Transcript Język haseł przedmiotowych Biblioteki Narodowej. Opracowanie Maria Wołoszyn Prezentacja przygotowana na spotkanie wewnątrzbibliotecznego zespołu samokształceniowego Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej w Rzeszowie i Filii. kwiecień 2009

Język haseł
przedmiotowych
Biblioteki Narodowej.
Opracowanie
Maria Wołoszyn
1
Prezentacja przygotowana na spotkanie
wewnątrzbibliotecznego zespołu
samokształceniowego
Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej
w Rzeszowie i Filii.
kwiecień 2009
2
JHP BN
Jest to język
informacyjno-wyszukiwawczy
konstruowany w celu:
sporządzania opisów rzeczowych
poszczególnych publikacji
(funkcja informacyjna, adnotacyjna)
wyszukiwania tych opisów
w zbiorze informacyjnym
(funkcja wyszukiwawcza)
3
JHP BN
Jak każdy język posiada swoje
słownictwo i gramatykę.
Tematy - samodzielne jednostki
leksykalne
Słownictwo
Określniki - niesamodzielne
jednostki leksykalne
4
Temat
 jest to ustalony termin (pochodzący
z języka naturalnego) stosowany dla
wyrażenia przedmiotu dokumentu.
5
Przedmiot dokumentu
 to obiekt (rzecz, idea, pojęcie) opisany w treści
dokumentu.
 Gdy w publikacji występuje jeden przedmiot ważny
jest to
przedmiot główny.
 Jeżeli przedmiotów ważnych jest kilka są to
przedmioty równorzędne.
 Jeżeli występują przedmioty luźno związane z
przedmiotem głównym są to
przedmioty poboczne.
6
Rodzaje tematów (przykłady)




rzeczowe: Prawo; Etyka; Pedagogika pracy
osobowe: Twardowski, Jan (1915-2006)
korporatywne: ONZ; Armia Krajowa
tytuł ujednolicony: Biblia. ST. Pięcioksiąg;
Polityka (czasop.)
 geograficzne: Ameryka; Polska;
Sowie, Góry
7
Dopowiedzenia
 to wyrażenia (w nawiasie okrągłym), które
dodane do tematu czynią go
jednoznacznym np.:
dopowiedzenia identyfikujące
- przy terminach homonimicznych Rak (med.), Rak (zool.);
Rehabilitacja (med.), Rehabilitacja (prawo)
- często w postaci dat życia Kapuściński, Ryszard (1932 2007)
dopowiedzenia lokalizujące
Rzeszów (woj. podkarpackie)
8
Określniki
precyzują
kontekst
wskazują na
aspekt, punkt
widzenia,
ujęcie
to wyrażenia,
które dodane do
tematu (po kresce
poziomej - myślniku)
wskazują na formę
piśmienniczą i
wydawniczą dokumentu
lokalizują
przedmiot
dokumentu
w czasie
i przestrzeni
wskazują na
adresata dokumentu
9
Rodzaje określników:




