Destek:
-

Yardım çalışanlarına yapılan müdahaledir.
Yardım çalışmaları sırasında kullanılacak bilgilerin
iletilmesi,
Yardım çalışanları için paylaşım ve destek
toplantıları düzenlenmesi,
Çalışanları
etkileyen
olumsuz
faktörlerin
belirlenmesi ve bu faktörlerin etkilerinin azaltılması
yardım çalışanlarının çalışmalarını yürütürken acil
durumdan etkilenen kişilerle kurdukları iletişimden,
kime, hangi yardımı, ne şekilde yapacağı noktasına
kadar gelen süreçte uygun şekilde bilgilendirilmesi
ve desteklenmesi

8. Eğitim:
- Travma ile ilgili eğitimlerde daha çok eyleme
yönelik,
- Etkilenenlerin kaçınma davranışlarını azaltması
konusunda cesaret verici,
- Travmatik anılarıyla uzlaşmasını sağlayıcı,
- Duruma uygun olarak olması beklenen psikolojik
tepkilerin neler olduğunun aktarılması
- Toplumun
afetlere
yönelik
genel
olarak
güçlendirilmesi amaçları ön plana çıkarılmaktadır
(ISTSS, 2003; Seynaeve, 2001; Turpin et al. 2005).

AFET

Alarm
Psiko Sosyal Hizmet
Müdahalesi
İhtiyaç Tespiti

Psikolojik İlk
Yardım

Koordinasyon ve İşbirliği

AKUT
DÖNEM

Orta ve Uzun Dönem Psiko Sosyal
Hizmet Müdahale Planının
Oluşturulması

Bilgi Merkezi Kurma Çalışana
Destek

Sevk ve Yönlendirme

Müdahale Sürecinin Sonlanması
İZLEME VE DEĞERLENDİRME

ORTA
/UZUN
DÖNEM

Tsunami ve Pakistan Depremlerinin
Psikososyal Destek Faaliyetleri İçin
Önemi Nedir?

Türk Kızılayı’na Genel Bakış

Türk Kızılayı
“Uluslararası Kızılay Kızılhaç
Dernekleri Federasyonu”na
üye 186 Ulusal Dernekten
biridir.

ICRC

“ULUSAL DERNEKLER”
ULUSLAR ARASI İNSACIL
HUKUKTAN ALMIŞ
OLDUĞU GÜÇLE
İNSANLIĞIN HİZMETİNDE
OLAN DEVLETTEN
BAĞIMSIZ ÇALIŞAN İNSANİ
YARDIM KURULUŞLARIDIR.

‘Türk Kızılayı’ 11 Haziran 1868 “ Osmanlı
Yaralı ve Hasta Askerlere
Yardım Cemiyeti " olarak kurulmuş, 1947’de bugünki adını
alarak çalışmalarına devam etmektedir.

2000 yılından bu yana uluslararası platformda toplam 80 ülkeye
insani yardım ulaştırmıştır.

Afetlere Genel Bakış Açısı
PAKİSTAN
-

8 Ekim 2005’de merkez üssü Pakistan idaresi altındaki
Keşmir bölgesi
Bölgede 18 yaşına kadar nüfus kayıtları tutulmadığı
için kayıplarla ilgili rakamların resmi rakamlardan çok
daha yüksek olduğu tahmin edilmektedir. Resmi
kayıtlara göre ölü ve yaralı sayısı
Ölü Sayısı : 73.331
Yaralı Sayısı : 69.392
Evsiz Sayısı : 2.800.000

Afetlere Genel Bakış Açısı
ENDONEZYA
-

26 Aralık 2004

-

11 Ülke

-

280.000 Can Kaybı

-

2.200.000 Evsiz insan

Endonezya İnsani Yardım Operasyonu

TSUNAMİ OPERASYONU
Türkiye’nin en büyük insani
yardım operasyonlarından
biridir ve kapasite geliştirme
projeleri arasında yer
almaktadır…

AKUT DÖNEM :
Acil barınak, gıda, sağlık,
psiko-sosyal destek ve
su sanitasyon hizmetleri
REHABİLİTASYON
DÖNEMİ :
• 1052 kalıcı konut,
•4 okul binası,
•Toplum Merkezi,
•3 caminin onarımı,
• ve Sağlık Merkezi inşası

1. Endonezya 8 uzman psikososyal personeli ve 10 yerel psikolog olmak
üzere toplam 18 uzman personel tarafından gerçekleştirilmiş ve
Psikososyal Destek Programı, 26.12.2004 tarihinde Endonezya/Aceh
bölgesinde meydana gelen deprem ve tsunami sonrasında başlatılmıştır.
2. Afetin hemen ardından gelen dönemde 18 kampta toplamda 13.793
kişiye ulaşılmıştır.
3. Türk Kızılayı`nın çalışmalarına 300 gönüllü aktif olarak katılmıştır.

Kamplarda; toplumun, afet nedeniyle ortaya çıkan davranışsal ve psikolojik
sorunlarla baş edebilmesine destek olmak üzere bireysel danışmanlık ve
yönlendirme, grup görüşmeleri, psikolojik ilk yardım, eğitimler,
sosyal aktivite ve projeler şeklinde psikososyal müdahaleler yürütülmüştür.

4. Program, 26.12.2006 tarihinde resmi açılışı yapılan Sultan 2. Selim
Aceh Toplum Merkezi bünyesinde ve Endonezya NAD Kızılhaçı
yapısı altında halen sürdürülmektedir.
5. Açılışından bu yana toplum merkezinde yapılan etkinliklere katılan
kişi sayısı 14.968’dir.
6. 2009 yılında Sultan 2. Selim Toplum Merkezinde gelir getirici
aktiviteler kapsamında toplamda 83 sivil toplum kuruluşu, kamu
kurum/kuruluşu ve üniversite ile çalışılmıştır.

TÜRK KIZILAYI’NIN EN BÜYÜK
İNSANİ YARDIM OPERASYONU
ACİL DÖNEMDE;
55.000 ton yardım malzemesi
60.000 ilaç,
14.500 barınma ünitesi,
2.500.000 yararlanıcı…

PAKİSTAN KIZILAYI
KAPASİTE GELİŞTİRME PROJESİ

PAKİSTAN PSİKOSOSYAL FAALİYETLER
2005- 2009
Bireysel ve Grup Çalışmalarında Ulaşılan

Kişi Sayısı
20.960

TSUNAMİ VE PAKİSTAN DEPREMİNİN ÖNEMİ
-

Türk Kızılayı’nın operasyonel deneyimini
arttırmıştır.
Kapasite arttırma projelerine yönelim
artmıştır.
Türkiye yardım alan ülke konumundan yardım
eden ülke konumuna geçmiştir.
Bölgesinde güçlü bir Kızılay oluşmuştur.
Psikososyal destek faaliyetlerinin yapılanma
esasları tanımlanmıştır.

AFET YÖNETİMİNDE BİR İŞBİRLİĞİ MODELİ
‘Afetlerde Psiksosyal Hizmetler Birliği’

Oluşumun Tarihçesi ve Üyeleri
SOSYAL HİZMETLER ve ÇOCUK ESİRGEME KURUMU
HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ

TÜRK PSİKOLOGLAR DERNEĞİ
SOSYAL HİZMET UZMANLARI DERNEĞİ

Afetlerde
Psikososyal
Hizmetler
Birliği

TÜRKİYE PSİKİYATRİ DERNEĞİ
ÇOCUK ve GENÇLİK RUH SAĞLIĞI DERNEĞİ

TÜRK PSİKOLOJİK DANIŞMA ve REHBERLİK DERNEĞİ

Psikososyal Hizmetler konusunda afetlerde ve
olağan dönemde psikososyal hizmetlerin
geliştirilmesi yönünde karşılıklı hak ve sorumlulukları
belirlemek üzere hazırlanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”
Türkiye Kızılay Derneği, Türk Psikologlar Derneği,
Türkiye Psikiyatri Derneği, Türk Tabipler Birliği,
İstanbul ODTÜ Mezunları Derneği ile Ankara ODTÜ
Mezunları Derneği temsilcilerinin katılımıyla
imzalanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
• 11 Haziran 2005’te imzalanan bu protokol ile “işbirliğinin amacı,
hizmet alanları ve kuruluşların yetki ve sorumlulukları”
belirlenmiştir.

• Bu protokolün son maddesi
“Uzmanlık alanlarıyla ilgili olarak Kızılay ile ortak proje üretecek
olan taraf Sivil Toplum Kuruluşlarıyla projeye ilişkin Alt Teknik
Protokoller imzalayabileceklerdir.” bilgisi bulunmaktadır.

11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”nün ek
protokolü olan
“Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği Protokolü” tüm
derneklerin ortak kararı ile 16.08.2006 tarihinde
taraflarca imzalanmıştır.
Genel Sekretaryası Derneğimiz tarafından
yürütülmektedir.

APHB’nin önemi

MÜDAHALE SİSTEMİ

müdahale

MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE

MÜDAHALE
MÜDAHALE

müdahale

GENEL İLGİSİZLİK

İÇ UNSURLARIN
KISA İLGİSİ
Normal hayata dönüş

ICRC

IFRC

NATO

bagışçılar

hükümet

WFP

UNHCR

basın

OCHAyönetimler
Yerel

basın

UNICEF

basın

UNDP

mülteciler/
afet yaşamış
topluluklar

Ulusal ve yerel

STK

basın

basın

diğer UN
örgütleri
basın

Kızılay
Uluslar arası
NGOs

Hükümetler arası
organizasyonlar

military
Askeri
unsurlar

Bunu koordine edebilir misiniz?

Dünyanın her yerinde insanlar afetlere karşı hazırlıklı olma
konusundaki bilgilerinin çoğunu afetten hemen sonraki 6 ay
ile 2 yıl sonra öğrenmektedir.
Japon grup İstanbul’da bir Türk yatakhanesinde
kalıyorlardır. Depremden sonra Japonlar ve Türkler
merdivenlerde karşılaştı. Türkler aşağıya, Japonlar
yukarıya koşuyordu.
M.Petal. Afetlere karşı hazırlık için uygulanan yerel toplum organizasyonu becerileri syf
31-32

• Afetin doğası gereği yaşanan karmaşaya karşı
planlı ve örgütlü bir hazırlık adına atılmış bir
adım
• Mesleki örgütlenme alanında eksiklerin
giderilmesi adına atılan bir adım
• Acil durumlara özgü mekanizmaların
tanımlanması adına bir örnek

• Ülke genelinde etkili/sürdürülebilir programlar ortaya koymak
mümkün mü?
• Çalışacak gönüllülerin temini konusunda yaşanan sıkıntıların
giderilmesi mümkün mü?
• Ortak anlayışa sahip bir platform olabilecek mi?
• Maddi kaynakların temini nasıl sağlanacak?
• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’nın yeni yapılanması
içerisinde sivil toplum kendine yer edinebilecek mi?

[email protected]
[email protected]


Slide 39

“AFETLERDE PSİKOSOSYAL DESTEK
HİZMET İLKELERİ: TSUNAMİ VE
PAKİSTAN DENEYİMİNDEN
GÜNÜMÜZE”
Nisan 2010
Eylen ŞAVUR

İçerik
• Psikososyal Destek
• Hizmet İlkeleri
• Tsunami ve Pakistan Depremi
• Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği

PSİKOSOSYAL
DESTEK
HİZMETLERİNİN
YÜRÜTÜLDÜĞÜ
BAZI AFETLER

1999 Marmara Depremleri
2002 Afyon Depremi
2003 Irak/Silopi İnsani Yardım Operasyonu
2003 İstanbul Bombalama Eylemi
2003 Bingöl Depremi
2004 Tsunami-Endonezya/ Sri Lanka
2005 Pakistan Depremi
2006 Batman Sel
2006 Elazığ Deprem
2007 İzmir Trafik Kazası
2007 Ankara/Anafartalar Bombalama Eylemi
2008 İstanbul/Güngören Terör Olayı
2009 Mardin Şiddet Olayı
2009 Marmara Seli
2010 Elazığ Depremi

Psikososyal;
Kelime anlamıyla birbirini sürekli
etkileyen psikolojik ve sosyal etkilerin
hareketli ilişkisi, anlamına gelir.
(Inter-Agency Guiding Principles, 2005)

Afetlerde psikososyal destek hizmetleri;
Afet sonrası ortaya çıkabilecek psikolojik uyumsuzlukların/
bozuklukların önlenmesi, aile ve toplum düzeyinde ilişkilerin
kurulması ve geliştirilmesi, etkilenenlerin ‘normal’ ya da yeni
yaşamlarına geri dönmesi sürecinde birey, aile ve toplumun
kendi kapasitelerini fark etmeleri ve güçlenmeleri, ayrıca
ileride ortaya çıkabilecek afetlerle başa çıkmaları amacıyla afet
döngüsünün her aşamasında düzenlenen çok disiplinli
hizmetler bütünüdür.
(Reyes, 2006a; Reyes ve Elhai, 2004; Seynaeve, 2001; Türk Kızılayı, 2008).

Afetlere maruz kalmak sadece etkilenenler için değil
aynı zamanda toplum içinde oldukça ağır yükler getirir.
(ISTSS, 2003).

Bu çerçevede programlanan afetlerde psikososyal
hizmetlerin iki temel bakış açısı vardır;
Birincisi afetten etkilenen toplumu yeniden inşa
etmek ve toplum kaynaklarını tekrar işler hale
getirmek,
İkincisi etkilenen bireylere müdahale etmek ve
psikolojik bozuklukların ortaya çıkışını önlemektir
(IASC, 2007).

PSİKOSOSYAL DESTEK
Psikolojik ya da psikiyatrik tedavi değildir.
Ruhsal bozukluklar ya da ciddi fiziksel
rahatsızlıklar konusunda bir danışmanlık ya da
terapi değildir.

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
1.İhtiyaç ve Kaynak Değerlendirmesi:

-

Mağdurların etkilenme dereceleri ve şekilleri,
İçinde bulundukları sorunlar ve ihtiyaçlar,
Toplumda var olan kaynak kişi/ kurumlar, bunların
çalışma şekilleri,
Var olan hizmetler ve sunuluş şekilleri
Uygulanacak
müdahale
etkinliklerinin
ana
hatlarıyla oluşturulması

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
2.Psikolojik İlk Yardım

-

İhtiyaç ve kaynak değerlendirilmesi ile eş zamanlı
ya da hemen ardından başlar.
Psikolojik ilk yardım, kişilerin duygularını ve
yaşadıklarını ifade etmelerine olanak sunarak
rahatlamalarını sağlamayı ve acil durumlara
yönelik psikolojik bilgilerin etkilenen kişilere
iletilmesi aracılığıyla kişilerin yaşadıklarını ve
hissettiklerini anlamlandırmalarına yardımcı olmayı
hedefler (IFRC, 2009).

3. Toplumu Harekete Geçirme:
Toplumu harekete geçirmede temel felsefe bireyin kendi
kendine yardım edebilme becerisini artırmaktır.
4. Sevk Etme ve Yönlendirme:
Ruh sağlığı çalışanlarının, sahada yaptıkları danışmanlık
ve tespit görüşmelerinde beklenti düzeyini artırmadan,
kısa, duygusal olarak destekleyici, yararlı ve dinamik
bir ilişki kurmaları gerektiği unutulmamalıdır. Bu
doğrultuda zaman zaman alışık olunan klinik
görüşmeler ve çalışma tarzlarından farklı olarak
görünebilirliği yüksek sosyal hizmet kapsamında
çalışmalar yapılması gerekmektedir (Önder E., 2008).

5. Sürdürülebilir- Uzun Dönem
Çalışmaların/Projelerin Planlaması
6. Bilgi Merkezi Oluşturma
Bilginin ihtiyaç duyan herkesle paylaşıldığı, ihtiyaçların ve
kaynakların buluştuğu, kolay ulaşılabilir ve
kullanılabilir bir hizmet sunulması hedeflenmektedir.

7. Çalışana Destek:
-

Yardım çalışanlarına yapılan müdahaledir.
Yardım çalışmaları sırasında kullanılacak bilgilerin
iletilmesi,
Yardım çalışanları için paylaşım ve destek
toplantıları düzenlenmesi,
Çalışanları
etkileyen
olumsuz
faktörlerin
belirlenmesi ve bu faktörlerin etkilerinin azaltılması
yardım çalışanlarının çalışmalarını yürütürken acil
durumdan etkilenen kişilerle kurdukları iletişimden,
kime, hangi yardımı, ne şekilde yapacağı noktasına
kadar gelen süreçte uygun şekilde bilgilendirilmesi
ve desteklenmesi

8. Eğitim:
- Travma ile ilgili eğitimlerde daha çok eyleme
yönelik,
- Etkilenenlerin kaçınma davranışlarını azaltması
konusunda cesaret verici,
- Travmatik anılarıyla uzlaşmasını sağlayıcı,
- Duruma uygun olarak olması beklenen psikolojik
tepkilerin neler olduğunun aktarılması
- Toplumun
afetlere
yönelik
genel
olarak
güçlendirilmesi amaçları ön plana çıkarılmaktadır
(ISTSS, 2003; Seynaeve, 2001; Turpin et al. 2005).

