Transcript genel muhasebe-2

Genel Muhasebe
MUHASEBEDE HESAPLARIN OLUŞUMU
Yrd. Doç. Dr. Niyazi KURNAZ
© www.niyazikurnaz.net
1
Muhasebenin Temel Denklemi

İşletme içinde ve işletme dışında bulunan
kişi ya da kuruluşlara bilgi akışını
sağlayan muhasebe, işletmedeki her türlü
parasal akışı kaydederken bir denge ve
eşitlik içindedir. Bu eşitliğe "muhasebe
temel denklemi" ya da "bilanço eşitliği"
adı verilir.
© www.niyazikurnaz.net
2
Muhasebenin Temel Denklemi
VARLIKLAR = SERMAYE + BORÇLAR
VARLIKLAR = HAKLAR (KAYNAKLAR)
AKTİF = PASİF
© www.niyazikurnaz.net
3
Mali Olayların Muhasebenin
Temel Denklemine Etkileri


Mali karakterli olaylar (finansal işlemler),
işletmenin varlıklarında ve kaynaklarında
(sermaye ve borçlar) değişme yaratırlar.
Muhasebe, işletmenin varlıklarında ve
kaynaklarında değişme yaratan finansal
işlemlerle ilgilenir.
Finansal işlemler, muhasebenin temel eşitliğini
etkiler, ancak denklem devamlı dengede kalır.
Diğer bir deyişle, varlıklar, sürekli olarak
sermaye ve borçların toplamına eşittir.
© www.niyazikurnaz.net
4
Mali Olayların Muhasebenin
Temel Denklemine Etkileri

ÖRNEK 1. Cem YILMAZ, 60.000.- lira nakiti (parayı) sermaye olarak
koymak suretiyle (A) işletmesini kurmuş ve faaliyetine başlamıştır.
Bu işlemi muhasebe temel denklemi üzerinde görelim;
VARLIKLAR = SERMAYE
60.000
= 60.000
+ BORÇLAR
+
0
Cem YILMAZ’ın işletmeye koyduğu 60.000.- lira nakit bir varlıktır.
Dolayısıyla, varlıklar grubunda gösterilmiştir. Cem YILMAZ’ın işletme
üzerinde aynı tutarda (60.000.-) hakkı doğmuştur. İşletme sahibinin işletme
üzerindeki haklarına "sermaye" ismi verdiğimiz için, denklemin sağ tarafında
(pasif) sermaye grubu içerisinde 60.000.- lira gösterilmiştir.
Yukarıda da görüldüğü gibi, muhasebe denklemi eşit durumdadır.
© www.niyazikurnaz.net
5
ÖRNEK 2. (A) işletmesi, 20.000.- lira değerde mal almış ve
bedelini nakden ödemiştir.
Bu durumda, muhasebe temel denklemi şu şekildedir:
Kasa
40.000.
+
Mal
+ 20.000.-
= Sermaye
= 60.000.-
+ Borçlar
+
0
Peşin olarak mal alınması işlemi, varlıkların unsurları
içerisinde bir değişikliğe neden olmuştur. Bu durumda, para
mevcudunda bir azalma olurken, mal mevcudunda aynı
tutarda bir artma meydana gelmiştir.
Ancak, varlıkların toplamında ya da kaynaklarda bir
değişme olmamıştır. Eşitlik denge halindedir.
© www.niyazikurnaz.net
6
ÖRNEK 3. İşletme, 6.000.- lira değerli demirbaş satın almış
ve bedelini naklen ödemiştir.
Bu durumda, muhasebe temel denklemi şu şekildedir:

Kasa + Mal
+ Demirbaşlar = Sermaye
34.000. + 20.000.+ 6.000.
= 60.000. +
Varlıklar
+ Borçlar
0
Peşin olarak demirbaş satın alınması işleminde, yine
varlıklar kendi içerisinde değişikliğe uğramıştır. Kasa
mevcudunda bir azalma olurken, demirbaşlarda aynı
tutarda bir artış meydana gelmiştir. Varlıklar ya da
kaynaklar toplamında bir değişme olmamıştır. Eşitlik
dengededir.
© www.niyazikurnaz.net
7
ÖRNEK 4. İşletme, satıcı Hakan ŞÜKÜR’den kredili olarak
10.000.- lira değerinde mal satın almıştır.
Bu durumda, muhasebe temel denklemi şu şekildedir:
Kasa + Mal + Demirbaşlar= Sermaye + Borçlar
34.000.+ 30.000.+
6.000. = 60.000. + 10.000.
Kredili mal alınması durumunda, işletmenin bir yandan mal girişi
nedeniyle varlıkları artarken bir yandan da borçlarda aynı tutarda
bir artışa neden olmaktadır. Değişiklik eşitliğin her iki yanında
aynı tutarda artışa neden olmuştur. Ancak, iki taraf denge
halindedir.
© www.niyazikurnaz.net
8
ÖRNEK 5. İşletme, daha önce satın aldığı malların 10.000.- lira
maliyetli kısmını, peşin olarak 14.000.- liraya satmıştır.
Bu durumda, muhasebe temel denklemi şu şekildedir:
Kasa+
Mal + Demirbaşlar= Sermaye+ Borçlar
48.000. + 20.000.+ 6.000.
= 64.000. + 10.000.
Örneğimiz kârlı bir mal satışını ifade etmektedir. Ticari işletme kuran
kişilerin birinci derecedeki amacı kâr elde etmektir. İşletmenin sahipleri
daha önce işletmeye koydukları varlıkların ve dolayısıyla varlıklar
üzerindeki haklarının (sermaye) işletme faaliyetleri sonucunda devamlı
olarak artmasını isterler. İşletmeden 10.000.- lira değerli varlık (mal)
çıkmış ve karşılığında, 14.000.- liralık başka bir varlık (nakit) girmiştir.
Örnekte görüldüğü gibi kârlı satış sonunda, varlıklarda 4.000.- liralık bir
artış ve aynı zamanda, kâr nedeniyle işletme sahibinin haklarında
(sermaye) 4.000.- liralık bir artış olmuştur.
Sonuç olarak hem aktifte ve hem de pasifte aynı büyüklükte bir
artış meydana gelerek eşitlik bozulmamıştır.
© www.niyazikurnaz.net
9
ÖRENK 6. İşletme, satıcı Hakan ŞÜKÜR’e olan borcunun
3.000.- liralık kısmını ödemiştir.
Bu işlemden sonra temel denklem aşağıdaki gibi
olmuştur:
Kasa+
Mal+ Demirbaşlar= Sermaye+ Borçlar
45.000+ 20.000+ 6.000
= 64.000
+ 7.000
Borcun bir kısmının ödenmesi halinde, kasada ve aynı
zamanda borçlarda bir azalma olmuştur. Eşitliğin iki tarafı da
aynı tutarda bir azalma meydana gelmiş, ancak eşitlik
bozulmamıştır.
© www.niyazikurnaz.net
10
ÖRNEK 7. İşletme 6.000.- lira maliyetli malı peşin olarak
5.000.- liraya satmıştır.
Bu işlem zararına bir mal satışını göstermektedir.
Kasa + Mal +Demirbaşlar= Sermaye+Borçlar
50.000+14.000.+
6.000 = 63.000 +7.000.
Peşin satış nedeniyle kasaya 5.000.- liralık bir giriş
olurken, 6.000.- maliyetli mal çıktığı için mal'da daha fazla bir
azalma olmuştur. Zararlı satıştan dolayı varlıklarda meydana
gelen 1.000.- liralık azalış, işletme sahibinin haklarını da
(sermaye) 1.000.- lira azaltacaktır. Ancak eşitlik yine
bozulmayacaktır.
© www.niyazikurnaz.net
11
A İşletmesi’nin 31.12.20.. Tarihli Bilançosu
Kasa
50.000.
Sermaye
63.000.
Mal
14.000.
Borçlar
7.000.
Demirbaşlar
6.000.
70.000.
© www.niyazikurnaz.net
70.000.
12
Örnekteki işletmenin kar/zararını hesaplayacak olursak;
Dönemsonu Özsermaye > Dönembaşı Özsermaye = Kâr
63.000 - 60.000 =
3.000 Kâr
Diğer bir yöntem ise;
Satışlar
- Satılan Malın Maliyetti = Kâr
(14.000+ 5.000) - (10.000 + 6.000)
= 3.000 Kâr etmiştir.
© www.niyazikurnaz.net
13
HESAP KAVRAMI
Hesap bir işletmede meydana gelen mali karakterdeki olaylar nedeniyle, varlık
ve kaynak unsurlarının her birinde ortaya çıkan değer artış ve azalışlarını
gösteren bir tablodur. Hesaplar aracılığı ile işletmede aynı özelliği gösteren
değer hareketlerine ilişkin bilgilerin aynı başlık altında toplanması sağlanır.
Örneğin ; bütün mal hareketleri "mal hesabında", bütün nakit giriş ve çıkışları
"kasa hesabında" izlenir.
Borç
..................
Hesabı
Alacak
Muhasebe öğretiminde ya da uygulamada hesaplar arasındaki ilişkilerin
belirtildiği şemalarda zamandan ve yerden tasarruf etmek amacıyla bazı ayrıntılardan
kaçınılır ve hesaplar büyük (T) harfi ile gösterilir. Bunlara (T) hesaplar ya da iskelet
hesapları" adı verilir.
B
© www.niyazikurnaz.net
........... Hesabı
A
14
Hesapların işleyiş şeklini şematize olarak aşağıdaki gibi gösterebiliriz.
VARLIKLAR
B
= SERMAYE
A
B
Sermaye
Varlıklar Hs.
+
--
--
B
+
© www.niyazikurnaz.net
--
BORÇLAR
A
B
A
Borçlar
Hs.
+
A
Giderler Hs.
+
+
--
B
Gelirler Hs.
--
Hs.
+
A
+
15
Tacir(Tüccar) Kimdir?
Tacir : Bir işletmeyi kısmen dahi olsa kendi adına işleten kişiye denir.
Defter Tutma Bakımından Tacirlerin Sınıflandırılması :
I.Sınıf Tacirler : Vergi Ususl Kanunu (VUK) 177. maddesinde
açıklanmıştır. Bu maddeye göre büyük işletmeler, ticaret şirketleri I.
Sınıf tacirler grubunda yer alır.
II. Sınıf Tacirler : VUK 178. maddesinde açıklanmıştır. Bu maddeye
göre küçük işletmeler işletmeler II. Sınıf tacir olarak isimlendirilir.
Basit usulde vergilendirilen tacirler : Ticari işlemleri defter tutmaya
değmeyecek kadar az olan işletmelerdir. Bu grupta yer alan
tacirlerin defterleri basit usulde tutulur.
© www.niyazikurnaz.net
16
Muhasebede Kayıt Yöntemleri
Finansal işlemlerin muhasebe defterlerine
kaydedilmesinde,
1) Tek taraflı (basit) kayıt yöntemi,
2) Çift taraflı (Muzaaf) kayıt yöntemi olmak
üzere iki yöntem uygulanır.
© www.niyazikurnaz.net
17
Kayıt Araçları-1

Tutulması Zorunlu Olan Defterler (1.sınıf Tacirler)
Bilanço esasına göre defter tutacak olan mükellefler, V.U.K.
182. maddesinde belirtilen aşağıdaki defterleri tutmak
zorundadır.
- Yevmiye Defteri,
- Büyük Defter (Defterikebir),
- Envanter Defteri,
- Günlük Kasa Defteri,
- Kambiyo Senetleri Defteri,
© www.niyazikurnaz.net
18
Büyük Defter (Defter-i Kebir)
İşletmeler tarafından her yapılan işlem sonucunda bilanço eşitliğinin
unsurları arasında meydana gelen artış ve azalışların yazıldığı
deftere Büyük Defter ( Defteri Kebir ) denir.
…………… HESABI
Sayfa no
Tarih
© www.niyazikurnaz.net
Yevmiye kayıt no
Açıklama
Tutar
Tarih
Sayfa no
Yevmiye kayıt no
Açıklama
Tutar
19
Yevmiye Defteri (Günlük Defter)
Sayfa no’su
Büyük
defter
bağlantı
Numarası
İşlemlerin
Kayıt
Sırasının
Numarası
(madde
No su)
------------------
işlemin kayda alındığı tarih
-----------------------Borçlu hesap
tutarı
Borçlu hesap adı
Alacaklı hesap adı
( işleme ait açıklamalar )
Alacaklı hesap
tutarı
------------------bir sonraki işlemin kayda alındığı tarih ---------------
1
1
3
2
© www.niyazikurnaz.net
------- 30.11.2001 ----100 Kasa Hs.
500 Sermaye Hs.
A Sermaye hs
B Sermaye hs
------ 01.12.2001 ------
1.000.1.000.600.400.-
20
Madde kayıtları üç şekilde yapılabilir.
1) Basit Madde : Basit madde içinde sadece bir
borçlu ve birde alacaklı hesap bulunur. Yukarıdaki kayıt
basit maddeye bir örnek oluşturmaktadır.
2) Bileşik Madde: Bu madde şekli bir hesaba karşılık
birden fazla hesabın borçlandığı veya alacaklandığı madde
türüdür.
3) Karışık Madde : Karışık madde türünde birden çok
hesap borçlanır ve yine birden çok hesap alacaklanır.
© www.niyazikurnaz.net
21
Mizan:Yevmiye defterindeki kayıtların büyük deftere doğru
olarak geçirilip geçirilmediğini kontrol etmeye yarayan
tablodur. Dönemsel olarak ve genellikle ay sonlarında
çıkarılır.
İşletmenin adı
Mizanın ait olduğu tarih
Sıra
No
Büyük
Defter
s.n
Hesaplar
TUTARLAR
Borç
Alacak
KALANLAR
Borç
Alacak
Borç kalanı toplamı = Alacak kalanı toplamı
Borç Toplamı = Alacak Toplamı = Yevmiye Toplamına
1- Büyük defterdeki sıraya göre yapılır.
2- Geçici Mizan ay sonlarında hazırlandığında aylık mizan, dönem kayıtları
öncesinde hazırlandığında Genel Geçici Mizan, dönem sonunda envanter
kayıtlarından sonra hazırlanırsa Kesin Mizan adını alır.
© www.niyazikurnaz.net
22
Kayıt Araçları-2
Tutulması Zorunlu Olan Defterler (2.sınıf Tacirler)
1.
2.
3.
işletme hesabı defteri
günlük perakende ve hasılat defteri
kambiyo senetleri defteri
© www.niyazikurnaz.net
23
Kayıt Araçları-3

İşletmenin Faaliyet Alanına Göre Tutulacak Defterler
İmalat Defteri
 Bitim İşleri Defteri
 Damga Resmi Defteri
 Ambar Defteri

© www.niyazikurnaz.net
24
Kayıt Araçları-4

Diğer Mükelleflerin Tutacakları Defterler
 Serbest
Meslek Kazanç Defteri
 Damga Resmi Defteri
© www.niyazikurnaz.net
25
Defter tutarken uyulması zorunlu kurallar

VUK, Ticaret Kanununa göre
 Defterler ve kayıtlar Türkçe tutulurlar
 Defterler mürekkepli kalemle yazılırlar
 Satırlar çizilmeksizin boş bırakılamaz ve atlanamaz, satır aralarına
yazılamaz
 Sayfalar ciltten koparılamaz,yırtılamaz
 Deftere geçirilen kayıt çizilmek, silinmek, karalanmak suretiyle okunmaz
hale getirilemez
 Yevmiye defterine yapılan yanlışlıklar ancak muhasebe kurallarına göre
düzeltilir. Diğer defterlerdeki yanlışlıklar okunulabilir şekilde çizilip üst
yada yan tarafına doğrusu yazılarak düzeltilir.
 İşlemler defterlere günü gününe geçirilmesi esas olmakla birlikte
işlemler en geç 10 gün içinde defterlere kaydedilmelidir. (kayıtlarını
muhasebe fişleri, priminota ve bordro gibi yetkililerin imzasını taşıyan
belgelere dayanarak yürüten işletmelerde bu süre 45 gündür.)
 Günlük kasa, günlük perakende satış ve hasılat defteri ile serbest
meslek kazanç defterine işlemler günü gününe kaydedilir.
© www.niyazikurnaz.net
26
Muhasebe Fişleri-1

İşlemler direk ticari belgeler dayanılarak defterlere
geçirilebileceği gibi önce Muhasebe fişlerine - ki
bunlar işlemin niteliğine göre ayrılan ve işlemin adını
taşıyan



