Transcript SPOŁECZEŃSTWO ŚREDNIOWIECZA POWTÓRZENIE WIADOMOŚCI Społeczeństwo średniowieczne  Społeczeństwo średniowieczne podzielone było na 4 stany: - rycerstwo - duchowieństwo - mieszczaństwo - chłopstwo Stan – grupa ludzi o podobnych prawach obyczajach, zróżnicowana pod względem majątkowym.

SPOŁECZEŃSTWO
ŚREDNIOWIECZA
POWTÓRZENIE WIADOMOŚCI
Społeczeństwo
średniowieczne
 Społeczeństwo
średniowieczne podzielone
było na 4 stany:
- rycerstwo
- duchowieństwo
- mieszczaństwo
- chłopstwo
Stan – grupa ludzi o
podobnych prawach
obyczajach, zróżnicowana
pod względem
majątkowym.
System feudalny
 Feudalizm - system
społeczny w
średniowieczu oparty na
wzajemnych
zależnościach seniora i
wasala.
- senior przekazywał
wasalowi lenno (ziemię)
- wasal zobowiązywał się
do wierności seniorowi
radą i służenia mu i
pomocą
Obok: Drabina feudalna
Feudalizm - pojęcia
 lenno (feudum) –
ziemia przekazana przez
seniora wasalowi.
 suzeren – najwyższy
senior, nie był niczyim
wasalem, był nim
władca.
Feudalizm - pojęcia
 inwestytura (hołd
lenny) - uroczyste
nadanie lenna, senior
wręczał wasalowi
włócznie, chorągiew,
pierścień lub pastorał
jako symbol lenna a
ten przysięgał mu
wierność.
Hołd lenny
Państwo w średniowieczu
 PAŃSTWO
PATRYMONIALNE –
władca uważał
państwo za swoją
własność,
odziedziczoną po
przodkach i mógł
swobodnie nim
rozporządzać np.
dzielić.
 MONARCHIA
STANOWA – władca
dzielił się władzą z
reprezentacją
stanów, na mocy ich
przywilejów,
początkowo
doradzała ona
władcy później
współdecydowała o
losach państwa.
Rycerstwo - turnieje
Rycerstwo - herby
Wieś w średniowieczu
 Większość
społeczeństwa
średniowiecznego
stanowili
mieszkańcy wsi –
chłopi (kmiecie),
których głównym
zajęciem było
rolnictwo.
Wieś w średniowieczu
 W XIII w. zaczęto
zagospodarowywać
pustki, sprowadzając
osadników z Europy
Zachodniej.
 Akcja to
kolonizacja na
prawie
niemieckim.
Wieś w średniowieczu
 Zasadźca – zawierał
umowę z panem
feudalnym i
sprowadzał
osadników do nowej
wsi, później zostawał
w niej dziedzicznym
sołtysem.
 Łan – jednostka
powierzchni ziemi –
ok. 25 ha.
 Wolnizna – okres
zwolnienia z opłat
czynszowych na
rzecz pana wsi, trwał
kilka lat, był to czas,
w którym osadnicy
mieli się
zagospodarować.
 Ława – sąd wiejski
na czele z sołtysem.
Metody uprawy ziemi:
-
-
metoda wypaleniskowa
– ziemię do uprawy
uzyskiwało się po
wypaleniu lasu, po
1
ZASIEW UGÓR
kilkuletniej uprawie
wyjałowieniu przenoszono rok
się w inne miejsce
dwupolówka – ziemię
dzielono na 2 części, co
roku na przemian jedną
2 rok UGÓR
ZASIEW
obsiewano, a drugą nie
(ugór)
Metody uprawy ziemi:
 trójpolówka –
ziemię dzielono na 3
pola i w cyklu
trzyletnim
zmieniano: na
jednym siano zboże
jare, na drugim
ozime, trzecie
odpoczywało (ugór).
1
rok
jare
ozime
ugór
2
rok
ugór
jare
ozime
3
rok
ozime
ugór
jare
Miasto w średniowieczu
Pierwsze miasta powstały
poprzez przekształcenie
się z:
 podgrodzi,
 osad przy klasztorach,
 osad przy placach
targowych.
Miasta zakładano także od
podstaw wytyczając
odpowiednie miejsce.
Miasto w średniowieczu
 Zakładanie miasta
wraz z nadaniem mu
praw lub tylko nadanie
praw ośrodkom już
istniejącym nazywamy
lokacją.
 Wzorem dla lokacji
miast polskich były
wzory niemieckie:
prawo magdeburskie
lub lubeckie.
Miasto w średniowieczu
Średniowieczny układ miasta:
- na środku rynek
- na rynku ratusz (siedziba
władz miejskich)
- obok ratusza pręgierz i waga
miejska
- ulice przecinające się pod
kątem prostym
- miasto otaczano murami
obronnymi
Miasto w średniowieczu
Miasto w średniowieczu
Miasto w średniowieczu
Miasto w średniowieczu
 Mieszczanie dzielili
się na 3 warstwy:
- patrycjat
(bogaci kupcy)
- pospólstwo
(rzemieślnicy)
- plebs
(biedota miejska)
Miasto w średniowieczu
 Patrycjusze mieszkali w
kamienicach blisko rynku.
 Byli bogatymi kupcami i
właścicielami warsztatów.
 Wchodzili w skład rady
miejskiej, z ich grona był
wybierany burmistrz.
