Transcript GORLICKIE CMENTARZE W trakcie I wojny światowej po ustąpieniu działań wojennych w Galicji przystąpiono w 1915 r.

GORLICKIE CMENTARZE
W trakcie I wojny światowej po ustąpieniu działań
wojennych w Galicji przystąpiono w 1915 r. do
wykonania :
• ewidencji i ekshumacji poległych
żołnierzy,
• szkiców cmentarzy
• rysunków cmentarzy
• planów technicznych cmentarzy,
oraz zakupiono tereny i wykonano plany katastralne.
Natomiast w latach 1916 – 1917 dokonano budowy
cmentarzy.
Kilka zdań na temat operacji Gorlickiej
Die blutigen Kampfhandlungen, die zu den wichtigsten und
entscheidenden des Ersten Weltkrieges auf polnischem Gebiet gehören,
werden als „Gorlicer Durchbruch“ bezeichnet.
In der Schlacht von Gorlice-Tarnów wurde die russische Kriegsmaschine
gestoppt. Der Sieg der Mittelmächte Deutschland und Österreich-Ungarn
war ein grundlegender Wendepunkt an der Ostfront.
Während der Kämpfe wurden die umliegenden Ortschaften, Städte und
Dörfer mit katholischen und orthodoxen Kirchen, Häusern und
Industrieanlagen zerstört.
Die Stadt Gorlice wurde in einen Trümmerhaufen verwandelt, in dem nur
noch 10% der Häuser bewohnbar waren. Die härtesten Kämpfe tobten am
2. Mai 1915.
Innerhalb von drei Tagen wurden drei Abwehrlinien der Russen
durchbrochen, deren Armeen sich auf einem 150 Kilometer breiten
Frontabschnitt zurückzogen. Am 15. Mai erreichten die angreifenden
Heere der Mittelmächte den Fluss San, am 3. Juni wurde Przemyśl
(Prömsel) und am 22. Juli Lwów (Lemberg) eingenommen.
Kilka zdań na temat operacji Gorlickiej
Die blutigsten Kämpfe wurden in den Vororten und der Stadt Gorlice sowie
in Sękowa, Łużna, Staszkówka und Biecz ausgetragen. In der Schlacht von
Gorlice-Tarnów starben etwa 20000 Soldaten beider Seiten. Die Gefallenen
blieben auf den Schlachtfeldern oder wurden in provisorischen flachen
Gräbern beigesetzt.
Beim österreichischen Kriegsministerium wurde eine Abteilung
Kriegsgräber mit dem Ziel ins Leben gerufen, Aufräumungsarbeiten auf den
Schlachtfeldern durchzuführen und für eine würdige Bestattung der
Gefallenen zu sorgen.
Sie wurde von Major Rudolf Broch geleitet, dem die Hauptleute Hans
Hauptmann und Dr. Ludwig Brixel als Mitarbeiter zur Seite standen
Das ehemalige Kriegsgebiet wurde in so genannte Friedhofsbezirke
aufgeteilt. Einer davon war der Bezirk Nr. III Gorlice, der vom
österreichischen Architekten und Oberleutnant Hans Mayr geleitet wurde.
In diesem Bezirk entstanden 54 Nekropolen. Sie stellen ein einmaliges
Beispiel des Friedhofsbaus in Europa dar und jeder von ihnen ist ein
einzigartiges architektonisches Kunstwerk.
W obecnych granicach miasta istnieje 6 cmentarzy
z I wojny światowej
Nr 88
Nr 90
Nr 87
Nr 91
Nr 92
Nr 98
Soldatenfriedhof Nr. 87
NOWODWÓR
Der Friedhof, im Volksmund „Na
Pocieszce” genannt, befindet sich an der
Łokietek-Straße, entlang derer der gelb
markierte Wanderweg von Gorlice nach
Bielanka verläuft.
Powierzchnia: 586 m2
Projekt: Hans Mayr
Założony w 1915 r. jako obiekt
samodzielny
Spoczywa na nim 205 żołnierzy z armii:
• austriackiej 80 (z 58 i 98 pułku piechoty)
• niemieckiej 37 (z 56 i 58 pruskiego pułku piechoty)
• rosyjskiej 68
Na tabliczkach nagrobnych można odczytać także polskie nazwiska.
