Transcript Gospodarka komunalna a ekorozwój (1)

http://office.microsoft.com/pl-pl/images
http://office.microsoft.com/pl-pl/images
http://office.microsoft.com/pl-pl/images
Zrównoważony rozwój w gospodarce komunalnej
http://office.microsoft.com/pl-pl/images
http://office.microsoft.com/pl-pl/images
fot. Anna Hoffmann-Niedek
Niniejsza prezentacja powstała w ramach projektu „Lokomotywa zrównoważonego rozwoju
– partnerstwo na rzecz ekorozwoju w gminie” dofinansowanego ze środków Narodowego
Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.
Gospodarka komunalna (1)
Zasady i formy gospodarki komunalnej jednostek
samorządu terytorialnego określa ustawa z
dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej
(Dz.U. z 1997 r., Nr 9, poz. 43).
http://office.microsoft.com/pl-pl/images
http://office.microsoft.com/pl-pl/images
Wedle art. 1 ust. 2 gospodarka komunalna obejmuje w
szczególności zadania o charakterze użyteczności
publicznej, których celem jest bieżące i
nieprzerwane zaspokajanie zbiorowych potrzeb
ludności w drodze świadczenia usług powszechnie
dostępnych – definicję zadań użyteczności publicznej,
zawiera także ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o
samorządzie gminnym (tj.: Dz.U. z 2001 r., Nr 142,
poz. 1591 z późn. zm.).
Gospodarka komunalna (2)
http://office.microsoft.com/pl-pl/images
http://office.microsoft.com/pl-pl/images
http://office.microsoft.com/pl-pl/images
Zadania własne gminy w obszarze gospodarki komunalnej obejmują
m.in. sprawy:
•
wodociągów i zaopatrzenia w wodę,
•
kanalizacji,
•
usuwania i oczyszczania ścieków,
•
gospodarowania odpadami komunalnymi,
•
zaopatrzenia w energię elektryczną i cieplną,
•
lokalnego transportu zbiorowego i urządzeń drogowych,
•
gospodarowania przestrzenią,
•
zieleni komunalnej (parki, lasy miejskie, urządzenia,
wypoczynkowe i sportowo-rekreacyjne, ogrody działkowe),
•
budownictwa mieszkaniowego (komunalnego),
•
cmentarzy komunalnych.
Gospodarka komunalna (3)
Obowiązujące przepisy prawne, przewidują dwa sposoby realizacji zadań użyteczności publicznej
gminy (zadań własnych):
1.
bezpośrednie - poprzez wykorzystanie (zaangażowanie) własnych struktur gminy (zakłady
budżetowe, spółki prawa handlowego) – z uwzględnieniem przepisów o finansach publicznych;
2.
pośrednie – o poprzez zawieranie umów z kontrahentami zewnętrznymi (osoby prawne, ale też
fizycznie i jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej) – z uwzględnieniem
przepisów o zamówieniach publicznych, partnerstwie publiczno-prywatnym, koncesji na roboty
budowlane i usługi, jak również przepisów o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.
W tym ostatnim przypadku gminie przypada rola
koordynatora, określającego standardy usług i
zapewniającego odpowiednie ich finansowanie.
fot. Anna Hoffmann-Niedek
Gospodarka komunalna a ekorozwój (1)
Od lat 90-tych w Polsce trwa proces restrukturyzacji sektora komunalnego, polegający na
wprowadzaniu mechanizmów rynkowych do gospodarki komunalnej w celu:
•
•
•
•
•
poprawy jakości usług komunalnych,
minimalizacji wydatków budżetowych przy niezmienionym zakresie i jakości usług,
wyeliminowania wpływu czynników politycznych na decyzje gospodarcze,
racjonalizacji konsumpcji niektórych dóbr i usług komunalnych poprzez eliminację lub
zmniejszenie dotacji lub subsydiów,
zaangażowania kapitału prywatnego w inwestycje
komunalne.
Poprzez swoją skalę i zakres gospodarka komunalna
ma duży wpływ na gospodarowanie zasobami
odnawialnymi i nieodnawialnymi, a poprzez to na
stopień zrównoważenia ekologicznego konsumpcji i
produkcji.
http://office.microsoft.com/pl-pl/images
Gospodarka komunalna a ekorozwój (2)
Ustawa o gospodarce komunalnej zapewnia dość dużą autonomię gminie, pozwalając jej na
samodzielne ustalenie zasad i form prowadzenia gospodarki komunalnej.
Wedle art. 4 ust. 1 ustawy o gospodarce komunalnej – jeżeli przepisy szczególne nie stanowią inaczej
– organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego postanawiają o:
•
•
•
wyborze sposobu prowadzenia i form gospodarki komunalnej,
wysokości cen i opłat
albo o sposobie ustalania cen i opłat za usługi komunalne o charakterze użyteczności publicznej
oraz za korzystanie z obiektów i urządzeń użyteczności publicznej jednostek samorządu
terytorialnego".
Autonomia gminy w ustalaniu zasad i form prowadzenia gospodarki komunalnej stwarza szerokie
możliwości uwzględniania aspektów proekologicznych w działalności komunalnej.
http://office.microsoft.com/pl-pl/images
http://office.microsoft.com/pl-pl/images
http://office.microsoft.com/pl-pl/images
Gospodarka komunalna a ekorozwój (3)
Instrumenty wpływu na gospodarkę komunalną:
•
•
•
•
bezpośrednie inwestycje
stanowienie prawa lokalnego
stosowanie instrumentów ekonomicznych
działania edukacyjne, informacyjne i promocyjne
kierowane do społeczności lokalnej
fot. Anna Hoffmann-Niedek
Obecnie szerokie możliwości zmian w gospodarce komunalnej, zarówno pod względem efektywności
ekonomicznej, jak i ekologicznej oferuje partnerstwo publiczno-prywatne (PPP).
W ramach PPP rola samorządu polega na nawiązaniu korzystnych umów z podmiotem prywatnym
świadczącym usługi komunalne oraz działaniach nadzorczych.
W umowach PPP powinny znajdować się zapisy dotyczące rozwiązań proekologicznych, jak również
prospołecznych.
Gospodarka komunalna a ekorozwój (4)
Ekologizacja gospodarki komunalnej
=
równoważenie wzorców konsumpcji
zbiorowej i publicznej
Zgodnie z wymogami ekorozwoju w gospodarce komunalnej, jak i w cały gospodarczym systemie
produkcji i konsumpcji (publicznej, indywidualnej i zbiorowej), powinna być przestrzegana zasada „3 R”:
1.
R – Reduce – Redukuj i minimalizuj zużycie energii, wody, surowców, materiałów, opakowań
2.
R – Reuse
3.
R – Recykle – Wprowadzaj ponownie do obiegu gospodarczego: materiały i surowce wtórne, w tym
substancje organiczne (recykling materiałowy i organiczny); energię (recykling termiczny).
– Ponownie wykorzystuj: energię (np. rekuperatory); wodę (zamknięte obiegi wody
przemysłowej); opakowania,
http://office.microsoft.com/pl-pl/images
http://office.microsoft.com/pl-pl/images
fot. Anna Hoffmann-Niedek
Zrównoważone gospodarowanie energią (1)
Pakiet klimatyczny „3 x 20”
Polityka Energetyczna Polski do 2030 r. prognozuje, iż w warunkach polskich decydujące znaczenie w
kontekście osiągnięcia tego celu będą miały postępy poczynione w:
1.
2.
3.
4.
energetyce wiatrowej,
produkcji energii z biogazu (wykorzystanie biomasy mokrej)
produkcji energii ze spalania biomasy stałej
produkcji biopaliw
fot. A. Niedek
Te cztery obszary w 2020 roku stanowić mają łącznie ok. 94% zużycia energii ze wszystkich źródeł
odnawialnych.
