Transcript Psychologiczne i społeczne mechanizmy uzależnienia od środków

„Psychologiczne i społeczne mechanizmy
uzależnienia od środków zastępczych, tzw.
dopalaczy"
mgr Marcin Milkowski
mł. asystent OPZiOZ WSSE Olsztyn
psycholog, pedagog
specjalista terapii uzależnień
Podstawowe definicje

Dopalacze – określenie używane potocznie
dla nazwania grupy różnych substancji
pochodzenia naturalnego lub
syntetycznego lub ich mieszanek o
rzekomym bądź faktycznym działaniu
psychoaktywnym.
Jak pokazują doświadczenia, część z tych
substancji ma niebezpieczne działanie
toksyczne a ich konsumpcja prowadzi
do zatrucia organizmu toksynami,
często nieznanego pochodzenia, co
komplikuje interwencje medyczne.
Eksperymentowanie, używanie ryzykowne, używanie
szkodliwe, uzależnienie – przegląd definicji



Eksperymentowanie – „sprawdzenie, jak to jest”,
powodowane zazwyczaj jest ciekawością, która kieruje ludzi
w stronę nowych, czasem zakazanych doświadczeń.
Używanie ryzykowne – nadmierne używanie substancji
psychoaktywnej, które nie powoduje jeszcze co prawda
szkód somatycznych czy psychicznych w życiu człowieka,
jednak znacznie zwiększa ryzyko ich powstania. Tu zdarza
się, że człowiek używa substancji w niewłaściwych
okolicznościach, np. w pracy, w szkole, podczas
przyjmowania leków.
Używanie szkodliwe – w różnych obszarach życia osoby
używającej, zaczynają się pojawiać straty wynikające z
picia/brania. Najczęściej na tym etapie kontaktów z
substancją, osoba używająca zaczyna tracić kontrolę
używania.
Eksperymentowanie, używanie ryzykowne, używanie
szkodliwe, uzależnienie – przegląd definicji c.d.

-
Uzależnienie – jest według Klasyfikacji ICD-10
chorobą
Pierwotną
Chroniczną
Postępującą/nieuleczalną
Śmiertelną
(Niezawinioną !)
Uzależnienie (w ramach wymogów NFZ)
diagnozować może lekarz psychiatra lub
certyfikowany specjalista psychoterapii
uzależnień.
Eksperymentowanie, używanie ryzykowne, używanie
szkodliwe, uzależnienie – przegląd definicji c.d.

1.
2.
3.
4.
5.
6.
Diagnozy uzależnienia dokonuje się na podstawie objawów,
takich jak:
Utrata kontroli nad używaniem substancji psychoaktywnej
Głód, związany z chęcią/przymusem przyjęcia substancji
Zespół abstynencyjny, związany z odstawieniem substancji
Zmiana tolerancji na substancję
Straty w życiu wynikające z przyjmowania substancji
Koncentracja życia, wokół przyjmowanej substancji
Uzależnienie diagnozujemy, jeśli trzy z w/w objawów
występują ciągle w ostatnim miesiącu, lub okresowo w
ciągu ostatniego roku.
Czynniki wpływające na
rozwój uzależnień
Czynniki psychologiczne osobowościowe
Mała samowiedza i zaniżona samoocena
 Brak poczucia celu i sensu życia
 Brak zainteresowań
 Brak poczucia odrębności własnego „ja”,
nieumiejętność stawiania granic
 Specyficzne trudności/zaburzenia
osobowości, np. osobowość „z
pogranicza”, osobowość lękliwa,
niedojrzała, zależna.

Czynniki psychologiczne emocjonalne
 Problemy
w rozpoznawaniu,
nazywaniu emocji
 Brak umiejętności radzenia sobie z
niektórymi emocjami
 Dysfunkcjonalne przekazy i
przekonania na temat emocji
 Niezgoda na przeżywanie
(szczególnie nieprzyjemnych) emocji.
Czynniki społeczne i kulturowe
 Sytuacja
materialna, socjalna
(ubóstwo, bezrobocie, wyuczona
bezradność)
 Katastrofy, kryzysy
 Oddziaływanie grupy rówieśniczej
 Konsumpcyjna kultura życia – „rano
pobudzacz – wieczorem uspokajacz”
 Bliższe i dalsze otoczenie społeczne.
Czynniki „rodzinne”
 Przekazy
rodzinne wyrażające
stosunek do substancji
psychoaktywnych (pyt. z jakich
rodzin najwięcej uzależnionych?)
 Naruszanie granic w rodzinie,
destrukcyjne więzi emocjonalne
 Kryzysy (wydarzenia) lub procesy
(dysfunkcje) w cyklu rozwoju
rodziny.
Działanie dopalaczy







