Transcript Laser

Projekt „AS KOMPETENCJI”
jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach środków
Europejskiego Funduszu Społecznego
Program Operacyjny Kapitał Ludzki 2007-2013
CZŁOWIEK – NAJLEPSZA INWESTYCJA
Publikacja jest współfinansowana przez Unię Europejską w ramach środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Prezentacja jest dystrybuowana bezpłatnie
DANE INFORMACYJNE
• Nazwa szkoły:
ZSP Drezdenko
• ID grupy: 97/62_mf_g2
• Opiekun: Edyta Dobrychłop-Amrogowicz
• Kompetencja:
Matematyczno-fizyczna
• Temat projektu:
•Laser, atomowe światło – pół wieku od odkrycia.
• Semestr/rok szkolny:
•Semestr V / 2011-12
Laseratomowe światło
Kwantowa natura światła
• Wielu wybitnych uczonych uważa, że teoria kwantów
jest teorią tymczasową, pod pewnymi istotnymi
względami niezdolną do sformułowania obrazu
świata, w którym żyjemy. Za bardzo konsekwentnego
wyznawcę takiego poglądu uchodził również Albert
Einstein, który odkrył m.in. kwantową naturę światła
i był jednym z twórców teorii kwantów. Jednakże dziś
już wiadomo, że modyfikacja podstaw mechaniki
kwantowej jest przedsięwzięciem niezwykle trudnym.
Historia atomu
• Na pomysł istnienia niepodzielnych
cząstek materii wpadł jako pierwszy
grecki filozof Demokryt ok. 400 lat
przed Naszą Erą. W jego modelu świat
był kombinacja próżni i wielkiej ilości
mikroskopijnych cząstek materii, dość
zróżnicowanych pod względem
wielkości i kształtu. To on wprowadził
do nauki pojęcie atomu
Budowa atomu
• Atom jest zdefiniowany jako najmniejsza, niepodzielna cząstka
danej substancji zachowująca wszystkie właściwości
charakterystyczne dla tej substancji. Wszystkie atomy złożone są
z dużego jądra i okrążającej je chmury elektronowej. Jądro ma
ładunek dodatni i , pomimo małych rozmiarów, skupia w sobie
większość masy całego układu. Elektrony są dużo mniejsze od
protonów i neutronowo (składników jądra) i posiadają sumaryczny
ładunek elektryczny ujemny.
Modele budowy atomu według:
• 1. Rutherforta - atomy przypominają miniatury układu słonecznego,
elektrony poruszają się wokół jądra: A) jądro, B) elektron.
2. Bohra - aby wyjaśnić stabilność atomu wprowadza pojęcie
skwantowanych orbit elektronów: A) jądro, B) elektron, C) orbita elektronu.
3. Schrodingera - pomysł precyzyjnie określonych orbit elektronów został
zastąpiony opisem obszarów przestrzeni (nazywanych orbitalami), gdzie
najprawdopodobniej znajdują się elektrony: A - orbital s: elektrony znajdują
się w obszarach takich jak ten. Obszar zacieniony pokazuje
prawdopodobieństwo znalezienia elektronu w pewnej odległości.
Model budowy atomu Bohra:
• Bohra model atomu, opracowany w 1913
przez N. Bohra model budowy atomu o
planetarnej strukturze, w którym ujemnie
naładowane elektrony obiegają po
kołowych orbitach dodatnio naładowane
jądro.
Wbrew elektrodynamice klasycznej
poruszające się po kołowych orbitach
elektrony nie emitują promieniowania
elektromagnetycznego, a emisja, jak i
pochłanianie możliwe jest w porcjach
(kwantach energii), czemu towarzyszy
zmiana orbity elektronu.
Teoria Bohra:
Powszechnie wiadomo, że każdy atom zbudowany jest z jądra,
które skupia prawie całą masę atomu oraz z krążących wokół
jądra elektronów.
Składnikami jądra są nukleony czyli protony i neutrony. Liczba
protonów, równa liczbie elektronów to tzw. liczba atomowa.
Decyduje ona o lokalizacji pierwiastka w układzie okresowym.
Natomiast liczba protonów i neutronów nazywana jest liczbą
masową . Masy składników jądra wynoszą:
masa protonu = 1.0078 u
masa neutronu = 1.0086u
Masa elektronu jest bardzo mała w porównaniu z tymi masami,
około 1840 razy mniejsza.
Ponieważ ładunek elektronu jest co do
wartości równy ładunkowi protonu, tak
więc dzięki równej liczbie obu cząstek
w atomie jest on elektrycznie obojętny
Główne założenia teorii Bohra:
•
Bohr wprowadził dwa założenia sprzeczne z klasyczną elektrodynamiką:
1. emisja kwantu promieniowania o energii hν jest możliwa tylko w przypadku
przeskoku elektronu z orbity o wyższej energii na orbitę o niższej energii,
natomiast nie jest emitowane promieniowanie podczas krążenia elektronu po
orbicie stacjonarnej.
2. elektrony mogą w stanie stacjonarnym zajmować tylko takie orbity, aby ich
moment pędu był całkowitą wielokrotnością stałej h/2π (h - stała Plancka).
Postulat ten wynika bezpośrednio z mechaniki falowej, jeżeli przyjmie się, że
elektron krążący po orbicie o promieniu r tworzy falę stojącą o długości π,
czyli że tylko takie orbity mogą być zajmowane przez elektrony, aby 2πr = nπ
(n - liczba całkowita).
Absorpcja i emisja promieniowania:
Układy atomowe znajdują się w określonych stanach kwantowych,
charakteryzujących się dyskretnymi wartościami energii. Przejściu układu
kwantowego od jednego poziomu energetycznego do drugiego towarzyszy
pochłonięcie (absorpcja) lub wydzielenie (emisja) kwantu energii, równej
różnicy poziomów przejścia. Przejście może być promieniste, kiedy
pochłonięta lub wydzielona przez układ kwantowy energia ma postać
promieniowania elektromagnetycznego, lub bezpromieniste, kiedy energia
ta zostaje przekazana innemu układowi atomowemu, bądź też
bezpośredniemu otoczeniu. Przejścia w wyodrębnionym, izolowanym
atomie są wyłącznie promieniste.
W przypadku przejścia promienistego między dwoma poziomami
energetycznymi E1 i E2 częstotliwość v drgań elektromagnetycznych,
odpowiadające temu przejściu, określa się z podstawowej zależności
kwantowej Bohra:
gdzie h - stała Plancka, En i El energie układu w obu stanach stacjonarnych.
Absorbcja:
Absorbcja jest zjawiskiem odwrotnym: dostarczony z
zewnątrz kwant promieniowania hν o tej samej
częstotliwości przejścia przenosi układ z poziomu
energetycznego niższego E1 do wyższego E2,
powiększając jego energię. Jest to więc przejście
absorbcyjne.
Emisja spontaniczna:
Emisja spontaniczna zachodzi wtedy, gdy elektrony
znajdujące się na poziomach wzbudzonych w sposób
spontaniczny wracają na niższe poziomy energetyczne,
emitując przy tym fotony.
Emisja wymuszona:
Emisja wymuszona (indukowana) zachodzi jeżeli atom
znajduje się w stanie wzbudzonym, to pod wpływem
padającego na niego fotonu o odpowiedniej,
rezonansowej energii przechodzi na niższy poziom
energetyczny emitując swój własny foton. Emitowany
foton jest spójny z fotonem wymuszającym.
Analiza spektralna
• Analiza spektralna - dziedzina chemii wykorzystująca
metody spektroskopii do wykrywania pierwisatków i
związków chemicznych.
• Spektroskopia – nauka o powstawaniu i interpretacji
widm powstających w wyniku oddziaływań wszelkich
rodzajów promieniowania na materię rozumianą jako
zbiorowisko atomów i cząsteczek.
