KIERUNKI W MALARSTWIE POLSKIM XX WIEKU

autor: Katarzyna Jarkiewicz

SPIS TREŚCI

 modernizm i secesja  postimpresjonizm i symbolizm  awangarda  koloryzm  Grupa Krakowska  sztuka naiwna

SPIS TREŚCI

 abstrakcjonizm  socrealizm i arsenałowcy  Nowa Figuracja  poza schematami  nowe trendy

MODERNIZM I SECESJA

O koło 1890 roku głównym ośrodkiem artystycznym na ziemiach polskich stał się Kraków, a duży wpływ na naszą sztukę miała secesja wiedeńsko – monachijska.

Równocześnie rozczarowanie wobec rzeczywistości i zbliżający się schyłek wieku sprzyjały nastrojom dekadenckim oraz tendencjom artystowskim, ujmowanym w haśle „sztuka dla sztuki”.

MODERNIZM I SECESJA

Pod wpływem lektury De profundis Stanisława Przybyszewskiego rozwija się twórczość

Wojciecha Weissa

, którego tajemnicze, ironiczno – kpiarskie, podszyte katastrofizmem kompozycje oddają atmosferę fin de siècle’u.

Świat zrodzony z somnambulicznych wizji, sennych marzeń przeplata się natomiast w twórczości

Witolda Wojtkiewicza

z obrazami z dziecięcych baśni, pełnych kalekich ceremoniach i zabawach.

lalek, odrażających manekinów i kukiełek, uczestniczących w dziwnych

Demon (W kawiarni) Wojciech Weiss

Prawa autorskie: Witold Raczunas, za: http://www.pinakoteka.zascianek.pl/Weiss/Images/Demon.jpg

Fantazja Witold Wojtkiewicz

Prawa autorskie: Witold Raczunas, za: http://www.pinakoteka.zascianek.pl/Wojtkiewicz/Images/Fantazja.jpg

MODERNIZM I SECESJA

Szczególną malarstwie popularnością cieszył się wewnętrznego” duszy twórcy.

w pejzaż, młodopolskim traktowany symbolicznie, jako obrazowy odpowiednik „pejzażu Przedstawiał najczęściej smutne krajobrazy jesienne, przytłoczone ciemnymi chmurami, melancholijne widoki wieczorne i nocne (nokturny), pełne grozy obrazy natury uginającej się pod naporem wiatru lub nastrojowe i bajkowo dekoracyjne pejzaże zimowe.

Jezioro Świteź Julian Fałat

Prawa autorskie: Witold Raczunas, za: http://www.pinakoteka.zascianek.pl/Falat/Images/Switez.jpg

Topole nad wodą Jan Stanisławski

Prawa autorskie: Witold Raczunas, za: http://www.pinakoteka.zascianek.pl/Stanislawski/Images/Topole.jpg

Bajka zimowa Ferdynand Ruszczyc

Prawa autorskie: Witold Raczunas, za: http://www.pinakoteka.zascianek.pl/Ruszczyc/Images/Bajka_zimowa.jpg

Morskie Oko z Czarnego Stawu Leon Wyczółkowski

Prawa autorskie: Witold Raczunas, za: http://www.pinakoteka.zascianek.pl/Wyczolkowski/Images/Morskie_Oko.jpg

MODERNIZM I SECESJA

M alarstwo secesji krakowskiej pozostawało pod wpływem prądów neoromantycznych (odwołanie do historii narodowej i literatury, monumentalizm) i odznaczało się dużym indywidualizmem –

Stanisław

uzdolnionym twórcą, jako malarz tworzył głównie w technice pastelowej portrety, pejzaże oraz projekty witraży do

Wyspiański

katedry kościele Mariackim).

był wawelskiej wszechstronnie i kościoła franciszkanów w Krakowie, zajmował się też malarstwem ściennym (wraz z Janem Matejką i Józefem Mehofferem wykonał polichromie w

Stań się Stanisław Wyspiański

Prawa autorskie: Witold Raczunas, za: http://www.pinakoteka.zascianek.pl/Wyspianski/Images/Bog_Ojciec.jpg

MODERNIZM I SECESJA

Bardzo dekoracyjne jest malarstwo ścienne

Józefa Mehoffera

(skarbiec katedry na Wawelu), który wyróżnił się jako witrażysta (witraże do wielu kościołów w Polsce oraz do kolegiaty św. Mikołaja we Fryburgu). Jego twórczość nie wolna jest również od wątków symbolicznych (Dziwny ogród).

Vita somnium breve Józef Mehoffer

Prawa autorskie: Witold Raczunas, za: http://www.pinakoteka.zascianek.pl/Mehoffer/Images/Vita.jpg

MODERNIZM I SECESJA

Program symbolizmu literacko – alegorycznego realizował

Jacek Malczewski.