 W Polsce często byli
pochodzenia niemieckiego.
Miasto w średniowieczu
 Pospólstwo to głównie
rzemieślnicy należący do
cechów.
 Cechy skupiały ludzi o
podobnych zawodach.
 Ludzie wykonujący ten
sam zawód mieszkali
zwykle przy jednej ulicy
(stąd też brała się jej
nazwa).
 Kształcenie rzemieślnicze:
uczeń, czeladnik, mistrz.
Miasto w średniowieczu
 Plebs to najbiedniejsi
mieszkańcy miast,
nieposiadający praw
miejskich:
- najemni pracownicy
- żebracy i włóczędzy
- chłopi zbiegli ze wsi
Kościół w średniowieczu
 Kościół i duchowieństwo
zajmowali ważną pozycję w
średniowieczu. Kościół:
- składał się z ludzi
wykształconych (elita
intelektualna),
- posiadał ogromne majątki,
- wywierał duży wpływ na
politykę (władców),
- posiadał wiele przywilejów
np. własne sądownictwo,
Kościół w średniowieczu
 Dużą rolę w Kościele
odgrywały zakony.
 Ich członkowie – mnisi
mieszkali w klasztorach.
 Swoje życie opierali na
zasadach tzw. reguły
zakonnej.
 Najstarszym zakonem są
benedyktyni (założyciel
św. Benedykt z Nursji).
Kościół w średniowieczu
 Zasada benedyktynów: ora
et labora (módl się i
pracuj).
 Benedyktyni byli głównie
kopistami (skrybami) –
przepisywali księgi.
 Inny znany wówczas zakon
to cystersi.
Kościół w średniowieczu
 W średniowieczu
powstały też 2 tzw.
zakony żebracze:
- franciszkanie (św.
Franciszek z Asyżu) –
ubóstwo i umiłowanie
przyrody,
- dominikanie (św.
Dominik Guzman) –
głoszenie kazań i
walka z heretykami,
Kościół w średniowieczu
 Gromadzenie bogactw
i zaangażowanie
Kościoła w politykę
wywołało jego krytykę.
 Tak powstały ruchy
uznane przez Kościół
za heretyckie:
- albigensi (katarzy)
- waldensi
Papiestwo znalazło się też
w tzw. niewoli
awiniońskiej.
Kultura średniowiecza
 Kulturę Europy w
średniowieczu określa się
jako uniwersalną. Cechuje
ją:
- wspólna religia
chrześcijańska i duża rola
Kościoła (ideały),
- wspólnota języka
łacińskiego, dziedzictwo
kultury i nauki starożytnej,
- wspólna architektura i
sztuka (romańska i
gotycka).
Kultura średniowiecza
 Wzorce osobowe w
średniowieczu:
a) Asceta – człowiek
rezygnujący z przyjemności,
żyjący w ubóstwie,
pokutujący, przestrzegający
postów np. Szymon Słupnik.
b) Waleczny rycerz – wierny
królowi, seniorowi i damie
serca, walczy w obronie
wiary, ojczyzny, broni
słabszych np. Zawisza
Czarny.
Kultura średniowiecza
c) Sprawiedliwy władca
– wzór cnót, mądry i
odważny, troszczący
się o poddanych np.
Karol Wielki.
d) Ideał kobiety (dama
lub święta)
Kultura średniowiecza
 Uniwersytet w średniowieczu:
- uważano, że każde twierdzenie
należy udowodnić odpowiednim
cytatem z Biblii, traktatów
religijnych lub dzieł antycznych
myślicieli (tak powstała
scholastyka – św. Tomasz z
Akwinu),
- najstarsze uniwersytety powstały
w Paryżu i Bolonii, na nich
wzorowały się inne.
Kultura średniowiecza
 Uniwersytet w
średniowieczu:
a) 7 sztuk wyzwolonych:
- trivium (gramatyka,
dialektyka, retoryka)
- quadrivium (muzyka,
arytmetyka, geometria,
astronomia)
- uzyskanie tytułu bakałarza.
b) prawo, medycyna lub
teologia
- uzyskanie tytułu doktora.
Styl romański (cz. 1)
 Panował w architekturze i
sztuce we wczesnym
średniowieczu.
 Cechują go w architekturze
sakralnej m.in.:
- budowle z kamienia
- masywne grube mury
- niewielkie okna, półmrok
- kościoły na planie krzyża lub
koła, orientowane, absydy
- sklepienia kolebkowe,
półkoliste łuki
Styl romański (cz. 2)
Styl romański (cz. 3)
absyda
rotunda
Styl gotycki (cz. 1)
 Panował w architekturze i
sztuce w dojrzałymi i
późnym średniowieczu.
 W architekturze sakralnej
cechowały go m.in.:
- wysokie, ceglane kościoły
i katedry,
- ostre łuki, sklepienia
żebrowe, przypory i filary
podtrzymujące strop,
- wysokie okna z witrażami
- strzeliste wieże,
Styl gotycki (cz. 2)
Styl gotycki (cz. 3)
Styl gotycki (cz. 4)
portal
witraż
Styl gotycki (cz. 5)
przypory
rozeta
Średniowieczne zdobnictwo
 Inicjał – pierwsza
litera rozdziału w
średniowiecznej
księdze, bogato
zdobiona.
 Miniatury – barwne
ilustracje w księgach
średniowiecznych.
Średniowieczne zdobnictwo
Średniowieczne zdobnictwo