KURTULUŞ SAVAŞI (1919-1922) KURTULUŞ SAVAŞININ TANIMI I. Dünya Savaşı'ndan yenik çıkan Osmanlı İmparatorluğu'nun Müttefik devletlerince işgali sonucunda Misak-ı Milli sınırları içinde ülke bütünlüğünü korumak için girişilen çok.
Download ReportTranscript KURTULUŞ SAVAŞI (1919-1922) KURTULUŞ SAVAŞININ TANIMI I. Dünya Savaşı'ndan yenik çıkan Osmanlı İmparatorluğu'nun Müttefik devletlerince işgali sonucunda Misak-ı Milli sınırları içinde ülke bütünlüğünü korumak için girişilen çok.
KURTULUŞ SAVAŞI (1919-1922) KURTULUŞ SAVAŞININ TANIMI I. Dünya Savaşı'ndan yenik çıkan Osmanlı İmparatorluğu'nun Müttefik devletlerince işgali sonucunda Misak-ı Milli sınırları içinde ülke bütünlüğünü korumak için girişilen çok cepheli siyasi ve askeri mücadelenin adıdır. Ayrıca İstiklal Harbi ya da Milli Mücadele olarak da bilinir. KUVA-İ MİLLİYE’DEN DÜZENLİ ORDUYA Düzenli ordulardan oluşan işgalci güçlere karşı, Kurtuluş Savaşı’nın başlangıcında bugünkü deyimiyle bir gerilla savaşı uygulamıştır. Yerel sivil örgütlenmeler, çeteler olarak ortaya çıkan Kuvayı Milliye ile, ilk direniş olayları Güneydoğu Bölgesi'nde Fransızlara karşı görülmüştür. KUVA-İ MİLLİYE’DEN DÜZENLİ ORDUYA Örgütlü direniş ise İzmir'in düşmanca ele geçirilmesinden sonra Ege Bölgesi'nde Kuvayı Milliye olarak başlamış ve bağımsız yerel örgütlenmeler olarak yayılmıştır. Bölgesel kuruluşlar, daha sonra TBMM'nin kurulması ile birleştirilmiş ve I. İnönü Savaşı sırasında da düzenli orduya dönüşmüştür DÜZENLİ ORDUYA GEÇME SEBEPLERİ Kuva–i Milliye birlikleri ile ulusal kurtuluş savaşının kazanılması sağlanamazdı. Bu durumun nedenleri şunlardır. 1. İç ayaklanmaların bastırılmasında etkili olmalarına rağmen, Yunan ilerleyişini durduramayışları. 2. Batı Cephesinde TBMM'nin otoritesini tanımayarak halktan şifai bir şekilde asker, para ve malzeme toplamaları. 3. Askerlik tekniğine sahip olmamaları. 4.Hukuki olmayan ve tepki çeken yargılamalar ve infazlar. DÜZENLİ ORDUYA GEÇME SEBEPLERİ Kuva–i Milliye güçleri kongrelerin yapılmasına ve I.TBMM'nin kurulmasına katkıda bulunmuştu. Ancak bu disiplinsiz birliklerle savaş kazanılması zordu. Yunanlıların Sevr'in kabul ettirmek için yaptıkları taarruz önlenememişti. Mustafa Kemal bu olay üzerine I.TBMM'de düzenli ordunun kurulmasını kararlaştırdı. NUTUK’TAN DÖNEMİN ANALİZİ Mustafa Kemal Paşa Kuvayı Milliye'nin kuruluşunu şöyle açıklar: “Hükümet merkezi, düşmanların şiddetli çemberi içindeydi. Siyasal ve askerî bir çember vardı. İşte böyle bir çember içinde yurdu savunacak, ulusun ve devletin bağımsızlığını koruyacak kuvvetlere emrediyorlardı. Bu biçimde yapılan emirlerle, devlet ve ulusun araçları temel görevlerini yapamıyorlardı. Yapamazlardı da. ‘’ NUTUK’TAN DÖNEMİN ANALİZİ Bu araçları savunmanın birincisi olan ordu da, 'ordu' adını korumakla birlikte, elbette temel görevini yerine getirmekten yoksundu. İşte bunun içindir ki yurdu savunmak ve korumak olan temel görevi yerine getirmek, doğrudan doğruya, ulusun kendisine kalıyor. Buna kuva-yi milliye diyoruz... KURTULUŞ SAVAŞININ GEREKÇESİ Mondros Mütarekesinden sonra, anlaşmayı imzalamış olan ülkeler anlaşmanın öngördüğü koşullara uymanın gerekli olmadığını düşündüler. Çeşitli bahaneler öne süren İtilâf Devletlerinin (Fransa, İngiltere ve İtalya) Donanmaları İstanbul'a gelmiş, Adana Fransızlar tarafından, Urfa ile Maraş ise İngilizler tarafından işgal edilmişti. KURTULUŞ SAVAŞININ GEREKÇESİ Antalya ve Konya'da İtalyan askerleri, Merzifon ve Samsun'da İngiliz askerleri vardı. Neredeyse her yerde yabancı subaylar, yetkililer ve ajanlar vardı. Yine İtilâf Devletlerinin rızasıyla Yunan Ordusu 15 Mayıs 1919'da İzmir'e çıkmıştı. Bu zor koşullar altında Mustafa Kemal Anadolu'ya gitmeye karar verdi. 