Esefjorden best utan bru

Merknad til ny kommunedel plan for Esefjorden.

Dette innspelet til kommune delplan for Esefjorden er under teikna av ei initiativgruppe som meiner at Esefjorden er for vakker til å verta bygd ut med bru. Det finst alternativ og då bør me ta vare på den særprega fjorden og den vakre naturen der. Me listar opp ein del argument for dette synet. I innspelet har me og lagt ved in formasjon om Esefjorden i form av kunstverk, eldre foto med meir. Me vel å senda dette til alle husstan dar som informasjon og me gjer dette på eige initiativ. Me vonar mange vil sjå verdiane i ein urørd Esefjord og melda dette til kommunen innan fristen den 2. september.

Sjå også facebookgruppe: Esefjorden - best utan bru.

Amaldus Nielsen (1838-1932) Måleriet heng på Kviknes hotell.

1

Rammeviklår, bakgrunn

Etter ein lang debatt der alle fekk høve til å uttale seg, vart det i 1996 gjort kommunestyrevedtak på å utbetre vegen rundt Esefjorden etter eksisterande trasè. Brualternativet vart nedstemt. Hovudgrun nen var miljøomsyn. Mellom andre stod eit samla reiseliv bak dette vedtaket. Dette vart sagt skulle sette sluttstrek for denne debatten.

Etter eit folkemøte i mars 2013 der Statens Vegve sen la fram nye løysingar, gjekk eit samla kommu nestyre i april inn for brualternativet og å sende ny kommunedelplan for Esefjorden ut på høyring. Å utgreie alternativ til bru vart samrøystes forkasta. Å utgreie andre, billigare rassikringsalternativ vart ikkje nemnt i debatten.

Folkemøtet i mars vart annonsert utan sakliste. Ingen viste kva som skulle leggjast fram utover at offentlege etatar skulle orientere om ulike altenativ. Møtet utvikla seg til eit ”vekkelsesmøte” der det vart svært vanskeleg for folk å kome med motargument mot brualternativet. Korleis kunne ein det når ein ikkje fekk bu seg på førehand? Ingen lag, organisasjonar eller berørte partar fekk høve til å uttale seg skriftleg i forkant av kommune styrevedtaket.

Frå kommunedelplanen:”

Eit slikt strategival ... viser at det er sannsynleg at eit bru er rimelegare enn ber re eit tradisjonelt rassikringstiltak med tunnel i Kjen neskreda og Hølskreda, og heilt sikkert er rimelegare enn rassikring og vegutbetring rundt fjorden samla”.

Vegvesenet la fram eit lausleg overslag over kva rassikring med lang tunnel bak Kjenesskreda ville koste. Ingen rassikringsalternativ (t.d. sikring av Kjenesskreda med rasvoll og rasoverbygg ved Høl skreda) vart lagt fram. Brukostnader vart ikkje lagt fram. Berre at brua ”heilt sikkert” vert billigare. Kva med levetid, vedlikehald, rundkøyring for å koble gamlevegen på, framtidig bruk av gamlevegen, kostnader med vedlikehald av den, turistvegen over Gaularfjell med start i Balestrand, vert kommunen forplikta til å brøye gamlevegen? pris på under sjøisk tunnel? kor sterke må stormkasta ut fjorden vere før brua vert stengd? må brua delfinansierast med bompengar?

Spørsmåla er mange. Kan ein bastant seie at brual ternativet ”heilt sikkert” vert billigare når ingenting av dette er utgreidd? Er det ansvarleg å basere eit kommunestyrevedtak på så usikkert grunnlag?

Dessutan, kvifor var det kun pris som var avgjeran de? Kvifor held ein seg ikkje til tidlegare kommune styrevedtak og eksisterande kommunedelplan?

Frå kommunedelplanen: ”

Utgreiinga viser også at løysingar for rassikring og vegutbetring truleg vil få store og nye inngrep i strandsone og med dette også i landskapsbiletet i området Esebotn-Bakkaviki”.