Remontowany w 1995r.
Powrót
cm z I w.św. nr 87 przy ul. Łokietka
Stan z 1988 r.
fot. Ze zbioru archiwum Urzędu
Stan ok. 1917 r.
Oryginalny krzyż drewniany,
widziany przez bramę. Stan
cmentarza bezpośrednio po
budowie.
fot. Ze zbioru Mirosława Łopaty
Cmentarz otoczony jest betonowym murkiem,
brama wejściowa to cztery murowane słupy
nakryte betonowym daszkiem. Po obu
stronach bramki umieszczono tablice
żeliwne ze wszystkimi nazwiskami
poległych.
Soldatenfriedhof Nr. 87 przy ul.
Łokietka
Im Mittelpunkt des
Friedhofs steht ein
großes, hölzernes,
lateinisches Kreuz
mit Blechabdeckung.
Beiderseits der
Hauptallee befinden
sich die Gräber. Auf
ihnen wurden
Betonstelen und
Kreuze mit
Namenstafeln
aufgestellt.
Stan z 1988 r.
Stan z 1988 r.
fot. Ze zbioru archiwum Urzędu
cm z I w.św. nr 87 przy ul. Łokietka
fot. Ze zbiorów Muzeum
Regionalnego PTTK w Gorlicach
– lata 80-te duże zaniedbanie i
zdewastowanie.
Stan z 1986 r.
Stan z 1986 r.
Stan z 1986 r.
cm z I w.św. nr 87 przy ul. Łokietka
Wejście na cmentarz - Stan z 2006r.
Tablica informacyjna - Stan z 2006r.
fot. Ze zbioru archiwum Urzędu
cm z I w.św. nr 87 przy ul. Łokietka
Brama wejściowa - Stan z 2005 r.
Element centralny - Stan z 2006 r.
fot. Ze zbioru archiwum Urzędu
cm z I w.św. nr 87 przy ul. Łokietka
Widoki ogólne - Stan z 2006 r.
fot. Ze zbioru archiwum Urzędu
Soldatenfriedhof Nr. 88
SOKÓŁ
Die Nekropole befindet sich im Stadtteil Sokół am
grün markierten Wanderweg, der von der
Dukielskastraße nach Wapienne führt. Der Friedhof
ist ca. 200 Meter von der Landstraße entfernt.
Powierzchnia: 403 m2
Projekt: Hans Mayr
w 1915 r. jako obiekt samodzielny
Założony
Spoczywa na nim 120 żołnierzy z armii:
• austriackiej 20 (z 98 pułku piechoty, 10 pułku
piechoty obrony krajowej, 3 tyrolskiego pułku
strzelców cesarskich)
• rosyjskiej 100
Die Friedhofsarchitektur ist durch Einfachheit und
Sparsamkeit der Ausdrucksmittel gekennzeichnet.
Die Nekropole entstand auf dem Grundriss eines
lateinischen Kreuzes und ist von einer Betonmauer
mit zwei symmetrisch angelegten Eingangstoren
umgeben.
Wyremontowany w 1996r
Powrót
cm z I w.św. nr 88 przy ul. Dukielskiej
Ogrodzenie tworzy pełny
mur betonowy
z dwuspadową koroną.
Stan z 1986 r.
fot. Ze zbioru archiwum Urzędu
fot. Ze zbiorów Muzeum Regionalnego PTTK
w Gorlicach
Dwie furtki żelazne z prętów,
zamknięte trójkątnie
rozmieszczone są symetrycznie
po obu stronach pomnika,
w krótkich bocznych odcinkach
wyłamania.
Stan z 1988r.
cm z I w.św. nr 88 przy ul. Dukielskiej
Ihren Mittelpunkt bestimmt ein
riesiges und von weitem sichtbares
lateinisches Betonkreuz.
Es gibt hier vor allem
Massengräber .
fot. Ze zbiorów Muzeum Regionalnego PTTK w
Gorlicach
Stan z 1986 r.
Stan z 1986 r.
cm z I w.św. nr 88 przy ul. Dukielskiej
Stan z 1986 r.