Twórcy analizy spektralnej
• Twórcami analizy spektralnej są niemieccy uczeni:
Gustav Kirchoff i Robert Bunsen. Przyrząd służący do
przeprowadzenia analizy spektralnej to spektroskop.
Schemat analizy spektralnej
Laser to generator promieniowania, wykorzystujący zjawisko emisji
wymuszonej. Promieniowanie lasera ma charakterystyczne
właściwości, trudne lub wręcz niemożliwe do osiągnięcia w innych
typach źródeł promieniowania. Jest spójne w czasie i przestrzeni,
zazwyczaj spolaryzowane i ma postać wiązki o bardzo małej
rozbieżności. W laserze łatwo jest otrzymać promieniowanie o
bardzo małej szerokości linii emisyjnej, co jest równoważne bardzo
dużej
mocy w wybranym, wąskim
obszarze widma. W laserach
impulsowych można uzyskać
bardzo dużą moc w impulsie i
bardzo krótki czas trwania
impulsu
Zasadniczymi częściami lasera są: ośrodek czynny, rezonator
optyczny, układ pompujący. Układ pompujący dostarcza energię
do ośrodka czynnego, w ośrodku czynnym w odpowiednich
warunkach zachodzi
akcja laserowa, czyli
kwantowe wzmacnianie
(powielanie) fotonów, a
układ optyczny umożliwia
wybranie odpowiednich
fotonów.
Właściwości światła laserowego:
-rozbieżność wiązki;
-spójność;
-moc promieniowania i gęstość energii;
-propagacja promieniowania laserowego w środowisku.
• Rozbieżność jest to powiększanie się pola przekroju poprzecznego wiązki
wraz z odległością. Rozbieżność wiązki promieniowania określa się kątem
rozbieżności Θ. Dzięki małym rozbieżnościom wiązki prawie całą energię
promieniowania możemy skierowywać w określonym kierunku.
Θ=
1, 22 
D
λ – długość fali,
D – szerokość wiązki na wyjściu z lasera.
Spójność światła laserowego:
• Spójność czasowa - spójność (korelacja fazowa) wiązek światła
wychodzących z danego punktu źródła w różnych momentach czasu.
• Spójność przestrzenna - spójność drgań wywołanych przez falę w
różnych punktach powierzchni falowej.
• W mechanice statystycznej pojęcie określające stan układu, w którym
w stanie o energii większej (wzbudzonym) jest większa liczba cząstek
niż w stanie o energii niższej (podstawowym).
Inwersja obsadzeń jest fundamentalnym pojęciem umożliwiającym
zrozumienie działania lasera.
Aby mogła zajść akcja laserowa, wzmocnienie promieniowania w
obszarze czynnym musi co najmniej równoważyć straty promieniowania
wewnątrz rezonatora oraz emisję części promieniowania na zewnątrz
rezonatora
Rozważmy laser, którego rezonator optyczny ma długość L i jest
zakończony dwoma lustrami o współczynnikach odbicia R1 i R2. W trakcie
jednego obiegu promieniowania w rezonatorze natężenie światła zmienia
się w sposób opisany poniższym wzorem:
gdzie:
g – wzmocnienie optyczne jednostkowej długości
ośrodka czynnego,
αL – straty wewnętrzne –– suma wszystkich strat
promieniowania, na jednostce długości, wewnątrz
rezonatora z wyjątkiem absorpcji (jest już uwzględniona
w g).