AFET

Alarm
Psiko Sosyal Hizmet
Müdahalesi
İhtiyaç Tespiti

Psikolojik İlk
Yardım

Koordinasyon ve İşbirliği

AKUT
DÖNEM

Orta ve Uzun Dönem Psiko Sosyal
Hizmet Müdahale Planının
Oluşturulması

Bilgi Merkezi Kurma Çalışana
Destek

Sevk ve Yönlendirme

Müdahale Sürecinin Sonlanması
İZLEME VE DEĞERLENDİRME

ORTA
/UZUN
DÖNEM

Tsunami ve Pakistan Depremlerinin
Psikososyal Destek Faaliyetleri İçin
Önemi Nedir?

Türk Kızılayı’na Genel Bakış

Türk Kızılayı
“Uluslararası Kızılay Kızılhaç
Dernekleri Federasyonu”na
üye 186 Ulusal Dernekten
biridir.

ICRC

“ULUSAL DERNEKLER”
ULUSLAR ARASI İNSACIL
HUKUKTAN ALMIŞ
OLDUĞU GÜÇLE
İNSANLIĞIN HİZMETİNDE
OLAN DEVLETTEN
BAĞIMSIZ ÇALIŞAN İNSANİ
YARDIM KURULUŞLARIDIR.

‘Türk Kızılayı’ 11 Haziran 1868 “ Osmanlı
Yaralı ve Hasta Askerlere
Yardım Cemiyeti " olarak kurulmuş, 1947’de bugünki adını
alarak çalışmalarına devam etmektedir.

2000 yılından bu yana uluslararası platformda toplam 80 ülkeye
insani yardım ulaştırmıştır.

Afetlere Genel Bakış Açısı
PAKİSTAN
-

8 Ekim 2005’de merkez üssü Pakistan idaresi altındaki
Keşmir bölgesi
Bölgede 18 yaşına kadar nüfus kayıtları tutulmadığı
için kayıplarla ilgili rakamların resmi rakamlardan çok
daha yüksek olduğu tahmin edilmektedir. Resmi
kayıtlara göre ölü ve yaralı sayısı
Ölü Sayısı : 73.331
Yaralı Sayısı : 69.392
Evsiz Sayısı : 2.800.000

Afetlere Genel Bakış Açısı
ENDONEZYA
-

26 Aralık 2004

-

11 Ülke

-

280.000 Can Kaybı

-

2.200.000 Evsiz insan

Endonezya İnsani Yardım Operasyonu

TSUNAMİ OPERASYONU
Türkiye’nin en büyük insani
yardım operasyonlarından
biridir ve kapasite geliştirme
projeleri arasında yer
almaktadır…

AKUT DÖNEM :
Acil barınak, gıda, sağlık,
psiko-sosyal destek ve
su sanitasyon hizmetleri
REHABİLİTASYON
DÖNEMİ :
• 1052 kalıcı konut,
•4 okul binası,
•Toplum Merkezi,
•3 caminin onarımı,
• ve Sağlık Merkezi inşası

1. Endonezya 8 uzman psikososyal personeli ve 10 yerel psikolog olmak
üzere toplam 18 uzman personel tarafından gerçekleştirilmiş ve
Psikososyal Destek Programı, 26.12.2004 tarihinde Endonezya/Aceh
bölgesinde meydana gelen deprem ve tsunami sonrasında başlatılmıştır.
2. Afetin hemen ardından gelen dönemde 18 kampta toplamda 13.793
kişiye ulaşılmıştır.
3. Türk Kızılayı`nın çalışmalarına 300 gönüllü aktif olarak katılmıştır.

Kamplarda; toplumun, afet nedeniyle ortaya çıkan davranışsal ve psikolojik
sorunlarla baş edebilmesine destek olmak üzere bireysel danışmanlık ve
yönlendirme, grup görüşmeleri, psikolojik ilk yardım, eğitimler,
sosyal aktivite ve projeler şeklinde psikososyal müdahaleler yürütülmüştür.

4. Program, 26.12.2006 tarihinde resmi açılışı yapılan Sultan 2. Selim
Aceh Toplum Merkezi bünyesinde ve Endonezya NAD Kızılhaçı
yapısı altında halen sürdürülmektedir.
5. Açılışından bu yana toplum merkezinde yapılan etkinliklere katılan
kişi sayısı 14.968’dir.
6. 2009 yılında Sultan 2. Selim Toplum Merkezinde gelir getirici
aktiviteler kapsamında toplamda 83 sivil toplum kuruluşu, kamu
kurum/kuruluşu ve üniversite ile çalışılmıştır.

TÜRK KIZILAYI’NIN EN BÜYÜK
İNSANİ YARDIM OPERASYONU
ACİL DÖNEMDE;
55.000 ton yardım malzemesi
60.000 ilaç,
14.500 barınma ünitesi,
2.500.000 yararlanıcı…

PAKİSTAN KIZILAYI
KAPASİTE GELİŞTİRME PROJESİ

PAKİSTAN PSİKOSOSYAL FAALİYETLER
2005- 2009
Bireysel ve Grup Çalışmalarında Ulaşılan

Kişi Sayısı
20.960

TSUNAMİ VE PAKİSTAN DEPREMİNİN ÖNEMİ
-

Türk Kızılayı’nın operasyonel deneyimini
arttırmıştır.
Kapasite arttırma projelerine yönelim
artmıştır.
Türkiye yardım alan ülke konumundan yardım
eden ülke konumuna geçmiştir.
Bölgesinde güçlü bir Kızılay oluşmuştur.
Psikososyal destek faaliyetlerinin yapılanma
esasları tanımlanmıştır.

AFET YÖNETİMİNDE BİR İŞBİRLİĞİ MODELİ
‘Afetlerde Psiksosyal Hizmetler Birliği’

Oluşumun Tarihçesi ve Üyeleri
SOSYAL HİZMETLER ve ÇOCUK ESİRGEME KURUMU
HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ

TÜRK PSİKOLOGLAR DERNEĞİ
SOSYAL HİZMET UZMANLARI DERNEĞİ

Afetlerde
Psikososyal
Hizmetler
Birliği

TÜRKİYE PSİKİYATRİ DERNEĞİ
ÇOCUK ve GENÇLİK RUH SAĞLIĞI DERNEĞİ

TÜRK PSİKOLOJİK DANIŞMA ve REHBERLİK DERNEĞİ

Psikososyal Hizmetler konusunda afetlerde ve
olağan dönemde psikososyal hizmetlerin
geliştirilmesi yönünde karşılıklı hak ve sorumlulukları
belirlemek üzere hazırlanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”
Türkiye Kızılay Derneği, Türk Psikologlar Derneği,
Türkiye Psikiyatri Derneği, Türk Tabipler Birliği,
İstanbul ODTÜ Mezunları Derneği ile Ankara ODTÜ
Mezunları Derneği temsilcilerinin katılımıyla
imzalanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
• 11 Haziran 2005’te imzalanan bu protokol ile “işbirliğinin amacı,
hizmet alanları ve kuruluşların yetki ve sorumlulukları”
belirlenmiştir.

• Bu protokolün son maddesi
“Uzmanlık alanlarıyla ilgili olarak Kızılay ile ortak proje üretecek
olan taraf Sivil Toplum Kuruluşlarıyla projeye ilişkin Alt Teknik
Protokoller imzalayabileceklerdir.” bilgisi bulunmaktadır.

11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”nün ek
protokolü olan
“Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği Protokolü” tüm
derneklerin ortak kararı ile 16.08.2006 tarihinde
taraflarca imzalanmıştır.
Genel Sekretaryası Derneğimiz tarafından
yürütülmektedir.

APHB’nin önemi

MÜDAHALE SİSTEMİ

müdahale

MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE

MÜDAHALE
MÜDAHALE

müdahale

GENEL İLGİSİZLİK

İÇ UNSURLARIN
KISA İLGİSİ
Normal hayata dönüş

ICRC

IFRC

NATO

bagışçılar

hükümet

WFP

UNHCR

basın

OCHAyönetimler
Yerel

basın

UNICEF

basın

UNDP

mülteciler/
afet yaşamış
topluluklar

Ulusal ve yerel

STK

basın

basın

diğer UN
örgütleri
basın

Kızılay
Uluslar arası
NGOs

Hükümetler arası
organizasyonlar

military
Askeri
unsurlar

Bunu koordine edebilir misiniz?

Dünyanın her yerinde insanlar afetlere karşı hazırlıklı olma
konusundaki bilgilerinin çoğunu afetten hemen sonraki 6 ay
ile 2 yıl sonra öğrenmektedir.
Japon grup İstanbul’da bir Türk yatakhanesinde
kalıyorlardır. Depremden sonra Japonlar ve Türkler
merdivenlerde karşılaştı. Türkler aşağıya, Japonlar
yukarıya koşuyordu.
M.Petal. Afetlere karşı hazırlık için uygulanan yerel toplum organizasyonu becerileri syf
31-32

• Afetin doğası gereği yaşanan karmaşaya karşı
planlı ve örgütlü bir hazırlık adına atılmış bir
adım
• Mesleki örgütlenme alanında eksiklerin
giderilmesi adına atılan bir adım
• Acil durumlara özgü mekanizmaların
tanımlanması adına bir örnek

• Ülke genelinde etkili/sürdürülebilir programlar ortaya koymak
mümkün mü?
• Çalışacak gönüllülerin temini konusunda yaşanan sıkıntıların
giderilmesi mümkün mü?
• Ortak anlayışa sahip bir platform olabilecek mi?
• Maddi kaynakların temini nasıl sağlanacak?
• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’nın yeni yapılanması
içerisinde sivil toplum kendine yer edinebilecek mi?

[email protected]
[email protected]


Slide 40

“AFETLERDE PSİKOSOSYAL DESTEK
HİZMET İLKELERİ: TSUNAMİ VE
PAKİSTAN DENEYİMİNDEN
GÜNÜMÜZE”
Nisan 2010
Eylen ŞAVUR

İçerik
• Psikososyal Destek
• Hizmet İlkeleri
• Tsunami ve Pakistan Depremi
• Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği

PSİKOSOSYAL
DESTEK
HİZMETLERİNİN
YÜRÜTÜLDÜĞÜ
BAZI AFETLER

1999 Marmara Depremleri
2002 Afyon Depremi
2003 Irak/Silopi İnsani Yardım Operasyonu
2003 İstanbul Bombalama Eylemi
2003 Bingöl Depremi
2004 Tsunami-Endonezya/ Sri Lanka
2005 Pakistan Depremi
2006 Batman Sel
2006 Elazığ Deprem
2007 İzmir Trafik Kazası
2007 Ankara/Anafartalar Bombalama Eylemi
2008 İstanbul/Güngören Terör Olayı
2009 Mardin Şiddet Olayı
2009 Marmara Seli
2010 Elazığ Depremi

Psikososyal;
Kelime anlamıyla birbirini sürekli
etkileyen psikolojik ve sosyal etkilerin
hareketli ilişkisi, anlamına gelir.
(Inter-Agency Guiding Principles, 2005)

Afetlerde psikososyal destek hizmetleri;
Afet sonrası ortaya çıkabilecek psikolojik uyumsuzlukların/
bozuklukların önlenmesi, aile ve toplum düzeyinde ilişkilerin
kurulması ve geliştirilmesi, etkilenenlerin ‘normal’ ya da yeni
yaşamlarına geri dönmesi sürecinde birey, aile ve toplumun
kendi kapasitelerini fark etmeleri ve güçlenmeleri, ayrıca
ileride ortaya çıkabilecek afetlerle başa çıkmaları amacıyla afet
döngüsünün her aşamasında düzenlenen çok disiplinli
hizmetler bütünüdür.
(Reyes, 2006a; Reyes ve Elhai, 2004; Seynaeve, 2001; Türk Kızılayı, 2008).

Afetlere maruz kalmak sadece etkilenenler için değil
aynı zamanda toplum içinde oldukça ağır yükler getirir.
(ISTSS, 2003).

Bu çerçevede programlanan afetlerde psikososyal
hizmetlerin iki temel bakış açısı vardır;
Birincisi afetten etkilenen toplumu yeniden inşa
etmek ve toplum kaynaklarını tekrar işler hale
getirmek,
İkincisi etkilenen bireylere müdahale etmek ve
psikolojik bozuklukların ortaya çıkışını önlemektir
(IASC, 2007).

PSİKOSOSYAL DESTEK
Psikolojik ya da psikiyatrik tedavi değildir.
Ruhsal bozukluklar ya da ciddi fiziksel
rahatsızlıklar konusunda bir danışmanlık ya da
terapi değildir.

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
1.İhtiyaç ve Kaynak Değerlendirmesi:

-

Mağdurların etkilenme dereceleri ve şekilleri,
İçinde bulundukları sorunlar ve ihtiyaçlar,
Toplumda var olan kaynak kişi/ kurumlar, bunların
çalışma şekilleri,
Var olan hizmetler ve sunuluş şekilleri
Uygulanacak
müdahale
etkinliklerinin
ana
hatlarıyla oluşturulması

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
2.Psikolojik İlk Yardım

-

İhtiyaç ve kaynak değerlendirilmesi ile eş zamanlı
ya da hemen ardından başlar.
Psikolojik ilk yardım, kişilerin duygularını ve
yaşadıklarını ifade etmelerine olanak sunarak
rahatlamalarını sağlamayı ve acil durumlara
yönelik psikolojik bilgilerin etkilenen kişilere
iletilmesi aracılığıyla kişilerin yaşadıklarını ve
hissettiklerini anlamlandırmalarına yardımcı olmayı
hedefler (IFRC, 2009).

3. Toplumu Harekete Geçirme:
Toplumu harekete geçirmede temel felsefe bireyin kendi
kendine yardım edebilme becerisini artırmaktır.
4. Sevk Etme ve Yönlendirme:
Ruh sağlığı çalışanlarının, sahada yaptıkları danışmanlık
ve tespit görüşmelerinde beklenti düzeyini artırmadan,
kısa, duygusal olarak destekleyici, yararlı ve dinamik
bir ilişki kurmaları gerektiği unutulmamalıdır. Bu
doğrultuda zaman zaman alışık olunan klinik
görüşmeler ve çalışma tarzlarından farklı olarak
görünebilirliği yüksek sosyal hizmet kapsamında
çalışmalar yapılması gerekmektedir (Önder E., 2008).

5. Sürdürülebilir- Uzun Dönem
Çalışmaların/Projelerin Planlaması
6. Bilgi Merkezi Oluşturma
Bilginin ihtiyaç duyan herkesle paylaşıldığı, ihtiyaçların ve
kaynakların buluştuğu, kolay ulaşılabilir ve
kullanılabilir bir hizmet sunulması hedeflenmektedir.

7. Çalışana Destek:
-

Yardım çalışanlarına yapılan müdahaledir.
Yardım çalışmaları sırasında kullanılacak bilgilerin
iletilmesi,
Yardım çalışanları için paylaşım ve destek
toplantıları düzenlenmesi,
Çalışanları
etkileyen
olumsuz
faktörlerin
belirlenmesi ve bu faktörlerin etkilerinin azaltılması
yardım çalışanlarının çalışmalarını yürütürken acil
durumdan etkilenen kişilerle kurdukları iletişimden,
kime, hangi yardımı, ne şekilde yapacağı noktasına
kadar gelen süreçte uygun şekilde bilgilendirilmesi
ve desteklenmesi

8. Eğitim:
- Travma ile ilgili eğitimlerde daha çok eyleme
yönelik,
- Etkilenenlerin kaçınma davranışlarını azaltması
konusunda cesaret verici,
- Travmatik anılarıyla uzlaşmasını sağlayıcı,
- Duruma uygun olarak olması beklenen psikolojik
tepkilerin neler olduğunun aktarılması
- Toplumun
afetlere
yönelik
genel
olarak
güçlendirilmesi amaçları ön plana çıkarılmaktadır
(ISTSS, 2003; Seynaeve, 2001; Turpin et al. 2005).

AFET

Alarm
Psiko Sosyal Hizmet
Müdahalesi
İhtiyaç Tespiti

Psikolojik İlk
Yardım

Koordinasyon ve İşbirliği

AKUT
DÖNEM

Orta ve Uzun Dönem Psiko Sosyal
Hizmet Müdahale Planının
Oluşturulması

Bilgi Merkezi Kurma Çalışana
Destek

Sevk ve Yönlendirme

Müdahale Sürecinin Sonlanması
İZLEME VE DEĞERLENDİRME

ORTA
/UZUN
DÖNEM

Tsunami ve Pakistan Depremlerinin
Psikososyal Destek Faaliyetleri İçin
Önemi Nedir?

Türk Kızılayı’na Genel Bakış

Türk Kızılayı
“Uluslararası Kızılay Kızılhaç
Dernekleri Federasyonu”na
üye 186 Ulusal Dernekten
biridir.

ICRC

“ULUSAL DERNEKLER”
ULUSLAR ARASI İNSACIL
HUKUKTAN ALMIŞ
OLDUĞU GÜÇLE
İNSANLIĞIN HİZMETİNDE
OLAN DEVLETTEN
BAĞIMSIZ ÇALIŞAN İNSANİ
YARDIM KURULUŞLARIDIR.

‘Türk Kızılayı’ 11 Haziran 1868 “ Osmanlı
Yaralı ve Hasta Askerlere
Yardım Cemiyeti " olarak kurulmuş, 1947’de bugünki adını
alarak çalışmalarına devam etmektedir.

2000 yılından bu yana uluslararası platformda toplam 80 ülkeye
insani yardım ulaştırmıştır.

