Transcript V.Z.W. ‘t Appelboomke 25 jaar R.I.Z.I.V.-conventie Jubileumcongres 2006 De verbazing voorbij… Vroegbehandeling bij autismespectrumstoornissen Vrijdag, 13 oktober 2006 V.Z.W.

V.Z.W. ‘t Appelboomke
25 jaar R.I.Z.I.V.-conventie
Jubileumcongres 2006
De verbazing voorbij…
Vroegbehandeling bij autismespectrumstoornissen
Vrijdag, 13 oktober 2006
V.Z.W. ‘t Appelboomke
25 jaar R.I.Z.I.V.-conventie
Jubileumcongres 13-10-2006
Medicatie bij kleuters met autisme
Kathleen Lantin, Jean Steyaert
•
•
•
•
•
•
•
•
Inleiding
Enkele klinische beelden
Diagnostische problemen
Waarom medicatie
Keuze van de medicatie
Evaluatie van de werking
Effect in de leefgroep
Conclusies
Stan
•
•
•
•
•
•
Autisme + Lichte verstandelijke handicap
Opvallende spanningsgevoeligheid
Afgeleid, beperkte aandacht en concentratie
Overprikkelbaar en impulsief
Zwakke werkhouding
Spel: chaotisch en onhandig (dingen stuk maken
o.w.v. onvoorzichtigheid)
Dieter 5 jaar
•
•
•
•
•
•
•
•
Autisme + zwakbegaafd niveau
Motorisch onhandig en onoplettend
Impulsief
Uitgesproken motorische onrust en rondlopen in
de groep
spraakwaterval, maar moeilijk te verstaan
Heel vluchtig spel
Zwakke taakhouding
Kan aandacht niet richten en niet verdelen
tijdens spel of taak
Dimitri 6 jaar
•
•
•
•
•
•
•
Autisme + lichte mentale retardatie
Uitdagend en eisend gedrag
Agressief en destructief
Woede- en huilbuien
Rigiditeit
Dwangmatige handelingen
Reeds medicatie (Risperdal) bij opname in
Appelboomke
Wanneer medicijnengebruik?
•
Bepaalde symptomen zijn niet (meer) te hanteren met
alleen auti-specifieke en andere pedagogische
maatregelen.
EN
• De ernst van de symptomen hindert de verdere
ontwikkeling & behandeling van het kind. Dit wordt pas
duidelijk bij aanleren nieuwe vaardigheden.
OF
• Symptomen overstijgen de draagkracht van de
omgeving.
Overzicht 5 jaar:
• 34 kinderen
• 11 psychofarmaca gestart + 1 anti-epileptica
• ± 1/3
pe
rd
al
Te
gr
et
ol
2
Tr
az
ol
an
Ri
s
0
Ri
la
t in
e
O
ve
rp
r ik
ke
lb
aa
rh
ei
d
ui
ta
ge
re
nd
ge
dr
ag
Sl
aa
ps
to
or
ni
ss
en
AD
HD
Overzicht 5 jaar:
Indicaties
6
5
4
3
Middelen
1
6
5
4
3
2
1
0
Waarvoor medicijnengebruik?
• Extreme auti-symptomen (zelden):
– Sensorische overprikkelbaarheid
– Stereotypieën met zelfverwondend gedrag
• Secundaire symptomen
– Ernstige angst
– Uitagerend gedrag: woede, agressie
– Inslaapproblemen
• Co-morbiditeit bij autisme
– ADHD-klachten
– Slaapstoornissen
Welke medicatie?
• Problemen bij de keuze en dosering:
–
–
–
–
Wat is precies de co-morbiditeit?
Leeftijd: ≤ 6 jaar
Autisme
Andere bijwerkingen
Welke medicatie?
Probleem: Leeftijd
• Psychofarmaca zijn niet geregistreerd voor ≤6 jaar.
– Geen onderzoek m.b.t. werking (geen evidence base)
– Geen onderzoek m.b.t. farmacologische eigenschappen in die
leeftijdsgroep.
– Soms onverwachte, of “paradoxale” bijwerkingen
• Algemeen: wat werkt bij 7-12 jarigen werkt meestal ook
bij 4-6 jarigen
–
–
–
–
methylfenidaat (Rilatine, Concerta)
atypische neuroleptica
trazodone (Trazolan)
Anti-epileptica als stemmingsstabilisator: ???
Welke medicatie?
Probleem: Autisme
• Bij autisme: andere werking: ???
• Methylfenidaat:
– Aantal kleuters met ASS lijken meer gevoelig voor werking van
methylfenidaat: werking bij lagere dosis dan bij kinderen met
ADHD zonder ASS
– Soms toename van rigiditeit, stereotypieën, over-focused
• Atypische neuroleptica:
– geen duidelijk verschil met andere kinderen (?)
• Trazodone (Trazolan):
– Kleuters (met autisme) lijken minder gevoelig: werking pas bij
relatief hogere dosis
Welke medicatie?
Andere bijwerkingen bij kleuters?
• Bijwerkingen: profiel kan bij kleuters anders zijn dan bij
oudere kinderen en volwassenen
• Neuroleptica:
– meer slaperigheid, meer motorische bijwerkingen (vooral oude
neuroleptica), veel eetlust
• Methylfenidaat:
– af en toe ↑↑↑ hyperactiviteit
• Tranquilizers (Valium, Tranxene, Temesta….):
– vaak ontremming en motorische bijwerkingen
Welke medicatie bij kleuters met
autisme?