Podział laserów w zależności od mocy
• Lasery dużej mocy
• Lasery o średniej mocy
• Lasery małej mocy
Podział laserów w zależności od sposobu pracy
• Lasery pracy ciągłej, emitujące promieniowanie o stałym natężeniu
• Lasery impulsowe, emitujące impulsy światła
• szczególnym rodzajem lasera impulsowego jest laser femtosekundowy
Podział laserów w zależności od widma promieniowania,
w których laser pracuje
• Lasery w podczerwieni
• Lasery w części widzialnej
• Lasery w nadfiolecie
Podział laserów w zależności od zastosowań
 Specjalne lasery gazowe wytwarzające ultrafiolet o możliwie jak
najmniejszej długości fali używane do produkcji półprzewodnikowych
układów scalonych:
◦
◦
◦
◦
◦

Lasery używane w stomatologii i dermatologii, w tym do usuwania
tatuaży, znamion oraz włosów:
◦
◦
◦
◦
◦
◦

F_2 (157 nm)
ArF (193 nm)
KrCl (222 nm)
XeCl (308 nm)
XeF (351 nm)
laser rubinowy (694 nm)
Aleksandrytowy (755 nm)
pulsacyjna matryca diodowa (810 nm)
Nd:YAG (1064 nm)
Ho:YAG (2090 nm)
Er:YAG (2940 nm)
Półprzewodnikowe diody laserowe:
◦ małej mocy - używane we wskaźnikach laserowych, drukarkach laserowych,
CD/DVD
◦ dużej mocy - używane w przemyśle do cięcia i spawania, występują o mocach do 10
kW
Nazywany również laserem diodowym lub diodą laserową – laser
którego obszarem czynnym jest półprzewodnik. Najczęściej laser
półprzewodnikowy ma postać złącza p-n w którym obszar czynny
jest pompowany przez przepływający przez złącze prąd
elektryczny. Są to najbardziej perspektywiczne lasery z punktu
widzenia ich zastosowań w
fotonice ze względu na małe wymiary,
dość wysokie moce, łatwość
modulacji prądem sterującym o wysokiej
częstotliwości (rzędu gigaherców) i
możliwość uzyskania promieniowania
od pasma bliskiej podczerwieni
(diody laserowe dla telekomunikacji
światłowodowej) do skraju fioletowego
pasma widzialnego.
Laser półprzewodnikowy w obudowie przy
monecie jednocentowej
Laser rubinowy:
Laser rubinowy - laser na ciele stałym, którego obszarem czynnym
jest rubin. Ten skład chemiczny zapewnia występowanie
trójpoziomowego układu stanów energetycznych w rubinie.
Emitowana długość fali jest równa 694,3 nm. Laser ten pracuje w
trybie impulsowym. Laser rubinowy był pierwszym działającym typem
lasera. Został skonstruowany przez Theodore'a Maimana w 1960.
Budowa - Laser rubinowy ma prostą konstrukcję, typową dla laserów
w których ośrodkiem czynnym jest ciało stałe. Substancją czynną jest
kryształ rubinu ukształtowany w walec. Powierzchnie czołowe walca
są dokładnie oszlifowane i przepuszczają światło do luster lub też są
pokryte warstwą odbijającą i same stanowią lustra. Laser ten jest
pompowany optycznie lampą ksenonową przez boczne powierzchnie.
Zastosowanie laserów w różnych
dziedzinach życia:
• Łączność
• Pomiary odległości (lokalizacja)
• Geodezja
• Miernictwo, pomiary odkształceń
• Medycyna
• Zapis i odczyt informacji
• Holografia
• Badania naukowe
Łączność :
Opis metody
• odpowiednio modulowane
światło laserowe może
przenosić informacje (na
analogicznej zasadzie jak
fale radiowe), ale większa
częstotliwość fal
świetlnych pozwala
znacznie zwiększyć
szybkość jej
przekazywania
Zastosowania, uwagi
• ze względu na
prostoliniowy bieg fal
świetlnych i znaczną
nieprzezroczystość
atmosfery do przesyłania
impulsów stosuje się
różnego rodzaju
światłowody
Pomiary odległości (lokalizacja) :
Lokator laserowy wysyła impuls światła w kierunku
badanego obiektu i mierzy czas, jaki upływa do powrotu
impulsu odbitego od obiektu; czas ten przeliczany jest
na odległość do obiektu. Po umieszczeniu odpowiednich
zwierciadeł (misje Apollo) odległość do Księżyca mierzy
się rutynowo z dokładnością do kilku cm.
Geodezja:
Geodeci używają
przyrządów zwanych
dalmierzami laserowymi
do bardzo dokładnych
pomiarów odległości - od
kilku metrów do około 3
km. Wiązka dalmierza
laserowego jest
kierowana na odbijający
cel. A gdy natrafi na
lustro, zostaje obita z
powrotem do niego.
Instrument rejestruje
czas, który upłynął od
wysłania impulsu
świetlnego do jego
odbioru, i oblicza z niego
odległość do celu.
• Chłodzenie laserowe
Opis:
osiągane temperatury są rzędu mikrokelwinów; sposób
postępowania.
Zastosowanie:
osiągane temperatury są rzędu mikrokelwinów; sposób
postępowania.
Miernictwo, pomiary odkształceń:
 Wykorzystuje się interferencję dwóch wiązek światła
laserowego, z których jedna odbija się od ruchomego
pryzmatu; przesunięcie pryzmatu powoduje zmianę
obrazu interferencyjnego, z której można
wywnioskować wielkość przesunięcia.
Interferometryczne mierniki laserowe pozwalają
rutynowo mierzyć przesunięcia względne (różnice
dróg optycznych) na poziomie 10–7–10–8 m
Obróbka materiałów :
• Silnie skoncentrowane wiązki laserowe
ze względu na silne działanie termiczne
są wykorzystywane do obróbki (drążenie
otworów, cięcie) lub łączenia
(zgrzewania) materiałów, zwłaszcza
twardych, trudno topliwych lub
reaktywnych chemicznie. Zaletą
obrabiarek laserowych jest duża
dokładność oraz możliwość dokonywania
obróbki na obszarach o mikroskopijnej
wielkości (poniżej mikrometra)
Zastosowanie lasera
S
p
a
w
a
n
i
e
Znakowanie
Laserowa obróbka materiałów :
•
cięcie
•
spawanie
•
znakowanie
•
drążenie otworów
obróbka powierzchniowa
hartowanie
stapianie warstwy
powierzchniowej
wzbogacanie warstwy
przypowierzchniowej w
składniki stopowe
nakładanie warstwy
przypowierzchniowej
(natapianie)
•
•
•
•
•
Medycyna :
Wykorzystuje się działanie termiczne skoncentrowanej
wiązki laserowej; wysoka temperatura powstająca w
punkcie naświetlania zapewnia sterylność i wywołuje
koagulację tkanek, co zapobiega krwotokowi z rany np.
łączenie odwarstwionej siatkówki ocznej z naczyniówką,
tamowanie krwotoków wewnątrz gałki ocznej, niszczenie
tkanek nowotworowych
 Ale cięcia wykonane skalpelem
krwawią, a w niektórych częściach
ciała operowanie skalpelem jest
utrudnione.
 Skalpel laserowy - bardzo
 Lasery mogą zastępować
skupiona wiązka tnie tkankę.
Światło lasera zostaje
skalpele w sali operacyjnej i
doprowadzone do zakończenia
ułatwiają bezpieczniejsze,
skalpela za pośrednictwem
szybsze i skuteczniejsze
światłowodu. W wielu bardzo
wykonywanie niektórych
delikatnych operacjach, jak w
delikatnych zabiegów. W
chirurgii mózgu, skalpele laserowe
tradycyjnej chirurgii wszystkich
są używane do wykonywania cięć
cięć dokonuje się za pomocą
subtelniejszych od włosa
skalpela.
ludzkiego.
Zapis i odczyt informacji:
• Dane zapisane są w postaci wgłębień oraz pól, czyli przerw pomiędzy
wgłębieniami. Podczas odczytu płyty poprzez wiązkę laserową,
zagłębienie odpowiada logicznemu zeru, brak zagłębienia - jedynce.
Wgłębienie ma około 125 nm głębokości przy 500 nm szerokości, zaś
jego długość waha się od 833 nm do 3,56 µm. Odległości między
równoległymi pitami wynoszą 1,6 µm.