W jego twórczości przewijają się watki patriotyczne, w tym personifikacje Polski, tematy inspirowane poezją romantyczną, głównie twórczością Juliusza Słowackiego, nastrojowe pejzaże podkrakowskie, zasiedlone towarzystwem harpii, chimer i faunów.

Hamlet polski Jacek Malczewski

Prawa autorskie: Witold Raczunas, za: http://www.pinakoteka.zascianek.pl/Malczewski_J/Images/Hamlet_polski.jpg

POSTIMPRESJONIZM I SYMBOLIZM

Twórcy Młodej Polski, z których wielu miało za sobą studia w szkołach monachijskich, podejmowali podróże artystyczne do Paryża, urastającego w końcu XIX wieku do roli stolicy światowej sztuki.

Wyjeżdżających przyciągały przede wszystkim prężnie działające środowiska artystyczne impresjonistów i nabistów.

POSTIMPRESJONIZM I SYMBOLIZM

Jako pierwsi udali się do Paryża w 1889 roku Józef Pankiewicz i Władysław Podkowiński.

Józef

zasadę

Pankiewicz

postimpresjonistycznym po okresie fascynacji impresjonizmem, po dekadenckich nokturnach i zauroczeniu sztuka japońską, zainteresował się wzajemnego malarstwem Paula Cézanne’a i Pierre’a Bonnarda – zaczął malować z rozmachem, fakturowo, używając palety kolorów nasyconych oraz stosując tzw. grę barwną, czyli oddziaływania na siebie płaszczyzn koloru.

Japonka Józef Pankiewicz

Prawa autorskie: Witold Raczunas, za: http://www.pinakoteka.zascianek.pl/Pankiewicz/Images/Japonka.jpg

POSTIMPRESJONIZM I SYMBOLIZM

Władysław Podkowiński

symbolicznym, w szkieletów, Marsz żałobny).

pod wpływem choroby i osobistych niepowodzeń porzucił impresjonistyczną manierę i zaczął tworzyć kompozycje o charakterze ciemnych tonacjach kolorystycznych, o ponurych treściach (Taniec Wydarzeniem artystycznym, uznawanym za początek symbolizmu polskiego, było wystawienie w atmosferze skandalu w 1894 roku w warszawskiej "Zachęcie" jego Szału uniesień.

Szał uniesień Władysław Podkowiński

Prawa autorskie: Witold Raczunas, za: http://www.pinakoteka.zascianek.pl/Podkowinski/Images/Szal_szkic.jpg

POSTIMPRESJONIZM I SYMBOLIZM

Za pierwszą damę młodopolskiego malarstwa została uznana

Olga Boznańska

, która malowała martwe natury, wnętrza, krajobrazy, widoki z okien pracowni, a przede wszystkim portrety – intymne, o przyciszonej i wyrafinowanej gamie kolorystycznej, charakteryzujące się wnikliwością i znakomitą obserwacją psychologiczną modela (Dziewczynka z chryzantemami,Portret damy w brązowej sukni).

Dziewczynka z chryzantemami Olga Boznańska

Prawa autorskie: Witold Raczunas, za: http://www.pinakoteka.zascianek.pl/Boznanska/Images/Dziewczynka_z_chryzantemami.jpg

POSTIMPRESJONIZM I SYMBOLIZM

Z Francją związany był również

Władysław Ślewiński

, zaprzyjaźniony z Paulem Gauguinem, od którego przejął syntetyzm form, polegający na eliminacji nieistotnych szczegółów kompozycji, posługiwaniu jasnej treści.

się płaskimi plamami koloru ograniczonymi grubym konturem przy zachowaniu Powracał też do malarstwa portretowego, jak Czesząca się, stosując specyficzny kadr kompozycyjny, wyraźnie faliste, wręcz secesyjne linie konturu, paletę kolorów dyktowanych rudobrazowymi włosami modelki i białozłocistą karnacją jej ciała.

Czesząca się Władysław Ślewiński

Prawa autorskie: Witold Raczunas, za: http://www.pinakoteka.zascianek.pl/Slewinski/Images/Czeszaca_sie.jpg

POSTIMPRESJONIZM I SYMBOLIZM

Zafascynowany malarstwem Puvis de Chavannes’a przybył do Paryża

Tadeusz Makowski

i zetknął się tu z grupą Fernandem Légerem i Aleksandrem Archipienko, których wzorem podjął poszukiwania oparte na własnej ekspresją.

awangardowych interpretacji kubizmu, prymitywnego, połączonego z liryzmem i subtelną W jego obrazach oprócz martwych natur pojawiały się wizerunki dzieci, które z czasem ubrane w trójkątne czapeczki, zaczęły przekształcać się w groteskowe, bryłowate kukiełki.

malarzy, m.in.