• In de praktijk
– Rilatine: autisme + ADHD
– Risperdal: overprikkelbaarheid, uitgesproken
uitagerend gedrag, emotionele labiliteit
– Trazolan bij slaapstoornissen
– Anti-epileptica bij epilepsie
–…
Vb. Dieter Rilatine
• 2 x 2,5 daags: twijfelachtig
• 2 x 5 mg: bijwerkingen: angstig, passiviteit, geen
eetlust
• 2 x 2,5: minder bijwerkingen, nog
slaapproblemen
• Uiteindelijk 1x 2,5 mg per dag meest effectieve
dosis !
• Vermoeden van “poor metabolizer” kon niet
bevestigd worden
Hoe medicatie geven?
• Altijd proefbehandeling
– Afgesproken doelsymptomen
– Bijwerking voldoende bespreken met omgeving
– Zeer geleidelijk opdrijven
• Bv. Rilatine: 2 x 2,5 mg 2 weken, 2x 5 mg 2 weken ….
• Bv. Risperdal: 2 x 0,2 mg 1 week, 2 x 0,3mg 1 week….
– Objectieve evaluatie: vragenlijsten
– Dubbel blind ?
• Opvolging van
– Werking t.a.v. doelsymptomen
– Bijwerkingen:
• gewicht, groei
• stofwisseling vetten & glucose bij atypische neuroleptica
Evaluatie: Vragenlijsten
• Instrumenten
– Verkorte Conners’ vragenlijst: ADHD-symptomen
– Aberrant Behavior Checklist (Amman & Singh)
– Nachtkalender
• Observaties: dagboek
–
–
–
–
Groepsleiding, ouders
Nieuw gedrag
Mogelijke bijwerkingen, verwachte en niet-verwachte
Voldoende lang (behalve acute bijwerkingen)
Duid aan met een kruisje in het bijhorende vakje in welke mate volgende klachten zich voordoen bij uw kind / pupil.
Voor
1
2
3
ja, maar niet opvallend
duidelijk
heel uitgesproken
Klachten
Periode:
weinig
Verkorte
Conners’
0
in het geheel niet
Naam van het kind:
Datum van invullen:
0
1
2
3
4
Score
1. Overactief (bv. Altijd met iets bezig)
2. Perfectionist
3. Babbelzuchtig, praatziek
4. Houdt van activiteit
5. Wordt snel kwaad, opvliegend
6. Goede concentratie, aandachtig
7. Overbeweeglijk, kan geen minuut stilzitten
8. Is onhandig (bv. Morst aan tafel, loopt dingen omver)
9. Leert uit zichzelf van de fouten die hij/zij maakt.
10. Breekt dikwijls dingen.
11. Werkt een begonnen activiteit af.
12. Licht geraakt.
13. Vlug afgeleid
14. Werkt overdreven nauwkeurig.
15. Wisselt snel van bezigheid.
16. Impulsief (handelt alvorens na te denken)
17. Rusteloos
18. Luistert goed, gehoorzaam.
0
19. Mistroostig, heeft gedrukte stemming.
20. Verminderde eetlust.
21. Klaagt over hoofdpijn.
22. Heeft slaapproblemen.
0
Aberrant Behaviour Checklist
• Factoren
–
–
–
–
–
Prikkelbaarheid – agitatie
Lethargie – sociale isolatie
Stereotypieën
Hyperactiviteit – opstandig gedrag
Bizar taalgebruik
Nachtkalender
Datum
7
8
9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24
1
2
3
4
5
6
Vragenlijsten: valkuilen
• Te letterlijk of te situatiegebonden opvatten van
items. Bv.
– Kan geen minuut stilzitten
– Onhandig (bv. morst aan tafel)
• Discrepantie tussen vragenlijsten ouders /
groepsleiding
Effect in de leefgroep
• Stan en Dieter:
– Gefocust en geconcentreerd in werksessies
– Minder afgeleid en overprikkeld door materiaal en
omgeving
– Resultaten van ergo en kleuterwerk: nauwkeuriger en
zorgvuldiger werken
– Meer doordachte handelingen i.p.v. impulsiviteit, meer
leerbaar
– Betere afstemming op volwassenen (Stan) of
groepsgenoten (Dieter)
Effect in de leefgroep
• Dimitri:
– Destructief en agressief gedrag verminderde
snel en doofde uit
– Flexibeler voor veranderingen en
aanpassingen in dagstructuur
– Sporadische woede- en huilbuien
Effect in de leefgroep
• Algemeen:
– ruimte voor nieuwe leerprocessen
– (Ortho)pedagogische behandelingen en
aanpassingen mogelijk: auti-specifieke
aanpak meer kans op slagen
– Relatie met het kind positief geëvolueerd
Conclusies
• Geen medicatie die autisme geneest
• Wel voor symptomen die ontwikkeling en
behandeling tegenhouden
• Groepsleiding & ouders zijn meestal best
geplaatst om dit te detecteren
• Doelsymptomen duidelijk definiëren
• Geen evidence base voor gebruik van
psychofarmaca bij kleuters met autisme ->
consensus of eigen ervaring -> proefbehandeling
Conclusies (2)
• Proefbehandeling:
– werking
– bijwerkingen
• Evalueren van proefbehandeling is geen
gemakkelijke opdracht voor groepsleiding /
ouders
• Medicatie heeft vaak effect op interacties in hele
groep
• Medicatie alleen is niet voldoende