Wykłady i prezentacje e-learningowe
nt. możliwości rozwoju energetyki
odnawialnej i roli w tym procesie samorządów
gminnych dostępne są na platformie szkoleniwej:
www.zielona-energia-ews21.pl
Zrównoważone gospodarowanie energią (2)
W perspektywie ekorozwoju w obszarze planowania energetycznego ważne są następujące działania:
•
uwzględnienie w strategii rozwoju gminy i w planie przestrzennego zagospodarowania terenów
pod lokalizację inwestycji w odnawialne źródła energii (energetykę wiatrową, słoneczną, wodną,
geotermalną, biogazową, biomasową);
•
uwzględnienie działań na rzecz zwiększenia stopnia wykorzystania energii ze źródeł
odnawialnych na potrzeby indywidualnych gospodarstw domowych i rolnych, przedsiębiorstw i
budynków użyteczności publicznej, jak również działań na rzecz zwiększania efektywności
energetycznej w założeniach do planów i w samych planach zaopatrzenia w ciepło, energię
elektryczną i paliwa gazowe;
•
uwzględnianie klauzul ekoenergetycznych w zamówieniach publicznych
•
szerokie włączenie przedsiębiorstw energetycznych do dobrowolnych działań w zakresie
poddawania swojej działalności przeglądom ekologicznym oraz wdrażania certyfikowanych
systemów zarządzania środowiskiem i zarządzania jakością;
•
przeciwdziałanie emisji zanieczyszczeń powietrza z komunalnych obiektów i urządzeń
energetycznych oraz z palenisk domowych.
Gospodarka wodna – ekorozwojowe kierunki działań
•
•
•
•
•
•
•
•
rozbudowa i modernizacja stacji uzdatniania wody do picia i spełniania wysokich standardów jej
jakości oraz zapewniającej właściwe odprowadzanie osadów z procesów uzdatniania wody,
bezpieczne dla środowiska oczyszczanie i odprowadzanie ścieków oraz proekologiczne
zagospodarowania osadów ściekowych (np. na produkcję biogazu);
zwodociągowanie miejscowości i rozwój infrastruktury kanalizacyjnej w miejscach gdzie jest to
uzasadnione ekonomicznie;
kontrola i przeciwdziałanie nieszczelności szamb, powodujących zanieczyszczenia wód
podziemnych;
rozwój przydomowych, biologicznych oczyszczalni ścieków;
wprowadzanie na coraz szerszą skalę toalet separujących (zużywających do spłukiwania ścieki
szare) i kompostujących (tzw. suchych lub zużywają zminimalizowane ilości wody);
opomiarowanie zużycia wody i ciepła;
zmniejszenie wodochłonności produkcji w zakładach przemysłowych i rezygnacja z użytkowania
wód podziemnych do celów przemysłowych (z nielicznymi, ściśle reglamentowanymi wyjątkami);
Gospodarka wodna – ekorozwojowe kierunki działań cd.
•
•
•
•
•
•
•
•
gospodarowanie wodą w systemie zlewniowym (tworzenie w tym celu celowych związków gmin);
ochrona wód powierzchniowych (jeziora, stawy, rzeki, cieki wodne) przed zanieczyszczeniem
agrochemią i eutrofizacją;
zwiększanie retencji wodnej (np. poprzez odprowadzanie wód opadowych do zbiorników
wodnych, a nie kanalizacją do rzek), także małej retencji na obszarach wiejskich poprzez
wprowadzanie pasów zadrzewień i zakrzewień śródpolnych zatrzymujących wilgotność i
przeciwdziałających erozji gleb;
renaturalizacja dolin rzecznych;
ochrona zasobów wód podziemnych przed zanieczyszczeniami agrochemicznymi i
przemysłowymi;
przeciwdziałanie zabudowie terenów zalewiskowych;
upowszechnianie stosowania zamkniętych obiegów wody w instalacjach przemysłowych (np. w
mechaniczno-biologicznych stacjach przetwarzania odpadów, zakładach przemysłowych);
uwzględnianie aspektów ekologicznych w przetargach w branży wodno-kanalizacyjnej (zielone
zamówienia publiczne), wykorzystywanie instrumentu partnerstwa publiczno-prywatnego.