świadomie

Kapela dziecięca Tadeusz Makowski

Prawa autorskie: Witold Raczunas, za: http://www.pinakoteka.zascianek.pl/Makowski/Images/Kapela_dziecieca.jpg

POSTIMPRESJONIZM I SYMBOLIZM

W środowisku École de Paris we Francji działał

Eugeniusz Zak

, późniejszy współtwórca awangardowej grupy Rytm.

Jego twórczość charakteryzuje się syntetycznym, dekoracyjnym (Tancerz, stylem,

Pierrot,

chłopiec, Kobieta z dzieckiem).

inspirowanym

Wiosna,

Idylla), sztuką renesansu oraz malarstwem Cézanne’a i Picassa; artysta malował liryczne w nastroju, melancholijne i pełne zadumy kompozycje przedstawiające tancerzy, grajków, arlekinów, idylliczne scenki z pasterzami postacie rozmarzonych dziewcząt, chłopców i kobiet (Pijący

Rybak Eugeniusz Zak

http://www.malarze.com/obraz.php?id=764&l=pl

AWANGARDA

W 1917

polskimi

, roku której narodziła awangardowa formacja zwana program się w Krakowie

ekspresjonistami

promieniował na środowisko warszawskie, poznańskie i lwowskie.

Dla założycieli ugrupowania, zwanych

formistami

istotna była forma i barwa, opowiadali się za kubizmem, ekspresjonizmem wielkiego stylu narodowego.

i futuryzmem, przeciwstawiali się naturalizmowi; głosili przewagę intelektu nad uczuciowością, dążyli do stworzenia ,

AWANGARDA

Jednym z ideologów i teoretyków formizmu był Leon Chwistek, który w duchu nowego kierunku tworzył kompozycje figuralne, portrety, akty, pejzaże i widoki fantastycznych miast (Łódka, Salamandry, Miasto), obrazy o precyzyjnie w drugą (kilka wersji Szermierki).

przemyślanej kompozycji i silnie zgeometryzowanych formach (Uczta); zgodnie z założeniami tzw. strefizmu malował obrazy, w których strefy pokrewnych kształtów i kolorów nakładają się i przechodzą jedna

Uczta Leon Chwistek

http://en.wikipedia.org/wiki/Image:Uczta.jpg

AWANGARDA

Z ruchem formistycznym związał się również krytyk i teoretyk sztuki natury, Ewolucję, portrety od

Tytus Czyżewski

o subtelne (Madonna, Hiszpania).

zwartych, , inspirujący się kubizmem, a następnie malujący krajobrazy, martwe intensywnych, soczystych kolorach, prostej i czytelnej formie, harmonijne i geometrycznych i krystalicznych brył, które nadają kompozycjom kubistyczno – ekspresyjny charakter, do nasyconych intensywnymi barwami portretów, martwych natur i pejzaży, przeszedł

Zbigniew Pronaszko.

AWANGARDA

Do kręgu artystów awangardowych należał

Stanisław Ignacy Witkiewicz

, niekwestionowana indywidualność dwudziestolecia międzywojennego.

W okresie fascynacji futuryzmem malował ekspresyjne kompozycje w intensywnych barwach, pełne fantastycznych stworów, zdeformowanych struktur biologicznych, robiące wrażenie halucynacji; nie przypominają one malarstwa innych formistów, noszą ślady secesji (Fantazja, Pocałunek mongolskiego księcia w lodowej pustyni, Kuszenie św. Antoniego).

Kuszenie św. Antoniego Stanisław Ignacy Witkiewicz

Prawa autorskie: Witold Raczunas, za: http://www.pinakoteka.zascianek.pl/Witkacy/Images/Kuszenie_sw_A_1.jpg

AWANGARDA

Od 1925 roku (zmuszony sytuacją finansową) zajął się Witkiewicz malowaniem portretów, gł. techniką pastelową, stworzył własny styl portretowania, balansujący pomiędzy realizmem połączonym z lekką stylizacją a pełną ekspresji deformacją .

Pomostem między awangardą międzywojenną a powojennymi „nowoczesnymi” stała się twórczość artystów związanych z tzw.

pierwszą Grupą Krakowską

, zbuntowanych przeciwko tradycyjnej estetyce i akademickim autorytetom oraz podejmujących w sztuce tematy zaangażowane społecznie.

AWANGARDA

Do jej członków należał malarstwo sytuowało się pomiędzy kubizmem, surrealizmem i abstrakcjonizmem. Za manifest artystyczny malarza i negację obowiązującej w krakowskiej Akademii estetyce uchodzi kubizująco rozczłonkowany Akt.

Jonasz Stern

, którego Z Grupą związany był

Adam Marczyński

, wprowadzający do martwych natur elementy konstrukcji kubistycznej.

Owoce na stole Adam Marczyński

http://www.malarze.com/obraz.php?id=321&l=pl

AWANGARDA

W nurcie poszukiwań „stylu narodowego” mieści się twórczość artystów z warszawskiej grupy „

Zofią Stryjeńską

.