Stan z 1986 r.
Stan z 1986 r.
Auf ihnen stehen lateinische und
zweiarmige orthodoxe
Metallkreuze.
fot. Ze zbiorów Muzeum Regionalnego PTTK w Gorlicach
cm z I w.św. nr 88 przy ul. Dukielskiej
Widok ogólny - Stan
z 2005 r.
Brama wejściowa – Stan
z 2005 r.
fot. Ze zbioru archiwum Urzędu
Soldatenfriedhof - Nr 89
Obecnie nieistniejący
An der heutigen Kopernikusstraße,
wurde im Zuge der Errichtung einer
Wohnsiedlung aufgehoben. Die
sterblichen Überreste von 61
deutschen Soldaten des 272.
Infanterie-Regimentes wurden in den
Jahren 1961-62 auf den Friedhof Nr.
91 in Gorlice umgebettet. Der
Friedhof Nr. 89 (Entwurf H. Mayr)
war von einer hohen Steinmauer mit
einer dreieckigen Attika über dem
Eingangstor umgeben und mit einem
lateinischen Kreuz als Mittelpunkt
ausgestattet.
Brama wejściowa obecnie już nie
istniejącego cmentarza
fot. Ze zbioru Mirosława Łopaty
Soldatenfriedhof - Nr 90
Der Friedhof befindet sich in der Stróżowska- Straße und ist ein
abgetrennter Teil des jüdischen Friedhofs, der am westlichen
Steilhang des Góra Cmentarna (Friedhofshügel) angelegt
wurde.
Hier fanden sechs Soldaten jüdischen Glaubens ihre letzte Ruhe
– fünf aus der österreichischen und einer aus der russischen
Armee.
Ihre Gräber befinden sich ca. 30 Meter südlich der unteren
Friedhofsmauer. Auf ihnen wurden Stelen mit Davidstern
aufgestellt.
Powrót
cm z I w.św. nr 90 przy ul. Stróżowskiej
Cmentarz zniszczony w 1942 r.
Obecnie zachowany w stanie
szczątkowym.
Stan z 1988 r.
Zachowały się dwie betonowe
stele z Gwiazdą Dawida.
fot. Ze zbioru archiwum Urzędu
Stan z 1988 r.
Stan z 1988 r.
cm z I w.św. nr 90 przy ul. Stróżowskiej
Tablica na bramie wejściowej - Stan z 2006 r.
fot. Ze zbioru archiwum Urzędu
Zachowane obydwie macewy - Stan z 2002 r.
fot. Ze zbioru Mirosława Łopaty
Soldatenfriedhof Nr. 91 - Nr 91
Als Wahrzeichen der Umgebung gilt der
Friedhof auf dem Góra Cmentarna
(Friedhofshügel, 357 Meter NN). Er ist
entweder über die Korczakstraße oder über
den blau markierten Wanderweg von der
Stróżowskastraße aus zu erreichen.
Powierzchnia: 9216 m2
Projekt: Gustaw Ludwig i Emil Ladewig
Spoczywa na nim 120 żołnierzy z armii:
• austro – węgierskiej 425
• niemieckiej 201
• rosyjskiej 287 - poległych od listopada
1914 do maja 1915 (w zdecydowanej
większości zabitych 2 maja 1915 roku.)
Powrót
fot. Ze zbioru Mirosława Łopaty
Pocztówki ze zbiorów Muzeum Regionalnego
PTTK w Gorlicach
Uroczyste poświecenie głównego cmentarza wojennego Nr 91 w Gorlicach
dnia 1 listopada 1915
Zbudowana z drzewa i łusek granatów prowizoryczna kolumna pomnika na
miejscu obecnego kamiennego krzyża pomnikowego.
cm z I w.św. nr 91 przy ul. Korczaka
Die auf dem Hügel erbaute
Nekropole ähnelt einer
Festung. Dieser Eindruck wird
noch durch eine hohe
Steinmauer mit Eckbastionen
verstärkt .
Stan z 1915r.