- Jedna porcja „zabezpiecza” kilku biorców
- Bardzo szybkie działanie (często już po 20-30
sekundach)
- Działanie krótsze niż narkotyku ale bardzo
intensywne z gwałtownie następującymi po sobie
zmianami zachowań
Nieznany skład – poszczególne substancje
wywołują często odmienne stany ( radość
połączona z agresją; halucynacja ze strachem)
- Całkowita utrata kontroli zachowania i brak
zdolności oceny sytuacji zewnętrznej
- Silne pobudzenie ośrodkowego układu
nerwowego
- Możliwość wystąpienia gwałtownych reakcji
fizycznych
Objawy związane z użyciem
Nie ma jednego wzorca reakcji na przyjęty
substancję zawartą w dopalaczu – tolerowana
przez organizm jednego człowieka, dla innego
może być groźną w skutkach trucizną, nawet ze
skutkiem śmiertelnym.
 W zależności od rodzaju substancji mogą
wystąpić następujące reakcje:
- zmiany nastroju
- rozdrażnienie
- huśtawka nastroju
- pobudzenie psychoruchowe oraz napady szału
- stany depresyjne

Objawy związane z użyciem c.d.
-
halucynacje wzrokowo-słuchowe
utrata przytomności
zaburzenie kontaktu z otoczeniem
okresowa utrata słuchu
głęboki strach lub napady lęku
utrata apetytu
uczucie „oderwania od ciała”
bezsenność
przekrwienie gałek ocznych
wymioty, biegunka
bełkot słowny bądź niemożność wyartykułowania
sensownych wypowiedzi
Model używania dopalaczy
używane są głównie przez biorców w wieku 16-40
lat
- ich kupowanie w sklepach ma charakter
ostentacyjnych manifestacji (głównie przez ludzi
młodych 18-25 lat)
- zdecydowaną większość przyjmujących dopalacze
stanowią chłopcy
- środki te są częściej przyjmowane grupowo (2-5
osób)
- używanie jako element sobotnio-niedzielnej
rekreacji
- Internet jako forum wymiany wiedzy na temat
dopalaczy, zwłaszcza sposobów ich używania
-
Funkcjonowanie użytkowników
dopalaczy



- w porównaniu z użytkownikami
narkotyków/alkoholu często używający dopalaczy
przyznają się do tego; nie ukrywają tego
- użytkownicy dopalaczy o braniu wyrażają się w
sposób otwarty, bezkrytycznie. Wpływają na to
liczne mity dotyczące dopalaczy
- sprawiają wrażenie osób kpiących, szydzących.
Czują się bezkarni. Bardzo często używają
argumentu o braku metod testowych na wykrycie
substancji zawartej w dopalaczach w płynach
ustrojowych. Może to rodzić bezsilność rodziców,
wychowawców, specjalistów
Funkcjonowanie użytkowników
dopalaczy c.d.


- na poczucie bezkarności wśród użytkowników
dopalaczy wpływa również świadomość nie
znajdowania się środków zawartych w
dopalaczach w wykazie środków odurzających i
substancji psychotropowych, który to wykaz
reguluje Ustawa o przeciwdziałaniu narkomanii
- w zaawansowanej fazie używania dopalaczy, w
porównaniu z użytkownikami
narkotyków/alkoholu, użytkownicy dopalaczy
bardzo często informują o świadomości
problemu. Dostrzegają straty wynikające z brania
w swoim życiu
Funkcjonowanie użytkowników
dopalaczy c.d.



- świadomość problemu, w połączeniu ze
świadomością i odczuwaniem silnej zależności
psychicznej rodzą beznadzieję na poradzenie
sobie z problemem. Użytkownicy dopalaczy w
zaawansowanej fazie używania informują o
„Byciu skazanym” na branie dopalaczy, nie widzą
szans na zaprzestanie brania
- informują o wrażeniu popadania w obłęd
- użytkownicy dopalaczy, w odróżnieniu od
użytkowników narkotyków/alkoholu, przyjmują
środek nie po to, by regulować za jego pomocą
uczucia, lecz po to, by przeżywać nienaturalne
stany psychiczne (halucynacje, omamy,
urojenia).
Mity na temat dopalaczy, fałszywe
przekonania


„Dopalacze są bezpieczną alternatywą dla
substancji nielegalnych” – to, że dopalacz nie
zawiera substancji objętych kontrolą prawną,
nie jest równoznaczne z tym, że produkt ten
jest bezpieczny dla użytkowników.
„Dopalacze są wyrobami kolekcjonerskimi” –
takie treści widnieją na opakowaniach
dopalaczy. Więcej, opakowania dopalaczy
opatrzone są treścią ostrzeżenia : „nie do
spożycia przez ludzi”. Więc skoro produkty są
legalne, przebadane klinicznie (patrz mit nr 1),
to dlaczego są „nie do spożycia przez ludzi”.
Dając takie ostrzeżenia, osoby dystrybuujące
dopalacze „umywają ręce”, nie biorą
odpowiedzialności za ewentualne skutki ich
spożycia. W taki sposób próbują „wystrychnąć
wszystkich na dudka”. Nie liczy się człowiek –
Mity na temat dopalaczy, fałszywe
przekonania c.d.


„Dopalacze są legalne w całej Europie” – to
bzdura! Takie kraje jak Szwecja, Belgia czy
Francja prowadzą bardzo restrykcyjną politykę
względem substancji zawartych w dopalaczach.
Obowiązująca w tych krajach lista substancji
zakazanych, obejmuje szerokie ich spektrum,
włączając w to większość substancji
wchodzących w skład dopalaczy.
„Dopalacze to w większości zioła lub ich
mieszanki. Wszystkie są pochodzenia
naturalnego – żadnej chemii” – i kolejna
bzdura.