Mehoffera i Stanisława Wyspiańskiego.

Rytm

” z niezwykle popularną w okresie międzywojennym Tworzyła silnie stylizowane i utrzymane w żywych kolorach akwarele (np. seria Kolędy polskie), tempery, barwne litografie, rysunki, ilustracje do książek (m.in. Treny Jana Kochanowskiego), plakaty, projekty scenografii, itp. inspirowane polską sztuką ludową, motywami prasłowiańskimi oraz dziełami Józefa

KOLORYZM

Zainteresowanie przestrzeni, polskich malarzy kolorem, zapowiedziane postimpresjonistycznym malarstwem Józefa Pankiewicza, doprowadziło do założenia w 1923 roku w Krakowie tzw.

(KP), który za cel sztuki obrał sobie „tworzenie dobrego malarstwa”, czyli widzenie rzeczywistości poprzez kolor, wyrażenie kolorem bryłowatości, światła oraz

Komitetu Paryskiego

wyraźne określenie przedmiotu.

KOLORYZM

Teoretykiem kapizmu i autorem artystycznego credo był

Jan Cybis

Natomiast Malarzem , autor dynamicznych, fakturowych kompozycji koncentrujących się na intensywnych, nasyconych kolorach i ich wzajemnych napięciach.

Józef Czapski

silnie , zarówno w twórczości przedwojennej, jak i powojennej, przedkładał nad programowy koloryzm ekspresję i dramatyzm, służące ilustrowaniu brutalnej codzienności.

zakorzenionym w postimpresjonistycznej

Waliszewski

manierze był

Zygmunt

– sugestywny ilustrator groteski, stosujący klasyczną, bogatą paletę barwną.

Opera leśna w Sopocie Józef Czapski

http://www.malarze.com/obraz.php?id=96&l=pl

Wyspa miłości Zygmunt Waliszewski

Prawa autorskie: Witold Raczunas, za: http://www.pinakoteka.zascianek.pl/Waliszewski/Images/Wyspa_milosci.jpg

KOLORYZM

Od radykalnego programu kapistów odbiegała twórczość statyczną

Artura Nacht – Samborskiego

kompozycją i , lokująca się pomiędzy ekspresją a impresją, operująca jasną, wyrafinowanymi zestawieniami barw ciemnych i zimnych, których dynamikę wzbogaca dyskretna gra walorów.

Po II wojnie światowej w dalszym ciągu prym wiedli artyści ukształtowani przez przedwojenne programy artystyczne, konsekwentnie sięgający do tradycji gier barwnych.

Krajobraz z Hiszpanii Artur Nacht Samborski

http://www.malarze.com/obraz.php?id=194&l=pl

KOLORYZM

Jednym z nich był

Wacław Taranczewski

wojną działający w grupie „Pryzmat”, stosujący zasadę wielokrotnego powtarzania tego samego motywu, budujący obrazy za pomocą barwnych plam wzbogaconych linią konturu.

, przed Związany z kapistami abstrakcji, pejzażach.

kolor

Piotr Potworowski

od tradycyjnego polskiego koloryzmu do aluzyjnej wykorzystując do przeszedł tworzenia dramatycznych napięć w swoich syntetycznych

Martwa natura ze światkiem Wacław Taranczewski

http://www.malarze.com/obraz.php?id=161&l=pl

Getto warszawskie Piotr Potworowski

http://www.malarze.com/obraz.php?id=348&l=pl

GRUPA KRAKOWSKA

Kontynuacji radykalnego programu artystycznego przedwojennej Grupy Krakowskiej podjęła się formacja o tej samej nazwie utworzona w 1957 roku w piwnicach Pałacu Krzysztofory. Wśród jej członków znaleźli się m.in.. Jerzy Bereś, Tadeusz Brzozowski, Maria Jarema, Tadeusz Kantor, Adam Marczyński, Kazimierz Mikulski, Jerzy Nowosielski, Mieczysław Porębski, Janusz Tarabuła, Jerzy Tarasin i inni.

GRUPA KRAKOWSKA

Członków

Grupy Krakowskiej

nie obowiązywał wspólny program; dla twórczych indywidualności ważna była awangardowość, dbałość o poniesienie poziomu sztuki polskiej oraz stała obserwacja aktualnych europejskich tendencji artystycznych.

Członkowie grupy otrzymali zaproszenie w 1975 roku do udziału w projekcie autorstwa Mieczysława Porębskiego oraz Muzeum Narodowego w Krakowie na wyrażenie komentarza do XIX-wiecznego malarstwa eksponowanego w Sukiennicach.

Warunkiem udziału w wystawie „

Widzieć i rozumieć

” miał być monumentalny charakter prac.

GRUPA KRAKOWSKA

Tadeusz Kantor

zrealizował malarski Emballage „Hołdu pruskiego”, polegający na „zapakowaniu” poszczególnych fragmentów dzieła Jana Matejki i wyeksponowaniu jedynie postaci Stańczyka jako trwałego elementu tradycji narodowej.