Vegprosjekt kan løysast på mange måtar. Vegvese net har lagt ein ny veg mellom gamlevgen og strandsona. Dette for å løyse problem knytt til parkering og for å kunne ha 80 km fartsgrense. Kan ein løyse dette med å bygge felles parkeringsplass? Elles er det vel råd å leve med at ein liten del av vegen får 60 km fartsgrense.

Den eksisterande vegen ligg fint i lende og det er sjølvsagt heilt

utelukka å leggje ny veg gjennom elvedeltaet i Esebotn.

Lat oss slå fast:

Alle er for å rassikre Hølskreda og Kjenesskreda så fort råd er. Desse skredene ligg øverst på vegvesenet si liste. Men alle prosjekt har fleire løysingar. Innanfor den eksisterande kommunedelplanen, burde det te vere i alle si interesse å greie ut.

Høyringsutkastet til ny kommunedelplan vert lagt ut i ferietida som er den travlaste tida for reiselivs folk i Balestrand!

Frå kommunedelplanen: Ureining (§4e) Auka lokal trafikk vil føre til auka utslepp av klimagassar.

Klimagassutslepp i bygge- og anleggsperioden må også med i klimarekneskapet. Ein må rekne med at brua har kortare levetid enn rassikring og utbetring av vegen.

I lys av kommunestyrevedtaket i 1996 er det litt rart når ordføraren før kommunestyrevedtaket i april 2013 uttalar :

”Det er viktig at alle rettar seg etter fleirtalet når saka er ferdig debattert. Me må dra i same retninga om me skal koma nokon veg vidare”.

Det er feil av ordføraren å legge føringar for kva folk skal meine. Særleg når ingen har fått uttale seg i forkant av kommunestyrevedtaket og ein har forsøkt å unngå all debatt. Dersom alle hadde drege i same retning etter 1996, og etter tidlegare vedtak der brualternativet er vorte nedstemt, er det stor sjanse for at vegen hadde vore utbetra og rassikra i dag! 2

Esefjorden som reiselivsmagnet.

Historisk var det Esefjorden med dei mektige Esefjella i bakgrunnen som la grunnlaget for Bales trand som turiststad. Som dokumentasjon fører vi boka ”Kunstnarliv” av Arne Melkild.

” Dette konkrete landskap må ha hatt en fascina sjonskraft på samtidens mennesker, fylt som det var med storslagen natur og med sagn og historie. Her var det - alt. Jeg tror derfor Arne Melkild har rett når han antyder at dette er grunnen til at Balestrand ble det turistsentrum det ble i forrige århundre.”

Dag Sveen 1.amanuensis i forordet til boka.

Esefjorden og Esefjella er framleis det viktigaste trekkplasteret for Balestrand som turistbygd.

Ei 1000 meter lang og 20 meter høg bru på pelar er eit svært stort byggverk i landskapet og vil vere

foto teke frå Kjenes ©skanke

dominerande sett frå alle kantar. I Hardanger vart ulempekostnaden ved naturinngrep sett til 100 millionar. Landskapet i Sogn og Balestrand er like sårbart og inngrepa vert like store. Kven skal betale kompensasjon her når det er kommunen sjølv, på eige initiativ, som legg til rette for

det største natur inngrepet i Balestrand nokosinne?

Grunnen til at det er så mange motiv langs Ese fjorden er dei linjene i landskapet som den trange fjorden skaper. Ein vert dregen innover i biletet.

Kulturlandskapet i Esefjorden.

Dessutan er kulturlandskapet i Esefjorden heilt unikt. Kulturlandskap med ei dominerande bru i bakgrunnen misser verdi. Sjølvsagt vil ei utbetring av vegen og rassikring føre til naturinngrep også, men desse vert små i høve ei bru. Langs vegen er attgroing eit større problem.

foto teke frå Munken ©skanke

Ei bru over fjorden vil stoppe utsynet, særleg i kom binasjon med den nye 420 kv linja. Står ein i Ese og ser austover, er det vanskeleg å sjå Sognefjorden innover mot Fimreite. Og sett frå sentrum vil brua forstyrre synet innover mot den midtarste og inste delen av Esefjorden.

Lysglimt og gatelys.

Ein spasertur rundt Esefjorden vil nok bli tryggare når trafikken vert borte, men utsikta vert skjemd av brua. Det nye 420 kv fjordspennet skal markerast med sterke lysglimt og brua får høge master med gatelys. (det er ikkje sikkert at det vert skuleskyss for borna i Dragsvik og dei kan ikkje gå over brua i mørke).

foto teke frå Grøneng ©skanke foto teke frå Ese ©skanke

3

Ein stor demning i landskapet.

Alle fjella rundt Esefjorden er tilgjengelege på merka turløyper. Sjølv frå fjelltoppar på over 1000 meter vil brua over Esefjorden verte svært domine rande. Den vil sjå ut som ein stor demning i land skapet og vil dra blikket til seg. Den urørde naturen vil vere borte for alltid. Å bygge ein utsiktsplatform på brua vert svært fordyrande, ekstra skjemmande, skape unødig støy og vere ei erkjenning av at den einaste plassen ein i framtida kan nyte Esefjorden er der ein ikkje kan sjå brua - nemleg midt på den.

Esefjorden som del av turistvegen over Gaularfjellet.

Staten si satsing på nasjonale turistvegar er noko av det mest positive som har skjedd for reiselivet dei seinare åra. Esefjorden og spesielt Esebotn, tilfø rer turistvegen over Gaularfjell noko heilt spesielt. Står ein innst inne i Esebotn er ein omkransa av stupbratte fjell og gjel. Om kvelden ser ein ikkje eit einaste elektrisk lys(berre utelyset til pumpe stasjonen og campingplassen, og dei kan slåast av) Stjernehimmelen er fantastisk. I september skal kunstbygda arrangere lydhappening med lydhornet ”Desibel”. Kan dette vere framtidige idear å bygge på for turistvegen?

Syner til artikkel i BT den 4.april 2013 av Knut Langeland der han tek opp kor fort urørd natur forsvinn i konkurranse med ”utviklinga” og verdien av urørd natur i framtida.

”For hundre år sida var halvparten av arealet i Norge villmarksprega, i 2008 var dette redusert til i underkant av tolv prosent og kvar dag forsyner vi oss av små og større bitar av det vi har att”... ” Slik sett er det sørgjeleg det som har skjedd med det klassiske naturvernet. Knapt nokon bryr seg lenger. Det er makta som rår..”..

”Kanskje skulle vi sett ein prislapp på dei urørte dal føra, på dei glitrande vassdraga, på dei bortgøymde botnane og på dei snøkledde toppane slik at vi hadde ein ide om kor dyrbare dei er, desse perlene”. foto teke frå Grisagrø ©skanke

Naturlandskapet langs Esefjorden er ikkje berre urørd natur, men har sin verdi på same måte som ”verdsarven” langs Nærøyfjorden. Me er stolte av dette unike landskapet vårt!

4

Nils Muller 1862 Måleriet heng på Kvikne Laurits Holst Måleriet heng på Kvikne Ukjend Måleriet heng på Kvikne

Konsekvensutgreiingar.

1

I og med at kommunedelplanen får vesent lege verknader for miljø og samfunn

krev me at det skal utgreiast kor store økonomiske konsekvensar bygging av brua vil få for reiselivet i Balestrand.

Kor mykje vil den redusere marknadsverdien av reiselivsbygda? I følgje Blomqvist kunsthandel er Esefjorden med Esefjella i bakgrunnen Norges mest kjende fjordmotiv. Kva er prisen for å øydelegge det? Ei spørjeundersøking må t.d. klarlegge korleis turistar meiner ei bru vil påverke deira framtidige val av Balestrand som reisemål. Konsekvensutgreiinga må munne ut i ei juridisk ut greiing om eventuell erstatning som berørte partar kan krevje.

2

Sognefjord Akvarium/ Kringsjå Leirskule kan dokumentere at Esefjorden er ein viktig opp vekstplass for fisk og sjødyr. I år (2013) har dei re gistrert rike førekomstar av torsk - av ulike årsklas sar. Dei har også observert mykje fløyfisk, rognkall, sypike og makrell. Totalt er det registrert over 50 ulike fiskeartar i Esefjorden. Ål har det tradisjonelt vore mykje av i Esefjorden og ein har ved fleire høve registrert glasål(årsyngel av ål) i fjøra. Ålen er raud lista i Norge og fleire andre land.

Ei bru over Esefjorden vil medføre endra straumtil høve og forureining i samband med bygging.

Adelsteen Normann Bilete heng på Kringsjå

Med henvisning til plan- og bygningslova må det gjennomførast ei grundig konsekvensutgreiing av livet i Esefjorden særleg med omsyn til å sikre oppvekstområde for raudlista artar.

Fra Esefjord av Adelsteen Normann Bilete heng på Kviknes Hotell

5

H. F. Gude måla fleire bilete med motiv frå Balestrand. Dette er mot Esefjorden frå Lunde. © Blomqvist Kunsthandel. Hans Andreas Dahl Vinterdag på Vestlandet Alfred Heaton Cooper 1905 - Bilde heng på Kviknes Hotell

Me hadde planlagt å lage ein fyldig dokumenta sjon av måleri og foto frå Esefjorden på internett.

Men brusaka vert køyrt fram i ekspressfart, så tida strekk ikkje til. Me tek difor berre med eit lite utval bilete frå Esefjorden:

Eitt av hovudverka som Tidemand og Gude måla saman, «Lig ferd på Sognefjorden», har Sognelandskapet sett austover frå Esefjorden som utgangspunkt for motivet.

6

Knapt nokon stad i Noreg har vore så populært reisemål for norske og utanlandske kunstnarar som Balestrand.

Landskap med høye fjell og fjord av Knud Baade, med motiv frå Esefjorden. © Blomqvist Kunsthandel.

Fjordlandskap av Peder Cappelen Thurmann med Vindreken og Esefjorden som motiv. © Blomqvist Kunsthandel Tre måleri av Einar Enblom 1920 og 1921. To heng på Kvikne og det mitter ste på Kringsjå

7

Skal me aldri meir sjå skip i Esefjorden?

Her Vindreken med “andungane” på slep 2009, frå Tall Ship Race 6. august 2008 og brislingfiskarar i september 2008.

S/S 'Arandora Star' ved Balholm. Blue Star Line Cruise. Inne i Esefjorden. To til tre slike turistbåtar kunne liggja inne i Esefjorden til sine tider. Lens mann Øvrebø og Dagfinn Øvrebø var tollarar om bord i desse turistbåtane i 1930-åra. Fylkesarkivet i Sogn og Fjordane.

Wilse, Anders Beer 1913 Eigar Norsk Folkemuseum

8

Mange tykkjer bruer, demningar i fjellet, kraftliner og fjordspenn er vakre byggverk i seg sjølv og utfrå at dei fyller ein viktig funksjon i samfunnet. Me har forståing for at pendlarar og transportnæringa ser på innkorting av vegen med 5,6 km som eit fram steg. Men for oss vert motstanden mot bygging av ei 1000 meter lang og 20 meter høg bru i Esefjorden eit verdival.

Alt er framleis ope.

Saksgangen i brusaka er litt uklår. Det som er klårt er at både kommunestyret og vegvesenet køyrer denne saka utan å legge opp til debatt. Tidlegare kommunestyrevedtak har vore i etterkant av ein lang diskusjon, men her avgjer eit samrøystes kommunestyre å starte arbeidet med ny kommunedelplan kun ein månad etter eit ”vekkel sesmøte” der vegvesenet la fram skrekkscenario om korleis vegen skal utbetrast og rassikrast. Det er den same brua som vart forkasta i 1996 som vert relan sert.

Det som også er klårt er at det enno ikkje er løyvt ei krone til prosjektet - ingen planar er vedtekne - alt er framleis ope.

Viktige argument mot bru:

Naturen i Esefjorden vert forringa om det kjem ei bru. Urørd natur vil få auka verdi i åra som kjem.

Dersom ein heller vil skrive seg på denne merk naden til kommuneplanen, ligg den til under skrift (16.00 - 21.00) i resepsjonen på Kringsjå hotell fram til 15. august.

Esefjorden og Esebotn er høgdepunkt på den nasjo nale turistvegen over Gaularfjell.

Bru over Esefjorden er ikkje eit naudsynt inngrep då det finst gode alternativ.

Gunnar Urtegaard Ingrid Melkild Hustavnes Vidar Hustavnes Elisabeth Knap Roar Grøneng

Historisk har Esefjorden lange og unike tradisjonar som me må vidareføre. Balestrand er ein typisk turistkommune med spesi elle, naturgitte forutsetningar knytt til Esefjorden.

Mulla Kvikne Sigurd Kvikne Marta Kvikne Kari Kvikne

Kviknes Hotell

Esefjorden er oppvekstområde for raudlista (utryd dingstruga) artar.

NB! Det er viktig å reagere no. Me får ingen fleire sjansar før den nye planen vert vedteken! Berre ein massiv respons kan påverke eit sam røystes kommunestyre.

Eli Grete Høyvik Åge Eitungjerde

Ciderhuset, Balholm a/s

Solveig Berstad Sande Bjørn Skanke Sande

Kringsjå Hotell/ leirskule Sognefjord Akvarium

Frist 2. september 2013.

Framleis er det den gamle kommunedelplanen for Esefjorden som gjeld. Der er det innteikna utbe tring av eksisterande veg og rassikring av Hølskreda og Kjenesskreda.

Alle kan og bør seie si meining - også folk som ikkje bur fast i Balestrand.

Bryr du deg om å bevare Esefjorden er det difor svært viktig at du sender inn merknad til kom munedelplanen. Send til: [email protected] eller Balestrand Kommune, Kong Beles veg 20, 6899 Balestrand.

Adelsteen Normann måla m.a. skipet til Keisar Wilhelm II, Hohenzollern.

9

Esefjorden best utan bru

Balestrand - Esefjorden 1902 måla av Hans Dahl. © Blomqvist Kunsthandel.

Å sage av greina ein sit på.

Diskusjonen om bru over Esefjorden går friskt på face book. Takk til ungdomane for ærlege innlegg:

“kvifor skal me ta hensyn til turistane som er her berre to månader om sommaren”.

Sjølv om dette er sagt i ungdommeleg overmot så er det nok holdningen til svært mange i byg da. Men utan turistar hadde me vore ei fattig bygd, ingen Balejazz, nrk sommarope, 17.mai buffet, konsertar, kurs, konferansar, ciderhus og akvarium. Spør folk i Vik kor sakneleg det er ikkje å ha hotell i bygda. Elles syner facebookgruppa at mange er imot bru over Esefjorden. Me ser også eit nei-fleirtal på Kristeleg folkeparti sin blogg.

Tunblind.

Det kan vere nyttig å lytte til reisande som for første gang kjem til bygda vår. Å sjå landskapet med deira auge. Ting endrar seg sakte og det er lett å bli tunblind.

Det er ein trend at turistar som vil oppleve Ut kant-Noreg, i større grad no enn før, søker til nasjonalparkar, verna område og urørd natur. Kombinert med økonomiske nedgangstider i utlandet som har skapt krise for turistnæringa, særleg i distrikta, burde me ikkje ta risken på bygge bru midt i postkortmotivet vårt. Dette valet kan ikkje gjerast om. Me meiner det er sjansespel som kan få store konsekvensar. Lat oss ikkje skusle vekk ein eineståande natu rarv, men overlevere den til framtidige gener asjonar i betre stand enn i dag.

Vern om Esefjorden - vårt “verdsarvområde”!

10