• Dane odczytywane są laserem półprzewodnikowym o długości fali
około 780 nm
Droga optyczna promienia lasera w
odtwarzaczu CD:
Holografia:
Światło laserowe pozwala zapisać, a następnie odtworzyć
trójwymiarowy obraz; w pierwszym procesie wykorzystuje się
zjawisko interferencji światła laserowego; w drugim — dyfrakcji.
Hologram jest rodzajem siatki dyfrakcyjnej; oprócz holografii
optycznej istnieje także holografia akustyczna .
Badania naukowe:
Analizując pochłanianie światła o różnych długościach fali przez chemikalia
zawarte w powietrzu, można mierzyć skażenie atmosfery. Niektóre związki
chemiczne, pobudzone energia lasera, emitują charakterystyczne dla siebie
światło. Zjawisko to nosi nazwę fluorescencji. Posługując się podniebnym
laserem o odpowiedniej długości fali świetlnej i rejestrując wywołaną przez
niego fluorescencję, naukowcy mogą badać tak różne zjawiska, jak stan
zdrowia lasów czy rozmiary plamy ropy naftowej na morzu.
System LIDAR umożliwia zdalne
pomiary wielu parametrów
powietrza atmosferycznego, m.
in.
ciśnienia, temperatury, siły i
kierunku wiatru, rodzaju i
wielkości zanieczyszczeń,
rozmiarów cząsteczek .
Ponieważ promieniowanie laserowe o tej samej mocy lecz o
różnych długościach fal może wywołać różne skutki podczas
oddziaływania z tkanką biologiczną, lasery podzielono na klasy.
Zasady bezpiecznej pracy z urządzeniami laserowymi podano w
Polskiej Normie PN-EN 60825-1:2005 (Bezpieczeństwo urządzeń
laserowych -- Część 1: Klasyfikacja sprzętu, wymagania i
przewodnik użytkownika). Nowy podział na siedem klas (1, 1M, 2,
2M, 3R, 3B, 4)



1 - Lasery które są bezpieczne w racjonalnych
warunkach pracy
1M - Lasery emitujące promieniowanie w zakresie
długości fal od 302,5 nm do 4000 nm, które są
bezpieczne w racjonalnych warunkach pracy, ale
mogą być niebezpieczne podczas patrzenia w
wiązkę przez przyrządy optyczne.
2 - Lasery emitujące promieniowanie widzialne w
przedziale długości fal od 400 do 700 nm. Ochrona
oka jest zapewniona w sposób naturalny przez
instynktowne reakcje obronne




2M - Lasery emitujące promieniowanie widzialne w przedziale
długości fal od 400 do 700 nm. Ochrona oka jest zapewniona w
sposób naturalny przez instynktowne reakcje obronne, ale mogą
być niebezpieczne podczas patrzenia w wiązkę przez przyrządy
optyczne
3R - Lasery emitujące promieniowanie w zakresie długości fal od
302,5 nm do 106 nm, dla których bezpośrednie patrzenie w
wiązkę jest potencjalnie niebezpieczne.
3B - Lasery, które są niebezpieczne podczas bezpośredniej
ekspozycji promieniowania. Patrzenie na odbicia rozproszone
jest zwykle bezpieczne.
4 - Lasery, które wytwarzają niebezpieczne odbicia rozproszone.
Mogą one powodować uszkodzenie skóry oraz stwarzają
zagrożenie pożarem. Podczas obsługi laserów klasy 4 należy
zachować szczególną ostrożność.
Nasze doświadczenia
Projekt „AS KOMPETENCJI”
jest współfinansowany przez Unię Europejską w ramach środków
Europejskiego Funduszu Społecznego
Program Operacyjny Kapitał Ludzki 2007-2013
CZŁOWIEK – NAJLEPSZA INWESTYCJA
Publikacja jest współfinansowana przez Unię Europejską w ramach środków Europejskiego Funduszu Społecznego
Prezentacja jest dystrybuowana bezpłatnie