16 Mayıs 1919'da, "Bandırma" isimli küçük bir tekne ile İstanbul'u terk etti. KURTULUŞ SAVAŞI’NA FİKRİ HAZIRLIK Mustafa Kemal, Anadolu'ya yapacağı bu yolculuğu esnasında düşmanlarının bu gemiyi batırmayı planladıkları konusunda uyarılmıştı. Ama o bundan korkmuyordu ve 19 Mayıs 1919 Pazartesi tarihinde Samsuna ulaşarak Anadolu toprağına ayak bastı. KURTULUŞ SAVAŞI’NA FİKRİ HAZIRLIK İşte bu tarih, Türk İstiklâl Savaşının başlangıç tarihini belirlemektedir. Bu tarih ayrıca Mustafa Kemal'in daha sonra kendi doğum tarihi olarak seçmiş olduğu tarihtir... Böylece, Anadolu'da Bir ulusal direniş dalgası oluştu. Havza ve Amasya Genelgeleri Kurtuluş Savaşının ‘’Amaç,Gerekçe ve Yöntemini’’ortaya koyan ulusal bildirilerdi. KURTULUŞ SAVAŞI’NA FİKRİ HAZIRLIK Doğuda Erzurum'da bir hareket başlamış bulunmaktaydı ve Mustafa Kemal hızlı bir biçimde hareket ederek tüm organizasyonun başına geçti. 1919 yılının yazında yapılan Erzurum ve Sivas kongreleri, ulusal bir sözleşme ile ulusal hedefleri ilân etti. MİLLİ MÜCADELE BAŞLIYOR Misak-ı Milli’nin ilanı ve yabancı orduların İstanbul'u işgal etmesiyle birlikte, Mustafa Kemal 23 Nisan 1920'de Türkiye Büyük Millet Meclisini açtı ve böylece merkezi Ankara olan yeni ve geçici bir hükümet kurdu. MİLLİ MÜCADELE BAŞLIYOR Aynı gün Mustafa Kemal kurulan Büyük Millet Meclisi Başkanlığına getirildi. Yunanlılar, Çerkez Ethem'in ayaklanmasını fırsat bilerek ve onunla işbirliği içerisinde Bursa ve Eskişehir yönünde harekete geçtiler. CEPHELER A-) DOĞU CEPHESİ Dünya savaşında Ermeniler Çarlık Rusyası tarafından kışkırtmıştır. Osmanlı Devleti bu durum üzerine, bölgedeki Ermenilerin bir bölümünü cephe gerisinde güvenliği sağlamak amacıyla Suriye'ye mecburi olarak göç ettirmişti. A-) DOĞU CEPHESİ Brest Litowsk antlaşmasından sonra Çarlık döneminde Rus ordularının işgal ettiği yerler boşaltılmıştı. Osmanlı orduları Kafkasya'da ilerlemeye başlamıştı. Mondros antlaşması nedeniyle bu ordular geri çekildi. Bu sırada Kafkasya'da kurulan Ermeni devleti, Büyük Ermenistan devletini kurmak için saldırılar düzenledi ve Doğu Anadolu'yu almayı amaçladı. DOĞU CEPHESİ I. TBMM XV. Kolordu Komutanı Kazım Karabekir'i Doğu Cephesi komutanlığına atadı. Böylece TBMM ilk resmi cephesini açtı. Ermeniler Doğu Anadolu'dan çıkarıldı. Ermeniler barış istedi. Gümrü Antlaşması imzalandı. (3 Aralık 1920) Gümrü Antlaşmasının Önemi: 1. Antlaşma TBMM hükümetinin ilk uluslararası siyasi başarısıdır. DOĞU CEPHESİ 2. Ermeniler Doğu Anadolu'daki toprak isteklerinden vazgeçtiler. 3. Doğu Cephesi kapanmıştır. Buradaki birliklerin Batı Cephesine gönderilmesi sağlanmıştır. 4. Gürcistan hükümetiyle ilişkilerin başlamasına fırsat doğmuştur. Not: Sakarya savaşı sonunda yapılan Kars Antlaşmasıyla Doğu sınırı kesinleşmiştir. (13 Ekim 1921) B-) GÜNEY CEPHESİ Mondros Ateşkes Antlaşması'nın, İtilaf Devletleri tarafından tek taraflı, haksız ve yanlış bir şekilde uygulanışı çerçevesinde Güney Anadolu'nun işgali, bu bölgede milli mücadele cephelerinin kurulmasına ve düşman saldırısına karşı direnmeye sebep olmuştu. B-) GÜNEY CEPHESİ Fransızların Adana'yı, İngilizlerin ve Fransızların beraberce Urfa, Maraş ve Antep'i işgal etmeleri halk arasında korku, nefret ve endişe oluşturmuştu. Fransızların, Ermenilerle işbirliği yaparak sömürge yönetimi usullerini burada uygulamaları, yer yer bölgesel savunma tertiplerinin alınmasına ve milli kuvvetlerin kurulup teşkilatlanmasına etken oldu. MARAŞ CEPHESİ Çukurova, Antep ve Urfa'yı işgal ettikleri gibi, Maraş'ı da ele geçiren Fransızlar, burada da Ermenilerle işbirliği yaptılar. Tarihi Maraş Kalesine Türk bayrağı yerine Fransız bayrağının asılması, Maraşlıları harekete geçirdi ve olay milli onuru zedeleyici bir durum olarak değerlendirilmişti. MARAŞ CEPHESİ Fransız işgaline karşı, bir camide vazeden "Sütçü İmam" Şeyh Ali Sezai (Kurtaran) Efendi, halka "Kalelerinde hür bayrağı dalgalanmayan, esir bir memlekette, Cuma namazı kılınmaz" diyerek Maraşlıları coşturdu. GÜNEY CEPHESİ Maraş, çocuğu, genci, ihtiyarı, erkeği ve kadını ile beraber tarihi kaleye yönelerek, Fransız bayrağını indirip, yerine Türk bayrağını çekmiştir. Fransızlara karşı yapılan kanlı mücadele, 11 Şubat 1920'de Fransızların bozguna uğramaları ve Maraş'tan çekilmeleri ile son buldu. Maraşlıların, gösterdikleri kahramanlık, şehrin adının da Kahramanmaraş olarak değişikliğini gerekli kılmıştır. Ayrıca Maraş şehri TBMM hükümetince İstiklal Madalyası ve Beratına layık görüldü. GÜNEY CEPHESİ URFA CEPHESİ: Diğer Güney illeri gibi, Urfa'da önce İngilizlerin sonra da 30 Ekim 1919'da Fransızların işgaline maruz kaldı. Fransızlar, Urfa'da da Ermenilerle işbirliği yaparak, Urfalıların can ve mal güvenliklerini ihlal ettiler. GÜNEY CEPHESİ Fransız işgaline karşı 9-10 Şubat 1920 tarihinde yapılan, Urfa ve Havalisi Kuvayı Milliye Komutanı "Namık" takma adlı Yzb.Ali Saip Bey (Ursavaş)'in komutasındaki 3000 kişilik, baskınla Urfa kısmen kurtarıldı. Karargah binasındaki Fransız bayrağı yerine Türk bayrağı çekildi. Uzun ve çetin mücadeleler sonucu, Fransız askeri birlikleri, 11 Nisan 1920 günü Urfa'yı boşalttı. Urfa da tek başına istilacı bir devlete karşı savaşmış ve zafer kazanmıştır. Böylece, Şanlıurfa olmuştur. GÜNEY CEPHESİ ÇUKUROVA CEPHESİ: Kilikya adı ile andıkları Çukurova'yı sömürge haline getirmek için Fransızların çabaları, daha ilk işgal anından itibaren Çukurovalıların protestosu ile karşılanmıştır. "Feryatname" adlı vesika ile kamuoyuna duyurulmuştu. Fransız idarecilerinin, Ermeni komitecilerine alet olması, hatta Fransız Valisi Bremond'dan cesaret almaları ve teşvik görmeleri Ermeni Fedailerini yağmacılık ve katliama da yönlendirmişti. GÜNEY CEPHESİ Fransız ve Ermenilerin insanlık dışı hareketleri, milli kuvvetleri teşkilat kurarak, çete savaşı yolu ile karşı koymaya yöneltti. Aralarında Zamir Damir Arıkoğlu'nun da bulunduğu Çukurovalılar Toroslarda ve Çukurova'da yer yer direnişler, yiğitçe çarpışmalar yaptılar. GÜNEY CEPHESİ I.Kavaklıhan , Aflak, II. Kavaklıhan , Yarbaşı, Hinnepli, Taşçı, Mercin Büyük Fadıl savaşları ve Kar Boğazı Baskını Fransızları yirmi günlük ateşkes Antlaşmasına ve daha sonra da Ankara Antlaşması'nı imzalamaya zorladı. Antlaşmanın imzalanması Çukurova'nın kurtuluşunu sağladı. GÜNEY CEPHESİ ANTEP CEPHESİ: Önce İngilizler, sonra Fransızlar tarafından, Mondros Ateşkes Antlaşması hükümlerine aykırı olarak işgal edilen Antep, yabancı işgaline boyun eğmedi ve direndi. Fransızlar, Antep'te bir Ermeni fırkası kurarak, yerli Ermeni azınlığı ile birlikte sindirmeye çalıştı. Halkı korku ve endişeye sürüklediler GÜNEY CEPHESİ Annesini saldırıya karşı savunmaya çalışan 12 yaşındaki bir çocuğu (Şehit Kamil) öldürdüler. Bütün bunların üzerine Antepliler de teşkilatlandı. Kılıç Ali Bey komutasındaki Kuvay-ı Milliye birlikleri de başarılı direnişler ve mücadelelerde bulundu. GÜNEY CEPHESİ Antep, önce 3 ve 18 Şubat 1920 tarihlerinde ilerleyen iki Fransız taburuna karşı direndi.Ancak daha sonra cephanesizlik ve soğuklar nedeniyle Antep şehir Fransızların kontrolüne geçmiştir(9 Şubat 1921) GÜNEY CEPHESİ Not 1: Maraş ve Adana'da Kuva–i Milliye birlikleri Fransızların yanı sıra Ermenilerin kurduğu isyancı birliklere karşı da savaşmışlardır. Not 2: Fransa Güney Cephesinde karşılaştığı direniş karşısında TBMM hükümeti ile barış görüşmelerine başlamak zorunda kaldı. Sakarya zaferinden sonra imzalanan Ankara Antlaşmasıyla (20 Ekim 1921) birliklerini Anadolu'dan çekmiştir. GÜNEY CEPHESİ Not 3: Antalya ve yöresini işgal eden İtalyanlara karşı bir cephe kurulmamıştır. İtalyanlar halkla yakın ilişkiler kurarak, bölgeyi sömürge yapmak istediler. II. İnönü savaşından sonra İtalyan birlikleri işgal ettikleri yerleri boşaltmışlardı. C-) BATI CEPHESİ BATI CEPHESİ SAVAŞLARI Ulusal Kurtuluş Savaşımızın geleceğini belirleyen savaşlar bu cephede yapılmıştır. Bu cephede Yunanlılara karşı ilk ortak savunma hattı Balıkesir ve Alaşehir kongrelerinden sonra oluşturulmuştur. Bu savunma hattı, Ayvalık kıyılarından başlayıp Soma– Akhisar–Salihli–Nazilli kasabalarının batısında meydana getirilmişti. C-) BATI CEPHESİ Batı cephesindeki savaşları bir merkezden yönetmek üzere Temsil Heyeti tarafından Ali Fuat Cebesoy, Batı Cephesi komutanı olarak atanmıştır. Ancak Kuva–i Milliye'den oluşan birlikler, büyük ve düzenli Yunan ordusuna karşı yeterince başarılı olamamıştır. Bu nedenle Düzenli ordunun kurulmasının zorunlu olduğu anlaşılmıştır. Düzenli ordu kurulunca Ali Fuat Cebesoy Moskova elçiliğine atandı. Batı Cephesi komutanlığına ise İsmet İnönü getirildi. BATI CEPHESİ I. İNÖNÜ SAVAŞI (6–10 Ocak 1921) Bursa'yı alan Yunanlılar'ın en önemli amaçları 1. Ankara'yı almak ve kurtuluş hareketini sona erdirmek. 2. Demiryollarını kontrollerine almak. Taarruza geçen Yunan birlikleri Türk direnişi karşısında geri çekilmek zorunda kaldılar. BATI CEPHESİ SONUÇLAR 1. Düzenli ordu ilk zaferini kazandı. 2. Milletin savaşın kazanılacağı konusunda TBMM'ne duyduğu güven arttı. 3. Çerkez Ethem isyanı bastırıldı. 4. İtilaf Devletleri Anadolu'daki durumlarını yeniden incelemeye başladılar. Londra Konferansını topladılar (21 Şubat – 12 Mart 1921). BATI CEPHESİ 5. Teşkilat–ı Esasi (1921 Anayasası) yapıldı (20 Ocak 1921). 6. İstiklâl Marşı TBMM'de kabul edildi (12 Mart 1921). 7. SSCB ile Moskova Antlaşması yapıldı. (16 Mart 1921) 8.Afganistan ile dostluk antlaşması imzalandı. Teşkilat-ı esasiye kanunu(20 ocak 1921) Mustafa Kemal, ulusal kurtuluş savaşına hukuksal bir özellik kazandırmak istemiştir. TBMM'nin ilk kararlarını esas alan bir anayasa hazırlamak için komisyon kuruldu. 23. maddelik anayasa yapıldı ve TBMM'de kabul edildi. Teşkilat-ı esasiye kanunu(20 ocak 1921) Anayasa'nın Başlıca Maddeleri 1. Hâkimiyet kayıtsız şartsız milletindir. 2. Kanun yapma ve kanunları yürütme gücü TBMM'de toplanmaktadır. 3. Türkiye Devleti, TBMM tarafından idare olunur ve hükümeti TBMM Hükümeti adını taşır. 4. Din ve şeriat işleri TBMM'ne aittir. 1921 ANAYAsA’sININ ÖZELLİKLERİ Anayasanın Özellikleri 1. Egemenliğin millete ait olduğu belirtilerek, saltanatın kaldırılacağı anlaşılmaktadır. 2. Yasama ve Yürütme yetkilerinin meclise ait olduğunun belirtilmesiyle Güçler birliği ilkesinin benimsendiğini ortaya konulmuştur. Bu durum özellikle saltanatın ileride sona erdirileceğini anlatmaktadır. 1921 ANAYAsA’sININ ÖZELLİKLERİ 3. Meclis Hükümeti sistemi anlayışı getirilmiştir. 4. Bu anayasa İhtilâlcı bir özellik gösterir. 5. Din ve şeriat işlerinin TBMM tarafından yürütülmesinin belirtilmesi nedeniyle anayasanın laik bir nitelikte olmadığı anlaşılmaktadır. Not: 1921 Anayasası ile fiilen bir cumhuriyetin kurulduğu anlaşılmaktadır. LONDRA KONFERANSI (21 Şubat – 12 Mart 1921) Fransa ve İtalya TBMM hükümeti emrindeki orduların Ermenileri ve Yunanlılar'ı yenilgiye uğratmaları üzerine Anadolu'daki hareketin kuvvetini anladılar. İtilaf Devletleri Sevr antlaşmasında değişiklikler yaparak barış yoluyla sorunun çözümünü gerekli gördüler. Londra'da toplanacak konferansa Osmanlı Devletini davet ettiler. İstanbul hükümetinden beraberlerinde Ankara Hükümeti adına temsilci getirmelerini istediler. LONDRA KONFERANSI Mustafa Kemal doğrudan bir davet olmazsa konferansa katılmayacaklarını açıkladı. İtilaf Devletlerinin bu şekilde davranmalarının nedeni her iki hükümet arasındaki çatışmalardan yararlanıp Sevr'e yönelik kararları TBMM hükümetine kabul ettirmekti. LONDRA KONFERANSI İtalya'nın çağrısı üzerine TBMM hükümeti konferansa katıldı. Osmanlı temsilcisi Tevfik Paşa söz sırası kendine geldiğinde Ben sözü Türk milletinin gerçek temsilcisi olan TBMM'nin baş temsilcisine bırakıyorum dedi. Bekir Sami Bey Misak–ı Milli ile belirlenen hakları belirtti. Konferansta Sevr'i esas alan değişiklikler TBMM heyeti tarafından kabul edilmedi. LONDRA KONFERANsI’NIN ÖNEMİ Misak–ı Milli dünya'ya duyuruldu. TBMM hükümeti İtilaf Devletlerince resmen tanındı. Konferans sonunda Bekir Sami Bey'in İtilaf Devletleri ile Misak–ı Milli'ye aykırı olan anlaşmalar yapması TBMM tarafından geçersiz sayıldı MOSKOVA ANTLAŞMASI (16 MART 1921) Rusya'da Bolşevik ihtilalinden sonra Sosyalist bir rejim kuruldu. Çarlık Rusyası'nın müttefikleri olan İngiltere, Fransa ve İtalya, Bolşevik rejimini yıkmak için çalışmalarda bulundular. Sovyetler Birliği Çarlık yönetimi ile itilaf devletleri arasında yapılan gizli antlaşmaları açıkladı. İtilaf devletlerinin Anadolu'daki işgallere karşı olduğunu duyurdu. MOSKOVA ANTLAŞMASI (16 MART 1921) Bu durum ortak düşmanları olan SSCB ile TBMM hükümetlerini birbirine yaklaştırdı. Sovyetler Birliği ile bir dostluk antlaşmasını imzalamak üzere Moskova'ya giden Türk heyeti antlaşma ön koşullarını Sovyetler ile kararlaştırdı. (24 Ağustos 1920). MOSKOVA ANTLAŞMASI Fakat Sovyetler Birliği Ermenilere toprak verilmesini istedi. İlişkiler gerginleşti. TBMM hükümeti ordularının Ermenileri yenilgiye uğratması, I. İnönü savaşını kazanması ve İtilaf Devletlerinin TBMM hükümetinin Londra Konferansına davet etmesi, Sovyetler Birliği üzerinde etkili oldu. Bunların sonunda Moskova Antlaşması imzalandı. MOSKOVA ANTLAŞMASI Moskova Antlaşmasının Önemli Hükümleri 1. İki taraftan birinin tanımadığı devletlerarası bir antlaşmayı diğeri de tanımayacaktır. 2. Sovyetler Birliği Misak–ı Milliyi tanıyacaktır. 3. Osmanlı devleti ile Çarlık Rusyası arasında imzalanmış olan antlaşmalar geçersiz sayılacaktır. 4. Sovyetler kapitülasyonları tanımayacaktır. 5. İki devlet arasında ekonomik ve diğer alanlarda yardımlaşmaya yönelik antlaşmalar yapılacaktır. MOSKOVA ANTLAŞMASI 6. Sovyetler, TBMM Hükümeti ile Ermenistan ve Gürcistan arasında yapılan anlaşmalara göre tespit edilen sınırı, Batum'un Gürcistan'a verilmesi şartıyla tanıyacaktır. Antlaşmanın Önemi 1. İlk defa büyük bir Avrupa Devleti TBMM hükümetini tanıdı. 2. Doğu sınırı tamamen güvenceye alındı. 3. Sovyetlerin Kurtuluş savaşına askeri yardımda bulunması sağlandı. AFGANİSTAN DOSTLUK ANTLAŞMASI (1 Mart 1921) Moskova Antlaşması için Moskova'ya giden Türk heyeti ile Afgan heyeti arasında imzalanmıştır. Antlaşmanın hükümleri 1. TBMM hükümeti Afganistan'ın tam bağımsızlığını tanıyacak 2. Taraflardan birine yapılacak bir saldırıyı diğer taraf kendisine yapılmış sayarak savaşmayı kabul edecek 3. Türkiye hükümeti kültürel yardım amacıyla Afganistan'a öğretmenler ve subaylar gönderecek Not: Afganistan, TBMM hükümetini tanıyan ilk devlet oldu. İKİNCİ İNÖNÜ SAVAŞI (23 Mart 1921 – 31 Mart 1921) Yunanlılar, Londra konferansında bir sonuç alınamadığını görünce, kuzeyden Eskişehir ve güneyden Afyon üzerinden saldırıya geçtiler. Yunanlılar Londra Konferansı döneminde zaman kazanarak birliklerini yenilemişlerdi. En önemli amaçları Ankara'yı alarak, TBMM'ni dağıtıp Sevr'i kabul ettirmekti. İKİNCİ İNÖNÜ SAVAŞI (23 Mart 1921 – 31 Mart 1921) SONUÇLAR 1. Mustafa Kemal Paşa, İsmet Paşaya gönderdiği telgrafta milletin kötü talihinin kırıldığını bildirerek zaferi kutladı. 2. Yunanlılar Türk kuvvetlerinin sadece savunma savaşı yapabildiklerini anladı. Daha güçlü ordularla taarruza geçme hazırlıklarını başlattı. 3. İtalya Anadolu'daki kuvvetlerini geri çekmeye başladı (5 Temmuz 1921). ESKİŞEHİR – KÜTAHYA SAVAŞLARI (10 – 24 Temmuz 1921) Yunan saldırılarına karşı, Düzenli ordu I–II. İnönü savaşlarında savunma savaşı yapmıştı. Yunanlılar İnönü savaşlarında uğradıkları yenilginin nedenlerini tespit ettiler. Seferberlik ilân ederek çok sayıda asker topladılar. İngiltere'den bol miktarda para ve askeri malzeme yardımı aldılar. ESKİŞEHİR – KÜTAHYA SAVAŞLARI (10 – 24 Temmuz 1921) Kral Konstantin Bizans İmparatorluğu'nu yeniden kuracakları yönünde açıklamalar yaptı. Yunan ordusu askeri sayısı ve savaş araçları bakımından Türk ordusundan üstün duruma getirildi. ESKİŞEHİR – KÜTAHYA SAVAŞLARI (10 – 24 Temmuz 1921) Türk ordusu I–II. İnönü savaşlarından sonra yeni birlikler ve silahlar ile takviye edilememişti. Yunan Taarruzu sonucu Afyon, Kütahya ve Eskişehir Yunanlıların eline geçti. Mustafa Kemal fazla kayıplar vermemek için ordunun, Sakarya Nehri'nin doğusuna çekilmesine karar verdi. ESKİŞEHİR-KÜTAHYA SAVAŞ’ININ sONUÇLARI SONUÇLARI 1. TBMM'de ordunun geri çekilmesi üzerine Mustafa Kemal'e yönelik eleştiriler yapıldı. 2. TBMM'de bazı üyeler endişeye kapılarak Hükümet Merkezinin Kayseri'ye taşınmasını önerdi. 3. Mustafa Kemal TBMM'den Başkomutanlık yetkisini istedi ve Başkomutan seçildi (5 Ağustos 1921). 4.Başkomutan Mustafa Kemal ordunun ihtiyaçlarını sağlamak için Tekâlif–i Milliye Emirleri ni (Milli Yükümlülükler Emirleri) yayınladı. TEKALİF-İ MİLLİYE Bu emirler şunlardır: 1. Her ilçede birer Tekâlif–i Milliye komisyonu kurulacak. 2. Her aile giyim eşyası yardımında bulunacak. 3. Tüccarın ve halkın elinde bulunan her türlü giyim ve besin maddelerinin yüzde kırkına bedeli sonradan ödenmek üzere el konacak. 4. Askeri ulaşım yolu yapılacak. TEKALİF-İ MİLLİYE 5. Halktaki tüm silah ve cephane üç gün içinde teslim edilecek. 6. Bütün teknik araç ve gereçlerle taşıt ve binek hayvanlarının da yüzde kırkına el konulacak. Not: Tekâlif–i Milliye Emirleri doğrultusunda çıkabilecek sorunları çözmek için İstiklâl Mahkemeleri görevlendirildi. SAKARYA MEYDAN SAVAŞI (23 Ağustos – 12 Eylül 1921) Mustafa Kemal, genelkurmay başkanı Fevzi Paşa ile Polatlı'daki cephe karargâhında savaş için gerekli önlemleri kararlaştırdılar. Yunan taarruzu ile başlayan savaş 22 gün 22 gece sürmüştür. Mustafa Kemal Hattı müdafaa yoktur. Sathı müdafaa vardır. O satıh tüm vatandır emrini vererek, savunma hattından oluşan cephe kavramını değiştirmiştir. Böylece Savaşın bütün yurtta yapılacağını belirtmiştir. Yunan ordusu yenilerek geri çekilmiştir. SAKARYA MEYDAN SAVAŞI’NIN sONUÇLARI Bu zaferin kazanılmasıyla Türklerin 1683 II. Viyana Kuşatması'yla başlayan geri çekilişi son buldu. 1. Askeri dehasıyla zaferin kazanılmasını sağlayan Mustafa Kemal Paşaya TBMM Mareşallik rütbesi ile Gazilik unvanını verdi (19 Eylül 1921). 2. Sakarya Meydan Savaşı Türk Kurtuluş Savaşının son savunma savaşı oldu. Türk ordusu taarruz konumuna geçti. SAKARYA MEYDAN SAVAŞI’NIN sONUÇLARI 3. Kafkas Cumhuriyetleri (Sovyet Rusya) ile Kars Antlaşması imzalandı.(13 Ekim 1921) 4. Fransızlarla Ankara Antlaşması imzalandı.(20 Ekim 1921) 5.İtilaf Devletleri, TBMM Hükümeti'ne yeni barış tekliflerinde bulundular. Sevr Antlaşması'nın biraz değiştirilerek sunulan bu teklifler TBMM tarafından kabul edilmedi. SAKARYA MEYDAN SAVAŞI’NIN sONUÇLARI Kars Antlaşması (13 Ekim 1921) Kars Antlaşması’nın Önemi ve Önemli Maddeleri İnönü Muharebesi’nden sonra Sovyet Rusya ile Moskova Antlaşması imzalanmıştı. Bu antlaşmaya Gürcistan, Ermenistan ve Azerbaycan katılmamıştı. Dış politikada olumlu gelişmelere yol açan Sakarya Zaferi, Türk Devleti’nin Sovyet Rusya ile ilişkilerinde bir dönüm noktası olmuştur. SAKARYA MEYDAN SAVAŞI’NIN sONUÇLARI Sovyet Rusya’nın aracılığı ile 13 Ekim 1921’de Kars’ da Türkiye ile Kafkas Cumhuriyetleri (Gürcistan, Ermenistan, Azerbaycan) arasında Kars Antlaşması imzalandı. Moskova Antlaşması’nın bir tekrarı niteliğinde olan bu antlaşma ile Türkiye’nin doğu sınırı kesinlik kazandı. Moskova Antlaşması’nın Kafkas Cumhuriyetleri ile ilgili kısımları yeniden düzenlendi. ANKARA ANTLAŞMASI (20 EKİM 1921) Türk ordusunun Sakarya Savaşı’nı kazanması ile Fransız kamuoyunun görüşü ve Hükûmeti’nin tutumu değişti. Sakarya Zaferi Fransa’nın tereddütlerini giderdi. Türk milletinin verdiği Millî Mücadele’ nin başarıya ulaştığını görünce Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükûmeti ile barış yapma gereğini hissetti. İki taraf arasında 20 Ekim 1921’de Ankara Antlaşması imzalandı. ANKARA ANTLAŞMAsI’NIN MADDELERI Ankara Antlaşması’nda Alınan Kararlar (Ankara Antlaşması’nın Maddeleri) 1-)I.Dünya Savaşı’ndan önce kurulmuş olan İtilaf Devletleri bloğu parçalanmıştır. 2-) Fransa gibi büyük bir Avrupa Devleti, Türkiye’yi ve Misakımillî’yi resmen tanımıştır. 