Afetlere Genel Bakış Açısı
PAKİSTAN
-

8 Ekim 2005’de merkez üssü Pakistan idaresi altındaki
Keşmir bölgesi
Bölgede 18 yaşına kadar nüfus kayıtları tutulmadığı
için kayıplarla ilgili rakamların resmi rakamlardan çok
daha yüksek olduğu tahmin edilmektedir. Resmi
kayıtlara göre ölü ve yaralı sayısı
Ölü Sayısı : 73.331
Yaralı Sayısı : 69.392
Evsiz Sayısı : 2.800.000

Afetlere Genel Bakış Açısı
ENDONEZYA
-

26 Aralık 2004

-

11 Ülke

-

280.000 Can Kaybı

-

2.200.000 Evsiz insan

Endonezya İnsani Yardım Operasyonu

TSUNAMİ OPERASYONU
Türkiye’nin en büyük insani
yardım operasyonlarından
biridir ve kapasite geliştirme
projeleri arasında yer
almaktadır…

AKUT DÖNEM :
Acil barınak, gıda, sağlık,
psiko-sosyal destek ve
su sanitasyon hizmetleri
REHABİLİTASYON
DÖNEMİ :
• 1052 kalıcı konut,
•4 okul binası,
•Toplum Merkezi,
•3 caminin onarımı,
• ve Sağlık Merkezi inşası

1. Endonezya 8 uzman psikososyal personeli ve 10 yerel psikolog olmak
üzere toplam 18 uzman personel tarafından gerçekleştirilmiş ve
Psikososyal Destek Programı, 26.12.2004 tarihinde Endonezya/Aceh
bölgesinde meydana gelen deprem ve tsunami sonrasında başlatılmıştır.
2. Afetin hemen ardından gelen dönemde 18 kampta toplamda 13.793
kişiye ulaşılmıştır.
3. Türk Kızılayı`nın çalışmalarına 300 gönüllü aktif olarak katılmıştır.

Kamplarda; toplumun, afet nedeniyle ortaya çıkan davranışsal ve psikolojik
sorunlarla baş edebilmesine destek olmak üzere bireysel danışmanlık ve
yönlendirme, grup görüşmeleri, psikolojik ilk yardım, eğitimler,
sosyal aktivite ve projeler şeklinde psikososyal müdahaleler yürütülmüştür.

4. Program, 26.12.2006 tarihinde resmi açılışı yapılan Sultan 2. Selim
Aceh Toplum Merkezi bünyesinde ve Endonezya NAD Kızılhaçı
yapısı altında halen sürdürülmektedir.
5. Açılışından bu yana toplum merkezinde yapılan etkinliklere katılan
kişi sayısı 14.968’dir.
6. 2009 yılında Sultan 2. Selim Toplum Merkezinde gelir getirici
aktiviteler kapsamında toplamda 83 sivil toplum kuruluşu, kamu
kurum/kuruluşu ve üniversite ile çalışılmıştır.

TÜRK KIZILAYI’NIN EN BÜYÜK
İNSANİ YARDIM OPERASYONU
ACİL DÖNEMDE;
55.000 ton yardım malzemesi
60.000 ilaç,
14.500 barınma ünitesi,
2.500.000 yararlanıcı…

PAKİSTAN KIZILAYI
KAPASİTE GELİŞTİRME PROJESİ

PAKİSTAN PSİKOSOSYAL FAALİYETLER
2005- 2009
Bireysel ve Grup Çalışmalarında Ulaşılan

Kişi Sayısı
20.960

TSUNAMİ VE PAKİSTAN DEPREMİNİN ÖNEMİ
-

Türk Kızılayı’nın operasyonel deneyimini
arttırmıştır.
Kapasite arttırma projelerine yönelim
artmıştır.
Türkiye yardım alan ülke konumundan yardım
eden ülke konumuna geçmiştir.
Bölgesinde güçlü bir Kızılay oluşmuştur.
Psikososyal destek faaliyetlerinin yapılanma
esasları tanımlanmıştır.

AFET YÖNETİMİNDE BİR İŞBİRLİĞİ MODELİ
‘Afetlerde Psiksosyal Hizmetler Birliği’

Oluşumun Tarihçesi ve Üyeleri
SOSYAL HİZMETLER ve ÇOCUK ESİRGEME KURUMU
HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ

TÜRK PSİKOLOGLAR DERNEĞİ
SOSYAL HİZMET UZMANLARI DERNEĞİ

Afetlerde
Psikososyal
Hizmetler
Birliği

TÜRKİYE PSİKİYATRİ DERNEĞİ
ÇOCUK ve GENÇLİK RUH SAĞLIĞI DERNEĞİ

TÜRK PSİKOLOJİK DANIŞMA ve REHBERLİK DERNEĞİ

Psikososyal Hizmetler konusunda afetlerde ve
olağan dönemde psikososyal hizmetlerin
geliştirilmesi yönünde karşılıklı hak ve sorumlulukları
belirlemek üzere hazırlanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”
Türkiye Kızılay Derneği, Türk Psikologlar Derneği,
Türkiye Psikiyatri Derneği, Türk Tabipler Birliği,
İstanbul ODTÜ Mezunları Derneği ile Ankara ODTÜ
Mezunları Derneği temsilcilerinin katılımıyla
imzalanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
• 11 Haziran 2005’te imzalanan bu protokol ile “işbirliğinin amacı,
hizmet alanları ve kuruluşların yetki ve sorumlulukları”
belirlenmiştir.

• Bu protokolün son maddesi
“Uzmanlık alanlarıyla ilgili olarak Kızılay ile ortak proje üretecek
olan taraf Sivil Toplum Kuruluşlarıyla projeye ilişkin Alt Teknik
Protokoller imzalayabileceklerdir.” bilgisi bulunmaktadır.

11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”nün ek
protokolü olan
“Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği Protokolü” tüm
derneklerin ortak kararı ile 16.08.2006 tarihinde
taraflarca imzalanmıştır.
Genel Sekretaryası Derneğimiz tarafından
yürütülmektedir.

APHB’nin önemi

MÜDAHALE SİSTEMİ

müdahale

MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE

MÜDAHALE
MÜDAHALE

müdahale

GENEL İLGİSİZLİK

İÇ UNSURLARIN
KISA İLGİSİ
Normal hayata dönüş

ICRC

IFRC

NATO

bagışçılar

hükümet

WFP

UNHCR

basın

OCHAyönetimler
Yerel

basın

UNICEF

basın

UNDP

mülteciler/
afet yaşamış
topluluklar

Ulusal ve yerel

STK

basın

basın

diğer UN
örgütleri
basın

Kızılay
Uluslar arası
NGOs

Hükümetler arası
organizasyonlar

military
Askeri
unsurlar

Bunu koordine edebilir misiniz?

Dünyanın her yerinde insanlar afetlere karşı hazırlıklı olma
konusundaki bilgilerinin çoğunu afetten hemen sonraki 6 ay
ile 2 yıl sonra öğrenmektedir.
Japon grup İstanbul’da bir Türk yatakhanesinde
kalıyorlardır. Depremden sonra Japonlar ve Türkler
merdivenlerde karşılaştı. Türkler aşağıya, Japonlar
yukarıya koşuyordu.
M.Petal. Afetlere karşı hazırlık için uygulanan yerel toplum organizasyonu becerileri syf
31-32

• Afetin doğası gereği yaşanan karmaşaya karşı
planlı ve örgütlü bir hazırlık adına atılmış bir
adım
• Mesleki örgütlenme alanında eksiklerin
giderilmesi adına atılan bir adım
• Acil durumlara özgü mekanizmaların
tanımlanması adına bir örnek

• Ülke genelinde etkili/sürdürülebilir programlar ortaya koymak
mümkün mü?
• Çalışacak gönüllülerin temini konusunda yaşanan sıkıntıların
giderilmesi mümkün mü?
• Ortak anlayışa sahip bir platform olabilecek mi?
• Maddi kaynakların temini nasıl sağlanacak?
• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’nın yeni yapılanması
içerisinde sivil toplum kendine yer edinebilecek mi?

[email protected]
[email protected]


Slide 41

“AFETLERDE PSİKOSOSYAL DESTEK
HİZMET İLKELERİ: TSUNAMİ VE
PAKİSTAN DENEYİMİNDEN
GÜNÜMÜZE”
Nisan 2010
Eylen ŞAVUR

İçerik
• Psikososyal Destek
• Hizmet İlkeleri
• Tsunami ve Pakistan Depremi
• Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği

PSİKOSOSYAL
DESTEK
HİZMETLERİNİN
YÜRÜTÜLDÜĞÜ
BAZI AFETLER

1999 Marmara Depremleri
2002 Afyon Depremi
2003 Irak/Silopi İnsani Yardım Operasyonu
2003 İstanbul Bombalama Eylemi
2003 Bingöl Depremi
2004 Tsunami-Endonezya/ Sri Lanka
2005 Pakistan Depremi
2006 Batman Sel
2006 Elazığ Deprem
2007 İzmir Trafik Kazası
2007 Ankara/Anafartalar Bombalama Eylemi
2008 İstanbul/Güngören Terör Olayı
2009 Mardin Şiddet Olayı
2009 Marmara Seli
2010 Elazığ Depremi

Psikososyal;
Kelime anlamıyla birbirini sürekli
etkileyen psikolojik ve sosyal etkilerin
hareketli ilişkisi, anlamına gelir.
(Inter-Agency Guiding Principles, 2005)

Afetlerde psikososyal destek hizmetleri;
Afet sonrası ortaya çıkabilecek psikolojik uyumsuzlukların/
bozuklukların önlenmesi, aile ve toplum düzeyinde ilişkilerin
kurulması ve geliştirilmesi, etkilenenlerin ‘normal’ ya da yeni
yaşamlarına geri dönmesi sürecinde birey, aile ve toplumun
kendi kapasitelerini fark etmeleri ve güçlenmeleri, ayrıca
ileride ortaya çıkabilecek afetlerle başa çıkmaları amacıyla afet
döngüsünün her aşamasında düzenlenen çok disiplinli
hizmetler bütünüdür.
(Reyes, 2006a; Reyes ve Elhai, 2004; Seynaeve, 2001; Türk Kızılayı, 2008).

Afetlere maruz kalmak sadece etkilenenler için değil
aynı zamanda toplum içinde oldukça ağır yükler getirir.
(ISTSS, 2003).

Bu çerçevede programlanan afetlerde psikososyal
hizmetlerin iki temel bakış açısı vardır;
Birincisi afetten etkilenen toplumu yeniden inşa
etmek ve toplum kaynaklarını tekrar işler hale
getirmek,
İkincisi etkilenen bireylere müdahale etmek ve
psikolojik bozuklukların ortaya çıkışını önlemektir
(IASC, 2007).

PSİKOSOSYAL DESTEK
Psikolojik ya da psikiyatrik tedavi değildir.
Ruhsal bozukluklar ya da ciddi fiziksel
rahatsızlıklar konusunda bir danışmanlık ya da
terapi değildir.

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
1.İhtiyaç ve Kaynak Değerlendirmesi:

-

Mağdurların etkilenme dereceleri ve şekilleri,
İçinde bulundukları sorunlar ve ihtiyaçlar,
Toplumda var olan kaynak kişi/ kurumlar, bunların
çalışma şekilleri,
Var olan hizmetler ve sunuluş şekilleri
Uygulanacak
müdahale
etkinliklerinin
ana
hatlarıyla oluşturulması

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
2.Psikolojik İlk Yardım

-

İhtiyaç ve kaynak değerlendirilmesi ile eş zamanlı
ya da hemen ardından başlar.
Psikolojik ilk yardım, kişilerin duygularını ve
yaşadıklarını ifade etmelerine olanak sunarak
rahatlamalarını sağlamayı ve acil durumlara
yönelik psikolojik bilgilerin etkilenen kişilere
iletilmesi aracılığıyla kişilerin yaşadıklarını ve
hissettiklerini anlamlandırmalarına yardımcı olmayı
hedefler (IFRC, 2009).

3. Toplumu Harekete Geçirme:
Toplumu harekete geçirmede temel felsefe bireyin kendi
kendine yardım edebilme becerisini artırmaktır.
4. Sevk Etme ve Yönlendirme:
Ruh sağlığı çalışanlarının, sahada yaptıkları danışmanlık
ve tespit görüşmelerinde beklenti düzeyini artırmadan,
kısa, duygusal olarak destekleyici, yararlı ve dinamik
bir ilişki kurmaları gerektiği unutulmamalıdır. Bu
doğrultuda zaman zaman alışık olunan klinik
görüşmeler ve çalışma tarzlarından farklı olarak
görünebilirliği yüksek sosyal hizmet kapsamında
çalışmalar yapılması gerekmektedir (Önder E., 2008).

5. Sürdürülebilir- Uzun Dönem
Çalışmaların/Projelerin Planlaması
6. Bilgi Merkezi Oluşturma
Bilginin ihtiyaç duyan herkesle paylaşıldığı, ihtiyaçların ve
kaynakların buluştuğu, kolay ulaşılabilir ve
kullanılabilir bir hizmet sunulması hedeflenmektedir.

7. Çalışana Destek:
-

Yardım çalışanlarına yapılan müdahaledir.
Yardım çalışmaları sırasında kullanılacak bilgilerin
iletilmesi,
Yardım çalışanları için paylaşım ve destek
toplantıları düzenlenmesi,
Çalışanları
etkileyen
olumsuz
faktörlerin
belirlenmesi ve bu faktörlerin etkilerinin azaltılması
yardım çalışanlarının çalışmalarını yürütürken acil
durumdan etkilenen kişilerle kurdukları iletişimden,
kime, hangi yardımı, ne şekilde yapacağı noktasına
kadar gelen süreçte uygun şekilde bilgilendirilmesi
ve desteklenmesi

8. Eğitim:
- Travma ile ilgili eğitimlerde daha çok eyleme
yönelik,
- Etkilenenlerin kaçınma davranışlarını azaltması
konusunda cesaret verici,
- Travmatik anılarıyla uzlaşmasını sağlayıcı,
- Duruma uygun olarak olması beklenen psikolojik
tepkilerin neler olduğunun aktarılması
- Toplumun
afetlere
yönelik
genel
olarak
güçlendirilmesi amaçları ön plana çıkarılmaktadır
(ISTSS, 2003; Seynaeve, 2001; Turpin et al. 2005).

AFET

Alarm
Psiko Sosyal Hizmet
Müdahalesi
İhtiyaç Tespiti

Psikolojik İlk
Yardım

Koordinasyon ve İşbirliği

AKUT
DÖNEM

Orta ve Uzun Dönem Psiko Sosyal
Hizmet Müdahale Planının
Oluşturulması

Bilgi Merkezi Kurma Çalışana
Destek

Sevk ve Yönlendirme

Müdahale Sürecinin Sonlanması
İZLEME VE DEĞERLENDİRME

ORTA
/UZUN
DÖNEM

Tsunami ve Pakistan Depremlerinin
Psikososyal Destek Faaliyetleri İçin
Önemi Nedir?

Türk Kızılayı’na Genel Bakış

Türk Kızılayı
“Uluslararası Kızılay Kızılhaç
Dernekleri Federasyonu”na
üye 186 Ulusal Dernekten
biridir.

ICRC

“ULUSAL DERNEKLER”
ULUSLAR ARASI İNSACIL
HUKUKTAN ALMIŞ
OLDUĞU GÜÇLE
İNSANLIĞIN HİZMETİNDE
OLAN DEVLETTEN
BAĞIMSIZ ÇALIŞAN İNSANİ
YARDIM KURULUŞLARIDIR.

‘Türk Kızılayı’ 11 Haziran 1868 “ Osmanlı
Yaralı ve Hasta Askerlere
Yardım Cemiyeti " olarak kurulmuş, 1947’de bugünki adını
alarak çalışmalarına devam etmektedir.

2000 yılından bu yana uluslararası platformda toplam 80 ülkeye
insani yardım ulaştırmıştır.

Afetlere Genel Bakış Açısı
PAKİSTAN
-

8 Ekim 2005’de merkez üssü Pakistan idaresi altındaki
Keşmir bölgesi
Bölgede 18 yaşına kadar nüfus kayıtları tutulmadığı
için kayıplarla ilgili rakamların resmi rakamlardan çok
daha yüksek olduğu tahmin edilmektedir. Resmi
kayıtlara göre ölü ve yaralı sayısı
Ölü Sayısı : 73.331
Yaralı Sayısı : 69.392
Evsiz Sayısı : 2.800.000

Afetlere Genel Bakış Açısı
ENDONEZYA
-

26 Aralık 2004

-

11 Ülke

-

280.000 Can Kaybı

-

2.200.000 Evsiz insan

Endonezya İnsani Yardım Operasyonu

TSUNAMİ OPERASYONU
Türkiye’nin en büyük insani
yardım operasyonlarından
biridir ve kapasite geliştirme
projeleri arasında yer
almaktadır…

AKUT DÖNEM :
Acil barınak, gıda, sağlık,
psiko-sosyal destek ve
su sanitasyon hizmetleri
REHABİLİTASYON
DÖNEMİ :
• 1052 kalıcı konut,
•4 okul binası,
•Toplum Merkezi,
•3 caminin onarımı,
• ve Sağlık Merkezi inşası

1. Endonezya 8 uzman psikososyal personeli ve 10 yerel psikolog olmak
üzere toplam 18 uzman personel tarafından gerçekleştirilmiş ve
Psikososyal Destek Programı, 26.12.2004 tarihinde Endonezya/Aceh
bölgesinde meydana gelen deprem ve tsunami sonrasında başlatılmıştır.
2. Afetin hemen ardından gelen dönemde 18 kampta toplamda 13.793
kişiye ulaşılmıştır.
3. Türk Kızılayı`nın çalışmalarına 300 gönüllü aktif olarak katılmıştır.