Jerzy Nowosielski

pokazał majestatyczną w formie i metafizyczną w treściach Villę dei Misteri – statyczny, jakby zamarły w trwaniu obraz o precyzyjnej kompozycji i wyrafinowanej kolorystyce.

Emballage „Hołdu pruskiego” wedle Jana Matejki Tadeusz Kantor

http://malarze.com/obraz.php?id=178&l=en&PHPSESSID=c44695da009df12b00584a63e17c7eb6

Villa dei misteri Jerzy Nowosielski

http://www.malarze.com/obraz.php?id=212&l=pl

GRUPA KRAKOWSKA

Dla twórczości sens

Tadeusza Brzozowskiego

egzystencjalny zniszczonego, kalekiego człowieka (Prorok, cykl Balet) oraz stosowanie malarstwa, perfekcyjnego ważny był ukazanie warsztatu malarskiego. Pod koniec lat 50. XX wieku artysta wypracował własną odmianę abstrakcji organicznej wywodzącą się z surrealizmu i ekspresjonizmu (Siurpryza, Pludry, Dygi, Imperatryca); podejmował również tematykę religijną (Głowa Chrystusa).

GRUPA KRAKOWSKA

W Grupie Krakowskiej ujawnił się silny nurt malarstwa metafizycznego, reprezentowanego m.in.

przez prace

Kazimierza Mikulskiego

, którego twórczość początkowo gładkiej powierzchni obrazu.

kształtowała się pod wpływem surrealizmu, by w późniejszych latach zbliżyć się do nadrealizmu. Artysta pozostawił obrazy emanujące magią, poezją (Jesienią przy szpitalach kasztany z gipsu), a także erotyzmem i bajkowością (Dziewczyna z hotelu, Widok z mojego okna). Mikulski stosował swoistą dyscyplinę formy poprzez wprowadzenie precyzyjnego rysunku i

Nocna próba Kazimierz Mikulski

http://www.malarze.com/obraz.php?id=325&l=pl

GRUPA KRAKOWSKA

W kręgu twórczość awangardowych

Grzegorza Sztwiertni

pamięci i zapomnienia.

tradycji Grupy Krakowskiej, w konfrontacji z jej ideami, pozostaje , ucznia Jerzego Nowosielskiego. Tworzy on malarstwo sztalugowe i ścienne oraz instalacje multimedialne, dla których inspiracją jest myśl dadaistyczna i surrealistyczna. W rozbudowanym cyklu Ćwiczenia mnemotetyczne, wykorzystując grę skojarzeń, porusza problem

OdTWARZanie 2 Grzegorz Sztwiertnia

http://www.malarze.com/obraz.php?id=946&l=pl

GRUPA KRAKOWSKA

Czołowym przedstawicielem pokolenia „dzikiej ekspresji”, odprysku awangardy krakowskiej, jest

Leon

suficie

Tarasiewicz

czy – ścianach mistrz uproszczonego, zgeometryzowanego pejzażu, choć artystę zajmują również problemy czystego malarstwa. Gęstą malaturą pokrywa mury, filary i wnętrza. Rytmiczne kompozycje barwnych pasów malowane wprost na tworzą malarskie environnement, umożliwiając wejście w sam środek dzieła. Jaskrawe, fosforyzujące kolory promieniują dziwną energią - także i ta sztuka jest twórczym rozwinięciem tradycji ikony. Technika nakładania farby oparta jest na warsztacie i podstawowej dla sztuki bizantyjskiej symbolice światła i koloru.

Bez tytułu Leon Tarasiewicz

fot. Katarzyna Jarkiewicz

SZTUKA NAIWNA

Subtelną kolorystykę i rytmiczną kompozycję zbliżoną do cerkiewnych ikonostasów zdradzają prace najsłynniejszego polskiego malarza – samouka

Nikifora

(Epifana Drowniaka): łemkowskiego żebraka i analfabety, obdarzonego niezwykłym talentem i pracowitością, związanego z Krynicą. W swoich akwarelach odkrywał piękno podkarpackiego pejzażu: samotne dworce, wioski wśród pól, ale także fantastyczną architekturę wyobrażonych miast.

