Transcript Slide 1

Teoritë arsimore
(Konjitivizmi)
TEORITË ARSIMORE DHE ANALOGJIA ME
ZHVILLIMIN E TEORISË MBI ATOMIN (B.K.K)
• TEORIA KONJITIVISTE E PIAZHESË (SKEMA,
PROCESET KOMPLEMENTAR DHE ZHVILLIMI
MOSHOR, STADET)
• TEORIA E KONSTRUKTIVIZMIT SOCIAL
KULTUROR TË VIGOTSKIT (SKELA & (Z ZH P)
• TEORIA E J. BRUNERIT (ASPEKTI KONJITIV
DHE SOCIAL KULTUROR DHE DEGËZIMI)
•
Të mësuarit dhe teoritë mbi të
 Të mësuarit realizohet nëpërmjet teorive arsimore
 Deri në fillim të viteve 90 arsimi ynë u përhap në të gjithë






venditn Por, si çdo fushë tjetër edhe arsimi ishte i politizuar
dhe i ideologjizuar.
Në këto rrethana nuk mund të bëhej fjalë për teori
arsimore.
Edhe në vende të tjera para shekullit të 20 nuk mund të
bëhej fjalë për teori arsimore, por për koncepte, ide dhe
praktika mësimore
Teoria është një dije e sistemuar dhe e përgjithësuar
Në kohën e sotme tre teoritë arsimore bazë janë
biheviorizmi, konjitivizmi dhe konstruktivizmi
Ato janë në themel të procesit mësimor që realizohet në
vendet e zhvilluara.
Kjo edhe se elementet e tyre integrohen tek konstruktivizmi
Koncepte tradicionale/bashkëkohore
Deri në shekulllin e 20 nuk mund të bëhej fjalë për teori arsimore
por për koncepte dhe qendrime tradicionale në arsim.
Disa karakteristika dalluese midis dy qëndrimeve:
Koncepte & metoda tradicionale
Koncepte & metoda progresive
Mësuesi në qendër të procesit
Nxënësi në qendër të procesit mës.
Vendimarrje e centalizuar
Decentralizim i vendimmarrjes
Standartizim (ngurtësim)
Fleksibilitet
Kontroll i centralizuar/nxënësit
Autonomi me përgjegjshmëri e nxën
Mardhënie individuale
Mardhënie bashkëpunuese
Pasivitet
Inisiativë
Konformizëm
Diversitet
Një mënyrë komunikimi
Një rrjet informativ
Përmbajtje lëndore e fragmentarizuar
Tërësi, kontekst
Orientim nga pjesët e mësimit
Orientim nga procesi mësimor
Përmbajtja e teorive arsimore
Një teori arsimore përfshin në objektin e vet probleme të tilla si:
 Parimet e përgjithshme mbi të cilat bazohet procesi i të
mësuarit, karakteristikat, veçoritë, kriteret e përcaktimit
të brendisë dhe format e organizimit të saj.
 Teoria rreket t’u japë përgjigje pyetjeve se çfarë duhet të
mësojë nxënësi dhe si duhet të mësojnë ata?
 Dalja e teorive ka hedhur dritë mbi mjaft probleme të të
mësuarit
 është ndriçuar origjina dhe zhvillimi i pikëpamjeve rreth të
mësuarit
 Megjithëse asnjë teori nuk merr përsipër që t’u përgjigjet të
gjitha çështjeve mësimore,
 Në teori evidentohet përvoja, fokusi dhe rëndësia e saj
Përmbajtja e teorive arsimore
Studjuesi i njohur U. F. Hill, në librin Një Studim mbi Interpretimet
Psikologjike bën një përmbledhje të përmbajtjes kryesore të teorive të
mësuarit. Teoria arsimore fokusohet në çështje të tilla:
 Tek rëndësia që ka të kuptuarit e mësimit
 Në përcaktimin e strategjive konjitive, që mundësojnë zhvillimin e
nxënësit,
 Në rëndësinë e Praktikës si një funksion bazë, në të mësuarit,
 Në lidhjen (analogjinë) midis të mësuarit të kafshëve dhe të mësuarit të
njerëzve (bihevioristët)
 Si dhe sa ndikojnë në të mësuarit faktorë si: trashëgimia, mosha,
inteligjenca, pjekuria, mjedisi dhe konteksti, dhuntia, personaliteti,
motivimi, praktika?
 Efekti i përvojës apo të mësuarit e hershëm ndaj atij të mëvonshëm,
 Çfarë vendi ze orjentimi i të mësuarit nga teoritë, vënia në efiçencë e
stimulit, shpërblimit, dhe dënimit në programet e të mësuarit?
 Si mund të çvendosen aftësitë e të mësuarit në një situatë tjetër?
Zbatimi i koncepteve teorike
Teoritë na japin një kuptim shkencor të përgjithshëm, i cili është
arritur mbi një tërësi njohurish arsimore, të formuluara mbi bazën e
studimeve të herë pas herëshme.
Teoria parashtron dhe shpjegon një varg konceptesh, të cilat kanë të
bëjnë me të përshtaturit efikas të nxënësit për të mësuar, me
fitimin e njohurive apo mënyrave të sjelljejeve.
Teoritë arsimore fokusohen në çështje të tilla:
 Në mënyrat e krijimit të mjediseve të përshtatshme mësimore,
 Në gjetjen e mënyrave efikase që i shërbejnë përshtatjes së
nxënësit në mjediset fizike dhe sociale të shkollës,
 Në gjetjen dhe perfeksinimin e mënyrave të mësimdhenies, të
bazuara në metoda tradicionale apo progresiste,
 Në mënyrat e përfitimit të njohurive,
 Në mënyrat e të kuptuarit, të shprehurit, të vepruarit, ndërsa
nxënësi ndodhet në situata të problemzgjidhjes,
 Në vëzhgimin e mënyrave të sjelljejes ndërsa nxënësi kryen
veprimtari individuale dhe në grup, në mjediset shkollore.
Teori arsimore
Në kohën e sotme, në variantin progresist numërohen disa teori
kryesore të të nxënit.
Kështu, p.sh, për një objekt të veçantë, siç është truri dhe të menduarit
e njeriut, ka disa teori.
Neuroshkenca synon të jap një hartë të përbërjes fiziologjike të
trurit, të lidhjes dhe funksionomit të neuroneve, të përcaktimit të
zonave të komandimit, që drejtojnë një varg procesesh fiziologjike,
që veprojnë tek njeriu, gjatë procesit të mësimit.
Mbi bazën e modeleve të funksionimit të trurit, synohet të shpjegohen
fenomene të ndryshme si e vullnetshmja, e pavullnetshmja,
kuptimi, liria, përgjegjësia dhe fenomene të tjerë të botës
shpirtërore, të cilat kanë kuptim dhe përmbajtje filozofike.
Teori të tjera arsimore përqëndrohen në drejtime të përcaktuara të
procesit të të nxënit, të cilat emërtohen:
 Stilet e të mësuarit, inteligjenca shumëfishe, teoria e
kontrollit, mësimi vëzhgues, kognitivizmi social, etj.
Zbërthimi i teorive
 Ekzistenca e ideve dhe teorive arsimore rrjedh nga shumësia e






