Transcript Zasada subsydiarności, gospodarowanie

Krzysztof Mądel SJ
Zasada subsydiarności, gospodarowanie
majątkiem gminy w systemie ekonomicznym
samorządu terytorialnego
„Holding komunalny szansą na rozwój gmin”
Zakopane 22 marca 2004
Pomocniczość
Konstytucja RP, 1997:
► „Ustanawiamy Konstytucję Rzeczypospolitej
Polskiej jako prawa podstawowe dla
państwa oparte na poszanowaniu wolności i
sprawiedliwości, współdziałaniu władz,
dialogu społecznym oraz na zasadzie
pomocniczości umacniającej uprawnienia
obywateli i ich wspólnot...”
Preambuła, Konstytucja Rzeczpospolitej Polskiej z dn.
2 kwietnia 1997, Dz. U. 1997 nr 78 poz. 483.
Pomocniczość
Traktat o Unii Europejskiej, zwany Traktatem z Maastricht, 1992,
nazywa integrację europejską
► „nowym etapem w procesie tworzenia ściślejszego związku między
narodami Europy, w którym decyzje są podejmowane (w sposób
możliwie najbardziej otwarty – poprawka z Amsterdamu, 1997) na
szczeblu jak najbliższym obywatelowi” (Artykuł A).
Traktat o Wspólnocie Europejskiej, zwany Amsterdamskim, 1997,
postanawia w, iż
► „w zakresie, który nie podlega wyłącznej kompetencji Wspólnoty,
Wspólnota podejmuje działania, zgodnie z zasadą subsydiarności,
tylko wówczas i tylko w takim zakresie, w jakim cele proponowanych
działań nie mogą być skutecznie zrealizowane w odpowiedni sposób
przez państwa członkowskie, natomiast z uwagi na skalę lub skutki
tych działań, mogą być lepiej zrealizowane przez Wspólnotę. Żadne
działanie Wspólnoty nie wykracza poza to, co jest konieczne do
zrealizowania celów określonych w niniejszym traktacie” (Artykuł 3B).
Pomocniczość
Pius XII, Encyklika „Quadragesimo anno”, 1931:
► „Jednostkom nie wolno wydzierać i przenosić na
społeczeństwo tego, co one same mogą wykonać z
własnej inicjatywy i własnymi siłami; podobnie
niesprawiedliwością, szkodą społeczną i zakłóceniem
porządku jest zabierać mniejszym i niższym
społecznościom te zadania, które one same mogą spełnić,
i przekazywać je społecznościom większym i wyższym”
(par. 79).
►
pomocniczość, subsydiaryzm – łac. subsidium, pomoc
Pius XI, Encyklika Quadragesimo anno, oryg. łac. w: Acta Apostolicae Sedis, vol. 23 (1931) ss. 177–228.
Tę samą definicję w dosłownym brzmieniu cytuje Jan XXIII w encyklice Mater et Magistra, AAS 53 (1961) ss.
401-464, par. 53.
Pomocniczość
Leon XIII, Encyklika „Rerum novarum”, 1891:
► „Chcieć, żeby władza świecka przenikała swym rządem aż do wnętrza
domu, jest błędem wielkim i zgubnym. Z pewnością jeśli jakaś rodzina
znajdzie się w wielkich trudnościach i bez rady, że sama z nich się
wyzwolić nie może, jest rzeczą słuszną, by jej w tych ostatecznościach
państwo udzieliło pomocy; rodziny bowiem są cząstkami państwa. Tak
samo, kiedy w obrębie czterech ścian domu przyjdzie do poważnego
podeptania praw wzajemnych, niech wówczas władza państwowa
odda każdemu, co mu się należy; będzie to nie pochłanianiem praw
obywatelskich, ale ich obroną i wykonywaniem słusznej, a powinnej
opieki.”
► „Tu jednak winni się wstrzymać kierownicy państw; natura nie pozwala
przekraczać tych granic. Władza ojcowska jest tego rodzaju, iż ani
zniknąć nie może, ani być pochłoniętą przez państwo; to samo i
wspólne z życiem ludzkim ma źródło” (par. 11).
Pomocniczość
Jan Paweł II, Encyklika „Centesimus annus”, 1991:
państwo może kształtować właściwą kulturę pracy oraz
umożliwiać pracownikom pełniejszy udział w życiu
przedsiębiorstwa w dwojaki sposób :
► „Pośrednio i zgodnie z zasadą pomocniczości, stwarzając
warunki sprzyjające swobodnej działalności gospodarczej,
która mogłaby zaofiarować wiele miejsc pracy i źródeł
zamożności.”
► „Bezpośrednio i zgodnie z zasadą solidarności, ustalając w
obronie słabszego pewne ograniczenia autonomii tych,
którzy ustalają warunki pracy; a w każdym przypadku
zapewniając minimum środków utrzymania pracownikowi
bezrobotnemu” (par. 15)
Pomocniczość
Jan Paweł II, Przemówienie do Burmistrza i Rady
Komunalnej Rzymu, 17 stycznia 1985:
► „Miasto nie jest celem samym w sobie, lecz jego
celem ma być człowiek, do którego miasto winno
dostosowywać swe struktury i kryteria, według
których ma się rządzić. Jeśli władze publiczne
tracą sprzed oczu tę prawdę, działają jak
maszyna, która się kręci bezużytecznie, z
ryzykiem wyrządzenia szkody.”
Sprawiedliwość
Arystoteles, Etyka Nikomachejska, IV p.n.e.:
► „Sprawiedliwość polega na oddaniu każdemu
tego, co mu się należy.”
► „Wszyscy chcą nazywać sprawiedliwością tę
trwałą dyspozycję, dzięki której zdolni są
dokonywać czynów sprawiedliwych, dzięki której
postępują sprawiedliwie i pragną tego, co
sprawiedliwe.”
► „Sprawiedliwość jest identyczna z doskonałością
etyczną w pełnym tego słowa znaczeniu.”
► „W sprawiedliwości wyróżniamy to, co zgodne z
prawem, i to, co słuszne.”
Sprawiedliwość
Arystoteles, Etyka Nikomachejska:
► sprawiedliwość wymienna
► sprawiedliwość dystrybutywna
► sprawiedliwość polityczna
Sprawiedliwość
John Rawls, Theory of Justice, 1971:
► „Sprawiedliwość jako bezstronność” (justice as fairness)
Pierwsza zasada
► Każda osoba ma takie samo jak inni prawo do możliwie
szerokiego systemu podstawowych swobód,
porównywalnego z systemami innych osób.
Druga zasada
► Nierówności społeczne i ekonomiczne winny być tak
zarządzane, aby (1) przy zachowaniu zasady
oszczędności największe korzyści przypadały osobom
najgorzej usytuowanym, zaś (2) urzędy i stanowiska były
dostępne dla wszystkich osób na takich samych
warunkach.
Sprawiedliwość jako konstytucja społeczna
sprawiedliwość
wymienna
obywatele
personalizm i solidaryzm, prawa człowieka
Sprawiedliwość jako konstytucja społeczna
aspekt instytucjonalny
dobro wspólne
sprawiedliwość
wymienna
obywatele
aspekt osobowy
Sprawiedliwość jako konstytucja społeczna
dobro wspólne
sprawiedliwość
legalna
polityczna
społeczna
sprawiedliwość
dystrybutywna
sprawiedliwość
wymienna
obywatele
Sprawiedliwość jako konstytucja społeczna
dobro wspólne
subsydiaryzm
sprawiedliwość
legalna
polityczna
społeczna
sprawiedliwość
dystrybutywna
sprawiedliwość
wymienna
obywatele
personalizm i solidaryzm, prawa człowieka
Pomocniczość
dobro wspólne
dobro wspólne
dobro wspólne
instytucje państwowe,
porządek prawny,
kultura narodowa...
samorząd terytorialny
i zawodowy, kultura
regionu...
stowarzyszenia i
ruchy obywatelskie,
kultura lokalna,
obyczaje...
Pomocniczość
w sensie
„republikańskim”
kształt i zakres
kompetencji
państwa zależy od
woli obywateli
dobro wspólne
dobro wspólne
w sensie
„papieskim”
państwo winno
pomóc obywatelom,
ilekroć ci nie są w
stanie zaradzić
własnym potrzebom
dobro wspólne
w sensie
„jakobińskim”
państwu nie wolno
zbytnio ingerować
w życie obywateli
w sensie
„liberalnym”
obywatele sami
realizują swoje
cele, rolę państwa
ograniczają do
minimum
Pomocniczość
Podstawowe założenia polskiej reformy administracyjnej,
1999:
1) Zasada unitarności i nadrzędności interesów państwa
2) Zasada domniemania kompetencji i przysługiwania
samorządowi ważnej części zadań państwowych
3) Zasada pomocniczości (subsydiarności)
4) Zasada solidarności społecznej
Punkty 2) i 3) są tożsame, punkt 4) jest komplementarny z zasadą pomocniczości.
Por. Mieczysław Janowski, Podstawowe założenia reformy ustrojowej w Polsce, Zasada unitarności i
nadrzędności interesów państwa, w: Jerzy Szczęsny (red.), Podstawowe wartości i założenia reformy ustrojowej
w Polsce, Seria: „Reforma Administracji Publicznej. Materiały szkoleniowe”, zeszyt 1, Warszawa 1998, ss. 15-23,
14.
Ustawa Prawo energetyczne, 10 kwietnia 1997
„Celem ustawy jest tworzenie warunków
zrównoważonego rozwoju kraju, zapewnienia
bezpieczeństwa energetycznego, oszczędnego i
racjonalnego użytkowania paliw i energii, rozwoju
konkurencji, przeciwdziałania negatywnym
skutkom naturalnych monopoli, uwzględnienia
wymogów ochrony środowiska, zobowiązań
wynikających z umów międzynarodowych oraz
ochrony interesów odbiorców i minimalizacji
kosztów” (art. 1. 2.).
Restrukturyzacja PGNiG
„Celem wprowadzanych zmian na rynku gazu jest powstanie konkurencji
w zakresie pozyskiwania i obrotu gazem oraz opracowanie
skutecznych mechanizmów regulacji działalności sieciowej (przesył i
dystrybucja). (...) Program restrukturyzacji i prywatyzacji PGNiG S.A.
przewiduje rozdzielenie działalności (ang. unbundling) mającej – z racji
korzyści skali – charakter monopolu naturalnego (przesył,
magazynowanie) od działalności konkurencyjnych (produkcja, obrót).
Wymagane jest podjęcie działań zmierzających do ustanowienia
operatora systemu przesyłowego, opracowania i wdrożenia kodeksów
sieci (przesyłowej i sieci dystrybucji), wydzielenie usług
magazynowych. Pozwoli to na zaistnienie w momencie akcesji do Unii
prawnych warunków do pojawienia się konkurencji w obrocie gazem,
nawet jeśli pojawi się konieczność czasowego ograniczenia dostępu
do sieci ze względu na zobowiązania wynikające z zawartych umów
długoterminowych (zawierających klauzurę take or pay)” (s. 63).
Andrzej Sanderski, Piotr Seklecki, Stan obecny i przyszłość sektora gazowego w UE – wnioski dla Polski, „Biuletyn
Urzędu Regulacji Energetyki” 3 listopada 2003 n. 6 (32) ss. 58-64.
Kodeks sieci
„Kodeks sieci (...) stanowi podstawę kontraktów zawieranych
pomiędzy Operatorem systemu a Użytkownikami systemu.
Powinien m.in. określać:
► minimalne wymagania, jakie muszą spełniać przyszli
użytkownicy systemu,
► zasady rezerwowania mocy przesyłowych,
► zasady nominowania ilości gazu do transportu,
► zasady komercyjnego i finansowego bilansowania systemu,
► zasady fakturowania i płatności,
► zasady alokacji mocy pomiędzy Użytkowników systemu w
przypadku ograniczenia zdolności przesyłowych,
► zasady pomiaru i jakości gazu,
► zasady postępowania Operatora w sytuacjach awaryjnych”.
Andrzej Sanderski, Piotr Seklecki, Stan obecny i przyszłość sektora gazowego w UE – wnioski dla Polski, „Biuletyn
Urzędu Regulacji Energetyki” 3 listopada 2003 n. 6 (32) ss. 58-64.
Publiczne, prywatne, spółdzielcze...
Ceny detaliczne energii elektrycznej w USA, USD/kWh, 1997
10
8
8,9
6,8
7,9
7,5
6,4
7
6
4,6 4,7 4,1
4
2
0
Odbiorcy indywidualni
Zakłady publiczne
Usługi i handel
Zakłady prywatne
Kazimierz Głowacki, Struktura własności a ceny energii.
Przykład USA, EDI Consulting, Kraków 2000, s. 17.
Przemysł
Spółdzielnie energetyczne
Sieć czy „internet”?
Building the energy internet, The Economist, Mar 11th 2004
Usługi, przemysł, rolnictwo, kopalnictwo
Pastures new
A radical shift
USA employment, % of total
Developing countries' exports, % of total
100
100
Manufacturing
Services
80
80
60
60
40
40
Manufacturing
Minerals
20
20
Agriculture and mining
0
1810
1900
1999
Toiling from there to here, The Economist Dec 25th 1999.
Agriculture
0
1965
70
75
80
85
90
95
2000
Source: World Bank
Some win, some lose, The Economist Dec 5th 2001.
http://madel.opoka.net