Transcript Yerleşme

Yerleşme


İklim
Yerleşmeyi etkileyen en önemli faktördür. Nemli iklim
bölgelerinde genellikle ahşap evler, kurak iklim bölgelerinde ise
toprak ve kerpiç evler vardır.örnek ; Karadeniz Bölgesinde
ahşap, İç Anadolu, Doğu Anadolu ve G.Doğu Anadolu
Bölgelerinde kerpiç evler hakimdir.
Yeryüzü şekilleri
Dağlık, çok engebeli ve yüksek sahalar, yerleşmelerin
kurulmasını ve gelişmesini önemli ölçüde engellemektedir. Buna
karşılık düz ovalık alanlarda tarım, ulaşım, sanayi faaliyetleri
daha çok geliştiğinden nüfus fazladır. Doğu Anadolu ve
Karadeniz bölgelerinde nüfus yoğunluğunun az, Marmara ve
Ege bölgelerinde fazla olması buna örnektir
Kırsal Yerleşme
 Ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayanır. İş bölümü , alt yapı
hizmetleri, eğitim –sağlık hizmetleri gelişmemiştir. Kırsal
yerleşmelerde en büyük yerleşim birimi köydür.Köyden daha
küçük olan yerleşim birimleri (köy altı yerleşmeleri) : Çiftlik ,
mezra. Kom , divan , yayla, oba gibi adlarla adlandırılır.
Ülkemizde, nüfusu 10.000'in altında olan yerleşmelere
denmektedir. Kır yerleşmeleri, tarım ve hayvancılık faaliyetlerinin
birlikte yapıldığı ya da ön plana çıktığı yerleşmelerdir.
Kırsal yerleşmelerin bazılarında yerleşik hayat tarzı (köy gibi),
bazılarında konar - göçerlik veya yaylacılık gibi yarı yerleşik tarz
görülür.
Ülkemizde 1980 nüfus sayımına göre, 35 bin civarında köy
yerleşmesi vardır.
Kırsal kesimde yerleşmeler toplu ve dağınık olmak üzere ikiye
ayrılır
 1.Toplu Yerleşme: Yağışın ve suyun az olduğu
alanlarda görülür. İnsanlar su başlarında
toplanmıştır. Yurdumuzun büyük bir kesiminde
toplu yerleşme hakimdir. Evlerin birbirine yakın
olduğu yerleşme biçimidir. Suyun az olduğu
yerlerde ve arazinin düz olduğu ovalık
alanlarda insanlar toplu olarak yerleşmişlerdir.
Türkiye'de İç Anadolu, Doğu ve Güneydoğu
Anadolu bölgelerinde su kaynakları az olduğu
için toplu yerleşmeler fazladır.
 2.Dağınık Yerleşme:
Yağışın bol olduğu ,
su sıkıntısının
olmadığı nemli iklim
bölgelerinde eğimli
arazilerde görülür.
Evler arasında tarla ,
bağ ve bahçeler
vardır.
 Köy altı yerleşmeleri: Çiftlik, mezra, kom,
divan, oba, yayla gibi yerleşmelere denir.
Bunlar köylerden küçüktür. Daha çok,
hayvancılık amaçlı veya yazları
serinlemek amacıyla kurulmuştur. Doğu
Anadolu, G. Doğu Anadolu, Karadeniz ve
Akdeniz bölgelerinde yaygındır
 Taş meskenler: Köylerimizde çok rastlananmesken
tiplerinden biri olup, daha çok Akdeniz, Ege ve Doğu
Anadolu bölgelerinde rastlanır.
 Ahşap meskenler: Ahşap köy meskenlerinin en yoğun
olduğu yerler ormanlık yörelerimizdir. Daha çok,
Karadeniz, Akdeniz, Ege ve Güney Marmara'da
yaygındır.
 Kerpiç meskenler: Ülkemizde İç Anadolu, Doğu
Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde yaygın
olarak görülür.
Dünya genelinde de, kırsal kesimde kullanılan
malzemeler, doğal çevre ve iklim ile çok yakından
ilişkilidir. Kuzey Afrika, Orta Asya gibi bölgelerde yarı
kurak iklimden dolayı kerpiç Ekvatoral ve Muson
iklimlerinde ahşap evler yaygındır.
B-KENTSEL YERLEŞME
 Sanayi, ticaret, eğitim ve yönetim alanlarında çalışan
insanların yaşadığı büyük yerleşim birimleridir.
Türkiye’de kentsel nüfus sürekli olarak artmaktadır.
Sebebi ; köyden kente olan göçlerdir. Türkiye’de
kentleşme hızı , sanayileşme hızından daha yüksektir.
Bu durum gecekondulaşmayı (Çarpık kentleşme)
beraberinde getirmiştir. Ayrıca trafik, eğitim-sağlık
problemleri , hava kirliliği ve fabrikaların kent içinde
kalması gibi durumları oluşturmaktadır. Kentleşme
hızının en fazla olduğu bölgemiz Marmara iken, en
düşük olduğu bölgemiz Karadeniz Bölgesidir.
Türkiye'de, nüfusu 10.000 den fazla olan yerleşmelere
kentsel yerleşme denmektedir.
1935'e kadar nüfusun % 80'i köylerde otururken, kent
nüfusu % 20'sini oluşturuyordu.
 Tarım Şehirleri
Şehrin kurulması, gelişmesi ve halen devam etmesinde
tarım faaliyetleri etkilidir.
Karadeniz Bölgesi'nde; Giresun, Rize, Düzce,
Bafra, Erbaa, Niksar
Marmara Bölgesi'nde; Kırklareli, İnegöl, Lüleburgaz
Ege Bölgesi'nde; Akhisar, Turgutlu, Salihli, Alaşehir,
Ödemiş, Söke, Tire
Akdeniz Bölgesi'nde; Kadirli, Ceyhan, Kilis, Kırıkhan,
Burdur
İç Anadolu Bölgesi'nde; Karaman, Aksaray, Kırşehir,
Nevşehir ve Niğde tarım şehirlerine en iyi örneklerdir
 Ticaret Şehirleri
Genellikle ulaşım yolları üzerinde bulunan bu
şehirlerde iç ve dış ticaret canlıdır. İstanbul ve İzmir en
önemli ticari şehirleridir. Denizli, Manisa, Aydın,
Kayseri, Konya, Eskişehir, Erzurum, Malatya, Elazığ,
Van, Şanlıurfa, Gaziantep ve Diyarbakır önemli ticaret
şehirleridir.
istanbul, İzmir, Mersin ve Trabzon gibi şehirlerde, serbest
ticaret bölgeleri kurulmuştur. Bu bölgelerin işlerlik
kazanması ile, ticarete dayalı faaliyetler gelişecek ve
şehirlerin ticari fonksiyonları artacaktır

