Slide 1

© Succession Henri Matisse, De rode kamer (Harmonie
in rood), 1908 c/o Pictoright Amsterdam 2010

Matisse tot Malevich

2
Voorlopers


Slide 2

De tentoonstelling in de Hermitage Amsterdam
gaat over de pioniers van de moderne kunst.
Een pionier is iemand die als eerste iets moeilijks of
gevaarlijks doet, waardoor anderen het later ook
kunnen doen.

Maar wat is moderne kunst, en wanneer noemen we
kunst voor het eerst modern?

Robert Rauschenberg, White Painting
(Three panel) (1951) San Francisco
Museum of Modern Art


Slide 3

Er zijn verschillende theorieën over wanneer
moderne kunst is geboren.
De vroegste kandidaat voor de titel eerste moderne
kunstenaar is de Realist Gustave Courbet (1819–
1877.)
Op een solotentoonstelling in 1855 laat hij een
schilderij zien dat symbool staat voor zijn ideale
nieuwe schilderkunst: gericht op het echte leven.
Courbet schildert zichzelf te midden van zijn
modellen en zijn vrienden.
Gustave Courbet, Het atelier van de schilder
(1855) Musée d'Orsay, Parijs c/o Pictoright
Amsterdam 2010


Slide 4

Een decennium later treffen we de tweede kandidaat
voor de titel eerste moderne schilderij .
Le déjeuner sur l'herbe van Édouard Manet (18321883) uit 1863.
Het feit dat een naakte vrouw in het park het
publiek ontspannen aankijkt, wekt de woede op
van het franse volk.
Het grote schilderij (meer dan 2 bij 2 meter ) is niet
groots en verheven maar heel aards en gewoon.
Édouard Manet, Le déjeuner sur l’herbe (1863)
Musée d'Orsay, Parijs c/o Pictoright
Amsterdam 2010


Slide 5

Manet was de vader van de Impressionisten. Zij
worden vaak genoemd als de eerste moderne
kunstenaars.

Ze schilderen in de jaren zeventig van de 19de eeuw
het licht met grove, snelle penseelstreken.
Net als veel andere pioniers
worden ook de impressionisten
aanvankelijk niet begrepen.
Claude Monet, Impressie: zonsopkomst (1872) Musée
Marmottan-Monet, Parijs c/o Pictoright Amsterdam 2010


Slide 6

Rond 1880 ontstaat er als reactie op het
impressionisme een nieuwe stroming die
kandidaat is voor de titel eerste moderne kunst.
De Symbolisten kijken niet naar de
werkelijkheid maar gaan op zoek naar een
absolute, verborgen waarheid.

Ze zoeken deze waarheid in
mythologie en vaak ook in de relatie
tussen seksualiteit en de dood.
Odilon Redon, De Gouden Cel (1882) British Museum, Londen
c/o Pictoright Amsterdam 2010


Slide 7

Tussen 1880 en 1900 gaan schilders als Paul
Gauguin (1848-1903) Paul Cézanne (1839-1906)
en Vincent van Gogh (1853-1890) verder waar de
impressionisten stoppen.
In hun schilderijen gaan ze op zoek naar
geometrische vormen (driehoeken, vierhoeken
etc.) kleuren worden overdreven en ze beginnen
de werkelijkheid te vertekenen.
Ze worden post-impressionisten genoemd.
Paul Gauguin, Aan de voet van de
berg(1892) Hermitage St.Petersburg, c/o Pictoright
Amsterdam 2010


Slide 8

In het werk van Cézanne liggen de wortels van
het latere kubisme (zie les 3.)
Hij gaat in zijn schilderijen nadrukkelijk op zoek
naar geometrische vormen .

Paul Cézanne, Mont
Sainte-Victoire (1897-98)
Hermitage St.-Petersburg,
c/o Pictoright Amsterdam
2010


Slide 9

De derde kandidaat voor de titel eerste moderne
kunstenaars is Vincent van Gogh.
In zijn werk gaat expressie door kleur voor alles.

Vincent van Gogh Boten bij
Saintes-Maries (1888)
Hermitage St.-Petersburg, c/o
Pictoright Amsterdam 2010


Slide 10

De conservatoren van de Hermitage in St.Petersburg - Albert Kostenevitsj en Michail
Dedinkin - noemen de kunstenaars die net de
revue passeerden de herauten of aankondigers
van de moderne kunst .
De pioniers van de moderne kunst zijn degenen
die metterdaad de autonomie van de
beeldmiddelen tot centraal thema van hun kunst
maakten.


Slide 11

Ze bedoelen daarmee dat moderne kunstenaars
beeldmiddelen (lijn, kleur, compositie en
textuur) als uitgangspunt van hun werk nemen,
los van een af te beelden werkelijkheid.
De eerste die dat bewust doen zijn Matisse en
Picasso.
Daarom heet de tentoonstelling dus Matisse tot
Malevich Pioniers van de moderne kunst.
© Succession Henri Matisse, De
rode kamer (Harmonie in rood),
1908 c/o Pictoright Amsterdam
2010


Slide 12

In de toekomst zal er in de Hermitage Amsterdam
een tentoonstelling worden georganiseerd over de
voorlopers van het modernisme uit deze les.

Odilon Redon, Slapende vrouw
onder een boom (1901) Hermitage
St.-Petersburg

Paul Gauguin, Pastorales
Tahitiennes (1892) Hermitage St.Petersburg


Slide 13

De volgende les gaat over de tijd waarin de
voorlopers en de pioniers van de moderne kunst
leven en werken: het laatste kwart van de 19de
eeuw.
Verdiepingsopdracht
Webquest:
* Maak een PowerPoint museum met
schilderijen van de voorlopers van de
moderne kunst in Nederlandse musea.

Roelof Jan Minneboo
Kunst-Cultuur Educatie Advies

in opdracht van: