De Evolutie van de Zoogdieren fossielen en moleculen

1

Fossielen

Van eerste landdier tot placentaal zoogdier

2

De overgang van Zee naar Land Indeling

en

fossielen aangegeven Overgang naar land omstreeks 380 miljoen jaar geleden Viervoetigen ontstaan in ongeveer 20 miljoen 3 jaar

Fossiele Gewervelde Dieren • Vroegste Viervoetigen: • Laat Devoon 370-355 Mj

Ichtyostega

4

Fossiele Gewervelde Dieren • • • • splitsing tussen huidige amfibieën en andere landdieren vrij snel

Eucritta melanolimnetes

Vroeg Carboon 340Mj voor deze splitsing 5

Fossiele Gewervelde Dieren • vroeg landdier dat landeieren legde • deze groep heet de Amnioten • midden Carboon 315 Mj

Hylonomus

6

Schedelmorfologie Amnioten Diapsida Synapsida • Splitsing Diapsida / Synapsida 310 Mj • Diapsida: hagedissen, krokodillen, vogels • Synapsida: zoogdieren 7

Fossiele Gewervelde Dieren • vroege Synapsida • laat Carboon 300 Mj

Ophiacodon

8

Fossiele Gewervelde Dieren • Therapsiden: • Laat Perm 260 Mj

Lycaenops

9

Van vroege Synapsida tot Cynodonten

Cynodontia incl Mammalia

Laat Carboon tot Trias: 325 - 220 Mj 10

Van Cynodonten tot Zoogdieren

Mammalia: 220 Mj Mammaliamorpha Cynodontia

Trias: 245-206Mj

11

Morganucodon

Indeling en volgorde in de tijd: van Synapsida tot Zoogdieren 12

Morganucodon

Waar de Zoogdieren beginnen is een willekeurige keuze 13

Morganucodon

bv op grond van het gewricht tussen de schedel en de onderkaak 14

Onderkaak en kaakgewricht • Oud kaakgewricht wordt middenoor • vele intermediaire stadia bekend 15

hond

articulare

16

Onderkaak en kaakgewricht • Oud kaakgewricht: • tussen

quadratum

(schedel) • en

articulare

(onderkaak) 17

Onderkaak en kaakgewricht • Nieuw kaakgewricht: • tussen

squamosal

(schedel) • en

dentare

(onderkaak) 18

Onderkaak en kaakgewricht • Wat gebeurt er met: • angulare • articulare • quadratum?

Angulare: Meckel’s cartilage: kraakbeen bij aanleg onderkaak 19

Repenomamus

Vroege zoogdieren • Vroeg Krijt 150 My • Meckel’s kraakbeen nog geheel verbeend 20

Onderkaak en kaakgewricht • Wat gebeurt er met: • angulare • articulare • quadratum?

21

Onderkaak en kaakgewricht • Oud kaak gewicht wordt deel van het middenoor • onderkaak éen bot 22

Eerste zoogdieren

Adelobasileus Trias 220 Mj Sinoconodon Vroeg Jura 200 Mj Morganocodon Vroeg Jura 220 Mj

23

Vroege zoogdieren • VroegJura 200 Mj

Morganucodon

24

Hadrocodium

Vroege zoogdieren • Vroeg Jura 195 Mj 25

Vroege zoogdieren • Vroeg Jura 195 Mj

Hadrocodium

26

Vroege zoogdieren • Eind Jura of begin Krijt 150 Mj • staat dichtbij voorouder huidige zoogdieren

Jeholodens

27

Vroege zoogdieren • begin Krijt 145 Mj

Zhangheotherium

28

Placentale zoogdieren

Eomaia scansoria

• Krijt 125 Mj 29

Eomaia

30

• Eutheria

Eomaia

Eomaia

31

Eomaia

32

Zoogdier fylogenie Trias Jura Krijt Tertiair

Hadrocodium

olifant Placentalia Mammalia

Zalambdalestes Eomaia

Mammaliaformes kangaroe

Zangheotherium Jeholodens Morganucodon

33

Naar huidige placentale zoogdieren • Krijt 100 Mj Mongolie • Iets in de buurt van de hazen?

Zalambdalestes

34

Naar huidige placentale zoogdieren • Vroegste placentale zoogdieren die op de huidige beesten lijken: • laat Krijt: 5 genera 35

Placentale Zoogdieren

19 Ordes

36

1 Xenarthra Tandarmen miereneter luiaard 37 gordeldier, armadillo

2 Pholidata Schubdieren Pangolin: schubdier 4 soorten in Africa 3 soorten in ZO Azie 38

3 Lagomorpha Haasvormigen hazen, konijnen, fluithazen, pikas 39

4 Rodentia Knaagdieren grondeekhoorn capibara coypu 40

5 Primates Apen langur 41

6 Carnivores Roofdieren ocelot 42

7 Perissodactyla Onevenhoevigen paard 43

8 Artiodactyla Evenhoevigen giraffe 44

9 Cetaceae Walvissen orca 45

10 Chiroptera Vleermuizen vleermuis 46

11 Scandentia Tupaia 47

Scandentia 48

12 Dermoptera vliegende lemur, colugo 49

12 Dermoptera vliegende lemur, colugo 50

13 Proboscidea Slurfdieren olifant 51

14 Tubulidentata Aardvark: 1 soort 52

15 Sirenia zeekoe, dugong, 53

16 Macroscelidea olifantsspitsmuis 54

17 Hyracoidea Klipdassen klipdas 55

18 Afrosoricida Afrika Insectivoren Afrikaanse Gouden Mol 56

18 Afrosoricida Tenrec 57

19 Eulypotyphla Insectivoren egel, spitsmuis 58

1 2 3 4 Zoogdierindeling Traditionele indeling op morfologie Insectivoren waarin huidige Macroscelidea + Afrosoricida Apen + Tupaia + Vliegende lemur + Vleermuizen Hoefdieren: Evenhoevigen + Onevenhoevigen, met Walvissen Slurfdieren, Zeekoeien en Klipdassen: dichtbij Hoefdieren, of Hoefdieren 59

Moleculaire Zoogdieren • Nature 01-02-2001 I IV III II Laurasiatheria Glires, Primates Xenarthra Afrotheria 60

Moleculaire Zoogdieren • Nature 01-02-2001 I IV III II Laurasiatheria Glires, Primates Xenarthra Afrotheria Laurasiatheria Glires, Primates Xenarthra Afrotheria 61

Groep I: Afrotheria Proboscidea, Sirenia, Hyracoidea, Macroscelidea, Tubulidentata, Afrosoricida 62

Groep II: Xenarthra • • luiaard, miereneter, armadillo Zuid-Amerikaanse soorten 63

Groep III: Euarchontoglires • • • • • • • Glires Knaagdieren Haasvormigen Archonta (Eu-archonta) Apen Vliegende Lemur Tupaia 64

Groep IV: Laurasiatheria • Cetartiodactyla • Walvissen • Evenhoevigen • Onevenhoevigen • Roofdieren • Schubdieren • Insectivoren • Vleermuizen 65

Moleculaire Zoogdieren • Science 14 December 2001 • 16397 base pairs • 19 nucleaire, 3 mitochondriale gen sequenties 66

Moleculaire Zoogdieren • Science 14-12-2001 IV Laurasiatheria III Euarchontoglires III+ IV = Boreoeutheria I II O Xenarthra Afrotheria Marsupialia Laurasiatheria Euarchontoglires Xenarthra Afrotheria Marsupialia 67

Moleculaire Zoogdieren • Nature 010201: Onevenhoevigen met Evenhoevigen Evenh Onevenh Roofd • Science 141201: Onevenhoevigen met Roofdieren Evenh Onevenh Roofd 68

Zoogdier afstamming Wereld eind Krijt 69

Huidige placentale zoogdieren • Splitsing afstammingslijnen in Krijt • Morfologische evolutie in Tertiair 70