Transcript Numune Alınırken Yapılan Hatalar

NUMUNE ALINIRKEN
YAPILABİLEN HATALAR
Yrd. Doç. Dr. Funda BULMUŞ
Fırat Üniversitesi SHMYO
1-KİRLİ MALZEME KULLANILMASI
• Dispozıbl malzeme kullanılmayan klinik ve
laboratuvarlarda enjektör,iğne ve tüplerin biyokimyasal
analizlere uygun bir şekilde temizliğinin sağlanması
gerekir.
• Serum glukoz şişelerine temizlenmeden alınmış idrar
idrar numunelerinde şekerin pozitif çıkmasına neden
olabilir.
• Temizlik malzemesi olarak kullanılan deterjanın bulaşık
kalması da başlı başına önemli bir kirliliktir.
2-ISLAK MALZEME KULLANILMASI
• Islak enjektör, iğne ve tüp kullanılması hacim
değiştirmek suretiyle numunenin konsantrasyonunu
değiştirdiği gibi hemolize de sebep olabilir.
3-VENÖZ STAZLA KAN ALMAK
• Damara girebilmek için genellikle turnikeyle staz
sağlanır.Bu stazın kan alınırken devam ettirilmesi bazı
analizler yönünden sakıncalıdır.Stazda intravasküler
sıvıya ait su ve küçük moleküller ekstravasküler alana
kaçarlar.Bunun sonucu başta proteinler olarak bazı
maddelerin analiz sonuçları yüksek çıkar.Hemoglobin ve
kan sayım sonuçları da aynı şekilde etkilenir.
•
Bu gibi sakıncaları önlemek için turnike kullanılsa
bile, kan almadan turnikeyi açıp birkaç saniye
beklenmelidir.
4-İNFÜZYON YAPILAN EKSTREMİTEDEN
NUMUNE ALINMASI
• Bilerek veya bilmeyerek en çok yapılan hatalardandır.Bu
şekilde alınmış numuneden glukoz, Na, K, Cl gibi verilen
sıvının içinde bulunan maddelerin analizini istemek
önemli bir hatadır.Ayrıca diğer tür maddelerin analizi de
hatalı çıkar.Çünkü verilen sıvı dilüe edici etki gösterir.
5-TAM KAN, SERUM, PLAZMA
CİNSİNDEN UYGUN NUMUNE ALMAMAK
• Değişik analizler için değişik tip materyal kullanılır.Tam
kan veya plazma kullanılacak ise antikoagülan
kullanılması gerekir.Numuneyi alacak klinik göndereceği
labaratuvarın hangi tür numune ile çalışması gerektiğini
bilmelidir.
• Antikoagülanların genel etkisi, kalsiyumu ortamdan
uzaklaştırmakla olmaktadır.Dolayısıyla heparin dışı
plazmalarda Ca analizi yapılamaz.
5-TAM KAN, SERUM, PLAZMA
CİNSİNDEN UYGUN NUMUNE ALMAMAK
Yine bazı antikoagülanlar Na, K ve amonyum tuzu
şeklindedirler. Bundan dolayı da tuzun türüne göre üre,
amonyak K, Na tayinleri de dogru olarak yapılamaz.
Antikoagülanlı hematoloji tüpüne alınmış kanın
yanlışlıkla biyokimya laboratuvarına gönderilmesi çok sık
yapılan bir hatadır. Kan santrifüj edilmeden önce
antikoagülanlı olup olmadığına dikkat edilmelidir.
6-AÇ KARNINA ALINMASI GEREKEN
NUMUNELERİN YETERLİ AÇLIK
SAĞLANMADAN ALINMASI
•
Bu durum AKŞ, total trigliserid, total kolesterol, gibi
analizlerde hatalı sonuçlar alınmasına sebep oldugu gibi
tokluk hiperlipidemisi de bir çok analizi değiştirici etkiye
sahiptir.
• Aşırı açlıklarda hiperlipidemi oluşabileceğinden 14-15
saati geçen açlıklar da tavsiye edilmemektedir.
• İdrar numunelerinin alınması sırasında önemli hatalar
yapılabilir. Çok kere idrarın tamamı toplanamaz veya
labaratuvara homojen olarak gönderilemez. Bu durum
başta klirens testleri ve hormon analizleri olmak üzere
tüm kantitatif testlerin bozuk çıkmasına sebep olur.
ÖRNEKLERİN LABARATUVARA
ULAŞTIRILMASINDA YAPILABİLEN
HATALAR
• 1-BEKLETİLMİŞ NUMUNENİN GÖNDERİLMESİ
• Gerek kan gerek idrar numunelerinin geciktirilmesi
önemli derecede hatalara sebep olur. İyi eğitilmemiş bir
yardımcı personel bunu bilmez.
• Gecikmiş bir kan numunesinin glukozu, hem kan
hücreleri, hem de üreme olursa mikroorganizmalar
tarafından kullanılır. Nasıl olsa istenecek diye gece
enjeksiyon sırasında kan alınıp saklanarak gündüz
laboratuvara gönderilmesi sık karşılaşılan olaylardandır.
• Beklemiş numunede Na ve K yönünden önemli
değişiklikler olur. Eritrositlerde enerji üretimi yavaşladığı
için Na pompasının gücü azalır. Daha çok K degerleri
yüksek çıkar. İdrar numuneleri beklediğinde üre
amonyağa çevrilir,idrar PH’sı alkaliye kayar.
2-İSTEK FORMLARININ TAM OLARAK
DOLDURULMAMASI
• İstek formlarında,doldurulması istenilen her hanenin
laboratuvar yönünden bir önemi vardır. Bunlardan bir
kısmı numune ve sonuçların karışmasını önlemek için,
bir kısmı laboratuvar klinik diyaloğu için bir kısmı da
çıkan sonucun uyumlu veya uyumsuz olup olmadığını
kontrol etmek için gereklidir.
• Ön tanıyı istek formuna yazmayan bir hekimin ya
kendine ya da laboratuvara güveni yoktur.
• Formların tam doldurulmamasının diğer bir hatalı şekli
rastgele bir kağıda istem yazmaktır.
3-YANLIŞ ETİKETLEME
• Çok büyük karışıklıklara sebep olan hatalardan birisidir.
Bu hatayı klinik personeli de, laboratuvar personeli de
yapabilir. Çok kere bu hata personelin kendine aşırı
güveninden kaynaklanır.