Pejzaż miejski Nikifor Krynicki

http://www.malarze.com/obraz.php?id=962&l=pl

ABSTRAKCJONIZM

Manifestacją czystej formy, pozbawionej podtekstów, sięgającej granic abstrakcji, równocześnie sprzęgniętą z ogólnoeuropejskimi ruchami awangardowymi, była twórczość

Władysława Strzemińskiego

, który w 1928 roku ogłosił teorię niemal jednolitym

unizmu

kolorze, . Podstawowym założeniem tego kierunku była zasada podwójnej jednorodności dzieła sztuki, wyrażająca się w jedności dzieła z miejscem, w którym ono powstaje oraz jedności optycznego lub matematycznego powiązania kształtów między sobą. Artysta do 1934 roku tworzył obrazy zgodne z tą teorią, utrzymane w z traktowaną, bogatą fakturą farby olejnej.

jednorodnie

ABSTRAKCJONIZM

Idee suprematyzmu,

Henryk Stażewski

metalu.

konstruktywizmu, które neoplastycyzmu realizowało w okresie międzywojennym ugrupowanie „Blok”, przejął , który powrócił do abstrakcji po 1955 roku. Stworzył on serię Reliefów - obrazów komponowanych z wycinanych i nakładanych na płótno, niekiedy w pewnej od niego odległości, kolorowych form geometrycznych oraz na podobnej zasadzie kształtowanych form przestrzennych z i

ABSTRAKCJONIZM

W nurcie awangardy ważne miejsce zajmuje członkini Grupy Krakowskiej przestrzenność (cykle:

Maria Jarema

Obroty, Formy,

. Od 1952 roku tworzyła cykle malarskie (połączenie monotypii z temperą), w których głównym motywem były przetworzone i pełne ekspresji formy biologiczne (Wyrazy, Figury, Chwyty, Głowy); późniejsze jej prace to kompozycje abstrakcyjne złożone z form organicznych łączących się ze sobą, przenikających, wchodzących w głąb obrazu, zmienne, ruchliwe, obdarzone wielką siłą wyrazu; cechuje je lekkość i

Znaki,

Penetracje, Rytmy, Filtry).

Wyrazy Maria Jarema

http://www.malarze.com/obraz.php?id=143&l=pl

ABSTRAKCJONIZM

Inny członek Grupy Krakowskiej –

Jan Tarasin

, podobnie jak Jarema, po 1957 roku zajął się abstrakcją, eksperymentując równolegle w dziedzinie kolażu, tworzył kompozycje złożone z układów kaligraficznych i geometrycznych znaków-form (Nieskończona kolekcja, Przedmioty czerwone).

ABSTRAKCJONIZM

Przedstawicielem konceptualizmu jest

Roman Opałka

, który początkowo tworzył kwasoryty (m.in.

seria

Opisanie

świata); później kompozycje przestrzenne z płótna, zwane poduszkowcami; od 1965 zaczął pokrywać płótna, nazywane przez siebie "detalami" rzędami kolejnych cyfr, zaczynając od jedynki (pierwszy został zapisany liczbami od 1 do 35 327), co ma oddawać upływ czasu; płótnom towarzyszy fotografia twarzy artysty ukazująca oznaki starzenia się i nagranie jego głosu.

SOCREALIZM I ARSENAŁOWCY

Pod koniec lat 40. XX wieku został narzucony artystom fizyczną),

realizm socjalistyczny

zmianami wiecznego realizmu, m.in.

. Propagowano tematykę związaną z historią ruchu robotniczego, sojuszem robotniczo-chłopskim, pracą (zwłaszcza zachodzącymi w kraju, ujarzmianiem przyrody przez człowieka, życiem rodzinnym; wymagano, aby dzieła były zrozumiałe dla mas i optymistyczne w swym wyrazie. Malarze próbowali ideologię wyrazić warsztatem XIX-

Aleksander Kobzdej

,

Andrzej Strumiłło

i

Andrzej Wróblewski

.

Podaj cegłę Aleksander Kobzdej

http://www.malarze.com/obraz.php?id=683&l=pl

SOCREALIZM I ARSENAŁOWCY

Polityka kulturalna uległa zmianie około 1955 roku i wtedy w

Andrzej

warszawskim

Wróblewski Arsenale

odbyła się wystawa, której uczestnicy, (m.in. Wróblewski i Strumiłło) zerwali z dogmatycznym realizmem, zaakceptowali deformację i ekspresję.

po początkowych eksperymentach z abstrakcją geometryczną kosmicznych pejzażach w duchu surrealizmu, powrócił do malarstwa figuratywnego, łącząc realizm z deformacją, np. w cyklu Rozstrzelań proteście przeciwko tragediom wojny.

i

Rozstrzelanie V Andrzej Wróblewski

http://www.malarze.com/obraz.php?id=387&l=pl

SOCREALIZM I ARSENAŁOWCY

Od 1955 roku sponiewieranego, skazanego na monotonię życia albo osamotnionego (seria Ukrzesłowionych - metafor ludzi wrastających w krzesła, cykl Szoferów wpatrujących się w ciemną, pustą przestrzeń; słynny obraz Kolejka trwa); nie stronił również od groteski czy gorzkiej satyry (Nagrobek kobieciarza).

Andrzej Strumiłło

przedstawiał los człowieka wypracował własny styl, surowy i toporny, w którym operuje często metaforą i przenośnią, jego prace posiadają własny nastrój, niekiedy są pełne grozy, czasem odwołują się do dalekowschodniej metafizyki (rysunki Dziewczyna Thai, Budda z Kadżuraho, cykl Tancerze).

