Transcript VIII. Verlichting en Revolutie

VIII. Verlichting en Revolutie
Vragen/Discussie
•
•
•
•
1. Verlichting en Verlichtingen
2. Secularisatie en Modernisering
3. Einde van een ontwikkeling
4. Het weer uitvinden van de Verlichting
Motto
• De Verlichting was geen voorbereiding van
de Franse Revolutie, maar was een
laatste poging om veranderingen
beheersbaar te maken binnen de
Christelijke tradities.
Samenvatting
• 1. Er bestond wel een idee van de vooruitgang
maar geen theorie over de vooruitgang
• 2. De theorie van de vier stadia gaat meer over
bestaanswijzen binnen ieder stadium dan over
de evolutie van jager naar koopman
• 3. Het probleem van de historici is hoe schept
men een verhaal over de voortgang van de
mensheid zonder gebruik te maken van de deus
ex machina van de voorzienigheid.
Het Einde van de Geschiedenis
• 1. De afbraak van de Christelijke tradities:
• a. De voortzetting van het Romeinse rijk:
de leer van de twee zwaarden, keizerrijk
en kerk van Rome
• b. Van optimaten en plebejers naar the
lonely crowd (David Riesman)
• c. de burgerlijke familie, van patriarchaat
naar gezinsdemocratie
Op weg naar de Revolutie
• 1. In the most general terms, it [fixing the
constitution] was opting for the language of
political will, rather than of social reason; of
unity, rather than of difference; of civic virtue,
rather than of commerce; of absolute
sovereignty, rather than of government limited by
the rights of man - which is to say that, in the
long run, it was opting for the Terror.[1]
•
[1] Keith Michael Baker, Inventing the French
Revolution, (Cambridge 1990: Cambridge
University Press), 305
Keith Baker
• Keith Baker maakt zijn opmerking naar
aanleiding van Joseph Saige’s Le
Cathéchisme du Citoyen
• Er was geen Algemene Wil
Discussie Groepen
• Car le but de la société de pensée n’est ni
d’agir, ni de déléguer, ni de “représenter”:
c’est d’opiner; c’est de dégager d’entre
ses membres, et de la discussion, une
opinion commune, un consensus, qui sera
exprimé, proposé, défendu.[1]
•
[1] F.Furet, Penser la Révolution
Française, 272
Furet
• 1. Een nieuwe periode in de Franse
geschiedschrijving over de revolutie.
• 2. Cochin over de oorsprong van de
Jacobijnen
• 3. De commune, de helden worden moe,
het einde van de revolutie
De Armoede van het Revolutionaire
Denken
• You had all these advantages in your ancient
states; but you chose to act as if you had never
been moulded into civil society, and had
everything to begin anew. You began ill,
because you began by despising every thing
that belonged to you.[1]
•
[1] E.Burke, Reflections of the Revolution in
France, (Gardin City NY: Dolphin), 45
Burke
• 1. De afschaffing van de geschiedenis en
een nieuw begin; Burke daar tegenover:
“entailed inheritance”
• 2. Men wil de ballast kwijt maar is het niet
eens over wat er moet komen. Men zoekt
naar een transparente wereld en
bezoedelt het water.
•
However desirable the wholesale abolition of
privilege [on 4 August 1789] may have seemed
to him in retrospect, it was an unanticipated
consequence of What Is the Third Estate? and
not the fulfilment of a conscious plan.[1]
•
[1]W.H.Sewell Jr., A Rhetoric of Bourgeois
Revolution, the Abbé Sieyes and What is the
Third Estate? (Durham 1994: Duke University
Press), 144
• 1. Bill Sewell zegt terecht dat Siéyès geen idee
had hoe Frankrijk geregeerd kon worden. De
Derde Stand is alles,op dit moment is zij niets,
en ze moet iets worden.
• 2. Aan het papier ligt het niet, maar het duurt tot
1875 voordat Frankrijk eruit is en weet welk
regime het wil hebben
• 3. Het 19e eeuwse politieke denken is ad hoc
denken en Tocqueville is ongeveer de enige die
zich afvraagt wat een democratie is en hoe het
kan functioneren.
Robespierre
• 1. wat heeft deze advokaat uit Atrecht in zijn
hoofd? Hij wil inhoud geven aan de Algemene
Wil en voor hem betekent dit een transparent
regime vwaarin een ieder sober en eerlijk
handelt
• 2. Hij is de gevangene van de omstandigheden.
De broodprijs maakt de Commune tot zijn
bondgenoot en zo ontstaat de illusie van de
directe democratie.
Ideologie
• 1. De Stutt de Tracy en Napoleon en de
politieke naieviteit van de intellectueel.
• 2. Het revolutionaire denken heeft plannen
voor een maakbare samenleving, maar
predikt voor alles vaart.
• 3. Marx en Engels spotten over al deze
revolutionaire plannen en willen de
revolutie concreet maken, maar zijn zelf
ook ideologen
Friedrich Engels
• Es ist nicht, dass die oekonomische Lage
Ursachte, allein aktiv ist und alle andere nur
passive Wirkung. Sondern es ist die
Wechselwirkung auf Grundlage der in letzter
Instanz stets sich durchsetzenden
oekonomischen Notwendigkeit. [1]
•
[1] Marx-Engels Werke, (Berlijn 1956: Dietz),
39, 206; geciteerd in F.L.van Holthoon, Het
Gebruik van het Woord Ideologie bij Engels en
Marx, (Groningen 1973: Tjeenk Willink)
[Inaugural]
Modernisering
• 1. Engels heeft gelijk: de industriële
veranderingen betekenen een Revolutie,
waarbij de feitelijke veranderingen het
initiatief hebben boven de ideeën.
• 2. Politiek wordt reparatie werk en geen
uitvoering van blauwdrukken. De
onmogelijkheid van een pragmatische
utopie.
De Baten van de Modernisering
• 1. De toename van de welvaart maakt een
menswaardig bestaan voor iedere
wereldburger mogelijk.
• 2. De rule of law wordt een functionele eis.
• 3. De mensen zijn vrij om te doen en laten
wat ze willen binnen de rechtsorde
De Kosten van de Modernisering
• 1. Kolonisatie betekent een geforceerd tempo
van modernisering, met vernietiging van volken
en culturen
• 2. De honger naar producten leidt tot uitputting
van grondstoffen en vervuiling
• 3. De bevolkingsgroei is de grootste bedreiging
van het menselijk bestaan en maakt de eisen
van welvaart voor de armsten dwingend
• 4. Vervreemding: maakt de modernisering ons
werkelijk vrij of lijden wij onder de disciplinering
die de modernisering ons oplegt?
De Erfenis van de Verlichting
• 1. Vrijheid, democratie en rechtvaardigheid zijn
de ‘energie’ die de modernisering aan de gang
houdt
• 2. Vrijheid en rechtvaardigheid zijn als waarden
een erfenis van de Verlichting, maar
gelijkheid(democratie) is dit niet, behalve in
abstracto.
• 3. De vraag is of deze drie waarden praktische
regels zijn die we uit noodzaak hanteren of
kunnen die de inspiratie vormen voor een
nieuwe cultuur.