Transcript Presentatie mr. L. Valk

Het Akkoord van
Spelderholt
Lodewijk Valk
Wat wil ik met u bespreken?

Waar we vandaan komen

Wat de situatie nu is

Wat de knelpunten zijn

Wat de Evaluatie van Bruil ons bracht

Hoe het Akkoord van Spelderholt tot stand
is gekomen

Wat de hoofdlijnen van het akkoord zijn

Uitwerking/beschouwing

Hoe nu verder?
Waar we vandaan komen *

C.C. Kleinhout, Het hek op den dam, gedenkboek ter
gelegenheid van het 40-jarig bestaan van de
Vereniging “Het Grondbezit” op 13 februari 1951:

Door de rechtsfiguur van de pacht staat het
landbouwbedrijf stevig op beide benen, die de pijlers
zijn van cultuur en economie van het platteland.
Logisch en harmonisch vloeien in de pacht twee
primaire belangen samen tot een verbinding van
hogere orde: een verbinding die voorwaarde van
onmisbare productie is. Wie aan de pacht tornt, tornt
aan deze verbinding en loopt de kans een draad los te
trekken, die een der levensdraden van de
plattelandsstructuur is.

Wat is de context van deze uitspraak en hoe kan
het dat grondeigenaren er nu zo anders in staan?
Waar we vandaan komen **

De context van de uitspraak van Kleinhout is
landbouw als onze nationale voedselvoorziening

Ook toen grond al schaars

Tot 1953 prijsstop op landbouwgrond (prijsniveau
1939)

Van 1953 tot 1962 Wet vervreemding
landbouwgronden: vervreemding tegen agrarische
waarde

Pachtsysteem paste daarbij: hoog beschermingsniveau
van pachters met gereguleerde prijzen

Niet of nauwelijks pachtdruk (!)
Waar we vandaan komen ***

1962: afschaffing prijsregulering bij verkoop van
landbouwgrond: de pachtdruk ontstaat

Vervolgens: opkomst zwarte en grijze pacht
(strafbaar)

1995: Teeltpacht en eenmalige pacht; opheffing
strafbaarheid van zwarte en grijze pacht

2000: Ruimte voor pacht (commissie Leemhuis)

2004: Akkoord tussen (vrijwel) alle organisaties

2006: Evenwicht in pachtprijzen (commissie Van
Hall)

2007: Pachtwet gewijzigd overgenomen in het BW;
geliberaliseerde pacht

Al die tijd: ieder gericht op bescherming van eigen
positie (houden wat je hebt en zien wat je krijgen
kunt)
Wat de situatie nu is *

Twee pachtvormen beeldbepalend

1. Reguliere pacht: sterke bescherming
pachter


verlenging

indeplaatsstelling

voorkeursrecht

én: maximumprijs
2. Geliberaliseerde pacht: geen enkele
bescherming én vrije pachtprijs (mits zes
jaar of korter)
Wat de situatie nu is **

Het huidige systeem is tweeslachtig

Bedenk: de pachtmarkt is een
verpachtersmarkt

Consequentie: de reguliere pacht is
een sterfhuis en kortdurende
geliberaliseerde pacht is het
moderne alternatief

Is dat erg dan?
Wat de knelpunten zijn



1. Ongelijkheid

oudere pachters en verpachters zitten misschien nog wel
tientallen jaren vast in systeem met vele waarborgen

jongere hebben los verband
2. Huidige systeem werkt ‘ontduurzamend’

pachters kunnen geen grote investeringen doen op
onzekere basis van geliberaliseerde pacht

ook verpachters hebben belang bij duurzaam
grondgebruik
3. Het oude systeem (zonder draagvlak) staat
nog overeind voor hoeven en gebouwen
Wat de Evaluatie van Bruil
ons bracht

Belangrijkste observatie: duurzaamheid is zoek

Voorstellen van Bruil zijn gepresenteerd als verdere
liberalisering

Die liberalisering betrof de prijs en de overige
voorwaarden

Maar niet de duur:


dwingendrechtelijke minimum aanvangstermijn

25 jaar voor hoeves

6 jaar in andere gevallen

met een escape voor bijzondere omstandigheden, achteraf
door de pachtrechter te beoordelen (!)
Meest waarschijnlijke vervolg zonder Akkoord van
Spelderholt: voortduren van de patstelling
Hoe het Akkoord van Spelderholt
tot stand is gekomen