3-) Bugünkü Suriye sınırımız (İskenderun-Hatay dışında) çizilmiştir. ANKARA ANTLAŞMAsI’NIN MADDELERI 4-) Hatay Fransa’ya bırakılmakla Misakımillî’den ikinci taviz verildi. Batum’dan sonra Hatay’da kaybediliyordu. 5-) Güney Cephesi kapanmış ve Fransızlarla savaş durumu son bulmuştur. Fransa çekilirken birçok silah ve cephanesini de Türklere bırakmıştır. Güney sınırları güvence altına alınmıştır. Bu cephedeki askerî birlikler Batı Cephesi’ne kaydırılmıştır. Büyük taaruz (26 ağustos 1922) 26 Ağustos sabahı Türk topçusunun ateşiyle taarruz başladı. Başkomutan Mustafa Kemal Paşa, Genelkurmay Başkanı Fevzi Paşa, Batı Cephesi Komutanı İsmet Paşa ve I. Ordu Komutanı taarruzu izlemek ve idare etmek üzere Kocatepe’ye çıktılar. 26 Ağustos günü Türk birlikleri düşmana ait önemli birkaç tepeyi ele geçirdi. Düşman mevzileri birer birer çökertiliyordu. Büyük taaruz (26 ağustos 1922) 27 Ağustostan itibaren, Türk kuvvetleri üstünlüğü ele geçirdiler ve düşman geri çekilmeye başladı. Kuvvetlerimiz Afyon’u kurtardılar. 28-29 Ağustos günleri başarılı bir şekilde gerçekleştirilen taarruzla Yunanlıların beş tümenlik bir kuvveti yenildi. 29 Ağustos sabahına kadar Yunan ordusunun İzmir’e kaçış yollarını kesmek amacıyla düşman Dumlupınar’ın kuzeyindeki Aslıhanlar bölgesine sürüldü. Başkomutanlık meydan muharebesi (30 ağustos 1922) Düşman Dumlupınar bölgesinde çember içine alındı.30 Ağustos sabahı iyice sıkıştırılan düşman orduları ile büyük bir meydan muharebesi başladı. Başkomutan Gazi Mustafa Kemal Paşa doğrudan doğruya kendisi yönettiği için bu savaşa Başkomutandan Meydan Muharebesi denilir. Dumlupınar’da gerçekleştirdiği için Dumlupınar Meydan Savaşı adını almıştır. Başkomutanlık meydan muharebesi (30 ağustos 1922) Dahi bir komutan olan Mustafa Kemal’in yönettiği bu savaşta bir gün içinde Yunan ordusunun büyük bir bölümü yok edildi. 31 Ağustos günü, Başkomutan, Genelkurmay Başkanı, Batı Cephesi Komutanı ve diğer ordu komutanları ile Çal Köyü’ndeki karargâhında toplantı yaparak durum değerlendirmesi yaptı. Hedef izmir Bunun sonucunda kaçan düşmanın hızla takip edilmesi, İzmir ve çevresindeki kuvvetleriyle birleşmemesi için üç koldan Eğe’ye doğru ilerlenmesi uygun görüldü. Bunun üzerine Mustafa Kemal tarihi emrini verdi: “ Ordular! İlk hedefiniz Akdeniz’dir ileri” emrini verdi. Bu emri alan, kahraman Türk ordusu, düşmana toparlanma fırsatı vermemek için hızlı bir şekilde düşmanı takip etti. Hedef izmir Özellikle Türk süvarileri çevik hareketleriyle büyük başarılar kazandılar. Süvari Kolordu Komutanı Fahrettin Paşa(Altay) düşmanın birçok kaçış yolunu kesti. Yenilgi haberini alan diğer Yunan birlikleri kaçmaya başladılar. Kaçarken bile hainliklerini sürdüren Yunanlılar barbarlıklarını sergilediler. Çevreyi yakıp yıktılar ve önlerine gelen insanları öldürdüler. İZMİR’İN KURTULUŞU 9 EYLÜL 1922 Amansız takip sonunda Türk birlikleri, 2 Eylül’de Uşak’a girdiler. Bu sırada Yunan Başkomutanı Trikopis de esir edildi. Kaçan düşmanı takip eden Türk birlikleri ilerleyerek işgal altındaki yerlere girdiler. Gediz, Alaşehir, Eşme, Salihli, Manisa, Kula, Aydın, Nif (Kemal Paşa) kurtarıldı. İZMİR’İN KURTULUŞU 9 EYLÜL 1922 Bu takip ve kovalama 9 Eylülde İzmir’de sona erdi. Diğer yandan, Eskişehir Bursa yönünde ilerleyen Türk kuvvetleri buraları düşmandan temizledi. Bursa düşmandan kurtarıldı 18 Eylül 1922’de Batı Anadolu tamamen Yunan işgalinden kurtarılmıştır. HAZIRLAYAN Maşuk YOĞURTÇUOĞLU