Transport i komunikacja publiczna
– ekorozwojowe kierunki działań (1)
Ekorozwojowe kierunki działań:
•
uzyskanie przez wszystkie eksploatowane środki transportu (kołowego, kolejowego, wodnego - w
tym morskiego, lotniczego i rurociągowego), a także przez stosowane paliwa, jak również przez
całą infrastrukturę transportową, parametrów w zakresie oddziaływania na środowisko
umożliwiających dotrzymanie na obszarach będących pod wpływem systemu transportowego
obowiązujących norm jakości środowiska;
•
ograniczenie natężenia indywidualnego ruchu samochodowego w atrakcyjnych miejscowościach
wypoczynkowych (za wyjątkiem pojazdów należących do stałych mieszkańców), na obszarach
miejskich o charakterze zabytkowym, w miejscowościach uzdrowiskowych oraz na terenach w
granicach parków narodowych poprzez wprowadzenie specjalnych systemów kontroli tego ruchu
(rogatki, opłaty za wjazd, opłaty za parkowanie) i jednoczesne stworzenie możliwości skorzystania
z transportu alternatywnego;
•
wyprowadzenie tranzytowych przewozów samochodowych i kolejowych poza obszary zwartej
zabudowy;
Transport i komunikacja publiczna
– ekorozwojowe kierunki działań cd. (2)
•
zmniejszenie technicznych ograniczeń w zakresie rozwoju transportu rowerowego, poprzez
wybudowanie lub wyznaczenie, na wszystkich obszarach zabudowanych, ścieżek rowerowych
oraz odpowiednio zagospodarowanych miejsc do „parkowania” rowerów. Projektowanie i budowa
ścieżek rowerowych;
•
uwzględnianie w procedurach zamówień publicznych dotyczących transportu i komunikacji
aspektów ekologicznych – „zielone przetargi”;
•
modernizacja taborów transportowych w komunikacji publicznej w aspekcie ekoefektywności –
zwiększanie udziału biopaliw zużywanych przez tabory;
•
optymalizacja logistyki transportu publicznego
Transport i komunikacja publiczna (3)
Z pasa jezdni o szerokości 3,5 metra może w
przeciętnych warunkach miejskich
skorzystać w ciągu godziny:
•
•
•
•
20 000 pieszych
12 000 pasażerów autobusu
6 000 rowerzystów
1 200 pasażerów samochodów osobowych
http://office.microsoft.com/pl-pl/images
Jeszcze większą barierą jest przestrzeń jaką zajmują samochody na parkowanie – gdyby każdy chciał
po mieście przemieszczać się swoim samochodem, na drogi oraz parkingi trzeba by przeznaczyć
ponad 100% powierzchni miasta.
Podstawowe cechy, jakie powinien spełnić transport publiczny, niezależnie od miejsca jego działania
to:
•
Skomunikowanie - to powiązanie ze sobą różnych form transportu publicznego
•
Taktowanie - polega na takim układaniu rozkładów jazdy, aby pojazdy odjeżdżały
o tych samych minutach w każdej godzinie
Obok optymalizacji ruchu miejskiego równie ważne jest stosowanie proekologicznych paliw w
pojazdach taborowych.
Zródło animacji: http://office.microsoft.com/pl-pl/images
Zrównoważone budownictwo
Budownictwo obejmuje wszystkie najważniejsze elementy ekorozwoju. Jest tak, ponieważ:
•
Położenie domu decyduje o tym, jakimi środkami komunikacji można będzie można do niego
dotrzeć;
•
Dom może zużywać różne, nawet zerowe ilości ciepła na ogrzewanie (domy pasywne), a więc
mieć różny wpływ na emisję CO2;
•
Może mieć w różny sposób rozwiązany problem wentylacji, co także wpływa na poziom
zużywanej energii;
•
Może być budowany z materiałów i surowców, które generują różne koszty środowiskowe, a także
może wykorzystywać te materiały w sposób mniej lub bardziej oszczędny;
•
Może zawierać rozwiązania, które redukują ilość odpadów.
http://office.microsoft.com/pl-pl/images
Zrównoważona gospodarka odpadami (1)
1. zapobieganie powstawaniu odpadów,
2. ograniczanie ilości i uciążliwości odpadów,
3. odzysk i recykling (wykorzystywanie odpadów),
4. unieszkodliwianie odpadów,
5. spalanie i składowanie odpadów.