Kamplarda; toplumun, afet nedeniyle ortaya çıkan davranışsal ve psikolojik
sorunlarla baş edebilmesine destek olmak üzere bireysel danışmanlık ve
yönlendirme, grup görüşmeleri, psikolojik ilk yardım, eğitimler,
sosyal aktivite ve projeler şeklinde psikososyal müdahaleler yürütülmüştür.

4. Program, 26.12.2006 tarihinde resmi açılışı yapılan Sultan 2. Selim
Aceh Toplum Merkezi bünyesinde ve Endonezya NAD Kızılhaçı
yapısı altında halen sürdürülmektedir.
5. Açılışından bu yana toplum merkezinde yapılan etkinliklere katılan
kişi sayısı 14.968’dir.
6. 2009 yılında Sultan 2. Selim Toplum Merkezinde gelir getirici
aktiviteler kapsamında toplamda 83 sivil toplum kuruluşu, kamu
kurum/kuruluşu ve üniversite ile çalışılmıştır.

TÜRK KIZILAYI’NIN EN BÜYÜK
İNSANİ YARDIM OPERASYONU
ACİL DÖNEMDE;
55.000 ton yardım malzemesi
60.000 ilaç,
14.500 barınma ünitesi,
2.500.000 yararlanıcı…

PAKİSTAN KIZILAYI
KAPASİTE GELİŞTİRME PROJESİ

PAKİSTAN PSİKOSOSYAL FAALİYETLER
2005- 2009
Bireysel ve Grup Çalışmalarında Ulaşılan

Kişi Sayısı
20.960

TSUNAMİ VE PAKİSTAN DEPREMİNİN ÖNEMİ
-

Türk Kızılayı’nın operasyonel deneyimini
arttırmıştır.
Kapasite arttırma projelerine yönelim
artmıştır.
Türkiye yardım alan ülke konumundan yardım
eden ülke konumuna geçmiştir.
Bölgesinde güçlü bir Kızılay oluşmuştur.
Psikososyal destek faaliyetlerinin yapılanma
esasları tanımlanmıştır.

AFET YÖNETİMİNDE BİR İŞBİRLİĞİ MODELİ
‘Afetlerde Psiksosyal Hizmetler Birliği’

Oluşumun Tarihçesi ve Üyeleri
SOSYAL HİZMETLER ve ÇOCUK ESİRGEME KURUMU
HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ

TÜRK PSİKOLOGLAR DERNEĞİ
SOSYAL HİZMET UZMANLARI DERNEĞİ

Afetlerde
Psikososyal
Hizmetler
Birliği

TÜRKİYE PSİKİYATRİ DERNEĞİ
ÇOCUK ve GENÇLİK RUH SAĞLIĞI DERNEĞİ

TÜRK PSİKOLOJİK DANIŞMA ve REHBERLİK DERNEĞİ

Psikososyal Hizmetler konusunda afetlerde ve
olağan dönemde psikososyal hizmetlerin
geliştirilmesi yönünde karşılıklı hak ve sorumlulukları
belirlemek üzere hazırlanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”
Türkiye Kızılay Derneği, Türk Psikologlar Derneği,
Türkiye Psikiyatri Derneği, Türk Tabipler Birliği,
İstanbul ODTÜ Mezunları Derneği ile Ankara ODTÜ
Mezunları Derneği temsilcilerinin katılımıyla
imzalanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
• 11 Haziran 2005’te imzalanan bu protokol ile “işbirliğinin amacı,
hizmet alanları ve kuruluşların yetki ve sorumlulukları”
belirlenmiştir.

• Bu protokolün son maddesi
“Uzmanlık alanlarıyla ilgili olarak Kızılay ile ortak proje üretecek
olan taraf Sivil Toplum Kuruluşlarıyla projeye ilişkin Alt Teknik
Protokoller imzalayabileceklerdir.” bilgisi bulunmaktadır.

11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”nün ek
protokolü olan
“Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği Protokolü” tüm
derneklerin ortak kararı ile 16.08.2006 tarihinde
taraflarca imzalanmıştır.
Genel Sekretaryası Derneğimiz tarafından
yürütülmektedir.

APHB’nin önemi

MÜDAHALE SİSTEMİ

müdahale

MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE

MÜDAHALE
MÜDAHALE

müdahale

GENEL İLGİSİZLİK

İÇ UNSURLARIN
KISA İLGİSİ
Normal hayata dönüş

ICRC

IFRC

NATO

bagışçılar

hükümet

WFP

UNHCR

basın

OCHAyönetimler
Yerel

basın

UNICEF

basın

UNDP

mülteciler/
afet yaşamış
topluluklar

Ulusal ve yerel

STK

basın

basın

diğer UN
örgütleri
basın

Kızılay
Uluslar arası
NGOs

Hükümetler arası
organizasyonlar

military
Askeri
unsurlar

Bunu koordine edebilir misiniz?

Dünyanın her yerinde insanlar afetlere karşı hazırlıklı olma
konusundaki bilgilerinin çoğunu afetten hemen sonraki 6 ay
ile 2 yıl sonra öğrenmektedir.
Japon grup İstanbul’da bir Türk yatakhanesinde
kalıyorlardır. Depremden sonra Japonlar ve Türkler
merdivenlerde karşılaştı. Türkler aşağıya, Japonlar
yukarıya koşuyordu.
M.Petal. Afetlere karşı hazırlık için uygulanan yerel toplum organizasyonu becerileri syf
31-32

• Afetin doğası gereği yaşanan karmaşaya karşı
planlı ve örgütlü bir hazırlık adına atılmış bir
adım
• Mesleki örgütlenme alanında eksiklerin
giderilmesi adına atılan bir adım
• Acil durumlara özgü mekanizmaların
tanımlanması adına bir örnek

• Ülke genelinde etkili/sürdürülebilir programlar ortaya koymak
mümkün mü?
• Çalışacak gönüllülerin temini konusunda yaşanan sıkıntıların
giderilmesi mümkün mü?
• Ortak anlayışa sahip bir platform olabilecek mi?
• Maddi kaynakların temini nasıl sağlanacak?
• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’nın yeni yapılanması
içerisinde sivil toplum kendine yer edinebilecek mi?

[email protected]
[email protected]


Slide 42

“AFETLERDE PSİKOSOSYAL DESTEK
HİZMET İLKELERİ: TSUNAMİ VE
PAKİSTAN DENEYİMİNDEN
GÜNÜMÜZE”
Nisan 2010
Eylen ŞAVUR

İçerik
• Psikososyal Destek
• Hizmet İlkeleri
• Tsunami ve Pakistan Depremi
• Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği

PSİKOSOSYAL
DESTEK
HİZMETLERİNİN
YÜRÜTÜLDÜĞÜ
BAZI AFETLER

1999 Marmara Depremleri
2002 Afyon Depremi
2003 Irak/Silopi İnsani Yardım Operasyonu
2003 İstanbul Bombalama Eylemi
2003 Bingöl Depremi
2004 Tsunami-Endonezya/ Sri Lanka
2005 Pakistan Depremi
2006 Batman Sel
2006 Elazığ Deprem
2007 İzmir Trafik Kazası
2007 Ankara/Anafartalar Bombalama Eylemi
2008 İstanbul/Güngören Terör Olayı
2009 Mardin Şiddet Olayı
2009 Marmara Seli
2010 Elazığ Depremi

Psikososyal;
Kelime anlamıyla birbirini sürekli
etkileyen psikolojik ve sosyal etkilerin
hareketli ilişkisi, anlamına gelir.
(Inter-Agency Guiding Principles, 2005)

Afetlerde psikososyal destek hizmetleri;
Afet sonrası ortaya çıkabilecek psikolojik uyumsuzlukların/
bozuklukların önlenmesi, aile ve toplum düzeyinde ilişkilerin
kurulması ve geliştirilmesi, etkilenenlerin ‘normal’ ya da yeni
yaşamlarına geri dönmesi sürecinde birey, aile ve toplumun
kendi kapasitelerini fark etmeleri ve güçlenmeleri, ayrıca
ileride ortaya çıkabilecek afetlerle başa çıkmaları amacıyla afet
döngüsünün her aşamasında düzenlenen çok disiplinli
hizmetler bütünüdür.
(Reyes, 2006a; Reyes ve Elhai, 2004; Seynaeve, 2001; Türk Kızılayı, 2008).

Afetlere maruz kalmak sadece etkilenenler için değil
aynı zamanda toplum içinde oldukça ağır yükler getirir.
(ISTSS, 2003).

Bu çerçevede programlanan afetlerde psikososyal
hizmetlerin iki temel bakış açısı vardır;
Birincisi afetten etkilenen toplumu yeniden inşa
etmek ve toplum kaynaklarını tekrar işler hale
getirmek,
İkincisi etkilenen bireylere müdahale etmek ve
psikolojik bozuklukların ortaya çıkışını önlemektir
(IASC, 2007).

PSİKOSOSYAL DESTEK
Psikolojik ya da psikiyatrik tedavi değildir.
Ruhsal bozukluklar ya da ciddi fiziksel
rahatsızlıklar konusunda bir danışmanlık ya da
terapi değildir.

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
1.İhtiyaç ve Kaynak Değerlendirmesi:

-

Mağdurların etkilenme dereceleri ve şekilleri,
İçinde bulundukları sorunlar ve ihtiyaçlar,
Toplumda var olan kaynak kişi/ kurumlar, bunların
çalışma şekilleri,
Var olan hizmetler ve sunuluş şekilleri
Uygulanacak
müdahale
etkinliklerinin
ana
hatlarıyla oluşturulması

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
2.Psikolojik İlk Yardım

-

İhtiyaç ve kaynak değerlendirilmesi ile eş zamanlı
ya da hemen ardından başlar.
Psikolojik ilk yardım, kişilerin duygularını ve
yaşadıklarını ifade etmelerine olanak sunarak
rahatlamalarını sağlamayı ve acil durumlara
yönelik psikolojik bilgilerin etkilenen kişilere
iletilmesi aracılığıyla kişilerin yaşadıklarını ve
hissettiklerini anlamlandırmalarına yardımcı olmayı
hedefler (IFRC, 2009).

3. Toplumu Harekete Geçirme:
Toplumu harekete geçirmede temel felsefe bireyin kendi
kendine yardım edebilme becerisini artırmaktır.
4. Sevk Etme ve Yönlendirme:
Ruh sağlığı çalışanlarının, sahada yaptıkları danışmanlık
ve tespit görüşmelerinde beklenti düzeyini artırmadan,
kısa, duygusal olarak destekleyici, yararlı ve dinamik
bir ilişki kurmaları gerektiği unutulmamalıdır. Bu
doğrultuda zaman zaman alışık olunan klinik
görüşmeler ve çalışma tarzlarından farklı olarak
görünebilirliği yüksek sosyal hizmet kapsamında
çalışmalar yapılması gerekmektedir (Önder E., 2008).

5. Sürdürülebilir- Uzun Dönem
Çalışmaların/Projelerin Planlaması
6. Bilgi Merkezi Oluşturma
Bilginin ihtiyaç duyan herkesle paylaşıldığı, ihtiyaçların ve
kaynakların buluştuğu, kolay ulaşılabilir ve
kullanılabilir bir hizmet sunulması hedeflenmektedir.

7. Çalışana Destek:
-

Yardım çalışanlarına yapılan müdahaledir.
Yardım çalışmaları sırasında kullanılacak bilgilerin
iletilmesi,
Yardım çalışanları için paylaşım ve destek
toplantıları düzenlenmesi,
Çalışanları
etkileyen
olumsuz
faktörlerin
belirlenmesi ve bu faktörlerin etkilerinin azaltılması
yardım çalışanlarının çalışmalarını yürütürken acil
durumdan etkilenen kişilerle kurdukları iletişimden,
kime, hangi yardımı, ne şekilde yapacağı noktasına
kadar gelen süreçte uygun şekilde bilgilendirilmesi
ve desteklenmesi

8. Eğitim:
- Travma ile ilgili eğitimlerde daha çok eyleme
yönelik,
- Etkilenenlerin kaçınma davranışlarını azaltması
konusunda cesaret verici,
- Travmatik anılarıyla uzlaşmasını sağlayıcı,
- Duruma uygun olarak olması beklenen psikolojik
tepkilerin neler olduğunun aktarılması
- Toplumun
afetlere
yönelik
genel
olarak
güçlendirilmesi amaçları ön plana çıkarılmaktadır
(ISTSS, 2003; Seynaeve, 2001; Turpin et al. 2005).

AFET

Alarm
Psiko Sosyal Hizmet
Müdahalesi
İhtiyaç Tespiti

Psikolojik İlk
Yardım

Koordinasyon ve İşbirliği

AKUT
DÖNEM

Orta ve Uzun Dönem Psiko Sosyal
Hizmet Müdahale Planının
Oluşturulması

Bilgi Merkezi Kurma Çalışana
Destek

Sevk ve Yönlendirme

Müdahale Sürecinin Sonlanması
İZLEME VE DEĞERLENDİRME

ORTA
/UZUN
DÖNEM

Tsunami ve Pakistan Depremlerinin
Psikososyal Destek Faaliyetleri İçin
Önemi Nedir?

Türk Kızılayı’na Genel Bakış

Türk Kızılayı
“Uluslararası Kızılay Kızılhaç
Dernekleri Federasyonu”na
üye 186 Ulusal Dernekten
biridir.

ICRC

“ULUSAL DERNEKLER”
ULUSLAR ARASI İNSACIL
HUKUKTAN ALMIŞ
OLDUĞU GÜÇLE
İNSANLIĞIN HİZMETİNDE
OLAN DEVLETTEN
BAĞIMSIZ ÇALIŞAN İNSANİ
YARDIM KURULUŞLARIDIR.

‘Türk Kızılayı’ 11 Haziran 1868 “ Osmanlı
Yaralı ve Hasta Askerlere
Yardım Cemiyeti " olarak kurulmuş, 1947’de bugünki adını
alarak çalışmalarına devam etmektedir.

2000 yılından bu yana uluslararası platformda toplam 80 ülkeye
insani yardım ulaştırmıştır.

Afetlere Genel Bakış Açısı
PAKİSTAN
-

8 Ekim 2005’de merkez üssü Pakistan idaresi altındaki
Keşmir bölgesi
Bölgede 18 yaşına kadar nüfus kayıtları tutulmadığı
için kayıplarla ilgili rakamların resmi rakamlardan çok
daha yüksek olduğu tahmin edilmektedir. Resmi
kayıtlara göre ölü ve yaralı sayısı
Ölü Sayısı : 73.331
Yaralı Sayısı : 69.392
Evsiz Sayısı : 2.800.000

Afetlere Genel Bakış Açısı
ENDONEZYA
-

26 Aralık 2004

-

11 Ülke

-

280.000 Can Kaybı

-

2.200.000 Evsiz insan

Endonezya İnsani Yardım Operasyonu

TSUNAMİ OPERASYONU
Türkiye’nin en büyük insani
yardım operasyonlarından
biridir ve kapasite geliştirme
projeleri arasında yer
almaktadır…

AKUT DÖNEM :
Acil barınak, gıda, sağlık,
psiko-sosyal destek ve
su sanitasyon hizmetleri
REHABİLİTASYON
DÖNEMİ :
• 1052 kalıcı konut,
•4 okul binası,
•Toplum Merkezi,
•3 caminin onarımı,
• ve Sağlık Merkezi inşası

1. Endonezya 8 uzman psikososyal personeli ve 10 yerel psikolog olmak
üzere toplam 18 uzman personel tarafından gerçekleştirilmiş ve
Psikososyal Destek Programı, 26.12.2004 tarihinde Endonezya/Aceh
bölgesinde meydana gelen deprem ve tsunami sonrasında başlatılmıştır.
2. Afetin hemen ardından gelen dönemde 18 kampta toplamda 13.793
kişiye ulaşılmıştır.
3. Türk Kızılayı`nın çalışmalarına 300 gönüllü aktif olarak katılmıştır.

Kamplarda; toplumun, afet nedeniyle ortaya çıkan davranışsal ve psikolojik
sorunlarla baş edebilmesine destek olmak üzere bireysel danışmanlık ve
yönlendirme, grup görüşmeleri, psikolojik ilk yardım, eğitimler,
sosyal aktivite ve projeler şeklinde psikososyal müdahaleler yürütülmüştür.

4. Program, 26.12.2006 tarihinde resmi açılışı yapılan Sultan 2. Selim
Aceh Toplum Merkezi bünyesinde ve Endonezya NAD Kızılhaçı
yapısı altında halen sürdürülmektedir.
5. Açılışından bu yana toplum merkezinde yapılan etkinliklere katılan
kişi sayısı 14.968’dir.
6. 2009 yılında Sultan 2. Selim Toplum Merkezinde gelir getirici
aktiviteler kapsamında toplamda 83 sivil toplum kuruluşu, kamu
kurum/kuruluşu ve üniversite ile çalışılmıştır.