pikëpamjeve filozofike dhe mënyrave të veprimtarisë njerëzore
Sot nuk pretendohet që njohuritë të përmblidhen në një teori
Jo vetëm një teori por të gjitha teoritë të marra sëbashku nuk do të
mund tu përgjigjeshin të gjitha problemeve që ka arsimi.
Gjithsesi, përvoja e shek. të 20 hodhi dritë në pika të errta të arsimit
Kursi që shkolla ndjek është: njohja dhe përzgjedhja midis përvojave
eksperimentale, të përgjithësuara në teori, të ekspozuara në
literaturën bashkëkohore dhe zbatimi relevant në arsim
Teoritë apo modelet e të mësuarit janë sistemike. Ato rrallë zhvillohen
në atë pikë, që të jenë të operacionalizuara. (Mendelsohn & Di…)
Pedagogët apo mësuesit, të dhënë pas vëllimit të informacionit, shpesh
anashkalojnë punën për trajtimin e mjaft koncepteve teorike.
Aspekte të zbatimit të teorive
 Në kohën e sotme, ka një orientim nga teoritë e të mësuarit dhe
zbatimin e tyre në aspekte të ndryshme.
 Kjo, jo vetëm në fushën konjitive.
 Ka një orientin në drejtim të asaj që Daniel Goleman e quan
“inteligjenca emociomnale” (emocioni pozitiv)
 Nëpërmjet teorive të të mësuarit ka një zhvillim ndaj qëndrimeve
dhe vlerave,
 Apo që Thomas Lickona e quan “ edukimi i karakterit”
Nëpermjet teorive arsimore:
 Zhvillohen më tej aftësitë njohëse,
 promovohen kuptime të reja,
 zhvillohet aftësia e lartë e të menduarit,
 zhvillohen bazat e problemzgjidhjes,
 zhvillohet të mësuarit nëpërmjet mjedisit, etj.
Teori arsimore të shek. 20
 Gjatë shekullit të 20-të u zhvilluan shumë teori arsimore që
fokusohen në fushën e sjelljes dhe të nxënit.
Ndërmjet tyre mund të përmendim:
 Teoria e B.F. Skinner apo teoria e stiml-reagimit, që bazohet në
kushtëzimin veprues, të përsëritjen shumë herë të një veprimi;
 Teoria e R. Ganjes mbi kushtet e të mësuarit, që bazohet në
rëndësinë e instruksionit; tipave të ndryshëm u korespondojnë
elemente të ndryshme teorike të nxënies, etj.
 Xhon Djui mbi parimet demokratike në arsim, e vë theksin tek
vendosmëria e shkollës në këtë proces;
 Taksonomia e Blumit, mbi nivelet e nxënies
 Inteligjencia e shumëfishtë e Garnerit, pikasja dhe
promovomimi nga prindërit dhe mësuesit i aftësisë individuale
 Të mësuarit me zbulim e Brunerit, si degëzim i të nxënit
 Teori të Vigotskit, Piazhesë, Bandurës, etj.
 Dhe tre teoritë arsimore bazë, biheviorizmi, konjitivizmi dhe
konstruktivizmi
Modeli i atomit & teoritë arsimore
 Zhvillimi i teorive të të mësuarit, është krahasuar me dukurinë





Atomike
Demokriti, hodhi iden e atomeve (atomos, në greqisht, ka kuptimin
i pandashëm) si grimcat më të vogla prej të cilave përbëhej materia.
Ky konceptim, konsiderohej shkencor dhe i rezistoi kohës deri në
shek. e 18-të
Në vitin 1803 J. Daltoni, mbi idenë e Demokritit, hodhi iden e
teorisë atomike, që bazohej në përbërjen atomike të materies.
Në vitin 1870 Kruks (Crookes) zbuloi praninë e elektroneve në
atom. Në vitin 1890's J. Thompson tregoi se elektronet janë pjesëza
me ngarkesë negative.
Në vitin 1909 Radhërfordi zbuloi grimcat alfa dhe përpunoi
mendimin se, atomet përbëhen nga grimca të vogla me ngarkesë
pozitive, të vendosur në qendër dhe në hapësirën përqark, ku lëvizin
elektronet.
Në vitin 1913 Nils Bori paraqiti një model të ri të atomit, bazuar në
nivelin e energjisë së elektroneve apo të vendosjes orbitale të
elektroneve, sipas ngarkesave të tyre.
Analogjia me zhvillimin e teorive atomike
 Zbulimet e viteve 30 dhe 40 të shekullit të 20-të, bën që të
konfigurohet një model i ri i atomit, siç paraqitet në pjesën e
fundit të figurës më poshtë, ku në qendër të atomit ka një
bërthamë pozitive dhe një ngarkesë elekronike që sillet
përqark saj.
 Nëpërmjet modeleve atomike, synohet që të krijohet
konceptimi se edhe me teoritë arsimore, ka ndodhur
një fenomen i ngjashëm, ashtu si me evoluimin e
konceptit mbi atomin.
 Konceptimi i lashtë përbën një problem kyç (bazë) për tu
fokusuar tek tiparet e mëtejshme të teorive.
 Shpjegimet e mëtejshme shpesh nënkuptojnë vlerat e
kufizuara të atyre që ishin pranuar më parë si koncepte bazë,
të cilat më vonë janë përmirësuar vetëm duke i trajtuar si
përafërsi apo raste të kufizuara.
Teoritë dhe modelet atomike
Krahasimi me atomin (rrjedhoja pedagogjike)
 Në se do të qëndronim në krahasimin e teorive arsimore me




zhvillimin e teorive atomike vihet re se koncepti mbi atë që
zhvillohet në mendjen e njeriut ka evoluar, nga konceptimi
biheviorist drejt konceptimit konjitivist dhe konstruktivist.
Nga koncepti mbi mendjen si një kuti e zezë, në mendimin se
sjelljet e jashtme janë të lidhura dhe të ndërvarura nga
zhvillimet që ndodhin në mendje dhe tek koncepti i mendjes
si një fluks që varet nga situatat e krijuara.
Krahasimi i zhvillimit të teorive të të mësuarit me zhvillimin
e teorive atomike, na bën të kuptojmë se, ashtu siç ne nuk
mund të shikojmë, me sy të lirë, një atom apo, aq më pak,
vëzhgimi ynë të mund të depërtojë në brendësi të tij, ne nuk
mund ta vërejmë, atë që ndodh në mëndjen e njeriut së
brendshmi, përgjatë të mësuarit.
Profesori i universitetit të Indianës, Reigelut (Charles M.
Reigeluth), 1996, shpreh bindjen se, “Ne kemi nevojë për një
paradigmë (model) të re të të mësuarit teorik”
Paradigma e re fokusohet në modifikimin e të mësuarit që
promovon inisiativën e nxënësit dhe përgjegjshmërinë,
punën në grup, aftësitë mendore, aftësitë njohëse dhe
diversitetin”.
Vlera e hipotezave
 Modelet e të mësuarit paraqesin konfigurime të brendshme





mendore dhe ne nuk mund ti perceptojmë me anë të shqisave, por
duke përdorur metodën e analogjive, është aritur të krijohet një
kuptim rreth tyre.
Në lidhje me teoritë dhe modelet e të mësuarit, që kanë një karakter
disi abstrakt, evidentohen, disa hapa të ngjashëm me ato që janë
vërejtur në teorin atomike, të cilat mund të studjohen në rrugë
eksperimentale.
Nocioni ynë mbi të mësuarit është i lidhur me pafundësinë sasiore
dhe cilësore të botës.
Rruga për të përsosur kuptimin mbi teoritë arsimore dhe për të
shkuar tek teorit e reja mund të krahasohet me hipotezat atomike
të Demokritit.
Hipotezat e tij përmbajnë në vetëvete mundësinë fleksible për të
shkuar matanë asaj që shtrohet por që ende nuk mund të
perceptohet.
Hipotezat mbi atomin i krijuan mundësinë Demokritit për ta
konceptuar diçka për të cilën, nuk ishin mundësitë për ta provuar
dhe për një koncept që do ti ndihmonte fizikantët në të ardhmen
Zhvillimet në brendësinë e mendjes
 Aspektet që lidhen me fenomenet janë më të ndërlikuara




nga sa vërehet në pamje të parë. Kanti bënte dallimin
midis fenomenit (dukjes) dhe sendit në vetëvete (si të pa
kapashëm)
Fenomenet janë të lidhura dhe veprojnë në kuadrin e
diçkaje që ndodh së brendshmi në mendjen e njeriut.
Dukja, ajo që mund të shqyrtohet duke ju referuar sjelljes
është e lidhur me zhvillimin në brendësi të saj.
Në sjelljen e njeriut (nxënësit) ka diçka të ngjashme, me
atë që ndodhi me fizikantët Kruks, Tomson, Radhëfort
dhe Bor (Crookes, Thompson, Rutherford and Bohr), që
kuptuan se kishte diçka që lëvizte së brendshmi në atom
dhe që shkaktonte “sjelljen” e tij.
Zbulimet e reja në shkencën atomike, treguan se edhe
atomi, që deri atëhere konsiderohej i ngurtë, stabël nuk
ishte i tillë.
Të mësuarit konjitiv
 Paralel me evoluimin e konceptit mbi përbërjen e atomit,
lindi modeli konjitiv i të mësuarit, i cili përbën një teori
tjetër, krahas asaj bihevioriste
 Të mësuarit si një proces konjitiv, që realizohet së
brendshmi dhe që mundëson për ta studjuar procesin e të
mësuarit, nga ajo që ndodh së brendshmi tek nxënësi.
 Të mësuarit latent (i pa shfaqur) dhe harta konjitive
(forma të të mësuarit konjitivist që do tyë shtjellohen në të
ardhmen)
 Të mësuarit që përftohet nëpërmjet vëzhgimit
Rishikimi i objektivave të nxënies, sipas të mësuarit konjitiv
(njohës)
 Çfarë arrihet së brendshmi, dhe si ndikon ajo në të
mësuarit?
Teoritë e të nxënit (learning)
 Feadback (reflektim mbi atë që është mësuar)
 Të mësuarit është procesi i zgjerimit të përvojave të një





individi, si rrjedhojë e kapjes së informacionit të ri dhe
vënies në efiçencë të faktorëve konjitiv, emocional dhe
mjedisor (fizik dhe social), duke krijuar ndryshime në
njohuritë, aftësitë, vlerat, pikëpamjet e tij.
Teoritë arsimore (Teoritë e mësimdhënies dhe të nxënit)
Tre teoritë arsimore bazë:
Teoritë bihevioriste (fokusohen te rëndësia e sjelljes,
lidhjes me mjedisin)
dhe Teoritë konjitiviste ( te rëndësia e të menduarit dhe
e zgjidhjes së problemeve)
Teoritë konstruktiviste (të sendërtimii ideve,
koncepteve e qëndrimeve të reja)
Njohja e trurit
Vëzhgimi, imitimi, modelimi
Konstruktivizmi si sumum teorish?
 Teoria konstruktiviste e krahasuar me teorinë e atomit na
jep pamje të re.
 Mendja e njeriut, ashtu si atomi vepron si një fluks i
pandërprerë.
 Koncepti i fluksit zgjeroi konceptin mbi modelet
bihevioriste dhe konjitiviste, duke dalë edhe jashtë
skemave shabllone
 Megjithse pranohet se modelet e konfirmuara mbështeten
në kritere që na japin një shkallë sigurie për momentin,
krahas tyre, duhen llogaritur edhe faktorë të tjerë, të cilët
mund të integrohen në këto modele. Pra, ashtu sikurse
ndodh në një fluks, ku modelet e mëparshëm janë të
përfshirë.
Konstruktivizmi si sumum teorish?
 A mund që qasja konstruktiviste të konsiderohet
sumumi i teorive të mësuarit?
 Teoria kuantike ndërtohet mbi bazën e teorive të
mëparëshme atomike.
 Po kështu edhe konstruktivizmi, ashtu si tek modeli i
teorive atomike ndërtohet mbi bazën e teorive të
mëparëshme, kryesisht atyre bihevioriste & konjitiviste
 Konstruktivizmi pranon konceptin e perspektivave që
duhen krijuar në procesin e të mësuarit dhe mbështet
iden e dy teorive të mëparëshme, sipas së cilës, të
mësuarit është një interpretim individual që nxënësi i
bën botës (mbi bazën e interpretimeve bihevioriste dhe
konjitiviste).
Zhvillimet teorike
 T. bihevioriste përqendrohet në studimin e (sjelljeve të dukshme që





mund të vëzhgohen dhe të maten) (Good & Brophy, 1990).
Pikpamja bihevioriste e konsideronte mendjen si një “kuti e zezë” në
kuptimin se reagimet ndaj stimujve mund të vëzhgohen në kuptimin
sasior, duke lënë pas dore studimin e proceseve mendore
Të dhënat e reja, në fushën e teorive arsimore kanë treguar vlerën e
kufizuar të disa nocioneve që më parë paraqiteshin dhe pranoheshin si
të dhëna bazë. Shumë ide, që më parë konsideroheshin të provuara
eksperimentalisht, janë përmirësuar apo edhe zëvendësuar.
Pra, koncepti ynë mbi teoritë arsimore ka ardhur në
përmirësim. Disa koncepte, ide apo teori u’a kanë lënë vendin të
tjerave, apo janë pasuruar dhe, këtë rrugë do të ndjek zhvillimi i teorive
arsimore
Procesi i dijes nuk lind në mënyrë subjektiviste, apo në mënyrë
spontane. Në konceptin konstruktivist, dijet e reja, kanë prirjen që ti
bashkangjiten atyre të mëparshme, duke krijuar kështu njohuri të
njëtrajtëshme.
Me dijen ndodh si me kulturën e një qyteti të lashtë, ku gërshetohet
tradicionalja me më të renë, duke na dhënë jo vetëm një pamje
solide por, edhe pasurinë dhe bukurinë e mozaikut të kulturave.
Të përbashkëtat dhe veçoritë
 Strategjitë bihevioriste mund të jenë pjesë e një situate
të të mësuarit konstruktivist, në se nxënësi zgjedh dhe
gjen se lloji i të mësuarit përshtatet me përvojën e tij dhe
stilin (mënyrat personale karakteristike me të cilat
individi merr dhe përpunon informacionin) e të
mësuarit.
 Po ashtu, qasja konjitiviste mund të përfshihet në
kontekstin e të mësuarit konstruktivist.
 Kjo sepse teoria konstruktiviste e shikon procesin e të
mësuarit nga brenda, nga mendja e njeriut dhe nga kjo
pikënisje zhvillon konceptin e skemës mendore, duke
argumentuar se, nxënësi ndërton njohuri duke u
mbështetur mbi nivelin e dijeve dhe të përvojës
që ka grumbulluar më parë.
Vlerësimi sipas teorive BKK
 Ndoshta ndryshimi më i madh që mund të vërehet ndërmjet
zbatimit të këtyre teorive është metodologjia e zbatuar në
procesin e vlerësimit.
 Kjo sepse vlerësimet e nxënësve, në kontekstin e teorive
bihevioriste dhe konjitiviste, bazohen në punën me objektiva
të veçanta, të shpallura që më parë dhe që duhet të realizohen
për gjatë procesit, ndërsa vlerësimi në konceptimin
konstruktivist zhvillohet më tepër në sensin subjektiv të
nxënësit.
 Natyrisht në se duam të bëjmë një vlerësimi objektiv, në
kuadrin konstruktivist, shumë mirë mund të na ndihmojnë (të
marim për bazë) strategjitë e përdorura në metodat
bihevioriste dhe konjitive, duke i parë ato si pjesë
përbërëse të konceptimit dhe të zbatimit të qasjes
konstruktiviste.
Krahasime konstruktiviste
 Biheviorizmi dhe konjitivizmi, janë teori me përmbajtje
shkencore dhe veprojnë, në bazën e konceptimeve të
shkencës së psikologjisë.
 Ndërsa konstruktivizmi përbën një teori që priret nga
trajtimi filozofik. Në këtë kuptim idetë konstruktiviste
karakterizohen nga një shkallë e lartë hamendësimi dhe
përgjithësimi konceptual i intuitës.
 Lidhja e dyfishtë filozofiko-shkencore i jep fenomenit
konkret, që merret në studim, dimensionet e nevojshme. Gjë
që krijon mundësinë që fenomeni të paraqitet dhe të
trajtohet në shumëanshmërinë e qënies së tij metafizike (me
shumë veti fizike dhe trajta të qenësishme mendore dhe
shpirtërore) dhe për rrjedhojë reflekton një konfiguracion
më të plotë edhe nga pikëpamja kuptimore.
Fushat e zbatimit të teorive















Computers
Concepts
Decision Making
Engineering (projektimi)
Language
Management
Mathematics
Perception
Problem Solving
Procedures
Reading
Reasoning
Sensory-Motor
Troubleshooting (ekspertizës)
Sales (shitjes)
Medicine, Aviation, Military
Konceptet e të mësuarit
















Anxiety
Arousal (nxitja)
Attention
Attitudes
Cognitive Styles
Creativity
Imagery
Learning Strategies
Mastery
Memory
Mental Models
Metacognition (shqyrtimi i teorive)
Motivation
Productions
Reinforcement
Schema,
Sequencing of Instruction,
Taxonomies
 TEMA E ARDHSHME
Teoria e zhvillimi konjitiv të Piazhesë
Teoria konstruktiviste e zhvillimit konjitiv fokusohet te zhvillimi i
brendshëm, tek sendërtimi i mendimit mbi bazën e asimilimit dhe
akomodimit të informacionit dhe mësuesit kanë pak rol në të.
 Teoria e zhvillimit konjitiv të Piazhesë bazohet në moshën dhe
stadet e zhvillimit të fëmijëve
 Nxënësve nuk mund tu jepet informacion që nuk mund ta
kuptojnë dhe përdorin.
 Ata duhet të konstruktojnë njohuritë e tyre.
 Ata i ndërtojnë njohuritë bazuar në përvojën e tyre.
 Përvoja i mundëson që të ndërtojnë skema, që janë modele
mendore në mendjet e tyre.
 Skemat zgjerohen, ndryshojnë dhe bëhen më të sofistikuara
nëpërmjet dy proceseve komplementarë që janë: asimilimi dhe
akomodimi.
 Mbi bazën e koncepteve Piazhesë janë shkruar shumë libra artikuj,
etj. edhe në fushën e pedagogjisë.
Teoria e konstruktivizmit social e Vigotskit
 Teoria e konstruktivizmit social e Vigotskit, koncepti i




skelës. Të tjerët janë si skela (& mësuesit), që
ndihmojnë fëmijën të sendndërtojë ndërtesën e dijes
Kultura historike, konteksti social dhe gjuha janë
instrumente që duhen përdorur në sendërtimin e
njohurive të nxënësit (teori e konstruktivizmit social)
Teoria e Vigotskit mbi zonën e zhvillimit të përafërt.
Në se informacioni jepet në përshtatje me të nxënësi ka
shance ta përvetësojë.
Përqëndrimi dhe studimi i kësaj zone ka rëndësi edhe në
fushën pedagogjike
Mbajtja e Z ZH P në vëmendje ndihmon në hartimin e
kurrikulikulave dhe planifikimit të të mësuarit;
Teoria konstruktiviste e Brunerit
 Të mësuarit është një proces aktiv në të cilin nxënësit ndërtojnë ide e




koncepte të reja bazuar mbi njohuritë e tyre aktuale apo të kaluara.
Nxënësi përzgjedh dhe shndërron informacionin, duke ndërtuar hipoteza,
dhe nuk merr vendime, duke u mbështetur në një strukturë konjitive.
Struktura kognitive (skema, modelet mendore), ndihmon për të organizuar
dhe për tu dhënë kuptim përvojave, duke bërë që të “kalohet përtej
informacionit të dhënë".
Jerome Bruner shfaqi idenë e të mësuarit me zbulim, që përqëndrohet tek
operacioni i degëzimit. Ajo përbën një metodë që bazohet në vetë
shqyrtimin e të mësuarit, duke qëmtuar faktet dhe lidhjet midis tyre
Nga fundi i shekullit, Bruner (1986, 1990, 1996) kaloi përtej skemës së
zhvillimit konjitiv, duke përfshirë edhe rëndësinë e aspekteve sociale dhe
kulturore të të mësuarit si dhe zbatimin e rregullave.
Në këtë kuptim mund të themi se mban një pozicion të ndërmjetëm midis
Vigotskit dhe Piazhesë.
Strategjitë e të mësuarit
Tre elemetet bazë që do ta dominojnë, edhe në të ardhmen procesin mësimor janë:
 teoritë arsimore,
 strategjitë e të mësuarit,
 teknologjia arsimore.
 Nëpërmjet zbatimeve inteligjente të teorive, strategjive dhe teknologjive mund të
gjenden zgjidhjet e përshtatshme të të mësuarit
 Strategjitë e të mësuarit: Shpesh themi se mësimi është shkencë për arsye se lëndët
që zhvillohen në shkollë kanë përmbajtje shkencore.
 Por mësimdhënia është edhe art, sepse mbështetet në inuitën dhe shprehitë e
mësuesit për të realizuar mësimdhënien. Por jo çdo lloj mësimi e përmban këtë
mundësi.
 Që ora e mësimit të jetë e tillë ajo duhet të planifikohet me kujdes, duke patur në
vëmendje elementet e nevojshme me karakter teorik dhe praktik, që duhet të
shprehen qartë dhe të materializohen drejt.
 Me strategji të të mësuarit kuptojmë artin e përfshirjes dhe integrimit të
elementeve, që përbëjnë orën e mësimit për të realizuar qëllimet, siç janë: drejtimi i
klasës, përcaktimi i niveleve të mësimdhënies, objektivat, mënyrën e të pyeturit,
nxitjen e mendimit, diskutimet, vendimmarrjen, etj.
Teknikat mësimore
 Ndërsa teknikat mësimore kanë të bëjnë me: Organizimin dhe drejtimin e




mjedisit mësimor, si dhe krijimin e një mjedisi të përshtatshëm fizik e social
për të mësuar. Kështu p.sh. puna në grupe i fut nxënësët në një përvojë
edukuese.
Përcjellja e njohurive tek nxënësi shoqërohet me teknika efikase mësimore.
Mësuesi përpiqet të krijojë një atmosferë pozitive të mësuari, të mënjanojë
frikën, pasigurinë që mund të çfaqen te nxënësit. Pra të krijojë atë që në
literaturën pedagogjike njihet si gjallëria relaksuese.
Një tjetër teknik që zbaton mësuesi në orën e mësimit është Procedimi aktiv.
Mësimdhënia është e lidhur me mësimnxënien dhe në funksion të saj. Mësuesi
i kështon rëndësi tërheqjës aktive të nxënësit në mësim. Ai u krijon hapësira
nxënësve, që të reflektojnë dhe të tërhiqen aktivisht në përvetësimin e
njohurive. Sokrati pasi u drejtonte nxënësve pyetje, nuk kërkonte që ata të
përgjigjegjesin me një herë, por u krijonte një hapësirë kohore për të reflektuar.
Përvetësimi i njohurive bëhet me tërhiqjen active të nxënësve në veprimtaritë
mësimore.
Natyrisht që mësuesi është i interesuar nga pikëpamja profesionale që të
përdor metodat efikase mësimore, rrugët e mënyrat nëpërmjet të cilave
realizohet procesi mësimor. Por ndodh shpesh që, mësuesit të dhënë pas
Planifikimi në të mësuarit
 Teoricienët e të mësuarit përqëndrohen, gjithashtu, edhe te roli i
planifikimit në të mësuarit. Kjo është detyrë parësore e hartuesve të
strategjisë dhe, sidomos, nga ata që planizojnë rishtaz pasi këta nuk
kanë përvojën dhe njohuritë speciale, që zotërojnë planizuesit e
vjetër (Uilson, 1997).
 “Bota e sotme, - thotë një nga studjuesit më në zë të teorive dhe
strategjive arsimore, Reigelut,- është botë e biznesit, kështu që edhe
planifikimi i të mësuarit duhet të bëhet në përshtatje me të”. Gjatë
punës për hartimin e kurrikulave duhet të mbahen në vëmendje
aftësitë e ndryshme të nxënësve në problemzgjidhje.
 Në lidhje me planifikimin e të mësuarit,- arsyeton Reigelut,- ka një
traditë bihevioriste. Ajo duhet të merret në konsuderatë, por duke
krijuar një vizion të ri. Kjo kërkon që të ndryshohet, të alternohet
apo edhe të zëvendësohet procesi i të mësuarit. Arritjet teknologjike
mundësojnë dhe krijojnë një shans të madh për qasjen
konstruktiviste.
Zbatimet në procesin mësimor
 Vërehet qartë tendenca e kalimit nga biheviorizmi te konjitivizmi dhe





konstruktivizmi. Por, gjithsesi, përdorimi i njërës teori apo tjetrës varet nga
problematika përkatëse.
Qasja bihevioriste, që bazohet në lidhjen stimul-reagim, përforcim, shtron
detyra që nga pikëpamja e zbatimit të strategjive të të mësuarit mund dhe të
kalojnë edhe pa një shkallë të lartë shqyrtimi.
Ndryshe nga kjo, strategjia konjitive shtron detyra që kërkojnë një shkallë më
të lartë përqëndrimi dhe shqyrtimi, si: organizimi skematik, arsyetime
analogjike, zgjidhje problemesh.
Realizimi i detyrave kërkon edhe një shkallë më të lartë shqyrtimi në strategjitë
e të mësuarit konstruktivist, siç janë: përcaktimi i gjendjes së të mësuarit,
përdorimi i arsyetimit konjitivist, negocimi social. (Ertmer P. dhe Neuby, T.,
1993).
Ertmer dhe Neuby besojnë se e njëjta strategji mund të gjejë mbështetje në
teori të ndryshme. Pra kemi të bëjmë me eklektizmin teorik apo të marrjes së
ideve nga dy apo më tepër teori arsimore.
Hartuesit e programeve duhet të mbajnë në vëmendje teoritë dhe strategjitë,
dhe, duke u nisur nga karakteristikat e tyre, bazuar në nivelin e nxënësve si dhe
në objektivat të hartojnë kurrikulat.