rzeczowe: historia; stylistyka; socjologia
geograficzne: Azja; Polska; Bizancjum
chronologiczne: 19 w.; 1918-1939 r.
formalne: poradnik; wydawnictwa dla dzieci
10
Hasło przedmiotowe (hp)
 to zdanie języka haseł przedmiotowych,
które wyraża przedmiot dokumentu (treść) oraz
jego cechy.
 Może mieć postać:
samego tematu (hasło proste):
Botanika; Terroryzm; Kara śmierci
tematu z określnikiem / określnikami (hasło
rozwinięte):
Dziecko niepełnosprawne umysłowo - psychoterapia;
Oświata - prawo - Polska - stan na 2008 r. - poradnik
11
Budowa hp
 hasło przedmiotowe buduje się
zgodnie z zasadami gramatyki
pozycyjnej: każdy element ma
określone miejsce w zdaniu.
12
Budowa hp
Temat
Określniki rzeczowe - x
Określnik geograficzny - z
Określnik chronologiczny - y
Określnik formalny - v
13
Opis przedmiotowy
 jest to zestaw haseł przedmiotowych przydzielonych
jednemu dokumentowi.
 Opis utworzony z jednego hp to opis jednokrotny:
Encyklopedia powszechna PWN
Hp Encyklopedia polska
 Opis, na który składa się kilka hp to opis wielokrotny:
Mity Greków i Rzymian / Wanda Markowska
Hp Mitologia grecka
Mitologia rzymska
14
Artykuł przedmiotowy
 to termin przyjęty jako temat oraz terminy
z nim powiązane: :
temat/okr.
NU = nie używaj (termin odrzucony)
TS = termin szerszy (nadrzędny)
TW = termin węższy (podrzędny)
TK = termin kojarzeniowy
15
Alfabetycznie uporządkowane tematy i
określniki, hasła przyjęte i odrzucone
wraz z informacjami o relacjach
zachodzących między nimi tworzą
słownik języka haseł przedmiotowych
(SJHP).
16
Wyszukiwanie
haseł przedmiotowych
1.
Wyszukiwanie przez
SJHP BN
17
18
19
Artykuł przedmiotowy
20
Rekord hp w formacie MARC 21
100 - hasło wzorcowe
400 - terminy odrzucone NU
21
Rekord hp w formacie MARC 21
400 - terminy odrzucone NU
550 - termin kojarzeniowy TK
667 - uwaga identyfikująca
22
Wyszukiwanie
haseł przedmiotowych
2.
Wyszukiwanie przez
katalog
komputerowy BN
(INNOPAC)
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
Wyszukiwanie
haseł przedmiotowych
3.
Wyszukiwanie przez
katalog NUKAT
33
NUKAT
Należy pamiętać, że w Centralnej Kartotece
Haseł Wzorcowych (CKHW) stanowiącej
zasadniczą część katalogu NUKAT znajdują
się:
 rekordy opisów bibliograficznych
 rekordy haseł wzorcowych:
 formalnych (indeks: Autor, Tytuł)
 przedmiotowych (indeks: Hasło przedmiotowe)
 stosowane są trzy języki informacyjno-
wyszukiwawcze: JHP BN, KABA, MeSH
34
35
36
37
38
100 - hasło wzorcowe
400 - terminy odrzucone
550 - termin kojarzeniowy
667 - uwaga identyfikująca
39
Wyszukiwanie przez katalog NUKAT
40
41
150 - hasło wzorcowe
550 - terminy wchodzące w relacje
450 - terminy odrzucone
42
Wyszukiwanie przez SJHP BN
43
44
Artykuł przedmiotowy
hasło wzorcowe
terminy odrzucone NU
terminy wchodzące w relacje TW, TK, TS
45
1XX - hasło wzorcowe
5XX - terminy wchodzące w relacje
4XX - terminy odrzucone
46
Zawartość rekordu wzorcowego hp w formacie MARC 21
Pola grupy
1XX hasło
wzorcowe
Pola grupy
4XX -
Pola grupy
5XX terminy
wchodzące w
relacje - (tropy
zob. też)
terminy
odrzucone(tropy zob.)
g=
h=
termin
szerszy
termin
węższy
Podpole nie
wypełnione
= termin
kojarzony
47
zawartość podpola
w
Pola grupy 5XX terminy wchodzące
w relacje
rozróżniane na
podstawie
zawartości
podpola w
*jeśli zawiera kod
g = termin szerszy
TS
*jeśli zawiera kod
h = termin węższy
TW
*podpole nie jest
wypełnione =
termin
kojarzeniowy TK
Przykład 1.
48
Pola grupy 5XX terminy wchodzące
w relacje
rozróżniane na
podstawie
zawartości
podpola w:
*podpole nie jest
wypełnione =
termin
kojarzeniowy TK
*jeśli zawiera kod
g = termin szerszy
TS
*jeśli zawiera kod
h = termin węższy
TW
Przykład 2.
49
Witryna zawierająca informacje o JHP BN
50
51
Dziękuję za uwagę
52