Initiatief: Valk, Snijders en Verbakel-van Bommel

Kasteel Spelderholt, 27 juni 2014

FPG

LTO-Nederland

BLHB

NAJK

ASR

De 12 Landschappen

Natuurmonumenten

In samenspraak met SBB, RVOB en NVR
Wat de hooflijnen van het
akkoord zijn

Laat de pachtprijs bij het aangaan van
reguliere pacht vrij

Verruim de geliberaliseerde pacht, maar
bindt de pachtprijs tot op zekere hoogte
aan een maximum (= flexibele pacht)

Nieuwe pachtvorm: ‘loopbaanpacht’
Uitwerking (1): reguliere
pacht

Pachtprijs bij aangaan vrij

Ook afspraak over periodieke aanpassing
(indexering?)

Geen toetsing grondkamer vooraf; wel
‘registratie’
Uitwerking (2): reguliere
pacht

Wel toetsing bij verlenging, indien één van
partijen dat wenst

Dan kan geldende pachtprijs door de
grondkamer worden getoetst

Voorwaarde: omstandigheden sinds aangaan
zijn substantieel gewijzigd

Maatstaf: de gemiddelde pachtprijs voor
vergelijkbare objecten in de regio (rekening
houdend met uitgangspunten partijen bij
aangaan)
Overgangsrecht

‘Deelakkoord’

Gaat over reeds bestaande reguliere
overeenkomsten (want voor nieuwe
reguliere overeenkomsten gelden straks
marktprijzen)

Wel overeenstemming over jaarlijkse
wijziging van rechtswege: percentage
afgeleid van prijsontwikkeling agrarisch
onroerend goed

Niet over de vraag of en wanneer het
prijsniveau gelijk wordt getrokken met de
marktprijzen
Voorstel initiatiefnemers

‘Persoonlijk overgangsrecht’

Nieuw recht inzake toetsing bij verlenging
gaat gelden zodra pacht wordt
‘overgenomen’ door bedrijfsopvolger

Maar niet als

indeplaatsstelling is gevorderd binnen 4 jaar na
inwerkingtreding

opvolging door overlijden pachter binnen 6
jaar na inwerkingtreding
Uitwerking (3): flexibele
pacht

Moet worden geregistreerd

Uitbreiding: kan ook voor gebouw (stal, kas
etc.)

Maar toetsing prijs op verzoek

Maatstaf: gemiddelde reguliere prijs voor
vergelijkbaar object in regio, minus 10 tot
30%, afhankelijk van de duur (langer dan 20
jaar: 10% korting; korter dan 5 jaar: 30%
korting)
Uitwerking (4):
loopbaanpacht

Voor minimaal 25 jaar en

Tot minimaal AOW-gerechtigde leeftijd
pachter

Indeplaatsstelling (einddatum!)

Pachtprijs is vrij (inschatting: lager dan bij
regulier, hoger dan bij flexibel)

Moet worden geregistreerd

Eventueel flexibel hieraan toetsen (korting 525%)
Per saldo

Reguliere pacht, met vrije prijs bij aanvang

Flexibele pacht, met mogelijke toetsing
pachtprijs

Tussenvorm: loopbaanpacht

Gehandhaafd blijven :

teeltpacht

pacht van kleine oppervlakten
Winst voor wie?
Verpachters

Uitzicht op einde van
reguliere pacht tegen
lage prijs (uitgaande van
door initiatiefnemers
voorgestelde
overgangsrecht)

Duurzame pachtvormen
(nieuwe reguliere pacht
en loopbaanpacht) nu
met vrije prijs

Hoeves en gebouwen
flexibel te verpachten
Pachters

Weer kans op afsluiten
van nieuwe reguliere
pacht, of anders
loopbaanpacht

Extra kansen wat betreft
pacht van hoeves en
gebouwen
Pijn voor wie?
Pachters

Prijsbescherming van
reguliere pacht
verdwijnt (voor nieuwe
contracten meteen en
voor de bestaande op
termijn, het laatste
uitgaande van voorstel
van initiatiefnemers)
Verpachters

Mogelijkheid van
prijstoetsing bij
flexibele pacht (als
opvolger van
geliberaliseerde pacht)
Hoe verder

Akkoord is voorgelegd aan Staatssecretaris EZ

Brief aan voorzitters van Eerste en Tweede
Kamer: ‘Akkoord moet wet worden’

Ligt nu bij Vaste Commissie EZ van Tweede
Kamer

Groen licht in voorjaar 2015?