Zadania gmin w gospodarce odpadami:
•
•
objęcie wszystkich właścicieli nieruchomości na terenie gminy systemem gospodarowania
odpadami komunalnymi;
prowadzenie nadzoru nad gospodarowaniem odpadami komunalnymi, w tym realizacja zadań
powierzonych podmiotom odbierającym odpady komunalne od właścicieli nieruchomości;
Zrównoważona gospodarka odpadami (2)
Zadania gmin w gospodarce odpadami (cd.):
•
•
•
•
•
tworzenie warunków do wykonywania prac związanych z utrzymaniem czystości i porządku na
terenie gminy lub zapewnienie wykonania tych prac przez tworzenie odpowiednich jednostek
organizacyjnych;
wdrożenie selektywnego zbierania odpadów komunalnych obejmujące co najmniej następujące
frakcje odpadów: papieru, metalu, tworzywa sztucznego, szkła i opakowań wielomateriałowych,
odpadów komunalnych ulegających biodegradacji, w tym odpadów opakowaniowych ulegających
biodegradacji.
zapewnienie budowy, utrzymania i eksploatacji własnych lub wspólnych z innymi gminami:
regionalnych instalacji do przetwarzania odpadów komunalnych; stacji zlewnych, w przypadku
gdy podłączenie wszystkich nieruchomości do sieci kanalizacyjnej jest niemożliwe lub powoduje
nadmierne koszty; instalacji i urządzeń do zbierania, transportu i unieszkodliwiania zwłok
zwierzęcych lub ich części; szaletów publicznych;
tworzenie punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych w sposób zapewniający łatwy
dostęp dla wszystkich mieszkańców gminy, w tym wskazanie miejsc, w których mogą być
prowadzone zbiórki zużytego sprzętu elektrycznego i elektronicznego pochodzącego z
gospodarstw domowych;
zapewnienie osiągnięcia odpowiednich poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego
użycia i odzysku innymi metodami oraz ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających
biodegradacji przekazywanych do składowania;
Zrównoważona gospodarka odpadami (3)
Od stycznia 2012 roku wchodzi w życie znowelizowana Ustawa o zmianie ustawy o utrzymaniu
czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw, uchwalona 1 lipca 2011 r.
Gminy zostały zobowiązane do osiągnięcia do dnia 31 grudnia 2020 r. następujących poziomów
recyklingu:
1.
2.
papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła w wysokości co najmniej 50% wagowo,
odpadów budowlanych i rozbiórkowych w wysokości co najmniej 70% wagowo.
Dodatkowo do dnia 16 lipca 2013 r. nie więcej niż 50% wagowo całkowitej masy odpadów
komunalnych ulegających biodegradacji może być przekazywanych do składowania.
fot. Anna Hoffmann-Niedek
Zrównoważona gospodarka odpadami (4)
•
Dla skuteczności działań mających na celu odzysk i recykling odpadów kluczowe jest oddzielenie
frakcji organicznej od pozostałych odpadów komunalnych.
•
Kompleksowy system segregacji odpadów bytowych opracował inżynier Andrzej Bartoszkiewicz
pod nazwą EKO AB – w systemie tym zamiast wiat śmietnikowych budowane są specjalnie
pawilony, gdzie zatrudnione osoby przyjmują od mieszkańców odpady i dzielą je na ponad 20
rodzajów.
•
Poza systemem pojemników (worków) do zbiórki odpadków organicznych rozwiązaniem
mogącym zmniejszyć masę odpadów organicznych w strumieniu odpadów komunalnych mogą
stać się tzw. młynki zlewozmywakowe do mielenia odpadów organicznych.
Zapraszamy do udziału w szkoleniach e-learningowych „Gminny Lider Recyklingu”
www.odpady.ews21.pl
Zapraszamy do zadawania pytań autorowi wykładu!
Link do wykładu oraz okienko dialogowe znajduje się tutaj:
http://office.microsoft.com/pl-pl/images
Niniejsza prezentacja powstała w ramach projektu „Lokomotywa zrównoważonego rozwoju
– partnerstwo na rzecz ekorozwoju w gminie” dofinansowanego ze środków Narodowego
Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej.