Transcript Elektronik Yayıncılık ve Bilimsel İletişim: Teknoloji

Dijital Kütüphanelerde Standartlar ve Protokoller
Standartlar ve Protokoller
Arş. Gör. Gülten ALIR
[email protected]
.
Dijital Kütüphanelerde Standartlar ve Protokoller
Plan


Dijital Kütüphaneler
Kodlama Standartları
– Genel Kodlama standartları


ASCII
Unicode
– İşaretleme standartları

SGML
HTML
XML

Bibliyografik Bilgi Değişim Standardı (ISO 2709/Z39.2 )


– İletişim standartları ve protokoller
.

TCP/IP, FTP, HTTP

Bilgi Erişim Hizmet ve Protokolü (ISO 23950/Z39.50)
Dijital Kütüphanelerde Standartlar ve Protokoller
Dijital Kütüphane Nedir?
– Dijital ortamda depolanan ve ağ aracılığıyla
erişilebilen, bütünleşik hizmetlerin verildiği
(sağlama, depolama, erişim, dağıtım v.b) bilgi
kaynakları koleksiyonudur.
.
Dijital Kütüphanelerde Standartlar ve Protokoller
Dijital Kütüphane

Dijital kütüphanelerin avantajları:
– Kullanıcıya mekandan bağımsız hizmet sunmakta
– Tarama yapma ve erişim açısından kolaylık sağlamakta
– Bilginin ve belgenin paylaşımı ve dağıtımını kolaylaştırmakta, böylece
hem ekonomik hem de sosyal yararlar sağlamakta
– Güncel bilginin zaman kaybı olmadan sunulmasını sağlamakta
– Bilgiyi her zaman ulaşılabilir kılmakta, zaman kısıtlaması, kaynağın
başka kullanıcıda bulunması, kaybolması ya da orijinal belgenin zarar
görmesi gibi sorunları ortadan kaldırmakta
– Yeni ve farklı formatlardaki bilgiyi sunabilmekte
– Kullanıcılar kendi özel koleksiyonlarını oluşturabilmekte
.
Dijital Kütüphanelerde Standartlar ve Protokoller
.
Dijital Kütüphanelerde Standartlar ve Protokoller
.
Dijital Kütüphanelerde Standartlar ve Protokoller
Dijital Kütüphaneler

Neden standartlar?
– Birbirinden farklı veri yapıları, arama motorları, arayüzler,
belge yapıları
– Bilgilerin etkin paylaşımının avantajları
– Bilgilerin iletiminin, korunmasının ve güvenilirliğinin
sağlanması
.
Dijital Kütüphanelerde Standartlar ve Protokoller
Standartlar ve Protokoller

.
Standartlaşmış yazılımlar sayesinde;
–
yazılım ve donanım değişiminden bağımsız
sistemler oluşturmak
–
uzun vadede bilgilerin kalıcılığını sağlamak
–
karşılıklı işbirliği sağlamak
Dijital Kütüphanelerde Standartlar ve Protokoller
I Genel Kodlama Standartları-ASCII

.
ASCII-Amerika Bilgi
Değişim Standart Kodu
(American Standard
Code for Information
Interchange)
– Karakterler yedi bitden
oluşan dizilerle
tanımlanır
– Örn: “A”-1000001 ile
tanımlanır (Alt+65)
Dijital Kütüphanelerde Standartlar ve Protokoller
I Genel Kodlama Standartları-Unicode

.
Unicode (Tekbiçim Kod)
– 16 bit’den oluşan
karakter dizisidir
– Her bir karakter tek bir
(unique) rakamla
tanımlanmakta
– Bir milyondan fazla
karakter içermekte
Character
Name
Ç
LATIN CAPITAL LETTER C WITH CEDILLA
Ğ
LATIN CAPITAL LETTER G WITH BREVE
İ
LATIN CAPITAL LETTER I WITH DOT ABOVE
Ö
LATIN CAPITAL LETTER O WITH DIAERESIS
Ü
LATIN CAPITAL LETTER U WITH DIAERESIS
Ş
LATIN CAPITAL LETTER S WITH CEDILLA
ğ
LATIN SMALL LETTER G WITH BREVE
I
LATIN SMALL LETTER DOTLESS I
ş
LATIN SMALL LETTER S WITH CEDILLA
Dijital Kütüphanelerde Standartlar ve Protokoller
.
Dijital Kütüphanelerde Standartlar ve Protokoller
II İşaretleme Standartları

İşaretleme standartları, verilerin kurumlar
arasında farklı uygulamalara yönelik farklı
arayüzlerin tasarımına gerek kalmadan verilerin
değiştirilebilmesine olanak sağlar
– SGML, HTML, XML, Z39.2
.
Dijital Kütüphanelerde Standartlar ve Protokoller
...İşaretleme Standartları-SGML

SGML (Standard Generalized Markup
Language)
– işaretleme dilidir
– elektronik dokümanların (web sayfalarının) bölümlerinin
bilgisayar tarafından metin olarak algılanabilmesi için
kodlanmasını sağlar
– Dokümanların farklı platformlarda değişimi için dokümanın
yapısını tanımlayan kurallar oluşturur
– Web’de yayın yapan herkes için kendi dilini oluşturmasına
gerek kalmadan, dünyaca geçerli standart bir dil
kullanmalarına imkan verir
– “tag” adı verilen etiketler ile dokümanın tanımlanmasını ve
elektronik olarak oluşturulmasını sağlar
 etiketler, elementlerin “<” ve “/>” arasında kodlanmasıdır
– DTD (Document Type Definition) kullanır
.
Dijital Kütüphanelerde Standartlar ve Protokoller
İşaretleme Standartları-HTML
 HTML (Hypertext Markup Language)
– SGML den türetilmiştir ve alt kümesidir
– SGML’in sadeleştirilmiş şeklidir
– Web tarayıcısına sayfanın nasıl görünmesi
gerektiğini söyler
– Sayfaya liste, tablo, sayaç, ses, görüntü v.b
eklenebilir
– Microsoft Internet Explorer ve Netscape Navigator
destekli
– Herkesin Web’de yayın yapabilmesini sağlar
.
Dijital Kütüphanelerde Standartlar ve Protokoller
.
Dijital Kütüphanelerde Standartlar ve Protokoller
.
Dijital Kütüphanelerde Standartlar ve Protokoller
İşaretleme Standartları -XML
 XML
(Extensible Markup Language)
– SGML’in alt kümesidir
– Genişletilebilir, platform bağımsız, uluslararası ve
yerel kullanıma imkan verir
– HTML’in sahip olmadığı tanımlama özellikleri ve
sunumda esnekliğe sahiptir
– Özelliklerin sunumunda ayrıntıya imkan verir
– Bütçe formları, adres defterleri, teknik resimler,
finansal işler v.b.
.
Dijital Kütüphanelerde Standartlar ve Protokoller
... İşaretleme Standartları -XML
<book>
<title>My First XML</title>
<prod id="33-657"
media="paper"></prod>
<chapter>Introduction to XML
<para>What is HTML</para>
<para>What is XML</para>
</chapter>
Book Title: My First XML
Chapter 1: Introduction to XML
What is HTML
What is XML
Chapter 2: XML Syntax
<chapter>XML Syntax
<para>Elements must have a closing
tag</para>
<para>Elements must be properly
nested</para>
</chapter>
</book>
.
Elements must have a
closing tag
Elements must be
properly nested
Dijital Kütüphanelerde Standartlar ve Protokoller
İşaretleme StandartlarıBibliyografik Bilgi Değişim Standardı

Bibliyografik Bilgi Değişim Standardı (Bibliographic
Information Interchange) ISO 2709 (ANSI Z39.2) )
– Son versiyonu 1996’da geliştirilmiştir
– Bibliyografik veri değişimi sağlar
– İşletim sistemleri arasındaki veri değişimi için özel olarak
tasarlanmıştır
– Ortam ve format sınırlaması bulunmamaktadır
– MARC’da da kullanılmaktadır
.
Dijital Kütüphanelerde Standartlar ve Protokoller
III.İletişim Standartları ve Protokoller

Temel İletişim standartları
– TCP/IP (Transmission Control Protocol/Internet Protocol)

internetin temel protokolüdür

bilgisayarların kimliklendirilmesini sağlar
– FTP (File Transfer Protocol)

iki bilgisayar arasında dosya transferi sağlar

-istemci-sunucuşeklinde çalışır
– HTTP (Hypertext Transfer Protocol)
.

WWW temel protokolüdür

Exploerer, Netscape gibi tarayıcılar kullanılır
Dijital Kütüphanelerde Standartlar ve Protokoller
...İletişim Standartları ve Protokoller

Bilgi Erişim Hizmet ve Protokolü (Information
Retrieval Application Service Definition and Protocol
Specification)- ISO 23950(Z39.50)
–
–
–
–
bilgibilim alanı ile ilgilidir
bilgisayarların birbiri ile iletişim kurmasını sağlar
istemci sunucu ilişkisiyle çalışır
özellikle OPAC’larda kullanıcıya kolaylık sağlar; tek bir
arayüzle birden fazla katalog tarama imkanı verir
– toplu katalog oluşturulması, kütüphaneler arası ödünç verme
ya da veritabanının güncellenmesi, doküman siparişi gibi
dışarı ile ilişkili işlemler ve taramalarda
.
Dijital Kütüphanelerde Standartlar ve Protokoller
Standartlar ve Protokoller
Arş. Gör. Gülten ALIR
[email protected]
.
Dijital Kütüphanelerde Standartlar ve Protokoller
...Kayıt Yapısı Standartları (SGML)
bileşen
element
<novel>
<noveltitle>Crime and Punishment</noveltitle>
<author>Fyodor Dostoyevski</author>
<part>
<parttitle>Part I</parttitle>
<chapter>
<chptitle>Chapter I</chptitle>
<para>On an exceptionally hot evening…</para>
<para>he had been lucky enough to escape…</para>
</chapter>
</para>
</novel>
.
Dijital Kütüphanelerde Standartlar ve Protokoller
Z39.50
.
Dijital Kütüphanelerde Standartlar ve Protokoller
.