Pocztówka ze zbiorów Muzeum Regionalnego
PTTK w Gorlicach – Widok ogólny
An der Außenseite der Mauer
wurden links vom Eingangstor
Gedenktafeln mit den Namen
der russischen Gefallenen
angebracht.
fot. Ze zbiorów Muzeum Regionalnego
PTTK w Gorlicach
Stan z 1935r.
cm z I w.św. nr 91 przy ul. Korczaka
Stan z 1915r.
Man betritt den Friedhof durch
ein sehr großes steinernes
Eingangstor, dem eine Terrasse
vorgelagert ist.
fot. Ze zbiorów Muzeum Regionalnego PTTK
w Gorlicach
Stan z 1918r.
fot. Ze zbiorów Muzeum Regionalnego
PTTK w Gorlicach
Ein Walmdach über dem
Torbogen sieht wie ein antiker
Triumphbogen zu Ehren eines
siegreichen Feldherren und
seiner Armee aus .
cm z I w.św. nr 91 przy ul. Korczaka
Stan z 1918r.
Das zentrale Element des
Friedhofes ist steinernes
lateinisches Kreuz, welches neben
dem Triumphbogen die gesamte
Anlage dominiert. Es steht in der
Mitte des Friedhofs auf einer
Rundterrasse mit zwei Eingängen.
Stan z 1935r.
fot. Ze zbiorów Muzeum Regionalnego PTTK
w Gorlicach
cm z I w.św. nr 91 przy ul. Korczaka
An seiner Stirnwand sind zwei
Gedenktafeln angebracht:
Eine ist aus dem Jahre 1928 und wurde von
Gorlicer Bürgern gestiftet. In ihrem oberen Teil
befindet sich ein gekrönter Adler und im unteren
Teil ein zweiteiliger Kranz mit Schwertern und
einem Stahlhelm.
Auf der Tafel steht:
„Unseren Brüdern, den polnischen Soldaten, die in den Armeen der
drei Teilungsmächte in fremden Uniformen aber für die polnische Sache
gekämpft haben und in den Jahren 1914-15 auf den Schlachtfeldern bei
Gorlice den Tod gefunden haben, widmen diese Inschrift dankbare
Landsleute im freien Polen, 1928.“
Darunter hängt eine zweite Tafel:
„Diese Gedenktafel, die am 1.09.1928 vom Kreisverband des
Bundes der Kriegsinvaliden in Gorlice gestiftet und am
27.10.1940 entfernt wurde, kehrte am 27.09.1945 als ein
sichtbares Zeichen des Sieges Polens über den Feind an ihren
ursprünglichen Platz zurück.“
fot. Ze zbioru archiwum Urzędu
cm z I w.św. nr 91 przy ul. Korczaka
Stan z 1988r.
Stan z 1988r.
fot. Ze zbioru archiwum
Urzędu – lata 80-te duże
zaniedbanie i zdewastowanie
Stan z 1988r.
cm z I w.św. nr 91 przy ul. Korczaka
Stan z 1986r.
fot. Ze zbiorów Muzeum Regionalnego
PTTK w Gorlicach
Stan z 1986r.
cm z I w.św. nr 91 przy ul. Korczaka
Stan z 1988r.
fot. Ze zbioru archiwum Urzędu
Ołtarz polowy
Stan z 1986r.
fot. Ze zbiorów Muzeum Regionalnego PTTK
w Gorlicach
cm z I w.św. nr 91 przy ul. Korczaka
Brama wejściowa wraz z tarasem - Stan z 2005r.
fot. Ze zbioru archiwum Urzędu
cm z I w.św. nr 91 przy ul. Korczaka
Krzyż kamienny - Stan z 2005 r.
fot. Ze zbioru archiwum Urzędu
cm z I w.św. nr 91 przy ul. Korczaka
Nagrobki kamienne - Stan z 2005r.
fot. Ze zbioru archiwum Urzędu
Ołtarz polowy - Stan z 2005r.
Gorlicki Maj 2005
Upamiętniając ofiarę poległych żołnierzy
w miesiącu maju obchodzona jest
rocznica Bitwy pod Gorlicami – jednej
z najważniejszych i najkrwawszych
bitew I wojny światowej - określanej
jako „małe Verdun”.
fot. Ze zbioru archiwum Urzędu
Na cmentarzu nr 91 odprawiana jest
msza św. oraz składane wieńce.