Liman Şehirleri
İthal ve ihraç ürünlerimizin deniz yoluyla geldiği
limanlara sahip şehirlerdir
İstanbul, İzmir, Mersin, Antalya, Trabzon, Samsun,
Zonguldak, Ereğli ve iskenderun örnek olarak
verilebilir. istanbul aynı zamanda en büyük liman
şehrimizdir

Sanayi Şehirleri
Kentlerin hızlı büyümesinde en etkili olan faktördür.
Fabrikaların ve atölyelerin yoğun olduğu şehirlerdir.
İstanbul, İzmit, Adapazarı, Bursa izmir, Adana,
Batman, Karabük, Ereğli, iskenderun, Seydişehir gibi
merkezler örnektir.
1. Maden ve Enerji Kaynaklarının
Bulunduğu Şehirler
Zonguldak, Soma, Tavşanlı, Elbistan,
Batman, Seydişehir gibi merkezler
örnek verilebilir. Bu şehirlerin nüfusları
maden zenginliğinin bitmesine göre
azalabilir.
Şehirlerin Sorunları




1. Gecekondulaşma
2. Düzensiz yapılaşma
3. Yeşil ve açık alanların yetersizliği
4. Hava kirliliği
 5. Çöplerin toplanması ve depolanmasındaki
zorluklar
 6. Sosyal ve kültürel gelişimin sağlanamaması
 7. Şehirlerde rahat ve modern bir şekilde
GÖÇLER
 İÇ GÖÇLER
 İç göçler 1950 ‘den sonra Ulaşımın gelişmesi ve sanayileşme ile
artış göstermiştir.
 İç Göçün (Köyden Kente) Sebepleri:
 1. Hızlı nüfus artışı,
 2. Tarım alanlarının miras yoluyla küçük parçalara ayrılması,
 3. Tarımda makineleşma ile işsizliğin oluşması (bu genelleme
Karadeniz bölgesi için geçerliliğini yitirir.).
 4. Eğitim hizmetleri, alt yapı hizmetlerinin yetersizliği,
 5. Kan davaları ve terör.
 6. İklim ve yer şekillerinin olumsuz etkileri.
 7. Sağlık hizmetlerinin yetersizliği (en az etkili).
 8. İş imkanlarının sınırlı olması.
 9. Kentlerde sanayinin gelişmiş olması.
Köyden Kente Göçün
Sonuçları:










1.
Nüfusun dağılışında dengesizlik olur.
2.
Yatırımların dağılışında dengesizlik olur.
3.
İşsizlik ortaya çıkar.
4.
Konut sıkıntısı olur. Sonuçta gecekondulaşma olur.
5.
Sanayi tesisleri (fabrikalar) kent içinde kalır.
6.
Çevre sorunları artar.
7.
Trafik, eğitim-sağlık problemleri olur.
8.
Alt yapı hizmetlerinin götürülmesi zorlaşır.
9.
Kültür çatışması olur.
10. Kırsal kesimdeki yatırımlarda verimsizlik olur.
Köyden Kente Göçü
Önlemek İçin;
1. Sulamalı tarım yaygınlaştırılmalı,
2. Modern tarım yöntemleri yaygınlaştırılmalı.
3. Besi ve ahır hayvancılığı geliştirilmeli.
4. Eğitim –sağlık hizmetleri geliştirilmeli.
5. Tarıma dayalı sanayi kolları kırsal kesime
kaydırılmalı
 6. Alt yapı hizmetleri geliştirilmeli (yol ,su,
elektrik, haberleşme).






