Transcript Elektronik Yayıncılık ve Bilimsel İletişim: Teknoloji
“Metadata”
37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara
“METADATA”
Mehmet E. Küçük Umut Al H.Ü. Kütüphanecilik Bölümü {mkucuk, umutal}@hacettepe.edu.tr
“Metadata”
37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara
Bibliyografik Tanımlama
Tanımlayıcı ve konu kataloglaması AACR, Enstrüksiyon,...
DDC, LC, UDC,...
LCSH, MESH, SEARS,...
Gömüler Makinaca okunabilir kataloglama (MARC) – 856 etiketli alan
“Metadata”
37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara
“Metadata”
37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara
“Metadata”
37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara
“Metadata”
37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara
ELEKTRONİK BİLGİ KAYNAKLARI VE KAOTİK ÇEVİRİMİÇİ DÜNYA
“Metadata”
37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara
Elektronik bilgi kaynakları
Hızla büyüyen Internet Web sitelerinin sayısı her 100-125 günde ikiye katlanıyor (1996) Her dört ayda bir ikiye katlanıyor (1997) 1998; 29.67 milyon host, 2.5 milyon domain, 2.45 milyon Web sitesi (Internet Valey Inc.) 2000: 50 milyon bilgisayar bağlı, 304 milyon kullanıcı, 7 milyon web sitesi Günümüzde; 200 milyon Internet dokümanı, 2007’de 800 milyon Internet dokümanı Ülkemizde: 60.000 bilgisayar Internet’e bağlı, ~450.000 kullanıcı, 8.000 web sitesi
“Metadata”
37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara
Kaynaklara erişim
En yaygın olarak kullanılan bilgi erişim aracı; WWW Hipermetin teknolojisi 15 milyar kelimeden oluşan bir ansiklopedi Tam metin arama motorları; Alta Vista, Excite, Hot Bot, Infoseek, Lycos, … Mevcut Web sayfalarının kapsanma oranı;Northern Light %16, Alta Vista %15, Hot Bot %11.3, Infoseek %8, Yahoo %5.6, Lycos %2.5
“Metadata”
37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara
B ilgi erişim sorunları
Erişim (recall) ve kesin (precision) isabet faktörü zayıf erişim (poor recall) ve zayıf kesin isabet (poor precision) %10-20’lik erişim ve kesin isabet (recall & precision) faktörü bir çok amaç için uygun kabul edilebilir Web arama motorlarında kesin isabet %1’den az
“Metadata”
37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara
I nternet’te bilgi erişim sorunlar ı
ANZWERS IETF (Internet Engineering Task Force) 12 Nisan 2000: 100.888 doküman 5 Ağustos 1999: 91.017 doküman 1998: 896.354 doküman
“Metadata”
37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara
I nternet’te farkedilebilmek
?
Uniform Resource Locator (URL) “Ödeme” yapmak Tasarımın dikkat çekici olmasını sağlamak Bazı özelliklerini hızlandırmak Kataloglamak: Metadata
“Metadata”
37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara
metadata ?
Veri hakkında veri (data about data) “Web ya da diğer kaynaklar hakkında makinaca anlaşılabilir bilgi” (W3 Consortium) Kaynak keşfi ve seçimi işlemini destekleyen bibliyografik veri ...
“Metadata”
37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara
metadata ?
Kart katalog Kütüphane dermesi Kütüphaneciler için; elektronik kaynakların tanımlayıcı kataloğu (descriptive catalogue) AMAÇ: Bilgi erişimi geliştirmek ve olanaklı kılmak
“Metadata”
37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara
metadata oluşturma araçları
Kütüphane-Profesyoneller-MARC Kaotik online dünya-Bireyler-Tarama motorları İnsan ve makina tarafından anlaşılabilmeli Oluşturması kolay olmalı Bir kaynak yaratılırken oluşturulması Varolan kaynaklar için de araçlar mevcut
“Metadata”
37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara
metadata oluşturma araçları
Editörler (Editors) – Boş bir form sağlar, gerekli veriler girilir. Destek yazılımı girilen bilgileri HTML tag haline getirir Yaratıcılar (Generators) – Varolan HTML kodlu belgelerden metadata bilgisi alır ve HTML tag haline getirir. Bir dizi çıktı seçeneğine sahiptir: HTML v3.2 ya da HTML v4.0 bazıları XML (eXtensible Mark-up Language) oluşturur
“Metadata”
37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara
metadata oluşturma araçları (dev...)
EDİTÖRLER – NORDIC WEB INDEX DC METADATA TEMPLATE – GEM(GATEWAY TO EDUCATIONAL MATERIALS) – METASTAR DATA ENTRY – REGGIE – STATE LIBRARY OF TASMANIA’S GENERIC EDITOR – TAGGEN
“Metadata”
37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara
erişim adresleri
A script to build META tags using the Dublin Core types http://vancouver-webpages.com/VWbot/mk-dublin.html
Nordic Metadata Project http://www.ub.lu.se/metadata/DC_creator.html
Math-Net http://www.mathematik.uni-snabrueck.de/projects/META/MetaMake2.2.html
GEM (Gateway to Educational Materials) http://geminfo.org
MetaStar Data Entry ($) http://www.blueangeltech.com/default.htm
Reggie http://metadata.net/dstc State Library of Tasmania Generic Editor http://www.dstc.edu.au/RDU/MetaWeb/generic_tool.html
“Metadata”
37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara
TagGen Uygulaması
Erişim Adresi http://www.hisoftware.com/trialware.htm
“Metadata”
37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara
“Metadata”
37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara
“Metadata”
37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara
“Metadata”
37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara
metadata oluşturma araçları
YARATICILAR – DC-DOT – MEDICAL METADATA PROJECT
“Metadata”
37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara
erişim adresleri
DC-dot http://www.ukoln.ac.uk/metadata/dcdot/ Dublin Core Metadata system http://purl.oclc.org/net/dcms Medical Metadata Project http://medir.ohsu.edu/bicc-informatics/ebm/latest.htm
A Practical Implementation of the Dublin Core http://ahds.ac.uk/public/metadata/discovery.html
“Metadata”
37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara
“Metadata”
37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara
“Metadata”
37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara
“Metadata”
37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara
“Metadata”
37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara
“Metadata”
37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara
“Metadata”
37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara
“Metadata”
37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara
“Metadata”
37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara
“Metadata”
37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara
“Metadata”
37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara
“Metadata”
37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara
“Metadata”
37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara
“Metadata”
37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara
metadata “standartları”
Content Standards for Digital Geospatial Metadata Encoded Archival Description Text Encoding Initiative Categories for the Description of Works of Art ...
Dublin Core
“Metadata”
37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara
dublin core (http://purl.org/dc/)
Farklı türlerdeki bilgi kaynaklarını standart bir biçimde tanımlama ve tek bir tarama işleminde farklı türlere erişebilmek için (1995-1996) geliştirildi Dublin Core Element Set’i 15 ögeden oluşmaktadır.
“Metadata”
37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara
dublin core element seti
Eser adı (Title) Yazar ya da yaratan (Author or Creator) Konu ve anahtar kelimeler (Subject and keywords) Tanım (Description) Yayıncı (Publisher) Diğer katkıda bulunanlar (Other Contributors)
“Metadata”
37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara
dublin core element seti (dev...)
Tarih (Date) Kaynak tipi (Resource type) Biçim (Format) Kaynak tanımlayıcı (Resource identifier) Kaynak (Source) Dil (Language) İlişki (Relation) Kapsam (Coverage) Hakların Yönetimi (Right Management)
“Metadata”
37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara
Türkçe dublin core editörü
Hacettepe Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümünde gerçekleşitilen bir proje: H-DCEdit Ayrıntılı bilgi için: http://www.cs.hun.edu.tr/~km/baha/hdcedit.html
“Metadata”
37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara
“Metadata”
37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara
Değerlendirme?
Erişim anarşisi
Standart tanımlama, Metadata DC giderek en yaygın çözüm olma yolunda Türkçe dahil bir çok dile çevrildi Konunun öneminin kurumlar ve bireyler tarafından kavranması ve metadata’nın üretilmesi
Anarşinin önlenmesinde uygun çözüm olarak ortaya çıkmaktadır.
“Metadata”
37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara
DOI: Digital Object Identifier (Dijital Nesne Tanımlayıcı)
“21. Yüzyılın ISBN numarası” Dijital nesnelere ilişkin tek ve sürekli bir numara.
Her büyüklükteki bir nesneye, derginin tamamına, bir makaleye, bir makale içindeki paragrafa ya da imaja verilebilir .
DOI numaraları ve ilişkili URL adresleri bir dolaşım sistemi görevi gören merkezi bir DOI rehberine kaydedilir. Bir nesneye erişebilmek için, kullanıcı DOI numarasını bu rehbere gönderir ve isteği ilgili URL adresine yönlendirilir.
Yayıncı bir nesnenin URL adresi değistiğinde rehberi güncellemekle yükümlüdür. Ayrıntılı bilgi için: http://yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/yayinlar/inet99/v3_document.
htm
“Metadata”
37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara
“Metadata”
37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara
DOI numarası bileşenleri
DOI acentası tarafından her yayıncıya verilen bir ön numara Örneğin Springer-Verlag "10.1007" Sonra, yayıncı tarafından belirlenen herhangi bir kod DOI numarası: 10.000/123456 http://dx.doi.org/10.1007/s00214990m180
“Metadata”
37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara
“Metadata”
37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara
“Metadata”
37. Kütüphane Haftası 26 Mart-01 Nisan 2001, Ankara
“METADATA”
Mehmet E. Küçük Umut Al H.Ü. Kütüphanecilik Bölümü {mkucuk, umutal}@hacettepe.edu.tr