Tahsil Fişi,
Tediye Fişi yada
Mahsup Fişi’dir.
- kaydedilip daha sonra defter kayıtlarına geçirilir. Bu
fişlerin kullanılması yasal bir zorunluluk değildir ama
kayıt düzenini sağlamak, yanlış kayıt ihtimalini azaltmak,
kayıtların kontrolünü kolaylaştırmak ve aynı nitelikteki
işlemlerin toplu olarak görülmesini sağlamak açısından
önemlidir.
© www.niyazikurnaz.net
27
Muhasebe Fişleri-2



Tahsil Fişi : İşletmenin kasasına giren paraların ne için
alındığını ve bu tahsilatın karşılığında hangi hesaba veya
hesaplara alacak kaydedildiğini gösteren belgedir.
Kasaya para girdiği için Kasa Hs. borçlanacağından
tahsil fişinde sadece Alacaklı hesap bulunur.
Tediye Fişi : İşletmenin kasasından çıkan paranın ne
için ödendiğini ve bu ödemenin karşılığında hangi hesap
veya hesapların borçlandığını gösteren belgedir.
Kasadan para çıktığı için Kasa Hs. alacaklandığından
sadece borçlu hesap bulunur.
Mahsup Fişi : Kasa hesabını ilgilendirmeyen işlemlerin
kaydı için kullanılır. Kredili alışlar, satışlar, çek alınıp
verilmesi, alınıp verilmesi gibi.
© www.niyazikurnaz.net
28
İspatlayıcı belgeler

VUK’na Göre










Fatura
Perakende satış fişi
Gider pusulası
Müstahsil makbuzu
Serbest meslek makbuzu
Ücret bordrosu
Taşıma irsaliyesi
Yolcu listeleri
Günlük müşteri listeleri
Yazışma belgeleri vb.
© www.niyazikurnaz.net

TTK’na Göre







poliçe
bono
çek
hisse senedi
tahvil
emtia senetleri
nakliyat belgeleri (ordino,
konşimento,manifesto,
hamule senedi, taşıma
senedi)
29
Diğer Belgeler
Katma Değer Beyannamesi
 Muhtasar beyannamesi
 Yıllık Gelir Beyannamesi
 Kurumlar vergisi beyannamesi
 SSK Prim Bildirimleri

© www.niyazikurnaz.net
30
BÖLÜMLE İLGİLİ KAVRAMLAR
BİLANÇO: bir işletmenin belirli bir tarihte sahip olduğu varlıklar ile bu varlıkların sağlandığı kaynakları gösteren mali
tablodur.
AKTİF: Bilanço eşitliğinin sol tarafına verilen ad.
PASİF: Bilanço eşitliğinin sağ tarafına verilen ad.
GELİR TABLOSU: işletmenin belirli bir dönemde elde ettiği tüm gelirler ile aynı dönemde katlandığı bütün maliyet ve
giderleri ve bunların sonucunda işletmenin elde ettiği dönem net kâr ya da zararını gösterir.
GELİR: İşletmenin faaliyetleri dolayısıyla mal ve hizmetlerden elde etmiş olduğu parasal tutarlar gelir olarak
adlandırılmaktadır. Diğer bir deyişle işletmenin öz sermayesini artıran işlemlerdir.
GİDER: İşletmelerin faaliyetlerini devam ettirebilmesi bir başka deyişle gelir elde etmek için kullanmış olduğu yada
tüketmiş olduğu mal veya hizmetlerin parasal olarak tutarıdır. Diğer bir deyişle işletmenin öz sermayesini azaltan
işlemlerdir.
ÖZSERMAYE: kuruluş sermayesini ve işletme sahibine verilmeyip bırakılan kârları ve değer yükselmelerinin neden
olduğu artışlarıda kapsayan ve işletme sahibinin haklarını ifade eder..
ZARAR: belirli bir döneme ait giderler toplamının aynı dönem ait gelirler toplamından büyük olması sonucu ortaya
çıkan fark zarar olarak adlandırılır.
KÂR: belirli bir döneme ait gelirlerin ile aynı döneme ait giderler toplamından büyük olması durumunda ortaya çıkan
fark kâr olarak adlandırılır.
HESAP DÖNEMİ (MUHASEBE DÖNEMİ ): işletmeyle ilgili işlemlerin etkilerinin ve meydana getirdiği değişikliklerin
tespiti için kabul edilen süre. Diğer bir adı Muhasebe Dönemidir. Hesap dönemi genel olarak takvim yılıdır.
© www.niyazikurnaz.net
31