TÜRK KIZILAYI’NIN EN BÜYÜK
İNSANİ YARDIM OPERASYONU
ACİL DÖNEMDE;
55.000 ton yardım malzemesi
60.000 ilaç,
14.500 barınma ünitesi,
2.500.000 yararlanıcı…

PAKİSTAN KIZILAYI
KAPASİTE GELİŞTİRME PROJESİ

PAKİSTAN PSİKOSOSYAL FAALİYETLER
2005- 2009
Bireysel ve Grup Çalışmalarında Ulaşılan

Kişi Sayısı
20.960

TSUNAMİ VE PAKİSTAN DEPREMİNİN ÖNEMİ
-

Türk Kızılayı’nın operasyonel deneyimini
arttırmıştır.
Kapasite arttırma projelerine yönelim
artmıştır.
Türkiye yardım alan ülke konumundan yardım
eden ülke konumuna geçmiştir.
Bölgesinde güçlü bir Kızılay oluşmuştur.
Psikososyal destek faaliyetlerinin yapılanma
esasları tanımlanmıştır.

AFET YÖNETİMİNDE BİR İŞBİRLİĞİ MODELİ
‘Afetlerde Psiksosyal Hizmetler Birliği’

Oluşumun Tarihçesi ve Üyeleri
SOSYAL HİZMETLER ve ÇOCUK ESİRGEME KURUMU
HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ

TÜRK PSİKOLOGLAR DERNEĞİ
SOSYAL HİZMET UZMANLARI DERNEĞİ

Afetlerde
Psikososyal
Hizmetler
Birliği

TÜRKİYE PSİKİYATRİ DERNEĞİ
ÇOCUK ve GENÇLİK RUH SAĞLIĞI DERNEĞİ

TÜRK PSİKOLOJİK DANIŞMA ve REHBERLİK DERNEĞİ

Psikososyal Hizmetler konusunda afetlerde ve
olağan dönemde psikososyal hizmetlerin
geliştirilmesi yönünde karşılıklı hak ve sorumlulukları
belirlemek üzere hazırlanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”
Türkiye Kızılay Derneği, Türk Psikologlar Derneği,
Türkiye Psikiyatri Derneği, Türk Tabipler Birliği,
İstanbul ODTÜ Mezunları Derneği ile Ankara ODTÜ
Mezunları Derneği temsilcilerinin katılımıyla
imzalanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
• 11 Haziran 2005’te imzalanan bu protokol ile “işbirliğinin amacı,
hizmet alanları ve kuruluşların yetki ve sorumlulukları”
belirlenmiştir.

• Bu protokolün son maddesi
“Uzmanlık alanlarıyla ilgili olarak Kızılay ile ortak proje üretecek
olan taraf Sivil Toplum Kuruluşlarıyla projeye ilişkin Alt Teknik
Protokoller imzalayabileceklerdir.” bilgisi bulunmaktadır.

11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”nün ek
protokolü olan
“Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği Protokolü” tüm
derneklerin ortak kararı ile 16.08.2006 tarihinde
taraflarca imzalanmıştır.
Genel Sekretaryası Derneğimiz tarafından
yürütülmektedir.

APHB’nin önemi

MÜDAHALE SİSTEMİ

müdahale

MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE

MÜDAHALE
MÜDAHALE

müdahale

GENEL İLGİSİZLİK

İÇ UNSURLARIN
KISA İLGİSİ
Normal hayata dönüş

ICRC

IFRC

NATO

bagışçılar

hükümet

WFP

UNHCR

basın

OCHAyönetimler
Yerel

basın

UNICEF

basın

UNDP

mülteciler/
afet yaşamış
topluluklar

Ulusal ve yerel

STK

basın

basın

diğer UN
örgütleri
basın

Kızılay
Uluslar arası
NGOs

Hükümetler arası
organizasyonlar

military
Askeri
unsurlar

Bunu koordine edebilir misiniz?

Dünyanın her yerinde insanlar afetlere karşı hazırlıklı olma
konusundaki bilgilerinin çoğunu afetten hemen sonraki 6 ay
ile 2 yıl sonra öğrenmektedir.
Japon grup İstanbul’da bir Türk yatakhanesinde
kalıyorlardır. Depremden sonra Japonlar ve Türkler
merdivenlerde karşılaştı. Türkler aşağıya, Japonlar
yukarıya koşuyordu.
M.Petal. Afetlere karşı hazırlık için uygulanan yerel toplum organizasyonu becerileri syf
31-32

• Afetin doğası gereği yaşanan karmaşaya karşı
planlı ve örgütlü bir hazırlık adına atılmış bir
adım
• Mesleki örgütlenme alanında eksiklerin
giderilmesi adına atılan bir adım
• Acil durumlara özgü mekanizmaların
tanımlanması adına bir örnek

• Ülke genelinde etkili/sürdürülebilir programlar ortaya koymak
mümkün mü?
• Çalışacak gönüllülerin temini konusunda yaşanan sıkıntıların
giderilmesi mümkün mü?
• Ortak anlayışa sahip bir platform olabilecek mi?
• Maddi kaynakların temini nasıl sağlanacak?
• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’nın yeni yapılanması
içerisinde sivil toplum kendine yer edinebilecek mi?

[email protected]
[email protected]


Slide 43

“AFETLERDE PSİKOSOSYAL DESTEK
HİZMET İLKELERİ: TSUNAMİ VE
PAKİSTAN DENEYİMİNDEN
GÜNÜMÜZE”
Nisan 2010
Eylen ŞAVUR

İçerik
• Psikososyal Destek
• Hizmet İlkeleri
• Tsunami ve Pakistan Depremi
• Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği

PSİKOSOSYAL
DESTEK
HİZMETLERİNİN
YÜRÜTÜLDÜĞÜ
BAZI AFETLER

1999 Marmara Depremleri
2002 Afyon Depremi
2003 Irak/Silopi İnsani Yardım Operasyonu
2003 İstanbul Bombalama Eylemi
2003 Bingöl Depremi
2004 Tsunami-Endonezya/ Sri Lanka
2005 Pakistan Depremi
2006 Batman Sel
2006 Elazığ Deprem
2007 İzmir Trafik Kazası
2007 Ankara/Anafartalar Bombalama Eylemi
2008 İstanbul/Güngören Terör Olayı
2009 Mardin Şiddet Olayı
2009 Marmara Seli
2010 Elazığ Depremi

Psikososyal;
Kelime anlamıyla birbirini sürekli
etkileyen psikolojik ve sosyal etkilerin
hareketli ilişkisi, anlamına gelir.
(Inter-Agency Guiding Principles, 2005)

Afetlerde psikososyal destek hizmetleri;
Afet sonrası ortaya çıkabilecek psikolojik uyumsuzlukların/
bozuklukların önlenmesi, aile ve toplum düzeyinde ilişkilerin
kurulması ve geliştirilmesi, etkilenenlerin ‘normal’ ya da yeni
yaşamlarına geri dönmesi sürecinde birey, aile ve toplumun
kendi kapasitelerini fark etmeleri ve güçlenmeleri, ayrıca
ileride ortaya çıkabilecek afetlerle başa çıkmaları amacıyla afet
döngüsünün her aşamasında düzenlenen çok disiplinli
hizmetler bütünüdür.
(Reyes, 2006a; Reyes ve Elhai, 2004; Seynaeve, 2001; Türk Kızılayı, 2008).

Afetlere maruz kalmak sadece etkilenenler için değil
aynı zamanda toplum içinde oldukça ağır yükler getirir.
(ISTSS, 2003).

Bu çerçevede programlanan afetlerde psikososyal
hizmetlerin iki temel bakış açısı vardır;
Birincisi afetten etkilenen toplumu yeniden inşa
etmek ve toplum kaynaklarını tekrar işler hale
getirmek,
İkincisi etkilenen bireylere müdahale etmek ve
psikolojik bozuklukların ortaya çıkışını önlemektir
(IASC, 2007).

PSİKOSOSYAL DESTEK
Psikolojik ya da psikiyatrik tedavi değildir.
Ruhsal bozukluklar ya da ciddi fiziksel
rahatsızlıklar konusunda bir danışmanlık ya da
terapi değildir.

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
1.İhtiyaç ve Kaynak Değerlendirmesi:

-

Mağdurların etkilenme dereceleri ve şekilleri,
İçinde bulundukları sorunlar ve ihtiyaçlar,
Toplumda var olan kaynak kişi/ kurumlar, bunların
çalışma şekilleri,
Var olan hizmetler ve sunuluş şekilleri
Uygulanacak
müdahale
etkinliklerinin
ana
hatlarıyla oluşturulması

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
2.Psikolojik İlk Yardım

-

İhtiyaç ve kaynak değerlendirilmesi ile eş zamanlı
ya da hemen ardından başlar.
Psikolojik ilk yardım, kişilerin duygularını ve
yaşadıklarını ifade etmelerine olanak sunarak
rahatlamalarını sağlamayı ve acil durumlara
yönelik psikolojik bilgilerin etkilenen kişilere
iletilmesi aracılığıyla kişilerin yaşadıklarını ve
hissettiklerini anlamlandırmalarına yardımcı olmayı
hedefler (IFRC, 2009).

3. Toplumu Harekete Geçirme:
Toplumu harekete geçirmede temel felsefe bireyin kendi
kendine yardım edebilme becerisini artırmaktır.
4. Sevk Etme ve Yönlendirme:
Ruh sağlığı çalışanlarının, sahada yaptıkları danışmanlık
ve tespit görüşmelerinde beklenti düzeyini artırmadan,
kısa, duygusal olarak destekleyici, yararlı ve dinamik
bir ilişki kurmaları gerektiği unutulmamalıdır. Bu
doğrultuda zaman zaman alışık olunan klinik
görüşmeler ve çalışma tarzlarından farklı olarak
görünebilirliği yüksek sosyal hizmet kapsamında
çalışmalar yapılması gerekmektedir (Önder E., 2008).

5. Sürdürülebilir- Uzun Dönem
Çalışmaların/Projelerin Planlaması
6. Bilgi Merkezi Oluşturma
Bilginin ihtiyaç duyan herkesle paylaşıldığı, ihtiyaçların ve
kaynakların buluştuğu, kolay ulaşılabilir ve
kullanılabilir bir hizmet sunulması hedeflenmektedir.

7. Çalışana Destek:
-

Yardım çalışanlarına yapılan müdahaledir.
Yardım çalışmaları sırasında kullanılacak bilgilerin
iletilmesi,
Yardım çalışanları için paylaşım ve destek
toplantıları düzenlenmesi,
Çalışanları
etkileyen
olumsuz
faktörlerin
belirlenmesi ve bu faktörlerin etkilerinin azaltılması
yardım çalışanlarının çalışmalarını yürütürken acil
durumdan etkilenen kişilerle kurdukları iletişimden,
kime, hangi yardımı, ne şekilde yapacağı noktasına
kadar gelen süreçte uygun şekilde bilgilendirilmesi
ve desteklenmesi

8. Eğitim:
- Travma ile ilgili eğitimlerde daha çok eyleme
yönelik,
- Etkilenenlerin kaçınma davranışlarını azaltması
konusunda cesaret verici,
- Travmatik anılarıyla uzlaşmasını sağlayıcı,
- Duruma uygun olarak olması beklenen psikolojik
tepkilerin neler olduğunun aktarılması
- Toplumun
afetlere
yönelik
genel
olarak
güçlendirilmesi amaçları ön plana çıkarılmaktadır
(ISTSS, 2003; Seynaeve, 2001; Turpin et al. 2005).

AFET

Alarm
Psiko Sosyal Hizmet
Müdahalesi
İhtiyaç Tespiti

Psikolojik İlk
Yardım

Koordinasyon ve İşbirliği

AKUT
DÖNEM

Orta ve Uzun Dönem Psiko Sosyal
Hizmet Müdahale Planının
Oluşturulması

Bilgi Merkezi Kurma Çalışana
Destek

Sevk ve Yönlendirme

Müdahale Sürecinin Sonlanması
İZLEME VE DEĞERLENDİRME

ORTA
/UZUN
DÖNEM

Tsunami ve Pakistan Depremlerinin
Psikososyal Destek Faaliyetleri İçin
Önemi Nedir?

Türk Kızılayı’na Genel Bakış

Türk Kızılayı
“Uluslararası Kızılay Kızılhaç
Dernekleri Federasyonu”na
üye 186 Ulusal Dernekten
biridir.

ICRC

“ULUSAL DERNEKLER”
ULUSLAR ARASI İNSACIL
HUKUKTAN ALMIŞ
OLDUĞU GÜÇLE
İNSANLIĞIN HİZMETİNDE
OLAN DEVLETTEN
BAĞIMSIZ ÇALIŞAN İNSANİ
YARDIM KURULUŞLARIDIR.

‘Türk Kızılayı’ 11 Haziran 1868 “ Osmanlı
Yaralı ve Hasta Askerlere
Yardım Cemiyeti " olarak kurulmuş, 1947’de bugünki adını
alarak çalışmalarına devam etmektedir.

2000 yılından bu yana uluslararası platformda toplam 80 ülkeye
insani yardım ulaştırmıştır.

Afetlere Genel Bakış Açısı
PAKİSTAN
-

8 Ekim 2005’de merkez üssü Pakistan idaresi altındaki
Keşmir bölgesi
Bölgede 18 yaşına kadar nüfus kayıtları tutulmadığı
için kayıplarla ilgili rakamların resmi rakamlardan çok
daha yüksek olduğu tahmin edilmektedir. Resmi
kayıtlara göre ölü ve yaralı sayısı
Ölü Sayısı : 73.331
Yaralı Sayısı : 69.392
Evsiz Sayısı : 2.800.000

Afetlere Genel Bakış Açısı
ENDONEZYA
-

26 Aralık 2004

-

11 Ülke

-

280.000 Can Kaybı

-

2.200.000 Evsiz insan

Endonezya İnsani Yardım Operasyonu

TSUNAMİ OPERASYONU
Türkiye’nin en büyük insani
yardım operasyonlarından
biridir ve kapasite geliştirme
projeleri arasında yer
almaktadır…

AKUT DÖNEM :
Acil barınak, gıda, sağlık,
psiko-sosyal destek ve
su sanitasyon hizmetleri
REHABİLİTASYON
DÖNEMİ :
• 1052 kalıcı konut,
•4 okul binası,
•Toplum Merkezi,
•3 caminin onarımı,
• ve Sağlık Merkezi inşası

1. Endonezya 8 uzman psikososyal personeli ve 10 yerel psikolog olmak
üzere toplam 18 uzman personel tarafından gerçekleştirilmiş ve
Psikososyal Destek Programı, 26.12.2004 tarihinde Endonezya/Aceh
bölgesinde meydana gelen deprem ve tsunami sonrasında başlatılmıştır.
2. Afetin hemen ardından gelen dönemde 18 kampta toplamda 13.793
kişiye ulaşılmıştır.
3. Türk Kızılayı`nın çalışmalarına 300 gönüllü aktif olarak katılmıştır.

Kamplarda; toplumun, afet nedeniyle ortaya çıkan davranışsal ve psikolojik
sorunlarla baş edebilmesine destek olmak üzere bireysel danışmanlık ve
yönlendirme, grup görüşmeleri, psikolojik ilk yardım, eğitimler,
sosyal aktivite ve projeler şeklinde psikososyal müdahaleler yürütülmüştür.

4. Program, 26.12.2006 tarihinde resmi açılışı yapılan Sultan 2. Selim
Aceh Toplum Merkezi bünyesinde ve Endonezya NAD Kızılhaçı
yapısı altında halen sürdürülmektedir.
5. Açılışından bu yana toplum merkezinde yapılan etkinliklere katılan
kişi sayısı 14.968’dir.
6. 2009 yılında Sultan 2. Selim Toplum Merkezinde gelir getirici
aktiviteler kapsamında toplamda 83 sivil toplum kuruluşu, kamu
kurum/kuruluşu ve üniversite ile çalışılmıştır.

TÜRK KIZILAYI’NIN EN BÜYÜK
İNSANİ YARDIM OPERASYONU
ACİL DÖNEMDE;
55.000 ton yardım malzemesi
60.000 ilaç,
14.500 barınma ünitesi,
2.500.000 yararlanıcı…

PAKİSTAN KIZILAYI
KAPASİTE GELİŞTİRME PROJESİ

PAKİSTAN PSİKOSOSYAL FAALİYETLER
2005- 2009
Bireysel ve Grup Çalışmalarında Ulaşılan

Kişi Sayısı
20.960

TSUNAMİ VE PAKİSTAN DEPREMİNİN ÖNEMİ
-

Türk Kızılayı’nın operasyonel deneyimini
arttırmıştır.
Kapasite arttırma projelerine yönelim
artmıştır.
Türkiye yardım alan ülke konumundan yardım
eden ülke konumuna geçmiştir.
Bölgesinde güçlü bir Kızılay oluşmuştur.
Psikososyal destek faaliyetlerinin yapılanma
esasları tanımlanmıştır.

AFET YÖNETİMİNDE BİR İŞBİRLİĞİ MODELİ
‘Afetlerde Psiksosyal Hizmetler Birliği’

Oluşumun Tarihçesi ve Üyeleri
SOSYAL HİZMETLER ve ÇOCUK ESİRGEME KURUMU
HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ

TÜRK PSİKOLOGLAR DERNEĞİ
SOSYAL HİZMET UZMANLARI DERNEĞİ

Afetlerde
Psikososyal
Hizmetler
Birliği

TÜRKİYE PSİKİYATRİ DERNEĞİ
ÇOCUK ve GENÇLİK RUH SAĞLIĞI DERNEĞİ

TÜRK PSİKOLOJİK DANIŞMA ve REHBERLİK DERNEĞİ

Psikososyal Hizmetler konusunda afetlerde ve
olağan dönemde psikososyal hizmetlerin
geliştirilmesi yönünde karşılıklı hak ve sorumlulukları
belirlemek üzere hazırlanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”
Türkiye Kızılay Derneği, Türk Psikologlar Derneği,
Türkiye Psikiyatri Derneği, Türk Tabipler Birliği,
İstanbul ODTÜ Mezunları Derneği ile Ankara ODTÜ
Mezunları Derneği temsilcilerinin katılımıyla
imzalanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
• 11 Haziran 2005’te imzalanan bu protokol ile “işbirliğinin amacı,
hizmet alanları ve kuruluşların yetki ve sorumlulukları”
belirlenmiştir.

• Bu protokolün son maddesi
“Uzmanlık alanlarıyla ilgili olarak Kızılay ile ortak proje üretecek
olan taraf Sivil Toplum Kuruluşlarıyla projeye ilişkin Alt Teknik
Protokoller imzalayabileceklerdir.” bilgisi bulunmaktadır.

11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”nün ek
protokolü olan
“Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği Protokolü” tüm
derneklerin ortak kararı ile 16.08.2006 tarihinde
taraflarca imzalanmıştır.
Genel Sekretaryası Derneğimiz tarafından
yürütülmektedir.

APHB’nin önemi

MÜDAHALE SİSTEMİ

müdahale

MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE

MÜDAHALE
MÜDAHALE

müdahale

GENEL İLGİSİZLİK

İÇ UNSURLARIN
KISA İLGİSİ
Normal hayata dönüş

ICRC

IFRC

NATO

bagışçılar

hükümet

WFP

UNHCR

basın

OCHAyönetimler
Yerel

basın

UNICEF

basın

UNDP

mülteciler/
afet yaşamış
topluluklar

Ulusal ve yerel

STK

basın

basın

diğer UN
örgütleri
basın

Kızılay
Uluslar arası
NGOs

Hükümetler arası
organizasyonlar

military
Askeri
unsurlar

Bunu koordine edebilir misiniz?

Dünyanın her yerinde insanlar afetlere karşı hazırlıklı olma
konusundaki bilgilerinin çoğunu afetten hemen sonraki 6 ay
ile 2 yıl sonra öğrenmektedir.
Japon grup İstanbul’da bir Türk yatakhanesinde
kalıyorlardır. Depremden sonra Japonlar ve Türkler
merdivenlerde karşılaştı. Türkler aşağıya, Japonlar
yukarıya koşuyordu.
M.Petal. Afetlere karşı hazırlık için uygulanan yerel toplum organizasyonu becerileri syf
31-32

• Afetin doğası gereği yaşanan karmaşaya karşı
planlı ve örgütlü bir hazırlık adına atılmış bir
adım
• Mesleki örgütlenme alanında eksiklerin
giderilmesi adına atılan bir adım
• Acil durumlara özgü mekanizmaların
tanımlanması adına bir örnek

• Ülke genelinde etkili/sürdürülebilir programlar ortaya koymak
mümkün mü?
• Çalışacak gönüllülerin temini konusunda yaşanan sıkıntıların
giderilmesi mümkün mü?
• Ortak anlayışa sahip bir platform olabilecek mi?
• Maddi kaynakların temini nasıl sağlanacak?
• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’nın yeni yapılanması
içerisinde sivil toplum kendine yer edinebilecek mi?

[email protected]
[email protected]


Slide 44

“AFETLERDE PSİKOSOSYAL DESTEK
HİZMET İLKELERİ: TSUNAMİ VE
PAKİSTAN DENEYİMİNDEN
GÜNÜMÜZE”
Nisan 2010
Eylen ŞAVUR

İçerik
• Psikososyal Destek
• Hizmet İlkeleri
• Tsunami ve Pakistan Depremi
• Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği

PSİKOSOSYAL
DESTEK
HİZMETLERİNİN
YÜRÜTÜLDÜĞÜ
BAZI AFETLER

1999 Marmara Depremleri
2002 Afyon Depremi
2003 Irak/Silopi İnsani Yardım Operasyonu
2003 İstanbul Bombalama Eylemi
2003 Bingöl Depremi
2004 Tsunami-Endonezya/ Sri Lanka
2005 Pakistan Depremi
2006 Batman Sel
2006 Elazığ Deprem
2007 İzmir Trafik Kazası
2007 Ankara/Anafartalar Bombalama Eylemi
2008 İstanbul/Güngören Terör Olayı
2009 Mardin Şiddet Olayı
2009 Marmara Seli
2010 Elazığ Depremi

Psikososyal;
Kelime anlamıyla birbirini sürekli
etkileyen psikolojik ve sosyal etkilerin
hareketli ilişkisi, anlamına gelir.
(Inter-Agency Guiding Principles, 2005)

Afetlerde psikososyal destek hizmetleri;
Afet sonrası ortaya çıkabilecek psikolojik uyumsuzlukların/
bozuklukların önlenmesi, aile ve toplum düzeyinde ilişkilerin
kurulması ve geliştirilmesi, etkilenenlerin ‘normal’ ya da yeni
yaşamlarına geri dönmesi sürecinde birey, aile ve toplumun
kendi kapasitelerini fark etmeleri ve güçlenmeleri, ayrıca
ileride ortaya çıkabilecek afetlerle başa çıkmaları amacıyla afet
döngüsünün her aşamasında düzenlenen çok disiplinli
hizmetler bütünüdür.
(Reyes, 2006a; Reyes ve Elhai, 2004; Seynaeve, 2001; Türk Kızılayı, 2008).

Afetlere maruz kalmak sadece etkilenenler için değil
aynı zamanda toplum içinde oldukça ağır yükler getirir.
(ISTSS, 2003).

Bu çerçevede programlanan afetlerde psikososyal
hizmetlerin iki temel bakış açısı vardır;
Birincisi afetten etkilenen toplumu yeniden inşa
etmek ve toplum kaynaklarını tekrar işler hale
getirmek,
İkincisi etkilenen bireylere müdahale etmek ve
psikolojik bozuklukların ortaya çıkışını önlemektir
(IASC, 2007).

PSİKOSOSYAL DESTEK
Psikolojik ya da psikiyatrik tedavi değildir.
Ruhsal bozukluklar ya da ciddi fiziksel
rahatsızlıklar konusunda bir danışmanlık ya da
terapi değildir.

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
1.İhtiyaç ve Kaynak Değerlendirmesi:

-

Mağdurların etkilenme dereceleri ve şekilleri,
İçinde bulundukları sorunlar ve ihtiyaçlar,
Toplumda var olan kaynak kişi/ kurumlar, bunların
çalışma şekilleri,
Var olan hizmetler ve sunuluş şekilleri
Uygulanacak
müdahale
etkinliklerinin
ana
hatlarıyla oluşturulması

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
2.Psikolojik İlk Yardım

-

İhtiyaç ve kaynak değerlendirilmesi ile eş zamanlı
ya da hemen ardından başlar.
Psikolojik ilk yardım, kişilerin duygularını ve
yaşadıklarını ifade etmelerine olanak sunarak
rahatlamalarını sağlamayı ve acil durumlara
yönelik psikolojik bilgilerin etkilenen kişilere
iletilmesi aracılığıyla kişilerin yaşadıklarını ve
hissettiklerini anlamlandırmalarına yardımcı olmayı
hedefler (IFRC, 2009).

3. Toplumu Harekete Geçirme:
Toplumu harekete geçirmede temel felsefe bireyin kendi
kendine yardım edebilme becerisini artırmaktır.
4. Sevk Etme ve Yönlendirme:
Ruh sağlığı çalışanlarının, sahada yaptıkları danışmanlık
ve tespit görüşmelerinde beklenti düzeyini artırmadan,
kısa, duygusal olarak destekleyici, yararlı ve dinamik
bir ilişki kurmaları gerektiği unutulmamalıdır. Bu
doğrultuda zaman zaman alışık olunan klinik
görüşmeler ve çalışma tarzlarından farklı olarak
görünebilirliği yüksek sosyal hizmet kapsamında
çalışmalar yapılması gerekmektedir (Önder E., 2008).

5. Sürdürülebilir- Uzun Dönem
Çalışmaların/Projelerin Planlaması
6. Bilgi Merkezi Oluşturma
Bilginin ihtiyaç duyan herkesle paylaşıldığı, ihtiyaçların ve
kaynakların buluştuğu, kolay ulaşılabilir ve
kullanılabilir bir hizmet sunulması hedeflenmektedir.

7. Çalışana Destek:
-

Yardım çalışanlarına yapılan müdahaledir.
Yardım çalışmaları sırasında kullanılacak bilgilerin
iletilmesi,
Yardım çalışanları için paylaşım ve destek
toplantıları düzenlenmesi,
Çalışanları
etkileyen
olumsuz
faktörlerin
belirlenmesi ve bu faktörlerin etkilerinin azaltılması
yardım çalışanlarının çalışmalarını yürütürken acil
durumdan etkilenen kişilerle kurdukları iletişimden,
kime, hangi yardımı, ne şekilde yapacağı noktasına
kadar gelen süreçte uygun şekilde bilgilendirilmesi
ve desteklenmesi

8. Eğitim:
- Travma ile ilgili eğitimlerde daha çok eyleme
yönelik,
- Etkilenenlerin kaçınma davranışlarını azaltması
konusunda cesaret verici,
- Travmatik anılarıyla uzlaşmasını sağlayıcı,
- Duruma uygun olarak olması beklenen psikolojik
tepkilerin neler olduğunun aktarılması
- Toplumun
afetlere
yönelik
genel
olarak
güçlendirilmesi amaçları ön plana çıkarılmaktadır
(ISTSS, 2003; Seynaeve, 2001; Turpin et al. 2005).

AFET

Alarm
Psiko Sosyal Hizmet
Müdahalesi
İhtiyaç Tespiti

Psikolojik İlk
Yardım

Koordinasyon ve İşbirliği

AKUT
DÖNEM

Orta ve Uzun Dönem Psiko Sosyal
Hizmet Müdahale Planının
Oluşturulması

Bilgi Merkezi Kurma Çalışana
Destek

Sevk ve Yönlendirme

Müdahale Sürecinin Sonlanması
İZLEME VE DEĞERLENDİRME

ORTA
/UZUN
DÖNEM

Tsunami ve Pakistan Depremlerinin
Psikososyal Destek Faaliyetleri İçin
Önemi Nedir?

Türk Kızılayı’na Genel Bakış

Türk Kızılayı
“Uluslararası Kızılay Kızılhaç
Dernekleri Federasyonu”na
üye 186 Ulusal Dernekten
biridir.

ICRC

“ULUSAL DERNEKLER”
ULUSLAR ARASI İNSACIL
HUKUKTAN ALMIŞ
OLDUĞU GÜÇLE
İNSANLIĞIN HİZMETİNDE
OLAN DEVLETTEN
BAĞIMSIZ ÇALIŞAN İNSANİ
YARDIM KURULUŞLARIDIR.

‘Türk Kızılayı’ 11 Haziran 1868 “ Osmanlı
Yaralı ve Hasta Askerlere
Yardım Cemiyeti " olarak kurulmuş, 1947’de bugünki adını
alarak çalışmalarına devam etmektedir.

2000 yılından bu yana uluslararası platformda toplam 80 ülkeye
insani yardım ulaştırmıştır.

Afetlere Genel Bakış Açısı
PAKİSTAN
-

8 Ekim 2005’de merkez üssü Pakistan idaresi altındaki
Keşmir bölgesi
Bölgede 18 yaşına kadar nüfus kayıtları tutulmadığı
için kayıplarla ilgili rakamların resmi rakamlardan çok
daha yüksek olduğu tahmin edilmektedir. Resmi
kayıtlara göre ölü ve yaralı sayısı
Ölü Sayısı : 73.331
Yaralı Sayısı : 69.392
Evsiz Sayısı : 2.800.000

Afetlere Genel Bakış Açısı
ENDONEZYA
-

26 Aralık 2004

-

11 Ülke

-

280.000 Can Kaybı

-

2.200.000 Evsiz insan

Endonezya İnsani Yardım Operasyonu

TSUNAMİ OPERASYONU
Türkiye’nin en büyük insani
yardım operasyonlarından
biridir ve kapasite geliştirme
projeleri arasında yer
almaktadır…

AKUT DÖNEM :
Acil barınak, gıda, sağlık,
psiko-sosyal destek ve
su sanitasyon hizmetleri
REHABİLİTASYON
DÖNEMİ :
• 1052 kalıcı konut,
•4 okul binası,
•Toplum Merkezi,
•3 caminin onarımı,
• ve Sağlık Merkezi inşası

1. Endonezya 8 uzman psikososyal personeli ve 10 yerel psikolog olmak
üzere toplam 18 uzman personel tarafından gerçekleştirilmiş ve
Psikososyal Destek Programı, 26.12.2004 tarihinde Endonezya/Aceh
bölgesinde meydana gelen deprem ve tsunami sonrasında başlatılmıştır.
2. Afetin hemen ardından gelen dönemde 18 kampta toplamda 13.793
kişiye ulaşılmıştır.
3. Türk Kızılayı`nın çalışmalarına 300 gönüllü aktif olarak katılmıştır.

Kamplarda; toplumun, afet nedeniyle ortaya çıkan davranışsal ve psikolojik
sorunlarla baş edebilmesine destek olmak üzere bireysel danışmanlık ve
yönlendirme, grup görüşmeleri, psikolojik ilk yardım, eğitimler,
sosyal aktivite ve projeler şeklinde psikososyal müdahaleler yürütülmüştür.

4. Program, 26.12.2006 tarihinde resmi açılışı yapılan Sultan 2. Selim
Aceh Toplum Merkezi bünyesinde ve Endonezya NAD Kızılhaçı
yapısı altında halen sürdürülmektedir.
5. Açılışından bu yana toplum merkezinde yapılan etkinliklere katılan
kişi sayısı 14.968’dir.
6. 2009 yılında Sultan 2. Selim Toplum Merkezinde gelir getirici
aktiviteler kapsamında toplamda 83 sivil toplum kuruluşu, kamu
kurum/kuruluşu ve üniversite ile çalışılmıştır.

TÜRK KIZILAYI’NIN EN BÜYÜK
İNSANİ YARDIM OPERASYONU
ACİL DÖNEMDE;
55.000 ton yardım malzemesi
60.000 ilaç,
14.500 barınma ünitesi,
2.500.000 yararlanıcı…

PAKİSTAN KIZILAYI
KAPASİTE GELİŞTİRME PROJESİ

PAKİSTAN PSİKOSOSYAL FAALİYETLER
2005- 2009
Bireysel ve Grup Çalışmalarında Ulaşılan

Kişi Sayısı
20.960

TSUNAMİ VE PAKİSTAN DEPREMİNİN ÖNEMİ
-

Türk Kızılayı’nın operasyonel deneyimini
arttırmıştır.
Kapasite arttırma projelerine yönelim
artmıştır.
Türkiye yardım alan ülke konumundan yardım
eden ülke konumuna geçmiştir.
Bölgesinde güçlü bir Kızılay oluşmuştur.
Psikososyal destek faaliyetlerinin yapılanma
esasları tanımlanmıştır.

AFET YÖNETİMİNDE BİR İŞBİRLİĞİ MODELİ
‘Afetlerde Psiksosyal Hizmetler Birliği’

Oluşumun Tarihçesi ve Üyeleri
SOSYAL HİZMETLER ve ÇOCUK ESİRGEME KURUMU
HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ

TÜRK PSİKOLOGLAR DERNEĞİ
SOSYAL HİZMET UZMANLARI DERNEĞİ

Afetlerde
Psikososyal
Hizmetler
Birliği

TÜRKİYE PSİKİYATRİ DERNEĞİ
ÇOCUK ve GENÇLİK RUH SAĞLIĞI DERNEĞİ

TÜRK PSİKOLOJİK DANIŞMA ve REHBERLİK DERNEĞİ

Psikososyal Hizmetler konusunda afetlerde ve
olağan dönemde psikososyal hizmetlerin
geliştirilmesi yönünde karşılıklı hak ve sorumlulukları
belirlemek üzere hazırlanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”
Türkiye Kızılay Derneği, Türk Psikologlar Derneği,
Türkiye Psikiyatri Derneği, Türk Tabipler Birliği,
İstanbul ODTÜ Mezunları Derneği ile Ankara ODTÜ
Mezunları Derneği temsilcilerinin katılımıyla
imzalanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
• 11 Haziran 2005’te imzalanan bu protokol ile “işbirliğinin amacı,
hizmet alanları ve kuruluşların yetki ve sorumlulukları”
belirlenmiştir.

• Bu protokolün son maddesi
“Uzmanlık alanlarıyla ilgili olarak Kızılay ile ortak proje üretecek
olan taraf Sivil Toplum Kuruluşlarıyla projeye ilişkin Alt Teknik
Protokoller imzalayabileceklerdir.” bilgisi bulunmaktadır.

