Transcript Barok wiek niepokoju (Koniec XVI w. – XVII w. początek XVIII w.) barocco – z j.

Barok
wiek niepokoju
(Koniec XVI w. – XVII w. początek XVIII w.)
barocco – z j. portugalskiego -
perła o nieregularnym kształcie
baroque – z j. francuskiego XVIII w. -
„dziwny”, pełen przeciwieństw,
przeciwieństwo renesansowego ładu i
harmonii
Człowiek jest tylko trzciną, najwątlejszą w przyrodzie,
ale trzciną myślącą.
Blaise Pascal
Niepokój w Europie
 kontrreformacja (Trybunał Inkwizycji i Indeks Ksiąg Zakazanych)
 1600 r.
–
ginie na stosie Giordano Bruno
 1648 r.
–
koniec wojny trzydziestoletniej
i w Rzeczpospolitej
XVII w. = wiek wojen
 1610 – 1634 –
wojny z Rosją
 1620 – 1621 –
wojny z Turcją
 1648
powstanie Bohdana Chmielnickiego
–
 1655 – 1660 –
potop szwedzki
 1673
–
zwycięstwo nad Turcją pod Chocimiem
 1683
–
odsiecz wiedeńska
„Trylogia”
Henryka
Sienkiewicza
Zwiastun baroku
Mikołaj Sęp - Szarzyński
„Pokój – szczęśliwość, ale bojowanie
Byt nasz podniebny.”
„Cóż będę czynił w tak straszliwym boju
Wątły, niebaczny, rozdwojony w sobie”
Sonet III
„O wojnie naszej, którą wiedziemy
z szatanem, światem i ciałem”
HAMLETOWSKI DYLEMAT
„I nie miłować ciężko i miłować
Nędzna pociecha, gdy żądzą zwiedzione
Myśli cukrują nazbyt rzeczy one,
Które i mienić, i muszą się psować”
Sonet V
„ O nietrwałej miłości rzeczy świata tego”
Metafizyczny niepokój
Motyw - vanitas… - kruchość istnienia
Daniel Naborowski
„Godzina za godziną niepojęcie chodzi:
Był przodek, byłeś ty sam, potomek się rodzi.”
„Dźwięk, cień, dym, wiatr, błysk, głos, punkt - żywot ludzki słynie”
„Krótkość żywota”
„Marna marność słynie” – parafraza słów Koheleta
„Marność”
Zbigniew Morsztyn
„Ale i sam świat cóż jest? Tylko pierze
I lekkie wiatrem nadziane pęcherze”
„Emblema 38”
Philippe de Champaigne
„Vanitas”
Juan Valdes Leal
„In ictu oculi”
Dworska apologia piękna
marinizm – Giambattista
Marino – kierunek w
poezji barokowej
charakteryzujący się
wirtuozerią języka
cel poetycki: olśnić,
zdziwić, zaszokować
czytelnika
narzędzia poetyckie:
koncept, paradoks
oksymoron, kontrast,
antyteza
Wiersze strojne w bogactwo
środków artystycznych
Jan Andrzej Morsztyn
„Do trupa” – sonet zawierający szokujący koncept (trup ~ zakochany)
„Ty leżysz zabity i jam też zabity,
Ty strzałą śmierci, ja strzałą miłości…”
„Niestatek”
„Prędzej nam zginie rozum i ustaną słowa –
Niźli będzi stateczną która białogłowa…”
„ O swej pannie”
„Biały śnieg, świeżo spadły…
Biały kwiat liliowy…
Ale bielsza mej panny płeć twarz i szyje
Niż marmur, mleko, łabędź, perła, śnieg, lilie.”
SARMATYZM
Ideologia, mentalność, styl życia
charakterystyczny dla szlachty
„Musi tu każdy w tym być twoim żakiem
Że pierwszy człowiek Jadam był Polakiem”
Cechy pozytywne:
Cechy negatywne:
patriotyzm
megalomania
pielęgnowanie tradycji
ksenofobia
gościnnośc
warcholstwo
Wizerunek szlachcica – sarmaty
„Pamiętniki” – J. Ch. Pasek – soczysty
język, makaronizmy, dokument mentalności
przeciętnego szlachcica, pieniacza i
awanturnika, który przez 12 lat służył pod
komendą Stefana Czarnieckiego, a później
gospodarował w Małopolsce
Krytyka wad szlacheckich
Wacław Potocki – „Ogród fraszek”
„Zbytki polskie”
O czymże Polska myśli i we dnie i w nocy?
Żeby sześć zaprzęgano koni do karocy...
Te wszystkie ich pompy, wszystkie ich splendece
Pogasną jako w wodzie utopione świece”.
inne fraszki:
„Pospolite ruszenie”
„Niech śpi pijany”
„Nierządem Polska stoi”
Molier – Jean Baptiste Poquelin
Autor komedii, reżyser i aktor
(lubił grywać role tragiczne)
Założyciel „Teatru Wspaniałego”
Cieszący się poparciem i opieką
króla Ludwika XIV
We wszystkich swoich sztukach
zagrał główne role
„Skąpiec”, „Szkoła żon”, „Mieszczanin szlachcicem”,
„Chory z urojenia”, Don Juan”, „Mizantrop”
Molier – „Świętoszek”
komedia charakterów
Tartuffe
Orgon
hipokryta, czyli
mistrz obłudy
poczciwy głupiec,
naiwniak
„Zgorszenie świata – oto co sumienie gniecie,
I wcale ten nie grzeszy, kto grzeszy w sekrecie”
„ Naiwność ludzka bywa bezmierną
czasami”
Każdy Świętoszek potrzebuje swego Orgona?
„A gdybyś już przesadą musiał grzeszyć stale,
Lepiej zbyt wierzyć w ludzi, niż nie wierzyć wcale”
Kleant
Molier wystąpił w roli Orgona aż 43 razy!