DIŞ GÖÇLER
 Savaşlar, baskı, zulüm, tehdit.
 Tabii afetler (Depremler, salgın
hastalıklar, kıtlık gibi)
 Geçim sıkıntısı
 Sınırların değişmesi
 Uluslar arası antlaşmalarla sağlanan
nüfus değişimi.
Dış Göçlerin Sonuçları







1.Ülkeler arası ekonomik ilişkiler gelişir.
2.Kültür alışverişi olur.
3.Turizmin gelişmesine katkı sağlar.
4.Döviz girdisi artar.
5.İşsizlik kısmen azalır.
6.Aileler bölünür.
7.Göç alan ülkede nüfus artar.
Bölgelere Göre Yerleşmeler
İç Anadolu Bölgesinde Yerleşme

Bölgede yağışın az olması yerleşmeyi sınırlandırmıştır. Düz
ovalık kesimlerde yoğunluk dağ eteklerine göre azdır. Toplu köy
niteliğindeki kırsal yerleşme birimleri ile kentler dağ etekleri
boyunca dizilidir. Bölge nüfusunun %62’si nüfusu 10.000’den fazla
olan ve kent sayılan yerleşme birimlerinde yaşamaktadır.
Doğu Anadolu Bölgesinde Yerleşme

İklimin sert karasal etkisi ve yerşekillerinin engebeli olması
nedeniyle toplu yerleşme tipi görünür. Bölgede şehirleşme oranı
çok düşüktür.(%28)
Marmara Bölgesinde Yerleşme

Yerleşmenin özellikle kentsel yerleşmenin en yoğun olduğu
bölgedir. Diğer bölgelerden de en fazla göç alan bölgedir.
Ege Bölgesinde Yerleşme

Yerleşmeler bölgenin batısında turizm ve tarım işçi
göçünden dolayı fazladır. Genelde çöküntü ovalarında
toplanmıştır. İç kesimlerde seyrektir.
 Nedeni ise iklimin karasal olması, sanayinin
gelişmemesidir.
Güney Anadolu Bölgesinde Yerleşme

Bölgede yerleşmeler daha çok batıda toplanmıştır.
Bunun nedeni iklim ve toprak koşullarının burada daha
elverişli olmasıdır. Ayrıca Fırat ve Dicle’nin geniş vadi
tabanları da yerleşmeye elverişlidir.
Akdeniz Bölgesinde Yerleşme

Akdeniz’de Antalya bölümüne bağlı kıyı
ovalarının son yıllarda turizm faaliyetlerine
bağlı olarak yerleşme faaliyetleri de artmıştır.
 Toplu yerleşme daha fazladır. Ancak suyun bol
olduğu yörelerde dağınık yerleşmeye rastlanır.
Bölgenin kıyı ovalarında turistik tesislerin
yaygınlığından dolayı dağınık yerleşme
hakimdir. Bölgede köy ve kasabaların yapı
malzemesi kalkerdir.
Karadeniz Bölgesinde Yerleşme

Doğu Karadeniz aşırı yağışlı iklimi, aşırı
engebeli topografyası ve çeşitli etnik grupların
belirlediği mimarlık özelliklerine sahiptir. Batı
Karadeniz ise, gerek plan tipleri gerekse yapı
sistemi açısından daha çok Marmara
Bölgesinden etkilenmiştir. Karadeniz kıyı
şeridinde Artvin, Rize, Trabzon çevreleri
yöresel karakterin daha belirginleştiği
yerleşmelerdir.
Toprak
Verimsiz toprakların bulunduğu yerler, nüfusça tenha iken
(Tuz Gölü çevresi), verimli toprakların bulunduğu yerler nüfusça
zengindir. (Çukurova ve Ege ovaları gibi)
Ekonomik Kaynaklar
Ekonomik kaynakların fazla olduğu, sanayi, ticaret
faaliyetlerinin yoğun olduğu, maden ve enerji kaynaklarının çok
bulunduğu yerlerde nüfus yoğunluğu artmaktadır. Ülkemizde
Marmara Bölgesi ile Zonguldak, Karabük, Ereğli, Batman gibi
merkezlerin nüfusça yoğun olmaları ekonomik kaynakların çok
olmasındandır. Ekonomik kaynakların yetersiz olduğu bölgelerde,
halk geçimini temin etmek için göç etmekte ve nüfusları azalmaktadır.