Transcript R C1-01 - CG KO CIGRE

I Savjetovanje CG CIGRÉ
Budva, Oktobar 2009
Studijski komitet C1
ENERGETSKE PERSPEKTIVE CRNE
GORE DO 2030. GODINE
Prof. dr Ilija Vujošević
Mr Zoran Miljanić
Univerzitet Crne Gore
Elektrotehnički fakultet Podgorica
Univerzitet Crne Gore
Elektrotehnički fakultet
UVOD
Zastoj u izgradnji novih izvora – najveći u
regionu (od 1982.)
Amortizovana energetska postrojenja
Visoka uvozna zavisnost (oko 60%)
(100% - naftni derivati i oko 40% - el. energija)
Neiskorišćeni hidro potencijal
(82% - 70% zavisno od HE koncepta)
I Savjetovanje CG CIGRE-Budva, oktobar 2009.
2
Elektrotehnički fakultet
Univerzitet Crne Gore
 Primarni oblici energije (54%)
(HE – 33,6%, ugalj – 56,5%, drvo – 10%)
 Nizak stepen energetske efikasnosti
(En. intenzivnost 2003.
– 5,6 puta veća od EU-15)
(El.en. intenzivnost 2003. – 8,5 puta veća od EU-15)
 Razlog: KAP (44%) i Željezara (4%)
 Gubici el. energije 2006.
(Distribucija 29.1%
Ukupni 14.9%)
 Učešće energetike u BDP 6%
I Savjetovanje CG CIGRE-Budva, oktobar 2009.
3
Univerzitet Crne Gore
Elektrotehnički fakultet
CG - dugoročni energetski razvoj
• Usvojena Dugoročna energetska politika Crne
Gore (2005.)
• Usvojena Strategija energetske efikasnosti (EE)
(2005.)
• Usvojena Strategije razvoja energetike (SRE)
(2007.)
• Prihvaćena Strategija EU: 20 x 20 x 20,
sa povećanjem učešća bio-dizela na min. 10%
I Savjetovanje CG CIGRE-Budva, oktobar 2009.
4
Elektrotehnički fakultet
Univerzitet Crne Gore
Preostali tehnički iskoristivi HE potencijal svih vodotoka - u prirodnom toku
4000
3500
Komar. Tara ]ehotin.
3805
3320
0
Lim
Ibar
Mora~a
193
80
73
247
142
100
100
942
48
589
48
136
500
250
1000
222
803
1500
826
1326
2000
749
2500
250
Eti.god. (GWh)
3000
Gornja Mala
Mrtvica Cijevna SUMA
Zeta rijeka
VARIJANTA-1 (GWh)
250
803
136
826
48
942
100
142
73
VARIJANTA-2 (GWh)
250
1326
222
589
48
749
100
247
80
I Savjetovanje CG CIGRE-Budva, oktobar 2009.
3320
193
3805
5
Elektrotehnički fakultet
Univerzitet Crne Gore
Preostali tehnički iskoristivi HE potencijal svih vodotoka - prevođenje
5000
4904
4341
6000
0
100
100
48
48
247
247
218
136
1000
933
826
1708
2000
1564
3000
1420
Eti.god.(GWh)
4000
Tara
Mora~a
Lim
]ehotina
Piva (bez
pritoka)
Ibar
Gornja
Zeta
SUMA
VARIJANTA-1 (GWh)
1420
1564
826
136
247
48
100
4341
VARIJANTA-2 (GWh)
1650
1708
933
218
247
48
100
4904
I Savjetovanje CG CIGRE-Budva, oktobar 2009.
6
Elektrotehnički fakultet
Univerzitet Crne Gore
Tehnički iskoristivi
potencijal svih vodotoka
(GWh)
U prirodnom pravcu toka
S prevođenjem dijela vode
rijeke Tare u rijeku Moraču
(22 m3/s)
Varijanta 1
4 242
5 225
Varijanta 2
4 798
5 393
I Savjetovanje CG CIGRE-Budva, oktobar 2009.
7
Univerzitet Crne Gore
Elektrotehnički fakultet
Energetski bilansi CG (1990, 1997-2006)
50
45
40
35
PJ
30
25
20
15
10
5
0
1990.
Ugalj
1997
1998
Hidroenergija
1999
2000
Drvo i otpaci
2001
2002
2003
Derivati nafte ukupno
2004
2005
2006
Električna energija
I Savjetovanje CG CIGRE-Budva, oktobar 2009.
8
Univerzitet Crne Gore
Elektrotehnički fakultet
Potrošnja finalne energije do 2025. godine
Tri scenarija:
•
•
•
Niski
Srednji
Visoki
GDP
(4,3%)
(6,3%)
(7,7%)
E
(1,9%)
(2,5%)
(3,0%)
Klasične tehnologije
Nove tehnologije
Visoke tehnologije,
EE i OIE
Veliki uticaj KAP-a i Željezare na prognozu
U slučaju gašenja KAPa – ne zaustaviti gradnju elektrana!
I Savjetovanje CG CIGRE-Budva, oktobar 2009.
9
Elektrotehnički fakultet
Univerzitet Crne Gore
Potrošnja finalne energije po scenarijima
70,00
Industrija
Graditeljstvo
60,00
Kućanstva
UKUPNO
Promet
Poljoprivreda
Usluge
57,40
51,62
50,38
50,00
46,32
PJ
40,00
27,63
27,63
27,63
30,00
29,82
29,82
29,82
36,87
35,56
33,99
43,22
40,64
37,87
44,82
41,68
20,00
10,00
2000
2003
2010
2015
2020
I Savjetovanje CG CIGRE-Budva, oktobar 2009.
Niski
Srednji
Visoki
Niski
Srednji
Visoki
Niski
Srednji
Visoki
Niski
Srednji
Visoki
Niski
Srednji
Visoki
Niski
Srednji
Visoki
0,00
2025
10
Univerzitet Crne Gore
Elektrotehnički fakultet
Razvoj elektroenergetskog sektora do 2025. g.
Potrošnja, vršno i minimalno opterećenje za period 2005.-2025.
MW
GWh
1200
6000
W
1000
5000
800
4000
Stope rasta
Energ.: 1,22%
P max
Snaga: 1,51%
600
3000
400
2000
P min
200
Učešće
el.energije:
1000
> 40%
0
2005
0
2010
2015
2020
2025
I Savjetovanje CG CIGRE-Budva, oktobar 2009.
11
Elektrotehnički fakultet
Univerzitet Crne Gore
Struktura izvora u pokrivanju potrošnje u scenariju N-2
GWh
7.000
Realizacija
Prognoza
Uvoz
6.000
TE na otpad
Biomasa
5.000
Vjetro-elektrane
4.000
HE Komarnica
HE na Morači
3.000
TE Pljevlja II
TE Pljevlja I
2.000
Valorizacija HE Piva
Male HE
1.000
0
2005
HE Perućica
Uvoz
2010
2015
2020
2025
Bruto potrošnja
Izvoz
-1.000
Saldo uvoz-izvoz
-2.000
I Savjetovanje CG CIGRE-Budva, oktobar 2009.
12
Elektrotehnički fakultet
Univerzitet Crne Gore
Elektroenergetski bilansi za scenario N-2 (u GWh)
Godina
Hidroelektrane
(bez HE Piva)
Termoelektrane
Valorizacija
HE Piva
Obnovljivi
izvori
Uvoz
Izvoz
Ukupno
2010
971
1152
1065
60
1516
0
4765
2015
1896
2473
1065
197
134
783
4982
2020
1896
2473
1065
209
240
511
5372
2025
1896
2473
1065
220
398
262
5791
I Savjetovanje CG CIGRE-Budva, oktobar 2009.
13
Univerzitet Crne Gore
Elektrotehnički fakultet
Razvoj el.energetskog sektora od 2025. – 2030.
Nova energija (400 - 500 GWh) i snaga (80 – 100 MW).
Dilema: gradnja ili uvoz?
Značaj HE ''Koštanica'' za razvoj elektroenergetike
poslije 2025. godine
• Scenario N-3 (Stručne osnove SRE knjiga D) predstavlja scenario
N-2 sa izgradnjom HE ''Koštanica'' i HES ''Buk Bijela''
• Ideja prevođenja – stara oko 100 godina
• Uzana vododjelnica između slivova Tare i Morače
• Derivacijom od 6-7 km ostvaruje se pad od preko 700 m.
• HE „Koštanica” - derivaciona sa ak. basenom „Žuti krš“ i komp.
basenom „Bakovića klisura“.
I Savjetovanje CG CIGRE-Budva, oktobar 2009.
14
Elektrotehnički fakultet
Univerzitet Crne Gore
Struktura izvora u pokrivanju potrošnje u scenariju N-3
GWh
10000
Uvoz
TE na otpad
8000
Vjetroelektrane
HES Buk Bijela
HE Ljutica
6000
HE Komarnica
HE na Morači
4000
HE Koštanica
TE Pljevlja 2
TE Pljevlja 1
2000
EPS-Piva
Male HE
0
2005
2010
2015
2020
2025
HE Perućica
Potrošnja
-2000
Uvoz
Izvoz
Saldo uvoz-izvoz
-4000
I Savjetovanje CG CIGRE-Budva, oktobar 2009.
15
Elektrotehnički fakultet
Univerzitet Crne Gore
Elektroenergetski bilansi za scenarij N-3 (u GWh)
Godina
Hidroelektrane
(bez HE Piva)
Termoelektrane
Valorizacija
HE Piva
Obnovljivi
izvori
Uvoz
Izvoz
Ukupno
2010
971
1152
1065
60
1516
0
4765
2015
3025
2473
1065
197
60
1838
4982
2020
3357
2473
1065
209
100
1832
5372
2025
4523
2473
1065
220
151
2641
5791
I Savjetovanje CG CIGRE-Budva, oktobar 2009.
16
Elektrotehnički fakultet
Univerzitet Crne Gore
Tehnički i ekonomski pokazatelji HE “Koštanica”
(s prevođenjem 22 m3/s)
Objekat
HE Koštanica
Kota
normalnog
uspora
Ukupna
zapremina
akumulacije
Korisna
zapremina
akumulacije
Instalis.
protok
Instalis.
snaga
Godišnja
proizv.
Troškovi
izgradnje
m.n.m.
hm3
hm3
m3/s
MW
GWh
mil. EUR
1000
224
198
92
531,5
1332
417,0
Uticaj na HE na Morači: + 52%, tj. povećanje za 360 GWh
Nizvodni uticaji na HE na Drini: - 5,25%, tj. smanjenje za 182 GWh.
Izborom N-2 scenarija SRE potiskuje HE “Koštanicu” za
neko kasnije neodređeno vrijeme.
I Savjetovanje CG CIGRE-Budva, oktobar 2009.
17
Univerzitet Crne Gore
ra
Ta
hp. Ljuboviđa SU
HP.TEPCA
HP.Grlja
Korišćenje Tare moguće je samo uz
punu ekološku zaštitu kanjona.
Lim
a
tin
ho
Će
EU SU
HP.LJUTICA
Bijelo Polje
Mojkovac
HP.BAKOVIĆA KLISURA
HP/RHP.KOŠTANICA
Kola{ in
HP.ŽUTI KRŠ
KUIU
HP.MATEŠEVO
Lim
MDU
Andrijevica
HP.ANDRIJEVO
ra
Ta
HP.RASLOVIĆI
HP.MILUNOVICI
Vrmo{ a
MDU
HP.ZLATICA
Gusinje
Varijanta ekološki usmjerenog
korišćenja Tare:
•kaskadni sistem HE uzvodno od
zaštićenog dijela kanjona
•poboljšanje režima malih voda u
toplom dijelu godine,
•upravljanje temperaturnim i
kiseoničnim režimom.
Dispozicija HE u integralnom rješenju
prevođenja sa RHE “Koštanica”
Podgorica
hp.Prifta
hp.Grlja
Elektrotehnički fakultet
MDU
I Savjetovanje CG CIGRE-Budva, oktobar 2009.
18
Univerzitet Crne Gore
Elektrotehnički fakultet
Koncepcija RHE “Koštanica” sa faznom gradnjom:
I faza: klasična HE sa 2 generatora u
podzemnoj izvedbi
II faza: dogradnja pumpnog postrojenja
Bilateralni i multilateralni sporazumi:
– korišćenje i upravljanje vodama,
– prevođenje voda,
– podjela zajedničkog hidropotencijala,
– podjela energetskih efekata nastalih zbog uticaja
akumulacija u Crnoj Gori na nizvodne korisnike.
I Savjetovanje CG CIGRE-Budva, oktobar 2009.
19
Univerzitet Crne Gore
•
Strateški interesi Crne Gore:
–
–
–
–
•
Elektrotehnički fakultet
Optimalno iskorišćenje HE potencijala Drine i Morače,
Obezbjeđenje HE visokih instalisanih snaga,
Potpuno očuvanje zaštićenog dijela kanjona Tare,
Intenzivnija urbanizacija gradova u gornjem toku Tare.
Strateški interesi BiH i Srbije:
–
–
–
–
Poboljšanje režima malih voda u vegetac. periodu,
Ublažavanje talasa velikih voda čeonim akumulac.,
Racionalno iskorišćenje srednje i donje Drine i Lima i
Povećanje regulacione rezerve u HE Srbije.
I Savjetovanje CG CIGRE-Budva, oktobar 2009.
20
Univerzitet Crne Gore
Elektrotehnički fakultet
ZAKLJUČAK
•
•
•
•
Rastući energetski deficit
Nove aktivnosti – usvajanje SRE do 2025. godine
Usvojen umjereni scenario razvoja
Korišćenje samo oko 900 GWh hidropotencijala na
Morači, Pivi i malim vodotocima
• Prećutkivanjem prevođenja ne potstiče međudržavne
pregovore o tom rješenju.
• Velika opasnost da se izuzetno vrijedan potencijal
trajno degradira!
I Savjetovanje CG CIGRE-Budva, oktobar 2009.
21
Univerzitet Crne Gore
Elektrotehnički fakultet
I Savjetovanje CG CIGRE-Budva, oktobar 2009.
22