NOWA FIGURACJA

Rewolucyjne zmiany w malarstwie europejskim lat 60. XX wieku wyprzedził niekiedy groteskowe,

Jan Lebenstein

o bogatej , który już w połowie lat 50. tworzył cykle "figur", wizerunków człowieka budowanych na osi symetrii obrazu, sztywnych i hieratycznych (Figura w szarym wnętrzu, Figury na osi). Apokaliptyczną wizję zezwierzęconego świata tworzy seria obrazów określana jako Bestiarium. Komponowane wzdłuż horyzontalnej linii płócien zwierzęta oraz ludzkie stwory o psich, kocich, krowich, końskich lub oślich głowach, często o cechach przedpotopowych, są pełne ekspresji, fakturze i zredukowanej kolorystyce.

Figura rozpięta III Jan Lebenstein

http://www.malarze.com/obraz.php?id=223&l=pl

NOWA FIGURACJA

W okresie „pozornej stabilizacji” ery gomułkowskiej polscy twórcy, figuracji. Tzw. „ wzorem zachodnioeuropejskich artystów, porzucili informel i zwrócili się w stronę

Nowa Figuracja

” polegała na świadomej, ekspresyjnej deformacji postaci ludzkich, przedstawianiu ich w konwulsyjnych gestach, co miało oddawać pesymizm i katastrofizm twórców żyjących w czasach okrucieństwa i śmieszności.

NOWA FIGURACJA

Taki program zadeklarowali członkowie krakowskiej grupy „Wprost”, powołanej do życia w 1966 roku i uważanej za ekspresyjny odłam kierunku,

Maciej Bieniasz

,

Zbylut Grzywacz, Leszek Sobocki

i

Jacek Waltoś

. Artyści głosili antyestetyzm i antyformalizm, opowiadali się za sztuką dosadną i wyrazistą, ujawniającą i odkłamującą dwulicowość PRL owskiego życia i myślenia.

NOWA FIGURACJA

Maciej Bieniasz

szarą, brudną, zdegradowaną śląską rzeczywistość.

Leszek

tradycję

Sobocki

tworzył malarstwo rejestrujące malowanych na znakach drogowych, tablicach informacyjnych czy zepsutych drzwiczkach łączył polskiego w

Portretach

portretu

trumiennych

trumiennego ze współczesnością, patos z trywialnością.

Zbylut Grzywacz

polską rzeczywistość.

w wyrazistym realizmie ekspresyjnych w swej brzydocie Orantek czy Opuszczonych przedstawiał brutalną, współczesną

NOWA FIGURACJA

Najmniej zaangażowana społecznie i politycznie jest twórczość

Jacka Waltosia

, odwołująca się do wątków biblijnych, ponadczasowych metafor i tematów egzystencjalnych – życia, samotności i współczucia.

Ekran (Pieta w trójnasób) Jacek Waltoś

http://www.malarze.com/obraz.php?id=190&l=pl

POZA SCHEMATAMI

Zdzisław Beksiński

własny styl kolorystyce.

w połowie lat 60. ukształtował malarski, który charakteryzował znakomicie opanowany warsztat i brak tytułów prac.

Artysta tworzył zbliżone do surrealizmu obrazy zapełnione koszmarnymi zjawami (fantastyczne twory biologiczne, szkielety z resztkami ciała) umieszczonymi w pustym pejzażu, w oparach kolorowych mgieł, także katastroficzne wizje przyszłości, niekiedy aluzje erotyczne. Wykonywał prace o charakterze narracyjnym i wyrafinowanej

Bez tytułu Zdzisław Beksiński

http://en.wikipedia.org/wiki/Image:Beksinski_detail.jpg

POZA SCHEMATAMI

Jerzy Duda – Gracz

styl, inspirowany malarstwem Piotra Breugela (groteskowe wizje wypracował niepowtarzalny zagrożenia świata i przedstawianie społeczeństwa z jego wszystkimi wadami). Do 1982 roku artysta piętnował absurd i negatywne zjawiska socjologiczne i polityczne socjalizmu (Kochankowie, Jeźdźcy Apokalipsy, Raj, Wieża Babel 2).

POZA SCHEMATAMI

Po 1982 roku wykonywał obrazy abstrakcyjno historyczne oraz obrazy "prowincjonalno-gminne", w których wracał Golgota jasnogórska).

do dzieciństwa, przedstawiał jurajskie pejzaże (Godzina zardzewiałego roweru,

Bezpowrotne umieranie byłej Pani Gospodyni ze wsi

Kamion, Kamion nad Wartą), wizje religijne (cykl W latach 1999-2003 zrealizował wielki cykl 270 obrazów będących malarską interpretacją dzieł Chopina (m.in. Etiudy, Preludia, Pieśni).