Gorlicki Maj 2005
Soldatenfriedhof - Nr 92
Der Friedhof befindet sich ca. 250 Meter
östlich der Stróżowska- Straße .
Powierzchnia: 86 m2
Projekt: Hans Mayr
Założony w 1915 r. jako obiekt
samodzielny
Hier wurden 98 russische Gefallene
begraben .
Die Nekropole entstand auf dem Grundriss eines verlängerten
Rechtecks mit Risalit und ist auf drei Seiten von einer
Betonmauer umgeben. Auf der Seite des Eingangstores wird sie
von einem Lattenzaun begrenzt. Im Mittelpunkt des Friedhofs
steht ein hölzernes lateinisches Kreuz an dem eine Eiche
Powrót
wächst .
cm z I w.św. nr 92 przy ul. Stróżowskiej
Stan 1986 r.
Stan 1988 r.
fot. Ze zbioru archiwum Urzędu
Widoki ogólne
Stan 1986 r.
fot. Ze zbiorów Muzeum Regionalnego PTTK
w Gorlicach
cm z I w.św. nr 92 przy ul. Stróżowskiej
Stan 1986 r.
fot. Ze zbiorów Muzeum Regionalnego PTTK
w Gorlicach
Die metallenen zweiarmigen
Grabkreuze wurden auf
Betonsockeln befestigt.
Stan 1988 r.
fot. Ze zbioru archiwum Urzędu
cm z I w.św. nr 92 przy ul. Stróżowskiej
Wnętrze cmentarne – Stan z 2005r.
Widok ogólny – Stan z 2006 r.
fot. Ze zbioru archiwum Urzędu
Soldatenfriedhof - Nr 98
GLINIK MARIAMPOLSKI
Dieser Friedhof liegt im Stadtteil Gorlice-Glinik, ca.
100 Meter von der benachbarten Bieckastraße
(Umgehungsstraße) entfernt.
Powierzchnia: 615 m2
Hans Mayr
Projekt:
Spoczywa na nim 254 żołnierzy armii rosyjskiej
poległych w 1914 i 1915 r., głównie w czasie
ofensywy majowej.
Das Haupttor führt auf einen Weg, an dessen Ende ein kleines
Denkmal mit einer Inschrift aufgestellt wurde. Der Friedhof ist mit
Birken und Lebensbäumen bewachsen
Remontowany 1995r.
Powrót
Soldatenfriedhof nr 98
przy ul. Bieckiej
Cmentarz otoczony
ażurowym ogrodzeniem
z betonu.
Brama wejściowa posiada
formę półkoliście sklepionej
arkady, zamkniętej
betonowym łukiem,
opadającym skośnie do
wysokości korony muru.
Stan z 1986r.
Über dem Tor wurde eine Kugel
mit einem zweiarmigen Kreuz
angebracht.
fot. Ze zbiorów Muzeum Regionalnego PTTK w
Gorlicach
Stan z 1986r.
cm z I w.św. nr 98 przy ul. Bieckiej
Stan z lat międzywojennych
fot. Ze zbiorów Muzeum Regionalnego PTTK w Gorlicach
cm z I w.św. nr 98 przy ul. Bieckiej
Stan z 1986 r.
Stan z 1986 r.
Auf den Gräbern stehen
zweiarmige gusseiserne Kreuze,
an deren unterem Arm ein
Blätterkranz befestigt wurde.
fot. Ze zbiorów Muzeum Regionalnego
PTTK w Gorlicach
Stan z 1986 r.
cm z I w.św. nr 98 przy ul. Bieckiej
Widok ogólny - Stan z 2005 r.
fot. Ze zbioru archiwum Urzędu
Był czas godnego pochówku ofiar bezsensownej
wojny…
Był czas zacierania szlaków historii i zatracenia
pamięci o tych, którzy odeszli…
Jest czas głębokiej refleksji, prawdy, odnowy
materialnej i tej nieustannie powracającej myśli:
Czy jest na świecie możliwy pokój?
Koniec Prezentacji
Urząd Miejski serdecznie dziękuje Muzeum PTTK oddział Gorlice i Panu Mirosławowi Łopacie za udostępnienie zdjęć.