Transcript Gotowość szkolna – pomyślny start dziecka sześcioletniego w nowej rzeczywistości szkolnej Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna nr 5 w Katowicach.

Gotowość szkolna – pomyślny
start dziecka sześcioletniego
w nowej rzeczywistości szkolnej
Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna nr 5 w Katowicach
1
„Małe dziecko uczy się według własnego
programu, dziecko w wieku szkolnym według
programu nauczyciela, a przedszkolak może się
uczyć na miarę tego, jak program nauczyciela
staje się jego własnym programem.”
[L.S.Wygotski]
Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna nr 5 w Katowicach
2
Rozpoczęcie nauki szkolnej jest ważnym
momentem w życiu każdego dziecka. To jak jest
przygotowane do tego wyzwania w znacznym
stopniu decyduje o przebiegu i wynikach nauki
w szkole, a w odległej perspektywie, o jakości
jego życia.
Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna nr 5 w Katowicach
3
Do tej pory sześciolatek idący do szkoły
musiał spełniać wymagania właściwe dla
rozwoju siedmiolatka.
Obecnie program nauczania w klasie
pierwszej będzie dostosowany do poziomu
dziecka sześcioletniego.
Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna nr 5 w Katowicach
4
Gotowość szkolna
Gotowość szkolna to inaczej stopień rozwoju dziecka niezbędny do
podjęcia obowiązków związanych z rozpoczęciem nauki w szkole. To
zespół tych cech psychofizycznych ukształtowanych w okresie
pierwszych 6 lat życia, które umożliwiają dziecku przystosowanie się do
nauki w szkole.
Dojrzałym do podjęcia nauki szkolnej jest dziecko, o takim stopniu
rozwoju, który umożliwi mu naukę czytania, pisania i liczenia,
przystosowanie się do wymagań szkoły, zgodne współżycie z grupą
rówieśniczą.
Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna nr 5 w Katowicach
5
Gotowość do podjęcia nauki w szkole uzależniona jest
od wielu czynników, np.
1.
2.
3.
Czynniki indywidualne związane z osobą dziecka:

Stan zdrowia,

Płeć,

Właściwości psychiczne.
Czynniki zewnętrzne związane rodziną:

Warunki materialne,

Warunki kulturalne,

Warunki społeczne.
Czynniki zewnętrzne związane ze środowiskiem:

Udział w zorganizowanych zajęciach przedszkolnych.
Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna nr 5 w Katowicach
6
Czynniki indywidualne



Badania gotowości szkolnej sześciolatków przeprowadzone w 2008 r. wykazały,
że istotnym czynnikiem różnicującym osiąganie gotowości szkolnej przez dzieci
był stan zdrowia. Wpływ tego czynnika zaznaczył się najwyraźniej w grupie
dziewczynek.
Istotne różnice w wynikach uzyskano również przy porównaniu badanych
sześciolatków za względu na płeć. Wyższe wyniki uzyskano w grupie
dziewczynek.
Spośród właściwości psychicznych wpływających na osiąganie przez dzieci
dojrzałości szkolnej wymieniane są : cechy pamięci, poziom rozwoju percepcji
wzrokowej, sprawność myślenia, poziom wypowiedzi słownych, sprawność
operowania słownictwem.
Jako istotne determinanty osiągania przez dzieci dojrzałości szkolnej
wymieniane są również zainteresowania dziecka.
Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna nr 5 w Katowicach
7
Środowisko rodzinne
Oprócz warunków materialnych czynnikami, które najbardziej
różnicowały osiąganie przez dzieci gotowości szkolnej okazały się:
 Warunki kulturalne rodzin takie jak: wykształcenie rodziców,
dysponowanie biblioteką, czytanie dzieciom książek, chodzenie z
dziećmi do teatru, udział w zorganizowanych zajęciach, itp.
 Spośród warunków społecznych na osiąganie dojrzałości szkolnej
dzieci wpływ mają: organizacja życia rodziny, stosowany w rodzinie
system kar i nagród, system i struktura komunikowania się w
rodzinie.
Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna nr 5 w Katowicach
8
Środowisko przedszkolne
W okresie wczesnej edukacji rozwijają się zdolności oraz kompetencje
dziecka, które umożliwiają dalszy rozwój i kształcenie. Udział
w zorganizowanych zajęciach przedszkolnych istotnie wpływa na
osiąganie dojrzałości szkolnej przez dzieci. Im dłużej dziecko
uczestniczy w zajęciach przedszkolnych, tym większe ma szanse na
osiągnięcie gotowości szkolnej.
Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna nr 5 w Katowicach
9
Wymagania stawiane dziecku, które ma rozpocząć
naukę szkolną dotyczą głównie:

Rozwoju fizycznego,
 Rozwoju ruchowego,
 Rozwoju poznawczego,
 Rozwoju emocjonalnego,
 Rozwoju społecznego,
 Rozwoju mowy,
 Przygotowania do czytania, pisania i liczenia.
Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna nr 5 w Katowicach
10
Właściwości rozwojowe i kompetencje jakie powinno
posiadać dziecko rozpoczynające naukę
Dziecko jest ogólnie zdrowe
Jego wzrost i waga są
odpowiednie do wieku
Rozwój fizyczny
Jest odporne na zmęczenie
Prawidłowo funkcjonują
narządy zmysłów, głównie
wzrok i słuch
Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna nr 5 w Katowicach
11
Jest sprawne ruchowo: biega, skacze,
jeździ na rowerze
Chętnie bawi się klockami, odtwarza
konstrukcje według wzoru
Potrafi w sposób celowy posługiwać się
przedmiotami i narzędziami,
np. wycina nożyczkami, wiąże
sznurowadła, kokardki, zapina guziki
Rozwój ruchowy
Samodzielnie wykonuje podstawowe
czynności samoobsługowe : je, ubiera
się, dba o higienę
Uzyskało podstawową orientację w
schemacie własnego ciała, potrafi
różnicować prawą i lewą stronę
Najczęściej wykonuje czynności jedną,
tą samą ręką (uformowała się dominacja
czynnościowa ręki)
Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna nr 5 w Katowicach
12
Dziecko jest spostrzegawcze, zauważa istotne elementy
przedmiotów, wskazuje braki w obrazkach
Ma zasób wiadomości umożliwiający orientację w
najbliższym otoczeniu, potrafi np. podać swoje imię,
nazwisko, wiek, adres zamieszkania
Rozumie podstawowe pojęcia abstrakcyjne (kształt,
wielkość, kierunek, odległość)
Zaczyna rozumieć znaczenie symboli
Rozwój poznawczy
Jest dociekliwe, aktywne poznawczo, poszukuje
odpowiedzi na intrygujące je pytania
Formułuje proste wnioski dotyczące zaobserwowanych
zjawisk
Dostrzega następstwo zdarzeń
Zapamiętuje krótkie wierszyki, piosenki, aktywnie
przypomina sobie informacje użyteczne w konkretnym
działaniu
Potrafi przez dłuższą chwilę skupić uwagę na
wykonywanej czynności
Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna nr 5 w Katowicach
13
Dziecko potrafi rozpoznawać
uczucia innych, jest coraz bardziej
świadome własnych uczuć
Rozwój emocjonalny
Stopniowo opanowuje społeczne
reguły wyrażania emocji
Pojawiają się próby kontroli
własnych emocji
Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna nr 5 w Katowicach
14
Nawiązuje kontakty społeczne z rówieśnikami
i z osobami dorosłymi
Współdziała z rówieśnikami w grupie, potrafi wyczekać na
swoją kolej, dzieli się zabawkami
Przebywanie z rówieśnikami i wspólna aktywność
sprawiają mu przyjemność
Rozwój społeczny
Dostosowuje swoje zachowanie do obowiązujących reguł
np. podporządkowuje się regułom zabawy, pełni role
Rozumie znaczenie podstawowych norm i łatwych
przepisów, dostosowuje się do nakazów i zakazów
Słucha poleceń osoby dorosłej, w tym nauczyciela
Zaczyna przejawiać poczucie obowiązku
Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna nr 5 w Katowicach
15
Wymowa pod względem artykulacyjnym doskonali się
Dziecko wymawia głoski sz, ż, cz, dż, r
Nieprawidłowości gramatyczne zanikają
Rozwój
mowy
Dziecko dokonuje autokorekty
Wypowiedzi przyjmują formę realizacji wielozdaniowej
W wypowiedziach uwzględnia kolejność zdarzeń i
zależności przyczynowo-skutkowe
Pytane o znaczenie słów, potrafi je wyjaśnić
Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna nr 5 w Katowicach
16
Dojrzałość szkolna w zakresie mowy
Rozwój mowy jest procesem, w którym współgrają czynniki
biologiczne i społeczne. Zależy on od wrodzonych właściwości
organizmu
człowieka,
ale
jest
możliwy
jedynie
w kontakcie ze środowiskiem społecznym, z innymi ludźmi.
Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna nr 5 w Katowicach
17
W procesie kształtowania i rozwoju mowy dziecka
można wyróżnić kilka okresów:




okres melodii (0-1 rok życia),
okres wyrazu (1-2 rok życia),
okres zdania (2-3 rok życia),
okres swoistej mowy dziecięcej (3-5 rok życia),
 OKRES DOJRZAŁOŚCI
SZKOLNEJ (5-6 rok życia).
Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna nr 5 w Katowicach
18
Okres melodii (0-1 rok życia)
Wokalizacja odruchowa, początkowo dziecko komunikuje się
z dorosłym za pomocą krzyku.
Później dzieci głużą – nie jest to jednak mowa, ale nieświadome
ćwiczenie narządów artykulacyjnych. Głużą wszystkie dzieci, ale jeżeli
do 7 miesiąca życia dziecko nie gaworzy konieczna jest konsultacja
lekarska.
Dopiero po okresie gaworzenia dziecko wyraźnie reaguje na
mowę i powtarza dźwięki.
Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna nr 5 w Katowicach
19
Okres wyrazu (1-2 rok życia)
Dziecko do rozpoznawanych osób, przedmiotów i sytuacji
zaczyna dopasowywać nazwy i próbuje je wymówić.
Używa już właściwie wszystkich samogłosek ( prócz nosowych ) i
sporo spółgłosek ( p, p`, b, b`, m, m`, t, d, n, k, s` ).
Charakterystyczne jest wymawianie tylko pierwszej sylaby lub
końcówki
Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna nr 5 w Katowicach
20
Okres zdania (2-3 rok życia)
Najbardziej gwałtowny rozwój słownictwa. Dziecko wymawia już
samogłoski nosowe oraz spółgłoski w, w`, f, f`, s`, z`, c`, dz`, n`, k, k`, g,
g`, ch, ch`, l, l`, j, ł, s, z, c, dz.
Dziecko już wie jak powinna brzmieć dana głoska, ale jeszcze nie
zawsze umie ją poprawnie wypowiedzieć.
Swobodnie posługuje się mową za pomocą zdań zrozumiałych
dla otoczenia.
Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna nr 5 w Katowicach
21
Okres swoistej mowy dziecięcej (3-5 rok życia)
Jest okresem pytań. Może wystąpić niepłynność mówienia.
Wyrazy są poskracane, głoski poprzestawiane, grupy spółgłoskowe
uproszczone, pojawiają się neologizmy.
Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna nr 5 w Katowicach
22
OKRES DOJRZAŁOŚCI SZKOLNEJ (5-6 rok życia)





Wymowa pod względem artykulacyjnym doskonali się – dziecko
wymawia głoski sz, ż, cz, dż, r.
Nieprawidłowości gramatyczne zanikają, dziecko dokonuje autokorekty.
Wypowiedzi przyjmują formę realizacji wielozdaniowej.
W wypowiedziach uwzględnia kolejność zdarzeń i zależności
przyczynowo-skutkowe.
Pytane o znaczenie słów, potrafi je wyjaśnić.
Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna nr 5 w Katowicach
23
Ustalenie się wymowy powinno być
zakończone ostatecznie do 6 roku życia,
ale proces rozwoju języka nadal trwa. Dziecko
uczy się nowych wyrazów, wzbogaca swe
wypowiedzi wraz z nabywaniem kolejnych
doświadczeń i poszerzaniem wiedzy
o otaczającej go rzeczywistości.
Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna nr 5 w Katowicach
24
W zakresie mowy dziecko 6-letnie powinno:








prawidłowo wymawiać wszystkie głoski,
identyfikować i słuchowo różnicować usłyszane dźwięki mowy,
budować proste zdania poprawne pod względem gramatycznym, a
równocześnie rozumieć różne struktury zdaniowe w mowie innych,
mieć zróżnicowany treściowo i formalnie słownik, posiłkować się
neologizmami,
być zdolnym do użycia i korzystania z mowy sytuacyjnej i społecznej
poprzez pytania, wyrażanie opinii, oceny czy prośby,
opanować podstawowe reguły składni, nabyć podstawowe formy
gramatyczne,
swobodnie wypowiadać się,
wypowiedź winna posiadać właściwą linię prozodyczną (akcent, rytm,
melodię).
Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna nr 5 w Katowicach
25
Mowa dziecka w tym okresie powinna
być istotnym wskaźnikiem różnicującym
dzieci na dojrzałe i niedojrzałe do
podjęcia nauki szkolnej.
Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna nr 5 w Katowicach
26
Gotowość szkolna dziecka 6-cio letniego
przejawia się w:
Orientacja przestrzenna –
umiejętność graficznego
odtwarzania
Przygotowaniu do nauki pisania
Odwzorowywanie figur
i znaków graficznych
Odwzorowywanie w liniach
elementów litero-podobnych
Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna nr 5 w Katowicach
27
Umiejętność wyszukiwania
w wyrazach liter dużych
i małych
Podpisywanie obrazków
wyrazami
Przygotowaniu do nauki czytania
Składanie wyrazów z liter na
podstawie obrazka
Podpisywanie obrazka
zdaniem (czytanie ze
zrozumieniem)
Czytanie tekstu w
powiązaniu z obrazkiem
Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna nr 5 w Katowicach
28
Znajomość cyfr
Znajomość znaków
Porównanie wielkości liczb
Łączenie w zbiór
Przygotowaniu do nauki
matematyki
Porównanie zbiorów
Liczebniki porządkowe
Umiejętność dodawania
i odejmowania
Umiejętność dodawania
i odejmowania w zadaniach
z treścią
Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna nr 5 w Katowicach
29
Dziecko 6-letnie, rozpoczynające naukę szkolną
powinno








Posiadać zdolność rozumienia podstawowych pojęć abstrakcyjnych (kształtu,
wielkości, kierunku, odległości, czasu i liczby),
Powinno umieć formułować dłuższe wypowiedzi słowne i opowiadać (np. co
przedstawia dany obrazek?),
Mowa musi być prawidłowo wykształcona, zarówno pod względem
gramatycznym, jak i artykulacyjnym,
Powinno umieć koncentrować się przez dłuższa chwilę, wykazywać uwagę
trwałą i celową,
Cechować je musi dobra sprawność ruchowa, zwłaszcza manualna (szczególnie
ważna jest szybkość, precyzja i koordynacja ruchów rąk przy optymalnym
napięciu mięśniowym),
Powinno umieć współdziałać w grupie rówieśniczej, podporządkować się
regułom zabawy i poleceniom dorosłych,
Musi potrafić opanować swoje emocje oraz ich słowne i ruchowe manifestacje,
Powinno przejawiać poczucie obowiązku i duże zainteresowanie nauką.
Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna nr 5 w Katowicach
30
Objawami niedojrzałości szkolnej u dziecka
6-letniego są:













Obniżona sprawność ruchowa – niezgrabnie biega, skacze, ma trudności
z rzucaniem i chwytaniem piłki,
Trudności z precyzyjnym wykonywaniem codziennych czynności – zawiązywaniem na
kokardkę sznurowadeł, zapinaniem guzików, posługiwaniem się nożyczkami,
Słaba orientacja w schemacie ciała z ustaleniem stron, kłopoty z określeniem kierunku na
prawo, na lewo, od siebie, przed, za sobą,
Trudności z odwzorowaniem figur, np. rombu, kwadratu,
Trudności z wyodrębnianiem elementów z całości, a także łączeniem ich w całość
(budowanie z klocków, układanie mozaiki wg. wzoru),
Niespostrzeganie szczegółów różniących dwa obrazki,
Trudności w orientacji w czasie, w określaniu dni tygodnia, pór roku,
Trudności z odtwarzaniem prostej melodii i rytmu,
Trudności z zapamiętywaniem wierszyków, tekstu opowiadania,
Nieprawidłowa wymowa, wady wymowy,
Trudności w różnicowaniu głosek podobnych (s-z, w-f, b-p), zaburzenia słuchu
fonematycznego, analizy i syntezy głoskowej),
Trudności w rozpoznawaniu liter podobnych kształtem m-n, l-t, b-d,
Trudności w opanowywaniu nauki czytania.
Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna nr 5 w Katowicach
31
Pierwszoklasista musi












Rano wstawać, by przybyć punktualnie na lekcje,
Przestrzegać szkolnego regulaminu funkcjonowania,
Skupić się na lekcjach,
Z uwagą słuchać poleceń,
Precyzyjnie wykonywać zadania,
Przyswajać wiele nowych informacji,
Pamiętać o zadanych pracach domowych,
Nauczyć się czegoś z dnia na dzień,
Umieć mobilizować się po porażce,
Być odpornym na stres,
Podołać dużemu wysiłkowi fizycznemu,
Szybko zaadaptować się w zespole rówieśniczym.
Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna nr 5 w Katowicach
32
Udzielając porady w sprawie rozpoczęcia
nauki w szkole musimy być rzecznikami
dziecka, jego prawa do harmonijnego rozwoju
w poczuciu własnej wartości.
Musimy zadać sobie i rodzicom
pytanie, czy rozpoczęcie nauki szkolnej
przez dziecko będzie korzystne czy nie,
ze względu na jego dalszy rozwój.
Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna nr 5 w Katowicach
33
Bibliografia
- Bogdanowicz M. Psychologia kliniczna dziecka w wieku przedszkolnym. WSiP. Warszawa 1985
- Brańska E. Edukacja sześciolatków: liczby i fakty. Wychowanie w Przedszkolu 2005/5.
- Brzezińska A. (red.)Psychologiczne portrety człowieka. Praktyczna psychologia rozwojowa. GWP. Gdańsk 2005.
- Brzezińska A. Gotowość dzieci w wieku przedszkolnym do czytania i pisania. Wydawnictwo UAM. Poznań 1987.
- Diagnoza psychologiczna dzieci w wieku przedszkolnym ( red. Z. Dołęga). Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Katowice 2005.
- Malinowski A. Wiek rozpoczęcia nauki szkolnej. Życie Szkoły 2006/7.
- Piaget J. Narodziny inteligencji dziecka. PWN. Warszawa 1966.
- Piaget J. Inhelder B. Psychologia dziecka. Wrocław PWN. 1999.
- Piotrowska A. O rozwoju sześciolatka. Wychowanie w Przedszkolu 2007/6.
- Przetacznik-Gierowska M. Makiełło-Jarża G. Psychologia rozwojowa i wychowawcza wieku dziecięcego. WSiP.
Warszawa 1985.
- Sześciolatki w Polsce. Raport 2006. Diagnoza wybranych sfer rozwoju. Kielce 2007.
- Wilgocka-Okoń B. Gotowość szkolna dzieci 6-letnich. Wydawnictwo Żak. Warszawa2003.
- Wilgocka-Okoń B. Sześciolatki na start. Wychowanie w Przedszkolu 2003/3.
- Wygotski L.S. Wybrane prace psychologiczne. PWN. Warszawa 1971.
Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna nr 5 w Katowicach
34
Dziękujemy za uwagę
Opracował Zespół pod kierunkiem Dyr. Hanny Tustanowskiej:
• Anna Descour,
• Jolanta Kozarzewska,
• Gabriela Szymańska.
Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna nr 5 w Katowicach
35