Motyw polski – oczekiwanie 2 Jerzy Duda – Gracz

http://www.malarze.com/obraz.php?id=865&l=pl

POZA SCHEMATAMI

i

Edward Dwurnik

przedstawiał pełne ekspresji i szyderstwa sceny rodzajowe z życia mieszkańców miast i małych miasteczek (Podróże autostopem, Robotnicy). W latach 80. tematyką jego prac stały się wydarzenia polityczne (Radiacja) i losy Polaków na Wschodzie. W obrazach stosował celową deformację groteskową bliskie abstrakcji.

manierę, tworzył karykatury znajomych i osób publicznych; w ostatnich latach maluje tzw. obrazy błękitne, o mistycznym nastroju,

Narada produkcyjna Edward Dwurnik

http://www.malarze.com/obraz.php?id=907&l=pl

POZA SCHEMATAMI

Zdzisław Libera

problemy doświadczeniem koncentracyjny).

wykorzystując kamerę video przepracowuje wątki osobiste związane z pobytem w więzieniu (Perserweracja mistyczna, Iskra/Shinter), współczesnego świata masowej związane z totalnym urzeczowieniem, dominacją kulturową (Obrzędy intymne, Jak tresuje się dziewczynki), eksterminacji, ludobójstwa, które zostaje przekazane następnym pokoleniom jako depozyt kulturowy (Lego – obóz

NOWE TRENDY

Do twórczości Andrzeja Wróblewskiego zaczęło nawiązywać nowe pokolenie artystów debiutujących w latach 80. XX wieku. W 1982 roku

Ryszard Grzyb, Paweł Kowalewski, Jarosław Modzelewski, Włodzimierz Pawlak, Marek Sobczyk

i

Ryszard Woźniak GRUPPA

, dystansujące się od zewnętrznych, manifestujące własną odrębność w ramach powszechnego oporu i bojkotu czasów stanu wojennego. Bliscy stylistyce neoekspresjonizmu, tworzyli założyli w Warszawie ugrupowanie malarstwo szukające znaku – symbolu, podejmujące ironiczną i cyniczną opowieść o współczesnym świecie.

uwarunkowań prowokacyjnego

Herbatnik wojenny Ryszard Grzyb

http://www.malarze.com/obraz.php?id=935&l=pl

I Komunia Jarosław Modzelewski

http://www.malarze.com/obraz.php?id=933&l=pl

Polacy formują flagę narodową Włodzimierz Pawlak

http://www.malarze.com/obraz.php?id=252&l=pl

NOWE TRENDY

W latach 1996-2001 działała w Krakowie

Grupa Ładnie

, reprezentowana

Bujnowskiego

,

Marcina

przez

Rafała Maciejowskiego

i

Wilhelma

komentarzem.

Sasnala

.

Artyści w malarstwie utrzymanym w komiksowej stylistyce na pozór bezkrytycznie i banalnie przedstawiają współczesny świat, opatrując niekiedy swoje obrazy – niczym wycinki prasy brukowej – lakonicznym słownym

NOWE TRENDY

Rafał Bujnowski

w przestrzeń komercjalizacji sztuki i pozbawianiem jej wartości innej niż materialna. Dokumentuje przemianę dzieła sztuki w reklamę lub w przedmiot.

Wilhelm Sasnal

bardzo uproszczony i przez to elegancki - sceny wzięte z codziennego życia, z telewizji i z okładek płyt. Stosuje dziwne skróty, maluje jakby surowo, nonszalancko, wyrafinowany interesuje się wchodzeniem sztuki publiczną, maluje w sposób niebanalny grubo efekt.

opakowań, reklam).

i Często a także nierówno, stosuje co kwestią daje technikę bezpośredniego odmalowania (np. okładek płyt,

NOWE TRENDY

Marcin Maciejowski

w sposób niezwykle trafny i pełen poczucia humoru trafia w słabe punkty polskiej mentalności pokazując jak bardzo jest głupkowata, małomiasteczkowa i prowincjonalna. W jego obrazach przy tym nie ma krytyki tego rodzaju sposobów myślenia. Maluje wszystko, co widzi w popularnych gazetach typu "Super Express" portrety ludzi, wykresy, scenki rodzajowe - często wraz z towarzyszącymi im komentarzami.

BIBLIOGRAFIA

Prezentację przygotowano w oparciu o prace: U. Kozakowska – Zaucha, Galeria Sztuki Polskiej XX wieku. Muzeum Narodowe w Krakowie. Przewodnik, Kraków 2005, S. Krzysztofowicz – Kozakowska, F. Stolot, Historia malarstwa polskiego, Wydawnictwo Kluszczyński, Kraków 2000, M.

Poprzęcka,

Arcydzieła malarstwa

Wydawnictwo Arkady, Warszawa 1997.

polskiego,