11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”nün ek
protokolü olan
“Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği Protokolü” tüm
derneklerin ortak kararı ile 16.08.2006 tarihinde
taraflarca imzalanmıştır.
Genel Sekretaryası Derneğimiz tarafından
yürütülmektedir.

APHB’nin önemi

MÜDAHALE SİSTEMİ

müdahale

MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE

MÜDAHALE
MÜDAHALE

müdahale

GENEL İLGİSİZLİK

İÇ UNSURLARIN
KISA İLGİSİ
Normal hayata dönüş

ICRC

IFRC

NATO

bagışçılar

hükümet

WFP

UNHCR

basın

OCHAyönetimler
Yerel

basın

UNICEF

basın

UNDP

mülteciler/
afet yaşamış
topluluklar

Ulusal ve yerel

STK

basın

basın

diğer UN
örgütleri
basın

Kızılay
Uluslar arası
NGOs

Hükümetler arası
organizasyonlar

military
Askeri
unsurlar

Bunu koordine edebilir misiniz?

Dünyanın her yerinde insanlar afetlere karşı hazırlıklı olma
konusundaki bilgilerinin çoğunu afetten hemen sonraki 6 ay
ile 2 yıl sonra öğrenmektedir.
Japon grup İstanbul’da bir Türk yatakhanesinde
kalıyorlardır. Depremden sonra Japonlar ve Türkler
merdivenlerde karşılaştı. Türkler aşağıya, Japonlar
yukarıya koşuyordu.
M.Petal. Afetlere karşı hazırlık için uygulanan yerel toplum organizasyonu becerileri syf
31-32

• Afetin doğası gereği yaşanan karmaşaya karşı
planlı ve örgütlü bir hazırlık adına atılmış bir
adım
• Mesleki örgütlenme alanında eksiklerin
giderilmesi adına atılan bir adım
• Acil durumlara özgü mekanizmaların
tanımlanması adına bir örnek

• Ülke genelinde etkili/sürdürülebilir programlar ortaya koymak
mümkün mü?
• Çalışacak gönüllülerin temini konusunda yaşanan sıkıntıların
giderilmesi mümkün mü?
• Ortak anlayışa sahip bir platform olabilecek mi?
• Maddi kaynakların temini nasıl sağlanacak?
• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’nın yeni yapılanması
içerisinde sivil toplum kendine yer edinebilecek mi?

[email protected]
[email protected]


Slide 45

“AFETLERDE PSİKOSOSYAL DESTEK
HİZMET İLKELERİ: TSUNAMİ VE
PAKİSTAN DENEYİMİNDEN
GÜNÜMÜZE”
Nisan 2010
Eylen ŞAVUR

İçerik
• Psikososyal Destek
• Hizmet İlkeleri
• Tsunami ve Pakistan Depremi
• Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği

PSİKOSOSYAL
DESTEK
HİZMETLERİNİN
YÜRÜTÜLDÜĞÜ
BAZI AFETLER

1999 Marmara Depremleri
2002 Afyon Depremi
2003 Irak/Silopi İnsani Yardım Operasyonu
2003 İstanbul Bombalama Eylemi
2003 Bingöl Depremi
2004 Tsunami-Endonezya/ Sri Lanka
2005 Pakistan Depremi
2006 Batman Sel
2006 Elazığ Deprem
2007 İzmir Trafik Kazası
2007 Ankara/Anafartalar Bombalama Eylemi
2008 İstanbul/Güngören Terör Olayı
2009 Mardin Şiddet Olayı
2009 Marmara Seli
2010 Elazığ Depremi

Psikososyal;
Kelime anlamıyla birbirini sürekli
etkileyen psikolojik ve sosyal etkilerin
hareketli ilişkisi, anlamına gelir.
(Inter-Agency Guiding Principles, 2005)

Afetlerde psikososyal destek hizmetleri;
Afet sonrası ortaya çıkabilecek psikolojik uyumsuzlukların/
bozuklukların önlenmesi, aile ve toplum düzeyinde ilişkilerin
kurulması ve geliştirilmesi, etkilenenlerin ‘normal’ ya da yeni
yaşamlarına geri dönmesi sürecinde birey, aile ve toplumun
kendi kapasitelerini fark etmeleri ve güçlenmeleri, ayrıca
ileride ortaya çıkabilecek afetlerle başa çıkmaları amacıyla afet
döngüsünün her aşamasında düzenlenen çok disiplinli
hizmetler bütünüdür.
(Reyes, 2006a; Reyes ve Elhai, 2004; Seynaeve, 2001; Türk Kızılayı, 2008).

Afetlere maruz kalmak sadece etkilenenler için değil
aynı zamanda toplum içinde oldukça ağır yükler getirir.
(ISTSS, 2003).

Bu çerçevede programlanan afetlerde psikososyal
hizmetlerin iki temel bakış açısı vardır;
Birincisi afetten etkilenen toplumu yeniden inşa
etmek ve toplum kaynaklarını tekrar işler hale
getirmek,
İkincisi etkilenen bireylere müdahale etmek ve
psikolojik bozuklukların ortaya çıkışını önlemektir
(IASC, 2007).

PSİKOSOSYAL DESTEK
Psikolojik ya da psikiyatrik tedavi değildir.
Ruhsal bozukluklar ya da ciddi fiziksel
rahatsızlıklar konusunda bir danışmanlık ya da
terapi değildir.

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
1.İhtiyaç ve Kaynak Değerlendirmesi:

-

Mağdurların etkilenme dereceleri ve şekilleri,
İçinde bulundukları sorunlar ve ihtiyaçlar,
Toplumda var olan kaynak kişi/ kurumlar, bunların
çalışma şekilleri,
Var olan hizmetler ve sunuluş şekilleri
Uygulanacak
müdahale
etkinliklerinin
ana
hatlarıyla oluşturulması

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
2.Psikolojik İlk Yardım

-

İhtiyaç ve kaynak değerlendirilmesi ile eş zamanlı
ya da hemen ardından başlar.
Psikolojik ilk yardım, kişilerin duygularını ve
yaşadıklarını ifade etmelerine olanak sunarak
rahatlamalarını sağlamayı ve acil durumlara
yönelik psikolojik bilgilerin etkilenen kişilere
iletilmesi aracılığıyla kişilerin yaşadıklarını ve
hissettiklerini anlamlandırmalarına yardımcı olmayı
hedefler (IFRC, 2009).

3. Toplumu Harekete Geçirme:
Toplumu harekete geçirmede temel felsefe bireyin kendi
kendine yardım edebilme becerisini artırmaktır.
4. Sevk Etme ve Yönlendirme:
Ruh sağlığı çalışanlarının, sahada yaptıkları danışmanlık
ve tespit görüşmelerinde beklenti düzeyini artırmadan,
kısa, duygusal olarak destekleyici, yararlı ve dinamik
bir ilişki kurmaları gerektiği unutulmamalıdır. Bu
doğrultuda zaman zaman alışık olunan klinik
görüşmeler ve çalışma tarzlarından farklı olarak
görünebilirliği yüksek sosyal hizmet kapsamında
çalışmalar yapılması gerekmektedir (Önder E., 2008).

5. Sürdürülebilir- Uzun Dönem
Çalışmaların/Projelerin Planlaması
6. Bilgi Merkezi Oluşturma
Bilginin ihtiyaç duyan herkesle paylaşıldığı, ihtiyaçların ve
kaynakların buluştuğu, kolay ulaşılabilir ve
kullanılabilir bir hizmet sunulması hedeflenmektedir.

7. Çalışana Destek:
-

Yardım çalışanlarına yapılan müdahaledir.
Yardım çalışmaları sırasında kullanılacak bilgilerin
iletilmesi,
Yardım çalışanları için paylaşım ve destek
toplantıları düzenlenmesi,
Çalışanları
etkileyen
olumsuz
faktörlerin
belirlenmesi ve bu faktörlerin etkilerinin azaltılması
yardım çalışanlarının çalışmalarını yürütürken acil
durumdan etkilenen kişilerle kurdukları iletişimden,
kime, hangi yardımı, ne şekilde yapacağı noktasına
kadar gelen süreçte uygun şekilde bilgilendirilmesi
ve desteklenmesi

8. Eğitim:
- Travma ile ilgili eğitimlerde daha çok eyleme
yönelik,
- Etkilenenlerin kaçınma davranışlarını azaltması
konusunda cesaret verici,
- Travmatik anılarıyla uzlaşmasını sağlayıcı,
- Duruma uygun olarak olması beklenen psikolojik
tepkilerin neler olduğunun aktarılması
- Toplumun
afetlere
yönelik
genel
olarak
güçlendirilmesi amaçları ön plana çıkarılmaktadır
(ISTSS, 2003; Seynaeve, 2001; Turpin et al. 2005).

AFET

Alarm
Psiko Sosyal Hizmet
Müdahalesi
İhtiyaç Tespiti

Psikolojik İlk
Yardım

Koordinasyon ve İşbirliği

AKUT
DÖNEM

Orta ve Uzun Dönem Psiko Sosyal
Hizmet Müdahale Planının
Oluşturulması

Bilgi Merkezi Kurma Çalışana
Destek

Sevk ve Yönlendirme

Müdahale Sürecinin Sonlanması
İZLEME VE DEĞERLENDİRME

ORTA
/UZUN
DÖNEM

Tsunami ve Pakistan Depremlerinin
Psikososyal Destek Faaliyetleri İçin
Önemi Nedir?

Türk Kızılayı’na Genel Bakış

Türk Kızılayı
“Uluslararası Kızılay Kızılhaç
Dernekleri Federasyonu”na
üye 186 Ulusal Dernekten
biridir.

ICRC

“ULUSAL DERNEKLER”
ULUSLAR ARASI İNSACIL
HUKUKTAN ALMIŞ
OLDUĞU GÜÇLE
İNSANLIĞIN HİZMETİNDE
OLAN DEVLETTEN
BAĞIMSIZ ÇALIŞAN İNSANİ
YARDIM KURULUŞLARIDIR.

‘Türk Kızılayı’ 11 Haziran 1868 “ Osmanlı
Yaralı ve Hasta Askerlere
Yardım Cemiyeti " olarak kurulmuş, 1947’de bugünki adını
alarak çalışmalarına devam etmektedir.

2000 yılından bu yana uluslararası platformda toplam 80 ülkeye
insani yardım ulaştırmıştır.

Afetlere Genel Bakış Açısı
PAKİSTAN
-

8 Ekim 2005’de merkez üssü Pakistan idaresi altındaki
Keşmir bölgesi
Bölgede 18 yaşına kadar nüfus kayıtları tutulmadığı
için kayıplarla ilgili rakamların resmi rakamlardan çok
daha yüksek olduğu tahmin edilmektedir. Resmi
kayıtlara göre ölü ve yaralı sayısı
Ölü Sayısı : 73.331
Yaralı Sayısı : 69.392
Evsiz Sayısı : 2.800.000

Afetlere Genel Bakış Açısı
ENDONEZYA
-

26 Aralık 2004

-

11 Ülke

-

280.000 Can Kaybı

-

2.200.000 Evsiz insan

Endonezya İnsani Yardım Operasyonu

TSUNAMİ OPERASYONU
Türkiye’nin en büyük insani
yardım operasyonlarından
biridir ve kapasite geliştirme
projeleri arasında yer
almaktadır…

AKUT DÖNEM :
Acil barınak, gıda, sağlık,
psiko-sosyal destek ve
su sanitasyon hizmetleri
REHABİLİTASYON
DÖNEMİ :
• 1052 kalıcı konut,
•4 okul binası,
•Toplum Merkezi,
•3 caminin onarımı,
• ve Sağlık Merkezi inşası

1. Endonezya 8 uzman psikososyal personeli ve 10 yerel psikolog olmak
üzere toplam 18 uzman personel tarafından gerçekleştirilmiş ve
Psikososyal Destek Programı, 26.12.2004 tarihinde Endonezya/Aceh
bölgesinde meydana gelen deprem ve tsunami sonrasında başlatılmıştır.
2. Afetin hemen ardından gelen dönemde 18 kampta toplamda 13.793
kişiye ulaşılmıştır.
3. Türk Kızılayı`nın çalışmalarına 300 gönüllü aktif olarak katılmıştır.

Kamplarda; toplumun, afet nedeniyle ortaya çıkan davranışsal ve psikolojik
sorunlarla baş edebilmesine destek olmak üzere bireysel danışmanlık ve
yönlendirme, grup görüşmeleri, psikolojik ilk yardım, eğitimler,
sosyal aktivite ve projeler şeklinde psikososyal müdahaleler yürütülmüştür.

4. Program, 26.12.2006 tarihinde resmi açılışı yapılan Sultan 2. Selim
Aceh Toplum Merkezi bünyesinde ve Endonezya NAD Kızılhaçı
yapısı altında halen sürdürülmektedir.
5. Açılışından bu yana toplum merkezinde yapılan etkinliklere katılan
kişi sayısı 14.968’dir.
6. 2009 yılında Sultan 2. Selim Toplum Merkezinde gelir getirici
aktiviteler kapsamında toplamda 83 sivil toplum kuruluşu, kamu
kurum/kuruluşu ve üniversite ile çalışılmıştır.

TÜRK KIZILAYI’NIN EN BÜYÜK
İNSANİ YARDIM OPERASYONU
ACİL DÖNEMDE;
55.000 ton yardım malzemesi
60.000 ilaç,
14.500 barınma ünitesi,
2.500.000 yararlanıcı…

PAKİSTAN KIZILAYI
KAPASİTE GELİŞTİRME PROJESİ

PAKİSTAN PSİKOSOSYAL FAALİYETLER
2005- 2009
Bireysel ve Grup Çalışmalarında Ulaşılan

Kişi Sayısı
20.960

TSUNAMİ VE PAKİSTAN DEPREMİNİN ÖNEMİ
-

Türk Kızılayı’nın operasyonel deneyimini
arttırmıştır.
Kapasite arttırma projelerine yönelim
artmıştır.
Türkiye yardım alan ülke konumundan yardım
eden ülke konumuna geçmiştir.
Bölgesinde güçlü bir Kızılay oluşmuştur.
Psikososyal destek faaliyetlerinin yapılanma
esasları tanımlanmıştır.

AFET YÖNETİMİNDE BİR İŞBİRLİĞİ MODELİ
‘Afetlerde Psiksosyal Hizmetler Birliği’

Oluşumun Tarihçesi ve Üyeleri
SOSYAL HİZMETLER ve ÇOCUK ESİRGEME KURUMU
HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ

TÜRK PSİKOLOGLAR DERNEĞİ
SOSYAL HİZMET UZMANLARI DERNEĞİ

Afetlerde
Psikososyal
Hizmetler
Birliği

TÜRKİYE PSİKİYATRİ DERNEĞİ
ÇOCUK ve GENÇLİK RUH SAĞLIĞI DERNEĞİ

TÜRK PSİKOLOJİK DANIŞMA ve REHBERLİK DERNEĞİ

Psikososyal Hizmetler konusunda afetlerde ve
olağan dönemde psikososyal hizmetlerin
geliştirilmesi yönünde karşılıklı hak ve sorumlulukları
belirlemek üzere hazırlanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”
Türkiye Kızılay Derneği, Türk Psikologlar Derneği,
Türkiye Psikiyatri Derneği, Türk Tabipler Birliği,
İstanbul ODTÜ Mezunları Derneği ile Ankara ODTÜ
Mezunları Derneği temsilcilerinin katılımıyla
imzalanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
• 11 Haziran 2005’te imzalanan bu protokol ile “işbirliğinin amacı,
hizmet alanları ve kuruluşların yetki ve sorumlulukları”
belirlenmiştir.

• Bu protokolün son maddesi
“Uzmanlık alanlarıyla ilgili olarak Kızılay ile ortak proje üretecek
olan taraf Sivil Toplum Kuruluşlarıyla projeye ilişkin Alt Teknik
Protokoller imzalayabileceklerdir.” bilgisi bulunmaktadır.

11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”nün ek
protokolü olan
“Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği Protokolü” tüm
derneklerin ortak kararı ile 16.08.2006 tarihinde
taraflarca imzalanmıştır.
Genel Sekretaryası Derneğimiz tarafından
yürütülmektedir.

APHB’nin önemi

MÜDAHALE SİSTEMİ

müdahale

MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE

MÜDAHALE
MÜDAHALE

müdahale

GENEL İLGİSİZLİK

İÇ UNSURLARIN
KISA İLGİSİ
Normal hayata dönüş

ICRC

IFRC

NATO

bagışçılar

hükümet

WFP

UNHCR

basın

OCHAyönetimler
Yerel

basın

UNICEF

basın

UNDP

mülteciler/
afet yaşamış
topluluklar

Ulusal ve yerel

STK

basın

basın

diğer UN
örgütleri
basın

Kızılay
Uluslar arası
NGOs

Hükümetler arası
organizasyonlar

military
Askeri
unsurlar

Bunu koordine edebilir misiniz?

Dünyanın her yerinde insanlar afetlere karşı hazırlıklı olma
konusundaki bilgilerinin çoğunu afetten hemen sonraki 6 ay
ile 2 yıl sonra öğrenmektedir.
Japon grup İstanbul’da bir Türk yatakhanesinde
kalıyorlardır. Depremden sonra Japonlar ve Türkler
merdivenlerde karşılaştı. Türkler aşağıya, Japonlar
yukarıya koşuyordu.
M.Petal. Afetlere karşı hazırlık için uygulanan yerel toplum organizasyonu becerileri syf
31-32

• Afetin doğası gereği yaşanan karmaşaya karşı
planlı ve örgütlü bir hazırlık adına atılmış bir
adım
• Mesleki örgütlenme alanında eksiklerin
giderilmesi adına atılan bir adım
• Acil durumlara özgü mekanizmaların
tanımlanması adına bir örnek

• Ülke genelinde etkili/sürdürülebilir programlar ortaya koymak
mümkün mü?
• Çalışacak gönüllülerin temini konusunda yaşanan sıkıntıların
giderilmesi mümkün mü?
• Ortak anlayışa sahip bir platform olabilecek mi?
• Maddi kaynakların temini nasıl sağlanacak?
• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’nın yeni yapılanması
içerisinde sivil toplum kendine yer edinebilecek mi?

[email protected]
[email protected]


Slide 46

“AFETLERDE PSİKOSOSYAL DESTEK
HİZMET İLKELERİ: TSUNAMİ VE
PAKİSTAN DENEYİMİNDEN
GÜNÜMÜZE”
Nisan 2010
Eylen ŞAVUR

İçerik
• Psikososyal Destek
• Hizmet İlkeleri
• Tsunami ve Pakistan Depremi
• Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği

PSİKOSOSYAL
DESTEK
HİZMETLERİNİN
YÜRÜTÜLDÜĞÜ
BAZI AFETLER

1999 Marmara Depremleri
2002 Afyon Depremi
2003 Irak/Silopi İnsani Yardım Operasyonu
2003 İstanbul Bombalama Eylemi
2003 Bingöl Depremi
2004 Tsunami-Endonezya/ Sri Lanka
2005 Pakistan Depremi
2006 Batman Sel
2006 Elazığ Deprem
2007 İzmir Trafik Kazası
2007 Ankara/Anafartalar Bombalama Eylemi
2008 İstanbul/Güngören Terör Olayı
2009 Mardin Şiddet Olayı
2009 Marmara Seli
2010 Elazığ Depremi

Psikososyal;
Kelime anlamıyla birbirini sürekli
etkileyen psikolojik ve sosyal etkilerin
hareketli ilişkisi, anlamına gelir.
(Inter-Agency Guiding Principles, 2005)

Afetlerde psikososyal destek hizmetleri;
Afet sonrası ortaya çıkabilecek psikolojik uyumsuzlukların/
bozuklukların önlenmesi, aile ve toplum düzeyinde ilişkilerin
kurulması ve geliştirilmesi, etkilenenlerin ‘normal’ ya da yeni
yaşamlarına geri dönmesi sürecinde birey, aile ve toplumun
kendi kapasitelerini fark etmeleri ve güçlenmeleri, ayrıca
ileride ortaya çıkabilecek afetlerle başa çıkmaları amacıyla afet
döngüsünün her aşamasında düzenlenen çok disiplinli
hizmetler bütünüdür.
(Reyes, 2006a; Reyes ve Elhai, 2004; Seynaeve, 2001; Türk Kızılayı, 2008).

Afetlere maruz kalmak sadece etkilenenler için değil
aynı zamanda toplum içinde oldukça ağır yükler getirir.
(ISTSS, 2003).

Bu çerçevede programlanan afetlerde psikososyal
hizmetlerin iki temel bakış açısı vardır;
Birincisi afetten etkilenen toplumu yeniden inşa
etmek ve toplum kaynaklarını tekrar işler hale
getirmek,
İkincisi etkilenen bireylere müdahale etmek ve
psikolojik bozuklukların ortaya çıkışını önlemektir
(IASC, 2007).

PSİKOSOSYAL DESTEK
Psikolojik ya da psikiyatrik tedavi değildir.
Ruhsal bozukluklar ya da ciddi fiziksel
rahatsızlıklar konusunda bir danışmanlık ya da
terapi değildir.

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
1.İhtiyaç ve Kaynak Değerlendirmesi:

-

Mağdurların etkilenme dereceleri ve şekilleri,
İçinde bulundukları sorunlar ve ihtiyaçlar,
Toplumda var olan kaynak kişi/ kurumlar, bunların
çalışma şekilleri,
Var olan hizmetler ve sunuluş şekilleri
Uygulanacak
müdahale
etkinliklerinin
ana
hatlarıyla oluşturulması

Psikososyal Müdahale Sürecinde Yürütülen
Çalışmalar
2.Psikolojik İlk Yardım

-

İhtiyaç ve kaynak değerlendirilmesi ile eş zamanlı
ya da hemen ardından başlar.
Psikolojik ilk yardım, kişilerin duygularını ve
yaşadıklarını ifade etmelerine olanak sunarak
rahatlamalarını sağlamayı ve acil durumlara
yönelik psikolojik bilgilerin etkilenen kişilere
iletilmesi aracılığıyla kişilerin yaşadıklarını ve
hissettiklerini anlamlandırmalarına yardımcı olmayı
hedefler (IFRC, 2009).

3. Toplumu Harekete Geçirme:
Toplumu harekete geçirmede temel felsefe bireyin kendi
kendine yardım edebilme becerisini artırmaktır.
4. Sevk Etme ve Yönlendirme:
Ruh sağlığı çalışanlarının, sahada yaptıkları danışmanlık
ve tespit görüşmelerinde beklenti düzeyini artırmadan,
kısa, duygusal olarak destekleyici, yararlı ve dinamik
bir ilişki kurmaları gerektiği unutulmamalıdır. Bu
doğrultuda zaman zaman alışık olunan klinik
görüşmeler ve çalışma tarzlarından farklı olarak
görünebilirliği yüksek sosyal hizmet kapsamında
çalışmalar yapılması gerekmektedir (Önder E., 2008).

5. Sürdürülebilir- Uzun Dönem
Çalışmaların/Projelerin Planlaması
6. Bilgi Merkezi Oluşturma
Bilginin ihtiyaç duyan herkesle paylaşıldığı, ihtiyaçların ve
kaynakların buluştuğu, kolay ulaşılabilir ve
kullanılabilir bir hizmet sunulması hedeflenmektedir.

7. Çalışana Destek:
-

Yardım çalışanlarına yapılan müdahaledir.
Yardım çalışmaları sırasında kullanılacak bilgilerin
iletilmesi,
Yardım çalışanları için paylaşım ve destek
toplantıları düzenlenmesi,
Çalışanları
etkileyen
olumsuz
faktörlerin
belirlenmesi ve bu faktörlerin etkilerinin azaltılması
yardım çalışanlarının çalışmalarını yürütürken acil
durumdan etkilenen kişilerle kurdukları iletişimden,
kime, hangi yardımı, ne şekilde yapacağı noktasına
kadar gelen süreçte uygun şekilde bilgilendirilmesi
ve desteklenmesi

8. Eğitim:
- Travma ile ilgili eğitimlerde daha çok eyleme
yönelik,
- Etkilenenlerin kaçınma davranışlarını azaltması
konusunda cesaret verici,
- Travmatik anılarıyla uzlaşmasını sağlayıcı,
- Duruma uygun olarak olması beklenen psikolojik
tepkilerin neler olduğunun aktarılması
- Toplumun
afetlere
yönelik
genel
olarak
güçlendirilmesi amaçları ön plana çıkarılmaktadır
(ISTSS, 2003; Seynaeve, 2001; Turpin et al. 2005).

AFET

Alarm
Psiko Sosyal Hizmet
Müdahalesi
İhtiyaç Tespiti

Psikolojik İlk
Yardım

Koordinasyon ve İşbirliği

AKUT
DÖNEM

Orta ve Uzun Dönem Psiko Sosyal
Hizmet Müdahale Planının
Oluşturulması

Bilgi Merkezi Kurma Çalışana
Destek

Sevk ve Yönlendirme

Müdahale Sürecinin Sonlanması
İZLEME VE DEĞERLENDİRME

ORTA
/UZUN
DÖNEM

Tsunami ve Pakistan Depremlerinin
Psikososyal Destek Faaliyetleri İçin
Önemi Nedir?

Türk Kızılayı’na Genel Bakış

Türk Kızılayı
“Uluslararası Kızılay Kızılhaç
Dernekleri Federasyonu”na
üye 186 Ulusal Dernekten
biridir.

ICRC

“ULUSAL DERNEKLER”
ULUSLAR ARASI İNSACIL
HUKUKTAN ALMIŞ
OLDUĞU GÜÇLE
İNSANLIĞIN HİZMETİNDE
OLAN DEVLETTEN
BAĞIMSIZ ÇALIŞAN İNSANİ
YARDIM KURULUŞLARIDIR.

‘Türk Kızılayı’ 11 Haziran 1868 “ Osmanlı
Yaralı ve Hasta Askerlere
Yardım Cemiyeti " olarak kurulmuş, 1947’de bugünki adını
alarak çalışmalarına devam etmektedir.

2000 yılından bu yana uluslararası platformda toplam 80 ülkeye
insani yardım ulaştırmıştır.

Afetlere Genel Bakış Açısı
PAKİSTAN
-

8 Ekim 2005’de merkez üssü Pakistan idaresi altındaki
Keşmir bölgesi
Bölgede 18 yaşına kadar nüfus kayıtları tutulmadığı
için kayıplarla ilgili rakamların resmi rakamlardan çok
daha yüksek olduğu tahmin edilmektedir. Resmi
kayıtlara göre ölü ve yaralı sayısı
Ölü Sayısı : 73.331
Yaralı Sayısı : 69.392
Evsiz Sayısı : 2.800.000

Afetlere Genel Bakış Açısı
ENDONEZYA
-

26 Aralık 2004

-

11 Ülke

-

280.000 Can Kaybı

-

2.200.000 Evsiz insan

Endonezya İnsani Yardım Operasyonu

TSUNAMİ OPERASYONU
Türkiye’nin en büyük insani
yardım operasyonlarından
biridir ve kapasite geliştirme
projeleri arasında yer
almaktadır…

AKUT DÖNEM :
Acil barınak, gıda, sağlık,
psiko-sosyal destek ve
su sanitasyon hizmetleri
REHABİLİTASYON
DÖNEMİ :
• 1052 kalıcı konut,
•4 okul binası,
•Toplum Merkezi,
•3 caminin onarımı,
• ve Sağlık Merkezi inşası

1. Endonezya 8 uzman psikososyal personeli ve 10 yerel psikolog olmak
üzere toplam 18 uzman personel tarafından gerçekleştirilmiş ve
Psikososyal Destek Programı, 26.12.2004 tarihinde Endonezya/Aceh
bölgesinde meydana gelen deprem ve tsunami sonrasında başlatılmıştır.
2. Afetin hemen ardından gelen dönemde 18 kampta toplamda 13.793
kişiye ulaşılmıştır.
3. Türk Kızılayı`nın çalışmalarına 300 gönüllü aktif olarak katılmıştır.

Kamplarda; toplumun, afet nedeniyle ortaya çıkan davranışsal ve psikolojik
sorunlarla baş edebilmesine destek olmak üzere bireysel danışmanlık ve
yönlendirme, grup görüşmeleri, psikolojik ilk yardım, eğitimler,
sosyal aktivite ve projeler şeklinde psikososyal müdahaleler yürütülmüştür.

4. Program, 26.12.2006 tarihinde resmi açılışı yapılan Sultan 2. Selim
Aceh Toplum Merkezi bünyesinde ve Endonezya NAD Kızılhaçı
yapısı altında halen sürdürülmektedir.
5. Açılışından bu yana toplum merkezinde yapılan etkinliklere katılan
kişi sayısı 14.968’dir.
6. 2009 yılında Sultan 2. Selim Toplum Merkezinde gelir getirici
aktiviteler kapsamında toplamda 83 sivil toplum kuruluşu, kamu
kurum/kuruluşu ve üniversite ile çalışılmıştır.

TÜRK KIZILAYI’NIN EN BÜYÜK
İNSANİ YARDIM OPERASYONU
ACİL DÖNEMDE;
55.000 ton yardım malzemesi
60.000 ilaç,
14.500 barınma ünitesi,
2.500.000 yararlanıcı…

PAKİSTAN KIZILAYI
KAPASİTE GELİŞTİRME PROJESİ

PAKİSTAN PSİKOSOSYAL FAALİYETLER
2005- 2009
Bireysel ve Grup Çalışmalarında Ulaşılan

Kişi Sayısı
20.960

TSUNAMİ VE PAKİSTAN DEPREMİNİN ÖNEMİ
-

Türk Kızılayı’nın operasyonel deneyimini
arttırmıştır.
Kapasite arttırma projelerine yönelim
artmıştır.
Türkiye yardım alan ülke konumundan yardım
eden ülke konumuna geçmiştir.
Bölgesinde güçlü bir Kızılay oluşmuştur.
Psikososyal destek faaliyetlerinin yapılanma
esasları tanımlanmıştır.

AFET YÖNETİMİNDE BİR İŞBİRLİĞİ MODELİ
‘Afetlerde Psiksosyal Hizmetler Birliği’

Oluşumun Tarihçesi ve Üyeleri
SOSYAL HİZMETLER ve ÇOCUK ESİRGEME KURUMU
HACETTEPE ÜNİVERSİTESİ

TÜRK PSİKOLOGLAR DERNEĞİ
SOSYAL HİZMET UZMANLARI DERNEĞİ

Afetlerde
Psikososyal
Hizmetler
Birliği

TÜRKİYE PSİKİYATRİ DERNEĞİ
ÇOCUK ve GENÇLİK RUH SAĞLIĞI DERNEĞİ

TÜRK PSİKOLOJİK DANIŞMA ve REHBERLİK DERNEĞİ

Psikososyal Hizmetler konusunda afetlerde ve
olağan dönemde psikososyal hizmetlerin
geliştirilmesi yönünde karşılıklı hak ve sorumlulukları
belirlemek üzere hazırlanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”
Türkiye Kızılay Derneği, Türk Psikologlar Derneği,
Türkiye Psikiyatri Derneği, Türk Tabipler Birliği,
İstanbul ODTÜ Mezunları Derneği ile Ankara ODTÜ
Mezunları Derneği temsilcilerinin katılımıyla
imzalanmıştır.

“Afetlerde İşbirliği” Fikri Nasıl Doğdu?
• 11 Haziran 2005’te imzalanan bu protokol ile “işbirliğinin amacı,
hizmet alanları ve kuruluşların yetki ve sorumlulukları”
belirlenmiştir.

• Bu protokolün son maddesi
“Uzmanlık alanlarıyla ilgili olarak Kızılay ile ortak proje üretecek
olan taraf Sivil Toplum Kuruluşlarıyla projeye ilişkin Alt Teknik
Protokoller imzalayabileceklerdir.” bilgisi bulunmaktadır.

11 Haziran 2005 tarihinde
“Ulusal ve Uluslararası Afet Yönetiminde Türk Sivil
Toplum Kuruluşları İşbirliği Protokolü”nün ek
protokolü olan
“Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği Protokolü” tüm
derneklerin ortak kararı ile 16.08.2006 tarihinde
taraflarca imzalanmıştır.
Genel Sekretaryası Derneğimiz tarafından
yürütülmektedir.

APHB’nin önemi

MÜDAHALE SİSTEMİ

müdahale

MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
MÜDAHALE
RESPONSE

MÜDAHALE
MÜDAHALE

müdahale

GENEL İLGİSİZLİK

İÇ UNSURLARIN
KISA İLGİSİ
Normal hayata dönüş

ICRC

IFRC

NATO

bagışçılar

hükümet

WFP

UNHCR

basın

OCHAyönetimler
Yerel

basın

UNICEF

basın

UNDP

mülteciler/
afet yaşamış
topluluklar

Ulusal ve yerel

STK

basın

basın

diğer UN
örgütleri
basın

Kızılay
Uluslar arası
NGOs

Hükümetler arası
organizasyonlar

military
Askeri
unsurlar

Bunu koordine edebilir misiniz?

Dünyanın her yerinde insanlar afetlere karşı hazırlıklı olma
konusundaki bilgilerinin çoğunu afetten hemen sonraki 6 ay
ile 2 yıl sonra öğrenmektedir.
Japon grup İstanbul’da bir Türk yatakhanesinde
kalıyorlardır. Depremden sonra Japonlar ve Türkler
merdivenlerde karşılaştı. Türkler aşağıya, Japonlar
yukarıya koşuyordu.
M.Petal. Afetlere karşı hazırlık için uygulanan yerel toplum organizasyonu becerileri syf
31-32

• Afetin doğası gereği yaşanan karmaşaya karşı
planlı ve örgütlü bir hazırlık adına atılmış bir
adım
• Mesleki örgütlenme alanında eksiklerin
giderilmesi adına atılan bir adım
• Acil durumlara özgü mekanizmaların
tanımlanması adına bir örnek

• Ülke genelinde etkili/sürdürülebilir programlar ortaya koymak
mümkün mü?
• Çalışacak gönüllülerin temini konusunda yaşanan sıkıntıların
giderilmesi mümkün mü?
• Ortak anlayışa sahip bir platform olabilecek mi?
• Maddi kaynakların temini nasıl sağlanacak?
• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı’nın yeni yapılanması
içerisinde sivil toplum kendine yer edinebilecek mi?

[email protected]
[email protected]